THEMADOSSIER BIBLIOTHEEK VLISSINGEN

De VOC en Zeeland

Inleiding
Voorgeschiedenis
Aan het einde van de zestiende eeuw was het niet meer mogelijk
om specerijen vanuit Portugal te verhandelen, aangezien dit land
ingenomen was door Spanje. De Republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden was nog steeds in oorlog met Spanje zodat het
nodig was om op een alternatieve manier aan specerijen te
komen. Bovendien was de vaarroute naar Oost-Indië nog alleen
bekend bij de Portugezen. Daarom werden er pogingen gedaan
om een route 'langs de noord' naar Oost Indië te vinden. Maar na
ontdekking van een route langs Kaap de Goede Hoop (‘om de
zuid’) in 1597, werd een groot aantal tochten georganiseerd om
specerijen op te halen uit het verre oosten. Voor het ondernemen
van tochten werden zogenaamde compagnieën opgericht.

De Moucheron
In maart 1598 vertrokken twee Zeeuwse vloten naar Indië. De
eerste was uitgerust door de Middelburgse Compagnie, de
tweede door de Veerse Compagnie, waarin koopman Balthasar
de Moucheron een belangrijke rol speelde. Nog tweemaal vóór
de totstandkoming van de VOC zouden de Zeeuwen schepen
naar Azië uitzenden. Dit gebeurde door de Verenigde Zeeuwse
Compagnie en de tweede compagnie van De Moucheron. De
vaartuigen van De Moucheron zouden als eerste Nederlandse
schepen Ceylon aandoen.

Oostindisch Huis
Alle plaatselijke compagnieën werden op 20 maart 1602 in
Middelburg samengevoegd tot een Verenigde Oostindische
Compagnie (VOC). De VOC bestond uit zes ‘kamers’, waaronder
de Zeeuwse kamer. Tot 1628 werd door de Kamer Zeeland
kantoorruimte gehuurd. In mei van dat jaar kocht zij het huis
Biggekercke in Middelburg. Achter dit huis werd in 1630 een
nieuwe vleugel gebouwd met een grote bewindhebberskamer. Het
als ‘Oostindisch Huis’ bekend staande complex was gesitueerd
tussen de Rotterdamse Kaai en de Breestraat.

Scheepswerf
In 1603 besloot het stadsbestuur van Middelburg het binnenwater
achter de Korendijk met een sluis getij-vrij te maken en dit water
tot dok in te richten. Het aangrenzend terrein werd bestemd voor
werven, onder andere voor de VOC. Het jaartal 1616 op de
gevelsteen in de muur van de voormalige smederij wijst erop dat
toen in ieder geval de Zeeuwse Kamer het nieuwe werfterrein in
gebruik had genomen. Dwars op dit bedrijfspand werd een groot
huis voor de opper-equipagemeester gebouwd. Ook dit pand
draagt het monogram van de VOC en het jaartal 1616. In de
periode 1602-1794 werden door de Kamer Zeeland bij benadering
306 schepen te water gelaten.

Dit dossier bevat naast informatie over de VOC in Zeeland ook

wetenswaardigheden over de VOC in het algemeen.

Meer lezen
Kranten, tijdschriften en folders
Zeeuwse cartografen uit vergetelheid
In: BN/De Stem, 25-08-2010

Ook in Zeeland waren in de zeventiende en de achttiende

eeuw kaartenmakers actief voor de Verenigde Oostindische Volledige tekst
Compagnie (VOC). Met de publicatie van een boek en een
tentoonstelling wordt een complete familie van cartografen aan
de vergetelheid onttrokken.

Student stuit op 'spectaculair' VOC-document

In: Volkskrant, 06/09/2010

Een student van de Universiteit Utrecht is tijdens zijn Volledige tekst

onderzoek in het Westfries Archief gestuit op een spectaculair
document van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).

Ontdekkingsreis door het VOC-verleden van Middelburg

Op: Archiefforum, 28-07-2009

Kruidige geuren van specerijen uit de Oost, gonzende

bedrijvigheid in de haven, geklop en gezaag op de Volledige tekst
scheepstimmerwerf, beraadslagingen van deftige heren… Je
kunt het haast ruiken, horen en zien als je op ontdekkingstocht
gaat door het roemrijke VOC-verleden van Middelburg.

Bemanning Yerseke 138 vist VOC-kanon op

In: PZC, 25-07-2009

De bemanning van de Yerseke 138 (Maatje Helena) heeft deze Volledige tekst
week voor de kust van Zeebrugge een kanonspijp uit de VOC-
tijd opgevist.

Nederland vormde geschiedenis Taiwan

In: PZC 05-12-2006

In Taipei ligt één van de beste VOC-bibliotheken ter wereld.

Trotse eigenaar van de meer dan 20.000 banden is de 86- Volledige tekst
jarige historicus Tsao Yung-ho. Tsao onvermoeibaar
onderzoek naar het Nederlandse aspect in de historie van
Taiwan.

De Verenigde Oost-Indische Compagnie en de Staten-

Generaal / Victor Enthoven
In: Armamentaria 36 (2001-2002)

Tussen de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en de

Staten-Generaal heeft bijna twee eeuwen lang een nauwe
Volledige tekst (pdf)
relatie bestaan. De VOC toonde zich gedurende de
zeventiende eeuw een trouw bondgenoot bij de
landsverdediging. In de achttiende eeuw zouden de rollen
juist omdraaien en zou de Compagnie de Generaliteit vooral tot
last worden.

Meer artikelen
Beeld- en geluid
De VOC en Batavia

Batavia: hét centrum van de VOC in Azië. Het ligt heel centraal in
Indië, op het eiland Java. In de 17de eeuw worden alle VOC-
vestigingen in Azië vanuit Batavia bestuurd.

Uitzending SchoolTV

Specerijen uit Indië: de start van een bloeiende handel

De handel met Indië, in textiel, koffie en specerijen, heeft

Nederland tot grote bloei gebracht. In verschillende Hollandse en
Zeeuwse steden is dat nog steeds goed te zien.

Uitzending SchoolTV

Meer filmpjes van SchoolTV over de VOC.

Heren 17: het bestuur van de VOC

De VOC had 6 vestigingen in Nederland, ook wel "Kamers"

genoemd. Er was een Kamer in Amsterdam, één in Rotterdam, in
Delft, Middelburg, Enkhuizen en Hoorn. De 6 Kamers bij elkaar
hadden wel 60 bestuurders. En voor een bedrijf is dát niet handig.
Daarom had de VOC nog een hoofddirectie aangesteld: "Heren
17".

Uitzending SchoolTV

40 jaar onderwaterarcheologie, jagen op VOC-wrakken

Onder de vlag van de VOC, die 400 jaar geleden werd opgericht,
voeren honderden schepen naar de Oost. Velen kwamen daar
echter nooit aan, ze zonken en liggen sindsdien op de bodem van
de wereldzeeën. Andere Tijden onderzoekt hoe er met die
maritieme erfenis wordt omgegaan, door archeologen en... door
schatgravers.

Uitzending Andere Tijden, 10-12-2002

Boeken en dvd’s
Zeeuwen en de VOC / Doeke Roos

Dit boek geeft een samenvattende geschiedenis van de VOC

kamer Zeeland in een veelzijdige context. Behandeld worden: de
voorcompagnieën, de organisatie van de kamer, de Zeeuwse
bewindhebbers, de scheepsbouw, de vaart op Azië, Zeeuwen op
de schepen, Zeeuwen op de buitenposten en de ondergang. Roos
heeft met dit werk een goed leesbaar boek geproduceerd, dat naar
meer doet verlangen. In zijn aanzet zit meer dan een dissertatie
verborgen. De kamer Zeeland van de Oostindische Compagnie
blijft in meerdere opzichten een kapitale onderneming te zijn
geweest.

Zeeuwse kaarten voor de VOC : het kaartenmakersbedrijf van de

Kamer Zeeland in de 17de en 18de eeuw / Ruud Paesie

In de 17de en 18de eeuw had de VOC kaartenmakers in dienst om

haar zeelieden van nautische kaarten te voorzien. Over de
beroemde Amsterdamse kaartenmakers Blaeu/de Graaf is zoveel
geschreven, dat haast de indruk zou ontstaan dat VOC-kaarten
uitsluitend in Amsterdam werden vervaardigd. Ook de Zeeuwse
kamer had eigen cartografen in dienst, maar daarover is tot nog
toe vrijwel niets gepubliceerd. Maritiem historicus Ruud Paesie
verrichtte geruime tijd onderzoek naar de kaartenmakers van de
Kamer Zeeland.

De VOC op zoek naar de goud- en zilvereilanden / P.G. Vonk

Het omslag van dit boek zegt meteen: een boek voor de jeugd. Het
vertelt de Japanse avonturen van het VOC-schip 'Breskens' in
1643 in Japan, gebaseerd op historische gegevens. In korte, goed
geïllustreerde hoofdstukjes wordt eerst verteld over de 'Goud- en
zilverlanden' en het leven in Japan. De stukjes lijken wat
onsamenhangend, maar alles krijgt daarna zijn plaats in het
avontuurlijke verslag, geschreven in een wat droge
scheepsjournaal-stijl. Het is een poging de vaderlandse
geschiedenis op een speciaal op de jeugd gerichte manier te
brengen.

Geschiedenis van de VOC : opkomst, bloei en ondergang /

Femme S. Gaastra.

Gedurende bijna twee eeuwen (1602-1799) was de Verenigde

Oost-Indische Compagnie de grootste onderneming ter wereld, die
in haar eentje de gezamenlijke omzet van de Europese
concurrenten veruit overtrof. In een prettig leesbare stijl die echter
niet tekort doet aan wetenschappelijke uitgangspunten, beschrijft
hij de opkomst, bloei en neergang van dit bedrijf. Met name de
bedrijfsvoering en sociaal-economische aspecten krijgen daarbij de
aandacht.
Uitgevaren voor de Kamer Zeeland / Jan Parmentier (red.)

In achtereenvolgende nogal specialistische en technische artikelen

wordt ingegaan op de administratie van de VOC, de wijze van
werving van personeel, Vlamingen en Zeeuwen in dienst van de
VOC, de herkomst van Zuidnederlandse Indiëgangers, de functies
die ze bekleedden en de carrière die ze maakten. Tot slot twee
artikelen over de wederwaardigheden van een Duitse en een
Vlaamse compagniesdienaar.

De VOC in Zeeland / L.J. Wagenaar

De Zeeuwse Bibliotheek is het vertrekpunt van de in dit boekje

beschreven wandeling door Middelburg. De tweede route voert per
auto of fiets van Middelburg naar Fort Rammekens en via
Vlissingen naar Veere.

De V.O.C. : een luistercollege over de beroemdste

handelsmaatschappij ter wereld / Aya Peters

Hoorcollege over de opkomst en ondergang van de VOC. Aya

Peters kleurt haar verhaal met wetenswaardigheden over onder
meer de zeevaart, het dagelijks leven en anekdotes. Hoewel het
college bedoeld is voor jongeren tussen de 10 en 15 jaar zullen
ook veel volwassenen er met plezier naar luisteren.

De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet / David Mitchell

Roman. Jacob de Zoet is een Zeeuwse ambtenaar die in 1799

door de VOC naar Japan wordt gestuurd om te onderzoeken hoe
corrupt de handelspost aldaar is. In het verre oosten komt Jacob
terecht op Deshima, het kleine eilandje dat de Japanse
bevelhebbers hebben gereserveerd voor de Nederlandse
handelaars (zie ook: recensie).

Meer boeken: informatief / romans

Adressen, cursussen en evenementen

Zeeuws maritiem muZEEum Fort Rammekens
Nieuwendijk 11 U vindt het fort Vanaf A58 vlak voor
4381 BV Vlissingen Vlissingen, afslag Ritthem.
Tel: 0118- 41 24 98 Op de Ritthemsestraat neemt u de tweede
http://www.muzeeum.nl afslag Ritthem en direct linksaf de
Rammekensweg op.
Volg de borden "Fort Rammekens".
Er is geen openbaar vervoer naar het fort.
www.fortrammekens.nl
Websites
Kamer van Zeeland Informatie over de Kamer van Zeeland op de
VOC site.

VOC-kenniscentrum In 2002 was het 400 jaar geleden dat de

Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC)
werd opgericht. Dit feit werd in binnen- en
buitenland op diverse manieren herdacht. In
dit kader werd ook het VOC-Kenniscentrum
opgezet dat informatie over de VOC wil geven
aan een breed publiek.

Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) Wikipedia artikel over het bekende

Nederlands handelsbedrijf (de eerste echte
multinational) dat in de 17e en 18e eeuw het
Nederlandse monopolie bezat op de handel
tussen Europa en Azië.
Zeeuws archief Zoek informatie over de VOC uit het Zeeuws
Archief.

Dossier VOC Zeeland ( Zeeuwse bibliotheek) Dossier met verschillende verwijzingen naar
boeken en websites over de VOC.

Geheugen van Nederland (thema VOC)
Het Geheugen van Nederland is het nationale
programma voor de digitalisering van het
Nederlands cultureel erfgoed. Al het digitale
materiaal - afbeeldingen, maar ook geluid,
bewegend beeld en tekst - is te bekijken en te
beluisteren via deze website. Er is ook een
thema over de VOC.

Zeeuwse Schepen voor Azië (proefschrift)
Deze studie (pdf) van Mathias Cheyns
probeert een microgeschiedenis te schrijven
over het scheepsbouwbedrijf van de kamer
Zeeland van de VOC. In het bijzonder over de
werking van de scheepswerf van de VOC in
Middelburg tijdens de eerste helft van de 18de
eeuw. In die periode bereikte de VOC haar
grootste expansie. De nadruk in deze
verhandeling ligt op de economische facetten
van de scheepsbouw.

VOC-glossarium Verklaringen van termen, verzameld uit de

Rijks Geschiedkundige Publicatiën, die
betrekking hebben op de Verenigde Oost-
Indische Compagnie. Ook beschikbaar als
pdf.

Lijst van VOC schepen Uitgebreide databank met gegevens van bijna
2000 schepen die voor de Verenigde
Oostindische Compagnie (VOC) hebben
gevaren.
Uitgevaren voor de VOC Uitgevaren voor de Kamers van de VOC :
gegevens over 700.000 opvarenden die
vermeld staan in de scheepssoldijboeken,
waaronder die van de Kamer Zeeland in
Middelburg.

Octrooi van de VOC Nederlandse wetgeving 20 maart 1602.

Atlas of mutual heritage Op deze website kunt u zoeken naar meer

dan 6.000 kaarten, tekeningen, prenten en
schilderijen van plaatsen die gerelateerd zijn
aan de Verenigde Oost-Indische Compagnie
(VOC) en de West-Indische Compagnie
Tegelijkertijd biedt deze website een
totaaloverzicht van plaatsen waar de VOC of
WIC gevestigd is geweest.

Bibliotheek Vlissingen, samengesteld op 23 september 2010

Disclaimer
Dit themadossier is samengesteld door Bibliotheek Vlissingen. Na totstandkoming van het dossier zijn de
opgenomen informatie en verwijzingen aan veroudering onderhevig. Het kan voorkomen dat links naar
websites niet meer werken.

De samenstellers van dit dossier hebben getracht naar zo betrouwbaar mogelijke informatie te verwijzen.
Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die mogelijk in de informatie
en/of publicaties voorkomen.

Informatie die van essentieel belang is voor de gebruiker dient door de gebruiker altijd op juistheid te worden
geverifieerd. Beslissingen van de gebruiker op basis van informatie in dit dossier zijn voor zijn eigen
rekening en risico.

Meer themadossiers: www.vlissingen.nl/themadossiers