‫تاثير آرماتور طولي بر مقاومت پيچشي تير بتني‬

‫حسيني‪2‬‬ ‫رضا پور حسيني‪،1‬رضا مرشد‪ ،1‬امير حسين خواجه‬

‫در اين مقاله مقاومت پيچشي تيرهاي بتني مسلح با آرماتور طولي و بدون خاموت‪ ،‬هنگام و بعد از ترك خوردگي‪ ،‬تحت‬
‫پيچش خالص مورد بررسي آزمايشگاهي قرار گرفته است‪ .‬بيشتر آييننامههاي رايج براي اعضاي بتن مسلح تحت پيچش‬
‫مقاومت پيچشي ناشي از بتن را در نظر نميگيرند‪ .‬با توجه به نتايج حاصل در صورت وجود آرماتورهاي طولي با نسبت‬
‫متداول بميزان ‪ %1‬و باالتر ‪ ،‬مقاومت پيچشي پس از ترك خوردگي (پس ماند) مناسبي نزديک‪ %50‬مقاومت ترك خوردگي‬
‫فراهم مي گردد‪ .‬اين مقاومت پسماند ميتواند مبناي تعيين مقاومت پيچشي ناشي از بتن قرار گيرد‪.‬‬

‫‪:‬‬

‫تير بتني‪ ،‬آرماتور طولي‪ ،‬مقاومت پيچشي پسماند‪ ،‬آزمايشات پيچشي‪ ،‬مقاومت پيچشي ترك خوردگي‬

‫‪Effect of Longitudinal Rebars on Torsional Strength in‬‬

‫‪Concrete Beams‬‬
‫‪R. Porhosseini ,R. Morshed ,A.H.Khageh Hosseini‬‬
‫‪ABSTRACT‬‬
‫‪In this paper, test and evaluation of torsional strength of concrete beams reinforced with longitudinal‬‬
‫‪rebars and without transverse reinforcement, is considered. Most of concrete codes dose not consider any‬‬
‫‪post cracking torsional strength for concrete element which are not reinforced with torsional reinforcement.‬‬
‫‪It seems that ordinary concrete elements, reinforced for bending, have a post cracking torsion strength (T C),‬‬
‫‪due to aggregate interlock and dowel action. According to the test results, beams which were reinforced by a‬‬
‫‪moderate ratios of longitudinal rebars, showed a ductile torsional behavior in relatively high torsional‬‬
‫‪rotations. A post cracking strength about 50 percent of (Tcr) is suggested for these beams.‬‬
‫‪KEY WORDS‬‬
‫‪Concrete beam, Longitudinal re-bars, Post cracking strength, Torsional test, Torsion strength‬‬

‫برشي(‪ )Vc‬قابل توجهاي ايجاد كند براي پيچش در نظر گرفته‬

‫نميشود‪ .‬بنظر ميرسد وجود آرماتور طولي تنها‪ ،‬بتواند امكان‬
‫تحمل پيچش بعد از ترك را در تيرهاي بتني در مقايسه با تير‬ ‫نظريههاي مختلفي براي پيشبيني مقاومت پيچشي‬
‫غير مسلح فراهم سازد‪ .‬اين مقدار مقاومت پيچشي كه ميتوان‬ ‫تركخوردگي(‪ )Tcr‬اعضاي بتني ارائه شده است‪ .‬مقاومت‬
‫از آن بعنوان (‪ )Tc‬نام برد‪ ،‬ميتواند نقش بسزايي در‬ ‫پيچشي اعضاي بتني‪ ،‬پس از ترك خوردگي به طور کامل‬
‫اقتصاديتر و دقيق تر شدن طراحي پيچشي تيرها‪ ،‬داشته باشد‪.‬‬ ‫وابسته به نسبت آرماتور و چگونگي توزيع آنها است‪.‬‬
‫در اين تحقيق اثرات وجود آرماتور طولي در مقاومت پيچشي‬ ‫آييننامههاي رايج (آبا [‪ ]1‬و ‪ )]3[ ACI‬از مقاومت پيچشي‬
‫پسماند تير بتني بررسي ميگردد‪.‬‬ ‫عضو بتني پس از ترک صرف نظر ميکنند‪ .‬بنابراين پديدهايي‬
‫نظير درهم قفلشدگي‪ 1‬دانهها كه در برش ميتواند مقاومت‬
‫‪1‬‬
‫اعضاي هيات علمي دانشكده مهندسي عمران‪ ،‬دانشگاه يزد و‪Email: r_porhoseini@yazduni.ac.ir, morshed@yazduni.ac.ir‬‬
‫‪ 2‬دانش اندوخته مهندسي سازه دانشگاه يزد‪ ،‬اداره کل نوسازي مدارس استان يزد ‪Email: aammiirr58@yahoo.com‬‬
 ‫‪Tcr , p  0.225x 2 y f c‬‬ ‫)‪( 6‬‬ ‫گفتني است مجموعه اقدامات براي انجام آزمايشات شامل‬
‫طراحي و ساخت دستگاه آزمايش و قالبهاي نمونههاي آزمايش‪،‬‬
‫‪  p‬در اين نظريه نزديک به ‪ %60‬بزرگتر از ‪ ‬نظريه ارتجاعي‬
‫توسط نويسندگان در دانشگاه يزد انجام گرفته است‪.‬‬
‫مههيباشههد‪ .‬آزمايشههات نشههان مههيدهههد ايههن نظريههه در مههورد‬
‫نمونههايي با ابعاد كوچك درست نميباشد[‪.]10‬‬ ‫‪Tcr‬‬

‫به منظور مقايسه مقاومت پيچشي تركخوردگي مقاطع بتني‬

‫‪5‬‬
‫براي پيشبيني مقاومت پيچشي اعضاي بتني‪ ،‬سو [‪]10‬‬ ‫آزمايش شده با نظريه مختلف‪ ،‬به تعدادي از نظريههاي موجود‪،‬‬
‫نظريه خمش كج را تكميل نمود‪ .‬وي براي رسيدن به نتيجة‬ ‫اشاره ميشود[‪:]12[، ]11[ ، ]7‬‬
‫دقيق‪ ،‬روند شكست پيچشي را به دقت مورد بررسي قرار داد‪.‬‬
‫ممان پيچشي موجود ميتواند در سطح شكست به دو مؤلفة‬
‫اين روابط براي اولين بار در سال ‪ 1111‬مطرح گرديد‪.‬‬
‫ممان خمشي ‪ Tb‬و ممان پيچشي ‪ Tt‬تجزيه شود‪ .‬بر اساس اين‬
‫سپس توسط محققان بتدريج کاملتر شد‪ .‬بر اساس اين نظريه‬
‫نظريه ممان خمشي ‪ Tb‬باعث شكست خمشي در سطح شكست‬
‫شكست پيچشي هنگامي اتفاق ميافتد كه تنش كششي اصلي‬
‫ميشود‪ .‬المان تحت تنش نه تنها تحت تأثير تنش كششي قرار‬
‫ماكزيمم با مقاومت كششي بتن (‪ )ft‬برابر شود‪ .‬بنابراين ممان‬
‫دارد بلكه تحت تنش فشاري عمودي ناشي از ‪ Tt‬نيز ميباشد‪.‬‬
‫پيچشي ارتجاعي ترك خوردگي برابر است با [‪:]5‬‬
‫اين مسئله سبا كاهش مقاومت كششي بتن به ميزان ‪%15‬‬
‫خواهد شد‪ .‬بنابراين با توجه به رابطه)‪ ،(1‬بدست ميآيد‪:‬‬
‫‪Tcr ,e  x yf t‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪x2 y‬‬ ‫)‪(7‬‬ ‫كههه در آن ‪ x‬و‪ y‬بترتيهها اضههوچ كههوچكتر و بزرگتههر مقطههع‬
‫‪Tcr ,sb  0.5‬‬ ‫‪fc‬‬
‫‪3‬‬ ‫ميباشند‪  .‬ضريا سن ونان است [‪ ]5‬كهه بهر اسهاس نسهبت‬
‫اضههوچ بدسههت مههيآيههد (بههراي نمونههههههاي مههورد آزمههايش‬
‫‪ y=222 mm , x=150 mm‬و‪ f t .) =  22222‬نيز بر اساس آبها‬
‫آييننامهها وجود خاموت پيچشي را شرط الزم براي‬
‫[‪ ]1‬بصورت رابطه (‪ )1‬بدست مي آيد (واحدها بر حسا ‪ mm‬و‬
‫مقاومت پيچشي كل پس از ترك خوردگي در نظر ميگيرند [‪]1‬‬
‫‪ N‬ميباشند)‪:‬‬
‫و[‪ .]3‬در اين تحقيق آزمايشاتي براي بررسي مقاومت پس ماند‬
‫‪f t  0.6 f c‬‬ ‫)‪(2‬‬
‫تيرهاي بتن مسلح با آرماتور طولي تنها و تحت پيچش خالص‬
‫برنامهريزي گرديد‪.‬‬ ‫که در آن ‪ f c‬مقاومت فشاري بتن ميباشد‪ .‬با جاگذاري رابطهه‬
‫)‪ (1‬در رابطه )‪ (1‬بدست ميآيد‪:‬‬
‫‪Tcr ,e  0.133x 2 y f c‬‬ ‫)‪(3‬‬
‫براي ارزيابي اثر مقدار آرماتور طولي بر روي مقاومت‬
‫پيچشي‪ ،‬تعداد ‪ 6‬نمونه ساخته شد‪ .‬در اين نمونهها از يك طرح‬
‫اختوط استفاده شد که مقدار آرماتورها در آنها متفاوت بود‪.‬‬ ‫از آنجا كه نظريه ارتجاعي برآوردي كمتر از واقعيت دارد‪،‬‬
‫مقادير آرماتورها و نسبت آنها در جدول (‪ )1‬ارائه شده است‪.‬‬ ‫نايلند [‪ ]8‬توجيه ميكند كه اين مقاومت اضافي ناشي از‬
‫خصوصيات خميري بتن ميباشد‪ .‬در اين نظريه نيز معيار‬
‫جدول (‪ : )1‬جزئيات آرماتورگذاري نمونهها‬
‫شكست‪ ،‬رسيدن تنش كششي اصلي ماكزيمم به مقاومت‬
‫نسبت‬ ‫نسبت‬ ‫آرماتورگذاري‬ ‫آرماتورگذاري‬ ‫شماره‬
‫آرماتور‬ ‫آرماتور‬ ‫پايين‬ ‫باال‬ ‫نمونه‬ ‫كششي بتن ميباشد‪.‬‬
‫پايين(‪)%‬‬ ‫باال(‪)%‬‬ ‫‪Tcr , p   p x 2 yf t‬‬ ‫)‪( 4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫خاصيت خميري در اين رابطه بکمک ضريا ‪  p‬القاء‬
‫‪2/4‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪28‬‬ ‫ميگردد‪.‬‬
‫)‪ p  (0.5  x / 6 y‬‬
‫‪2/6‬‬ ‫‪2/6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪210‬‬ ‫‪210‬‬ ‫)‪( 5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪212 + 18‬‬ ‫‪212 + 18‬‬ ‫‪4‬‬
‫بنابراين با توجه به رابطه)‪ (2‬و نسبت اضوچ نمونهها‬
‫‪1 /3‬‬ ‫‪1 /3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪312‬‬ ‫‪312‬‬ ‫‪  p  023.5‬بدست ميآيد همچنين‪:‬‬
‫‪2/6‬‬ ‫‪1 /3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪210‬‬ ‫‪312‬‬
‫كه نتايج آنها از اين قرار ميباشد‪ :‬براي درشت دانهها‪ ،‬درصد‬ ‫‪ : ‬قطر ميلگرد‬

‫جذب آب (‪ ،)%0/1‬چگالي انباشتة ‪ ،1/8‬چگالي ظاهري (‪،)1/1‬‬

‫درصد تخلخل (‪ )%1/8‬و براي ريزدانهها درصد الي (‪ )% 6‬و‬
‫از آنجا که ممکن است در محل اعمال لن گر تنشهاي‬
‫مدول نرمي (‪ )1/51‬ميباشد‪ .‬همچنين آزمايش دانهبندي نيز‬
‫اضافي ناشي از فشار فکهاي دستگاه بر نمونه ها‪ ،‬وارد شود‬
‫انجام شد و با حدود باال و پايين نمودار استاندارد ‪ASTM‬‬
‫قسمتهاي انتهايي نمونه با ابعاد بزرگتر (‪ )10*22‬سانتيمتر‬
‫مقايسه شد و نتايج مناسبي بدست آمد‪ .‬سيمان مصرفي‬
‫ساخته شد‪ .‬قسمتهاي انتهايي با شيا مويم به قسمت مياني كه‬
‫تيپ ‪ ‬ميباشد‪.‬‬
‫داراي ابعاد كوچكتر (‪ )15*10‬سانتيمتر است‪ ،‬متصل‬
‫ميگردند‪ .‬شكل خاص نمونه ها احتمال وقوچ شکست پيچشي‬
‫در ساخت نمونهها از طرح اختوط يكساني استفاده شد‪:‬‬
‫در ناحية مياني كه اثرات تمركز تنش تكيهگاهي کمتر است را‬
‫شن بادامي (اندازه بزرگترين دانه ‪ 10‬ميليمتر) ‪ ، 500‬شن‬
‫افزايش ميدهد‪.‬طول قسمت مياني ‪ .0‬سانتيمتر و معادل محيط‬
‫نخودي (اندازه بزرگترين دانه ‪ 11‬ميليمتر)‪ ، 500‬ماسه ‪،100‬‬
‫مقطع مياني ‪ )10+15(*1‬سانتيمتر انتخاب شده تا امكان ايجاد‬
‫سيمان ‪ 500‬و آب ‪ ،100‬كيلوگرم در متر مكعا‪ .‬اسومپ بتن در‬
‫يك ترك پيچشي كامل با زاوية ‪ 55‬درجه دورتادور مقطع فراهم‬
‫به ميزان ‪ 8‬سانتيمتر در نظر گرفته شد‪ .‬اين طرح اختوط براي‬
‫گردد (شکل(‪.))1‬‬
‫رسيدن به مقاومت فشاري ‪ 18‬روزة ‪ 15‬مگاپاسكال تهيه شد‪.‬‬

‫‪A‬‬
‫در هر مرحله از ساخت بتن‪ ،‬يك نمونه تير پيچشي و دو‬

‫‪A‬‬
‫نمونه استوانهاي بتني‪ ،‬جهت اندازهگيري مقاومت فشاري ساخته‬
‫شد‪ .‬براي نگهداشتن ميلگردهاي طولي در جاي خود‪ ،‬از‬
‫شکل(‪ : )1‬ابعاد نمونه پيچشي(‪)cm‬‬
‫ورقههاي يونوليتي‪ ،‬در دو انتهاي نمونه استفاده شد‪ .‬وزن‬
‫هر يك از نمونهها در نزديک به ‪ 16‬كيلوگرم بود‪ .‬همچنين‬
‫ميزان پوشش بتن براي تمامي نمونهها به اندازه ‪ 1‬سانتيمتر‬
‫بود‪.‬‬ ‫از ميلگردهاي آجدار به قطرهاي ‪8،10‬و‪ 11‬ميليمتر بعنوان‬
‫آرماتور طولي در نمونهها استفاده شد‪ .‬ميلگردها همگي از نوچ‬
‫‪ S400‬با تنش جاري شدن ‪ 500‬مگاپاسكال و كرنش نهايي به‬
‫براي انجام آزمايشات پيچشي‪ ،‬دستگاه تست پيچش‪ ،‬مطابق‬
‫اندازه‪ %10‬بودند‪ .‬بعنوان نمونه رابطه تنش‪-‬كرنش ميلگرد ‪10‬‬
‫شکل(‪ )3‬در دانشگاه يزد طراحي و ساخته شد‪.‬‬
‫مصرفي كه بر اساس آزمايش كشش بدست آمده است‪ ،‬در‬
‫شکل(‪ )1‬ارائه ميگردد‪.‬‬

‫‪750‬‬

‫‪600‬‬

‫‪450‬‬
‫‪N/mm‬‬

‫‪300‬‬

‫‪150‬‬

‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0.005‬‬ ‫‪0.01‬‬ ‫‪0.015‬‬ ‫‪0.02‬‬ ‫‪0.025‬‬

‫شکل(‪ : )3‬دستگاه تست پيچش‬ ‫شکل(‪ : )1‬نمودار تنش كرنش آرماتورهاي قطر ‪ 10‬بعنوان نمونه‬

‫در اين دستگاه تير بتني با مقطع مستطيلي از يك طرف مقيد‬

‫در برابر پيچش ميباشد و در طرف ديگر پيچش خالص بوسيلة‬
‫بار خارج از مركز و از طريق يك بازو بر مركز سطح مقطع تير‬ ‫شن استفاده شده در اين آزمايش از نوچ شن شكسته و‬
‫ماسه‪ ،‬شسته بود‪ .‬آزمايشاتي بر روي سنگدانهها انجام گرفته‬
 ‫‪4000‬‬
‫نمونه‪1‬‬ ‫اعمال ميشود‪ .‬محور بازوي پيچشي درون يك تكيهگاه‬
‫‪3000‬‬
‫ممان‬
‫بلبرينگي حركت ميكند‪.‬‬
‫‪2000‬‬
‫طول بازوي پيچش در اين دستگاه برابر ‪ 80‬سانتيمتر‬
‫ميباشد‪ .‬در اين دستگاه‪ ،‬بار بوسيله يك حلقة اندازهگيري بار‪،‬‬
‫‪1000‬‬
‫كه در انتهاي بازوي پيچشي قرار دارد‪ ،‬اعمال و اندازهگيري‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬
‫زاويه‬
‫‪300‬‬ ‫ميشود‪ .‬براي اندازهگيري چرخش در طول نمونه از دو تغيير‬
‫‪4000‬‬
‫نمونه‪2‬‬
‫مکان سنج‪ 6‬در دو انتهاي نمونه و در قسمت مياني آن‪ ،‬استفاده‬
‫‪3000‬‬
‫شد‪.‬‬
‫ممان‬

‫‪2000‬‬

‫‪1000‬‬

‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬
‫زاويه‬
‫‪300‬‬
‫رابطة لنگر پيچشي‪-‬زاويه پيچش‪ ،‬براي نمونههاي مورد‬
‫‪4000‬‬
‫نمونه‪3‬‬ ‫آزمايش درشکل(‪ )5‬ارائه گرديده است‪ .‬در شکل(‪ ) 5‬نيز مقايسه‬
‫‪3000‬‬ ‫کوتاهي از رفتار نمونههاي مختلف ارائه ميكند‪ .‬همچنين در‬
‫ممان‬

‫‪2000‬‬
‫شکل(‪ )6‬نيز چگونگي شکست نمونه ‪ 5‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫درجدول (‪ )1‬مقاومت ترك خوردگي نمونهها با روابط‬
‫‪1000‬‬

‫نظري مقايسه شده است‪.‬‬

‫‪0‬‬
‫زاويه‬
‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬
‫‪4000‬‬
‫نمونه‪4‬‬

‫‪3000‬‬
‫ممان‬

‫‪2000‬‬

‫‪1000‬‬

‫‪0‬‬
‫زاويه‬
‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬
‫‪4000‬‬
‫نمونه‪5‬‬

‫‪3000‬‬
‫ممان‬

‫‪2000‬‬

‫‪1000‬‬

‫‪0‬‬
‫زاويه‬
‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬
‫‪4000‬‬
‫نمونه‪6‬‬

‫‪3000‬‬
‫ممان‬

‫‪2000‬‬

‫‪1000‬‬

‫‪0‬‬
‫زاويه‬
‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪300‬‬

‫شکل(‪ : )5‬نمودارهاي لنگر‪-‬چرخش نمونهها (ممان برحسا( ‪ ) N.m‬و‬

‫‪-.‬‬
‫ميباشد)‬ ‫‪( Rad‬‬ ‫‪)  10‬‬
‫حسا‬ ‫زاويه بر زاويه‬
‫‪mm‬‬
‫‪4000‬‬

‫‪1‬‬ ‫مقايسه نمونهها‬

‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3000‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬
‫ممان‬

‫‪2000‬‬

‫‪1000‬‬

‫درصد‪0‬‬ ‫درصد‪0.4‬‬ ‫درصد‪0.6‬‬

‫درصد‪1.0‬‬ ‫درصد‪1.3‬‬ ‫نمونه‪6‬‬

‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪100‬‬ ‫زاويه ‪200‬‬ ‫‪300‬‬

‫‪-.‬‬
‫ميباشد)‬ ‫‪( Rad‬‬ ‫‪)  10‬‬
‫حسا‬ ‫شکل(‪ : )5‬نمودارهاي لنگر‪-‬چرخش نمونهها (ممان برحسا( ‪ ) Nm‬و زاويه‬
‫‪mm‬‬

‫جدول (‪: )1‬مشخصات مقاومتي نمونهها و مقايسه با نظريههاي ارتجاعي‪ ،‬خميري و خمش كج‬
‫لنگر ترك‬ ‫لنگر ترك‬ ‫لنگر ترك‬ ‫لنگرحداكثر‬ ‫لنگر ترك‬ ‫مقاومت‬
‫نسبت ممان‬
‫خوردگي خمش‬ ‫خوردگي‬ ‫خوردگي‬ ‫آزمايش‬ ‫خوردگي‬ ‫فشاري‬ ‫نمونه‬
‫(خمشكج)‪(/‬آزمايش)‬
‫كج( ‪) N.m‬‬ ‫خميري ( ‪) N.m‬‬ ‫ارتجاعي ( ‪) N.m‬‬ ‫‪N.m‬‬
‫آزمايش ( ‪) N.m‬‬ ‫‪N / mm2‬‬
‫‪1/23‬‬ ‫‪3565‬‬ ‫‪4413‬‬ ‫‪2445‬‬ ‫‪3662‬‬ ‫‪3662‬‬ ‫‪22/6‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1/22‬‬ ‫‪3464‬‬ ‫‪4716‬‬ ‫‪2744‬‬ ‫‪3672‬‬ ‫‪3522‬‬ ‫‪21/7‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1/23‬‬ ‫‪3337‬‬ ‫‪4525‬‬ ‫‪2663‬‬ ‫‪3622‬‬ ‫‪3455‬‬ ‫‪16/4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2/662‬‬ ‫‪3514‬‬ ‫‪4746‬‬ ‫‪2427‬‬ ‫‪3612‬‬ ‫‪3462‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1/26‬‬ ‫‪3354‬‬ ‫‪4524‬‬ ‫‪2676‬‬ ‫‪3662‬‬ ‫‪3562‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1/21‬‬ ‫‪3625‬‬ ‫‪4466‬‬ ‫‪2476‬‬ ‫‪3712‬‬ ‫‪3662‬‬ ‫‪23/1‬‬ ‫‪6‬‬

‫شکل(‪ : )6‬چگونگي ترك خوردگي در نمونه ‪5‬‬

 ‫همان طور كه درجدول (‪ )1‬مشخص ميباشد‪ ،‬نتايج تخميني‬
‫‪12‬‬ ‫نظريه خمش كج تا به ميزان به نتايج آزمايشات نزديك ميباشد‪.‬‬
‫‪10‬‬ ‫بررسي نتايج نشان ميدهد‪ ،‬پس از تركخوردگي بخش قابل‬
‫‪8‬‬ ‫موحظهاي از مقاومت پيچشي تا مقادير چرخشهاي زياد حفظ‬
‫‪6‬‬ ‫ميشود‪ .‬مقدار اين مقاومت پيچشي (مقاومت پسماند) با ميزان‬
‫‪4‬‬ ‫آرماتورهاي طولي رابطه مستقيم دارد‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫با توجه به شکل (‪ )5‬ديده ميشود‪ ،‬با افزايش نسبت آرماتور‬
‫‪0‬‬ ‫مقاومت پسماند افزايش مييابد و اين پديده به صورت مستمر‬
‫‪0.4‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪1.4‬‬

‫شکل(‪ : ).‬شكل پذيري در نمونهها ( ‪ ‬متوسط نسبت آرماتور در باال‬

‫تا زواياي چرخش باال ادامه دارد‪.‬‬
‫با توجه به تفاوت اندک در مقاومت فشاري نمونهها و در‬
‫و پايين مقطع)‬
‫نتيجه مقاومت تركخوردگي آنها‪ ،‬بمنظور مقايسه نمونهها‬
‫براي انجام يک مقايسه ديگر بين تيرهاي آزمايش شده در‬
‫(بدون در نظر گيري تفاوت مقاومتهاي فشاري بتن)‪ ،‬معيار‬
‫اين تحقيق‪ ،‬ميتوان با تعريف مقاومت پسماند‪ ،‬آن را در‬
‫مقايسه اي ارائه ميگردد‪ .‬براي تعريف اين معيار ميتوان از‬
‫نمونههاي مختلف‪ ،‬مورد مقايسه قرار داد‪ .‬بدين ترتيا که‪ ،‬زاوية‬
‫مفهوم شکل پذيري در خمش يا نيرو محوري بهره گرفت[‪.]5‬‬
‫چرخش نهايي هر تير را به برابر با ضريبي از زاويه ترک‬
‫بدين ترتيا که چرخش نهايي تير برابر چرخش متناظر با‬
‫خوردگي (در اينجا ‪ 8‬برابر زاوية تركخوردگي)‪ ،‬تعريف نمود‪.‬‬
‫درصدي از مقاومت ترک پيچشي (در اين جا ‪ )%80‬فرض‬
‫مقاومت متناظر با اين زاويه نهايي‪ ،‬بعنوان مقاومت پسماند‪،‬‬
‫ميگردد‪ .‬اين معيار مقايسه (شكلپذيري)‪ ،‬از نسبت چرخش‬
‫فرض ميگردد (ستون سوم جدول (‪. ))3‬‬
‫نهايي به چرخش ترك خوردگي( ‪ ،) U  Cr‬حاصل ميشود‪.‬‬
‫بمنظور کاهش اثر اختوف مقاومت فشاري نمونهها‪ ،‬نسبت‬
‫مقدار چرخش نهايي براي اكثر نمونهها (نمونههاي ‪ 5 ،5‬و ‪6‬‬
‫مقاومت پسماند به ترک خوردگي‪ ،‬معيار مناسبتري جهت‬
‫با نسبت آرماتور ‪ %1‬و بيشتر) قابل توجه و بيش از‬
‫مقايسه ميباشد‪.‬‬
‫چرخشهاي مشاهده شده‪ ،‬در اعضاي بتني معمولي است [‪]1‬‬
‫شکل(‪ )8‬نسبت مقاومت پسماند را در نمونههاي مختلف‬
‫‪.]13[، ]1[، ]6[،‬‬
‫نشان ميدهد‪ .‬همچنين رابطه بدست آمده تحت شرايط حاكم بر‬
‫جدول (‪ : )3‬مقايسة نمونهها از نظر شكل پذيري و مقاومت پسماند‬
‫اين آزمايشات‪ ،‬تعاريف و فرضيات روي شکل(‪ )8‬ارائه شده‬
‫شكل‬ ‫چرخش‬ ‫چرخش‬ ‫مقاومت‬ ‫ممان ترك‬
‫است‪.‬‬
‫پذيري‬ ‫نهايي‬ ‫ترك‬ ‫پسماند‬ ‫خوردگي‬ ‫نمونه‬

‫‪1.2‬‬
‫‪u‬‬ ‫خوردگي‬ ‫‪N.m‬‬ ‫آزمايش‬
‫‪7‬‬
‫‪( Rad‬‬ ‫‪)  107 ( Rad mm)  10‬‬ ‫‪N.m‬‬
‫‪mm‬‬

‫‪Tc‬‬ ‫‪3/65‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪2257‬‬ ‫‪3522‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪0.8‬‬ ‫‪ 0.431  0.342‬‬
‫‪Tcr‬‬ ‫‪4/62‬‬ ‫‪122‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪2264‬‬ ‫‪3455‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪6 /4‬‬ ‫‪245‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪3226‬‬ ‫‪3462‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪0.4‬‬ ‫‪12/41‬‬ ‫‪274‬‬ ‫‪26/7‬‬ ‫‪3244‬‬ ‫‪3562‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5/52‬‬ ‫‪146‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪2527‬‬ ‫‪3662‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪0‬‬
‫‪0.4‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪1.4‬‬ ‫در شکل(‪ ).‬ميزان شكلپذيري در نمونهها‪ ،‬ارائه شده است؛‬
‫شکل(‪ : )8‬مقاومت پسماند برحسا نسبت آرماتور( ‪ ‬متوسط نسبت‬ ‫همچنين در اين شكل به صورت ظاهري‪ ،‬تأثير تعداد و آرايش‬
‫آرماتور در باال و پايين ميباشد)‬ ‫آرماتورها بر شكلپذيري مشخص ميباشد‪.‬‬

‫همانطور كه در شکل(‪ )8‬ديده ميشود‪ ،‬وجود آرماتور طولي‬

‫باعث باقي ماندن مقداري از مقاومت‪ ،‬بعد از ترك شده است‪.‬‬
‫همچنين با افزايش مقدار آرماتور‪ ،‬نسبت مقاومت پسماند نيز‬
‫افزايش يافته است‪ .‬در اين شكل همچنين تأثير جزئيات‬
‫‪ -3‬با افزايش نسبت آرماتور‪ ،‬مقاومت پيچشي پسماند و‬ ‫آرماتورگذاري بر مقاومت پسماند به صورت ظاهري و در‬
‫شكلپذيري تعريف شده نمونهها افزايش يافته است (شکل(‪. )).‬‬ ‫نمونههاي مختلف‪ ،‬قابل مقايسه است‪.‬‬
‫‪ -5‬تحت پيچش خالص‪ ،‬در نظر نگرفتن مؤلفة پيچش ناشي‬
‫از بتن تا حدي دور از واقعيت ميباشد‪ .‬تأثير اين مؤلفه به حدي‬
‫بيشتر آزمايشات مشابه صورت گرفته در زمينه پيچش در‬
‫است كه در مواردي كه امكان بازتوزيع لنگر پيچشي وجود‬
‫کميته ‪ ]5[ 538‬آيين نامه بتن آمريکا [‪ ]5‬جمع آوري و مورد‬
‫دارد‪ ،‬ميتواند نياز به در نظر گرفتن پيچش همسازي (معادل‬
‫بررسي قرار گرفته است‪.‬‬
‫‪ )]1[ 026.*Tcr‬را به ميزان زيادي‪ ،‬برطرف نمايد‪.‬‬
‫آيين نامه ‪ ACI-89‬براي مقطع بتني مقاومت پيچشي ناشي‬
‫‪ -6‬با توجه به شکل(‪ )8‬پيشنهاد ميگردد‪ ،‬درصدي از‬
‫از بتن را در نظر ميگيرد و در طراحي اين مقاومت با مقاومت‬
‫مقاومت ترك خوردگي (نزديک ‪ )%50‬در طراحي تيرهايي كه‬
‫خاموت جمع ميگردد‪ .‬مقاومت ناشي از بتن در تير بدون برش‬
‫تحت پيچش ميباشند‪ ،‬بعنوان ‪( Tc‬مقاومت پيچشي بتن) در نظر‬
‫بکمک رابطه (‪ )8‬بيان ميشود‪.‬‬
‫گرفته شود‪.‬‬
‫‪Tc  0.067 f c x y‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪(4‬‬
‫جدول(‪ )5‬مقايسهاي بين مقاومت پسماند آزمايشات اين‬
‫از آنجا که براي انجام آزمايشات پيچشي‪ ،‬ساخت دستگاه‬ ‫گزارش با مقاومت پيچشي سفارش شده در آيين نامه ‪ACI-89‬‬
‫تست پيچش و ساخت قالبهاي بتني در دانشگاه يزد انجام شده‬ ‫ارائه ميکند‪.‬‬
‫است‪ .‬نويسندگان مقاله از تمامي دستاندركاران آزمايشگاه بتن‬ ‫جدول (‪ :)5‬مقايسة مقاومت پسماند با ‪ACI-89‬‬
‫و سازه دانشكده مهندسي عمران دانشگاه يزد بابت انجام اين‬ ‫مقاومت توصيه‬ ‫مقاومت پسماند‬ ‫مقاومت‬ ‫نمونه‬
‫تحقيق‪ ،‬تشكر مينمايند‪.‬‬ ‫نسبت‬ ‫شده ‪ACI-89‬‬ ‫آزمايشات‬ ‫فشاري‬
‫‪1246‬‬ ‫‪1424‬‬ ‫‪2257‬‬ ‫‪21/7‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1256‬‬ ‫‪1341‬‬ ‫‪2264‬‬ ‫‪16/4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2213‬‬ ‫‪1414‬‬ ‫‪3226‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪4‬‬
‫معاونت امور فني ودفتر امور فني و تدوين معيارها؛‬ ‫[‪]1‬‬
‫‪2226‬‬ ‫‪1344‬‬ ‫‪3244‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪5‬‬
‫آيين نامه آبا (آيين نامة بتن ايران‪ ،‬تجديد نظر اول)‪،‬‬
‫‪1273‬‬ ‫‪1446‬‬ ‫‪2527‬‬ ‫‪23/1‬‬ ‫‪6‬‬
‫سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور ‪،‬مركز مدارك‬
‫علمي و انتشارات ‪.1381 ،‬‬
‫معاونت امور فني ودفتر امور فني و تدوين معيارها‪،‬‬ ‫[‪]2‬‬
‫بنظر ميرسد اختوف موجود در مقاومتها با توجه به‬
‫دستورالعمل بهسازي لرزهاي ساختمانهاي موجود‪،‬‬ ‫که ‪%42‬‬ ‫مبناي نظري محاسبه مقاومت ذاتي در ‪ACI-89‬‬
‫سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور‪،‬مركزمدارك‬ ‫مقاومت ترک خوردگي حاصل از تئوري خمش کج ميباشد‬
‫علمي وانتشارات‪ ،‬پژوهشگاه بينالمللي زلزله شناسي و‬ ‫قابل توجيه ميباشد چرا که در اين تئوري مقاومت ناشي از‬
‫مهندسي زلزله‪.1381 ،‬‬ ‫وجود آرماتورهاي طولي لحاظ نميشود‪ .‬همچنين کاهش ياد‬
‫‪ACI 318-05; ACI Code, (Building Code‬‬ ‫[‪]3‬‬ ‫شده در ‪ ACI-89‬بدليل وجود لنگر خمشي محتمل در مقطع‬
‫)‪Requirements for Structural Concrete (318-2005‬‬
‫‪and Commentary), American Concrete Institute,‬‬ ‫اعمال شده در حالي که در گزارش حاضر مقطع تنها تحت‬
‫‪Farmington Hills, 2005.‬‬
‫پيچش است‪.‬‬
‫‪ACI 318-89; ACI Code, (Building Code‬‬ ‫[‪]4‬‬
‫)‪Requirements for Structural Concrete (318-1989‬‬
‫‪and Commentary), American Concrete Institute,‬‬
‫‪Farmington Hills, 1989.‬‬
‫‪ACI committee 438; ACI Code, (Tentative‬‬ ‫[‪]5‬‬ ‫‪ -1‬مقاومت ترك خوردگي بدست آمده از نظريه خمش كج‪،‬‬
‫‪recommendations for the design reinforced concrete‬‬
‫‪members to resist torsion” ,Aci Journal‬‬ ‫براي تخمين مقاومت پيچشي ترك خوردگي تيرهاي بتني‪ ( ،‬با يا‬
‫‪proceedings, Vol. 66, No. 1, pp. 1-8, Jan, 1969.‬‬
‫‪Mau, S.T and Hsu, T. T. C ; Concrete Shear in‬‬
‫بدون آرماتور) به نتايج آزمايشات انجام شده نزديكتر بود‬
‫[‪]6‬‬
‫‪Earthquake, University of hoston, Texas, 1991.‬‬ ‫(جدول (‪.))1‬‬
‫‪Timoshenko, S.; Strength of Materials, (Strength of‬‬ ‫[‪]7‬‬ ‫‪ -1‬نمونههاي بتني مسلح شده با آرماتور طولي‪ ،‬مقاومت‬
‫‪Materials part2 Advanced Theory and Problems),‬‬
‫‪CBS Publishers, Indiana, 1995.‬‬ ‫پسماند پيچشي قابل موحظهاي را تا زواياي چرخش باال‪ ،‬نشان‬
‫دادند (شکل(‪.))5‬‬
 Mitchell, D. and Collins, M.P., “Diagonal ]4[
Compression Field Theory – (A Rational Model for
Structural Concrete in Pure Torsion), Structural
Journal of the American Concrete Institute, Vol.
71,No. 8, pp. 396-408, 1974.
Tavio, A., and Teng, S., “Effective Torsional ]6[
Rigidity of Reinforced Concrete Members”,
Structural Journal of the American Concrete
Institute, Vol. 101, No. 2, pp. 252-260, Mar-Apr,
2004.
Nyland, H., “Torsional and Torsion Restraint by ]12[
Concrete Structures”, Stations Committee for
Byggnadsforsking, Stockholm, Bulletin No. 3,
1945.
Koutchoukali, N. and Belarbi, A. “Torsion of High- ]11[
Strength Reinforced Concrete Beams and Minimum
Reinforcement Requirements”, Structural Journal of
the American Concrete Institute, Vol. 98, No. 4, pp.
462-469, 2001.
Hsu, T. T. C. “Torsion of Structural Concrete”, ]12[
Structural Journal of the American Concrete
Institute, Sep 1964.
Humphreys, R., “Torsional Properties of ]13[
Prestressed Concrete”, Structural engineering,
London, Vol. 35, No. 6, June 1957, PP.213-224.
Zia, P., “Torsional Strength of Presstresed Concrete ]14[
Members”, Structural Journal of the American
Concrete Institute, Vol. 57, No. 10, April 1961.

Csikos,A., and Hegedus, I., “Torsion of Reinforced ]15[

Concrete Beams”, Technical University of
Budapest, Department of Reinforced Concrete
Structures, H1521 Budapest, 1998.

1
Interlocking
1
Elastic
3
Plastic
5
Skew bending
5
Hso
6
Dial gage