‫عنوان آزمايش‬

‫تيتراسيون اسيدوباز )تيتراسيون حجمي)‬

‫هدف آزمايش‬

‫تعيين درصد سديم كربنات در يك نمونۀ جامد ناخالص‬

‫شماره مجهول‬

‫‪4‬‬

‫نام ونام خانوادگي‬

‫محمد چرويده‬

‫محمد رحمانی‬

‫تاريخ انجام آزمايش‬

‫‪96/12/6‬‬

‫تاريخ تحويل گزارش كار‬

‫‪96/12/13‬‬

‫مقدمه‬

‫نظريۀ تيتراسيونهاي خنثي كردن‪:‬‬

 ‫محلولهاي استاندارد اسيد وبازهاي قوي را به طور گسترده اي براي‬
‫تعيين آناليتهائي بكار مي برندكه خود اسيد يا بازند يا ميتوانند‬
‫با اعمال شيميائي به چنين گونه هائي تبديل شوند‪.‬‬

‫محلولهاي استاندارد‪:‬‬

‫محلولهاي استاندارد به كارگرفته شده در تيتراسيونهاي خنثي‬

‫كردن‪،‬اسيدهاي قوي يا بازهاي قوي هستند‪،‬زيرا اينها در مقايسه با‬
‫اسيدها وبازهاي ضعيف به طور كاملتر با آناليت واكنش مي دهند‪.‬‬
‫اسيدهاي استاندارد از هيدروكلريك اسيد‪،‬پركلريك اسيدوسولفوريك‬
‫اسيد تهيه مي شوند‪.‬اسيد نيتريك به ندرت به كار برده مي‬
‫شود‪،‬زيراخاصيت آن بعنوان يك اكسنده عامل بالقوه اي براي واكنشهاي‬
‫جانبي ناخواسته است‪ .‬بايد به خاطر داشت محلولهاي گرم وغليظ‬
‫سولفوريك اسيد وپركلريك اسيد نيز عوامالكسندۀ مستعدي‬
‫ً بي خطرند وميتوانند‬
‫هستند‪.‬محلولهاي رقيق اين واكنشگرها نسبتا‬
‫بدون احتياط هاي خاص‪،‬بجز محافظت چشم‪،‬در آزمايشگاههاي تجزيه اي به‬
‫كار برده شوند‪ .‬محلولهاي استاندارد بازي معموالً از سديم‬
‫هيدروكسيد‪،‬پتاسيم هيدروكسيد وگهگاه از باريم هيدروكسيد تهيه مي‬
‫شوند‪.‬‬

‫شناساگرها‪:‬‬

‫محلولي ‪ PH‬بسياري از اجسام طبيعي وسنتزي رنگهائي از خود نشان مي‬

‫دهند كه به كه اين اجسام در آن حل شده اند بستگي دارند برخي از‬
‫اين اجسام بعنوان شناساگر به كار گرفته مي شوند‪.‬به طور‬
‫كلي‪،‬شناساگرهاي اسيد‪/‬باز اسيدها يا بازهاي ضعيف آلي هستند‬
‫كه‪،‬بسته به تفكيك وتجمع‪،‬متحمل تغييرات ساختاري دروني مي شوند كه‬
‫تغيير در رنگ منجر مي شوند‪.‬‬ ‫به‬
‫تيتراسيونهاي اسيد وباز‪:‬‬

‫‪ .1‬تيتراسيون اسيد قوي با باز قوي وبالعكس‬

‫‪ .2‬تيتراسيون اسيد قوي با باز ضعيف وبالعكس‬

‫‪ .3‬تيتراسيون اسيد ضعيف با باز ضعيف وبالعكس‬

 ‫به طور كلي‪،‬در تيتراسيون ‪ 4‬مرحله داريم‪:‬‬

‫‪ .4‬بعد از اكي‬ ‫‪ .3‬نقطۀاكي واالن‬ ‫‪ .1‬شروع ‪ .2‬قبل از اكي واالن‬

‫واالن‬

‫‪ .1‬تيتراسيون اسيد قوي با باز قوي وبالعكس‪:‬منحني تيتراسيون باز‬

‫قوي مانند تيتراسيون اسيد قوي است‪ .‬قبل از نقطۀ هم ارزي محلول به‬
‫شدت بازي است وغلظت يون هيدروكسيد برابر با مضربي از موالريتۀ‬
‫تجزيه اي باز است‪ .‬محلول در نقطۀ هم ارزي خنثي است ودر نقطۀ بعد‬
‫از هم ارزي محلول اسيدي است‪ .‬چون آزمايش در مورد تيتراسيون اسيد‬
‫ضعيف بوسيلۀ باز قوي است اين روش در مبحث تئوري توضيح داده شده‬
‫است‪.‬‬

‫تئوري آزمايش‬

‫در اين آزمايش ما ابتدا اسيد را با سود تيتر مي كنيم كه‬

‫تيتراسيون اسيد قوي وباز قوي است كه در تئوري آزمايش قبل‬
‫كامالًتوضيح داده شده است‪.‬‬

‫مرحلۀ ب نيز تيتراسيون اسيد قوي و باز ضعيف است كه در ‪ 4‬نقطه به‬
‫شرح زير است‪:‬‬

‫‪ .1‬شروع‪:‬محلول قليايي است‪.‬‬

‫‪ .2‬قبل از نقطۀاكي واالن‪:‬محلول بافر است‪.‬‬

‫‪ .3‬نقطۀ اكي واالن‪:‬محلول اسيدي(ضعيف) است‪.‬‬

‫‪ .4‬بعد از نقطۀ اكي واالن‪:‬محلول به شدت اسيدي است‪.‬‬

‫موارد ديگر از جمله شناساگر ها در تئوري آزمايش اسيد وباز توضيح‬

‫داده شده است‪.‬‬

‫ليست وسايل مورد نياز براي انجام آزمايش‬

 ‫‪.4‬‬ ‫‪ .3‬ارلن ‪250‬‬ ‫‪ .2‬شيشۀ ساعت‬ ‫‪ .1 :‬ترازوي آناليتيكال‬
‫استوانۀ مدرج‬

‫‪ . 8‬پيست‬ ‫‪ .7‬پيپت‬ ‫‪ .6‬بطري شيشه اي درب دار‬ ‫‪ . 5‬بورت‬

‫‪ .11‬حمام آب سرد‬ ‫‪ .10‬هيتر برقي‬ ‫‪ .9‬پيپت سرنگ دار‬

‫ليست مواد مورد نياز براي انجام آزمايش‬

‫‪ .3‬اسيد كلريد ريك‬ ‫‪ .2‬اسيد كلريد ريك غليظ‬ ‫‪ .1‬هيدروكسيد سديم‬

‫‪ 0.1‬نرمال‬

‫‪ .6‬نمونۀ جامد مجهول‬ ‫‪ .5‬شناساگر فنل فتالئين‬ ‫‪ .4‬آب مقطر‬

‫‪ .6‬معرف سبز برومو كروزول‬

‫روش كار‬

‫اين آزمايش شامل دو مرحله مي باشد‪:‬‬

‫الف‪ :‬استاندارد كردن توسط محلول سديم هيدروكسيد استاندارد‪.‬‬
‫ب‪ :‬تعيين درصد سديم كربنات در يك نمونۀ جامد نا خالص‪.‬‬
‫روش كار مرحلۀ الف‪:‬‬
‫استاندارد کردن ‪ Hcl‬محلول سديم هيدروکسيد استاندارد‪.‬‬

‫روش كار مرحلۀ ب‪:‬‬

‫بعد از اينكه نرماليتۀ اسيد مشخص شد مي توان نمونۀ جامد را با آن‬
‫تيتر كرد‪ .‬پس از تحويل گرفتن نمونۀ مجهول مقدار بين ‪ 0.25‬تا‪ 0.3‬گرم‬
‫ً توزين مي كنيم و در حجم حدود ‪ 60 ml‬آب مقطر حل و‬
‫از آن را دقيقا‬
‫به درون ارلن ‪250‬منتقل مي نمائيم سپس به آن ‪ 2‬تا‪ 3‬قطره معرف سبز‬
‫برمو كروزول به آن اضافه مي كنيم و تا نقطه پايان ادامه مي‬
‫مي كنيم‬ ‫دهيم‪ .‬و با ‪(Hcl‬استاندارد شده در مرحلۀ قبل) تيتر‬
‫ً قبل از نقطۀ پايان رنگ سبز‪-‬آبي نمايان‬
‫بايد توجه داشت كه دقيقا‬
‫مي شود و در نقطۀ پايان رنگ سبز ظاهر مي شود‪ .‬بايد توجه كه مقدار‬
‫اضافي اسيد (حتي چند قطره) باعث بروز رنگ زرد مي شود كه غير قابل‬
‫برگشت بوسيلۀ حرارت است بنابراين بايد در نزديكي نقطۀ پايان با‬
 ‫دقت و به آرامي تيتراسيون را ادامه داد‪ .‬بعد از اينكه رنگ سبز‬
‫ظاهر شد تيتراسيون را متوقف مي كنيم و ارلن را روي هيتر‪2‬تا‪ 3‬دقيقه‬
‫حرارت مي دهيم تا ‪ CO2‬آن خارج شود ‪ .‬در واقع با اين كار ‪ PH‬را‬
‫ً‬
‫افزايش مي دهيم كه باعث قليايي شدن محلول مي شود‪،‬بنابراين مجددا‬
‫رنگ محلول آبي مي شود‪.‬سپس محلول را تادماي اتاق سرد مي كنيم و‬
‫ادامۀ تيتراسيون را تا رسيدن به نقطۀ پاياني كه ظهوررنگ سبز كم‬
‫رنگ است ادامه مي دهيم وحجم نهايي اسيد مصرف شده را يادداشت مي‬
‫كنيم‪.‬مراحل فوق را دو مرتبۀ ديگر ادامه مي دهيم ودرصد وزني موجود‬
‫در نمونه مجهول رامحاسبه مي كنيم‪.‬‬

‫نتايج به دست آمده‬

‫مرحله ‪ 11/5 : 1‬ميلی ليتر –‪11/5‬ميلی ليتر‬
‫مرحله‪ 22 :2‬ميلی ليتر –‪ 23‬ميلی ليتر‬

‫محاسبات‬

‫استاندارد کردن‪:‬‬

‫‪N1V1=N2V2‬‬

‫‪→N2 = 0.85‬‬ ‫)‪(0.92)(0.115) = (N2)(0.15‬‬

‫‪meq Na2co3‬‬ ‫‪1 mole‬‬ ‫‪105.94‬‬

‫= ‪0.85 × 0.23‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪2gr‬‬ ‫‪1mole‬‬

‫‪→ 3.69 meq‬‬

‫‪105.94‬‬
‫× ‪3.69 × 10-3‬‬ ‫‪= 0.195 gr‬‬
‫‪2‬‬

‫‪meq Na2co3‬‬ ‫‪1 mole‬‬ ‫‪105.94‬‬

‫= ‪0.85 × 0.22‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪2gr‬‬ ‫‪1mole‬‬

‫‪→ 3.53 meq‬‬

‫‪105.94‬‬
‫× ‪3.53 × 10-3‬‬ ‫‪= 0.186 gr‬‬
‫‪2‬‬
 ‫‪0.195 +0.186‬‬
‫→متوسط‬ ‫‪= 0.190‬‬
‫‪2‬‬

‫‪0.190‬‬
‫= ‪ Na2Co3‬درصد‬ ‫‪= 63%‬‬
‫‪0.3‬‬

‫سؤاالت‬

‫ً ترجيح داده مي شود اسيد كلريدريك را با سديم هيدروكسيد‬

‫‪ . 1‬غالبا‬
‫چون‬ ‫تيتر مي كنند ونه عكس آنرا‪.‬چرا؟‬
‫محلولهايي كه حاصل از تيتر كردن اسيد با سود پايدارترند‪ .‬هم چنين‬
‫استاندارد كردن سود راحتر است‪.‬‬
‫‪ .2‬دو روش ديگر براي استاندارد كردن‪ Hcl‬معرفي كنيد؟‬
‫استفاده از کربنات سديم يا اکساالت کلسيم‬
‫‪ .3‬براي استاندارد كردن بازها از چه موادي استفاده مي شود؟دو‬
‫نمونه را معرفي كنيد‪.‬‬
‫پتاسيم هيدروژن فتاالت‪،‬بنزوئيك اسيد‪،‬پتاسيم هيدروژن يدات‬
‫‪ PH‬محلول مي گذارد؟‬ ‫‪ .4‬جوشاندن وخروج گاز‪ CO2‬چه اثري بر روی‬
‫باعث باال رفتن ‪ PH‬و در نتيجه قليايي شدن محلول مي شود‪.‬‬