Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.

godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka

-MJERE PROFILAKSE U HIRURGIJI-

1.ANTISEPSA
2.ASEPSA

-ANTISEPSA-

Ovo je metoda kojom se djelimično otklanjaju mikroorganizmi-

prouzrokovači infekcije na koži,u tkivima,organizmima,instrumentima
ili aparatima.U hirurgiji se antisepsa koristi u profilaksi i liječenju.Za
sprovoñenje ove metode koriste se razne supstance hemijskog ili
biološkog porijekla.To su antiseptična sredstva.Njihovo dejstvo može
da bude:
a) baktericidno - potpuno odstranjuju patogene mikroorganizme
b)bakteriostatsko – samo sprečavaju njihov rast,razvoj i razmnožavanje
Kako će oni djelovati zavisi od njihove koncetracije,ali i temperature koja
pojačava i ubrzava njihovo dejstvo.
Hemijski antiseptici su ona sredstva koja se u hirurgiji koriste za hirurško
pranje ruku,rana,pripremanje operativnog polja,materijala za
šivanje,aparata i instrumenata.Neka antiseptična sredstva mogu da djeluju
nadražajno na tkivo,a neka mogu da se rastvore u tkivu,pa djeluju
toksično.

U hirurgiji su najviše u upotrebi:

Hidrogen(H2O2)3%-bistar,bezbojan,bez mirisa,u tečnom stanju.U
kontaktu sa sadržajem iz rane,razlaže se na vodu i kiseonik.Iz toga razloga
ne smije se koristiti za dezinfekciju rana u blizini krvnih
sudova(mogućnost nastanka vazdušne embolije).
Meñutim,izvrstan je za uništavanje anaerobnih(razvijaju se bez kiseonika)
mikroorganizama u rani,npr.tetanus,gangrena.On u kontaktu sa
ranom,pjeni i na taj način mehanički izbacuje mikroorganizme preko
rubova rane i na taj način djeluje baktericidno!
Povidon jodid je 1% vodeni rastvor organski vezanog joda..Brzo
djeluje,ne oštećujeciju kožu i sluzokožu,ne usporava zarašćivanje
Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net
 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
rana,nije toksičan,ne izaziva alergiju i nema kontraindikacija za njihovu
upotrebu.Koristi se za dezinfekciju ruku,kože pre punkcije i
operacije,rana,opekotina,vagine i rektuma,tjelesnih šupljina,zagnojenih i
inficiranih rana,opreme i ureñaja za njegu i liječenje bolesnika.
Povidon pjena – Izosept- P – 7,5 %, sadrži pomoćne supstance anjonske
i nejonske deterdzente koji stvaraju obilnu pjenu pri čišćenju kože.
Benzin se koristi za skidanje nečistoća na koži,ali što dalje od rane.
Alkohol(spiritus concentratus)je lako isparljiva bezbojna
tečnost,karakterističnog mirisa.Mješa se u svakoj razmjeri sa
vodom,glicerinom i etrom.U kontaktu sa bakterijama taloži proteine,pa se
koristi prije operacije i pri previjanju-okolina rane!
Na kolicima za previjanje obavezno se nalaze ova antiseptična
sredstva koja medicinska sestra-tehničar, zadužena za previjanje
pacijenata ,primjenjuje pri dezinfekciji okoline i same rane.
Za okolinu rane koristi sledeće antiseptike :
-benzin-
-alkohol-
-povidon jodid rastvor-
Svaki od njih sipa na sterilan tupfer i u jednom pravcu „čisti“okolinu rane
i tako 3x.

Za samu ranu najčešće se koriste:

-3% hidrogen,čija se pjena ispira o,9% NaCl-om (fiziološki rastvor).
-fiziološka otopina nije dezinfekciono sredstvo,ali se obavezno nalazi na
kolicima za previjanje,pošto služi za ispiranje kao destilovana voda.
-povidon jodid-rastvor
Na kolicima za previjanje rana još se nalaze:
-Rivanol-kao rastvor od 1gr praha na 1l destilovane vode.Služi za
ispiranje rana.Rastvor je žute boje.Resorbuje se u tkivima,a izlučuje se
urinom.
-Desol 1% koristi se za dezinfekciju površinskih rana,ruku,instrumenata
i rublja.U 0,5% rastvoru koristi se za ispiranje očiju,nosa,uha,mokraćne
bešike,vagine,rektuma.
-Asepsol-bistar,bez boje i mirisa.Slabo je toksičan,ne nadražuje kožu i
sluzokožu,a djeluje i na gram pozitivne i gram negativne bakterije.
-Hibisept je antiseptično sredstvo koje uništava bakterije,viruse i spore,ne
nadražuje tkiva,nije toksičan.Koristi se za dezifekciju kože,ruku(hibisept
rastvor 5%)sluzokože,rana,opekotina,mokraćne bešike i vagine(hibisept
tinktura)

Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net

 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
U primjeni su i razni sapuni,deterdženti.Sapuni se koriste za
dezinfekciju ruku i operativnog polja.Razmekšavaju sloj kože i pomažu
odstranjenje površinskog sloja epitela sa prljavštinom i
mikroorganizmima.
-Omnisan 5% koriste pomoćne radnice na klinikama kada
peru,tj.dezinfikuju bolesničke sobe,kuhinje,kupatila sa wc-om,operacioni
blok,prostorije intenzivne njege...i to tako što se u 1l vode sipa se 20ml
omnisana.
-Izosan je rastvor koji se napravi tako što se 2gr ovoga praha sipa u 5l
vode.Ovdje se potapa kuhinjsko posuñe i pribor za jelo 1,5-2h.Zatim se
Isperu pod mlazom tekuće vode i osuše.

Rublje i posteljina se potapaju u rastvor u kome ostaju do 60min.,a zatim

se peru u mašini za pranje rublja.Sanitarne prostorije se prskaju sprejom
izosana.

U skorije vrijeme u svakodnevnoj praksi na hirurgiji se koriste različita

antiseptična sredstva.KBC Banjaluka nabavlja ih od odreñenih
proizvoñača,koji se koristeći savremenom tehnologijom
proizvode antiseptička sredstva od prirodnih materija,tj.elemenata.Ovdje
ćemo napraviti prikaz nekih...

Biološki antiseptici se primjenjuju

-za sprečavanje razvoja infekcije u rani
-kao metod liječenja
Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net
 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
-za povećavanje imunobioloških snaga organizma
U ovu vrstu spadaju:

a) Antibiotici
U velikoj mjeri su suzbijene infekcije,proširene su indikacije za operativni
rad i omogućeno primarno zarašćivanje rane,a smanjene su mogućnosti
postoperativnih komplikacija.Mogu se primjenjivati peroralno(na usta)i
parenteralno(intravenski-iv i intramuskularno-im).

U hirurgiji danas,u svakodnevnoj praksi,od velike važnosti je njihova

primjena.Daju se preoperativno(2h pre operacije)npr.1-2gr Cefazolin-po
nalogu hirurga,antibiotik u prašku,rastvori se u 500ml 0,9%NaCl i to se
priključuje pacijentu iv. kao infuzija.U postoperativnom toku se nastavlja
primjena antibiotika,po PISMENOM NALOGU(NAPIŠE NA
TEMPERATURNOJ LISTI!)u svrhu prevencije postoperativnih
komplikacija,infekcije.

b)Vakcine
To su imunobiološke supstance,antigene(živi mikroorganizmi sa
oslabljenom virulencijom) koje se unose organizam da bi se stvorila
specifična antitjela koja će da štite organizam od odreñenih zaraznih
bolesti.
Ovo je aktivni vid imunizacije-organizam se sam „bori“da stvori antitjela
na unijete antigene.

c)Serumi
Ovo je pasivni vid imunizacije ljudi za odreñene bolesti.U organizam se
unose gotova antitjela koja neutrališu toksine i izlučuju se za dve do tri
nedelje.
U hirurgiji se primjenjuje antitetanusna zaštita kod svih
politrauma.Hirurg na temperaturnoj listi ordinira (napiše) ANA-TE
vakcinu i serum.Zaštita se daje intramuskularno u roku 24-48h od
nastanka povrede.
Kod pacijenata koji nisu vakcinisani,daje se seroprofilaksa-250-500 IJ
humanog antitetanusnog imunoglobulina,1ml anatoksina.

Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net

 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
-
ASEPSA-

Ovo je skup mjera kojima se postiže potpuno uništavanje

mikroorganizama sa predmeta,instrumenata i materijala,ka i
svega ostalog što dolazi u dodir sa pacijentom i operativnim
poljem.Osnovni metod asepse kojim se ovo postiže je
sterilizacija.
Sterilizacija može da se primjenjuje na više načina:
1.Suva sterilizacija
sredstvo sterilizacije:vreo vazduh
mjesto sterilizacije:sterilizator
Postoje dva tipa sterilizatora.
Jedan je čije stijenke zagrijavajua pomoću termostata se
održava temperatura.Sterilizacija se odvija na temperaturi od
160-180 stepeni 60 minuta.
Drugi sterilizator ima pokretnu traku na kojoj prolaze
predmeti ispod grijača sa infracrvenim zrakama.Sterilizator
radi na 180 stepeni u trajanju 7,5 min.
materijal koji se steriliše:od metala,stakla,porcelan
temperatura u sterilizatoru:180,170,160 stepeni
vrijeme sterilizacije:7-10 minuta,1-2 sata

Ova sterilizacija može da se izvede i žarenjem.Ovaj metod se

koristi najviše u mikrobiološkim laboratorijama.Predmet se
zagrijava nad plamenom dok se ne užari,a zatim se hladi na
vazduhu.
-Priprema instrumenata za sterilizaciju u sterilizatoru-

1.Nakon završene operacije upotrebljene instrumente sakupiti

i staviti na metalnu rešetku i odnijeti u prostor za pranje ruku.
2.Dekontaminirane predmete potopiti u dezinfekciono
sredstvo.
3.Sve instrumente kiji se sastoje iz više dijelova rasklopiti i
dobro oprati u mlakoj vodi i deterdžentu.Za pranje koristiti

Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net

 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
meku četku.Instrumente držati pod vodom da bi se izbjeglo
prskanje.
4.Instrumente prati pod mlazom tekuće vode i posušiti.
5.Instrumenti se reñaju na resetku sterilizatora ili rasporede na
posebne tasove kao za set za jednu operaciju.
6.Uključiti sterilizator.Od trenutka postizanja željene
temperature mjeriti vrijeme sterilizacije:
-Temperatura od 170 stepeni 1 sat
-Temperatura od 160 stepeni 2 sata.
-Temperatura od 150 stepeni 2.5 sati
-Temperatura od 140 stepeni 3 sata.
7.Po isteku vremena predviñenog za sterilizaciju potrebno je
ostaviti sterilizator i instrumente da se ohlade.To vrijeme
može biti i nekoliko sati što ovaj metod čini metodom izbora u
svakodnevnom radu.
Još jedan od nedostataka ove metode sterilizacije je što suva
toplota oštećuju ostre instrumente te se zato ne preporučuje
korištenje temperature više od 160 stepeni.

2.Sterilizacija vlažnom toplotom

sredstvo sterilizacije: vodena para pod pritiskom
mjesto sterilizacije: autoklav
Autoklav je napravljen od specijalnog čelika,a sastoji se od
unutrašnjeg i vanjskog plašta,izmeñu kojih je prostor ispunjen
parom pod pritiskom.Vrata se zatvaraju hermetički.
temperatura u autoklavu:120 ili 134 stepena
materijal koji se steriliše u autoklavu:guma,plastika,
Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net
 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
otopine(120 stepeni)a tekstil i metal (134 stepena)
pritisak u autoklavu: 2 ili 2,5 bara
vrijeme sterilizacije: 5 minuta(134 stepena)ili 20minu
ta (120 stepeni)

-Priprema instrumenata za sterilizaciju u autoklavu-

1. Nakon zavrsene operacije upotrebljene instrumente sakupiti

i stavti na cvrstu metalnu resetku i odnijeti u prostor za pranje
instrumenata.
2.Dekontaminirati predmete potapanjem u dezinfekciono
sredstvo.
3.Sve predmete koji se sastoje iz vise dijelova rasklopiti i
dobro oprati u mlakoj vodi i deterdzentu. Za pranje koristiti
meku cetku. Upotreba deterdzenta je bitna, jer voda nije sama
u stanju da ukloni bjelancevine i masne materije.
4.Instrumente prati pod mlazom tekuce,ciste vode.
5.Zapakovati instrumente na pravilan nacin
-Umotavanjem setova i instrumenata u cetiri sloja
tekstila,specijalnim postupkom uvijanja.
-Pakovanjem u metalne kasete sa pamucnim filterima
-U havana papir.
-U specijalne kese koje na sebi imaju specijalnu traku za
kontrolu sterilizacije.
-U dobose obicno za pakovanje operacionog vesa,za
instrumente se rijetko koriste.
6.Rasporedti spakovane instrumente u unutrasnju komoru
autoklava na taj nacin da se omoguci slobodna cirkulacija pare
i prodiranje iste do svih predmeta u autoklavu.
7.Vrijeme sterilizacije je odredjeno vrstom materijala koji se
sterilise kao i zadatim parametrima pritiska i temperature.

8.Pakovanja ostaju po zavrsenom procesu sterilizacije u

autoklavu oko 30 min.To je vrijeme potrebno da se pakovanja

Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net

 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
potpuno osuse,jer ukoliko bi se izvadila vlazna bila bi moguca
kontaminacija predmeta iz okoline .
9.Pravilno uskladistiti sterilisane instrumente.Smatraju se
sterilnim 72 sata nakon sterilizacije,ako se u periodu ne koriste
moraju se presterilisati.
Sterilizacija vodenom parom pod pritiskom je gotovo najcesca
metoda koja se koristi u zdravstvenim ustanovama jer je
-moguce sterilisati instrumente,operacioni ves,gumu tecnost.
-kraci je proces sterilizacije sto nam omogucava vecu
cirkulaciju instrumenata
-bez stetnog djelovanja na okolinu
-sa velikom prodornom moci.

KAD GOD SUMNJAMO DA LI JE NEKI INSTRUMENT

STERILISAN ILI NIJE-TREBA GA SMATRATI
KONTAMINIRANIM

3.Hemijska sterilizacija

Postoje 2 vida ove sterilizacije.To su:

a)Vlažna hemijska sterilizacija
Ovim načinom se potapaju predmeti i materijali kao što su
optički instrumenti,fini gumeni i plastični instrumenti koji bi
se oštetili drugim vidovima sterilizacije

b)Suva hemijska sterilizacija

-formalinskim tabletama-
U posebnim plastičnim ili metalnim kasetama se stavljaju
predmeti koji se žele sterilisati(obično od gume-
sonde,aspiracioni kateteri,tubusi ili od plastike) zajedno sa
Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net
 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka
formalinskim tabletama.Predmeti se predhodno peru pod
mlazom tekuće vode,potapaju u dezinfekciono
sredstvo,ponovo peru,osuše.Stavlja se 6-8 tableta koje
isparavaju.Sterilizacija traje 72 sata.Ako doñe do raspada
tableta,zamjenjuju se novim.Pre upotrebe ovi predmeti se
uvijek isperu fiziološkim rastvorom.
Formalinski prah je toksičan,tj.kancerogen,pa se nastoji
izbaciti iz upotrebe i zamjeniti drugim metodama..

Plinska sterilizacija
c)etilen-oksidom(hemijska materija u gasovitom stanju) na 55
stepeni,5,5 bara 30-60 minuta.Ovom metodom se uspješno
uništavaju svi oblici mikroba i pri tom ne izazivaju koroziju i
mijenja strukturu materijala koji se steriliše.Na ovaj način se
sterilišu laboratorijski aparati,mikrohirurški instrumenti.Gas
prodire u sve pore materijala koji se steriliše,a pri tom ga ne
oštećuje.

d)Formaldehid je plin koji nije eksplozivan i manje je toksičan

čije pare vrše sterilizacija,a manje je toksičan od
etilenoksida.Proces se odvija u sterilizatoru na temperaturi od
60-70 stepeni tokom 1-3 sata.

5.Sterilizacija ultraljubičastim zracima

Ostvaruje se pomoću tzv.kvarcnih lampi koje emituju
ultraljubičaste zrake koje su baktericidne.Ove zrake oštećuju
ćelijske nukleinske kiseline.Ova metoda se koristi za
sterilizaciju vazduha,podova i zidova u operacionim
salama,previjalištima,rañaonama,bolesničkim sobama i
dr.bolničkim prostorijama.Za vrijeme ove sterilizacije ne
smije se boraviti u prostoriji zbog štetnog dejstva
ultraljubičastih zraka na vid.Sterilizacija traje 12-18 časova.

Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net

 Medicinska škola Banja Luka, školska 2010/11.godina, predmet Hirurgija, vježbe u KBC Banja Luka

7.Sterilizacija filtriranjem
Ovaj vid sterilizacije se prvenstveno koristi u farmaceutskoj
industriji kojim se sterilišu različiti infuzioni rastvori koji se
ne mogu izlagati visokim temperaturama.Pore na filteru su
manje od većine mikroorganizama i na taj način tečnost
prolazi kroz njih,a mikroorganizmi ostaju na filteru.Provodi
se u aseptičnim uslovima na sterilnim filterima.

5.Sterilizacija pomoću ultrazvuka

Farmaceutska industrija i ovu metodu koristi najviše,jer
hirurgija pretežno ne posjeduje ove aparate.Suština ove
sterilizacije je da efekat ultrazvuka na mikrobe se postiže
samo u vodenoj sredini pri čemu dolazi do koagulacije
bjelančevina u ćeliji mikroba,a time i do njihovog uništenja.

6.Peroksid plazma
Za ovaj vid sterilizacije koristi se vodikov peroksid i
visokofrekventna električna energija.Provodi se u
specijalizovanoj komori za sterilizaciju iz koje se evakuiše
vazduh.Temperatura je 40 stepeni i traje 1 sat.Koristi se za
sterilizaciju predmeta osjetljivih na vlagu.

Školski WEB sajt: http://www.medicinska-skola-bl.net