Mga Karunungang Sawikain
Bayan 2. Sawikain – Ito ay mga patalinghagang
Salawikain, Sawikain,
Bugtong, Palaisipan,
Bulong, Kasabihan,
Kawikaan
A. KARUNUNGANG BAYAN (FOLK SPEECH)
1. Salawikain – Isang patalinghagang
pahayag na ginagamit ng mga matatanda
noong unang panahon upang mangaral at
akayin ang mga kabataan sa mabuting asal.
• Kinasasalaminan ng mentalidad ng
sambayanan na tinatawag na kasabihan.
• Padre Gregorio Martin at Mariano Cuadrado
- unang nagtipon ng mga salawikaing Tagalog.
Damiana Eugenio- gumawa ng masusing pag-
aaral tungkol sa mga salawikain ng Pilipinas.
Pangkat ng Salawikain:
1. Nagpapahayag ng panlahat na paningin sa
buhay at sa batas ng buhay.
2. Nagpapahayag ng mabuting asal.
3. Nagpapahayag ng pagpapahalaga ng mga tao.
4. Nagpapahayag ng panlahat na katotohanan
sa buhay at kalikasan ng tao.
5. Nakapagpapatawa
Katangian ng salawikain
1. Maikling pangungusap
2. Payak
3. Karaniwang mga pananalita
4. Kinasasalaminan ng mga puna sa buhay
5. May tugma ang karamihan
6. Pag-uulit ng mga salita
Halimbawa:
• Tulak ng bibig Ang maniwala sa sabi-sabi
Kabig ng dibdib. Walang bait sa sarili.
• Walang masamang kanya May tainga ang lupa
Walang mabuti sa iba. May pakpak ang balita.
• Aanhin pa ang damo Anak na di paluhain
Kung patay na ang kabayo. Ina ang patatangisin.
• Kapag may isinuksok Ang taong walang kibo
May madudukot Nasa loob ang kulo.
pananalita. Ito ay isang paraan ng pagpukaw at
paghasa sa kaisipan ng tao.Nakalilibang bukod
sa
nakadaragdag ng kaalaman.
Halimbawa:
• Hulog ng langit – biyaya o suwerte
• Maluwang ang turnilyo – luko-luko
• Maitim ang gilagid – masama ang
ugali
• Makati ang dila – madaldal
• Bukambibig – laging sinasambit
• Anak pawis – dukha
3. Bugtong – pahulaan sa pamamagitan ng
paglalarawan. Binubuo ng isa o dalawang
taludtod na maikli at may sukat at tugma.
Halimbawa:
• Munting palay
Puno ang buong bahay. (ilaw)
• Dala mo, dala ko
Dala ka ng iyong dala. (tsinelas)
• Di hari, di pari
• Nagsusuot ng sar-sari. ( sampayan)
4. Palaisipan – Ito’y gumigising sa isipan ng
tao upang bumuo ng isang kalutasan sa isang
suliranin.
Halimbawa.
• May isang bola sa mesa. Tinakpan ito ng
sumbrero. Paano nakuha ang bola na di man
lang nagalaw ang sumbrero.
Sagot: Butas ang tuktok ng sumbrero
5. Bulong – Ang halimbawa nito’y ang sinasabi
kapag may nadadaanang punso sa lalawigan
na pinaniniwalaang siyang tinitirhan ng mga
duwende o nuno.
Halimbawa:
• Tabi, tabi nuno, kami lang po’y makikiraan.
• Huwag magalit kaibigan, aming pinuputol
lamang
Ang sa ami’y napag-utusan.
KASABIHAN
6. Kasabihan – ito ay bukambibig ng mga bata katutubo.
at matatanda na kung tawagin sa Ingles ay 1. Oyayi – Awit sa pagpapatulog ng
Mother Goose o Nursery Rhymes. Ito ay mga bata
tulang pambata o tugmang walang diwa o Matulog ka na bunso
mababaw ang isinasaad na kahulugan. Ang ina mo’y malayo
Halimbawa: At hindi ko masundo
Putak, putak Daa’y walang magturo.
Batang duwag 2. Soliranin- Awit sa paggaod
Matapang ka’t Hala, gaud tayo; pagod ay tiisin
Nasa pugad Ang lahat ng hirap, pag-aralang bathin,
Kahit malayo man kung ating ibigin,
Tiyak na lalapit kung ating gugustuhin.
3. Kumintang – Awit sa pakikidigma
GAMIT NG KASABIHAN Ang nuno nating lahat,
1. PANG-ALIW, tulad ng katuwaan ng mga Sa gulok di nasisindak
naglalarong bata. Sa labanan di naaawat,
2. PANUDYO, ginagawa ng mga bata sa kalaro Pinuhunan, buhay at hirap
kapag nagkapikunan. Upang tayong mga anak
3. SABI-SABI lamang o bukambibig Mabuhay ng panatag.
4. PAMPADULAS-dila – ito’y larong 4. Kundiman – Awit ng pag-ibig
pangkasanayang dila nang lumaking hindi Noong una ng panahon ako ay bata pa,
utal ang bata. Hal. Natisod mo na ay di alintana
Ubos-ubos biyaya Nang ako ay lumaki at maging dalaga,
Maya-maya nakatunganga. Tila sa wari ko ay may pagbabanta pa.
Hampas sa kalabaw Pagsinta mo sa akin ay di ko tatanggapin
Sa kabayo ang latay. Pagkat akong ito ay alangan sa tingin
KAWIKAAN Ako ay mahirap, pangit pa sa tingin
7. Kawikaan – kauri ng salawikain na ang Bakit naman ngayon ay iyong iibigin.
kaibahan lamang ay laging nagtataglay ng aral 5. Dalit o Imno – Awit sa diyosdiyosan
sa buhay. ng mga Bisaya
Hal. Ang taong matiyaga Pumanaog, pumanaog si Mansilatan
Anuman ay nagagawa. Saka si Badla ay bababa
Ang kasipagan ay Mamimigay ng lakas
kapatid ng kariwasaan. Pasayawin ang mga baylan
B. AWITIN/KANTAHING BAYAN (FOLK SONGS) Paligiran ang mga baylan.
• Isang tulang inaawit na nagpapahayag ng 6. Diona – Awit sa kasal
damdamin, kaugalian, at karanasan ng mga Umawit tayo at ipagdiwang
taong naninirahan sa isang pook. Ang dalawang puso’y ngayon ikakasal
• Oral na pagpapahayag ng damdamin ng mga Ang daraanan nilang landas
katutubo. Sabuyan natin ng bigas.
• Isa sa mga matatandang uri ng panitikang 7. Talindaw- Awit sa
Filipino na lumitaw bago dumating ang mga pamamangka/pagsagwan
Sagwan, tayo ay sumagwan,
Ang buong kaya ay ibigay
Malakas ang hangin
Baka tayo ay tanghaliin
Pagsagwa’y pagbutihin.
8. Maluway – awit sa sama-samang
paggawa
Isa, dalawa tatlo
Sabay-sabay ang hila
Upang hindi ka matumba
Tatagan ang mga paa.
9. Kutang-kutang – awit nhg mga lasing sa
lansangan.
10. Ditso – awit sa paglalaro ng bata
11. Sambotani – awit sa pananagumpay
12. Holehoo- awit sa pagpapatigil ng pag-iyak
ng
bata.
13. Dung-aw- awit para sa patay ng mga
Ilokano.
14. Umbay- awit ng mga naulila.
15. Umigwing – awit ng mga mananahi.
16. Omawitbayi at sambitan – awit ng mga
kamag-anak at kaibigan.
17. Tagulaylay – awit kapag may namatay.
C. KATUTUBONG SALAYSAY
(FOLK NARRATIVE)
1. Alamat – Isang uri ng panitikang tuluyan na
ang karaniwang paksa ay nagsasalaysay ng
pinagmulan ng isang bagay, pook, kalagayan o
katawagan.
A. Etiological – mga nagpapaliwanag na mga
alamat na sumasagot sa tanong na kung
paano pinangalanan ang mga bagay o pook
at kung bakit nagkaganon.
B. Non-etiological - nauukol sa mga dakilang
tao at pagpaparusa sa mga malalaking
kasalanan, kasama ang alamat ng mga santo,
mga supernatural na nilikha tulad ng aswang,
tikbalang, engkanto, multo at iba pa.
2. Mito – tuluyang pasalaysay na itinuturing
na totoong naganap sa lipunan noong
panahong nagdaan.
• Karaniwang kaugnay ito ng teolohiya at ritwal.
• Kinapapalooban ng simula ng daigdig, ng tao,
ng kamatayan, katangian ng mga ibon, hayop
o pisikal na kaanyuan ng lupa, at kuwento
tungkol sa mga Diyos at Diyosa.
3. Epiko – mahabang tulang buhay o tulang
pasalaysay na nagpapakilala ng
pakikipagsapalaran ng mga tauhan, tauhang
may di-pangkaraniwang lakas sa
pakikipagtunggali sa kanyang mga kalaban.
KATANGIAN NG EPIKO
1. Mahaba
2. Batay sa oral na tradisyon
3. Di-makatotohang pangyayari o supernatural
na makabayaning gawain
4. Patula
5. Tinagulaylay
6. Matiim o seryoso ang mga layunin
7. Pagsasalaysay na panlipunan, pangkultura,
makabayan at tungkol sa pananampalataya ang
ilan.
URI NG EPIKO
1. Microepic – kumpleto sa sarili tulad ng
Lamang.
Maaaring mapos sa isang upuan lamang
at may simula at wakas.
2. Macroepic- Ipinapakita lamang ang
partikular na bahagi, tulad ng Tuwaang.
3. Mesopic – maraming masalimuot na
insidente tulad ng Labaw Donggon.
HALIMBAWA:
1. Lam-ang – Ilocano
2. Ibalon – Bicol
3. Labaw Donggon – Hiligaynon
4. Alim at Hudhod Hi Aliguyon – Ifugao
5. Tuwaang – Bagobo
6. Darangan – Maranao
7. Agyu – Mindanao
8. Sandayo - Subanon
9. Indarapatra at Sulayman, Darangan,
Bantugan, Bidasari – Maguindanao
10.Hinilawod, Maragtas at Lagda – Bisaya