ហេតុបច្ចយ

ហេតុ + បច្ចយ => ហេតុបច្ចយ

េិ + តុ => ហេតុ = បតិដ្ឋាយំ (ការតាំងនៅនោយចាំន ោះ), គតិយំ (ការនៅ, ដល់), បវតតហេ

(ការប្រប្រឹត្តនៅ ។ មានវចនត្ថៈដូចនៅននោះ

១. េិហោតិ បតិដ្ឋាតិ ផលហេត្ថាតិ = េិហោតិ បតិដ្ឋាតិ ផលំ ឯត្ថាតិ = ហេតុ “ផលរមែង

តាំងនៅនោយចាំន ោះក្នុងធែ៌នុោះ នប្ ោះនេត្ុន ោះ ធែ៌មដលជាទីតាំងនៅនោយចាំន ោះររស់ផលន ោះ នទើរន ្មោះថា

ហេតុ” ។

២. េិហោតិ គច្ឆតិ បរិណេតាយការិយរូបតតេិ = ហេតុ “ន ្មោះថា នេត្ុ រមែងដល់នូវភារមប្រ

ប្រួល គឺគួរនធវន
ើ ូវការមប្រប្រួល” ។

៣. េិហោតិ បវតតតិ ផលំ ឯត្ថាតិ = េិហោតិ បវតតតិ ផលហេត្ថាតិ = ហេតុ “ផលរមែង

ប្រប្រឹត្តនៅក្នង
ុ ធែ៌នុោះ នប្ ោះនេត្ុន ោះ ធែ៌ន ោះ នទើរន ្មោះថា នេត្ុ” ។

ហេតុ ច្ ហោ បច្ចហោ ចាតិ = ហេតុបច្ចហោ “នេត្ុផង នេត្ុន ោះជារចច័យផង នប្ ោះនេត្ុន ោះ

នទើរន ្មោះថា ហេតុបច្ចយ” ។

េូលហឋេេ ឧបការហកា ធហ្មា = ហេតុបច្ចហោ “ធែ៌មដលជាអ្នក្ឧរការៈនោយអ្ត្ថថាជាឫសគល់

ន ្មោះថា ហេតុបច្ចយ” ។

នេត្ុមចក្នចញជា ៤ យមងគឺ

១. ហេតុហេតុ បានដល់ នចត្សិក្នេត្ុ ៦ ដួង

២. បច្ចយហេតុ បានដល់ ែហាភូត្រូរ ៤ មដលជានេត្ុក្នុងការនៅន ្មោះររស់រូរក្ខនធ

៣. ឧតតេហេតុ បានដល់ ក្ុសលក្ែមនិងអ្ក្ុសលក្ែមមដលជានេត្ុឱមយនក្ើត្ក្ុសលវិបាក្និង

អ្ក្ុសលវិបាក្ទាំងឡាយ

៤. ោធារណហេតុ បានដល់ អ្វិជាជមមដលជានេត្ុឱមយនក្ើត្សង្ខមរធែ៌ទាំងរួង (ខនធ ៥) ។

ក្មយថា ហេតុបច្ចយ ននោះសាំនៅយក្ ហេតុហេតុ រុន ្មោះ ។

ក្នុងនេត្ុរចចយ
័ ននោះ នេត្ុទាំងឡាយ ៦ ប្រការមដលជា ែធែ៌ ជាអ្នក្ឧរការៈផចុងនផតើែឱមយ ែធែ៌នង
ិ រូរ

ធែ៌នក្ើត្ន ើងក្នុងខនធស ន
តម ររស់សត្វមានជីវិត្ទាំងឡាយ នប្ ោះធែមតសត្វមានជីវត្
ិ ទាំងឡាយមដលនឹងនក្ើត្

ន ើងក្នុងនោក្ននោះបានន ោះ ក្៏ប្ត្ូវអាប្ស័យនេត្ុនក្ើត្ន ើង នរើគ្្មននេត្ុនទ រ ស

តម ត្វមានជីវត្
ិ ទាំងឡាយន ោះ

រមែងនក្ើត្ន ើងែិនបាន ។ នប្ ោះនេត្ុដូន ្មោះ នទើររារ់ថា នេត្ុជាធែ៌សាំខាន់រផ

ាំ ុត្ ។ ប្រោះរុទធអ្ងគនទើរប្តស់សមែតង

នូវនេត្ុរចច័យននោះជាលាំោរ់ដាំរូង ។ នេត្ុទាំង ៦ ប្រការន ោះ បានដល់ នោភនេត្ុ ១ នទសនេត្ុ ១ នមាេ-

នេត្ុ ១ អ្នោភនេត្ុ ១ អ្នទសនេត្ុ ១ និងអ្នមាេនេត្ុ ១ ។

១. នោភនេត្ុ បានដល់ នោភនចត្សិក្

២. នទសនេត្ុ បានដល់ នទសនចត្សិក្

 ៣. នមាេនេត្ុ បានដល់ នមាេនចត្សិក្

៤. អ្នោភនេត្ុ បានដល់ អ្នោភនចត្សិក្

៥. អ្នទសនេត្ុ បានដល់ អ្នទសនចត្សិក្

៦. អ្នមាេនេត្ុ បានដល់ រញ្ញមនចត្សិក្ /រញ្ញិន្ទនយ

រិ នចត្សិក្

នេត្ុនេត្ុទាំង ៦ ប្រការននោះមចក្នចញជា ៤ ជាំរូក្នទៀត្គឺ

១. អកុសលហេតុ បានដល់ នោភនេត្ុ ១ នទសនេត្ុ ១ និងនមាេនេត្ុ ១

២. កុសលហេតុ បានដល់ អ្នោភនេត្ុ ១ អ្នទសនេត្ុ ១ និងអ្នមាេនេត្ុ ១

៣. វិបាកអព្ាាកតហេតុ បានដល់ អ្នោភនេត្ុ ១ អ្នទសនេត្ុ ១ និងអ្នមាេនេត្ុ ១

៤. កិរិោអព្ាាកតហេតុ បានដល់ អ្នោភនេត្ុ ១ អ្នទសនេត្ុ ១ និងអ្នមាេនេត្ុ ១ ។

ប្ត្ង់ចណ
ាំ ុច ៣ + ៤ នៅថា អ្រមាក្ត្នេត្ុ នេើយមចក្នចញជា ២ គឺវិបាក្អ្រមាក្ត្នេត្ុ ១ និងក្ិរិយអ្រមាក្ត្-

នេត្ុ ១ ក្៏បាន ។

នេត្ុទាំងឡាយ ៦ ប្រការននោះ មានអ្ាំ ចជាអ្នក្ឧរការៈដល់សែមបយុត្ធ

ត ែ៌ គឺចិត្ត នចត្សិក្នក្ើត្ន ើង

ប្រែទាំងចិត្ជ
ត រូរនិងរដិសនធក្ែមជរូរ ។ កាលឧរការៈឱមយនក្ើត្ន ើងក្៏ឧរការៈឱមយតាំងនៅបាននិងអាចឱមយចនប្ែើន

ន ើងបានមែែនទៀត្ផង ។

នេត្ុទាំង ៦ ននោះឧរការៈដល់សនេត្ុក្ចិត្ត ៧១ នចត្សិក្សែមបយុត្ត ៥២ មដលប្រក្រជាែួយនេត្ុ ៦

(នវៀរែនហានចត្សិក្ក្នុងនមាេែូលចិត្ត ២), ឧរការៈដល់សនេត្ុក្ចិត្តជរូរ សនេត្ុក្រដិសនធិក្ែមជរូរមដលមាន

នេត្ុ ៦ និងសនេត្ុក្ចិត្តុរមាទជាសែុោឋមននោយអ្ាំ ចនេត្ុរចចយ ។

នោភ ១ នទស ១ នមាេ ១ អ្នោភ ១ អ្នទស ១ និងអ្នមាេ ១ ន ្មោះថា នេត្ុរចចយ ។

សនេត្ុក្ចិត្ត ៧១ នចត្សិក្សែមបយុត្ត ៥២ (នវៀរនមាេនចត្សិក្ក្នុងនមាេែូលចិត្ត ២) + សនេត្ុក្ចិត្-ត

ជរូរ + សនេត្ុក្រដិសនធិក្ែមជរូរ ជានេត្ុរចចយុរបម ននធែ៌ (ធែ៌មដលនក្ើត្ន ើងនប្ ោះការឧរការៈររស់នេត្ុ) ។

នេត្ុរចចយ ជាសេជាត្ជាត្ិ

នេត្ុរចចយ ជារចចុរមបននកាល

សត្តិមាន ២ ជាជនក្សត្តិ ១ ឧរត្ថែក្

ភ សត្តិ ១ ។