OŠTEĆENJA OZIMIH ŽITA

Poznato je da će od dve iste sorte prema zimskim mrazevima biti otpornija

ona koja je posejana u optimalnom roku, optimalnoj dubini i sklopu, bolje negovana,
optimalno đubrena, zaštićena od biljnih bolesti i štetočina, i uopšte ona koja je
naprednija.

Za ozime useve, naročito ozima žita, karakteristično je da se oštećenje od

zimskih mrazeva na listu primeti ranije od oštećenja čvora bokorenja koje se ne
primećuje u toku zime, već posle prezimljavanja. Zbog oštećenja lista ozimih žita ona
tada usled zimskog izmrzavanja dobijaju bledožutu boju i pokazuju uvenulost. Za
ozima žita najštetnije je oštećenje čvora bokorenja. Zavisno od toga koji su delovi
čvora bokorenja oštećeni, na njima mogu nastati veće ili manje štete.

Na prvom kolencu ispod površine zemljišta, koje predstavlja kolence

bokorenja ili čvor bokorenja, pored glavnog stabla koje se razvija od centralnog
pupoljka, nalaze se bočni pupoljci iz kojih izbijaju bočni izdanci. Prema mrazevima je
najosetljiviji centralni pupoljak i na njemu najpre i nastaju oštećenja. Posle izmrzavanja
centralnog pupoljka oštećenja se proširuju na bočne pupoljke. Biljka još nije uništena
ako je izmrzao samo centralni pupoljak, jer takva biljka nastavlja u proleće svoj porast i
razvoj. Tek izmrzavanjem centralnog i bočnih pupoljaka može se smatrati da je
izmrzao čvor bokorenja i da je time izmrzla cela biljka.

U kome stepenu su ozima žita izmrzla može se utvrditi još u toku

prezimljavanja. Ovo je važno zbog toga što se ranijim utvrđivanjem stanja žita, pre
nastupanja proleća, mogu u slučaju jačeg izmrzavanja pravovremeno preduzeti
potrebne mere za pripremu zemljišta i setvu neke od prolećnih kultura. Za ovu svrhu
vrši se povremeno uzimanje uzoraka sa nekoliko mesta parcele na kojoj se želi utvrditi
stanje useva. Ako se na mestima koja se odrede za uzimanje uzoraka nalazi snežni
pokrivač, prethodno se ukloni sneg. Zatim se iseče komad zemlje sa biljkama, površine
30 x 30 cm i dubine 15-20 cm, nastojeći da se obuhvate biljke sa dva susedna reda.
Izvađeni uzorci se stavljaju u sanduk, pokriju radi zaštite i pažljivo prenesu u prostoriju
sa temperaturom od 8 do 10 0C, u kogoj ostagu nekoliko dana.

Posle odmrzavanja sanduci se unose u suvu i svetlu prostoriju sa temperaturom

od 18 do 20 0C. Povremeno se prema potrebi vrši zalivanje, a 15-tog dana posle
uzimanja uzorka sa polja vrši se pregled biljaka. Za to vreme sve žive biljke su dale
novo lišće i nove korenove. Posle izdvajanja i pregleda svake biljke utvrđuje se broj
živih i broj izmrzlih biljaka.

Iz odnosa broja živih i izmrzlih biljaka treba odlučiti da li će se dotični usevi

ostaviti, ili je korisnije izvršiti preoravanje i setvu nekog prolećnog useva. Obično se
preorava ako je preko 50 % biljaka potpuno izmrzlo.

Takođe, ozime žitarice, a naročito pšenica, mogu stradati ne samo od zimskih mrazeva,
već i zbog naglih naizmeničnih promena više i niže temperature, tj. kada nastaje naglo
smrzavanje i otapanje tla. U takvim slučajevima žile i čvor bokorenja mogu biti izvučeni na
površinu zemlje, te izmrznu, popucaju i osuše se.