UTICAJ NISKIH TEMPERATURA NA ULJANU REPICU

Za uspešnost proizvodnje uljane repice od velikog su značaja toplotni uslovi u

toku vegetacije. Ukupna potrebna suma temperatura u vegetaciji današnjih sorti iznosi
2715-2 885 0C. Optimalna temperatura za klijanje semena iznosi 20-30 0C, a trajanje
perioda setva-nicanje uglavnom zavisi od temperatue i vlažnosti zemljišta. Ako se
temperature kreću između 15 i 20 0C, a vlaga tla iznosi 60 % od kapaciteta tla za vodu,
uljana repica niče za 4-6 dana. Minimalna temperatura klijanja je 3-5 0C, a maksimalna
37-44 °C. Minimalna vlaga tla za klijanje mora iznositi 32 do 35 % maksimalnog
kapaciteta tla za vodu. Za dobar rast i razvoj, nakon nicanja, uljana repica zahteva
temperature od 15 0C.

Uljana repica u toku zime podnosi mrazeve do -14 °C, ako u tlu nema viška vode,
odnosno, ako tlo nije prezasićeno vodom. Niske temperature mogu izazvati oštećenja
useva (sklopa) samo ako dugo traju i ako biljke nisu zaštićene snežnim pokrivačem
(dugotrajne golomrazice). Ukoliko je usev pokriven snegom nema opasnosti od
temperatura -20 oC i niže. Najsigurnije izdrže zimu one biljke koje u jesen formiraju
snažnu rozetu sa kratkom i debelom stabljikom, sa što manje izduženim epikotilom.

Ovakve biljke formiraju i najpovoljniju morfologiju sklopa - mladi listovi stoje

uspravno, a stariji leže na tlu i pokrivaju vegetacijsku tačku. Niski snežni pokrivač kod
ovako razvijenih biljaka dobro štiti pup od hladnih vetrova i izmrzavanja. Često se
internodiji epikotila već u jesen izduže 10 i više cm, usled čega pup stoji visoko iznad
zemlje i izložen je hladnim vetrovima, niži snežni pokrivač slaba mu je zaštita, a kod
previsokog, ovakve biljke se često »uguše«, Ovo se događa kod izrazitih grešaka u
tehnologiji (prerana setva, prevelika gustoća sklopa, prekomerna količina azota u
jesenskom đubrenju).

Uljana repica u toku svog jesenskog porasta formira u proseku oko 1500 kg/ha
suve materije. Poznato je i brojnim istraživanjima potvrđeno da je uljana repica dobro
ishranjena i pripremljena za zimu ako u suvoj materiji sadrži 4 % azota. Kod
primenjenih većih količina azota u jesen, sadržaj azota u suvoj materiji se povećava na
iznad 5 %, biljka se teže i slabije priprema za zimu, slabije »kali« (slabije i sporije je
otpuštanje vode i nakupljanje rezervne materije u hypokotilu i epikotilu, na kraju je
manji relativni sadržaj sirovih vlakana i drugih materija koje znače veću otpornost na
zimu), internodije epikotila se izdužuju, te je vegetacijski pup smešten visoko iznad tla,
često 10 i više cm. Ovako smešten pup je nezaštićen od hladnih vetrova, a na kraju i
golomrazica i lagano strada zajedno sa epikotilom naročito u zimsko-proletnom periodu
kada su često vrlo jake oscilacije dnevnih minimalnih i maksimalnih temperatura.

Uljana repica ima sposobnost regeneracije kao možda ni jedna druga kultura,
sposobna je da iz hypokotila potera nove pupove i razvije nekoliko stabljika iz jedne
biljke, ali sve ove stabljike ne mogu dati prinos kao biljka normalno razvijena iz
glavnog pupa.

Isto tako opasno kao i »prebujnost« je, ako biljke premlade i preslabe dospeju u
zimu (usled prekasne setve). One često izmrznu na promenjivim temperaturama zimsko-
proletnog perioda, slabo regenerišu nakon zimskih oštećenja, te zaostaju u porastu i daju
znatno niže prinose zrna.
 Biljke uljane repice dobro pripremljene za zimu, imaju izrazitu sposobnost
regeneracije nakon zimskih oštećenja. Cak i ako su vegetacijski pup i epikotil potpuno
izmrzli, a koren i hipokotil ostali zdravi, biljke formiraju nove pupove na hipokotilu, iz
kojih se razviju nove stabljike i daju zadovoljavajući prinos. Naročito nepovoljna
povezanost u delovanju na usev uljane repice su dugotrajne niske temperature sa viškom
vode u tlu. Svugde gde su izražene depresije i postoje mogućnosti dužeg stagniranja
površinskih voda, na površinama sa usevom ozime uljane repice, biljke mogu biti potpuno
uništene.