Professional Documents
Culture Documents
მარადი ბერიკა - ნ. არველაძე
მარადი ბერიკა - ნ. არველაძე
მარადი ბერიკა - ნ. არველაძე
maradi
berika
gamomcemloba `mwignobari~
Tbilisi
2011
maradi berika
ISBN 978-9941-0-3121-2
© naTela arvelaZe 2011
2
pirnaTeloba
SarSan erTma cnobilma Teatr-
mcodnem miTxra: roca axmetelze vwer-
di, ici, ramdeni ram movigone da Se-
valamaze?!.
gamakvirva aseTma gulaxdilobam.
etyoba, xandaxan nebismier adamians
uCndeba aRsarebis survili, anda, vin
icis, iqneb, simarTle sulac uneb-
lied wamoscdebaT xolme.
am wignSi araferia gamogonili da
Selamazebuli.
es arc wignis mTavar gmirs sWir-
deba da ekadreba da arc mis avtors.
Teatrmcodnis Rrma analizi _ Ta-
visTavad, magram, am SemTxvevaSi, qal-
batoni naTela Jurnalistis rolSic
mogvevlina da STamomavlobas Seuqmna
unikaluri teqsti _ Segirdi msaxio-
bebis monaTxrobiT Seqmnili didi re-
Jisoris portreti.
am wignis gamocema kulturis sami-
nistros unda daefinansebina.
uari Tqves.
albaT, asec unda momxdariyo.
qalbaton naTelas oficiozisgan
arasodes araferi unda mieRo.
samagierod, is kvlavac pirnaTeli
dgas uflis, samSoblosa da Tavisi
profesiis winaSe.
imaT winaSe, misi simarTle rom
uyvarT.
imaT winaSec, misi simarTlis rom
eSiniaT.
ioseb WumburiZe
19 dekembebri, 2010 weli
3
wignSi gamoyenebulia reJisoris pi-
rad arqivSi, rusTavelisa da konomsax-
iobTa Teatrebis muzeumebSi daculi fo-
toebi. maTi mowodebisa da gulisxmierebi-
saTvis, madlierebas gamovxatavT ojaxis
wevrebisa da aRniSnuli muzeumebis Tanam-
SromelTa mimarT.
4
gza TariRebiT
5
televiziis sadadgmo redaqcias,
romlis bazazec Seiqmna sate-
levizio Teatri.
1961 wels mieniWa saqarTvelos
saxalxo artistis wodeba.
1963 wels misi TaosnobiT gaixsna rus-
Tavelis Teatris mcire scena.
1967 wels Seqmna eqsperimentuli
jgufi _ SemdegSi e.w. `me-11
auditoriis Teatri~;
1971 wels wavida rusTavelis Teatri-
dan.
1978 wels Seqmna kinomsaxiobTa saxe-
losno - amJamad, misi saxelo-
bis kinomsaxiobTa Teatri.
1981 wels, naSromisaTvis `sanam repe-
ticia daiwyeba~, mieniWa marja-
niSvilis premia. amave wels miiRo
ssrk saxalxo artistis wodeba.
6
winaTqma
7
bze; isic maxsendeba, rogor ebrZodnen kolegebi, kritikosebi,
dramaturgebi, rogor esxmodnen Tavs rusTavelis Teatrs
misi ZiebiT ukmayofilo kulturis saministros moxeleebi,
Teatrmcodneebi. rogor imetebdnen mas zogni aSkarad, Jur-
nal-gazeTebisa Tu Teatraluri sazogadoebis gamgeobis ple-
numebze; zognic farulad, qilikiT, SeniRbuli mZulvarebiTa
da mtrobiT. am sastikma wlebma Tavisi kvali Rrmad CaWedes mis
gulSi (dRes ki araerTi maTgani mis megobrobas Cemulobs!)...
vdgavar mis saflavTan. jiutad amekviata kiTxva: mainc ra
roli ganekuTvneba mixeil TumaniSvils qarTuli Teatris is-
toriaSi? axla mxolod umTavress aRvniSnav:
mixeil TumaniSvilma:
1. aaRorZina qarTuli reJisoruli Teatri (Tanamoazre
msaxiobebTan erTad).
2. kalapoti Seucvala rusTavelis Teatris ganviTarebas.
gaagrZela da gamokveTa misi umTavresi tradicia _ ma-
radi ganaxlebisaTvis mzadyofna.
3. umaRles saTeatro saswavlebels specifikuri pedago-
gikis mecnieruli safuZveli Seuqmna.
4. gamosca reJisuris saxelmZRvanelo.
5. eqsperimentuli jgufebis momzadebiT Tvisebrivad
Secvala msaxiobebisa da reJisorTa swavlebis procesi
(`me-11 auditoriis Teatri~).
6. warmatebiT iTanamSromla da xeli Seuwyo qarTuli
satelevizio Teatris aRmavlobas.
7. misi TaosnobiT gaixsna rusTavelis Teatris mcire
scena.
8. iTamaSa umTavresi roli `kldiaSvilis Teatris~ Ca-
moyalibebaSi.
9. gaxsna axali Teatri _ kinomsaxiobTa saxelosno, dRes
misi saxelobis Teatri.
rom SevajamoT: Seqmna `TumaniSvilis skola~, `TumaniSvi-
lis Teatri~.
8
nawili pirveli
rusTavelis TeatrSi
naTela arvelaZe
madlmofenis rituali
11
maradi berika
12
naTela arvelaZe
13
maradi berika
***
baton miSas `antigoneze~ muSaobis dros, repeticiebze,
xSirad mohyavda magaliTebi: maSindeli yofis amsaxveli mov-
lenebi, faqtebi, detalebi. sareJisoro gegmaSic aqvs aRniS-
nuli Sinagani monologi, romelic mis imdroindel ganwyobas
gamoxatavs, rac exmareba antigonesa da kreonis orTabrZolis
(kreonis kabinetSi mimdinare ormocwuTiani epizodi) proce-
sisaTvis mignebuli gamosaxvis formaTa gamarTlebas.
am orTabrZolis pirveli etapis Sinagani dinebis, azrob-
rivi partituris dadgenis Semdgom, sareJisoro gegmaSi aR-
uniSnavs (dastambulia wignSi `axla ki, farda!~): `rogori
yalbia es yvelaferi! irCeven prezidiums. xelis aweviT kenWs
uyrian _ vin momxrea, vin _ winaaRmdegi, Tavi vin Seikava,
xolo roca erTxmad arCeulebi prezidiumSi avlen, stamburi
wesiT winaswar dabeWdil blankebze iwyeben sakuTari gvare-
14
naTela arvelaZe
15
maradi berika
16
naTela arvelaZe
17
maradi berika
18
naTela arvelaZe
19
maradi berika
***
am gadasaxedidan SedarebiT naTlad ikveTeba gasuli as-
wleulis saTeatro cxovreba, misi monapovari. aq gansakuTre-
buli mniSvnelobiT gamoirCeva erovnuli reJisoruli Teatri,
romlis gulisgulSia aRmocenebuli TumaniSvilis skola.
mixeil TumaniSvilis moRvaweobis samive saxeoba _ reJisura,
pedagogika, Teoriuli gansjani, am skolis safuZvelia. esec
aris qarTuli Teatris SenaZeni da misi simdidre.
XX saukune mdidaria masStaburi aRmoCenebiT, zust Tu
humanitarul mecnierebaTa, teqnikis miRwevebiT, romelTac ga-
navrces saerTod saazrovno sivrcis horizonti. aseve, mdida-
ria sasceno Semoqmedebac. epoqis niSandobliobaa axali saTe-
atro ideebis aRmocenebac, studiuri moZraobac, gansxvavebuli
Teatrebis dabadebac. am niSniT gamoirCeva qarTuli Teatric.
mixeil TumaniSvilis samsaxeobrivi moRvaweobis roli metad
sagulisxmoa aRniSnuli periodis, Tanamedrove da momavlis
saTeatro cxovrebisaTvis.
20
naTela arvelaZe
21
maradi berika
22
naTela arvelaZe
23
maradi berika
24
naTela arvelaZe
25
maradi berika
26
naTela arvelaZe
27
maradi berika
28
naTela arvelaZe
29
maradi berika
***
30
naTela arvelaZe
mainc miyvars...
31
maradi berika
32
naTela arvelaZe
33
maradi berika
34
naTela arvelaZe
trfoba rainduli
35
maradi berika
36
naTela arvelaZe
37
maradi berika
38
naTela arvelaZe
***
39
maradi berika
***
40
naTela arvelaZe
41
maradi berika
***
42
naTela arvelaZe
43
maradi berika
44
naTela arvelaZe
***
45
maradi berika
46
naTela arvelaZe
47
maradi berika
***
48
naTela arvelaZe
49
maradi berika
***
50
naTela arvelaZe
51
maradi berika
52
naTela arvelaZe
53
maradi berika
***
sxvadasxva Janris, xedvis, TamaSis wesis saocar gamo-
nagons aerTianebs Semoqmedis faqizi sulis TrTola, natifad
Zerwvis unari, dakvirvebuli ostatis ruduneba, asaxvis aris-
tokratiuli manera. misi speqtaklebis sasiyvarulo scenebi
naqsovi iyo daxvewili, haerovani, brwyinvale oqsinoTi. maTSi
gizgizebda trfobis Wiakokona, radganac `usiyvarulod, mze
ar sufevs cis kamaraze~... da es xdeboda postmodernuli
epoqis `preistoriul xanaSi~ da Semdgom, am mimarTulebis
TvisebaTa gamokveTis Jams. is Tanamedrove Semoqmedi gaxldaT
da esityveboda fexmokidebul mimdinareobas, magram ekamaTebo-
da mis ramdenime niSans, romelic Tan sdevda amgvar xelovne-
bas, miT ufro CvenSi momZlavrebul da moWarbebul Sav iumors,
usaSvelo nihilizms, RirebulebaTa imperatiul revizias,
faseulobaTa umkacres gadafasebas. miT ufro ver epueboda
epigonTa ambiciur imperativs. am fonze mixeil TumaniSvili
Zvelmodurad gamoiyureboda? ara mgonia! misi yoveldRiuri
yofa, sakuTari misiis aRsrulebis valdebuleba, `cxovreba
xelovnebaSi~ aerTianebda drois samive moduss: uRrmavdeboda
realobas, sulis yoveli kunWuliT grZnobda warsuls, iyu-
54
naTela arvelaZe
***
yovelTvis mikvirda, ratom ar dadga rusTavelis Teatris
scenaze an Semdeg, Tavis TeatrSi, Seqspiris `romeo da ju-
lieta~. jer ambobda julieta da romeo ar myavso, mere roca
isini aRmoaCina, ori variantis dadgma undoda _ did scenaze
da mcire scenaze, ori versia, ori gansxvavebuli interpre-
55
maradi berika
56
naTela arvelaZe
nawili meore
uTeatrod
57
naTela arvelaZe
59
maradi berika
60
naTela arvelaZe
61
maradi berika
62
naTela arvelaZe
63
maradi berika
64
naTela arvelaZe
65
maradi berika
66
naTela arvelaZe
67
maradi berika
68
naTela arvelaZe
***
mixeil TumaniSvils Zalze gauWirda gadawyvetilebis
miReba da rusTavelis Teatridan wasvla. amdeni usamarTlo
Semotevebis Semdeg, dasSi bzari mainc gaRrmavda. amis gaZleba
mis gasaocar moTminebis unarsac ki aRemateboda da... moxda
mosaxdeni! daiwera gancxadeba Teatridan wasvlis Taobaze.
maSin Tavad ukve aRar vmuSaobdi TeatrSi, magram Cemi wignebi
mqonda datovebuli kancelariaSi, qalbaton nino CixlaZesTan.
man icoda, sadac viyavi da damireka. TeatrSi misuls, qalba-
toni nino patara derefanSi damxvda, xelSi furceli eWira,
aforiaqebuli Canda. furceli gamomiwoda da TiTqmis acrem-
lebulma miTxra: `es damitova batonma miSam da wavida. roca
wavikiTxe gancxadeba, ukan davedevne, magram ver davewie. ra
viRono?~ es ra xdebao, _ tkiviliT daayola da gayuCda.
avReldi. Zlivs gavarCie naweri da vkiTxe: `vinmem naxa es
gancxadeba?~ arao, _ mi pasuxa. verc veravin naxavs-meTqi vuTx-
ari da gancxadeba davxie. Secbunebul, uaRresad keTilSobil
qalbaton ninos Sevpirdi, rom binaze mivakiTxavdi baton miSas
da iqidan davurekavdi.
batonma miSam kari gamiRo, ferwasuli idga karis WrilSi,
vdumdiT. karga xans videqiT ase, uxmod vsayvedurobdi. mere
visxediT lojiaSi da karga xans vdumdiT. gamaxsenda, rom
qalbatoni nino meloda. Zalian Cumad vTqvi, rom gancxadeba
davxie da patara nagleji gavuwode, masze mxolod erTi sity-
va iyo SemorCenili: `gTxovT~... `gadawyvetilebas ar Sevcvli!~
batonma miSam TiTqos TavisTvis Cailaparaka, xmaSi simtkice
aRar igrZnoboda. `ar SeiZleba axla Teatris mitoveba, xom
xedavT, ra xdeba. kapitulacia gamosavali ar aris~. ramde-
nime argumenti Camovayalibe. batoni miSa dumda. isev Camowva
mZime pauza. movida misi meuRle, qalbatoni leila, magida
gaawyo da dananebiT miTxra: `ar vicodi, Tu moxvidodi, Torem
torts dagaxvedrebdi~. roca maTTan vstumrobdi, iumoriT
vambobdi: axla stumrad var profesorTan da gamimaspinZldiT
69
maradi berika
70
naTela arvelaZe
71
maradi berika
72
naTela arvelaZe
73
maradi berika
74
naTela arvelaZe
***
75
maradi berika
76
naTela arvelaZe
77
maradi berika
78
naTela arvelaZe
79
maradi berika
80
naTela arvelaZe
***
dro yvelafris mkurnaliao, uTqvamT Cvens winaprebs da...
mixeil TumaniSvilma rusTavelis Teatris gareSe cxovreba
SeZlo!.. saerTod Teatridan ki verc wavidoda, mas uTeatrod
cxovreba ar SeeZlo. dRiurSic ase Cauweria: `uhaerod ufro
gavZleb, vidre uTeatrod~! roca am sityvebs vixseneb, Tvalwin
midgas misi usicocxlo gamoxedva Teatridan wasvlis meore
81
maradi berika
82
naTela arvelaZe
83
maradi berika
pedagogi
84
naTela arvelaZe
85
maradi berika
86
naTela arvelaZe
87
maradi berika
88
naTela arvelaZe
89
maradi berika
90
naTela arvelaZe
91
maradi berika
92
naTela arvelaZe
93
maradi berika
94
naTela arvelaZe
95
maradi berika
96
naTela arvelaZe
97
maradi berika
***
98
naTela arvelaZe
ganvTavisuflebuliyavi am tvirTisagan.
Tavdapirvelad, sruliad samarTlianad, davudasture
gulwrfeli pativiscema misi moRvaweobisa da sxvaTaTvis
gaweuli TanadgomisTvis, sikeTisTvis, daxmarebisTvis, Semdeg
ki punqtebad Camovayalibe:
1. Tqven, rogorc profesionals, kargad gesmiT da Seucdomlad
afasebT mixeil TumaniSvilis pedagogiuri da reJisoruli
moRvaweobis mniSvnelobas. ra Tqma unda, sruliad bunebrivi,
obieqturi da logikuri iyo Tqveni imJamindeli Tavdadeba
kinomsaxiobTa Teatris gaxsnisaTvis, magram...
2. Rrmad mwams, rom maSin uangarod ibrZodiT Tanajgufeli-
saTvis da Tqvenc Zalze gawuxebdaT misi uTeatrod yofna,
magram...
3. ase mgonia, uTuod, kulturis saministros winaT
daSvebuli Secdomis gamosworeba gsurdaT. wlebis manZilze
mawvalebs erTi sakiTxi - ram gamoiwvia Tqveni moqmedeba
im wlebSi, roca Tavs esxmodnen rusTavelis Teatrsa
da mixeil TumaniSvils? xom faqtia, rom kulturis sa-
ministros xelmZRvaneloba, moxeleTa umetesoba aSkarad
da faruladac, sxvadasxva tribunis gamoyenebiT ibrZoda
TumaniSvilis winaaRmdeg. mavani ki SeniRbulad diriJorobda
am gaerTianebas da ostaturad abamda intrigis qsels. es
xom patiosani dapirispireba, WeSmaritebis misakvlevad
gamiznuli kamaTi ar iyo. isini ver patiobdnen TumaniSvils,
uzado profesionali rom iyo, masTan pirispir dialogs
gaurbodnen, radganac mis `enaze~ ver isaubrebdnen.
samwuxarod, kritikosebi maSin Rrmad Caxedulni ar vi-
yaviT msoflioSi mimdinare saTeatro procesSi, reJimi
amis saSualebas ar iZleoda, xolo reJisorebma mainc
SesZles im ideebis gacnoba-gaTaviseba, ra cvlilebebic
mimdinareobda msoflio saTeatro sarbielze. amanac ga-
moiwvia gaugebroba da kontrasti scenis xelovanTa da
moxeleTa, kritikosTa Soris.
99
maradi berika
100
naTela arvelaZe
101
maradi berika
102
naTela arvelaZe
103
maradi berika
104
naTela arvelaZe
***
105
maradi berika
106
naTela arvelaZe
107
maradi berika
108
naTela arvelaZe
109
maradi berika
110
naTela arvelaZe
***
111
maradi berika
112
naTela arvelaZe
113
maradi berika
114
naTela arvelaZe
115
maradi berika
116
naTela arvelaZe
117
maradi berika
118
naTela arvelaZe
119
maradi berika
120
naTela arvelaZe
121
maradi berika
***
122
naTela arvelaZe
123
maradi berika
124
naTela arvelaZe
125
maradi berika
126
naTela arvelaZe
127
maradi berika
128
naTela arvelaZe
6 ivniss Cauweria:
`galustovam saministrodan SemomTavaza rusuli mozard
mayurebelTa Teatris mTavari reJisoroba. me vupasuxe:
_ ministrma erTxel rogorRac Tqva: `me mas davalpob
rusul mozard mayurebelTa TeatrSi!~ me ki ar minda es... ga-
lustova... damanebeT Tavi! yvela gazeTi aqebs `gvardias~. imi-
tom, rom e. SevardnaZem Seaqo. axla gasagebia, rogor keTdeba
saqme. `gvardiam~ naRaras Semohkra~.
sakuTar TavTan martod darCenili batoni miSa, sadinars
uxsnis wlobiT dagrovil saTqmels. eTer galustovas SemoT-
avazebac kulturis saministros xelmZRvanelobis survilia:
oRond, romelime TeatrSi daiwyos TumaniSvilma muSaoba! maT-
Tvis ara aqvs mniSvneloba reJisoris princi pebs, axla Tavis
gadarCenis Jami daudga maT! aravin icis, rodis da rogor
SemoubrundebaT SevardnaZis amJamindeli ganwyoba! qveynis
129
maradi berika
130
naTela arvelaZe
131
maradi berika
***
misi speqtaklebis dekadas ar davswrebivar, manamde momi-
wia saqarTvelodan wasvla, Tanac seqtembramde. gamosamSvido-
beblad rom mivedi, Tavisi samoqmedo gegma maCvena. yvelaferi
iyo aRniSnuli, garda erTisa: rogor apirebda saorganizacio
problemebis gadaWras. kargi direqtori, dRevandeli gagebiT
maRali rangis, misi donis profesionali menejeri unda aRmo-
Ceniliyo mis gverdiT. amaze ocnebac ki ar SeiZleboda! sul
imas Cioda, rezo CxeiZes Tavzesayrelad aqvs saqme, Cven xom
ver gadagvyvebao. gamecina da Cveni bolo Sexvedra Sevaxsene,
reJisori xom xelmZRvanelobas niSnavso, gaiZaxoda maSin. es
vTqvi da maSinve vinane. umweod Semomxeda: `Tqven gaviwyde-
132
naTela arvelaZe
133
maradi berika
134
naTela arvelaZe
***
ase dasrulda 1974-1975 saswavlo weli, saTeatro se-
zoni, CaTavda dekadac, minelda aJiotaJic, marjaniSvilis
Teatri, sadac imxanad batoni miSa dgamda diurenmatis piesas
(`milioneris viziti~) soxums gaemgzavra sagastrolod. aq-
tiuri saTeatro cxovreba minelda. batoni miSa `usaqmodaa!~
(repeticiis da leqciebis gareSe). warmomidgenia, ras ganicdi-
da! misi Canawerebi am mSfoTvare ganwyobis anareklia. rogorc
irkveva, rezo CxeiZem da akaki dvaliSvilma Seasrules sityva
da mixeil TumaniSvilis mier miTiTebuli msaxiobebi `aiyvanes~
kinostudiis StatSi.
9 ivlisis Canaweri:
`Zalian cxela. qalaqs ar yofnis haeri, mas manqanebi, av-
tomobilebis uzarmazari qalaquri jogi nTqavs. maT dai pyres
qalaqi. es germanul okupaciaze saSinelia.
klubis gadakeTebis proeqtze muSaobs Tengiz abulaZis
vaJiSvili. muSaobs Zalian nela... ase rom, am sezonSi Cven
ar gveqneba sakuTari Senoba (Tu saerTod gveqneba!) etyo-
ba, mogviwevs servantesis TeatriviT xetiali. direqtori
jaxutaSvili pasiuria, misTvis axali Senobis mSeneblobis
gareSe uinteresoa muSaoba. kidev kargi, rom yvela msaxiobs
eqneba yovelTviuri jamagiri, 120 maneTi~.
Cvens sinamidvileSi moxda uprecendento SemTxveva, ase
ucbad, TiTqmis or TveSi gadawyda msaxiobebis dasaqmebis
problema _ isini Cairicxnen kinostudiis StatSi! isini ukve
oficialurad arian kinostudiis mfarvelobis qveS, misi egid-
iT SeuZliaT gaagrZelon speqtaklebis Cveneba, gastrolebi
gamarTon (asec moxda!) da ase daelodon sademonstracio dar-
bazis saTeatro Senobad gadakeTebis dasrulebas. albaT, aris
racionaluri marcali im faqtSi, rom kinomsaxiobTa Teatris
(Tavdapirvelad _ saxelosnos!) daarsebis TariRad miviCnioT
1975 wlis ivlisi, xolo sakuTar scenaze pirveli speqtak-
lis Cvenebis TariRad _ 1978 wlis 14 ianvari, roca iTamaSes
premiera _ levan WeliZis `esmeralda~.
135
maradi berika
136
naTela arvelaZe
137
maradi berika
138
naTela arvelaZe
139
maradi berika
140
naTela arvelaZe
141
maradi berika
142
naTela arvelaZe
143
maradi berika
144
naTela arvelaZe
145
maradi berika
146
nawili mesame
kinomsaxiobTa TeatrSi
naTela arvelaZe
FFniSani da procesi
149
maradi berika
***
mixeil TumaniSvili mouTmenlad eloda Teatr_saxelos-
nos Seqmnas, raTa gaegrZelebina Zieba niSanTa da procesis
Teatrebis harmoniuli gaerTianebisaTvis.
12 ianvari 1978 weli, kidev erTi, magram ukve imediani
Canaweri:
`saxelosnoSi pirvelad gaisma zari, mayurebels rom ux-
mobs. darbazi gadaWedilia. yvelas ainteresebs riTi damTavr-
da `es saeWvo~ eqsperimenti.
speqtaklis Semdeg didxans gvikravdnen taSs, gvilocavdnen:
n. arvelaZe: _ es, uTueod, Zveli Teatria, magram WeSmariti.
kako dvaliSvili _ namdvilad gilocavT, Zalian kargad
wavida.
robert qarTveliSvili _ miSa, genacvale, Zvlivs ar
vnaxe Seni speqtakli! mSvenieria, ai es gvinda Cven...
da ase daaxloebiT oci wuTi! magram gulwrfeli aRtace-
baa es? Tu mxardaWerisTvis maqeben, rom wamovdge...
givi TumaniSvili _ genialuria!
nina, Cemi da _ erosi ra sayvarelia, gogoebi momaja-
doeblebi, vaniCka SesaniSnavi!...
gociriZe (mSenebeli man aaSena Cveni darbazi _ farduli)
_ batono miSa, Cven TqvenTan erTad `WinWraqiT~ gavxseniT
rusTavelis Teatris mcire darbazi _ scena. axla ki ai, es
axali Teatri. ra SesaniSnavi speqtaklia, am Teatrs bevri ram
aklia, magram gaZlevT patiosan sityvas, TqvenTvis yvelafers
gavakeTeb...
naTela arvelaZe _ Tqvens yovel speqtaklSi Cadebulia
Tqveni biografiis nawili. kargad Cans, riTi cxovrobT axla,
ras ganicdiT amJamad...
mTeli qalaqi aWrelebulia axali Teatris afiSebiT.
gavbede da televiziiT gamovedi, CemTvis es wamebaa. bavSvebi,
studielebi, bednierebi arian. bolos da bolos gaixsna maTi
Teatri! rezo CxeiZe darbis mTel TeatrSi da nacnobebs ekiTxeba
_ moswonT Tu ara speqtakli. ai, ase. daviwyeT. vnaxoT ra
iqneba Semdeg!...~
150
naTela arvelaZe
***
1978 wlis 14 ianvars, qarTuli Teatris dRes, levan
WeliZis kinoscenariT, `esmeralda~, gaagrZela kinomsaxiobTa
saxelosnom speqtaklebis Cveneba, ukve garemontebul, sakuTar
SenobaSi. SemTxveviTi ar gaxlavT es arCevani. mixeil Tuma-
niSvilma amiT madliereba gamoxata maT mimarT, visi uSualo
xelSewyobiTac saSualeba mieca, hqonoda sakuTari saTeatro
Senoba, hyoloda dasi da gaegrZelebina SemoqmedebiTi Zieba-
ni. amasTanave, scenari kidev erTi miznisaTvis dadga batonma
miSam. is dainteresda TaobaTa SekavSirebis, TaobaTa urTi-
erTobis problemiT, romelic safuZvlad daedo speqtakls.
reJisorisTvis am problemis warmoCenas didi mniSvneloba
hqonda _ axalgazrduli dasi da kinomsaxiobTa xalxmravali
koleqtivis Serwyma, erTiani gundis Camoyalibeba, ioli ar
gaxldaT. koleqtiuri TanaSemoqmedebiTi procesi, am Tval-
sazrisiTac, metismetad nayofieri saSualeba gamodga, repe-
ticiaze aRmocenda erTianobis muxti, romelmac gadamwyveti
roli Seasrula aRniSnuli amocanis gadaWrisaTvis. sxvadasx-
va Taobis, sxvadasxva mentalitetisa da mrwamsis msaxiobebi
erT `enaze~ ametyveldnen, es iyo mixeil TumaniSvilisaTvis
axla mTavari. jer erTi, Tavad sarepeticio meTodi iZenda
sayovelTao aRiarebas, meorec, axalgazrda dasisaTvis wina-
aRmdegoba kinomsaxiobTa mxridan, daZleuli aRmoCnda. mixeil
TumaniSvils mSvidobiani, mSvidi, ukonfliqto da intrige-
bisagan dazRveuli saTeatro cxovreba surda, raTa Tavisi
cxovrebis saqmes mTeli arsebiT miscemoda. SesaZlebelia, iyo
kidec garkveuli uTanxmoeba, an winaaRmdegobani, magram re-
zo CxeiZis wyalobiT, mixeil TumaniSvils es ar ugrZvnia.
sicocxlis bolomde madlierebis grZnobiT iyo ganmsWvaluli
kinostudiis Tavkacis, administraciis, reJisorebisa da msa-
xiobebis mimarT.
adamianTa saTuTi urTierTobebis, TaobaTa Sinagani er-
Tianobis saxieri warmoCeniT, es sanaxaobac `TumaniSvilis
Teatris~ ZiebaTa rkalSi aRmoCnda. erosi manjgalaZis tari-
eli am urTierTobaTa, sasceno simarTlisa da gamokveTili
`gamWoli moqmedebis~ intonaciur kamertonsac warmoadgenda.
151
maradi berika
152
naTela arvelaZe
mowafeTa ,,mtkicebuleba”
153
maradi berika
154
naTela arvelaZe
***
`darabebs miRma gazafxulia~, laSa TabukaSvilis piesa,
reJisori _ cotne nakaSiZe, mxatvari _ Tamaz xuciSvili, sim-
Rerebi moamzada giuli daraxveliZem, 1979 weli.
niniko_nineli WankvetaZe, koka_zaza miqaSaviZe.
piesis mixedviT ninikosa da kokas siyvaruli uiRblo ga-
modga. isini daSordnen. vaJis Wabukuri egoizmi da gogonas
gamoucdeloba aRmoCnda upirvelesi mizezi siyvarulis gawir-
visa. ninikos roli reJisorisa da msaxiobis mier kontras-
tul movlenaTa da saqcielTa rigiT iyo agebuli. sinorCis
gulgaxsniloba, siymawvilis sixalise, siyvaruli batonobda
ninelis personaJis sulier samyaroSi, scenaze misi arsebo-
bis formaSi. masSi jadoqruli gaxeleba, grZnobis Wiakokona,
ymawvilqalobis simxurvale duRda da gadmoduRda. mere ki,
roca siyvarulis sinazes qalis gulgatexiloba Seenacvla,
mzeraSi Wiakokonis cecxli Caiferfla da ironiis sicive Se-
epara laR Rimilsac.
ramdenime xnis Semdeg niniko da koka kvlav Sexvdnen erTma-
neTs. Zveleburi sixalise, Sinagani aRtkineba, idumali TrTola
aRar SeiniSneba maTs urTierTobaSi, aRarc pirveli siyvaru-
lis siwminde da `Tavqariani~ melodia iRvreba oTaxSi. raRac
damTavrda, gawyda, gaibzara... FsanTeli CaiRvenTa, TiTqos...
maT Soris, ucbad, uwindeli sxivi gakrTa. kokas TvalebSi
155
maradi berika
***
`vefxvi~, g. Sisgalis piesa. reJisori _ qeTi doliZe,
mxatvari _ mixeil WavWavaZe, kompozitori _ viqtor CubiniZe,
qoreografi _ iuri zarecki, 1981 weli.
gloria _ darejan jojua, bemi _ Tamaz Toloraia.
piesis mTavari plasti migvaniSnebs, rom iq, sadac sazo-
gadoeba smenadaxSulia adamianis sulis Zaxilis amosacnobad,
meore adamianis sawuxarisa Tu aRtyinebis Sesasmenad, pirov-
neba galiaSi gamomwyvdeuli nadiriviT borgavs, misi bedisagan
gaucxoebulia sociumic. adamiani martosulia da miusafari,
amitomac badiT naqsov galias Camohgavs benis sadgomica da
vefxviviT brdRvinavs Tavadac, Zalumad exeTqeba sadgomis `gi-
sosebs~... misi bRavili Seusmeneli rCeba, sxeuli dundeba da,
Ronemixdili, umweod yuCdeba. mere isev axsenebs Tavs gulis
156
naTela arvelaZe
157
maradi berika
,,raRac arsebiTi”
158
naTela arvelaZe
159
maradi berika
160
naTela arvelaZe
161
maradi berika
162
naTela arvelaZe
,,RviZli Svilebi”
163
maradi berika
164
naTela arvelaZe
SesaniSnavi sameuli
165
maradi berika
166
naTela arvelaZe
167
maradi berika
168
naTela arvelaZe
169
maradi berika
170
naTela arvelaZe
171
maradi berika
172
naTela arvelaZe
173
maradi berika
174
naTela arvelaZe
175
maradi berika
176
naTela arvelaZe
177
maradi berika
178
naTela arvelaZe
179
maradi berika
180
naTela arvelaZe
181
maradi berika
182
naTela arvelaZe
183
maradi berika
TavisTvis dgamda?
184
naTela arvelaZe
185
maradi berika
186
naTela arvelaZe
***
batoni miSa premieris win yovelTvis cdilobda, daeZlia
tradiciuli Sinagani Zrwola, msaxiobebs rom ar gadasdebo-
daT misi mRelvareba. 5 Tebervals, diliT, TeatrSi mivakiTxe
da winaswar mivuloce xvalindeli dabadebis dRe. mTxova,
Tu dro gaqvT, repeticiis Semdeg CemTan wavideTo, xval
xom mainc unda moxvideTo. Cven lojiaSi, mrgval magidasTan
movkalaTdiT. uamravi foto ewyo magidaze. premieris Semdeg
187
maradi berika
188
naTela arvelaZe
189
maradi berika
190
naTela arvelaZe
191
maradi berika
192
naTela arvelaZe
193
maradi berika
194
naTela arvelaZe
195
maradi berika
196
naTela arvelaZe
197
maradi berika
198
naTela arvelaZe
199
maradi berika
200
naTela arvelaZe
201
maradi berika
202
naTela arvelaZe
203
maradi berika
204
naTela arvelaZe
205
maradi berika
***
amirani yovel speqtakls TamaSobs, rogorc premieraze _
mTeli aqtioruli resursebis mobilizebiT, gatacebiT, aRmaf-
reniT, amasTanave, Ziebis, axal SefasebaTa mignebis azartiT. mxo-
lod erTi rolis nawilobrivi rekonstruqciiTac ki SeiZleba
warmoCndes sanaxaobis TvisebaTa mTeli speqtri, magram mixeil
TumaniSvilis speqtaklebis struqtura, axali mTlianobis sqema
isea agebuli, rom TiToeuli personaJi urTierTobaTa mTliani
procesis nawilia da amdenad, am urTierTobaTa, erTobliobis
dinebaa gasacnobierebeli, Sesaswavli, gasaanalizebeli. am Sem-
TxvevaSi, don Juanisa da sganarelis urTules urTierTobaTa
speqtrs gamovyof, raTa warmoCndes, ra rangis sanaxaoba iyo
`don Juani~, ra xarisxis gaxldaT samsaxiobo ansambli, ra do-
nis `fsiqologiuri svlebi~ da fizikuri partitura iqmneboda,
TanaSemoqmedebiTi procesiT `iqsoveboda~ sasceno ambavi, perso-
naJTa orTabrZolebis saxieri `kardiograma~.
mixeil TumaniSvilma Juanisa da sganarelis urTierToba
Caifiqra ara rogorc batoni _ msaxuris tradiciuli damo-
206
naTela arvelaZe
207
maradi berika
208
naTela arvelaZe
209
maradi berika
210
naTela arvelaZe
211
maradi berika
212
naTela arvelaZe
213
maradi berika
214
naTela arvelaZe
215
maradi berika
***
216
naTela arvelaZe
217
maradi berika
218
naTela arvelaZe
219
maradi berika
220
naTela arvelaZe
221
maradi berika
222
naTela arvelaZe
,,cxovrebasac gvaswavlida”
(paata baraTaSvili)
223
maradi berika
***
224
naTela arvelaZe
225
maradi berika
226
naTela arvelaZe
***
227
maradi berika
228
naTela arvelaZe
229
maradi berika
230
naTela arvelaZe
231
maradi berika
232
naTela arvelaZe
233
maradi berika
***
234
naTela arvelaZe
235
maradi berika
236
naTela arvelaZe
237
maradi berika
238
naTela arvelaZe
***
rusudan bolqvaZe sasceno kulturiT, sasceno momxibvle-
lobiT, azriani TamaSiT, ostatobiT gamoirCeva. Tanac pro-
fesiis arsi gacnobierebuli aqvs, inteleqtualia, ganaTle-
buli pirovnebaa. SeuZlia ara marto amoxsnas avtoris azrebi
striqonebs Soris, aramed sityvis sasceno transformaciis
saidumlosac flobs da sakuTari xilvebis realizaciis saSu-
alebebsac Tavisuflad agnebs. dro gadis, bevri ram icvleba
qveyanaSic, TeatrSic, scenazec, batoni miSas speqtaklebi
(`bakulas Rorebis~ garda) xan gamoCndebian repertuarSi, xan
ara. rusiko xan TamaSobs elenes, iangarozas, merkuris... xan
ara! enatreba misi sisxl-xorceuli axloblebi _ naTamaSebi
rolebi. sxvadasxva reJisoris speqtaklebSic TamaSobs azria-
nad, gatacebiT; kvlavindeburad enatreba saintereso rolebi.
ocnebobs, rogorc yoveli msaxiobi, karg rolze. axlac, am-
deni welia, Tan sdevs erTi roli... antigoneze ocnebobs.
239
maradi berika
240
naTela arvelaZe
241
maradi berika
242
naTela arvelaZe
243
maradi berika
244
naTela arvelaZe
***
nestani, speqtaklidan `Cveni patara qalaqi~, impresionis-
tTa ferweruli tilodan `gadmosuls~ Camohgavda. Mmsaxiobi
Tavadac Tbili, gamWvirvale, moliclice ferebs, xazebs, moZ-
raobebs mimarTavda, raTa personaJis sulis rxeva da kamkama
azrebi aseve saTuTad aRebeWda sasceno sivrceSi. Mmas TeTri
kaba emosa da es feri misi sulis umankoebas, misi bunebis
siwmindes, adamianur mgrZnobelobas gamoxatavda. es erTgvari
niSani gaxldaT misi sulieri samyaros Sesacnobad. metisme-
tad yofiTi garemo, personaJTa miwieri survilebi da miznebi,
viwro Tvalsawieri da miswrafebebi erTi qalaqis cxovrebas
warmoaCenda, CaZiruls bukolikur simSvidesa da netarebaSi.
garegnul uSfoTvelobasa da xelSeuxeb harmonias mainc ar-
Rvevda adamianuri drama, adamianis satkivars mainc Sehqonda
am gayuCebul TanacxovrebaSi disonansi. Nnestanis arseboba
erTis mxriv am mSvidi Tanacxovrebis wiaRSi aRmocenebul
simyudroves daatarebda da imavdroulad, sul cvlilebis-
ken, siaxlisken, mdore yofis garRvevisken iswrafoda. Nnino
burduli erTsa da imave dros nestanis am qalaqis organul
nawilad arsebobasa da cvlilebisaTvis mis Sinagan mzaobasac
warmoaCenda. Ees `kontasti~ mis sulier samyarosa da tradi-
ciuli qalaqis yofas Soris jer kidev mkveTrad ar SeimCneoda.
is arsebobda, rogorc gamWriaxi gonis Sedegad aRmocenebu-
li da gaucnobierebeli miswrafeba. is am yofis nawilic iyo
da misgan gandgomis `gauformebeli~ miswrafebis matarebelic.
Aam `SeumCneveli~ saburvelis miRma arsebobda nestanis sulis
cimcimi da misi siyvarulis niWi, saerTod niWieri pirovneba.
msaxiobi bewvis xidze daatarebda Tavis personaJs, imde-
nad saTuTi niuansebiT warmosaxavda mis sasceno ambavs.
245
maradi berika
246
naTela arvelaZe
***
zurab gewaZe speqtaklSi, ~bakulas Rorebi” gvian `Sevi-
da~. Kkacias jer murman jinoria TamaSobda Zalze saintere-
sod, mere nodar duglaZe, isic kargad. sami aTeuli wlis
manZilze xSirad icvlebodnen Semsruleblebi. Mmere zurabi
247
maradi berika
248
naTela arvelaZe
249
maradi berika
250
naTela arvelaZe
251
maradi berika
252
naTela arvelaZe
***
xSirad aRvniSnav, rom baton miSas mowafeebs advilad
amoicnob scenaze arsebobis formiT, TamaSis wesiTa da profe-
sionalizmiT. erTma kinoreJisorma gaoceba gamoxata da gulw-
rfeli kmayofilebiT miTxra: `filmis gadasaRebad axalgazrda
msaxiobebs veZebdiT. miTxres, rom miSa TumaniSvilis Teatris
dasidan SemerCia. sasiamovno mogonebad damrCa maTTan muSao-
ba. scenarSi iyo berikebis epizodi, isini soflidan sofelSi
daexetebodnen da marTavdnen sanaxaobas. rolebze davamtkiceT
amiran amiranaSvili, rezo imnaiSvili, ramaz ioseliani, manana
da Tina menabdeebi. rogorc xdeba, pirvel Sexvedraze vilapa-
rake scenarze, daviwye rolebis `axsna~, veubnebi, ras minda
mivaRwio maTi epizodiT, rogorebi unda iyvnen berikebi... Se-
253
maradi berika
254
naTela arvelaZe
255
maradi berika
256
naTela arvelaZe
257
maradi berika
258
naTela arvelaZe
259
maradi berika
260
naTela arvelaZe
***
ninelisa da zazas kinomsaxiobTa TeatrSi mcire xniT Sev-
xvdi. orives erTi kiTxva davusvi: ra roli miuZRvis baton
miSas Tqvens cxovrebaSi? zazam uyoymanod mi pasuxa: `ubralod,
roli ki ar iTamaSa Cems cxovrebaSi, aramed mTavari, gadam-
wyveti roli Seasrula. arc ki vici, ra iyo CemTvis - mas-
wavlebeli, moZRvari, ufrosi megobari, gzis gamkvalavi ...
yvelaferi erTad! umniSvnelovanesi adamiani gaxldaT yvela
CvenganisTvis. Tavidan verc davuSvebdi, rom xorcieli adami-
aniviT isic Wamda, svamda, megona, rom zebunebrivi pirovneba
iyo, gamorCeuli, gansxvavebuli, verc warmomedgina, yofiTi
problemebi Tu awuxebda, an yofaSi rogor iqceoda. is yovel-
Tvis mowesrigebuli modioda institutsa Tu TeatrSi, pirad
satkivarze arasodes saubrobda. icvamda ubralod, magram pe-
wianad, am mxriv upretenzio Canda. yvelaferi TeatrisTvis
undoda! Tavisi profesiisaTvis, msaxiobebisTvis, repeticii-
saTvis, axali svlebis mignebisTvis cocxlobda, magram yvela-
ze yvelaferi icoda. amas rogor axerxebda? gumani hqonda ga-
saocari! axsna-ganmartebis gareSeE xvdeboda wvrilmansac ki.
me sareJisoroze vabarebdi, eqsplikacia davwere - `zafxu-
lis Ramis sizmari~. konsultaciebze etiudebsac vasrulebdi.
axla mecineba Cems eqsplikaciazec da reJisorobis survilzec,
msaxiobobis xibls veraferze gavcvli! monusxuli viyavi ba-
toni miSaTi da samsaxioboze varCie gadasvla. iciT, rogori
mSvenieri wlebi gavatareT institutSi, Cvens `me-11 audi-
toriis TeatrSi!~ gasaocari niWiT gaxldaT dajildoebuli
_ gaerTianeba, erTi ideiT SekavSireba, gataceba, Tavdadeba
saerTo saqmisaTvis, amaRlebuli ganwyoba, wminda wuTebis
aRmoceneba misi stiqia gaxldaT. Tavdauzogavad vmuSaobdiT.
`avaSeneT~ Cveni Teatri, maRaziidan mogvqonda muyaos didi
yuTebi, vaSenebdiT scenas, kulisebs, dekoraciebs, vkeravdiT
kostiumebs, yvelani viyaviT Cabmulni am TamaSSi; xalisiT,
TavdaviwyebiT vqmnidiT SemoqmedebiT atmosferos, vTxzavdiT
261
maradi berika
262
naTela arvelaZe
263
maradi berika
***
fiqri, sevda, movlenaTa analizi Tan dahyva Cvens Sexved-
ras. Cveni dialogis dros xan erTi speqtakli damidgeboda
Tvalwin, xan meore, xan erTi roli maTi SesrulebiT, xan
meore, xan erTi migneba, xan meore... isini Seyvarebulebs
TamaSobdnen cotne nakaSiZis speqtaklSi `darabebs miRma ga-
zafxulia~. laSa TabukaSvilis piesa da misi interpretacia
`TumaniSvilis Teatris~ ZiebaTa rkalSi imyofeboda, TamaSis
wesiTac SeigrZnoboda misi skolis princi pebi. erTi epizodi
gansakuTrebiT CamrCa mexsierebaSi. maSin nineli da zaza cxov-
rebaSic Seyvarebulebi iyvnen. maTi TamaSic mSvenieri grZno-
bis wilnayari gaxldaT. isini Zalze uxdebodnen erTmaneTs
cxovrebaSic. es amaRlebuli silazaTe, siyvarulis siance da
siSmage SemohqondaT scenaze, rogorc maTi sulieri samyaros
`vardis furclobis niSani~. marTlac, gazafxulis feradov-
neba, sixalise, Tavbrudamxvevi silaRe, axlad amowverili
balaxis sinorCe da gaRviZebuli bunebis silamaze ifrqveoda
maTi mzeridan, xalasi JRurtulidan, TiTqos, giJmaJi vneba
fexareuli dahqroda. gazafxulis Tavneba ritmi, momnusxve-
li siTbo, damaTrobeli surneleba Wiatebda, roca niniko da
koka Semorbodnen scenaze. grZneuli idumaleba, avis momaswa-
vebeli garindeba Tan dahyveboda maTs giJmaJ grZnobas. am me-
ore planis gaTamaSebis ostatoba sul mcire _ gamocdilebas
iTxovda. isini xelobas flobdnen, amitomac agnebdnen rTul
svlebs, cxovrebiseul namdvilobas da scenaze gadahqondaT
264
naTela arvelaZe
265
maradi berika
266
naTela arvelaZe
267
maradi berika
***
giorgi pi pinaSvili mixeil TumaniSvilis saxelobis
kinomsaxiobTa Teatris warmatebuli dasis warmatebuli
wevria, xelmZRvanelobs Tavissave ZalisxmeviT daarsebul
studias _ xelovnebis saymawvilo centrs (art hols),
268
naTela arvelaZe
269
maradi berika
270
naTela arvelaZe
271
maradi berika
272
naTela arvelaZe
***
man 1976 wels Caabara misaRebi gamocdebi da gaxda SoTa
rusTavelis saxelobis Teatraluri institutis studenti,
moxvda lili ioselianis jgufSi. erTi wliT adrec abarebda,
magram imxanad atestatis qulebs umatebdnen sagamocdo niS-
nebs da erTi qula daaklda. maSin mixeil TumaniSvilis jguf-
Si moxvdeboda, magram gangebam sxvanairad ineba! ar vnanobo, _
RimiliT meubneba da Tavis monologs ubrundeba:
`Tavdapirvelad, multfilmebis reJisoroba mindoda. mama-
Cemma (mama _ nodar pi pinaSvili, maSindeli musikaluri kome-
diis Teatris msaxiobi gaxldaT, dasis wamyvan Zalad iTvle-
boda _ n. a.) mirCia, samsaxiobo fakultetze Caabareo. roca
institutSi ver movxvdi, erTi weli kinostudiaSi vimuSave
gamnaTeblad. videqi aparaturasTan, vuyurebdi, rogor muSaob-
dnen reJisorebi msaxiobebTan da TandaTan vixiblebodi. zogjer
yvelafris mitoveba da gadasaReb moedanze gaWra, msaxiobebis
nacvlad TamaSi mindoda, Zlivs vikavebdi Tavs. am `gamocdile-
biT~ isev Cavabare Teatralur institutSi, CemTvis mTavari iyo
xelobis Seswavla, reJisorobaze aRar vfiqrobdi. mivxvdi, rom
msaxiobis profesia Semiyvarda. ara, ubralod ki ar miyvars Cemi
profesia, aramed arseboba ar SemiZlia amis gareSe, Zlierad
miyvars Cemi profesia da yvelaferze var wamsvleli...
mesame kursze viTamaSe iakob xucesi da luarsab TaT-
qariZe. am or nawyvets erTad warmovadgendiT xolme. axal-
gazrda luarsabs vTamaSobdi, xoreSanTan _ rusudan bolq-
vaZesTan mqonda didi epizodi. didi sirTulec gadavlaxe _
xan vZvrebodi mis tyavSi, xan mis tyavs virgebdi, xasiaTis
mravalgvaroba da mravalxmianoba SevigrZeni da warmovadgine
partniorTan erTad. ai, maSin vigrZeni, rom artistoba Cemi
saqmea. roca kaTedras vuCveneT namuSevari, erTxmad aRiares
warmateba, gamoiTqva mosazreba, rom mTels saqarTvelos uCve-
non, gansakuTrebiT msaxiobebs _ naxon, rogor unda TamaSio.
ar vameteb, ase ambobdnen.
273
maradi berika
274
naTela arvelaZe
275
maradi berika
276
naTela arvelaZe
277
maradi berika
278
naTela arvelaZe
279
maradi berika
***
samsaxiobo skolis arseboba Zalumad SeigrZnoba giorgi
pi pinaSvilis SemoqmedebaSi. es gamocdileba, codna, xelobis
floba, rac SeiZina ioseliani-TumaniSvilis `saxelosnoSi~, niW-
Tan da inteleqtTan erTad, mTelis ZaliT gamobrwyinda parum
osefas roliT, mixeil TumaniSvilis saxelobis kinomsaxiobTa
Teatris scenaze. rafiel erisTavis komedia `jer daixocnen, me-
re iqorwines~ giorgi margvelaSvilma dadga 1995 wels.
parum osefa _ pi pinaSvili sanaxaobis mfeTqavi naRmia,
misi mSveneba da gamorCeuli niRabia. masSi WeSmariti profe-
sionalizmis, niWierebis, gardasaxvis ostatobis, personaJis
distanciuri Wvretis unikaluri unaris, fermwerisa da gra-
fikosis Tanaxmieri xedvis miRma, qarTuli saSemsruleblo
skolis umTavresi niSan-Tvisebac sacnauri xdeba. speqtaklis
wina dRes batoni miSa Teatris foieSi mxvdeba, gatacebiT
saubrobs msaxiobis warmatebaze: `pi pinaSvili TamaSobs mTels
XIX saukunes, ufro zustad, XIX saukunis meore naxevris
Tbilisur yofas, is warmoadgens im periodis msaxiob-vars-
kvlavTa dass, oRond distanciiT Sefasebuls”... misi osefa
samuzeumo eqsponatic aris da, imavdroulad, cocxali, ai, am
wuTebSi Seqmnili personaJic _ aseTi iyo Cemi pirveli Sefa-
seba sicilisagan cremlmoreulma rom mivaxare foieSi mdgar
baton miSas. iseTi SegrZneba dameufla, rom ori saaTi Zveli,
XIX saukunis Tbilisis quCa-bandebSi vixetiale, salaybos-
Tan parum osefas da elisabeds gadaveyare, maTs gulficx
kinklaobas Seveswari; kinto-yaraCoxelebis, xanuma-qabatoebis,
akofa-karapetebis Tavneba Rriancelma CamiTria, Tavdaxsna ver
SevZeli... ramdenime dRe Tan damqonda im Tbilisis Jriamuli
da xibli _ nineli WankvetaZisa da giorgi pi pinaSvilis WeS-
mariti artistizmis gamonaTebiT Seqmnili duetis SemweobiT.
giorgi pi pinaSvili ambobs: `veZebdi personaJs ki ara,
Janrs... veZebdi xerxs, rom personaJi damenaxa am JanrSi. aviRe
Cemi da megobrebis papebis suraTebi, Cavamwkrive da vuT-
280
naTela arvelaZe
281
maradi berika
282
naTela arvelaZe
283
maradi berika
284
naTela arvelaZe
285
maradi berika
286
naTela arvelaZe
287
maradi berika
288
naTela arvelaZe
289
maradi berika
290
naTela arvelaZe
291
maradi berika
292
naTela arvelaZe
293
maradi berika
294
naTela arvelaZe
***
gia roiniSvilis mier Sesrulebul yovel rols etyoba
am ori reJisoris `xeli~. maTTan Sexvedras igi iRbals mi-
awers, madlieria bedisa maTTan SemoqmedebiTi urTierTobiT
SeZenili codnisa da gancdili sixarulisaTvis. madlierebis
grZnoba ki mxolod amSvenebs adamianebs. axla ramdenime rols
gavixseneb mxolod.
1992 wels, gausaZlis pirobebSi, politikuri katakliz-
mebis, samoqalaqo dapirisrirebis, rTuli socialuri viTa-
rebis miuxedavad, mixeil TumaniSvilma dadga Zalze lamazi
da haerovani warmodgena, Seqspiris komedia `zafxulis Ramis
sizmari~. Tavad mixeil TumaniSvili aRniSnavs: `odesRac me
davdgi Seqspiris es SesaniSnavi, yvelaze idumali qmnileba,
romelic arc erT mis piesas ar hgavs. magram gana axla amis
droa? TeatrSi sayinulea, deni ar aris. fuli ar aris. ro-
gor davdga es zRapruli feeria dekoraciisa da kostiumebis
gareSe?...~ (`axla ki farda~, gv. 281).
odesRac, 28 wlis winaT, es feeriuli komedia reJisorma
rusTavelis Teatris did scenaze dadga, dekoraciis, kosti-
umebis, rekvizitis, xmauris partituris, musikis, ganaTebis
TanxlebiT (1964 weli). am speqtakls dramatuli bedi dahyva.
igi kategoriulad ar miiRes reJisoris mudmivma oponentebma,
ufro metic, TiTqos, am dadgmas elodnen didi mondomebiT,
295
maradi berika
296
naTela arvelaZe
297
maradi berika
298
naTela arvelaZe
299
maradi berika
300
naTela arvelaZe
301
maradi berika
***
gia roiniSvilis aqtioruli individualobisaTvis, Cemi
fiqriT, niSandoblivia erTi Tviseba, romelic sagangebod
minda gamovyo. misi TamaSis dros iseTi SegrZneba geufleba,
TiTqos scenaze orni arian _ msaxiobi da misi personaJi. msa-
xiobis pirovnuli msoflSegrZneba da personaJis `filoso-
fia~ erTmaneTs ki ar avseben, aramed zogjer emijnebian kidec,
yovelTvis SeigrZnob, rogor afasebs Tavad msaxiobi Tavisi
personaJis qcevas, mis azrebs, pozicias. es `ormxrivi~ TamaSi
galaqtion xosolianis rolSic gamovlinda, giam karga xnis
`gaTamaSebul~ speqtaklSi rom Seasrula. `bakulas Rorebs~,
rogorc aRvniSne, mravalwliani biografia aqvs da, ra Tqma
unda, am mravalplanian sanaxaobaSi `Sesvla,~ rogorc Teatr-
Si vambobT xolme, metad rTuli iqneboda, rom ara is myarad
nagebi `sqema~, romlis Taobaze ase xSirad laparakoben Tavad
msaxiobebi. galaqtionis rolSic Sesrulebis es `ormagi kon-
trapunqti~ iqcevda yuradRebas. Tavad msaxiobis adamianuri
bunebisaTvis, TiTqos, imdenad wvrilmanad da sasacilod ga-
moiyureboda personaJis ~SeWirveba~, TviT anekdoturi faqtis
302
naTela arvelaZe
303
maradi berika
304
naTela arvelaZe
305
maradi berika
306
naTela arvelaZe
307
maradi berika
***
308
naTela arvelaZe
309
maradi berika
310
naTela arvelaZe
***
311
maradi berika
312
naTela arvelaZe
313
maradi berika
314
naTela arvelaZe
315
maradi berika
316
naTela arvelaZe
317
maradi berika
318
naTela arvelaZe
319
maradi berika
320
naTela arvelaZe
***
Nnineli pirvelad Teatraluri institutis patara scena-
ze vixile, mixeil TumaniSvilis speqtaklSi `bakulas Rore-
bi~. is TamaSobda inscenirebis avtorisa (cotne nakaSiZe) da
damdgmeli pedagogis mier SeTxzul soflis Worikanas, Winkas,
soflis banovans. scenaze gamovida studentis gaubedaoba ki
ara, aramed berikuli siancis gamiznuli mCqefareba. iseTi
STabeWdileba Semeqmna, rom igi pirvel nabijs ki ar dgamda
Tavis profesiaSi, aramed msaxiobi nineli WankvetaZe, Tavis
arCevanSi darwmunebuli Semoqmedi, gamodioda samoRvaweo as-
parezze, raTa daepyro da moejadoebina mayurebeli. sami aTeu-
li welia, rac nineli am rols TamaSobs kinomsaxiobTa Teat-
ris scenaze da dResac Zveleburi simsubuqe, siCauqe, azarti
igrZnoba mis SesrulebaSi. Bbatoni miSas uberebeli speqtakli
aqtualuria dResac, Tavisi masStaburi saTqmeliT, realobis
Rrma analiziTa da gamosaxvis modernuli formiT. uwinaresad
ki, msaxiobebis damsaxurebaa, amden xans rom SemorCa warmod-
gena repertuars, ocdaaTi weli aseTi sixalisiT, onavrobiT,
sianciT rom TamaSoben, Tavadac iReben siamovnebas, Cvenc gvar-
Toben da gvmoZRvraven erTdroulad. Aaxla nineli_ostati
ufro Rrmad da mniSvnelovnad warmoaCens kldiaSvilis niRa-
bis ambivalentobas: misi gmiri mgrZnobiare gulSematkivaricaa
da daundoblad gamkilavic, naTesaurad gulmxurvalecaa da
ironiulad moqirqilec, sevdanarevi iumori da realobis mi-
uRebloba organulad Tavsdeba mis samyaroSi. misi personaJi
TamaSis ostatia, soflis gamrigea, warmoaCens emansi pirebu-
li qalis siTamames, provincieli banovanis sikekluces. Mmisi
321
maradi berika
322
naTela arvelaZe
***
elvira. Mmolieris `don Juani~.Mmisi elvira brazmoreu-
li da erTianad damuxtuli Semorbis scenaze, samgzavro sa-
mosi acvia, gaavebuli msaxurs utevs, mitovebuli qali don
Juans asdevnebia da misi moxelTeba surs. masSi uaryofili
qalis mrisxaneba duRs. elvira aras dagidevT etikets, bano-
vanis daxvewil manerebs, sasaxlis karis dadgenil wess, mas
axla trfobis simxurvale swvavs, masSi aristokratis siamaye
borgavs, masSi Zu vefxvma gaiRviZa...
Nnineli TamaSobda ara marto Juanisadmi dauZlevel
ltolvas, aramed ganebivrebuli banovanis Jinianobas, uaryo-
fili qalis velur gaxelebas, masSi siamaye ebrZoda grZnobas,
magram... ai, elviras miuaxlovda don Juani_zurab yifSiZe,
gaalmasebul qals ndomiT Seavlo Tvali, erTi amboriT da-
acxro misi mZvinvareba da Sedga... ara! ikivla elviram, magram
xeliT moicila pirbade. ara! isev aRmoxda qals da axla sam-
kaulebi daeca iatakze. ara! isev grgvinavda elvira da axla
samosels ixdis gaSmagebiT, iatakze dacvivda CanTa, mosasxami,
qvedatani, TeTri bluza, Tavsamkauli. TrTis trfobis eSxiT
gaTanguli qali, mas aRarc warmomavloba, aRarc zepuri sa-
zogadoebis etiketi, aRarc Tavmoyvareoba akavebs... don Juani
civad gaecala elviras. haerovani Jesti, gamyinavi intonacia,
parodiuli qceva _ nineli samoedno Teatris gamomsaxvel
skabrezul formas, iumors, grZnobaTa siwrfeles gamoxatavda
mTeli sisruliTa da silaRiT.
***
elisabedi. rafiel erisTavis vodevili `jer daixocnen,
Eelisabedi.
mere iqorwines”. reJisori giorgi margvelaSvili, 1995 weli.
didgula da javriani elisabedi aivanze gayursula, fiqrSi
CaZirula. naadrevad daqvrivebuli, gaavebuli, qaliSvils da-
rajobs, Seyvarebuls rom ar Sexvdes, Svils xom ver gaatans
sergos _ man jer valebi gaistumros! mere wamoeSleba sibra-
ze, ofofiviT gaifxoreba, kidev ufro ugrZeldeba niskarti-
323
maradi berika
324
naTela arvelaZe
***
ana Kkarenina. lev tolstois `ana karenina~. reJisori
giorgi sixaruliZe, 2001 weli. Nnineli, uwinaresad, ana ka-
reninas warmogvidgens, rogorc siyvarulis niWiT gamorCeul
pirovnebas. Cemi fiqriT, es aris rolis marcvali, romelic
yovel epizods, urTierTobas Tu ubralo saubris tonalobas
kravs da aciskrovnebs. bunebrioba da siyvarulis niWi _ am
TvisebebiTaa ana dajildoebuli, amitomac oboli margali-
tis sinatifiTa da simSvenieriT gamoirCeva maneruli, yalbi
da etiketis mona-morCili sazogadoebisagan, romelsac fsev-
domorali gauxdia adamianis sawyaod. reJisorma da msaxiob-
ma naTlad warmoaCines, SegvagrZnobines da Cagvafiqres anas
pirovnul xiblze, sulis aristokratizmze da ara wodebriv
kuTvnilebaze mxolod. ninelis ana Tavadaa sakuTari bedis
Semoqmedi, man Tavad `gamoWeda~ is, rasac farvanasaviT mi-
eltvis, iwvis da iferfleba, magram ase urCevnia cxovreba,
vidre sicruiTa da malviT aedevnos usaxur yofas. roca anas
sulSi daiZra `siyvarulis zvavi~, igi pirovnulad mzad aR-
moCnda ezida siyvarulis jvari, ai, am Sinagan mzaobas, amaR-
lebas (siyvaruli agvamaRlebso _ gveubneba brZeni rusTave-
li), gaciskrovnebas TamaSobs nineli TrTolviT, sakraluri
RaRadisiT, rwmeniT, dajerebiT. aq misi gamosaxvis formebi
Zunwia, lakoniuri, ritmi icvleba mxolod. msaxiobis mTeli
yuradReba gadatanilia anas Sinagani samyaros, Sinagani `bge-
ris~, Sinagani faruli cvlilebebisa Tu sulis xveulebis
misakvlevad, Semdgom ki maTi gamoxatvis zusti da lakoniuri
Jestis, mimikis, plastikis misagnebad. ana afeTqebuli browe-
ulis yvavils Camohgavs, ar saWiroebs ferad, Wrela-Wrula,
myvirala saRebavian gamosaxvis saSualebebs. tolstois anac
xom mxolod margalitis erTi acmis samkauls atarebs, rad-
ganac Tavadaa samkauli, Tavad brwyinavs niWierebiT da pirov-
nuli xiblis naTels afrqvevs. Mmwerlis es umTavresi svla,
xasiaTis `Zireuli bgeraa~ Secnobili da warmoCenili ninelis
mier. Aaq gamovlinda mTeli misi artistuli momxibvlelobis,
teqnikis flobis, rolis perspeqtivis gonieri ganWvretis
325
maradi berika
326
naTela arvelaZe
***
ranevskaia. anton Cexovis `alublis baRi~. reJisori gi-
orgi margvelaSvili, 2005 weli. Tavisi ruxi ferebiT, ga-
xunebuli balaxis miusafrobiT, personaJTa urTierTSeusmen-
lobiTa da usaxuri garemoTi speqtakli panaSvidis ganwyobas
badebs, rekviemis mwuxarebas rom SegagrZnobinebs. Aam simyud-
rovidan gaucxoebul saxlSi WankvetaZis ranevskaias gamoCe-
na savse mTvaris naTebas Camohgavs, sixarulis sxivi efineba
oTaxs, Zvel karadasa Tu patara magidas, TviT aq Casaxle-
bul mobinadreebsac. ranevskaia sxva planetidan gadmoxvewils
hgavs, igi sxva sulieri konstituciiT mcxovreb martosuls
mogagonebs, romlisTvisac sulieri navsayudeli ar arsebobs
am tial, mkacr, uxeS wuTisofelSi. foixtvangerma am piesaze
aRniSna, `jokondas Rimils Camohgavso~. uwinaresad, ninelis
ranevskaias Rimili _ idumali, miusafari, gamomcdeli, mom-
xiblavi, ironiuli, da mainc sevdiani, aRmouTqmeli tki-
vilisa da momlodine trfialebis nazavi gaxsenebs mwerlis
sityvebs. ninelis RimiliT, TiTqos, misi gmiris Cagmanuli
Sinagani samyaros sarqveli ixsneba da mTeli cxovrebis, aR-
zevebis, marcxisa Tu mwvave danarcxebis dinebaa warmoCenili.
am dinebis Tavqarian srbolas, trfialiT Relvas, mwuxarebiT
garindebas SevcqeriT da Cagvesmis misi tiktikic, JRurtulic,
kvnesac, javrianad mdore amoZaxilic. Mmisi dabinduli Camq-
rali mzeriT ki siyvarulis sigiJisaTvis mzadyofnis mRel-
vareba ilandeba. Mninelis ranevskaia siyvarulis molodiniT
gaTanguli martosulia. is TamaSobs ara marto dedis sevdasa
da mzrunvelobas, ara marto dis Wmunvas Zmis umwifrobaze,
ara marto memamulis uflebamosilebas, aramed, uwinaresad,
siyvarulis danatrebas. Mmisi ranevskaia momxibvleli banova-
nia da siyvarulisTvis gaCenils, swored mamakacis trfobis
mcxunvareba daaklo bedisweram. ranevsksia mainc gangebisagan
xeldasmulia. Mmas verc gansji, verc gawirav, is Tavadaa
alublis baRi, sakraluri, saTuTi, da mainc daucveli! ni-
neli ranevskaias ufro impresionistTa irealuri, molic-
lice, mgrZnobiare ferebiT xatavs, vidre moqandakis mtkice
saWreTelis monasmiT. es personaJi naxevartonebiT, mimqrali
327
maradi berika
328
naTela arvelaZe
329
maradi berika
330
naTela arvelaZe
331
maradi berika
332
naTela arvelaZe
333
maradi berika
334
naTela arvelaZe
335
maradi berika
336
naTela arvelaZe
337
maradi berika
338
naTela arvelaZe
339
maradi berika
***
darejan jojuasTan dialogis Semdeg, erTxel kidev gada-
vavle Tvali Teatris repertuars, erTi SexedviT, marTlac
mwiri aRmoCnda darejanis mier naTamaSevi rolebi, magram
saguldagulo analizis Semdeg, sruliad naTlad warmoCnda
misi adgili am dasSi. isic advili misaxvedria, ratom airCia
pedagogma is studenturi mTeli gundidan da `Caricxa~ Ta-
vis saxelosnoSi. rogorc ukve aRvniSne, batoni miSa esTeti
gaxldaT, Tu SeiZleba iTqvas, reJisori _ aristokrati. dax-
vewili manerebiT, pirovnuli kulturiT, lazaTiani qceviT
gamorCeul msaxiobebs Zalze afasebda. isic miaCnda, rom ba-
leti mSvenieri, poeturi, zeaweuli, sulis zeimis saxeobaa
xelovnebisa. imasac ambobda, rom sabaleto xelovneba sulis
gafaqizebis, plastikis daxvewis, Sinagani mobilizebis, Ses-
rulebis sizustis misaRwevad, saukeTeso saSualebaa. aRia-
rebda, rom dramatuli xelovnebis Semswavlel saswavlebelSi
`baletis klasis~ martivi elementebis daufleba aiucilebe-
liao. Tavis droze, rusTavelis TeatrSi baletmeister iuri
340
naTela arvelaZe
341
maradi berika
* * *
1973 wlis dasawyisSi teleradio departamentis sadadgmo
redaqciis Camwer studiaSi, Cvens Soris gaimarTa dialogi (vid-
re msaxiobebi grims ikeTebdnen da imosebodnen), romelic XIX
saukunis mudmivmoqmedi qarTuli Teatris Semoqmedebas exeboda.
maSin Camoayaliba Tavisi cnobili doqtrina: `reJisori-lideri
da maRali klasis solistebi, maestro-diriJori da ostati -
solistebis orkestri~, aseT Teatrze ocnebobda uTeatrod
darCenili, marTlac maRali klasis maestro. dananebiT aRniSna,
rom vaso abaSiZis, nato gabunias, mako safarovas, lado mes-
342
naTela arvelaZe
343
maradi berika
344
naTela arvelaZe
345
maradi berika
346
naTela arvelaZe
347
maradi berika
,,scenis iupiteri”
348
naTela arvelaZe
349
maradi berika
350
naTela arvelaZe
351
maradi berika
352
naTela arvelaZe
boloTqma
353
maradi berika
354
samuSao oTaxSi
kinomsaxiobTa TeatrSi.
I
scena speqtaklidan `espaneli mRvdeli~
giorgi gegeWkori
da salome yanCeli
speqtaklis (`ambavi
siyvarulisa~)
repeticia.
II
mixeil TumaniSvili, ra-
maz CxikvaZe, medea Caxava
speqtaklis (`roca aseTi
siyvarulia~) repeticia.
mzia _ zina
kverenCxilaZe,
guram kalandaZe _
soso laRiZe.
scena speqtaklidan
`zRvis Svilebi.~
III
WinWraqa _ karlo sakandeliZe,
mzia _ bela mirianaSvili. scena speqtaklidan `WinWraqa~
IV
gvadi bigva _
erosi manjgalaZe
V
antigone _ zina kverenCxinaZe, kreoni _ sergo zaqariaZe.
scenebi speqtaklidan `antigone~
VI
giorgi tovstonogovi da mixeil TumaniSvili
VII
mixeil TumaniSvili da reZo CxeiZe
VIII
mixeil TumaniSvili SegirdebTan erTad
IX
scena speqtaklidan `bakulas Rorebi~
X
`bakulas Rorebi ~ speqtaklis Semdeg
XI
centrSi don Juani _ zurab yifSiZe.
scena speqtaklidan `don Jiani~.
XII
alaviZeebis ojaxi, gamrekelebis ojaxi.
scenebi speqtaklidan `Cveni patara qalaqi~
speqtaklis Semdeg
XIII
scenebi speqtaklidan `zafxulis Ramis sizmari~
XIV
piter bruki da mixeil TumaniSvili
XV
mixeil TumaniSvilis saiubileo saRamo.
kinomsaxiobTa Teatri. (1981weli)
Tavis TeatrSi
XVI
Sinaarsi
madlmofenis rituali......................................................................................... 11
gza adamianis sulisaken .....................................................................................
.....................................................................................21
21
mainc miyvars... ........................................................................................................ 31
adamianebo, me Tqven miyvarxarT! ................................................................
................................................................33
33
trfoba rainduli ................................................................................................
................................................................................................35
35
usiyvarulod ar arsebobs arc silamaze................................................
................................................38
38
355
,, cxovrebasac gvaswavlida” (paata baraTaSvili) ............................ 223
` bedis gaRimeba, anu lili + miSa! ~ (rusudan bolqvaZe) ...... ......226
226
`msaxiobi aris feri-c~ (nino burduli) .............................................. 240
` Semodioda repeticiaze da iwyeboda jadoqroba ~
(zurab gewaZe) .........................................................................................................
.........................................................................................................246
246
`cocxali organizmi da sanaxaoba~ (ramaz ioseliani) ................ ................249
249
`monusxuli viyavi misi pirovnebiT~ (zaza miqaSaviZe) ................. 259
`profesiaSi dedac myavs da mamac!..~ (giorgi pi pinaSvili) ...... 268
` ai, ase unda brZola ! ~(giorgi roiniSvili) ...............................288 ...............................288
`mitevebas vTxov, madlierebas gamovxatav~ (zurab yifSiZe) .. 304
`tkboba procesiT da ara SedegiT~(nineli WankvetaZe) ................ ................317
317
` Cemi cxovrebis maswavlebeli iyo ~ (darejan xaCiZe).............. 329
`maswavla puantebis gareSe xtoma ~ (darejan jojua)............... 334
,,scenis iupiteri” ................................................................................................ 348
boloTqma ....................................................................................................................
....................................................................................................................353
353
ilustraciebi ..........................................................................................................
..........................................................................................................355
355
356
daibeWda Sps `mwignobaris~ stambaSi
www.mtignobari.ge
0102, q.Tbilisi, d. aRmaSeneblis gamz. #40
`me vicav yvela drois antigones,
yvela drois kreonisagan~.
1968 weli
mimarTva axalgazrdebs:
`Cvens xelovnebaSi Zalze cota ram Tu
SeiZleba gamravlebis tabulasaviT
daiswavloT, minda gisurvoT, Tqveni
sakuTari xmiT gamoxatoT dro~
1981 weli.
ISBN 978-9941-0-3121-2