in het groensoverzicht vult u dus niet alleen toetsgegevens in, maar noteert u ‘90k de didactische en pedagogische onderwijsbehoetten die u hebt vastgosteld op basis van observaties. Vervolgens elustert u leerlingen die gemoenschappaliike onderwijsbehosften hebben en stelt u een groepsplan op izle 4.5), Fen groepsoversicht: '* Geoft een overzicht van toetsgegevens, * geeft informatie over de didaciische en pedagogische onderwijsbehoetten (stimulerende en belemmerande factoren), * (8 de basis voor het groepsplan. Een groepsoverzicht ‘lezen’ kan er als volgt uitzien: Jrowts [Tooes Toets |Lezen met |Didacti- |Peda; Avi |Woor | Begril- | exprossie | sche lden- pend |+ «- - onderwijs- |behoetten shat [lezen behoeften Be i u +- netten | Stimulerend heorst Houdt van op vioeiend | Hoeft tidons Lest boeken | ezen: het lezen waag lezen met _|zinsmelodie | regelmatig Korte tek- Jen punten | oogcontact sten zen achter| en feedback enveel —|dezin. | nog illustraties. Belemmerend: 's snel afgoleid Bezoekt graag het toiler als ze niet oeinteresserd is in de tokst, Bet " + Inzet op viot | Stimulerend: hearst Lest graag |en correct | Brede inte- informatieve | lezen. esse, neemt boeken ‘Greag boeken en heeft fen links van een grote sites mae naar woorden- school schat. Geeft gevreagd en Belemmerend: jongevraagd Kan snel kwaad ‘aanvullende Worden als hij informatie veel fouten lover ondar- maakt. Wil het werpen. niet opnieuw lezen,ald vak in het juiste ie subgroepen: de groep, dé zc uso ingen een basis tio nodig he 2 let uctie nadig hebben en leerlinge rebben aan ee: . Growp 41m | Woorden tezon ] Woorden lezen] Woordon exon Voortgezet technisch lezen | OMT A/B of I/Il OMT C of M/IV | OMT DYE of V Tekst lezen Plusgrosp: Verkorte instructie avi boven niveau | Joost, Brian, Coby, anne, Dana, Mubkry, Hedassa, Tin, Moustafa, Chury Tokst lezen avi op niveau ist av onder niveau guur 4 Voorbeeld datamuur technisch | Rekenengr3-8 | Cito A/B of Methodegebonden | toetsen 80 - 100% goed Methode- gebonden toetsen 65 - 80% goed Cito C of i Cito D/E of 1V/V | Methodegabonden toetsen | onder niveau | <65% goed Figur § Voorbee|In de taaliees- en rekentrajecten van CPS is gebleken dat de datamuur vooral ‘een goede functie vervuit bij voortgezet technisch lezen, spelling en rekenen, De (methode-onafhankelijke) Cito-toetsen en de methodegebonden toetsen vullen ‘elkaar aan, waardoor de datsmuur snel zinvolle informatie oplevert. Voor begrijoend lezen is het minder zinvol een detamuur te gebruiken, omdat bj de indeling in groepen bij dit vak, naast toetsscores, (ook) rekening moet worden gehouden met andere aspecten, 2oals woordenschat en kennis van de wereld. Inde groepen 1 en 2 heeft de datamuur alleen toegevoegde waarde voor fonemisch bewustziin. U gebruikt hiervoor een anaiyse- en synthesetosts, omdat deze allebei informatie geven over fonemisch bewustzin. Voor de aspecten mondelinge taal- vaardigheid, woordenschat, begripend luisteren en rekenen is het niet zinvol om twee verschillende toetsen naast elkaar te gebruiken. Het is effectiever om direct vanuit het groepsoverzicht een groepsplan samen te stellen. Een datamuur: * helpt een groepsoverzicht op te stellen, * geeft inzicht in de resultaten van twee verschillende toetsen van hetzelfde vak, '* helpt om de leerlingen in de subdgroepen in te delen. 4.5 Het groepsplan Op basis van het groepsaverzicht en de datamuur stelt u een groepsplan op. Hierin beschiijft u het onderwijsaanbod voor de basisgroep, voor de zorggroep, voor de plusgrosp en - inckdenteel - vaor individuele leerlingen. Het groepsplan wordt door u opgesteld. U kent immers uw leerlingen. De inteme begeleider kan desgewenst ondersteuning bieden. Het groepspian heipt u om te differentiéren en planmatig te werken, zodat u tegemoet komt aan de verschillen tussen de leerlingen in uw groep. U stelt een groepsplan Op voor een vooret vastgestelde periode, bijvoorbeeld voor drie maanden of voor een half jaar. Bij de overdracht naar een volgende groep stelt u het groepsplan 20 Mogelijk samen met de leerkracht van het volgende leerjaar op. Doe dat voor de zomervakantie, zodat de volgende leerkracht vanaf dag één op de juiste wilze kan differentiéren.4.5.1 Differentiéren in drie subgroepen Aan de hand van het groepsoverzicht en de datamuur onderscheidt u twee groepen leerlingen, die extra aandacht nodig hebben; de zorggroep en de plusgroep, Er worden in het onderwijs verschillende termen gebruikt voor de subgroepen. Zo wordt ‘ock wel gesproken van de ‘instructiegevoelige’ groep (basisgroep), de ‘instructie- athankelijke’ groep (zorggroep) en de ‘instructieonafhankelijke’ groep (plusgroep). Omdat we erven overtuigd zijn dat ook de betere leerlingen instructie en begeleiding nadig hebben (en dus niet ‘instructieonathankelijk’ zijn), kiezen we in deze publicatie voor de benaming basisgroep, zorggroep en plusgroep, Basisgroep: basisinstructie (scoren op niveau) Dit 2iin de leerlingen die zich met de basisinstructie van de leerkracht, de begeleide ‘oefening en de zelfstandige verwerking deorgaens goed ontwikkelen. Zij scoren bij tostsing op niveau, We noemen deze leerlingen ock wel de 'methodevolgers’. Zorggroep: verlengde instructie (scoren onder niveau) Deze leerlingen scoren op de toetsan onder niveau. Om zich goed te ontwikkelen, hebben zij verlengde instructie, extra begeleiding en meer tijd nodig. In het groeps- plan staat dat deze leerlingen voor taal/lezen per week ongeveer een uur verlengde instructie en aefentijd met de leerkracht krijgen. Zij besteden wekelijks ongeveer vier keer 10 8 15 minuten aan de herhaling en oefening van teksten en woorden in het kader van technisch lezen en daarnaast werken zij aan woordenschat en begrijpend lezen. Ook voor rekenen zoekt u drie keer per week 104 16 minuten extra tid om met deze leerlingen te werken, Plusgroep; verkorte instructie (scoren boven niveau) Dit zijn de sterkere leerlingen die zich goed ontwikkelen. Het zijn bijvoorbeeld goede en zeer goede lezers, spellers en/of rekenaars die op de toetsen boven niveau scoren. Gok goede leerlingen hebben instructie en begeleiding van de leerkracht nodig, maer deze groep heeft vaak genoeg aan een verkorte instructie. Daarna kunnen ze zelfstandig aan het werk gaan. Het is voor deze leerlingen belangrijk dat ze voldoende worden uitgedaagd en dat ze activiteiten kunnen doen op een hoger abstractieniveau 4.5.2 De kolommen van het groepsplan In het grogpspian is het onderwijsaanbod voor alle lee‘lingen vastgelegd, Eris een samenhang tussen de doelen, het aenbod, de organisatie en de aanpak. In de zes kolommen van het plan zijn in ieder geval de volgende onderdelan beschreven:10 Samenvatting + Omeoningen te clusteren kunt u gebruikmaken van drie instrumenten: een gxoepsoverzicht, een datamuur en een groepspian, Het groepspian staat cemaa), ‘+ Moet behulp van het groepsoverzicht en de datamuur vormt u die instructio- groepen: de basisgroep, de zorggroap en de plusgroep. + U maakt vervolgens aen groapsplan waarmee u tegemoet komt aan de instractie- en begeleicingsbehoeften van deze drie groepen. © Mot het aroepsplan werkt u planmnatig en komt u tagemoet aan do verschillan tussen de leerlingen in uw groep: wat wil ik met deze leerlingan bereiken en wat is daarvoor nodig? > Mor her groepspian signsteert u vroagtiidig welke teeringen extra instructio en boge- {oicing nodig hebben, U handelt preventiet en proactief ais de ontwikkeling stay: neert. © Ingen combinatiegroep werkt u met aparte jaargroepsplannen en/of een combinatie~ roepsplan. Alle typan scholen - aok verniouwingsscholen en scholen voor special ondorwils - kunnen werken met groepsplannen. 4.11 Meer lezen © Cliisen, A. & de Lange, S. (2007), Handreiking t-zorgroute, planmatig omgaan ‘met verschillen. 's Hettogenbosch: WSNS plus en KPC Groep. © Goudewaard, M. & Vesgunst, V. (2011). Alles is data. Rotteriam: CED Groep = Pameijer, N., Beukering, T. @.a. (2007). Hanclolingsgericht werken op school. Leuven: Acco,Praktijkvoorbeeld Silke activeert de voorkennis van haar ieerlingen door ze direct een opdracht in duo's te geven: sommen maken die het tiental overschrijden. Ze maakt de sommen niet samen met de leerlingen, want ze vindt dat de leerlingen eerst zelf moeten nadenken. De enige aanwijzing die 2e geeft is: “Denk nog eens ‘aan de handige stappen op de getalieniin. ” Na enkele minuten geeft Silke het stiltesignaal en laat ze twee leerlingen op het bord de son tekenen. Ze leggen jeder op hun eigen manier uit hoe 2j met gebruik van de getallenlin de opgaven hebben opgelost. Tiidens het rondiopen heeft Silke vastgesteld weike leoriingen ii de som op hat bord lsat voordoen en welke leerlingen 2ij in de veriengde instructie gencht gaat begeleiden. Johan en Silke maken in hun lessen gebruik van het Interactieve Gedifferentieerde Directe Instructiemadel {IGDI+), een organisatiemodel dat leerkrachten ondersteunt bij het realiseren van een gedifferentieerde instructie en begeleiding. Dit model is doelgericht en geat uit van convergente differentiatie (alle leerlingen bereiken de lesdoelen, zie 2.4). Voordat we de fasen van het model bespreken, geven we een kort overzicht van de ontwikkeling van IGDI+. De basis van IGDI+ is het directe instructiemodel (zie figuur 8). In dit model stast de leerkracht centraal. Zij dreagt de informatie over. Verschillende onderzoekers, zoals Marzano (2001), Hunter (1984) en Good & Grouws (1983) hebben lesmodelien zoals het directe instructiemodel onderzacht en ontwikkeld. Uit allerlei onderzoek blijkt dat lessen die volgens dit model worden gegeven, effectief zijn, omdat ze resultaatHoutveen e.a. (2005) introduceerden vervolgens het Interactieve Gedifferentieerde Directe Instructiemodel (IGDI), waarin aan de directe instructie de aspacten ‘interactief’ en ‘gedifferentieerd’ ziin toegevoegd, De vier aspecten van het model houden kort gezegd hat volgende in (Bakker e.a, 2012): * Imeractief: codperatieve werkvormen, goede vragen en gevarieerde opdrachten die het denkproces van leerlingen activeren en stimuleren, * Gedifferentieerd: rekening houden met verschillen tussen leerlingen, onder meer door de grosp te verdelen in subgroepen. © Directe: structuur bieden in tijd, aanbod, werkvormen en instructie aan leerlingen die dat nodig hebben. * Instructia: learlingen leren wat ze nog niet kunnen, weten en begrijpen van de leerkracht en van andere leerlingen. IGDI wordt gabruikt in lag 3 van de piramide (zie 3.1). Voorbereiding 1. Start van de les met de hele groep (3 minuten) 2. Interactieve groepsinstructie (5 minuten) 3. Plusgroep werkt 3. Begeleide inoefening en instructie aan de basi: zelfstandig in duo's groep en de zorggroep (10 minuten) of groepjes 4, Zelfstandige 4. Verlengde instructie ‘verwerking zorggroep {10 minuten) 5. Feedbackronde en 5. Zelfstandige procesbegeleiding verwerking zorggroep plusgroep (10 minuten) 6. Gezameniijke afronding, proces- en productevaluatie (5 minuten} Figuur 9 (GDI IGDI heeft zich inmiddels bewezen in de onderwijspraktijk, maar omdat het ‘onvoldoende recht deet aan begaafde leerlingen, hebben Brouwer én Ahlers (2011) dit model uitgewerkt tot het Interactieve Gedifferentieerde Directe Instructiemodel plus (IGDI+). In deze plusvariant van IGDI is ruimte gecreéerd om cok instructie, begeleiding en feedback te geven aan (hoog)begaafde leerlingen. Dit model wordt gebruikt in lag 3 van de piramide (zie 3.1) ener eee‘Voorbereiding 1. Start van de les met de hele groep (3 minuten) 2. Interactieve groepsinstructie zorg- en basisleerlingen en werkuitleg plusleerlingen (5 minuten) 4. Plusgroep werkt 3. Begeleide inoefening en instructie aan de basis- zelfstandig in duo's groep en zorggroep (10 minuten) of groepjes 4. Zelfstandige 4. Veriengde instructie verwerking zorggroep (10 minuten) basisgroep 4. Instructie en 4. Zelfstandige procesbegeleiding verwerking zorggroep Plusgrosp (10 minuten) 5. Feedbackronde (5 minuten) 6. Gezameniijke afronding en proces- en productevaluatie (5 minuten) Figuur 10 iGDI+ 5.2 De fasen van IGDI+ (GDI+ bestaat uit zes fasen, die een vaste lesstructuur bieden. In elke fase vinden (gedifferentieerde} activiteiten piaats. De zes fasen komen in iedere les aan de orde, maar hoe uitgebreid dat gebeur, hangt af van de lesinhoud en van de verwerking Het is dus niet de bedoeling dat elke fase in elke les evenveel aandacht krijgt. Het model is geen keursiijf, maar biedt een structuur om gan de instructiebehoeften van leerlingen tegemoet te komen en adequaat te differentiéren. IGDI+ wordt gebruikt in groep 3 tot en met 8 bij rekenen, technisch lezen, spelling, woordenschat ‘en begriipend luisterenfiezen. In paragraat 5.3 beschrijven we hoe leerkrachten van groep 1 en 2 IGDI+ kunnen inzetten. IGDI+ bestaat uit de volgende fasen: 1, Start van de les met de hele groep. 2. Interactieve groepsinstructie aan de zorg- en basisleerlingen en werkuitieg aan de plusieerlingen. 3. Begeleide inoefening met de zorg- en basisleeriingen. 4. Zelfstandige verwerking hele groep. waarbinnen verlengde instructie zorgieeriingen en instructie en procesbegeleiding plusgroep.. Foedbackronde hele grasp. i. Afsluiting, proces- en productevaluatie. Dit basisschema geeft overzicht aan uw lessen, maar hat lesdoel bepaalt hoe u hat model vormgeett. U kunt de instructiefase bivoorbeald met de hele grocp of mat een deel van de groep uitvoeran, de zonggroep heeft nist altijd ean werlongde instructie nodig en de plusgrogp kan ook aan de begeleide inoefening meedoen, Het is belang®ijk dat alle fasen in het schemes zijn benoamd. Met behulp van bilage 9 kunt u reflecteran op hat gebruik van dit model. 5.2.1 De lesstart U begint do les met een terughlik op het eerder geleerde, op het gemaakte werk ‘en u haait bij de leerlingen de benodigde voorkennis op aver het anderwerp dat uw (gaat behandelen. U doet dit mat alle leerlingen omdat 2ij van elkaar lounnen beren, Jedere leerling brangt kennis in an zo keren leerlingen van elkaar U differentieert in uw wreagstelling en u Stelt de vragen zo, dat zj van elke leerling inspanning wager Terugblikken Inde terugblik bespreekt u enkele aspecten uit een vorge les. UU geett feedback, dhe erop is goricht det bepaalde fouten niat opnieuw optreden. “We hebben gisteren geleerd hoe woorden met de /s/ aan het einde klinken, Tic lees een deal van het verhaalye nog eens voor. Steak je duim op als je de As! aan het einde hoort,” Aan de plusieerlingen kunt u bijvoorbeeld de opdracht gewen dat zij van elke categoria woorden die een /s/ klank aan het eind hebben minimaal 66n voorbeeicwoord geven. De benodigde voorkennis ophalen en samenvatten Het activeren van de benodigde voorkennis is nodig om de niuwe lesstof te begripan. De nieuwe stof sluit waar mogelijk aan bij de kennis waarover de leerlingen al beschikken. Als leerlingen het verband zien tussen wat re gaan leren en wat ze al weten en kunnen, haakt de nieuwe kennis sneller aan bij bestaande kennis en dat bevordert het begrip. Het gaat daarbij overigans niet alleen over schools kennis. ‘Gnder voorkennis walt ok kennis die leerlingen hebben apgedaan in het dagelijks leven, Zij weten vaak al meer over een onderwerp dan u denkt. Door aandacht te besteden aan de belewing en ervaringen van de leerlingen, worden ze gemotiveerd tot leren. Van de Mortal en Forrer (2010, 2011, 2073) benadrukken hat grote belang van kennis ophalen voor het lezen en begrijpen van teksten. Voorkennis ophalen is belangrijik voor een goed begrip van alle teksten dig in de lassen aan bod komen,——————————— | ‘Ook gaat u door het ophalen van voorkennis na wet de leerlingen al kunnen en nen ‘en wat u eventueel nog moet uitleggen voordat u de nieuwe lesstof gaat behandelen. Het is daarom belangrijk dat u bj de voorbereiding van de les al bedenkt aver welke kennis de leerlingen moaten beschikken om zich de nieuwe kennis te kunnen eigen maken, Het kan nodig zijn om tijdens het ophalen van voorkennis bepaaide kennis opniguw aan de orde te stellen, bijvoorbeekd omdat er nog its ontbreekt in de kennis van leerlingen of amdat u ontdekt dat leerlingen de eerder behandelde stof nog niet zo goed beheersen als u dacht. Voorkennis ophalen kan op verschillende manieren, onder andere door een codperatieve werkvorm in te zetten Praktijkvoorbeeld Frank introduceert een tekst over de ruimtevaart. Voordat hij de tekst uitdeeit, geett hi de leerlingen de opdracht om in duo's wit te wisseten: "Noem gedurende gan minuut om de beurt een woord over de ruimtevasrt. Daarna schrijven jullie in één minuut de belangrikste woorden op je post it en je plakt deze op het bord, Vervoigens bokijken we met de kiss wat we al weten. ~ Als Frank de woorden verzamelt, vait het hem op dat veel woorden te maken hebben met planeten en niet zozeer met de ruimtevasrt Hij denkt dat dat komt doordet hij enkele weken geleden hat zonnestelsel heeft behandeld Frank besluit om na deze introductie een film van André Kuipers te laten zien, voordat de tekst wordt gelezen. Hij heeft deze film al kiaar liggen. Een lesoverzicht geven Het is effactief om aan het begin van de les een kort overzicht te geven van wat u gaat behandelen, Zo kunnen de leerlingen zich voarbereiden op wat er komen gaat. U verhoogt hiermee de betrokkenheid van leerlingen en wekt de juiste verwachtingen. Vooral in de onderbouw valt het geven van het lesoverzicht samen vaak samen met het farmuleren van het lesdoel, Een voorbeetd: “Vandaag gaan we woorden met /sch/ leren. erst gaan we ze koorlezen vanaf het digibord, dan mag je ze in duo ’s lezen en desma zelfstandig.~ Lesdoelen stellen Lesdoelen geven de leerlingen houvast. Ze weten wat ze gaan leren en zijn daardoor meer betrokken bij de les. Lesdoelen bieden ook de leerkracht houvast, omdst ze het uitgangspunt zn ven de voorbereiding van de les. in de methodes worden veak een of meerdere lesdoelen per les aangegeven. Benoem in ieder geval het lesdoe! waarover u instructie gaat geven (en niet het lesdoel waarover u leerlingen kennis jaat herhalen).Samenvatt ing * IGDI+ is een Aitferentiatiomodel waarmee ‘#0 gedilfereniieerde insiructie 6 bogoteiding kunt goven, © U kunt in elke lesfase van IGDI+ differentiéren, mits ude leerstofliinen, lussendoeien en Gruciale fasen in de leerstof kent * [GDI+ is 00k te gebruiken bij doetgerichte. activiteiten in gF9@p 1 en 2, U maakt dan Gebruik van de Kleine kring en. Oroepjes, Meer lezen Bakker, M. & Bouwman, a, (2012), Banende N Sturende insiructie, Volgens Bartjiens, dg. 32, 2012/2013 nv. 2, Bakker, M., Gerrits, P. & Theil, J. (2012), Resultaat mot rekenen, Handvatten YOOr een Goede rekentos Amerstoort: Cp,