Tolerancije slobodnih izmjera u mm

Stupanj Područje nazivne mjere (mm)

točnosti do 3 3)...6 6)...30 30)...120 120)...400 400)...1000 1000)...2000 2000)...4000
f ±0,05 ±0,05 ±0,1 ±0,15 ±0,2 ±0,3 ±0,5 -
m ±0,1 ±0,1 ±0,2 ±0,3 ±0,5 ±0,8 ±1,2 ±2
c ±0,2 ±0,3 ±0,5 ±0,8 ±1,2 ±2 ±3 ±4
v - ±0,5 ±1 ±1,5 ±2,5 ±4 ±6 ±8

Stupnjevi točnosti veličine tolerancija: f- fino, m – srednje, c – grubo, v – vrlo grubo

Preporučeni dosjedi u sustavu jedinstvenog provrta:

1. prednost 2. prednost 3. prednost

H6 - j6 k6 g5 h5 j5 k5 m5 n5 p5 r5
H7 f6 h6 n6 r6 g6 j6 k6 s6 f6 m6 p6
H8 f7 h9 u8 x8 d9 e8 c9 f8 h8
H9 h9 c11 h11 d10 e9 f8 h8
H11 h9 a11 c11 d9 h11 b11 d11
H12 - - h12
H13 - - h13

Primjeri primjene dosjeda:

Čvrsti dosjed
Vrlo velik prijeklop: spojevi glavine kotača, zamašnjaka, zupčanika,
H8/u8
remenica itd. s osovinom/vratilom
Velik prijeklop: spojevi glavine s osovinom/vratilom, čahure u glavinama,
H7/s6
brončani vijenci na tijelu od sivog lijeva
Malen prijeklop: čahure u kućištu, vijenci zupčanika s dodatnim
H7/r6
osiguranjem, bandaže vagonskih kotača
Prijelazni dosjed
Mogući prijeklop veći od moguće zračnosti: glavine zupčanika, remenica,
H7/n6
spojki i sl. koje se rijetko demontiraju
Mogući prijeklop i moguća zračnost približno jednaki: glavine zupčanika,
H7/k6
remenica, spojki i sl.; unutarnji prsteni valjnih ležaja na osovinama/vratilima
Mogući prijeklop manji od moguće zračnosti: glavine zupčanika, remenica,
Hz/j6
spojki i sl. koji se mijenjaju
Labavi dosjed
Vrlo malena zračnost, moguće pomicanje rukom pri podmazanim
H7/h6 H8/h9
površinama: površine koje služe za centriranje, spojevi izmjenjivih
H11/h11
zupčanika obradnih strojeva s vratilom
H8/f7 G7/h6 Malena zračnost: klizni ležaji općenito, glavine koje klize po vratilu, klizači
F8/h9 u mehanizmima, klipovi u cilindru
Srednja zračnost: klizni ležaji s dugačkim osovinama/vratilima ili više
H8/e8 E9/h9
uležištenja, ležaji koljenastih vratila i pužnih vijaka
H8/d9 H11/d9 Obilna zračnost: ležaji pogona dizalica i gospodarskih strojeva, ležajevi koji
D10/h9 D10/h11 se jako zagrijavaju
H11/c11 C11/h9
Velika zračnost: za ležajeve građevinskih i poljoprivrednih strojeva
C11/h11
H11/a11 Vrlo velika zračnost: ležajevi koji se prljaju ili nedovoljno podmazuju,
A11/h11 ležajevi bagera, okretljnivi dijelovi kočnica
Vrijednosti odstupanja provrta u m:
Nazivna
H6 H7 H8 H9 H11 P9
izmjera (mm)
+6 +10 +14 +25 +60 -6
...3 0 0 0 0 0 -31
+8 +12 +18 +30 +75 -12
3)...6 0 0 0 0 0 -42
+9 +15 +22 +36 +90 -15
6)...10 0 0 0 0 0 -51
+11 +18 +27 +43 +110 -18
10)...18 0 0 0 0 0 -61
+13 +21 +33 +52 +130 -22
18)...30 0 0 0 0 0 -74
30)...40 +16 +25 +39 +62 +160 -26
40)...50 0 0 0 0 0 -88

50)...65 +19 +30 +46 +74 +190 -32

65)...80 0 0 0 0 0 -106

80)...100 +22 +35 +54 +87 +220 -37

100)...120 0 0 0 0 0 -124

120)...140
+25 +40 +63 +100 +250 -43
140)...160 0 0 0 0 0 -143
160)...180
180)...200
+29 +46 +72 +115 +290 -50
200)...225 0 0 0 0 0 -165
225)...250
250)...280 +32 +52 +81 +130 +320 -56
280)...315 0 0 0 0 0 -186

315)...355 +36 +57 +89 +140 +360 -62

355)...400 0 0 0 0 0 -202

400)...450 +40 +63 +97 +155 +400 -68

450)...500 0 0 0 0 0 -223

Vrijednosti odstupanja osovina u m:

Nazivna
a11 c11 d9 e8 f6 f7 g6 h6 h9
izmjera (mm)
-270 -60 -20 -14 -6 -6 -2 0 0
...3 -330 -120 -45 -28 -12 -16 -8 -6 -25
-270 -70 -30 -20 -10 -10 -4 0 0
3)...6 -345 -145 -60 -38 -18 -22 -12 -8 -30
-280 -80 -40 -25 -13 -13 -5 0 0
6)...10 -370 -170 -76 -47 -22 -28 -14 -9 -36
-290 -95 -50 -32 -16 -16 -6 0 0
10)...18 -400 -205 -93 -59 -27 -34 -17 -11 -43
-300 -110 -65 -40 -20 -20 -7 0 0
18)...30 -430 -240 -117 -73 -33 -41 -20 -13 -52
-310 -120
30)...40 -470 -280 -80 -50 -25 -25 -9 0 0
-320 -130 -142 -89 -41 -50 -25 -16 -62
40)...50 -480 -290
-340 -140
50)...65 -530 -330 -100 -60 -30 -30 -10 0 0
-340 -150 -174 -106 -49 -60 -29 -19 -74
65)...80 -550 -340
-380 -170
80)...100 -600 -390 -120 -72 -36 -36 -12 0 0
-410 -180 -207 -126 -58 -71 -34 -22 -87
100)...120 -630 -400
-460 -200
120)...140 -710 -450
-520 -210 -145 -85 -43 -43 -14 0 0
140)...160 -770 -460 -245 -148 -68 -83 -39 -25 -100
-580 -230
160)...180 -830 -480
-660 -240
180)...200 -950 -530
-740 -260 -170 -100 -50 -50 -15 0 0
200)...225 -1030 -550 -285 -172 -79 -96 -44 -29 -115
-820 -280
225)...250 -1110 -570
-920 -300
250)...280 -1240 -620 -190 -110 -56 -56 -17 0 0
-1050 -330 -320 -191 -88 -108 -49 -32 -130
280)...315 -1370 -650
-1200 -360
315)...355 -1560 -720 -210 -125 -62 -62 -18 0 0
-1350 -400 -350 -214 -98 -119 -54 -36 -140
355)...400 -1710 -760
-1500 -440
400)...450 -1900 -840 -230 -135 -68 -68 -20 0 0
-1650 -480 -385 -232 -108 -131 -60 -40 -155
450)...500 -2050 -880
 Nazivna
h11 j6 k6 m6 n6 r6 s6 u8 x8
izmjera (mm)
0 +4 +6 +8 +10 +16 +27 +32 +34
...3 -60 -2 0 +2 +4 +10 +19 +18 +20
0 +6 +9 +12 +16 +23 +20 +41 +46
3)...6 -75 -2 +1 +4 +8 +15 +14 +23 +28
0 +7 +10 +15 +19 +28 +32 +50 +56
6)...10 -90 -2 +1 +6 +10 +19 +23 +28 +34
+67
10)...14 0 +8 +12 +18 +23 +34 +39 +60 +40
-110 -3 +1 +7 +12 +23 +28 +33 +72
14)...18 +45
+74 +87
18)...24 0 +9 +15 +21 +28 +41 +48 +41 +54
-130 -4 +2 +8 +15 +28 +35 +81 +97
24)...30 +48 +64
+99 +119
30)...40 0 +11 +18 +25 +33 +50 +59 +66 +80
-160 -5 +2 +9 +17 +34 +43 +109 +136
40)...50 +70 +97
+60 +72 +133 +168
50)...65 0 +12 +21 +30 +39 +41 +53 +87 +122
-190 -7 +2 +11 +20 +62 +78 +148 +192
65)...80 +43 +59 +102 +146
+73 +93 +178 +232
80)...100 0 +13 +25 +35 +45 +51 +71 +124 +178
-220 -9 +3 +13 +23 +76 +101 +198 +264
100)...120 +54 +79 +144 +210
+88 +117 +233 +311
120)...140 +63 +92 +170 +248
0 +14 +28 +40 +52 +90 +125 +253 +343
140)...160 -250 -11 +3 +15 +27 +65 +100 +190 +280
+93 +133 +273 +373
160)...180 +68 +108 +210 +310
+106 +151 +308 +422
180)...200 +77 +122 +236 +350
0 +16 +33 +46 +60 +109 +159 +330 +457
200)...225 -290 -13 +4 +17 +31 +80 +130 +258 +385
+113 +169 +356 +497
225)...250 +84 +140 +284 +425
+126 +190 +396 +556
250)...280 0 +16 +36 +52 +66 +94 +158 +315 +475
-320 -16 +4 +20 +34 +130 +202 +431 +606
280)...315 +98 +170 +350 +525
+144 +226 +479 +679
315)...355 0 +18 +40 +57 +73 +108 +190 +390 +590
-360 -18 +4 +21 +37 +150 +244 +524 +749
355)...400 +114 +208 +435 +660
+166 +272 +587 +837
400)...450 0 +20 +45 +63 +80 +126 +232 +490 +740
-400 -20 +5 +23 +40 +172 +292 +637 +917
450)...500 +132 +252 +540 +820

Odnos kvalitete tolerancije i stupnja hrapavosti:

Kvaliteta Stupanj površinske hrapavosti za nazivne mjere u mm

tolerancije ...3 3)...18 18)...80 80)...250 250)...
IT5 N3 N4 N5 N5 N6
IT6 N4 N5 N5 N6 N6
IT7 N5 N5 N6 N7 N7
IT8 N5 N6 N7 N7 N8
IT9 N6 N6 N7 N8 N9
IT10 N7 N7 N8 N9 N9
IT11 N7 N8 N9 N9 N10
IT12 N8 N8 N9 N10 N11
IT13 N9 N9 N10 N11 N11
IT14 N10 N10 N11 N11 N12
Stupnjevi površinske hrapavosti koji se mogu postići određenom vrstom strojne
obrade:

Postupak Stupanj površinske hrapavosti Ra/m

obrade N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 N9 N10 N11 N12 100 200 400 800
Ručna obrada
- grubo turpijanje * * * * * * *
- fino turpijanje * * * *
Lijevanje
- u pijesak * * * * *
- u kokilu * * * *
- u školjku * * * * *
Kovanje
- toplo, slobodno * * * *
- toplo u ukovnju * * * * *
- hladno u ukovnju * * *
Valjanje
- toplo * * * * *
- hladno * * * * * *
Pjeskarenje * * * *
Tokarenje
- grubo * * * * * * *
- fino * * * * *
Blanjanje
- grubo * * * * *
- fino * * * *
Glodanje
- grubo * * * * *
- fino * * * *
Bušenje svrdlom * * * * *
Razvrtavanje * * * * * *
Brušenje
- grubo * * * * *
- fino * * * * *
Poliranje
- mehaničko * * * *
- elektroničko * * * * *
Honanje, lepanje * * * * * * *
Superfiniš * * *
Obrada navoja
- rezanje * * * * * *
- brušenje * * * *
Obrada zuba
- blanjanje * *
- glodanje * * *
- brušenje * * * *