Khóa học LUYỆN THI THPTQG 2017 – Thầy ĐẶNG VIỆT HÙNG Facebook: LyHung95

CỰC TRỊ HÀM TRÙNG PHƯƠNG

Thầy Đặng Việt Hùng – Moon.vn

VIDEO BÀI GIẢNG và LỜI GIẢI CHI TIẾT CÁC BÀI TẬP chỉ có tại website MOON.VN

MỘT SỐ CÁC TÍNH CHẤT CỰC TRỊ CỦA HÀM SỐ CẦN LƯU Ý
b
+) Tìm điều kiện tồn tại ba điểm cực trị : − >0 ( *)
2a

 x = 0 = x A  → yA

 −b  −b   −b 
+) Với điều kiện (*) ta có y′ = 0 ⇔  x2 = = xB → yB , từ đó A ( 0; y A ) ; B  ; yB  ; C  − ; yC 
 2a  2a   2a 
 −b
 x3 = − = xC → yC
 2a
Do hàm chẵn với x nên các điểm B, C có yB = yC.
Nhận xét : A ∈ Oy, B ; C đối xứng nhau qua Oy nên tam giác ABC luôn là tam giác cân tại A.
Ta xét một số tính chất cơ bản thường gặp của hàm số :
Tính chất 1: 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác vuông cân.
Do tam giác ABC đã cân tại A nên chỉ có thể vuông cân tại đỉnh A.







Khi đo ta có điều kiện AB. AC = 0, (1)



  −b 


  −b 
với AB =  ; yB − y A  ; AC =  − ; yC − y A 
 2a   2a 






 b
Từ đó (1) ⇔ AB. AC = 0 ⇔ + ( yB − y A ) = 0
2

2a
Giá trị m tìm được kết hợp với điều kiện tồn tại ở (*) cho ta kết
quả cuối cùng của bài toán.
Ngoài ra ta cũng có thể dùng điều kiện Pitago cho tam giác cân
ABC : AB 2 + AC 2 = BC 2 ⇔ 2 AB 2 = BC 2
Tính chất 2: 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác đều.
Tam giác ABC đều khi AB = BC ⇔ AB 2 = BC 2 , ( 2 )



  −b 


  −b 
với AB =  ; yB − y A  ; BC =  −2 ;0 
 2a   2a 
−b −2b
T ừ đó ( 2 ) ⇔ + ( yB − y A ) =
2

2a a
Giá trị m tìm được kết hợp với điều kiện tồn tại ở (*) cho ta kết
quả cuối cùng của bài toán.
Tính chất 3: 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác có một góc bằng 1200
 = 1200 . Gọi H là trung điểm của BC ⇒ H ( 0; y )
Tam giác ABC cân tại A nên BAC B

AH AH
=
Ta có cos HAB ⇔ cos 600 = ⇔ AB = 2 AH ⇔ AB 2 = 4 AH 2 , ( 3)
AB AB



  −b 


 −b
; yB − y A  ; AH = ( 0; yB − y A ) , từ đó ( 3) ⇔ + ( yB − y A ) = 4 ( yB − y A )
2 2
với AB = 
 2 a  2 a
Giá trị m tìm được kết hợp với điều kiện tồn tại ở (*) cho ta kết quả cuối cùng của bài toán.
Tính chất 4: 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác có diện tích S = So cho trước

Chương trình Luyện thi PRO–S Toán MOON.VN – Giải pháp tối ưu nhất cho kì thi THPT Quốc Gia 2017!
Khóa học LUYỆN THI THPTQG 2017 – Thầy ĐẶNG VIỆT HÙNG Facebook: LyHung95
1
Gọi H là trung điểm của BC ⇒ H ( 0; yB ) . Khi đó S∆ABC = AH .BC ⇔ 2 So = AH .BC ⇔ 4So2 = AH 2 .BC 2 , ( 4)
2



  −b 


  −b 
;0  ; AH = ( 0; yB − y A ) , từ đó ( 3) ⇔ 4 So2 = ( yB − y A ) .4  
2
với BC =  −2
 2a   2a 
Giá trị m tìm được kết hợp với điều kiện tồn tại ở (*) cho ta kết quả cuối cùng của bài toán.
Tính chất 5: 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác có bán kính đường tròn ngoại tiếp R cho trước
abc abc AB. AC .BC AB 2
Sử dụng công thức diện tích tam giác S = ⇒R= ⇔R= ⇔R=
4R 4S 1 2 AH
4. AH .BC
2
Giải phương trình trên ta được giá trị của m, đối chiếu với (*) cho ta kết luận cuối cùng.
Tính chất 6: 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác có trọng tâm G(0; α) cho trước
y A + yB + yC
Ta có điều kiện trong trường hợp này là α = ⇔ y A + 2 yB = 3α
3
Tính chất 7: 3 điểm cực trị tạo thành một tam giác có bán kính đường tròn nội tiếp r cho trước
1
AH .BC
S 2 AH .BC
Sử dụng công thức diện tích tam giác S = p.r ⇒ r = = =
p AB + AC + BC 2 AB + BC
2
Giải phương trình trên ta được giá trị của m, đối chiếu với (*) cho ta kết luận cuối cùng.

Ví dụ 1: [ĐVH]. (ĐH khối B - 2011).

Cho hàm số y = x 4 − 2( m + 1) x 2 + m , với m là tham số.
Tìm m để đồ thị hàm số đã cho có ba điểm cực trị A, B, C sao cho OA = BC, với O là gốc tọa độ, A là điểm
cực trị thuộc trục tung, B và C là hai điểm cực trị còn lại.
Lời giải:
x = 0
Ta có y′ = 4 x3 − 4(m + 1) x = 4 x  x 2 − (m + 1)  ⇒ y′ = 0 ⇔  2
x = m +1
Hàm số có ba điểm cực trị khi phương trình y′ = 0 có ba nghiệm phân biệt ⇔ m + 1 > 0 ⇔ m > −1, (*)
 x1 = 0 ⇒ y1 = m

Với m > −1 thì y′ = 0 ⇔  x2 = m + 1 ⇒ y2 = −(m + 1) 2 + m

 x3 = − m + 1 ⇒ y3 = −(m + 1) + m
2

Theo bài ta có tọa độ các điểm cực trị là A ( 0; m ) , B ( ) ( )

m + 1; −m2 − m − 1 , C − m + 1; −m2 − m − 1
m = 2 + 2 2
Từ đó OA = BC ⇔ OA2 = BC 2 ⇔ m2 = 4 ( m + 1) ⇔ m 2 − 4m − 4 = 0 ⇔ 
 m = 2 − 2 2
Kết hợp với điều kiện (*) ta được m = 2 ± 2 2 là các giá trị cần tìm.

Ví dụ 2: [ĐVH]. (Dự bị khối B - 2003). Cho hàm số y = x 4 − 2m 2 x 2 + 1 , với m là tham số.

Tìm m để đồ thị hàm số đã cho có ba điểm cực trị là ba đỉnh của một tam giác vuông cân.
Lời giải:
x = 0
Ta có y′ = 4 x3 − 4m2 x = 4 x  x 2 − m 2  ⇒ y ′ = 0 ⇔  2
x = m
2

Hàm số có ba điểm cực trị khi phương trình y′ = 0 có ba nghiệm phân biệt ⇔ m2 > 0 ⇔ m ≠ 0, ( *)
 x1 = 0 ⇒ y1 = 1

→ A ( 0;1) , B ( m;1 − m 4 ) , C ( − m;1 − m 4 )
Với m ≠ 0 thì y′ = 0 ⇔  x2 = m ⇒ y2 = 1 − m 4 
 x = −m ⇒ y = 1 − m4
 3 3

Ta nhận thấy tam giác ∆ABC luôn cân tại A. Để ∆ABC vuông cân thì phải vuông cân tại A.
Chương trình Luyện thi PRO–S Toán MOON.VN – Giải pháp tối ưu nhất cho kì thi THPT Quốc Gia 2017!
Khóa học LUYỆN THI THPTQG 2017 – Thầy ĐẶNG VIỆT HÙNG Facebook: LyHung95






 m = 0
Từ đó suy ra AB ⊥ AC ⇔ AB. AC = 0 ⇔ ( m; − m 4 ) . ( − m; −m 4 ) = 0 ⇔ −m 2 + m8 = 0 ⇔ m 2 (m 6 − 1) = 0 ⇔ 
 m = ±1
Kết hợp với điều kiện (*) ta được m = ±1 là các giá trị cần tìm.

Ví dụ 3: [ĐVH]. Cho hàm số y = x 4 + 2mx 2 − m − 1 , với m là tham số.

Tìm m để hàm số có ba điểm cực trị đồng thời các điểm cực trị của đồ thị tạo thành một tam giác
a) có diện tích bằng 4 2 .
b) đều.
c) có một góc bằng 1200
Lời giải:
 =
Ta có y′ = 4 x3 + 4mx = 4 x ( x 2 + m ) ⇒ y′ = 0 ⇔  2
x 0
 x = −m
Hàm số có ba điểm cực trị khi phương trình y′ = 0 có ba nghiệm phân biệt, tức là m < 0, (*)
Với m < 0 thì
 x = 0 ⇒ y = −m − 1

y′ = 0 ⇔  x = −m ⇒ y = −m 2 − m − 1  ( ) (
→ A ( 0; −m − 1) , B −m ; − m 2 − m − 1 , C − −m ; − m 2 − m − 1)

 x = − −m ⇒ y = −m − m − 1
2

Ta nhận thấy A thuộc Oy, B ; C đối xứng qua Oy nên tam giác ABC cân tại A.
(
a) Gọi H là trung điểm của BC ⇒ H 0; − m 2 − m − 1 )
1
Khi đó, S∆ABC = AH .BC = 4 2 ⇔ AH .BC = 8 2 ⇔ AH 2 .BC 2 = 128, (1)
2
( )







( )
Ta có BC = −2 −m ;0 ; AH = 0; −m 2 , từ đó (1) ⇔ −4m.m 4 = 128 ⇔ m5 = −32 ⇒ m = −2
Đối chiếu với điều kiện (*) ta thấy m = −2 là giá trị cần tìm.
b) Tam giác ABC đều khi AB = BC ⇔ AB 2 = BC 2 , ( 2 )
m = 0
( ) ( )







Ta có AB = − m ; − m 2 , BC = −2 − m ;0 , từ đó ( 2 ) ⇔ − m + m 4 = −4m ⇔ m 4 = −3m ⇔ 
m = − 3
3

Đối chiếu với điều kiện (*) ta được m = − 3 3 là giá trị cần tìm.
c) Tam giác ABC cân tại A nên để có một góc bằng 1200 thì BAC  = 1200

(
Gọi H là trung điểm của BC ⇒ H 0; − m2 − m − 1 )
BH BH 3
 = sin 600 =
Trong tam giác vuông HAB có sin HAB ⇔ = ⇔ 3 AB = 2 BH = BC ⇔ 3 AB 2 = BC 2 , ( 3)
AB AB 2
m = 0
( ) ( )







2
(
Ta có AB = − m ; − m , BC = −2 − m ;0 , khi đó ( 3) ⇔ 3 −m + m = −4m ⇔ 
4
) m = − 1
 3
3
1
Đối chiếu với điều kiện (*) ta được m = − 3 là giá trị cần tìm.
3

Ví dụ 4: [ĐVH]. Cho hàm số y = x 4 − 2mx 2 + m − 1 , với m là tham số.

Tìm m để hàm số có ba điểm cực trị đồng thời các điểm cực trị của đồ thị tạo thành một tam giác có bán
kính đường tròn ngoại tiếp bằng 2.
Lời giải:
 =
Ta có y′ = 4 x3 − 4mx = 4 x ( x 2 − m ) ⇒ y ′ = 0 ⇔  2
x 0
x = m
Hàm số có ba điểm cực trị khi phương trình y′ = 0 có ba nghiệm phân biệt, tức là m > 0, (*)
x = 0 ⇒ y = m −1

Với m > 0 thì y′ = 0 ⇔  x = m ⇒ y = −m 2 + m − 1  ( ) (
→ A ( 0; m − 1) , B m ; −m 2 + m − 1 , C − m ; −m 2 + m − 1 )

 x = − m ⇒ y = −m + m − 1
2

Chương trình Luyện thi PRO–S Toán MOON.VN – Giải pháp tối ưu nhất cho kì thi THPT Quốc Gia 2017!
Khóa học LUYỆN THI THPTQG 2017 – Thầy ĐẶNG VIỆT HÙNG Facebook: LyHung95
Ta nhận thấy A thuộc Oy, B ; C đối xứng qua Oy nên tam giác ABC cân tại A.
(
Gọi H là trung điểm của BC ⇒ H 0; − m 2 + m − 1 )
AH .BC AB.BC . AC AB 2
Diện tích tam giác ABC là S∆ABC = = ⇒R= , (1)
2 4R 2 AH
 AB 2 = m + m 4
( )







Ta có AB = ( )
m ; −m ; AH = 0; −m ⇒ 
2 2

 AH = m
2

m = 1
m + m4
Khi đó, (1) ⇔ 2 =
m2
3
( 2
)
⇔ m − 2m + 1 = 0 ⇔ ( m − 1) m + m − 1 = 0 ⇔ 
 m = −1 ± 5
 2
5 −1
Đối chiếu với điều kiện (*) ta được m = 1; m = là các giá trị thỏa mãn yêu cầu bài toán.
2
Ví dụ 5: [ĐVH]. (Khối A - 2012). Cho hàm số y = x 4 − 2(m + 1) x 2 + m 2 (1) , với m là tham số.
Tìm m để hàm số có ba điểm cực trị tạo thành ba đỉnh của một tam giác vuông
Lời giải:
x = 0
Ta có y′ = 4 x3 − 4(m + 1) x = 4 x  x 2 − (m + 1)  ⇒ y′ = 0 ⇔  2
x = m +1
Hàm số có ba điểm cực trị khi phương trình y′ = 0 có ba nghiệm phân biệt ⇔ m + 1 > 0 ⇔ m > −1, (*)
 x1 = 0 ⇒ y1 = m 2

Với m ≠ 0 thì y′ = 0 ⇔  x2 = m + 1 ⇒ y2 = −2m − 1  ( ) ( )
→ A ( 0; m 2 ) , B m + 1; −2m − 1 , C − m + 1; − 2m − 1

 x3 = − m + 1 ⇒ y3 = −2m − 1
Ta nhận thấy tam giác ∆ABC luôn cân tại A. Để ∆ABC vuông cân thì phải vuông cân tại A.
( ) ( )







Ta có AB = m + 1; −(m + 1)2 ; AC = − m + 1; −(m + 1)2






 m + 1 = 0  m = −1
Từ đó suy ra AB ⊥ AC ⇔ AB. AC = 0 ⇔ −(m + 1) + (m + 1)4 = 0 ⇔  ⇔
m + 1 = 1 m = 0
Kết hợp với điều kiện (*) ta được m = 0 là các giá trị cần tìm.
Ví dụ 6: [Video]. Cho hàm số y = x 4 − mx 2 + 2m − 1
Tìm m hàm số có 3 cực trị A, B, C và
a) S ABC = 32

b) điểm H ( 0;3) là trực tâm tam giác ABC.

Đ/s: a )m = 8; b)m = 2

Ví dụ 7: [Video]. Cho hàm số y = x 4 − 2mx 2 + m + 1

Tìm m hàm số có 3 cực trị A, B, C và
a) Tam giác ABC vuông cân.
b) Diện tích tam giác ABC bằng 1.
65
c) Bán kính đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC bằng R =
8
 43 
d) điểm H  0; −  là trực tâm tam giác ABC.
 4 
Đ/s: a )m = 1; b)m = 1; c)m = 4; d )m = 4

Chương trình Luyện thi PRO–S Toán MOON.VN – Giải pháp tối ưu nhất cho kì thi THPT Quốc Gia 2017!
Khóa học LUYỆN THI THPTQG 2017 – Thầy ĐẶNG VIỆT HÙNG Facebook: LyHung95
Ví dụ 8: [Video]. Cho hàm số y = x 4 − 2mx 2 + 2 (C).Tìm m để hàm số có 3 cực trị tạo thành tam giác có:
a) Bán kính đường tròn nội tiếp bằng 1
b) Bán kính đường tròn ngoại tiếp gấp đôi bán kính đường tròn nội tiếp.

Ví dụ 9: [ĐVH]. Cho hàm số y = x 4 − 2 ( m + 1) x 2 + 2 ( C ) . Tìm m để hàm số có 3 điểm cực trị tại A,B,C
sao cho BC = 4OA trong đó A là điểm cực trị thuộc trục tung.
Lời giải:
 x = 0 ⇒ y = 2 ⇒ A ( 0; 2 )
Ta có: y ' = 4 x3 − 4 ( m + 1) x = 0 ⇔  2 (1) .
 x = m + 1
Để hàm số có 3 điểm cực trị ⇔ (1) có 3 nghiệm phân biệt ⇔ m + 1 > 0 ⇔ m > −1 .
Khi đó ta có: x = ± m + 1 ⇒ y = − ( m + 1) + 2 = − m 2 − 2m + 1 .
2

⇒B ( ) (
m + 1; − m 2 − 2m + 1 ; C − m + 1; − m2 − 2m + 1 . )
Theo giả thiết ta có: BC = 4OA ⇔ 2 m + 1 = 4.2 ⇔ m + 1 = 4 ⇔ m = 15 ( tm ) .
Vậy m = 15 là giá trị cần tìm.
Ví dụ 10: [ĐVH]. Cho hàm số y = x 4 − 2mx 2 + 2m2 + 1 ( C ) . Tìm m để hàm số có 3 điểm cực trị tại
A,B,C sao cho tam giác ABC vuông cân.
Lời giải:
 x = 0 ⇒ y = 2m + 1 ⇒ A ( 0; 2m 2 + 1)
2

Ta có: y ' = 4 x − 4mx = 0 ⇔ 

3
(1) .
 x 2 = m
Để hàm số có 3 điểm cực trị ⇔ (1) có 3 nghiệm phân biệt ⇔ m > 0 .

( ) (
Khi đó ta có: x = ± m ⇒ y = m 2 + 1 ⇒ B m ; m2 + 1 ; C − m ; m 2 + 1 . )
( ) ( )







Ta có : AB = m ; − m2 ; AC = − m ; − m 2 . Khi đó AB 2 = AC 2 = m + m 4 do vậy tam giác ABC cân tại A







suy ra tam giác ABC vuông cân ⇔ vuông cân tại A ⇔ AB. AC = 0
 m = 0 ( loai )
⇔ − m + m 4 = 0 ⇔ m ( m3 − 1) = 0 ⇔  .
m = 1
Vậy m = 1 là giá trị cần tìm.

Thầy Đặng Việt Hùng

Chương trình Luyện thi PRO–S Toán MOON.VN – Giải pháp tối ưu nhất cho kì thi THPT Quốc Gia 2017!