KEMAHIRAN SAINTIFIK : MENGAWAL PEMBOLEHUBAH

TIPS:

 Jenis Pembolehubah:


Malar MANIPULASI BERGERAKBALAS
(sama / tetap) ( berbeza / berlainan ) (keputusan / hasil
eksperimen)

 Radas tidak dipertimbangkan sebagai pembolehubah dimalarkan

 Cara Menulis Pembolehubah:

 Mesti tulis parameter untuk setiap pembolehubah.
 Contoh 1:

Parameter + bahan

Panjang spring
Ketebalan spring
Jenis spring

 Contoh 2
ceper antibiotik

Agar-agar nutrien
Parameter + bahan
Koloni bakteria
Isipadu agar-agar nutrien
Saiz koloni bakteria
Diameter koloni bakteria
Jenis antibiotik
2.4 cm

 Contoh 3

Parameter + bahan

Isipadu kultur bakteria

1
  Contoh 4 Parameter + bahan

Kehadiran asid etanoik

Isipadu lateks

lateks

PEPEJAL CECAIR GAS

Jisim logam Isipadu larutan Isipadu oksigen
Berat logam Isipadu asid Bilangan gelembung gas
Kuantiti bahan Kepekatan asid
Saiz bahan Isipadu larutan kultur
Jenis bahan Isipadu larutan ammonia
Kehadiran yis
Kehadiran garam
Diameter dawai
Ketebalan dawai
Isipadu agar-agar nutrien

 Pembolehubah boleh dikenalpasti daripada:

 Gambarajah dalam soalan

 Jadual
 Graf
 Pernyataan Soalan

 Contoh 1: Daripada Gambarajah

Malar Isipadu bubur

nutrien
Manipulasi Suhu
Gerakbalas Keadaan bubur
nutrien

2
  Contoh 2 : Daripada Jadual

(i) Pembolehubah = Pembolehubah

Dimanipulasikan Bergerak balas

Bahan Takat didih /0C

Air suling 100

......................
Air suling + garam biasa

(ii) Pemboleh ubah

dimanipulasikan

Ketinggian Pelajar (cm) 146-150 151-155 156-160 161-165 166-170

Bilangan Pelajar

Pembolehubah Bergerakbalas

 Contoh 3: Daripada Graf

Pembolehubah
Bergerak balas

Pembolehubah
dimanipulasikan

3
  Contoh 4: Daripada Pernyataan dalam soalan

 Rajah (a) dan (b) menunjukkan eksperimen untuk membandingkan

kecergasan tindak balas logam L dan logam M dengan asid hidroklorik
cair

Langkah:

Isi penting daripada pernyataan

Sama beza keputusan
Asid hidroklorik cair Logam L dan logam M Kecergasan tindak balas

Pemboleh ubah Pemboleh ubah Pemboleh ubah

dimalarkan dimanipulasikan Bergerak balas

 Isipadu asid hidroklorik  Jenis logam  Kecergasan tindak

balas logam
 Kepekatan asid
hidroklorik

 Mengkaji kesan antibiotik terhadap / ke atas pertumbuhan bakteria

[manipulasi] [ gerakbalas]

 Mengkaji tekanan oleh bongkah P and bongkah Q yang sama jisimnya

[gerakbalas] [ manipulasi] [malar]

 Mengkaji kekonduksian elektrik plumbum bromida

[gerakbalas]

LATIHAN KEMAHIRAN SAINTIFIK : PEMBOLEHUBAH

4
 Piring petri
Kawasan jernih

BIL MAKLUMAT/ PERNYATAAN PEMBOLEH UBAH

1. 1. Dimalarkan :

……………………………………….

……………………………………….

2. Dimanipulasikan :

……………………………………….
Empat keping kertas A,B,C dan D telah dicelup 3. Bergerak balas:
dengan antibiotik yang berlainan kepekatan
diletakkan di atas agar-agar nutrien yang ……………………………………….
mengandungi kultur bakteria.

2. 1. Dimalarkan :

Panjang cangkerang ……………………………………….

siput /mm 21-25 26-30 31-35 36-40
Bilangan siput ……………………………………….

2. Dimanipulasikan :

……………………………………….

3. Bergerak balas:

……………………………………….

3. 1. Dimalarkan :

……………………………………….

……………………………………….

2. Dimanipulasikan :

……………………………………….

3. Bergerak balas:

……………………………………….

.......................................................

BIL MAKLUMAT/ PERNYATAAN PEMBOLEH UBAH

4. Empat tin P, Q ,R dan S digantung kepada 1. Dimalarkan :

5
 sebatang kayu mengufuk. Tin P kosong
manakala tin Q, R dan S masing-masing diisi ……………………………………….
penuh dengan pasir, air dan tanah. Jika
keempat-empat tin itu diayun serentak dari ……………………………………….
ketinggian yang sama, tin yang manakah
2. Dimanipulasikan :
akan berhenti dahulu?
………………………………………..

3. Bergerak balas:

……………………………………….

5. 1. Dimalarkan :

……………………………………….

……………………………………….

2. Dimanipulasikan :

……………………………………….

6 Dlm almari tepi tingkap bawah cahaya 1. Dimalarkan :

terang
……………………………………….

……………………………………….

2. Dimanipulasikan :

……………………………………….

3. Bergerak balas:

……………………………………….
+kultur bakteria +kultur bakteria +kultur
+kultur bakteria
bakteria
Rajah menunjukkan susunan radas bagi
eksperimen untuk mengkaji pertumbuhan
bakteria dalam keadaan yang berlainan

7 1. Dimanipulasikan :

……………………………………….

2. Bergerak balas:

……………………………………….

6
BIL MAKLUMAT/ PERNYATAAN PEMBOLEH UBAH
8. Rajah menunjukkan susunan radas bagi 1. Dimalarkan :
eksperimen untuk mengkaji kesan kekurangan
nutrien ke atas tumbesaran anak benih. ……………………………………….

……………………………………….

........................................................

2. Dimanipulasikan :

……………………………………….

3. Bergerak balas:

……………………………………….

.......................................................

9 Rajah menunjukkan eksperimen untuk 1. Dimalarkan :

mengkaji kesan penisilin ke atas pertumbuhan
bakteria ……………………………………….

……………………………………….

Agar-agar
nutrien 2. Dimanipulasikan :

……………………………………….

3 cakera penisilin P1,P2 dan P3 dengan 3. Bergerak balas:

kepekatan berlainan di atas permukaan agar-
……………………………………….
agar nutrien. Piring petri itu dieramkan dalam
keadaan telangkup pada suhu 370C. Selepas .......................................................
dua hari , satu kawasan jernih terbentuk
disekeliling setiap cakera. Diameter kawasan
jernih diukur dan dicatat seperti dalam Jadual

Cakera penisilin P1 P2 P3

Diameter kawasan 1.5 2.4 2.0

Jernih /cm

KEMAHIRAN SAINTIFIK : MEMERHATI

7
 TIPS:
 Perhati rajah yang diberi.
 Cari keputusan/hasil daripada rajah
 Buat perbandingan jika ada dua rajah
 Catat apa yang dilihat sahaja

LATIHAN

1 Rajah 1.2 menunjukkan kesan ke atas plastisin apabila bongkah logam P dan
bongkah logam Q dijatuhkan.

RAJAH 1.2

Tuliskan satu pemerhatian bagi hasil eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………….

8
 Tuliskan satu pemerhatian bagi eksperimen di atas.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

3 Rajah 3(a) dan Rajah 3(b) menunjukkan satu eksperimen mengkaji kesan
antibiotik terhadap pertumbuhan bakteria.

ceper antibiotik

agar-agar nutrien

koloni bakteria

A B
2.4 cm selepas
5 hari

RAJAH 3(a) RAJAH 3(b)

Berdasarkan Rajah 3(b), apakah yang diperhatikan?

……………………………………………………………………………………………….

Tuliskan satu pemerhatian bagi eksperimen ini.

……………………………………………………………………………………………

9
5 Rajah 5.1 dan Rajah 5.2 menunjukkan eksperimen untuk mengkaji
kekonduksidan elektrik plumbum(II) bromida.

(a) (i) Berdasarkan Rajah 5.1, apakah pemerhatian anda pada jarum
ammeter?

………………………………………………………………………….

RAJAH 5.1

RAJAH 5.2

Berdasarkan Rajah 5.2, apakah pemerhatian anda pada jarum ammeter?

………………………………………………………………………………………………..

10
JAWAPAN LATIHAN KEMAHIRAN SAINTIFIK: MEMERHATI

1. Lekukan P lebih dalam berbanding lekukan Q //

Lekukan Q lebih cetek berbanding P

2 Gas yang dikumpulkan dalam buret X bagi Rajah 2(b) lebih banyak berbanding
Rajah 2(a) //

Gas yang dikumpulkan dalam buret X bagi Rajah 2(a) kurang berbanding
Rajah 2(b) //

Air yang tersesar daripada buret X pada Rajah 2(b) banyak berbanding Rajah 2(a)//

Air yang tersesar daripada buret X pada Rajah 2(a) kurang berbanding Rajah 2(b)

3 Saiz koloni bakteria menjadi kecil //

Diameter koloni bakteria menjadi kurang

4 Kawasan jernih di sekeliling cakera antibiotik berkepekatan tinggi lebih luas

berbanding cakera antibiotik berkepekatan rendah //

Kawasan jernih disekeliling cakeran antibiotik berkepekatan rendah lebih kecil

berbanding cakera antibiotic berkepekatan tinggi

5 Jarum ammeter terpesong//

Jarum ammeter menunjukkan bacaan

11
KEMAHIRAN SAINTIFIK : MENGUKUR MENGGUNAKAN NOMBOR

TIPS:

 Pelajar sepatutnya mempunyai kemahiran membaca data daripada

Rajah yang diberi.

 Bacaan untuk permukaan cecair :
 Melengkung ke atas  Melengkung ke bawah

Bacaan di ambil di Bacaan di ambil di

permukaan permukaan
melengkung atas melengkung ke
bawah

 Bacaan dibaca
daripada turutan nombor kecil ke nombor besar
 Berlatih menulis unit bagi setiap ukuran

LATIHAN :

Berapakah isi padu oksigen yang telah dibebaskan oleh rumpai air?

......................................................................................................................................

12
 2

Bacaan voltmeter = …………..V

Ketinggian span = ……..cm

5
Pemberat

4
Span
3

Jisim batu = ………………….g

13
5

Isipadu air = ……………..

Isipadu air = ……………

Isipadu air + blok besi

= ………………………..

14
7

Jadual menunjukkan maklumat tentang keratan pita detik di atas.

Keratan pita detik 1 2 3 4

Panjang /cm 2.0 ………… 4.0 5.0

Ukur panjang keratan 2 pita detik itu dan catat dalam Jadual di atas

Berdasarkan Rajah di atas, ukur dan catatkan kedalaman lekukan P.

…………………………………………………………………………………………

RAJAH 5.1

ceper antibiotik

RAJAH 5.2
Koloni bakteria
Apakah bacaan ammeter pada Rajah 5.2? …………………..A

10
A B
Agar-agar nutrien
15
 Berdasarkan Rajah, tentukan diameter koloni bakteria antara A dan B.

…………… cm

11

obje imej
k

Ukur ketinggian imej pada Rajah di atas.

…………………..cm

12

Berdasarkan Rajah, lengkapkan Jadual di bawah

Panjang jalur
Panjang awal
Jenis Jalur getah apabila
jalur getah
Getah digantung
(cm)
pemberat (cm)
Getah
7 ………………..
tervulkan
Getah asli
7 ………………

KEMAHIRAN SAINTIFIK : Berkomunikasi

16
Tips
Contoh;
 Lihat ayat:………….lukis graf suhu melawan masa
(gerakbalas) (manipulasi)

Langkah: 1. Baca skala pada paksi X dan paksi Y

2. Plot titik
3. Sambung titik
4. Jika garis lurus mesti guna pembaris
5. Garis lengkung tidak boleh guna pembaris

suhu X
suhu
X

Masa Masa

 Lihat ayat:…………………….lukis graf palang/ graf bar ……………

Langkah : 1. Baca skala pada paksi X and paksi Y

2. Plot titik
3. Lukis bar yang sama lebar
Bilangan daun

21-25 26-30 31-35 36-40 Panjang daun/cm

 KEMAHIRAN SAINTIFIK: Perhubungan ruang dengan masa

17
 TIPS
 Melibatkan graf yang berkaitan dengan masa (contoh: saat /minit/ jam/ tahun/
hari dsb)

gerakbalas
 Jika masa bertambah, maka gerakbalas
bertambah
 Semakin masa bertambah, semakin gerakbalas
bertambah
 Gerakbalas berkadar terus dengan
masa

Masa
gerakbalas o

 Jika masa bertambah, maka gerakbalas

bertambah
 Semakin masa bertambah, semakin
gerakbalas bertambah

Masa

18
LATIHAN KEMAHIRAN SAINTIFIK :

 KOMUNIKASI
 PERHUBUNGAN RUANG DAN MASA

1 Sekumpulan pelajar telah mengumpul sejumlah daun daripada sepohon pokok.

Data panjang daun yang diperoleh dicatat seperti berikut:

16 13 14 20 10 16 14 17

21 19 8 20 15 18 11 15

7 18 14 15 16 12 13 15

4 23 8 10 20 14 15 7

JADUAL 1

(a) Gunakan data di atas untuk melengkapkan Jadual 2

Panjang daun(cm) 4-6 7-9 10-12 13-15 16-18 19-21 22-24

Bilangan daun
JADUAL 2

(b) Gunakan keputusan dalam Jadual 1 untuk melukis graf palang yang
menunjukkan bilangan daun melawan panjang daun

Bilangan daun

12

10

Panjang daun
4-6 7-9 10-12 13-15 16-18 19-21 22-24 19
2 Jadual 3 menunjukkan keputusan eksperimen hasil tindak balas antara 3.0g
logam zink dengan 100cm3 asid hidroklorik cair.

Masa /minit 0 1 2 3 4 5 6
Isipadu gas/ cm3 0 27 46 57 64 67 67
JADUAL 3

(a) Lukiskan graf isipadu gas melawan masa berdasarkan Jadual 3.

20
3 Seorang murid telah menjalankan suatu eksperimen makmal untuk menentukan
takat didih satu larutan . Suhu larutan itu dicatatkan setiap 2 minit sehingga ia
mendidih
Jadual 4 menunjukkan keputusan eksperimen itu.

Masa/ minit 0 2 4 6 8 10
Suhu /0C 28 48 68 88 102 102
JADUAL 4

(a) Berdasarkan Jadual 4, lukiskan graf suhu melawan masa.

(b) Apakah hubungan antara suhu larutan itu dengan masa dalam 6 minit
pertama?

………………………………………………………………………………………..

21
4 Jadual 5 menunjukkan keputusan eksperimen kajian kesan suhu terhadap
pertumbuhan bakteria.

Suhu/0C Saiz koloni bakteria selepas 24 jam

0 2
15 5
25 10
35 15
60 3
JADUAL 5
(a) Berdasarkan jadual di atas, lukiskan graf menunjukkan hubungan antara saiz
koloni bakteria dengan suhu.

(b) Apakah hubungan antara bilangan koloni bakteria dengan masa?

…………………………………………………………………………………………

22
5 Isipadu gas yang tekumpul bagi setiap dua minit dicatatkan dalam Jadual 6 di
bawah.

Masa (min) 2 4 6 8 10 12
Isipadu gas (cm3) 9 16 22 24 25 25
JADUAL 6

(a) Dengan menggunakan data daripada Jadual 1, lukiskan graf isipadu gas
melawan masa.

Isipadu gas/cm3

25

20

15

10

0 2 4 6 8 10 12 Masa /min

(b) Apakah hubungan antara isipadu gas yang terkumpul dengan masa?

……………………………………………………………………………………………

23
6 Rajah 1 menunjukkan eksperimen untuk mengkaji tindak balas di antara logam
kalsium dengan air.

RAJAH 1

Isipadu gas yang tekumpul bagi setiap dua minit dicatatkan dalam Jadual 7 di
bawah.

Masa (min) 2 4 6 8 10 12
Isipadu gas (cm3) 9 …………. 22 24 25 25
JADUAL 7

(a) Berdasarkan eksperimen di atas, lengkapkan Jadual 7

24
 (b) (i) Dengan menggunakan data daripada Jadual 3, lukiskan graf isipadu gas
melawan masa.

Isipadu gas/cm3
25

20

15

10

0 2 4 6 8 10 12 Masa /min

(b) (ii) Ramalkan isipadu gas yang terkumpul pada minit ke 14.

.............................................................................................................
(c) Apakah hubungan antara isipadu gas yang dikumpulkan dengan masa?

………………………………………………………………………………………..

25
 ...........................................................................................................................

KEMAHIRAN SAINTIFIK: MEMBINA HIPOTESIS

TIPS:
 Dalam ayat hipotesis mempunyai hubungan antara pemboleh ubah
dimanipulasikan dengan pembolehubah bergerak balas
 Tidak boleh ada perkataan seperti mengkaji / menentukan
 Hipotesis boleh diuji

Contoh Penulisan:

1. Jika manipulasi polar maka gerakbalas polar//

Jika X polar maka Y polar

2. Semakin polar manipulasi, semakin polar gerakbalas

Semakin polar X , semakin polar Y

3. X1 ………… Y …………………. X2
Paku paku mudah berkarat berbanding paku keluli

Contoh 1:

1 Rajah 2 menujukkan susunan radas untuk mengkaji hubungan antara ketebalan

kanta cembung dengan jarak fokus kanta.

Keputusan yang diperoleh ditunjukkan di dalam Jadual 2 di bawah. RAJAH 3

26
 Ketebalan kanta Tebal Sederhana Nipis
Jarak fokus /cm 5.0 10.0 15.0
JADUAL 2

(a) Nyatakan hipotesis yang boleh dibuat daripada eksperimen ini?

....................................................................................................................

Contoh 2:

Rajah 5(a) dan Rajah 5(b) menunjukkan imej yang terbentuk oleh satu kanta cembung
apabila objek berada pada kedudukan yang berbeza.

RAJAH 5(a)

RAJAH 5(b)

(a) Berdasarkan Rajah 5(a) dan 5(b) nyatakan hipotesis.

.................................................................................................................

.................................................................................................................

27
Contoh 3:

Rajah menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji jumlah karbon dioksida yang
dibebaskan semasa proses penapaian.

buret

Larutan glukosa dan

yis
air
Larutan glukosa dan
yis

Jadual
menunjukkan keputusan eksperimen.

Masa / hari 0 1 2 3 4 5
Isipadu gas /cm3 0 10 20 25 30

(a) Nyatakan satu hipotesis berdasarkan Jadual di atas

..............................................................................................................................

Contoh 4:
Rajah 3 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji sifat bagi dua jenis logam

RAJAH 3

28
 Hasil eksperimen dicatat dalam Jadual 3.
Panjang dawai (cm) Pemanjangan
Jenis dawai logam
Sebelum ditarik Selepas ditarik dawai (cm)

X 12 12.6 0.6
Y 12 12.8 ……0.8……..

(a) Nyatakan hipotesis bagi eksperimen tersebut.

…………………………………………………………………………………………….
KEMAHIRAN SAINTIFIK : MENDEFINISI SECARA OPERASI

TIPS:

 Teknik menjawab:
 Mesti dijawab berdasarkan pemerhatian dalam eksperimen

 Ayat Umum

......................adalah bahan/ cecair/ logam/ mikroorganisma/ dll

yang .....(pemerhatian eksperimen).................................

 Contoh:

Berikan definisi secara operasi bagi:

1 Antibiotik : Antibiotik adalah bahan _yang boleh membuat kawasan jernih

di atas permukaan agar-agar nutrien

: Antibiotik adalah bahan yang boleh mengurangkan saiz koloni

bakteria

2 Air suling : Air suling adalah cecair yang mempunyai takat didih 1000C

3 Logam : Logam adalah bahan yang boleh mengalirkan haba

: Logam adalah bahan yang boleh menjadi panjang apabila

ditarik

4 Aloi : Aloi adalah bahan yang tahan kakisan

: Aloi adalah bahan yang membuat lekukan yang kurang dalam

apabila pemberat dijatuhkan ke atasnya

29
30