2018/6/23

Komunikasyon
CEVAS REVIEW CENTER sa
Akademikong
Licensure Examination
for
Filipino
Teachers Review

Wikang Filipino Artikulo XIV Seksyon 6

 isang wika
 pambansang lingua franca - ginagamit
upang magkaunawaan at makapag- ugnayan
ang mga nag-uusap na may magkaibang
katutubong wika na nagmula sa iba’t ibang
probinsya.
 wikang pambansa - ayon sa Saligang
Batas ng 1987,
 “Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay
Filipino.
 Samantalang linilinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral
na wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.

Artikulo XIV Seksyon 6 Artikulo XIV Seksyon 6

 Alinsunod sa mga tadhana ng batas at sang-  Wikang Opisyal- Seksyon 7:

ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng “Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at
kongreso, dapat magsagawa ng mga hakbangin pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng
ang pamahalaan upang ibunsod at puspusang Pilipinas ay Filipino at, hangga’t walang
itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang itinatadhana ang batas, Ingles.
midyum na opisyal ng komunikasyon at bilang
wika ng pagtuturo sa sistemang pang-
edukasyon’.

1
 2018/6/23

Artikulo XIV Seksyon 6

Kakayahan sa Pag-aaral
ng Filipino
 isang midyum (larangan ng edukasyon,  kakayahang panlinggwistika o linguistic
larangan ng komunikasyon) competence
 isang disiplina o aralin - tiniyak bilang sabdyek  kakayahang komunikatibo o communicative
o aralin (elementarya, sekundarya, tersyarya) competence.

Grammar ng Wika at Ponolohiya Mga Ponemang Segmental

 mga tunog na ginagamitan ng mga katumbas
Grammar ng Wika - ang mga pattern at na letra o titik upang mabasa at mabigkas
mga tuntunin sa pagbuo ng mga
pangungusap.

Ponolohiya - pattern o kombinasyon ng

mga tunog sa loob ng isang wika.

Mga Ponemang Segmental Mga Ponemang Segmental

Katinig - ponemang naipakikita batay sa
paraan ng artikulasyon (pamaraan ng
pagpapalabas ng hangin) at punto ng
artikulasyon (bahagi ng bibig na
ginagamit para makalusot ang hangin)
Patinig - ang limang pangunahing patinig
(a, e, I, o, u)
Diptonggo - pinagsamang tunog ng isang
patinig (a, e, I, o, u) at isang malapatinig (w,
y)
Klaster / Kambal katinig - magkasunod
na tunog katinig, karaniwang salitang hiram
ang may ganitong tunog

2
 2018/6/23

Mga Ponemang Mga Ponemang

Suprasegmental
 karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra
sa pagsulat kundi mga simbolo lamang
upang matukoy ang paraan ng pagbigkas
Suprasegmental
Diin - tumutukoy sa lakas ng bigkas sa
pagsasalita.
Tono, Intonasyon, at Punto tumutukoy
sa taas- baba na iniuukol natin sa pagbigkas
ng pantig ng isang salita.
Hinto at Antala - ang saglit na pagtigil sa
pagsasalita.

Alfabetong Filipino Silabikasyon

 may 28 na letra tulad ng tawag sa Ingles ang  paghahati ng mga pantig sa wikang Filipino.
tawag sa bawat letra, maliban sa letrang ṅ na Mga halimbawang patern ng
bigkas Kastila. silabikasyon:
PKK - eks – tra
KPKK - is – kawt
KKPK - trak
KKPKK - mag- drayb
KPKKK - a- nawns- ment

Mga Pagbabagong
Morpolohiya Morpoponemiko
 may kinalaman sa pagbuo ng salita.
 Asimilasyon
 Pagpapalit
Mga Paraan ng Pagbuo ng Salita
 Paglilipat
Paggamit ng salitang ugat: sariwa
 Pagkakaltas
Paglalapi: napaka - sariwa
 Pagdaragdag
Pag- uulit: maganda - ganda
 Pag- aangkop
Pagtatambal: silid - aklatan

3
 2018/6/23

Pambalarilang Kayarian A. Mga Nominal

 Mga Salitang Pangnilalaman (Content
 Pangngalan
Words) - salitang sadyang may kahulugan
kahit wala ito sa loob ng pangungusap.  Panghalip

B. Pandiwa Uri ng Pokus ng Pandiwa

 tumutukoy sa salitang kilos. 1. Pokus sa Tagaganap - ang paksa ng
pangungusap ang tagaganap ng kilos na
Pokus - tawag sa relasyong pansematika ng sinasaad sa pandiwa.
pandiwa sa simuno o paksa ng pangungusap.
Panlapi Pandiwa
mag maghimagsik
um / um lumahok

Uri ng Pokus ng Pandiwa Uri ng Pokus ng Pandiwa

2. Pokus ng layon - ang layon ang paksa sa 3. Pokus sa Ganapan - ang paksa ay ang lugar
pangungusap. o ganapan ng kilos.

Panlapi Pandiwa Panlapi Pandiwa

i ibabalita an/han pinintahan
ma mawala pag – – – -an/han pinagpulungan
ipa ipalathala mapag – – -an/han pinagdebatehan
in dininig

4
 2018/6/23

Uri ng Pokus ng Pandiwa Uri ng Pokus ng Pandiwa

4. Pokus sa tagatanggap - ang pinaglalaanan 5. Pokus sa gamit - nagsasaad na ang
ng kilos ang siyang simuno ng pangungusap. kasangkapan o bagay na ginagamit upang
maisagawa ang kilos ng pandiwa ay siyang
paksa o simuno ng pangungusap.
Panlapi Pandiwa
i ikuha
ipang ipanguha Panlapi Pandiwa
ipag ipagsandok ipang ipangguhit

Uri ng Pokus ng Pandiwa Aspekto ng Pandiwa

6. Pokus sa sanhi - ang paksa ay  nagsasaad kung naganap na ang kilos o hindi,
nagpapahayagng sanhi ng kilos. kung nasimulan na, kung natapos nang
ganapin o ipinagpapatuloy pa.
Panlapi Pandiwa
i iniluha
ika ikinagalit

Mga Aspekto ng Pandiwa Mga Aspekto ng Pandiwa

1. Aspektong naganap - kilos na 2. Aspektong gaganapin - kilos na hindi
nasimulan at natapos na. pa isinasagawa.

Halimbawa: Halimbawa:
Nagbukas na ang mga pamantasan ng Makikipag-usap ako sa punong-guro.
Maynila.

5
 2018/6/23

Mga Aspekto ng Pandiwa C. Panuring (Modifier)

3. Askpektong di pa nagaganap - kilos Pang-uri - salita na naglalarawan o
na nasimulan na nguni’t di pa natatapos at nagbibigay- turing sa pangngalan o panghalip.
kasalukuyan pang ipinagpapatuloy.

Halimbawa:
Nagasasalita ang punong-guro.

Uri ng Pang-uri Uri ng Pang-uri

1. Pang-uring Panlarawan (Descriptive 2. Pang-uring Pantangi (Proper
Adjective) nagsasaad ng laki, kulay, at Adjective) binubuo ng isang pangngalang
hugis ng tao, bagay, hayop, lugar, at iba pang pambalana (common noun) at isang
pangngalan. pangngalang pantangi (proper noun).

Halimbawa: Halimbawa:
Tanggapin mo sana ang aking munting Ang pasalubong ni Tatay sa atin ay
regalo. masarap na longganisang Lucban.

Mga Uri ng Pang-uring

Uri ng Pang-uri Pamilang
Pang-uring Pamilang (Numeral Patakaran o Patakarang Pamilang
Adjective) nagsasabi ng bilang, dami, o nagsasaad ng aktuwal na bilang ng tao o
posisyon sa pagkakasunod-sunod ng bagay.
pangngalan.
Halimbawa:
Mayroong isang lalaki na kumakatok
sa pinto.

6
 2018/6/23

Mga Uri ng Pang-uring Mga Uri ng Pang-uring

Pamilang Pamilang
Panunuran o Panunurang Pamilang Pamahagi o Pamahaging Pamilang
nagsasaad ng posisyon ng pangngalan. nagsasaad ng bahagi ng kabuuan ng
pangngalan.
Halimbawa:
Ako ang ikatlong mag-aaral na Halimbaawa:
napiling lumahok sa paligsahan. Gumamit ako ng sangkapat na tasa ng
mantika sa pagluto.

Mga Uri ng Pang-uring Mga Uri ng Pang-uring

Pamilang Pamilang
Pahalaga o Pahalagang Pamilang Palansak o Palansak na Pamilang
nagsasaad ng halaga (katumbas na pera) ng nagsasaad ng pagpapang-pangkat ng mga tao
bagay o anumang binili o bibilhin. o bagay.

Halimbawa: Halimbawa:
Ibinigay ng batang pulubi ang pisong Dala-dalawang pakete ng kape ang
kendi sa kanyang kapatid. ibinebenta sa tindahan.

Mga Uri ng Pang-uring

Pamilang Pang-abay
Patakda o Patakdang Pamilang nagsasaad  nagsasaad kung kailan naganap o magaganap
ng tiyak na bilang ng pangngalan. ang kilos ng isang pandiwa sa pangungusap.

Halimbawa:
Iisa ang pangarap ni Jessie at ito ay
maging isang tanyag na mang-aawit.

7
 2018/6/23

Uri ng Pang-abay Uri ng Pang-abay

Pang-abay na Pamanahon – nagsasaad
kung kailan naganap o magaganap ang kilos
na taglay ng pandiwa.
Halimbawa:
nang, kahapon, araw-araw atbp.
Pang-abay na panlunan – tumutukoy sa
pook na pinangyarihan, o pangyayarihan ng
kilos sa pandiwa. Karaniwang ginagamit ang
pariralang sa/kay .
Halimbawa:
sa bahay, kina Thea at Thalia atbp.

Uri ng Pang-abay Uri ng Pang-abay

Pang-abay na pamaraan – naglalarawan kung Pang-abay na pang-agam – nagbabadya ng
paano naganap, nagaganap, o magaganap ang di-katiyakan sa pagganap sa kilos ng pandiwa.
kilos na ipinahahayag ng pandiwa. Ginagamit
ang panandang nang o na/-ng. Halimbawa:
Marami na marahil ang nakabalita
Halimbawa: tungkol sa desisyon ng
Kinamayan niya ako nang mahigpit. Sandiganbayan.

Uri ng Pang-abay Uri ng Pang-abay

Pang-abay na panang-ayon – nagsasaad Pang-abay na pananggi – nagsasaad ng
ng pagsang-ayon. pagtanggi, tulad ng hindi/di at ayaw.

Halimbawa: Halimbawa:
opo, tunay, sadya, talaga, atbp. Hindi pa lubusang nagagamot ang
kanser.

8

Uri ng Pang-abay
Pang-abay na panggaano o Pang-abay na pamitagan – nagsasaad ng
pampanukat – nagsasaad ng timbang o
sukat. Ito ay sumasagot sa tanong na gaano o
magkano.
Halimbawa:
Tumaba ako nang limang libra.
Mga Salitang Pangkayarian
(Functional Words)
A. Pang-ugnay - mga salitang nagpapakita
ng relasyon ng dalawang yunit sa
pangungusap, maaaring salita, dalawang
parirala o ng dalawang sugnay.
2 Uri ng Pang-angkop
Ang pang-angkop na na – ginagamit
kapag ang unang salita ay natatapos sa
katinig maliban sa n. Hindi ito isinusulat ng
nakadikit sa unang salita at nagigitnaan ito
ng salita ng panuring.
2018/6/23
Uri ng Pang-abay
paggalang.
Halimbawa:
Kailan po kayo uuwi?
A.1. Pang-angkop – ito ay ang mga
katagang nag-uugnay sa panuring at salitang
tinuturingan. Ito ay nagpapaganap lamang
ng mga pariralang pinaggagamitan.
2 Uri ng Pang-angkop
Ang pang-angkop na ng – ginagamit kung
ang unang salita ay nagtatapos sa mga patinig.
Ikinakabit ito sa unang salita.
9
 2018/6/23

A.2. Pang-ukol – isang uri ng pang-ugnay A.3. Pangatnig – bahagi ng salitang nag-
na nagsasaad ng kaugnayan ng pangngalan o uugnay ng isang salita o kaisipan sa isa pang
panghalip sa ibang salita sa pangungusap. salita o kaisipan sa isang pangungusap.

Halimbawa:
Para sa, ukol sa, laban sa, atbp.

Uri ng Pangatnig Uri ng Pangatnig

Pamukod – ginagamit upang itangi ang isa sa Panubali o Panlinaw – nagsasaad ng panubali
isa pang bagay. o pasakali.

Paninsay o pasalungat – ginagamit kung Pananhi – tumutugon sa tanong na bakit,

nagsasaaad ng pagsalungat nagsasaaad ng dahilan.

Halimbawa:
Halimbawa:
sapagkat, dahil sa, palibahasa
subalit, datapwat, bagama’t

Mga Salitang
Pangkayarian (Functional
Words) B.1. Pantukoy – ay katagang laging
B. Pananda - nagbabadya o nagsisilbing nangunguna sa pangngalan o panghalip na
tanda ng gamit na pambalarila ng isang salita ginagamit na simuno o kagaganapang
sa loob ng pangungusap. pansimuno o panaguri o alinman sa dalawa.

10
 2018/6/23

2 URI NG PANTUKOY

1. Pantukoy sa tanging ngalan - SI B.2. Pangawing – ang AY ay palatandaan ng

ayos ng pangungusap. Ibinabadya nito ang
at SINA karaniwang ayos ng pangungusap.
2. Pantukoy sa iba pang pangngalan -
ANG at ANG MGA

Sintaks- pagbuo o pagpapahaba ng mga

pangungusap

Batayang Pangungusap at Batayang Pangungusap at

mga Bahagi Nito mga Bahagi Nito
 May pangunahing pangungusap ang wikang
 Buhat sa batayang pangungusap,
Filipino na matatawag ding batayang
makahahango ng iba pang uri ng
pangungusap (BP).
pangungusap, tulad ng tatalakayin samga
 Ito ang pinakasimple at pinakamaikli, ngunit
sumusunod na pahina.
pinakakompleto ring uri ng pangungusap sa
 Dalawa ang pangunahing komponent o
naturang wika.
bahagi ng batayang pangungusap sa Filipino:
ang panaguri at ang paksa.

Panaguri Paksa
 Ito ang bahagi ng pangungusap na  Isa rin itong pangunahing komponent ng
kumakatawan sa impormasyong sinasabi o batayang pangungusap sa Filipino na
iniuugnay sa paksa. matatawag ding simuno o topic ng
pangungusap.

11
 2018/6/23

Mga Pangungusap na Mga Pangungusap na

Walang Tiyak na Paksa Walang Tiyak na Paksa
Penominal - tumutukoy sa kalagayang Temporal - nagsasaad ng kalagayan o
pangkalikasan. panahong panandalian.

Halimbawa: Halimbawa:
Umuulan! Lilindol daw. Mainit! Kay init ngayon.

Mga Pangungusap na Mga Pangungusap na

Walang Tiyak na Paksa Walang Tiyak na Paksa
Eksistensiyal - nagsasaad ng pagka mayroon. Ka-pandiwa - nagsasaad ng katatapos na
kilos.
Halimbawa:
Lunes ngayon. Halimbawa:
Kaaalis lang niya.

Mga Pangungusap na Mga Pangungusap na

Walang Tiyak na Paksa Walang Tiyak na Paksa
Pambating panlipunan - magagalang Panawag - panawag na pangkamag- anak
na pananalita ng pakikipagkapwa- tao
Halimbawa:
Halimbawa: Hoy! Tena! Manang!
Salamat.

12
 2018/6/23

Mga Pangungusap na Walang Mga Pangungusap na

Tiyak na Paksa Walang Tiyak na Paksa
Pandamdam - nagpapahayag ng Modal - nangangahulugan ng “GUSTO”,
matinding damdamin “NAIS” o “IBIG”.

Halimbawa: Halimbawa:
Gusto kong matulog.
Aray ko!

Semantika
 may kinalaman sa interpretasyon ng mga Sinonim - mga salitang magkapareho ng
kahulugan ng mga salita at pangungusap. kahulugan.

Denotasyon - literal ang kahulugan. Antonym - mga salitang magkasalungat ang

Konotasyon - malalim ang kahulugan ng salita. kahulugan.

Polisemi - mga salitang may dalawa o mahigit Homofon - salitang magkapareho ng tunog o anyo
pang kahulugan na magka- ugnay. subalit magkaiba ang kahulugan.

Halimbawa: Halimbawa:
Mataas ang marka ng anak ko sa Ingles. Maliit na sasakyang pandagat na yari sa kahoy.
Nag- iwan ng marka ang kanyang Taong tagabigay ng baraha sa isang klase ng
kagat sa braso ng bata. sugal.

13
 2018/6/23

Anu-ano ang mga tungkulin

Parapreys - mga magkakaparehong
kahulugan ng mga pangungusap.
ng wika?
 Isang proseso ng pagpapalitan ng
Halimbawa: impormasyon na kadalasan na ginagawa sa
pamamagitan ng karaniwang sistema ng mga
‘Kumanta ang koro ng mga lumang
simbolo ang komunikasyon.
kanta’
 Ang araling pangkomunikasyon ang
Mga lumang kanta ang kinanta ng
disiplinang pang-akademya kung saan pinag-
koro.
aaralan ang pakikipagtalastasan.

Pagpapaliwanag
Pagsasalitaan
o
 tawag sa isang paraan ng pakatuto at
Pagpapaunawa nagpapalinaw ang usapan tungkol sa isang
 tawag sa gawaing pangkaisipan upang paksa sa pagsasaulo ng mga bagay.
matugunan ang pakikipagugnayang
ginagamitan ng mga pananalita o mga
hudyat o senyas ng kamay, maaaring
kasabayan ng taong nakikipagugnanayan, o
matapos ang bawat bahagi ng paglalahad ng
taong nakikipagugnayan.

Iba-ibat Tungkulin ng Wikang Iba-ibat Tungkulin ng Wikang

Filipino ayon sa eksaktong Filipino ayon sa eksaktong
kahulugan kahulugan
Interaksyunal - nagpapanatili ng relasyong Instrumental - tumutugon sa mga
sosyal. pangangailangan.

Halimbawa: Halimbawa:
Pasalita: pangangamusta Pasalita: pag-uutos
pasulat: liham pang-kaibigan Pasulat: liham pang-aplay

14
 2018/6/23

Iba-ibat Tungkulin ng Wikang Iba-ibat Tungkulin ng Wikang

Filipino ayon sa eksaktong Filipino ayon sa eksaktong
kahulugan kahulugan
Regulatori - kumukontrol/gumagabay sa kilos Personal - nagpapahayag ng sariling damdamin
o asal ng iba. o opinyon.

Halimbawa: Halimbawa:
Pasalita: pagbibigay ng direksyon Pasulat: Pasalita: pormal o di-pormal na talakayan
panuto Pasulat: liham sa patnugot

Iba-ibat Tungkulin ng Wikang Iba-ibat Tungkulin ng Wikang

Filipino ayon sa eksaktong Filipino ayon sa eksaktong
kahulugan kahulugan
Imahinasyon - nagpapahayag ng imahinasyon sa Heuristic - naghahanap ng mga impormasyon
malikhaing paraan. o datos.

Halimbawa: Halimbawa:
Pasalita: malikhaing pagsasabuhay Pasalita: pagtatanong
Pasulat: mga akdang pampanitikan Pasulat: survey

Iba-ibat Tungkulin ng Wikang Pagbasa at Pagsulat Tungo

Filipino ayon sa eksaktong sa Pananaliksik
kahulugan Pagbasa - pagkilala at pagkuha ng ideya at
Informative - nagbibigay ng mga kaisipan sa mga simbolong nakalimbag upang
impormasyon. mabigkas nang pasalita ang mga ito. Pag- unawa
ito sa wika ng awtor o manunulat ng mga
Halimbawa: nakasulat na simbolo.
Pasalita: pag-uulat
(Semorlan, et al.1999)

15

Ang Proseso ng Pagbasa
 Ang pagbasa ay isang proseso ng pagbibigay-
kahulugan ng mga simbolo at salita. Bilang
proseso, ito ay may apat na hakbang ayon kay
William S. Gray(1950), ang kinilalang “Ama
ng Pagbasa”: persepsyon, komprehensyon,
reaksyon, at integrasyon.
Ang Proseso ng Pagbasa
Reaksyon - Ito ay kaalaman sa pagpapasya o
paghatol ng kawastuhan, kahusayan,
pagpapahalaga at pagdama sa teksto.
Integrasyon - Ito ay kaalaman sa pagsasanib
o pag-uugnay at paggamit ng mambabasa sa
kanyang dati at mga bagong karanasan sa
tunay na buhay.
4 na popular na modelo,
teorya o pananaw tungkol
sa pagbasa
Teoryang Itaas – Pababa (Top-Down)
 ang teoryang ito ay naniniwalang ang pag-
unawa ay nagmumula sa isipan ng mambabasa
na mayroon nang dating kaalaman at karanasan.
Mga Proponent ng Teoryang Itaas – Pababa: Kenneth S. Goodman (1985)
at Frank Smith (1994)
2018/6/23
Ang Proseso ng Pagbasa
Persepsyon - Ito ay pagkilala at pagtukoy sa
mga nakalimbag na simbolo at kakayahan sa
pagbigkas ng mga tunog.
Komprehensyon - Ito ay pag-unawa sa mga
nakalimbag na simbolo o salita.
Mga Teorya sa Pagbasa
 Ang teorya sa pagbasa ay pananaw ukol sa
pagbasa. Ito ay nagtatangkang ipaliwanag sa
mga proseso at salik na kasangkot at may
kaugnayan sa mga gawaing nararanasan sa akto
ng pagbasa at ang pag-unawa sa mga ito (Singer
at Ruddell, 1985).
4 na Popular na Modelo,
Teorya o Pananaw tungkol
sa Pagbasa
Teoryang Ibaba – Pataas (Bottom – Up)
• ito ay pananaw sa pagbasa na naniniwalang ang
pag-unawa sa teksto ay batay sa mga nakikita
rito tulad ng salita, pangungusap, larawan,
diyagram o iba pang simbolo.
Mga Proponent ng Teoryang Ibaba – Pataas: Rudolf Flesch (1955), Philip
B. Gough (1985), at David La Berge at Jay Samuels (1985)
16

4 na Popular na Modelo,
Teorya o Pananaw tungkol
sa Pagbasa
Teoryang Interaktibo
 ito ang kombinasyon ng teoryang bottom-up at
top-down sapagkat ang proseso ng
komprehensyon ay may dalawang direksyon
(McCormick, 1998).
Mga Proponent ng Teoryang Interaktibo:
David E. Rumelhart (1985); Rebecca Barr, Marilyn Sadow, Camille
Blachowicz (1990); at Robert Ruddell, Robert Speaker (1985)
4 na Popular na Modelo,
Teorya o Pananaw tungkol
sa Pagbasa
Iskemata (schemata), ang sistema ng pag-
iimbak ng impormasyon sa utak ng tao
(Anderson at Pearson, 1984).
 ang dating kaalaman (iskema) ang unang
kailangan sa pag-unawa sa binasa upang
maunawaan ang binasang teksto.
 ang iskema ay nararagdagan, nalilinang,
nababago at napauunlad.
Mga Uri ng Iskema
3. Formal (Tekstwal na iskema) - may
kaugnayan sa kaalamang retorikal na
istruktura ng teksto at mga genre ng
panitikan tulad ng mga nobela, maikling
kwento, dula, resipe, patalastas, talambuhay,
liham, journal, atbp.
2018/6/23
4 na Popular na Modelo,
Teorya o Pananaw tungkol
sa Pagbasa
Teoryang Iskema (Schema)
 ang lahat ng ating naranasan at natutuhan ay
nakaimbak sa ating isipan o memorya. Ito ay
nagiging dating kaalaman (prior knowledge).
Ito’y nakakaimpluwensya nang malaki sa pag-
unawa kung ano ang alam na o hindi alam ng
mambabasa.
Mga Uri ng Iskema
1. Content o nilalaman - tumutukoy sa
mga sistema ng tunay na katotohanan, balyus
at kombensiyong kultural.
2. Linggwistika (Iskema ng wika) -
tumutukoy sa istruktura ng wika,
bokabularyo, impleksyong gramatikal at
mga gamit pang-ugnay (cohesive devices).
Metakognisyon sa Pagbasa
Ayon kay Flavel (1976), ang metakognisyon ay
tumutukoy sa pagkakaroon ng kamalayan at
kasanayan sa pagkontrol sa sariling proseso
ng pag-unawa. Ito rin ang mataas na
kasanayang pang- isip na kinapapalooban ng
aktibong pagkontrol sa mga prosesong
kognitibo sa pagkatuto.
17

Prosesong Metakognisyon
Kaalaman ng mambabasa sa kanyang
sariling kahinaan at kalakasan sa pagbasa.
 Kaalaman ng mambabasa kung aling estratehiya
ang angkop na gamitin ayon sa sitwasyon.
 Kaalaman ng mambabasa sa pagsubaybay sa
kanyang pag-unawa kung kailan siya hindi
nakauunawa.
Mga Kasanayan sa
Pagbasa
Ang mga kasanayan sa pagbasa ay nahahati sa
dalawang malawak na pangkat o uri:
1.Kasanayan sa bilis
2.Kasanayan sa pang-unawa
Kasanayan sa Pang-unawa
 Paglilinang ng talasalitaan
 Pag-unawa ng talata
 Pagsunod sa hudyat o pahiwatig na palimbag
 Pagbasa namg pahapyaw at pasuri
 Pagbasa at pag-unawa sa mahihirap na
babasahin
2018/6/23
Metakognisyon sa Pagbasa
Ayon kay Graves, et al. (2007), ang isang
metakognitibong mambabasa ay itinatanong sa
sarili ang sumusunod: naunawaan ko ba ang
sinasabi ng awtor?; ano ang ginagawa ko kapag
hindi ko naunawaan ang aking binabasa?; ano
ang maaari kong gawin upang lalong
maunawaan ko ang sinasabi ng awtor?; may
magagawa ba ako upang mas lalong maalala ang
binasang teksto?
Kasanayan sa Bilis
 Pagpansin o pagtingin nang higit na malawak
ang agwat
 Pagtingin sa higit na maraming salita
 Pagbasa nang higit na mabilis
 Pagkakaroon ng mas kakaunting pagbabalik
mata
Mga Katangian ng
Mahusay na Mambabasa
 Ang isang mambabasa ay hindi lamang
marunong kumilala ng mga salita. Ang isang
mahusay na mambabasa ay nakakakuha rin ng
mas malawak na kahulugan ng salita; natatanto
niya ang gusting buuing konsepto ng isang tao;
ang parirala, sugnay, pangungusap at kahit na
ang sanaysay, kabanata o ang mismong buong
aklat.
18

 Ang galaw ng mga mata sa pagbasa ay mahalaga
rin. Nakapokus ang paningin sa unang bahagi
ng pangungusap. Titigil doon ng ilang saglit;
pagkatapos ay magpapatuloy; titigil na naman
saibang bahagi ng pangungusap ng ilang saglit
at saka uli magpapatuloy sa susunod pang mga
pangungusap o mga pahina. Ito ang karaniwang
tinatawag na fixations.
Pagsulat
 pagsasalin sa papel o sa anumang
kasangkapang maaaring magamit na
mapagsasalinan ng mga nabuong salita,
simbolo at ilustrasyon ng isang tao o mga
tao sa layuning maipahayag ang nasa kanyang
kaisipan (Sauco, et al., 1998).
4 na Anyo ng Pagpapahayag
1. Paglalahad – nagbibigay impormasyon at
nagpapaliwanag
2. Paglalarawan - nagpapalutang ng mga
katangian
3. Pagsasalaysay - nagkukwento o naglalahad
4. Pangangatuwiran - nanghihikayat na
isaalang- alang ang pananaw ng manunulat
2018/6/23
 Ang pagbabalik sa naunang bahagi ay tinatawag
na regression. Sa paghinto ng mata
nagkakaroon ng pagpapakahulugan sa binabasa.
Kung gaano ang pagtatagal ng pagtigil ng mata
ay siya ring tagal ng pagbibigay- kahulugan ng
isipan sa binabasa. Habang gumagalaw ang mata,
ang mga anino o imahe ay malabo at hindi
mabibigyang-kahulugan ng isipan.
Kahalagahan ng Pagsulat
 Inilahad ni Arrogante (2000) ang mga
kahalagahan ng pagsulat:
1.Kahalagahang Panterapyutika
2.Kahalagahang Pansosyal
3.Kahalagahang Pang-ekonomiya
4.Kahalagahang Pangkasaysayan
Paraan sa Pagpapalawak
ng Bokabularyo
 Pagkakabit ng iba’t ibang uri ng panlapi sa
salitang-ugat upang mabigyan ng iba’t ibang
kahulugan ang mga ito.
 Pag- uulit ng salita
 Tambalang salita
 Salitang balbal
 Salitang kolokyal
19

Paraan sa Pagpapalawak
ng Bokabularyo
 Panghihiram ng mga salita
 Paghahambing ng mga magkakatulad
magkakaibang salita
 Paggamit ng tayutay
 Paggamit ng idyomatikong pahayag
 Ugnayan ng mga salita
 Paggamit ng context clue
 Paggamit ng diksyunaryo
Pagbasang pahapyaw (skimming) -
paraang ginagamit upang makuha ang
nilalaman ng teksto o material sa mabilisang
paraan.
Pagbasang pasuri (scanning) - palaktaw-
laktaw na pagbabasa na isinasagawa upang
mabilis na matukoy o matagpuan ang isang
tiyak na impormasyon tulad ng pangalan, lugar,
bilang, o petsa.
Pagsuri at pagkilala ng mga ideyang
katotohanan at opinyon:
 Katotohanan (fact)
nagawang bagay
kasalukuyang ginagawa,binubuo,
ginagampanan
aktwal na umiiral, subhektibo o obhektibo
man ang konsiderasyon
2018/6/23
Pamamaraan sa
at
Pagpapaunlad ng
Pag- unawa sa
Pagbabasa ng mga
Tekstong Akademiko
Paglalahat o paglalagom - naisasagawang
maisaayos ang mga impormasyong nakuha sa
teksto sa pamamagitan ng pagbubuod,
pagbabalangkas, at pagtatala.
Pagbuo ng kongklusyon - pagkuha ng
mahahalagang detalye pagkatapos ay paggamit
ng mga detalyeng nabanggit upang maiugnay sa
mga karanasang bunga ng obserbasyon o nabasa.
Opinyon
 Pagpili, paghiling, o malayang pagpili
 Kuru- kuro, pala- palagay na batay sap unto de
bistang isang tao; maaaring mali sa
pamamaraan ng iba, subalit isang katotohanan
sa nagpapahayag nito
 Isang paniniwala na mas malakas pa sa
impresyon
 Mas mahina sa positibong kaalaman na batay sa
obserbasyon at eksperimento
 Panghuhusga
20
 2018/6/23

Anyo ng Tekstong
Anyo ng Tekstong Ekspositori
Ekspositori
Anyo Paglalarawan Karaniwang
Aplikasyon
Paglalarawan
Tinipong katibayan sa paksa.
Paggamit ng pang- uri at pang- abay.
Saklaw ang lahat ng pang
akademikong gawain, sining, musik
-
a
Karugtong:
at P.E
Pag- iisa – isa ng mga halimbawa na
may kaugnayan sa paksa. Agham, Matematika
Pagtatala magmungkaji ng
Pagsusunod- sunod Pagpapahayag ng kaayusan ng mga plano kung paano ito malulutas.
hakbang, proseso, o pamamaraan. Agham, Matematika
Pagpapaliwanag kung bakit nangyari
Sanhi/ Bunga ang isang bagay. Kasaysayan Kagalingan at Agham
Paghahambing at
May naunang pangyayari at may Pagkokontrast kahinaan, sang- Panlipunan,
sumunod na ayon at di- sang- Heograpiya
pangyayari. ayon, sinang-
Pagbibigay ng problemang maaaring ayunan at sinalungat
malutas nang mahigit sa isang solusyon. Agham
na pananaw.
Problema/ Solusyon
Kailangang
ipahayag ang problema at

4 na Bahagi ng Konseptong
Halimbawang Uri ng Sulatin Papel
 Personal - impormal na anyo
 Mapanuri o kritikal - pormal na anyo 1. Rasyunal ( Rationale)
2. Layunin
Pananaliksik / Reserts - mapanuri at kritikal 3. Metodolohiya
na pag- aaral tungkol sa isang isyu, konsepto, at 4. Inaasahang output o resulta
problema.

Anu-ano ang mga mapaghahanguan ng

paksa?

2Panimulang Gawain sa
Masining na Pagpapahayag
Pananaliksik
 Paghahanap ng materyales  ang pagiging malikhain natin sa pagbuo ng
 Paggawa ng pansamantalang bibliyograpi mga matalinghagang pananalita na nakapag-
iisip sa mga mambabasa o nakikinig.
Mula sa paghahanap ng datos, susunod ang
pagdedesisyon sa format at uri ng balangkas na
gagawin para mabuo ang pansamantalang
balangkas ng napiling paksa.

21
 2018/6/23

Alusyon - mga karunungang bayan na minana

pa natin sa ating mga ninuno. Tayutay
 pahayag na sadyang masining at kaakit- akit.
a. Salawikain - matalinghagang salita na karaniwang kapupulutan
ng aral hinggil sabuhay at pamumuhay. Ito ay mga taludtod na
may sukat at tugma. Anu-ano ang mga uri ng tayutay?
b. Kasabihan - bukambibig na hinango mula sa karanasan ng buhay
na nagsisilbing patnubay sa mga dapat na ugaliin ng tao.
c. Kawikaan - hindi nagtataglay ng talinghaga kaya tiyak ang
kahulugan.

Mga Uri ng Tayutay Mga Uri ng Tayutay

 Pagtutulad (Simile)  Paghihimig (onomatopoeia)
 Pagwawangis (Methapor)  Pagsalungat/oksimoron/epigram
 Pagbibigay- katauhan (Oxymoron)
(Personification)  Paralelismo Parallelism)
 Pagmamalabis (Hyperbole)
 Paglumanay (Euphemism)
 Pagtawag (Apostrophe)
 Pagpapalit- tawag (Metonymy)
 Pagpapalit- saklaw (Synecdoche)

Balarila Gamit ng ng at nang

 ang pag-aaral hinggil sa isang wika na Ng - sumasagot sa tanong na ano (bagay o
kinabibilangan ng mga sumusunod: ng tao)
morpolohiya o pagsusuri sa pakakabalangkas ng
mga salita (morpolohiya); ng sintaks (syntax) o
pagsasaayos upang ang mga salita ay maging Halimbawa:
makabuluhang mga pangungusap; ng ponolohiya o Tumanggap ng plake ang kanyang
wastong pagbigkas; ng semantika o kahulugan ng anak.
mga salita at parirala; at ng etimolohiya o ugat o
palaugatan ng mga salita.

22
 2018/6/23

Gamit ng daw at raw, din

Gamit ng ng at nang at rin, doon at roon
Nang - sumasagot sa tanong na paano, gaano, Daw, din, doon - ginagamit kapag ang
at bakit. sinusundang huling titik ng salita ay
nagtatapos sa patinig.
Halimbawa:
Namayat nang todo si Pedro dahil sa Halimbawa:
hika. Mayroon daw.

Gamit ng daw at raw, din

Gamit ng may at mayroon
at rin, doon at roon
May - ginagamit kapag ang susunod na salita
Raw, rin, roon - ginagamit kapag ang
sinusundang huling titk ng salita ay ay isang pangngalan, pandiwa, pang- uri o
nagtatapos sa katinig pang-abay.

Halimbawa: Halimbawa:
Siya raw. May sumigaw

Gamit ng may at mayroon Literatura ng Pilipinas

Mayroon - ginagamit kapag ang sunod na  Sumasaklaw sa pasalita o pasulat na
salita ay panghalip pagpapahayag ng mga damdaming ukol sa mga
gawi at kaugaliang panlipunan, paraan ng
pamumuhay, kaisipang pampulitika at mga
Halimbawa:
kapaniwalaang pangrelihiyon, ang mga
Mayroon silang adhikain, ang mga pangarap- mula pa sa
Mayroon kaming bukangliwayway ng kanilang kabihasnan
hanggang sa kasalukuyan.

23
 2018/6/23

2 Anyo ng Panitikan  Sukat - bilang ng mga pantig sa isang taludtod

1. Tuluyan - nasa anyo ng karaniwang
pagpapahayag - Malaya at madaloy na
pagbuo ng mga salita.
2. Patula - mga pahayag na nagtataglay
kadalasan ng sukat at tugma sa mga pantig
ng taludtod o ang mga salita at paraan ng
pagbuo ng pahayag ay piling-pili, matayutay,
at masining bukod sa pagiging madamdamin.
 Tugma - ang pagkakasintunugan ng mga
huling pantig sa bawat taludtod o saknong.
 Blank verse - tula na may sukat at walang
tugma
 Free verse - tula na walang sukat at walang
tugma

Mga Uri ng Tula Mga Uri ng Tula

1. Tulang Liriko - mahimig, may musika, at
2. Tulang Salaysay - pagsasaad ng isang
puno ng damdamin. pangyayari na maaaring totoo o guniguni.

 Kantahin
 Epiko
 Oda
 Awit at Korido
 Elehiya
 Karaniwang Tulang Salaysay
 Soneto

Mga Uri ng Tula Tanaga

Tulang Pandulaan - itinatanghal at ang mga  tulang palasak na bago pa man dumating ang
tauhang gumaganap ay may kani- kaniyang mga Kastila at binubuo ng apat na taludtod
bahaging binibigkas nang patula. na may sariling pantigan.

 Saynete
 Melodrama
Anu-ano ang mga uri ng akdang
tuluyan?

24
 2018/6/23

Mga Uri ng Akdang Tuluyan Mga Uri ng Akdang Tuluyan

1. Nobela o kathambuhay - nagtataglay ng
2. Maikling Kuwento - maiksi, may sadyang
maraming likaw ng mga tagpo at sumasaklaw. pangunahing tauhan, at may kaisahang kintal sa
isipan ngbumabasa.
 Nobelang makabanghay
 Nobela ng tauhan  Salaysay o Sketch
 Nobela ng romansa  Kuwento ng katutubong kulay

 Nobela ng kasaysayan  Kuwento ng madulang pangyayari

 Kuwento ng pakikipagsapalarang maromansa
 Nobela ng layunin
 Kuwento ng kababalaghan
 Nobelang masining
 Kuwento ng katatawanan
 Kuwentong sikolohiko

Mga Uri ng Akdang Tuluyan Mga Uri ng Akdang Tuluyan

3. Dula - ang kaisipan ng sumulat ay 4. Alamat - kathang ang pinakadiwa ay mga
inilalagay sa bibig ng mga tauhang bagay na makasaysayan subalit ang ibang
gumaganap sa tanghalan o dulaan. pangyayari’y likhang isip na lamang ng
maykatha.
 Trahedya
 Komedya 5. Pabula - kuwento na may tauhang mga hayop
 Melodrama
at may layuning makapagbigay aral sa mga
 Parsa
 Saynete mambabasa lalo na sa mga kabataan.

Saklaw ng Panitikang
Mga Uri ng Akdang Tuluyan
Filipino
6. Sanaysay - isang anyo ng paglalahad na
kinapapalooban ng pangmalas, pananaw, pagkukuro Panahon ng Katutubo
at damdamin ng may- akda.  Bago dumating ang mga Kastila (mula simula
7. Talambuhay - kasaysayan ng buhay ng isang hanggang 1565), panahon ng kuwentong-
nilikha: talambuhay na pang- iba, talambuhay na
pansarili. bayan.
8. Talumpati - salaysaying inihanda upang basahin o
bigkasin sa harap ng mga taong handang makinig.
Mito - simula ng daigdig, ng tao, ng kamatayan,
diyos at diyosa

25

Mga Kilalang Pilipino sa
Sining at Panitikan
May malaking kahalagahan ang sining at
kultura sa buhay ng bawat Pilipino.
Kinagigiliwan nilang umawit, sumayaw,
tumugtog, sumulat, at gumuhit. Dahil dito,
marami silang mga bantayog na mang-aawit,
manunulat, manunugtog, kompositor, at
pintor.
Guillermo Tolentino - tinaguriang isa sa
magagaling na eskultor ng bansa.
Fernando Amorsolo - isa sa kilalang tao sa
larangan ng pagguhit.
Francisca Reyes Aquino - kilala sa larangan
ng sayaw na isang guro.
Ilang Pangunahing
Manunulat na Pilipino
Graciano Lopez Jaena - ang nagtatag ng
pahayagang La Solidaridad noong 1889 at
siya ang naging unang patnugot nito.
Marcelo H. del Pilar - nakilala sa tawag na
Plaridel, ang natatag ng Diariong Tagalog
noong 1882.
2018/6/23
Julian Felipe - kilala sa kanyang tugtugin o
kompositiong "Himno Nacional Filipino."
Nicanor Abelardo - Isa pang kilalang Pilipino
sa larangan ng musika.
Cecile Licad - isang tanyag na piyanista sa
buong mundo.
Ilang Pangunahing
Manunulat na Pilipino
Dr. Jose Rizal - isang magaling at
matalinong manunulat si Rizal.
Francisco Baltazar - isang tanyag na
makata at mandudula si Francisco Balagtas.
Florante at Laura ang tanyag na nobelang
patulang kanyang isinulat.
Ilang Pangunahing
Manunulat na Pilipino
Jose Palma - isang makatang kawal at ang
sumulat ng tula sa Español na may titulong
"Filipinas" bilang mga titik ng "Himno
Nacional Filipino" na nilikha ni Julian Felipe.
Lope K. Santos - tinagurian siyang Ama ng
Balarila ng Wikang Pambansa.
26

Ilang Pangunahing
Manunulat na Pilipino
Jose Corazon de Jesus – kilala sa
pangalang “Huseng Batute”.
Amado V. Hernandez - siya ang kauna-
unahang manunulat sa wikang pambansa na
kinilalang National Artist. Kabilang sa
kanyang mga popular na tula ang "Isang
Dipang Langit," "Bayani," at "Bayang
Malay."
Ilang Pangunahing
Manunulat na Pilipino
Jose Garcia Villa - isang makata at
kuwentista sa Ingles na nagkamnagkamit ng
Republic Cultural Heritage Award at
National Artist Award. Kinilala ang kanyang
koleksyon ng mga tula na pinamagatang
Doveglion at Jose GarciaVilla's ManyVoices.
Mga Natatanging Pilipino sa
Palakasan
Lydia de Vega-Mercado
Akiko Thomson
Felix Barrientos
Rafael "Paeng" Nepomuceno
Gabriel "Flash" Elorde
Eugene Torre
Robert Jaworski at Ramon Fernandez
2018/6/23
Ilang Pangunahing
Manunulat na Pilipino
Severino Reyes – ang sumulat ng "Mga
Kuwento ni Lola Basyang" sa magasing
Liwayway. Kinilala rin siyang Ama ng
Dulang Pilipino.
Nick Joaquin – isang mandudula ngunit
higit siyang kilala bilang kuwentista at
nobelista.
Ilang Pangunahing
Manunulat na Pilipino
N.V.M. Gonzales - isa ring nobelista tulad
ni Nick Joaquin. Ang The Bamboo Dancers ang
pangunahing nobelang kanyang isinulat.
Kinikilalang kabilang siya sa may
pinakamaraming naisulat na maiikling
kuwento sa bansa at sa pinakamagagaling sa
panitikan sa bansa.
Maikling Kwento na Yaman
ng Panitikang Filipino
1. Sa Bagong Paraiso ni Efren Abueg
2. Ang Kwento ni Mabuti ni Genoveva
Edroza-Matute
3. Tata Selo ni Rogelio Sicat
4. Walang Panginoon ni Deogracias Rosario
5. Sandosenang Sapatos ni Luis Gatmaitan
27
2018/6/23

28