Lekovi

Farmakologija
LISTA LIJEKOVA ZA STUDENTE

MEDICINE
s kratkim opisima
uredio: Eugen Divjak
1. KOLINERGIČKI SUSTAV: ............................................................................................................... 2

TU UT
2. ADRENERGIČKI SUSTAV: .............................................................................................................. 5

TU UT
3. LIJEKOVI S UČINKOM NA OSTALE PERIFERNE KEMIJSKE POSREDNIKE

TU
(5-hidroksitriptamin, purine, peptide i NO) I NJIMA SRODNE LIJEKOVE: .................................... 8 UT
4. LIJEKOVI S UČINKOM NA LOKALNE HORMONE, UPALU I ALERGIJU: ............................ 10

TU UT
5. LIJEKOVI S UČINKOM NA SRCE I KRVOŽILNI SUSTAV: ...................................................... 13

TU UT
6. LIJEKOVI S UČINKOM NA MEHANIZME ZGRUŠAVANJA KRVI: ........................................ 19

TU UT
7. DIŠNI SUSTAV: ............................................................................................................................... 23

TU UT
8. BUBREZI: ......................................................................................................................................... 26
TU UT
9. PROBAVNI SUSTAV: ..................................................................................................................... 29

TU UT
10. ENDOKRINA GUŠTERAČA: ........................................................................................................ 32

TU UT
11. ŠTITNA ŽLIJEZDA: ....................................................................................................................... 34

TU UT
12. PRETILOST: ................................................................................................................................... 34

TU UT
13. HIPOFIZA I NADBUBREŽNA ŽLIJEZDA: ................................................................................. 35

TU UT
14. SPOLNI HORMONI I LIJEKOVI: ................................................................................................. 37

TU UT
15. KOST: .............................................................................................................................................. 40

TU UT
16. NEURODEGENERATIVNE BOLESTI:........................................................................................ 41

TU UT
17. OPĆI ANESTETICI: ....................................................................................................................... 42

TU UT
18. ANKSIOLITICI I HIPNOTICI: ...................................................................................................... 43

TU UT
19. ANTIPSIHOTICI:............................................................................................................................ 45
TU UT
20. LIJEKOVI S UČINKOM NA AFEKTIVNE POREMEĆAJE: ...................................................... 46

TU UT
21. ANTIEPILEPTICI: .......................................................................................................................... 48

TU UT
22. ANALGETICI: ................................................................................................................................ 49

TU UT
23. PSIHOMIMETICI I STIMULATORI SREDIŠNJEG ŽIVČANOG SUSTAVA: .......................... 51

TU UT
24. OVISNOST I ZLOUPORABA LIJEKOVA: .................................................................................. 53

TU UT
25. LOKALNI ANESTETICI I OSTALI LIJEKOVI KOJI UTJEČU NA NATRIJSKE

TU
I KALIJSKE KANALE: .................................................................................................................. 54

UT
26. KEMOTERAPIJA KARCINOMA .................................................................................................. 55

TU UT
27. ANTIBIOTICI: ................................................................................................................................ 57

TU UT
28. ANTIVIRUSNI LIJEKOVI: ............................................................................................................ 67

TU UT
29. ANTIFUNGICI: ............................................................................................................................... 69

TU UT
30. LIJEKOVI PROTIV PROTOZOA: ................................................................................................. 72

TU UT
31. ANTIHELMINTICI ......................................................................................................................... 77

TU UT
32. INDIVIDUALNA VARIJABILNOST LIJEKOVA........................................................................ 78

TU UT
33. INTERAKCIJE ................................................................................................................................ 79

TU UT
Lista lijekova za studente medicine - farmakologija 1

1. KOLINERGIČKI SUSTAV:
AGONISTI
U
• ACETILKOLIN
o nikotinski receptori
kationski kanali
mišićni
neuronski
o muskarinski receptori
G-proteinski receptori (IP3) B B
postganglijske parasimpatičke sinapse

M1-CNS, exc.; M2-srce, presinap. završeci, inhib.; M3-žlijezde i gl. miš., exc.
B B B B B B
neparni – inozitol fosfat

parni – inhibiraju adenilat ciklazu
djelovanje na muskarinske receptore jače je nego na nikotinske!
o na postsinaptičkoj membrani povećava propusnost za katione (Na+, K+, Ca2+) P P P P P P
o depolarizacija: potencijal motoričke pločice (EPP) / brzi ekscitacijski postsinaptički

potencijal (EPSP)
o kvarterna amonijeva skupina
• PILOKARPIN
o parcijalni agonist muskarinskih receptora s određenom selektivnošću (slabo djeluje na
srce i GI sustav)
o glaukom
• BETANEKOL
o postojan na hidrolizu, selektivan za muskarinske receptore (uglavnom M3) B B
o mjehur, hipotonija GI
• nikotin
U
o depolarizacijska blokada – pokreće akc. potencijal, ali ubrzo dolazi do blokade

(inaktivacija Na+ kanala osjetljivih na napon)
P P
• U muskarin
o otrovanje gljivama
• UČINCI
o KV – usporen rad srca, smanjena snaga kontrakcije pretklijetki, vazodilatacija, pad
arterijskog tlaka
o glatki mišići (osim žilnih) – kontrakcija (peristaltika, bronhi, mjehur)
o egzokrine žlijezde – znojenje, suzenje, lučenje sline i sluzi (disanje!)
o oko – kontrakcija m. ciliaris i m. constrictor pupillae (akomodacija oka, očni tlak)
o CNS – M1 receptori (drhtavica, tremor, hipotermija, povećana lokomotorna aktivnost,
B B
bolja kognitivna moć)
ANTAGONISTI
U
• ATROPIN
o prirodan spoj
o neselektivan muskarinski antagonist
o topljiv u lipidima (dobra GI apsorpcija, prolazi u CNS)
o inhibicija egzokrinog lučenja (suha koža i usta)
o umjerena tahikardija (liječenje sinusne bradikardije)

o midrijaza i cikloplegija (zamućen vid)
o u većim dozama inhibira GI peristaltiku
o opušta glatke mišiće dišnog (sprečava bronhokonstrikciju pa se daje uz anestezije;
nema učinka kod spazma posredovanog lokalnim čimbenicima tipa histamin i
leukotrieni), žučnog i mokraćnog sustava (zastoj mokraće)
o CNS – ekscitacija: od blagog nemira do hiperaktivnosti i hipertermije
• SKOPOLAMIN (hioscin)
o djeluje slično atropinu, ali na CNS ima depresivno djelovanje
o antiemetik – kinetoze
• Tropikamid
U
o tercijarni amin
o očne kapi – midrijaza i cikloplegija (kratkotrajno)
o može prouzročiti porast očnog tlaka
• Pirenzipin
U
o M1 selektivan
B B
o inhibira lučenje želučane kiseline (ulkus)
• Ipratropij
U
o bronhodilatator (astma, bronhitis)
• BOTULINUM-TOKSIN
o ometa oslobađanje ACh – progresivna parasimpatička i motorička paraliza
o lokalna primjena za liječenje grča mišića očne vjeđe
• trimetafan
U
o vazodilatacija tijekom operacije
ANTIKOLINESTERAZE
U
• NEOSTIGMIN
o srednje dugo djelovanje
o i.v. za poništavanje živčano-mišićne blokade
o p.o. za liječenje miastenije gravis
o visceralne NP
• EDROFONIJ
o reverzibilno se veže na acetilkolin esterazu
o dijagnoza miastenije gravis
• fizostigmin (eserin)
U U
• PARATION
o organofosforni spoj, ireverzibilni inhibitor
• ekotiofat
U
• sarin
U
• PRALIDOKSIM (reaktivator AChE)

o oksimska skupina privlači fosfatne
• UČINCI
o autonomne sinapse
pojačano djelovanje ACh (pojačano lučenje egzokr. žlijezda, pojačana aktivnost
GI trakta, bronhokonstrikcija, bradikardija, hipotenzija, mioza, akomodacija na
blizinu, pad očnog tlaka)

velike doze mogu u konačnici blokirati autonomne ganglije (insekticidi, otrovi:
teška bradikardija, hipotenzija, dispneja, depolarizacijska neuromuskularna
blokada, smrt)
o neuromuskularni spoj
produljenje EPP-a, trzajna napetost mišića
velike doze – tetanija i paraliza
o CNS
početna excitacija, zatim depresija (muskarinski receptori)
učinke suzbija atropin
o neurotoksičnost organofosfata
demijelinizacija perif. živaca
NEUROMUSKULARNI BLOKATORI
U
• TUBOKURARIN
o nedepolarizacijski blokator
o kvarterni spojevi, slaba apsorpcija, brzo izlučivanje
o ne prodiru u posteljicu
o djeluje kao kompetitivni antagonist
o stupanj blokade promjenjiv ovisno o fiziol. okolnostima koje inače nemaju velik učinak
na stupanj transmisije
o blokiraju ACh receptore i ionske kanale
o neki blokiraju i presinaptičke autoreceptore što inhibira izlučivanje ACh
o tetaničko opuštanje
o prvo se paraliziraju vanjski očni mišići (diplopija) i mišići lica i ždrijela (disfagija)
o zatim slijede udovi i na kraju dišni mišići
o sporo i dugo djelovanje
o danas se rijetko rabi
o NP: hipotenzija (ganglijska blokada + histamin), bronhospazam
o antidoti: inhibitori kolinesteraze
• PANKURONIJ
o i.v. primjena u anesteziji za opuštanje mišića
o metabolizam u jetri ili nepromijenjeno izl. urinom
o tahikardija, ne uzrokuje hipotenziju
• vekuronij
U
• SUKCINILKOLIN (suksametonij)
o depolarizacijski blokator
o djeluje kao agonist receptora motoričke ploče, ali tamo ostaje dovoljno dugo da
depolarizacija uzrokuje gubitak excitabilnosti
o fascikulacije mišića prije paralize
o NP: bradikardija (antidot atropin), gubitak K+ iz mišića, povišen očni tlak, produljena
P P
paraliza (genetske varijacije, inhibitori AchE, bolest jetre), zloćudna hipertermija

(mutacija Ca2+ kanala)
P P

2. ADRENERGIČKI SUSTAV:
α receptori
U
• α1: B B
o fosfolipaza C, IP3, DAG

B B
o vazokonstrikcija (posredovana živcima)

o relaksacija glatkih GI mišića (osim sfinktera!)
o konstrikcija drugih glatkih mišića (bronhi, maternica, mjehur, …)
o lučenje žl. slinovnica (K+) P P
o hepatična glikogenoliza
• α2: B B
o inhibiraju adenilat ciklazu, smanjuju sintezu cAMP-a

o presinap. inhibicija otpuštanja neurotransmitora (neg. povratna sprega za NA i ACh)
o agregacija trombocita
o vazokonstrikcija (posredovana cirkulirajućim katekolaminima)
o inhibicija otpuštanja inzulina
β receptori
U
• stimulacija adenilat ciklaze (svi)

• β1:B B
o pojačan rad srca

• β2:B B
o bronhodilatacija
o vazodilatacija
o relaksacija unutarnjih glatkih mišića
o hepatična glikogenoliza
o tremor skeletnih mišića
• β3:B B
o lipoliza
AGONISTI
U
• ADRENALIN
o α/β agonist
o luči ga srž nadbubrežne žlijezde
o uporaba:
astma (hitno zbrinjavanje)
anafilaktički šok
zastoj srca
dodatak lokalnim anesteticima (produžuje djelovanje)
• NORADRENALIN
o α/β agonist
o neurotransmitor postganglijskih simpatičkih živaca i u CNS-u
o luči ga i srž nadbubrežne žlijezde
o nije u kliničkoj upotrebi
NP (nor)adrenalina:
hipertenzija, vazokonstrikcija, tahikardija (ili refl. bradikardija), ventrikulske
aritmije
Farmakokoinetika:
slaba apsorpcija p.o., brzo se uklanjanju iz tkiva, metaboliziraju se preko
COMT-a
daju se i.m. ili s.c.
t1/2 u plazmi oko 2 min
B B

• izoprenalin
U
o neselektivni sintetski β agonist

o NP: tahikardija, aritmije
o u liječenju astme zamijenio ga je salbutamol
• SALBUTAMOL
o β2 agonist
B B
o upotrebljava se kod astme i preuranjenih trudova

o NP: aritmija, tahikardija, tremor, periferna vazodilatacija
o primjena aerosolno ili oralno; izlučuje se uglavnom nepromijenjen
• FENILEFRIN
o α1 agonist
B B
o upotrebljava se za odčepljenje nosa

o NP: hipertenzija, refleksna bradikardija
o primjena intranazalno; metabolizira se pomoću MAO, kratko poluvrijeme
• KLONIDIN
o α2 parcijalni agonist
B B
o upotrebljava se kod migrene i hipertenzije

o NP: pospanost, ortostatska hipotenzija, edem i porast težine; po prestanku uzimanja
hipertenzija recidivira
o dobra apsorpcija p.o., izlučuje se nepromijenjen ili kao konjugat
• DOPAMIN
o metabolički prekursor noradrenalina i adrenalina
o neurotransmitor/modulator u CNS-u
• efedrin
U
o β agonist, otpuštanje NA, slaba stimulacija CNS

o upotrebljava se za odčepljenje nosa
o NP: hipertenzija, tahikardija, nesanica (slabije izražene)
o primjena p.o., prodire u CNS, izlučivanje mokraćom
o kontraindiciran s inhibitorima MAO
ANTAGONISTI
U U
• PROPRANOLOL
o β neselektivan antagonist
o upotrebljava se kod angine, hipertenzije, srčanih aritmija, anksioznog tremora,
glaukoma
o NP: bronhokonstrikcija, zatajenje srca, hladni ekstremiteti, umor, depresija,
hipoglikemija
o oralna apsorpcija, izražen metabolizam prvog prolaska, 90% vezan za bjelančevine
• TIMOLOL
o sličan propranololu, rabi se uglavnom u liječenju glaukoma
• ATENOLOL
o β1 antagonist
B B
o upotrebljava se kod angine, hipertenzije, aritmija

o NP: slične propranololu, manji rizik od bronhokonstrikcije
o oralna apsorpcija, metabolizira se u jetri, dulji poluvijek

• DOKSAZOSIN
o α1 antagonist
B B
o upotrebljava se kod hipertenzije

o NP: hipotenzija, valovi vrućine, tahikardija, začepljen nos, impotencija
o *prazosin, fentolamin
• LABETALOL
o α/β antagonist
o upotrebljava se kod hipertenzije u trudnoći
o NP: položajna hipotenzija, bronhokonstrikcija
o oralna apsorpcija, veže se u jetri
• tamsulozin
U
o α1A antagonist
B B
o donekle „uroselektivan“, rabi se kod hiperplazije prostate

o NP: izostanak ejakulacije
o primjena p.o.
• johimbin
U
o α2 antagonist
B B
o klinički se ne rabi, smatra se afrodizijakom

o NP: uzbuđenje, hipertenzija
o primjena p.o., metabolizira se u jetri
LIJEKOVI KOJI UTJEČU NA NEURONE (SINTEZA, POHRANA, OSLOBAĐANJE)

U
• METILDOPA
o lažni prekursor
o primjenjuje se kod hipertenzije u trudnoći
o NP: hipotenzija, pospanost, proljev, impotencija, alergijske reakcije
o polako se apsorbira p.o.; izlučuje se nepromijenjen ili kao konjugat
• rezerpin
U
o prazni zalihe NA inhibicijom unosa NA u mjehuriće

o upotreba kod hipertenzije (zastarjela)
o NP: slične kao i metildopa + depresija, Parkinsonova bolest, ginekomastija
o sporo se metabolizira, učinak traje i nakon prestanka uzimanja, izlučuje se u mlijeku
• gvanetidin
U
o inhibira otpuštanje NA, može trajno oštetiti NA neurone

• tiramin
U
o otpuštanje NA
• amfetamin
U
o oslobađa NA, MAO inhibitor, inhibitor unosa 1, stimulira CNS

• imipramin
U
o blokira unos 1, neka djelovanja poput atropina

• karbidopa
U
o inhibitor DOPA dekarboksilaze

• fenelzin
U

3. LIJEKOVI S UČINKOM NA OSTALE PERIFERNE KEMIJSKE POSREDNIKE
(5-hidroksitriptamin, purine, peptide i NO) I NJIMA SRODNE LIJEKOVE:
Serotoninski učinci:
U
• povećanje motiliteta GI sustava (izravno na glatke mišiće i neizravno putem neurona)

• kontrakcija ostalih glatkih mišića (bronhi, maternica)
• kombinacija vazokonstrikcije (izravno i putem simpatikusa) i vazodilatacije (ovisne o
endotelu)
• agregacija trombocita
• stimulacija perifernih nociceptora
• excitacija / inhibicija CNS neurona
• (pato)fiziološke uloge:
o periferija – peristaltika, povraćanje, agregacija trombocita i hemostaza, medijator upale,
senzitizacija nociceptora, kontrola malih krvnih žila
o CNS – kontrola apetita, spavanje, raspoloženje, halucinacije, stereotipno ponašanje,
percepcija boli, povraćanje
• klinička stanja – migrena, karcinoidni sindrom, poremećaji raspoloženja, anksioznost
5-HT receptori
U
(svi su vezani za G-proteine, osim 5-HT3 koji je kationski kanal vezan za ligande)
B B
• 5-HT1 B B
o uglavnom u CNS-u – neuronalna inhibicija

o podvrsta D je u nekim krvnim žilama – vazokonstrikcija
o djeluju inhibicijom adenilat ciklaze
• 5-HT2 B B
o u CNS-u i na periferiji (trombociti, krvne žile, autonomni neuroni)

o na neurone i na glatke mišiće djeluju excitaijski
o na neke žile djeluju vazodilatacijski (NO)
o fosfolipaza C – IP3 B B
o LSD je agonist u CNS-u, antagonist na periferiji
• 5-HT3B B
o nociceptori, enterički neuroni, CNS

o excitacijski učinak izravno preko ionski kanala
• 5-HT4B B
o uglavnom u enteričkim neuronima

o excitacijski učinak stimulacijom adenilat ciklaze
LIJEKOVI KOJI DJELUJU NA 5-HT (serotoninske) RECEPTORE

U
• ONDANSETRON
o antagonist 5-HT3 receptora B B
o rabi se kao antiemetik, osobito pri jakoj mučnini i povraćanju kod kemoterapije
o mogu imati i anksilitičko djelovanje
• SUMATRIPTAN
o agonist 5-HT1D receptora
B B
o rabi se u liječenju akutne migrene

o kontrahira velike arterije, inhibira transmisiju trigeminusa
o NP: koronarna vazokonstrikcija, aritmije
o djeluje odgođeno i kratkotrajno, slaba p.o. apsorpcija, ne prolazi KM barijeru

• ERGOMETRIN
o antagonist / parcijalni agonist 5-HT1 receptora
B B
o složeni učinci, prevencija postpartalne hemoragije
• ergotamin
U
• metizergid
U
• zolmitriptan
U
• metoklopramid
U U
o agonist 5-HT4 receptora

B B
o stimulira motilitet i pražnjenje želuca

4. LIJEKOVI S UČINKOM NA LOKALNE HORMONE, UPALU I ALERGIJU:
Eikozanoidi
U
• misoprostol – za prevenciju peptičkog ulkusa u pacijenata na NSAID terapiji
ANTAGONISTI LEUKOTRIENA I INHIBITORI 5-LIPOOKSIGENAZE

U
• MONTELUKAST
o antagonist CysLT-receptora
o u liječenju bronhalne astme (leukotrieni potiču hiperreaktivnost bronha)
• zileuton – inhibitor 5-lipoksigenaze
INHIBITORI CIKLOOKSIGENAZE (NSAID)

U
• Protuupalno djelovanje (↓PGE2 i prostaciklin – smanjena vazodilatacija i edem)

B B
• Analgetski učinak (smanjuju osjetljivost nociceptora na bradikinin i 5-HT)

• Antipiretski učinak (smanjen prostaglandinski odgovor na IL-1)
• NP: dispepsija, reverzibilno zatajenje bubrega i analgetska nefropatija, oštećenje jetre i
depresija košt. srži (rijetko), bronhospazam u astmatičara osjetljivih na aspirin
• ACETILSALICILNA KISELINA
o ireverzibilna inhibicija COX-1 i COX-2
o protuupalno djelovanje, inhibira agregaciju trombocita → liječenje infarkta miokarda
o primjena p.o., brza apsorpcija, većinom se metabolizira u jetri
o manje doze – eliminacija kinetikom 1. reda
o velike doze – kinetika 0. reda
o daje se kod bolnih glavobolja, dismenoreja, križobolja i tumora; KV poremećaja, u
prevenciji karcinoma kolona i rektuma, Alzheimerove bolesti…
o NP:
terapijske doze – minimalno krvarenje u GI sustavu
velike doze – vrtoglavica, gluhoća, tinitus, kompenzacijska respiratorna
alkaloza (pojačana oxidatvna fosforilacija!)
toksične doze – nekompenzirana respiracijska acidoza (depresija centra za
disanje!) zajedno s metaboličkom acidozom
Reyeov sindrom u djece (encefalitis)
kontraindicirana s varfarinom
• PARACETAMOL
o izrazito analgetsko i antipiretsko djelovanje
o slab protuupalni učinak
o primjena p.o., metabolizira se u jetri
o NP: rijetke pri terapijskim dozama; u toksičnim dozama mučnina i povraćanje,
potencijalno oštećenje jetre zbog zasićenja enzima za konjugaciju → metabolizam
oksidazama → toksični imin (inaktivira se glutationom; antidoti su acetilcisetein i.v. ili
metionin p.o.)
• IBUPROFEN
o lijek izbora za postizanje kratkotrajne analgezije
o malo nuspojava
• INDOMETACIN
o in vitro je snažan inhibitor COX-a
o velika učestalost NP

• DIKLOFENAK
o umjereno snažan, umjeren rizik od NP
• nabumeton – predlijek, aktivira se u jetri, manje NP, jači antipiretski učinak

U U
• celekoksib – novi lijek izrazito male tox. za GI sustav

U U
HISTAMIN I ANTIHISTAMINICI
U
H1 antagonisti:
B B
• prometazin – fenotiazinski spoj s izrazitim sedativnim učinkom, lokalni anestetik i antiemetik,

U U
izražen muskarinski antagonizam
• cinarizin – djeluje kao muskarinski antagonist, liječenje kinetoze

U U
• LORATIDIN
o lijek nove generacije (bez sedativnog učinka)
o liječenje alergije
LIJEKOVI ZA LIJEČENJE ULOGA

U
• ALOPURINOL
o inhibira ksantin oksidazu i sintezu mokraćne kiseline
o kompetitivni inhibitor
o prelazi u aloksantin – ostvaruje farmakološko djelovanje
o lijek izbora u kroničnom liječenju
• kolhicin – smanjuje migraciju leukocita u zglobove

U U
• probenecid i sulfinpirazon – povećavaju izlučivanje mokraćne kiseline

U U U U
OSTALI ANTIREUMATSKI LIJEKOVI (DMARDs)

U
• SULFASALAZIN
o lijek prvog izbora, uzrokuje remisiju RA
o upotrebljava se i za liječenje kroničnih upalnih bolesti crijeva
o uklanja toksične kisikove radikale nastale u neutrofilima
o slaba apsorpcija p.o.
o NP: poremećaji u GI sustavu, nelagoda i glavobolja; mogu se javiti kožne reakcije i
neutropenija, poremećaji krvne slike i anafilaktička reakcija, ponekad ometa apsorpciju
folne kiseline, rijetko oligospermija
• SOLI ZLATA
o mehanizam je nejasan, neki inhibiraju indukciju IL-1 i TNF-α
o nagomilavaju se u tkivima
o izlučivanje bubrezima i GI sustavom
o NP: kožni osipi, stomatitis, proteinurija, poremećaji krvne slike, encefalopatija, perif.
neuropatija, hepatitis
• PENICILAMIN
o dimetilcistein
o smatra se da smanjuje stvaranje IL-1 te da djeluje na sintezu i sazrijevanje kolagena
o visoko reaktivan, može kelirati metal
o primjena p.o., izlučuje se urinom
o NP: anoreksija, mučnina, povraćanje, poremećaj okusa, proteinurija, osipi, stomatitis,
trombocitopenija; ponekad iznenadni poremećaji koštane srži ili imunosnog sustava

• INFLIKSIMAB
o anticitokinski lijek
o monoklonalno protutijelo protiv TNF-α
IMUNOSUPRESIVNI LIJEKOVI
U
• CIKLOSPORIN
o ciklički peptid od 11 aminokiselina
o receptor: ciklofilin
o smanjuje proliferaciju T-stanica (inhibira oslobađanje IL-2 i ekspresiju IL-2 receptora)
o smanjuje indukciju i proliferaciju CD8 limfocita T
o smanjuje funkciju efektornih T-stanica
o smanjuje odgovor B-stanica ovisnih o T-stanicama
o daje se p.o. ili i.v.
o metabolizira se u jetri, izlučuje se uglavnom preko žuči
o NP: nefrotox., hepatotox., hipertenzija, nakupljanje u tkivima
• TAKROLIMUS
o makrolidni antibiotik
o receptor FKBP
o djeluje slično kao ciklosporin, ali snažnije
o inhibira kalcineurin
o daje se p.o. ili i.v., metabolizira se u jetri
o NP: jače toksičan, manja dlakavost
• AZATIOPRIN
o citotox., interferira sa sintezom purina
o inhibira sintezu DNA – inhibira proliferaciju stanica
o NP: depresija košt. srži
• MIKOFENOLAT MOFETIL
o selektivno smanjuje proliferaciju T i B limfocita
o daje se p.o., metabolizira u jetri, izlučuje bubrezima
• U metotreksat
o antagonist folne kiseline
• PREDNIZOLON
o glukokortikoid, protuupalno i imunosupresivno djelovanje
• monoklonalna protutijela: baziliksimab

U U
OSTALI MEDIJATORI
U U
• CITOKINI (interleukini, interferoni, kemokini)

o autokrino i parakrino djelovanje
o vezanje na receptore visokog afiniteta
o većinom djeluju na kinazne receptore – fosforilacija
o kaskade, sinergističke i antagonističke interakcije, signalizacija…
o induktorni citokini
o efektorni citokini (proupalni i protuupalni)

5. LIJEKOVI S UČINKOM NA SRCE I KRVOŽILNI SUSTAV:
ANTIARITMICI (PO VAUGHAN – WILLIAMS KLASIFIKACIJI)

U
1. skupina
• LIDOKAIN
o blokator Na kanala u tahikardijama, bez utjecaja na srce s normalnom frekvencijom
o veže se i disocira brzo, selektivno za refraktorne kanale (područja ishemije)
o rabi se za liječenje i prevenciju ventr. tahikardije i fibrilacije tijekom i neposredno
nakon infarkta miokarda
o primjenjuje se i.v. jer ima vrlo visok metabolizma prvog prolaska
o NP: pospanost, dezorijentiranost i konvulzije (učinci na CNS)
• dizopiramid – antiaritmijski, antimuskarinski i neg. inotropni učinci

U U
• flekainid – priječi izbijanje ventr. ektopičnih otkucaja, protiv paroksizmalne atrijske fibrilacije
U U
2. skupina
• ATENOLOL
o β1 antagonist – produžuje refrakternost AV-čvora
B B
o upotrebljava se kod angine, hipertenzije, aritmija

o NP: manji rizik od bronhokonstrikcije, umor, smanjeni inotropni učinak
• U metoprolol
3. skupina
• AMIODARON
o blokator K kanala – produžuje refrakternost
o visoka učinkovitost u supresiji aritmija
o veže se u tkivima, dugotrajna eliminacija, odgođeno djelovanje
o daje se centralno i.v.
o NP: fotosenzitivnost, osipi, cijanotično bojenje kože, tiroidni poremećaji, depoziti u
rožnici, GI i neuro. poremećaji
o torsades de pointes
4. skupina
• VERAPAMIL
o blokator Ca2+ kanala P P
o usporavaju provođenje kroz SA i AV čvorove

o skraćuju plato i smanjuju snagu kontrakcije
o daje se p.o. (i.v. pripravci su opasni)
o dosta izražen metabolizam prvog prolaska
o istiskuje digoksin s veznih mjesta u tkivima i smanjuje njegovo izlučivanje bubrezima
o opasan kod ventr. aritmija i Wolff-Parkinson-Whiteovog sindroma
Neklasificirani
• ADENOZIN
o receptori za adenozin povezani su s K+ kanalima aktiviranim ACh
P P
o hiperpolarizira provodno tkivo srca i usporava spontanu depolarizaciju

o primjena i.v. za perzistentnu SVT
o unosi se u eritrocite
o NP: kratkotrajna bol u grudima, nedostatak zraka, vrtoglavica i mučnina

• DIGOKSIN
o kardioaktivni glikozid iz digitalisa
o usporava frekvenciju srca i brzinu provođenja
o povećava snagu kontrakcije
o remeti ritam (AV blok, ektopični predvodnici)
o povećava vagusnu aktivnost i inhibira Na+/K+ crpku (Ca2+ ostaje u stanicama)
P P P P P P
Više skupina
• metoprolol
U
• SOTALOL
o neselektivni β antagonist
o odgađa spori izlazak K+ P P
o značajno prolongira akc. potencijal u srcu
ANTIANGINOZNI LIJEKOVI
U
Nitrati
• snažni vazodilatatori
• smanjuju opterećenje srca djelujući na vene i na refleksiju arterijskog pulsnog vala
• dilatacijom povećavaju koronarni protok
• luzitropni učinak
• nitrati → NO → cGMP → protein kinaza G → kontraktilni proteini (miozin) i Ca2+ P P
• experimentalno se može razviti tolerancija

• NP: glavobolja, ortostatska hipotenzija, methemoglobinemija
• GLICERIL TRINITRAT
o visok metabolizam prvog prolaska
o daje se sublingvalno ili transdermalno
o liječenje stabilne angine, nestabilna angina (i.v.), akutno zatajenje srca (i.v.)
• IZOSORBID MONONITRAT
o daje se p.o.
o duže djelovanje
o daje se u profilaksi stabilne angine i kod kroničnog zatajenja srca
Beta blokatori
• daju se u profilaksi jer smanjuju potrošnju O2 u srcuB B
• ne daju se u nestabilnoj angini

• ATENOLOL
• metoprolol
U
Kalcijski antagonisti
• blokiraju ulazak Ca2+ u stanicu, ali ne i njegovo djelovanje
P P
• dihidrodipini pogoduju statusu „neotvaranja“

• pokazuju veći afinitet za glatke mišiće nego za srce
• vazodilatiraju otporničke i koronarne žile
• primjena p.o.
• upotreba kod hipertenzije i angine
• NP: glavobolja, rumenilo lica, edem gležnjeva
• AMLODIPIN
• NIFEDIPIN
• diltiazem – po djelovanju je između verapamila i dihirdrodipina
U U

VASKULARNI SUSTAV
U
Endotelni medijatori
• PGI2 (PROSTACIKLIN)
B B
o relaksira glatki mišić

o inhibira otpuštanje NA
o aktivira adenilat ciklazu
o smanjuje agregaciju trombocita
• NO
o aktivira gvanilat ciklazu
o vazodilatator
o inhibira proliferaciju glatkih mišića
o smanjuje agregaciju trombocita i migraciju monocita
• ENDOTELIN
o vazokonstriktor
o poticaj za sintezu su aktivacija trombocita, endotoksin, trombin, citokini, faktori rasta,
ADH, angiotenzin II, adrenalin, inzulin, hipoksija i blagi shear stress
o inhibitori su NO, natriuretski peptid, PGE2, PGI2, heparin, snažan shear stress
B B B B
o receptori djeluju preko tirozin kinaza, fosfolipaza, IP3, Ca2+ B B P P
o učinci su ↑krvni tlak, vazospazam, proliferacija glatkog mišića i aktivacija

hipotalamičko-hipofizne osi
• EDHF
o endotel-ovisna dilatacija
o važan u manjim arterijama
RENIN – ANGIOTENZIN SUSTAV

U
ACE-inhibitori
• KAPTOPRIL
o sadrži sulfhidrilnu skupinu koja veže cinkov atom konvertaze
o inhibira pretvorbu angiotenzina I u angiotenzin II
o uzrokuje blag pad tlaka u zdravih ljudi, a jak pad tlaka u osoba s hipertenzijom
o djeluje na kapacitetne i otporničke žile pa smanjuje opterećenje srca
o ne utječe na srčanu kontrakciju
o selektivnost za odjeljke osjetljive na angiotenzin (bubrezi, srce, mozak)
o daju se p.o.
o NP: hipotenzija, suhi kašalj (nakupljanje bradikinina), osip, poremećaj okusa,
neutropenija, proteinurija
o primjena u hipertenziji, zatajenju srca, nakon infarkta miokarda, kod visokog rizika za
ishemijske bolesti srca, dijabetičke nefropatije i progresivne renalne insuficijencije
• ENALAPRIL
• ramipril
U
• lizinopril
U
• trandolapril
U
kombinacije
• enalapril + hidroklorotiazid, ramipril + hidroklorotiazid
Antagonisti angiotenzinskih receptora

• LOSARTAN
o antagonist AT1-receptora
o onemogućuje alternativni put konvertiranja AT I u AT II preko kimaze

o ne uzrokuje suhi kašalj
o još se istražuje
• valsartan
U
KALCIJSKI ANTAGONISTI
U
- priječe ulazak Ca2+ u stanicu, ali ne i njegove unutarstanične učinke

P P
- učinkovitiji su u stanicama u kojima su Ca-kanali najaktivniji

- terapijski su važni spojevi koji djeluju na L-tip kanala (fenilkilamini, dihidropiridini i
benzotiazepini)
- mogu uzrokovati AV blok i usporavanje srca, imaju negativan inotropni učinak pa su većinom
kontraindicirani u bolesnika sa srčanim zatajenjem
• AMLODIPIN – ne pogoršava mortalitet kod bolesnika s teškim zatajenjem srca
• NIFEDIPIN
• VERAPAMIL
• DILTIAZEM – sličan je verapamilu, ali ima snažniji učinak na relaksaciju glatkih mišića i
manje izaziva bradikardiju
AKTIVATORI KALIJSKIH KANALA

U
• MINOKSIDIL
o opušta gl. mišić povećanjem membranske propusnosti za K+ P P
o hiperpolarizacija i isključenje Ca2+ kanala P P
o antagonist ATP-a za K+ kanale visoke vodljivosti (otvara ih)

P P
o dugo djelovanje
o NP: hirzutizam, retencija H2O i soli, tahikardija (daje se uz diuretike i β-blokatore)
B B
• kromakalim – noviji lijek

U U
ALFA-1 BLOKATORI
U
• DOKSAZOSIN
o lijek duljeg djelovanja
o dobro se podnosi
o smanjuje omjer LDL spram HDL
• prazosin, terazosin
U U U U
OSTALI VAZODILATATORI
U
• hidralazin – interferira s djelovanjem IP3 na oslobađanje Ca2+ iz sarkoplazmatskog retikuluma

U U B B P P
• NITROPRUSID
o snažan vazodilatator
o učinci ograničeni na vaskularni sustav
o reagira sa sulfhidrilnim skupinama u tijelu oslobađajući NO
o djeluje podjednako na arterijski i venski gl. mišić
o u otopini, na svjetlu hidrolizira u cijanid (i.v. otopinu svježe pripremiti!)
o koristan samo za kratkotrajna liječenja
• inhibitori fosfodiesteraze
o teofilin – metilksantin i papaverin → neselektivni inhibitori
U U
o milrinon → selektivni inhibitor (povećavaju citoplazmatski cAMP)

U U
o SILDENAFIL
koči razgradnju cGMP-a → potencira djelovanje NO
moguća upotreba kod plućne hipertenzije

OSTALI ANTIHIPERTENZIVI
U
• MOKSONIDIN
o antihipertenziv s centralnim djelovanjem
o agonist imidazolskih I1 receptoraB B
o manje izaziva pospanost

• fenoldopam – selektivni agonist dopaminskih D1 receptora
U U B B
• omapatrilat – ACEI + inhibicija neutralne endopeptidaze; uzrokuje angioedem

U U
• metildopa
U
HIPOLIPEMICI
U
Statini
• specifični, reverzibilni kompetitivni inhibitori HMG-CoA reduktaze
• smanjuju sintezu kolesterola u jetri → povećan broj LDL receptora → povećano odstranjivanje
LDL-a
• smanjuju LDL i trigliceride u plazmi, povećavaju HDL
• ostali učinci:
o bolja endotelna funkcija
o smanjenje vaskularne upale
o smanjena sklonost agregacije trombocita
o povećana neovaskularizacija ishemičnog tkiva
o povećan broj zametnih stanica endotela
o stabilizacija ateroma
o antitrombotsko djelovanje
o pojačana fibrinoliza
o apoptoza osteoklasta, pojačana aktivnost osteoblasta
o inhibicija migracije spolnih stanica tijekom razvoja
o imunosupresija
• daju se p.o. prije spavanja
• dobra apsorpcija, izdvajaju se u jetri
• dobro se podnose – NP: GI poremećaji, porast jetrenih proba, nesanica, osip
• SIMVASTATIN
• atorvastatin – dugotrajniji učinak; smanjuje serumski kolesterol u pacijenata s HFH
U U
• pravastatin
U
Fibrati
• znatno smanjuju cirkulirajući VLDL, blago smanjuju LDL i povećavaju HDL
• agonisti specifičnih α receptora aktiviranih peroksisomnim proliferatom
• stimuliraju β-oksidaciju masnih kiselina i lipoprotein lipazu
• smanjuju stvaranje VLDL-a u jetri i povećavaju unos LDL-a u jetru
• ostali učinci su smanjenje fibrinogena u plazmi, poboljšana tolerancija glukoze te inhibicija
upale gl. mišića žilja
• NP: miozitis, mioglobinurija, zatajenje bubrega
• izbjegavati kod bolesnika s oštećenjem bubrega i alkoholičara
• GEMFIBROZIL
• bezafibrat
U

Adsorbensi žučnih kiselina
• smole, kationski izmjenjivači
• vežu žučne kiseline u crijevu i priječe njihovo enterohep. kruženje
• to dovodi do povećanog stvaranja LDL receptora i smanjenja LDL-a u plazmi
• NP: mala sistemska toksičnost, GI – mučnina, nadutost, opstipacija ili dijareja, poremećena
apsorpcija vitamina topljivih u mastima i lijekova poput klortiazida, varfarina i digoksina
• KOLESTIRAMIN
• kolestipol
U
Ostali
• acipimoks – derivat nikotinske kiseline
U U

6. LIJEKOVI S UČINKOM NA MEHANIZME ZGRUŠAVANJA KRVI:
ORALNI ANTIKOAGULANSI I ANTAGONISTI

U
• VITAMIN K
o topljiv u mastima
o prirodno se nalazi u biljkama
o neophodan je za sintezu faktora zgrušavanja
o karboksilaza + vitamin K → γ-karboksilacija glutamatnih ostataka peptidnog lanca
(važno za interakcije među faktorima)
o daje se p.o. ili i.v.
o primijenjen p.o. treba žučne soli za apsorpciju
o sintetski preparat je topljiv u vodi i ne treba žučne soli, ali sporije djeluje
o metaboliti se izlučuju urinom i žuči
o upotrebljava se u liječenju i/ili prevenciji krvarenja, te kod malapsorpcije vitamina K
• VARFARIN
o djeluje samo in vivo
o interferira s posttranslacijskom γ-karboksilacijom glutamatnih ostataka i faktorima II,
VII, IX i X
o inhibiraju enzimsku redukciju vitamina K u njegov aktivni oblik hidrokinon
o kompetitivna inhibicija
o daje se p.o., brza i potpuna apsorpcija
o izrazito se veže za proteine plazme
o metabolizira se pomoću sustava P450
o prolazi placentu, teratogen u prvim mjesecima, kasnije može uzrokovati intracran.
krvarenje tijekom poroda
o učinak se prati mjerenjem PT-a
o čimbenici koji potenciraju učinke
bolesti jetre (smanjena sinteza faktora zgrušavanja)
agensi koji inhibiraju metabolizam lijekova u jetri (cimetidin, imipramin,
kotrimoksazol, kloramfenikol, ciprofloksacin, metronidazol, amiodaron)
lijekovi koji inhibiraju aktivnost trombocita (NSAIDs, moksalaktam,
karbenicilin)
lijekovi koji istiskuju varfarin s proteina plazme (neki NSAIDs i kloralhidrat)
lijekovi koji inhibiraju redukciju vitamina K (cefalosporini)
lijekovi koji umanjuju dostupnost vitamina K (antibiotici širokog spektra, neki
sulfonamidi)
o čimbenici koji umanjuju učinke
stanja s povećanim brojem faktora koagulacije (trudnoća, hipotiroidizam)
vitamin K
lijekovi koji induciraju cP450 (rifampicin, karbamazepin, barbiturati,
grizeofulvin)
lijekovi koji smanjuju apsorpciju (kolestiramin)
o NP: krvarenje, hepatotoksičnost, inhibicija biosinteze proteina C → nekroza mekih
tkiva
o rabi se za dugotrajnu terapiju
• fenindion – alternativni lijek kod bolesnika s idiosinkrazijskim reakcijama na varfarin

U U

HEPARIN I ANTAGONISTI
U
• HEPARIN
o porodica sulfatiranih glukozaminoglikana
o nalazi se u granulama mastocita
o inhibira koagulaciju in vivo i in vitro, aktivira antitrombin III
o veže se za antitrombin III i pojačava mu djelovanje na trombin i faktor X
o ne apsorbira se iz crijeva → i.v. ili s.c. primjena
o nakon i.v. primjene djeluje odmah, nakon s.c. s odgodom od 1h
o NP:
hemoragija (prekid th., protamin sulfat)
tromboza paradoksalno udružena s trombocitopenijom, uzrok su IgM ili IgG
protutijela koja se vežu na kompleks heparina i trombocitnog faktora 4 te
aktiviraju trombocite
osteoporoza pri dugotrajnom liječenju
hipoaldosteronizam
reakcije preosjetljivosti
• HEPARIN NISKE MOLEKULSKE MASE (LMWHs)

o heparinski fragmenti
o pojačavaju djelovanje antitrombina III na faktor Xa, ali ne i na trombin
o primjenjuju se s.c.
o ne prolongiraju APTT
o izlučuju se bubrezima
o NP: slično kao heparin, manja šansa za trombocitopeniju i trombozu
• PROTAMIN
o antagonist, bazičan protein koji stvara inaktivni kompleks s heparinom; primjenjuje se
i.v.
• hirudin – izravni inhibitor trombina, pijavice

U U
ANTITROMBOCITNI LIJEKOVI
U U
o mijenja ravnotežu TXA2 / PGI2 B B B B
o ireverzibilno acetilira serinske ostatke na konstitutivnoj COX-1

o ↓sinteza TXA2 u trombocitima, ↓sinteza PGI2 u endotelu
B B B B
o endotel može sintetizirati novi enzim, a trombociti ne mogu

o trombociti u krvi su prvi na udaru, manje lijeka dođe do endotela
o učinak traje 7-10 dana, dok se ne obnovi zahvaćena populacija trombocita
• DIPIRIDAMOL
o inhibitor fosfodiesteraze
o smanjuju rizik od CVI i smrti u bolesnika s prethodnim TIA ili ishemijskim CVI
o aditivni učinak s aspirinom
• KLOPIDOGREL
o inhibira agregaciju ovisnu o ADP-u
o djeluje preko aktivnog metabolita
o učinkovit u smanjenju posljedica ishemijskog CVI i infarkta miokarda
o mogućnost aditivnog učinka s aspirinom
o NP: osip, proljev

• tiklopidin – sličan klopidrogrelu
U U
• sulfinpirazon – sličan aspirinu, ali djeluje reverzibilno

U U
• abciksimab, eptifibatid – antagonisti GPIIb/IIIa receptora, moguće da djeluju na sve putove

U U U U
aktivacije trombocita
• epoprostenol (PGI2) – parenteralno za prevenciju tromboze
U U B B
FIBRINOLITICI i ANTAGONISTI
U
• STREPTOKINAZA
o aktivira plazminogen
o primijenjen i.v. smanjuje mortalitet pri akutnom infarktu miokarda
o aditivni učinak s aspirinom
o nakon 4 dana javljaju se antistreptokokna protutijela → mora proći barem godinu dana
prije ponovne primjene
• ALTEPLAZA
o rekombinantni tkivni aktivator plazminogena
o aktivnost na plazminogenu koji je vezan za fibrin → selektivno djelovanje na tromb
o nema antigena svojstva
o kratki poluvijek → daje se kao i.v. infuzija
• reteplaza – slična alteplazi, dulji poluvijek → bolus doze
U U
• TRANEKSAMSKA KISELINA
o liječenje krvarenja uzrokovanog fibrinolitičkim lijekovima
o inhibira aktivaciju plazminogena
o primjena p.o. ili i.v.
ANEMIJE
U
• FERO-SULFAT
o Fe2+ (fero) preparat željeza za apsorpciju u GI sustavu
P P
o aktivni transport u stanice jejunuma i prox. ileuma → prenosi se plazmom (transferin)

ili se pohranjuje kao feritin u jejunalnim stanicama i drugim tkivima
o NP: GI smetnje, u toksičnim dozama nekrotizirajući gastritis s povraćanjem,
krvarenjem i proljevom, cirkulatorni kolaps
• DESFERIOKSAMIN
o kelator Fe
o ne apsorbira se iz GI, ali se daje p.o. za vezanje Fe u crijevnom lumenu
o kod kroničnog i akutnog trovanja Fe
• VITAMIN B12 B B
o kompleksan kobalaminski spoj

o medicinski preparat je hidroksikobalamin
o apsorbira se aktivnim prijenosom (potreban intrinzični faktor iz parijetalnih stanica
želuca)
o uglavnom se pohranjuje u jetri, u tijelu je ukupna količina oko 4 mg
o djelovanje:
pretvorba metil-FH4 u FH4 (kofaktor u sintezi purina i pirimidina)
B B B B
izomerizacija metilmalonil-CoA u sukcinil-CoA (glukoneogeneza i Krebsov

ciklus)
o manjak – uslijed malapsorpcije (perniciozna anemija), može doći i do neuroloških
poremećaja (poremećena sinteza masnih kiselina u neuralnom tkivu)
o primjena i.m.

• FOLNA KISELINA
o sastav: pteridinski prsten + p-aminobenzoična kis. + glutaminska kis.
o izvori: jetra i zeleno povrće
o aktivno se apsorbiraju (u inaktivnom obliku metil-FH4) B B
o aktivacija pretvorbom u FH4 pomoću vitamina B12

B B B B
o dihidrofolat reduktaza održava oblik FH4 pogodan za poliglutamaciju

B B
o folat poliglutamat je kofaktor u sintezi purina i pirimidina (posebno timidina)

o rabi se u liječenju megaloblastične anemije, kao antidot pri trovanju metotreksatom, te
u profilaksi
o NP: samo pri istovremenom manjku B12 – neurološka oštećenja
B B
• ERITROPOETIN
o stvara se u juxtatubularnim stanicama bubrega i u makrofagima
o stimulira eritroidno usmjerene matične stanice na stvaranje eritrocita
o klinički se rabe rekombinantni oblici (epoetin α i β)
U U
o primjenjuju se i.v., s.c. ili i.p.

o NP: simptomi nalik gripi, hipertenzija, encefalopatija s glavoboljom, dezorijentiranost,
konvulzije, manjak Fe, porast hematokrita i tromboza
• Mijeloidni faktori rasta

o FILGRASTIM i lenograstim (G-CSF) – djeluju prvenstveno na stvaranje neutrofila
U U
o molgrasmostin (GM-CSF) – stimulira stvaranje i opstanak postojećih neutrofila,

U U
monocita i eozinofila, u nekim uvjetima megakariocita i eritrocita

o trombopoetin
U

7. DIŠNI SUSTAV:
β2 AGONISTI
U UB UB
Djelovanje
♦ dilatiraju bronhe
♦ inhibiraju otpuštanje medijatora upale iz mastocita i TNF-α iz monocita
♦ mogu povećati klirens sluzi djelovanjem na cilije
♦ obično se daju inhalacijski, mogu se dati i p.o. ili inj.
♦ NP: posljedica sistemske apsorpcije – tremor, razvoj tolerancije
• SALBUTAMOL (ALBUTEROL)
o lijek kratkog djelovanja
o daje se inhalacijom
o max djelovanje unutar 30 min, traje 4-6 h
o može se uzimati po potrebi
• SALMTEROL
o lijek dugog djelovanja
o daje se 2x dnevno inhalacijom, učinak traje oko 12 h
• formoterol i fenoterol – lijekovi dugog djelovanja poput salmterola
METILKSANTINI
Djelovanje
♦ bronhodilatatori
♦ stimuliraju CNS (budnost, tremor, nervoza, utječu na spavanje, stimuliraju disanje)
♦ stimuliraju srce (pozitivno kronotropno i pozitivno inotropno)
♦ vazodilatacija velikog broja krvnih žila, ali mogu izazvati konstrikciju nekih žila (npr.
cerebralnih)
♦ imaju slab diuretski učinak
Mehanizam
♦ djeluju vjerojatno inhibicijom fosfodiesteraze s posljedičnim povišenjem razine cAMP-a ili
cGMP-a
♦ kompetitivni antagonisti adenozinu
Farmakokinetika
♦ nije moguća inhalacija → daju se p.o. retard pripravci ili i.v.
♦ dobra apsorpcija, metabolizam u jetri
• TEOFILIN
o može inhibirati i neke aspekte kasne faze astme
o nije dokazano da sprečava bronhalnu hiperreaktivnost
o manje učinkovit u odnosu na β2 agoniste
B B
o vrlo uska th. širina (th. 30-100 µmol/l, NP pri 110 µmol/l)
o daje se i.v. sporom infuzijom u asmatskom statusu
o NP: GI simptomi, nervoza, tremor; KV i CNS učinci (aritmija i konvulzije)
o interakcije (cP450):
djelovanje potenciraju oralni kontraceptivi, eritromicin, ciprofloksacin,
blokatori Ca2+ kanala, flukonazol i cimetidin (ali ne i ranitidin)
P P
djelovanje umanjuju rifampicin, fenobarbital, fenitoin i karbamazepin

• AMINOFILIN
INHALACIJSKI MUSKARINSKI ANTAGONISTI

• IPRATROPIJ
o antagonizira konstrikciju bronha uzrokovanu parasimpatičkom stimulacijom
o neselektivan muskarinski blokator (vjerojatno povećava otpuštanje ACh djelovanjem
na M2-autoreceptore, ali blokira učinak na M3)
B B B B
o nije jako učinkovit protiv alergena, ali inhibira lučenje sluzi

o ne utječe na kasnu fazu
o daje se u obliku inhalacija → djelovanje ograničeno na bronhe
o siguran i dobro podnošljiv
INHALACIJSKI GLUKOKORTIKOIDI
♦ smanjuju upalnu komponentu u kroničnoj astmi
♦ učinkoviti u asmatskom statusu
♦ ne djeluju u liječenju neposrednog odgovora na nadražajne tvari
♦ smanjuju stvaranje citokina (poglavito onih koje produciraju TH2 limfociti)
B B
♦ smanjuju aktivaciju eozinofila i ostalih upalnih stanica

♦ smanjuju stvaranje prostaglandina
♦ smanjuju stvaranje PAF, LTC4 i LTD4
B B B B
♦ daju se inhalacijski
♦ pun učinak postižu kroz nekoliko dana
♦ NP: rijetki; orofaringealna kandidijaza i disfonija, supresija nadbubrežne žlijezde
• BEKLOMETAZON
• FLUTIKAZON
• budesonid
ANTAGONISTI LEUKOTRIENA I INHIBITORI 5-LIPOOKSIGENAZE

• MONTELUKAST i zafirlukast
o sprečavaju astmu uzrokovanu aspirinom i naporom
o smanjuju rane i kasne odgovore na alergene
o smanjuju broj eozinofila u sputumu
o sinergizam s β2 agonistima
B B
o daju se p.o. kao dodatci u th. blagih do umjereno teških oblika astme
o NP: rijetke, uglavnom glavobolja i GI poremećaji
OSTALI INHALACIJSKI LIJEKOVI ZA PROFILAKSU ASTME

• KROMOGLIKAT
o može prevenirati obje faze astme i smanjiti bronhalnu hiperreaktivnost
o djeca reagiraju bolje od odraslih
o mehanizam nejasan
o suzbija oslobađanje neuropeptida, antagonist je tahikina, inhibira oslobađanje citokina i
smanjuje interakciju PAF s trombocitima i eozinofilima
o daje se inhalacijski
o luči se 50% žuči 50% urinom
o NP: rijetke, nadražaj gornjih dišnih putova
ANTITUSICI
• KODEIN
o opijat
o supresor kašlja, smanjuje sekreciju u bronhima, inhibira cilijarnu aktivnost
o NP: konstipacija

• dekstrometorfan – sintetski narkotički analgetik
• folkodin – neanalgetski opijat
Fiksne kombinacije beta-2 agonista i inhalacijskih glukokortikoida

• SALMETEROL + FLUTIKAZON, FORMOTEROL + BUDESONID

8. BUBREZI:
TIAZIDSKI i NJIMA SLIČNI DIURETICI

• djeluju u distalnom tubulu
• srednje jako diuretsko djelovanje
• vežu se na mjesto klora na elektroneutralnom Na+/Cl- prijenosniku i inhibiraju ga P P P P
• nemaju učinaka u debelom segmentu uzlaznog kraka

• daju se p.o., dobro se apsorbiraju iz GI sustava
• izlučuju se urinom (tubularna sekrecija)
• HIDROKLOROTIAZID i bendroflumetiazid
o tiazidi kratkog djelovanja
• KLORTALIDON
o sličan tiazidima, ima duži učinak
• NP:
o znatan gubitak K+ P P
o smanjeno izlučivanje Na+ i mokraćne kiseline P P
o povećano izlučivanje Mg2+ P P
o hipokloremična alkaloza!
o vazodilatacija
o hiperglikemija
• rabe se kod hipertenzije, srednje izraženog zatajenja srca, teških edema, opetovanog stvaranja
kamenaca u idiopatskoj hiperkalciuriji i nefrogenog diabetesa insipidusa (paradoksalno
smanjuju volumen mokraće!)
• mogu smanjiti gubitak koštanog tkiva u menopauzi
• indapamid – slabiji učinak na K+, mokraćnu kiselinu i glukozu
P P
DIURETICI HENLEOVE PETLJE

• djeluju u debelom segmentu uzlaznog dijela
• najmoćniji diuretici (izlučuju 15-25% filtriranog Na+) P P
• blokiraju Na+/K+/2Cl- suprijenosnik djelujući na mjesto vezanja klora

P P P P P P
• u distalne dijelove nefrona dolazi više soli, pa se smanjuje reasorpcija H2O B B
• dovode do vazodilatacije
• dobro se apsorbiraju p.o., mogu se davati i injekcijama
• jako se vežu na proteine plazme
• luče se urinom (sekrecija u prox. tubulu) ili se metaboliziraju u jetri
• NP:
o povećavaju gubitak H+ i K+ → metabolička alkaloza
P P P P
o pojačano izlučivanje Na+, Ca2+ i Mg2+ te smanjeno izlučivanje mokraćne kiseline

P P P P P P
o hipovolemija i hipotenzija s kolapsom u starijih

o alergije, mučnina, rijetko gluhoća
• primjena uz smanjeni unos soli i uz druge diuretike (koji štede K+) P P
o akutni edem pluća

o kronično zatajenje srca
o ciroza jetre s ascitesom
o nefrotski sindrom
o zatajenje bubrega
o hipertenzija
o hiperkalcemija
• FUROSEMID
o jetra: konjugacija s glukuronskom kiselinom
• bumetanid i torasemid

o jetra: cP450
o torasemid ima duže djelovanje
DIURETICI KOJI ČUVAJU KALIJ

• SPIRONOLAKTON
o djeluje u distalnom tubulu
o ograničen diuretski učinak
o antagonist aldosterona – kompleks s receptorom se ne veže za DNA
o nema zadržavanja Na+ uz izlučivanje K+
P P P P
o smanjuje izlučivanje H+ i mokraćne kiseline

P P
o dobro se apsorbira p.o.

o aktivni metabolit kanrenon
o sporo djelovanje
o NP: hiperkalijemija, metabolička acidoza, ginekomastija, menstrualni poremećaji,
atrofija testisa, ulkus želuca
o primjena uz druge diuretike, kod zatajenja srca, Connovog sindroma i sekundarnog
hiperaldosteronizma
• AMILORID
o djeluje na sabirne tubule i sabirne kanaliće
o ograničeno diuretsko djelovanje
o blokira luminalne Na+ kanale → blokira reapsorpciju Na+ i smanjuje izlučivanje K+
P P P P P P
o srednje jak urikozurik

o slabo se apsorbira i ima spor početak djelovanja
o većim dijelom se nepromijenjen luči urinom
o NP: hiperkalijemija, metabolička acidoza
• triamteren
o dobro se apsorbira p.o.
o djelomice se metabolizira u jetri, a dijelom se izlučuje nepromijenjen urinom
OSMOTSKI DIURETICI
• MANITOL
o farmakološki inertan
o filtrira se u glomerulu, nepotpuno se ili uopće ne reapsorbira
o osmotskim djelovanjem smanjuju pasivnu reapsorpciju H2O B B
o dodatno smanjuju reapsorpciju Na+ P P
o povećavaju diurezu vode uz vrlo malo povećanje izlučivanja Na+ P P
o primjena pri akutnom porastu intracran. i intraocul. tlaka, te u prevenciji zatajenja

bubrega
o daju se obično i.v.
o NP: prolazni porast volumena extracell. tekućine i hiponatrijemija, glavobolja,
mučnina, povraćanje
INHIBITORI KARBOANHIDRAZE
• ACETAZOLAMID
o djeluje u prox. tubulu
o dovode do povećanog izlučivanja HCO3- uz Na+, K+ i H2O P P P P P P B B
o alkalni urin → srednje izražena metabolička acidoza

o danas se primjenjuju u liječenju glaukoma i epilepsije

OSTALO
sabirni tubul i sabirni kanal
• ANITIDIURETSKI HORMON
o stražnji režanj hipofize
o V2 receptori – porast broja aquaporina
B B
o povećava permeabilnost ovog dijela nefrona za H2O B B
o omogućuje pasivnu reapsorpciju H2O B B
o inhibitori: Li-karbonat, demeklociklin, kolhicin, alkaloidi Vincea rosea
• ALDOSTERON
o poboljšava reapsorpciju Na+ i potiče izlučivanje K+
P P P P
o stimulira Na+/K+ izmjenjivač

P P P P
o potiče sintezu aktivatora Na+ kanala na apikalnoj membrani

P P
o povećava broj Na+ crpki na bazolateralnoj membrani

P P
o kontrola: JG-aparat, sustav renin-angiotenzin

o antagonist: spironolakton

9. PROBAVNI SUSTAV:
ANTAGONISTI H2 RECEPTORA
B B
♦ kompetitivno inhibiraju učinke histamina

♦ inhibiraju lučenje želučane kiseline izazvano histaminom, gastrinom i ACh-om
♦ sa smanjenjem lučenja želučane kiseline smanjuje se i lučenje pepsina
♦ ubrzano je cijeljenje duodenalnih ulkusa
♦ daju se kod ulkusa i refluksnog ezofagitisa
♦ primjena p.o., dobra apsorpcija
♦ NP: rijetko dijareja, vrtoglavice, bol u mišićima, svrbež, hipergastrinemija
• FAMOTIDIN
o noviji lijek
• RANITIDIN
o postoji kao i.m. i i.v. pripravak
• cimetidin – može izazvati ginekomastiju i smanjenje seks. funkcije, inhibira cP450
INHIBITORI PROTONSKE PUMPE

• OMEPRAZOL
o ireverzibilno inhibira H+/K+-ATPazu P P P P
o nakuplja se u području s niskim pH – specifičan za parijetalne stanice

o daju se kod ulkusa, refluksnog ezofagitisa i Zollinger-Ellisonovog sindroma, u th.
protiv H. pylori sa amoksicilinom i metronidazolom
o primjenjuje se p.o. u obliku caps.
o akumulira se u kanalikulima
o NP: rijetko dijareja, glavobolja, svrbež
• lansoprazol
PROTEKTIVI ŽELUČANE SLUZNICE

• SUKRALFAT
o kompleks Al(OH)3 i sulfatna sukroza
B B
o otpušta Al
o tvori kompleksni gel sa sluzi (smanjuje njenu razgradnju i ograničava izlučivanje H+) P P
o inhibira aktivnost pepsina

o stimulira lučenje sluzi i HCO3- te sintezu prostaglandina
B PB P
o daje se p.o., aktivira se u kiseloj sredini

o djelovanje mu umanjuju antacidi
o smanjuje resorpciju fluorokinolona, teofilina, tetraciklina, digoksina i amitriptilina
o NP: rijetko konstipacija
• trikalijev dicitrat bismutat – toksičan za H. pylori

• karbenoksolon – prirodan lijek, pojačava lučenje sluzi
• MISOPROSTOL
o stabilni analog PGE1 B B
o inhibira sekreciju želučane kiseline

o neposredan učinak na parijetalne stanice
o povećava lučenje sluzi i HCO3- B PB P
o primjenjuje se p.o. uz NSAIDs

o NP: dijareja i kolike

ANTACIDI
• neutraliziraju želučanu kiselinu
• inhibiraju peptičku aktivnost
• mogu dovesti do cijeljenja duodenalnog ulkusa
• ALUMINIJEV i MAGNEZIJEV HIDROKSID
o Mg soli uzrokuju dijareju, a Al konstipaciju pa se rabe zajedno
o Mg se slabo apsorbira iz crijeva pa ne dovodi do alkaloze
o Al djeluje postupno, povećava ekskreciju fosfata fecesom
ANTIEMETICI
• DOMPERIDON
o D2 antagonist u kemoreceptornoj okidačkoj zoni (CTZ)
B B
o manje prodire u CNS

• METOKLOPRAMID
o D2 antagonist u CTZ i drugdje u CNS – centralne nuspojave (diskinezija, umor,
B B
motorički nemir, nevoljno okretanje vrata, nevoljne kretnje očiju)

o stimulira sekreciju prolaktina
♦ oba imaju periferne učinke: povećavaju motilitet jednjaka, želuca i crijeva
♦ sprečavaju G-E refluks
♦ oba se daju p.o. i izlučuju urinom
• 5-HT3 antagonisti: ondansetron

B B
• H1 antagonisti: cinarizin
B B
• muskarinski antagonisti: skopolamin

• fenotiazinski D2 antagonisti: klorpromazin i tietilperazin
B B
• butirofenonski D2 antagonisti: haloperidol

B B
• kanabinoidi: nabilon
• glukokortikoidi: deksametazon
• antagonist neurokinina-1: vofopitant
EMETICI
• IPEKAKUANA
o djeluje lokalno na želudac
o iritansi su alkaloidi emetin i cefalin
o ne smije se davati kod nesvjesnog pacijenta ili trovanja korozivnom supstancom
LAKSATIVI
• METILCELULOZA i AGAR
o voluminozni laksativi
o polisaharidni polimeri
o zadržavaju vodu u crijevu
o trebaju nekoliko dana za učinak
o nemaju ozbiljnijih nuspojava
• magnezijev sulfat, mliječni šećer – osmotski diuretici
o hipertonične otopine izazivaju povraćanje!
• natrijev dokusat (natrijev dioktilsulfosukcinat) – omekšivač stolice, djeluje kao deterdžent
• BISAKODIL
o stimulantni purgativ
o potiče lučenje sluznice, peristaltiku i defekaciju
o rabi se kao supozitorij
• pikosulfat – stimulantni purgativ, daje se p.o.

• emodin sena - stimulantni purgativ, formira glikozide, stimulira mienterički pleksus
ANTIDIJAROICI
• LOPERAMID
o petidinski derivat
o djeluje na motilitet i sekreciju
o selektivan je za GI trakt
o NP: konstipacija, abdominalni bolovi, pospanost, vrtoglavice
o ne daju se u male djece
• difenoksilat – petidinski derivat
• kodein – morfinski derivat
• adsorbensi – mijenjaju intestinalnu floru???
LIJEKOVI PROTIV KRONIČNIH UPALNIH BOLESTI CRIJEVA

• SULFASALAZIN
o kombinacija sulfonamida sulfapiridina i 5-aminosalicilne kiseline
o 5-aminosalicilna kiselina oslobađa se u kolonu, ali se ne resorbira
o mehanizam nepoznat (vezanje slobodnih radikala, inhibicija stvaranja PG i LT,
smanjena kemotaksija neutrofila, smanjeno stvaranje superoksida)
o NP: proljev, preosjetljivost na salicilate, intersticijski nefritis
o sulfapiridin se apsorbira → može uzrokovati NP tipične za sulfonamide
o daje se za sprečavanje recidiva i u th. artritisa
• mesalazin – samo 5-aminosalicilna kiselina
• olsalazin – 2x 5-aminosalicilna kiselina + diazinski prsten
• imunosupresivi
LIJEKOVI KOJI DJELUJU NA ŽUČ

• URSIDEOKSIKOLIČNA KISELINA
o razgrađuje nekalcifirane žučne kamence
o NP: dijareja
SPAZMOLITICI
• ATROPIN
• SKOPOLAMIN

10. ENDOKRINA GUŠTERAČA:
HORMONI
• INZULIN
o topljivi inzulin
brz i kratkotrajan učinak
o netopljivi kristalići
dugotrajno djelovanje
precipitati inzulina s protaminom ili cinkom
izofan inzulin, cink suspenzije
o LISPRO
analog sa zamjenom lizin-prolin
brže i kraće djelovanje od prirodnog
o GLARGIN
stvara mikroprecipitate u supkutanom tkivu
konstantna bazalna opskrba hormonom
o NP: hipoglikemija (može dovesti do oštećenja mozga)
o Somogyi efekt – povratna hiperglikemija
• GLUKAGON
o stimulira adenilat ciklazu
o stimulira razgradnju glikogena i glukoneogenezu
o inhibira sintezu glikogena i oksidaciju glukoze
• amilin – odlaže pražnjenje želuca, stimulira glikogenolizu, inhibira lučenje inzulina
• SOMATOSTATIN
o lokalni inhibitor oslobađanja inzulina i glukagona
DERIVATI SULFONILUREJE
• GLIBENKLAMID i GLIPIZID
o druga generacija lijekova
o potentniji su
o maksimalni učinak nije veći
o neuspjeh kontrole GUK
o stimuliraju izlučivanje inzulina na razini B-stanica
o blokiraju KATP kanale i uzrokuju depolarizaciju
B B
o primjena: rana faza dijabetesa II

o daju se p.o., izlučuju se urinom
o prolaze placentu
o NP: dobro su podnošljivi; najčešće hipoglikemija, pojačan apetit
o izbjegavaju se u pacijenata s infarktom miokarda
o učinke potenciraju NSAIDs, sulfpiranzon, etanol, MAO inhibitori, sulfonamidi,
trimetoprim i kloramfenikol te neki imidazolni antimikotici
o učinak umanjuju tiazidski diuretici i kortikosteroidi u visokim dozama
• tolbutamid
BIGVANIDI
• METFORMIN
o povećava unos i razgradnju glukoze u skeletnim mišićima
o snižava razinu LDL i VLDL u krvi
o izlučuje se nepromijenjen urinom

o daje se u dijabetesu tipa II
o NP: ovisno o dozi, poremećaji GI (anoreksija, proljev, mučnina), laktacidoza
INHIBITORI ALFA GLUKOZIDAZE

• AKARBOZA
o inhibira intestinalnu α-glukozidazu
o usporava apsorpciju ugljikohidrata
o daje se u dijabetesu II
o NP: flatulacija, dijareja, abdominalni bolovi, nadutost
TIAZOLIDINDIONI
• PIOGLITAZON i ROSIGLITAZON
o polagan učinak (transkripcija gena)
o smanjuju proizvodnju glukoze u jetri
o povećavaju unos glukoze u mišiće
o smanjuju cirkulirajući inzulin, slobodne masne kiseline i trigliceride
o primjena u dijabetesu II
o brza i potpuna apsorpcija
o vežu se na proteine plazme
o metaboliziraju se u jetri (CYP)
o izlučuju se mokraćom (rosigl.) i žuči (piogl.)
o NP: odlaganje potkožnog masnog tkiva, zastoj tekućine
OSTALI
• REPAGLINID
o djeluje preko KATP kanala
B B
o učinak poput derivata sulfonilureje

o brza kinetika
o relativno selektivan za gušteraču

11. ŠTITNA ŽLIJEZDA:
HORMONI I PREKURSORI TIROKSINA

• LIOTIRONIN
o ima sva djelovanja poput endogenog T3 (stimulacija metabolizma, povećanje potrošnje
B B
O2 i brzine metabolizma, utjecaj na rast i razvoj)

B B
o daje se i.v. u terapiji miksedemske kome

• jodidi – lugol jod – daje se u pripremi hipertireoidnih osoba za kirurške zahvate i u tretmanu
teških tirotoksičnih kriza
• TIROKSIN
o lijek izbora za hipotireoidizam, daje se p.o.
ANTITIREOIDNI LIJEKOVI
• karbimazol – th. hipertireoidizma ili prije kirurških zahvata; prevodi se u metimazol
• PROPILTIOURACIL
o daje se osobama osjetljivim na karbimazol
o tiourejlen – ovisan o tioureji
o inhibira jodiranje tirozil rezidua u tiroglobulinu
o kompetitivno inhibira interakcije s tirozinom
o smanjuje dejodinaciju T4 u T3 B B B B
o prolaze u placentu
o nakupljaju se u štitnjači
o NP: granulocitopenija, glavobolja, ikterus, artralgija
• TIAMAZOL
o koči sintezu T4 i T3 inhibiranjem uklapanja joda u organske spojeve (jodotirozine) te
B B B B
inhibicijom vezanja jodotirozina u tireoidne hormone

o koristi se za iste indikacije kao i propiltiouracil
• radioaktivni jod – izotop 131I ima citotoksični učinak ograničen na folikule štitnjače
P P
12. PRETILOST:
• leptin – senzor za mast → djeluje na hipotalamus smanjujući unos hrane

• neuropeptid Y – luči se kad se smanji lučenje leptina → ima leptinu suprotan učinak

13. HIPOFIZA I NADBUBREŽNA ŽLIJEZDA:
GLUKOKORTIKOIDI
- međudjeluju s intracelularnim receptorima → kompleks steroid-receptor → dimeri → DNA →
genska transkripcija
- smanjuju unos i iskorištenje glukoze, povećavaju glukoneogenezu → hiperglikemija
- induciraju katabolizam i smanjuju anabolizam bjelančevina
- djeluju na lipolitičke hormone i redistribuciju masti, kao u Cushingovom sindromu
- glavni medijatori za metabolička djelovanja su enzimi, poput cAMP-zavisne kinaze
- ostvaruju negativnu povratnu spregu na hipotalamus i adenohipofizu → smanjeno lučenje
ACTH
- ako liječenje duže potraje, potrebno je neko vrijeme da hipofiza povrati normalnu funkciju
- reduciraju vazodilataciju i smanjuju eksudaciju u krvnim žilama
- u području akutne upale smanjuju pritok i aktivnost leukocita
- u području kronične upale smanjuju aktivnost mononukleara, angiogenezu i fibrozu
- u limfoidnim područjima smanjuju klonalnu ekspanziju limfocita B i T
- smanjuju lučenje citokina i IgG te količinu komplementa u krvi
- općenito, reduciraju kroničnu upalu i AI reakcije, ali smanjuju cijeljenje i zaštitni učinak
imunosnog sustava
- na imunosni sustav djeluju:
- inhibicijom transkripcije gena za COX-2, citokine (npr. IL), adhezivne molekule stanica i
početni oblik sinteze NO
- blokadom indukcije osteokalcinskog gena u osteoblastima i modifikacijom transkripcije
gena kolagenaze
- povećanom sintezom aneksina-1, važnog u povratnoj sprezi hipotalamus-hipofiza
- primjena:
- supstitucijska th. u bolesnika s Addisonovom bolešću
- protuupalna th. u astmi, topikalno kod upalnih poremećaja kože, oka, uha ili nosa, u
suzbijanju alergijskih reakcija, u bolesti s AI i upalnom komponentom, pri transplantaciji
- u liječenju specifičnih zloćudnih bolesti (npr. Hodgkinov limfom, akutna limfocitna
leukemija)
- za sprečavaje cerebralnog edema u bolesnika s tumorom mozga
- komponenta antiemetskog tretmana povezanog s kemoterapijom
- glavne NP: potiskivanje odgovora na infekciju, potiskivanje sinteze endogenih glukokortikoida,
metabolički učinci, osteoporoza, jatrogeni Cushingov sindrom
• PREDNIZOLON
o lijek izbora za sistemne protuupalne i imunosupresivne učinke
o derivat hidrokortizona (jači od njega i u manjoj mjeri uzrokuje retenciju natrija)
• HIDROKORTIZON
o lijek izbora za th. nadoknade kortizola
• DEKSAMETAZON
o protuupalni i imunosupresivni agens
o rabi se kad je nepoželjna retencija vode
o lijek izbora za potiskivanje proizvodnje ACTH-a
MINERALOKORTIKOIDI
• FLUDROKORTIZON
o primjenjuje se oralno da bi izazvao mineralokortikodni učinak
o povećava resorpciju Na+ u distalnom tubulu i sekreciju K+ i H+ u tubule
P P P P P P
o djeluje preko intracelularnih receptora i modulacijom DNA transkripcije

o rabi se u supstitucijskoj terapiji zajedno s glukokortikoidima

HIPOFIZNI HORMONI
• kortikotropin (ACTH)
• hormon rasta – rekombinantnom tehnologijom proizvodi se pripravak somatropin identičan
endogenom hormonu
• somatostatin – inhibira lučenje somatotropina, TSH, inzulina, glukagona i većine GI sekreta;
oktreotid je farmakološki analog s produženim djelovanjem, a daje se u terapiji VIP-oma,
karcinoida, glukagonoma i adenoma hipofize
• PROLAKTIN
o proliferacija i diferencijacija mamarnog tkiva u trudnoći
o inhibira otpuštanje GnRH i smanjuje odgovor jajnika na njega
o stimulira mitogenezu limfocita
• gonadorelin – analog GnRH
• BROMOKRIPTIN – opisan kod neurodegenerativnih bolesti, daje se s oktreoidom kod
akromegalije
• ADH – opisan kod bubrega
• dezmopresin – analog ADH s produženim učinkom i selektivnošću za V2 receptore
B B

14. SPOLNI HORMONI I LIJEKOVI:
ESTROGENI
• ESTRADIOL
o glavni ovarijski estrogen
o najpotentniji
o potiču sintezu progesteronskih receptora u maternici, rodnici, adenohipofizi i
hipotalamusu
o potiču razvoj sekundarnih sp. obilježja i ubrzavaju rast (pubertet)
o pobuđuju umjetni ciklus u osoba s amenorejom
o kontraceptivi
o nadomjesna terapija
o mineralokortikoidni učinci
o povisuju razinu HDL
o povećavaju koagulabilnost krvi
o steroidni mehanizam djelovanja (transkripcija, represija)
o membranski receptori – akutna vazodilatacija???
o primjena: p.o., t.d., i.m., topikalno, implantat
o dobra apsorpcija p.o., brz metabolizam u jetri
o antibiotici širokog spektra umanjuju učinkovitost oralnih kontraceptiva
o u plazmi se vežu za albumin i globulin, izlučuju se mokraćom kao glukuronidi i sulfati
• mestranol
• etinilestradiol
• stilbestrol
• postmenopauzalna nadomjesna terapija: raloksifen (antiestrogeno na dojku i endometrij,
estrogeno na kosti, lipide i koagulaciju; ne utječe na crvenilo), tibolon
ANTIESTROGENI
• TAMOKSIFEN
o povećava učinak TGF-β
o djeluje antiestrogeno na dojku, estrogeno na kosti, lipide i endometrij
o parcijalni je agonist estrogenskih receptora
o upotrebljava se u liječenju karcinoma dojke ovisnog o estrogenima
• klomifen – kompetitivni inhibitor estrogena u hipofizi → pojačana stimulacija jajnika
PROGESTINI
• PROGESTERON (hidroksiprogesteron, medroksiprogesteron)
o sam progesteron se potpuno razgrađuje u prvom prolasku pa se ne daje p.o.
o vežu se za albumine
o konjugiraju se s glukuronatima
o stimuliraju sekretornu fazu ciklusa
o termogeni učinak
o smanjuje sintezu estrogenskih receptora
o NP: akne, edem, depresija, povećanje težine, promjena libida, nepravilni ciklus…
• LEVONORGESTREL
o p.o. za hitnu kontracepciju
o s.c. ili intrauterini implantat za dugo djelovanje (5 god!)
o NP: nepravilno krvarenje, glavobolja
• gestoden – derivat testosterona nove generacije, rizik od tromboembolije

ANTIPROGESTOGENI
• MIFEPRISTON
o parcijalni agonist progesteronskih receptora
o maternicu čini osjetljivom na PG
o daje se p.o.
o izaziva abortus, hitni kontraceptiv
ANDROGENI
• TESTOSTERON
o razvoj sek. spol. obilježja, porast mišićne snage, povećava libido
o daje se kao s.c. implantat
o neki pripravci i.m. ili p.o.
o brz metabolizam u jetri → androstendion
o u plazmi se veže za globulin
o NP: zadržavanje H2O, akne, neplodnost, maskulinizacija u žena, poremećen rast u djece
B B
• ANABOLICI (NANDROLON, stanozolol)

o povećavaju sintezu proteina i mišićnu masu
o smanjuju svrbež kod opstrukcije žučnih vodova
o th. aplastične anemije
o poboljšavaju apetit i opće stanje organizma
o NP: kolestatska žutica; u velikim dozama atrofija testisa, sterilitet, ginekomastija /
izostanak ovulacije, hirzutizam, produbljenje glasa, alopecija, akne; agresivnost, rizik
od koronarnih bolesti
ANTIANDROGENI
• CIPROTERON
o derivat progesterona sa slabim progestacijskim djelovanjem
o parcijalni agonist androgena → hipotalamus – povratna sprega
o th. karcinoma prostate, preranog puberteta, maskulinizacije i akni
o smanjuje libido
• FINASTERID
o inhibira pretvorbu testosterona u dihidrotestosteron putem 5α-reduktaze → th. benigne
hiperplazije prostate
• flutamid – nesteroidni antiandrogen
GnRH AGONISTI i ANTAGONISTI

• buserelin – agonist GnRH
• gonadorelin – sintetski GnRH
• DANAZOL
o inhibira oslobađanje GnRH
o ima neke androgene učinke
o primjena p.o.
o metabolizira se u jetri
o rabi se kod endometrioze, displazije dojke, ginekomastije i nasljednom angioedemu
dojke
o NP: GI smetnje, dobivanje na težini, edem, vertigo, simptomi menopauze, spazam
mišića, glavobolja; u žena virilizacija

UTERUS
• OKSITOCIN
o kontrahira maternicu
o u sporoj infuziji potiče porod (visoke doze – fetalni distress synd!)
o istiskuje mlijeko iz alveola
o vazodilatator
o slab antidiuretski učinak
o daje se i.v., razgrađuje se u jetri i bubregu te cirkulirajućim enzimom posteljice
o NP: hipotenzija, zastoj tekućine, hiponatrijemija
• ERGOMETRIN
o ergot gljivica žita
o kontrahira relaksiranu maternicu + vazokonstriktor → sprečava hemoragiju
o dijelom djeluje preko α-adrenergičkih, a dijelom preko serotoninskih receptora
o daje se p.o., i.m. ili i.v., brzo djeluje
o NP: povraćanje (dopaminski receptori?), hipertenzija, mučnina, poremećaj vida,
spazam koronarnih arterija
• DINOPROSTON (PGE2) i misoprostol (PGE1)
B B B B
o potiču usklađene kontrakcije corpusa uterusa, relaksiraju cervix

o izbacuju sadržaj maternice → abortus
o daju se intravaginalno kao gel ili tablete
o NP: bolovi uterusa, mučnina, povraćanje, KV kolaps, flebitis na mjestu primjene
• RITODRIN
o inhibira kontrakcije maternice
o selektivan β2 agonist
B B
o sprečava prerani porod do 48 sati

• atoziban – antagonist oksitocinskih receptora
EREKTILNA DISFUNKCIJA
• SILDENAFIL
o selektivni inhibitor fosfodiesteraze V
o NO + inhibirana fosfodiesteraza → ↑↑↑cGMP-a → protein kinaza G → vazodilatacija
o dodatni učinak na glatke mišiće penisa
o metabolizam preko cP450

15. KOST:
• PARATIREOIDNI HORMON (PTH)

o održava koncentraciju Ca2+ u plazmi:
P P
o mobiliziranjem Ca2+ iz kosti P P
o povećavajući njegovu resorpciju u bubregu

o stimulirajući sintezu kalcitriola koji povećava apsorpciju Ca2+ iz crijeva
P P
o estrogeni se suprotstavljaju djelovanju PTH
• VITAMIN D
o prohormon, u tijelu se prevodi u biološki aktivne metabolite
o povećava apsorpciju Ca2+ iz crijeva, mobilizira ga iz kostiju i smanjuje izlučivanje
P P
bubregom
o prehrambeni ergokalciferol oblik je vitamina koji nastaje u biljkama
o kolekalciferol (D3) je oblik koji se stvara u koži iz 7-dehidrokolesterola pod utjecajem
B B
UV-zraka
o kolekalciferol se u jetri prevodi u 25-hidroksivitamin D3, a zatim iz njega u bubregu
B B
nastaje 1, 25-dihidroksi D3 (kalcitriol)B B
o receptori za kalcitriol postoje u svim tkivima osim jetre

o stimulira sazrijevanje osteoklasta, a smanjuje sintezu kolagena u osteoblastima
o učinak na kost je kompleksan → može stimulirati i formiranje kosti (preko sinteze
osteokalcina)
• ALENDRONAT
o bifosfonat – analog pirofosfata rezistentnih na enzime koji normalno inhibiraju
mineralizaciju kosti
o bifosfonati inhibiraju pokretanje osteoklasta i njihovu apoptozu
o stimuliraju aktivnost osteoblasta
o rabe se u Pagetovoj bolesti kostiju, hiperkalcijemiji uzrokovanoj malignim procesom,
prevenciji i terapiji postmenopauzalne osteoporoze ili osteoporoze uzrokovane
glukokortikoidima
• raloksifen – ovisno o dozi povećava aktivnost osteoblasta i smanjuje aktivnost osteoklasta;

zbog visokog metabolizma prvog prolaska ima nisku biodostupnost, može izazvati vensku
tromboemboliju, a ako se daje s varfarinom, smanjuje protrombinsko vrijeme
• kalcitonin – daje se kod hiperkalcijemije, Pagetove bolesti i osteoporoze
• kalcijeve soli – daju se u slučaju manjka Ca u prehrani, hipokalcijemiji uzrokovanoj hipoparom
ili lošom apsorpcijom, u osteoporozi i smetnjama srčanog ritma zbog hiperkalijemije

16. NEURODEGENERATIVNE BOLESTI:
PARKINSONOVA BOLEST
• LEVODOPA
o prvi izbor
o zamjenjuje dopamin
o kombinira se s perif. inhibitorom dekarboksilaze (karbidopa) → potrebna manja doza,
manje NP
o dobra intestinalna apsorpcija iako se velik dio doze inaktivira crijevnom
monoaminooksidazom (MAO)
o kratak poluvijek
o brza dekarboksilacija u mozgu → dopamin
o djelotvornost dijelom ovisi o broju očuvanih dopaminergičkih neurona
o razgrađuje se preko katekol-O-metiltransferaze (COMT)
o NP: diskinezija (nevoljni savijajući pokreti), fenomen prekidača (iznenadan napad
hipokinezije i rigiditeta); akutno mučnina, anoreksija, hipotenzija, shizofrenijski
sindrom
• KARBIDOPA – periferni inhibitor dekarboksilaze, vidi gore
• entakapon – COMT inhibitor → produljuje učinak levodope
• BROMOKRIPTIN
o agonist dopaminskih D2 receptora
B B
o inhibitor prednjeg režnja hipofize

• apomorfin je sličan
• SELEGILIN
o selektivan MAO-B inhibitor (sprečava razgradnju dopamina)
o neuroprotektiv
o dodatak u liječenju levodopom – učinkovitija th., produženje života
• BENZATROPIN
o antagonist ACh sa središnjim djelovanjem
o rabi se kod pacijenata koji uzimaju antipsihotike (dopaminske antagoniste)
o izaziva pospanost i konfuziju
• AMANTADIN
o povećava lučenje dopamina
• MPTP – neurotoksin čiji metabolit može izazvati PB razaranjem nigrostrijatalnih neurona
ALZHEIMEROVA BOLEST
• DONEPEZIL
o inhibitor kolinesteraze
o povećanje kolinergičke transmisije
o kolinergičke NP
o nije hepatotoksičan
• galantamin
o djelomično inhibira kolinesterazu, djelomično aktivira nikotinske receptore u mozgu

17. OPĆI ANESTETICI:
INHALACIJSKI
• HALOTAN
o često se rabi
o nije eksplozivan i iritantan
o srednje brza indukcija i oporavak
o jako liposolubilan
o NP: hipotenzija, aritmije srca, maligna hipertermija, opetovana primjena – hepatotox.
(znatan metabolizam)
• isofluran – danas najčešće korišten anestetik, nisko toksičan, ne izaziva konvulzije
• DUŠIČNI OKSIDUL
o dobar analgetik
o niska potentnost – obično se koristi u kombinaciji s drugim anesteticima
o NP: malo ih je, pri dugotrajnoj ili opetovanoj primjeni – anemija
• sevofluran – brzo djelovanje i oporavak, uporaba u dnevnoj kirurgiji, malo NP
INTRAVENSKI
• TIOPENTAL
o liposolubilan barbiturat
o brzo djeluje, kratkotrajan učinak (raspodjela uglavnom u mišiće)
o sporo se metabolizira, nakuplja se u masnom tkivu
o pri opetovanoj primjeni se djelovanje može produžiti
o nije analgetik
o mala th. širina – opasan za KV sustav (deprimira srce)
o NP: izaziva vazospazam ako se injicira u arteriju, KV/respir. depresija, mamurluk
o veže se na albumin
o obično se rabi kao indukcijsko sredstvo
• PROPOFOL
o svojstva slična tiopentalu
o oporavak je brz i bez mamurluka
o primjena u trajnoj infuziji za održavanje kirurške anestezije
o NP: KV/respir. depresija
• ketamin – blokira NMDA receptore za exc. aminokiseline; spora indukcija, postefekti

(halucinacije, delirij) u oporavku; dobra analgezija, amnezija
• midazolam – sporodjelujući
• fentanil (opijat) + droperidol (antagonist dopamina) → duboka sedacija (neuroleptanalgezija)

18. ANKSIOLITICI I HIPNOTICI:
BENZODIAZEPINI
Mehanizam
♦ selektivni su za GABAA receptore
B B
♦ potenciraju inhibicijske učinke GABA-e vežući se na regulatorno mjesto receptora

♦ povećavaju afinitet GABA-e za receptor i povećavaju utok klorida
♦ reduciraju anksioznost i agresivnost (moguć paradoksalni učinak)
♦ izazivaju sedaciju i produljenje sna (sa smanjenim trajanjem REM faze) – učinci slabe nakon
redovite primjene
♦ izazivaju mamurluk, toleranciju i ovisnost
♦ smanjuju mišićni tonus i decerebracijsku rigidnost
♦ umanjuju koordinaciju
♦ antikonvulzivni učinak
♦ uzrokuju anterogradnu amneziju
Farmakokinetika
♦ dobra p.o. apsorpcija (liposolubilnost!)
♦ vežu se za proteine plazme
♦ nakupljaju se u masnom tkivu
♦ izlučuju se urinom kao glukuronski konjugati
♦ u kombinaciji s etanolom ili drugim depresorima SŽS – teška depresija disanja
• DIAZEPAM
o dugotrajni učinak
o akt. metabolit nordazepam
o anksiolitik, mišićni relaksans
o i.v. kao antikonvulziv
• KLONAZEPAM
o dugotrajan učinak
o antikonvulziv, anksiolitik
• MIDAZOLAM
o kratkotrajan učinak
o i.v. anestetik
o akt. metabolit je hidroksilirani derivat
• nitrazepam
• lorazepam
• FLUMAZENIL
o antagonist benzodiazepina
o anksiogen i prokonvulzivni učinak
o liječenje predoziranja (i.v.)
o brz i kratkotrajan učinak

BARBITURATI
♦ potenciraju učinak GABA-e
♦ manje specifičan učinak
♦ različito vezno mjesto od benzodiazepina
♦ induciraju sintezu cP450
• fenobarbital - antikonulziv
OSTALI
• buspiron (agonist 5-HT1A receptora) – ne izaziva sedaciju, inkoordinaciju i sindrom ustezanja
B B

19. ANTIPSIHOTICI:
• učinak se ostvaruje blokadom najmanje 80% D2 receptoraB B
• novi lijekovi su selektivniji za D2 B B
• u početku pojačaju, a kasnije smanje el. aktivnost dopaminerg. neurona

• moguće je da mijenjaju ekspresiju dopaminskih receptora
• potrebno je neko vrijeme da ostvare učinak
• učinci na mezolimbičke i mezokortikalne putove su terapijski
• učinci na nigrostrijatalni put su nuspojave
• reduciraju spontanu motoričku aktivnost (katalepsija – životinja ostane nepomična u položaju u
kom je ostavljena)
• klasični inhibiraju promjene u ponašanju izazvane amfetaminom
• svi izazivaju apatiju i redukciju inicijative, inhibiraju agresiju
• imaju antiemetski učinak
• NP:
o distone reakcije, parkinsonizam (umanjuju se blokadom M-ACh receptora)
o kasna diskinezija (često ireverzibilna, rjeđe se razvije kod atipičnih lijekova)
o lučenje prolaktina
o sedacija (fenotiazini blokiraju i H1) B B
o blokada M-ACh i α-adrener. receptora

o porast tjelesne mase
o žutica, leukopenija, agranulocitoza, urtikarije, maligna hipertermija
KLASIČNI
• KLORPROMAZIN
o fenotiazin
o nepravilna apsorpcija, mora se pratiti conc. u plazmi
o NP: opstruktivna žutica
• HALOPERIDOL
o butirofenon
o sklonost ekstrapiramidalnim NP
o manje antikolinergičkih NP, ne izaziva žuticu
• flufenazin
• tioridazin
ATIPIČNI
• SULPIRID
o benzamid
o selektivan za D2/D3
B B B B
• OLANZAPIN
o D4 B B
o ne uzrokuje agranulocitozu
• risperidon
• klozapin

20. LIJEKOVI S UČINKOM NA AFEKTIVNE POREMEĆAJE:
TRICIKLIČKI ANTIDEPRESIVI (TCA)

♦ spojevi slični fenotiazinima
♦ blokatori su povratnog unosa amina (NA, 5-HT) u živčani završetak
♦ NA – biološki simptomi, 5-HT – raspoloženje
♦ često se upotrebljavaju
♦ većinom dugotrajno djeluju
♦ često se biotransformiraju u aktivne metabolite
♦ NP: sedacija (H1 blokada), posturalna hipotenzija (α – adren. blokada), suha usta, poremećaji
B B
vida, konstipacija (M-ACh blokada), povremeno manija i konvulzije, rizik od ventr. aritmija
(K+HERG blokada)
P PB B
♦ pri akutnom predoziranju zbunjenost, manija i aritmije

♦ interakcije s alkoholom, anesteticima, antihipertenzivima, NSAIDs, kontraindicirani uz MAOI
• AMITRIPTILIN
o neselektivan, u širokoj upotrebi i za neuropatsku bol
• IMIPRAMIN
o neselektivan, djeluje nešto kraće
SELEKTIVNI INHIBITORI UNOSA 5-HT (SEROTONINA)

♦ selektivni za povratni unos 5-HT
♦ manje antikolinergičkih NP, manje opasni
♦ antidepr. učinak sličan učinku TCA
♦ ne reagiraju sa sastojcima hrane
♦ mogu inhibirati hepatički metabolizam TCA
♦ u kombinaciji s MAOI mogu izazvati „serotoninski sindrom“ (tremor, hipertermija, KV kolaps)
♦ rabe se i u drugim psihijatr. poremećajima
• FLUOKSETIN
o općenito je antidepr. koji se najviše propisuje
o ima dugo djelovanje (od 24 do oko 100 sati!)
• SERTRALIN
• fluvoksamin
• paroksetin
MAO INHIBITORI
♦ bili su potisnuti drugim lijekovima zbog interakcija
♦ učinak im je dugotrajan (traje tjednima) jer djeluju ireverzibilno
♦ strukturni su analozi supstrata za MAO, sadrže reaktivnu skupinu kojim se kovalentno vežu za
enzim
♦ izazivaju inhibiciju i mnogih drugih enzima važnih za metabolizam lijekova
♦ uzrokuju brz i ustaljen porast 5-HT, NA i dopamina u mozgu
♦ ne povećavaju aktivnost perifernih tkiva
♦ trenutačno povećavaju motoriku, euforija nastaje kasnije
♦ NP: posturalna hipotenzija, učinci slični atropinskim, dobivanje na težini, exc. CNS-a, rijetko
hepatotox.
♦ cheese-efekt: ako se uzimaju sa hranom koja sadrži tiramin mogu izazvati tešku hipertenziju

♦ ne smiju se davati s TCA i SSRI
♦ interakcije: npr petidin – hiperpireksija, nemir, koma, hipotenzija
• MOKLOBEMID
o djeluje kraće jer je reverzibilni kompetitivni inhibitor
• FENELZIN
• SELEGILIN
• tranilcipromin
ATIPIČNI ANTIDEPRESIVI
♦ manje toksični, manje NP
• mianserin
• maprotilin
ANTIMANIČNI LIJEKOVI (STABILIZATORI PONAŠANJA)

• LITIJ
o p.o. kao LiCO3 B B
o interferencija s IP3 i cAMP???

B B
o djeluje na maniju i depresiju → profilaksa bipolarne bolesti

o dug poluvijek, uska th. širina – pratiti conc.
o NP: česte, mučnina, žeđ, poliurija, hipotiroidizam, tremor, slabost, mentalna konfuzija,
teratogeni učinak, akutna tox. – smetenost, konvulzije i aritmije
• VALPROAT i karbamazepin
o blaže NP, sigurniji za primjenu

21. ANTIEPILEPTICI:
Mehanizmi:
♦ smanjenje el. exc. blokadom Na+ kanala ovisnom o aktivnosti
P P
♦ pojačavanje učinaka GABA-e

♦ inhibicija Ca2+ kanala
P P
• FENITOIN
o smanjenje el. exc. blokadom Na+ kanala ovisnom o aktivnosti
P P
o djelotvoran u mnogim oblicima epilepsije, ali ne i u apsansima

o metabolizam pokazuje kinetiku zasićenja → potrebno kontrolirati conc.
o česte interakcije
o NP: konfuzija, hiperplazija desni, osipi, anemija, teratogeni učinak
o rabi se i kao antiaritmik
• KARBAMAZEPIN
o derivat TCA
o djeluje slično kao i fenitoin, ali s manje NP
o grand mal i parcijalni napadaji, neuropatska bol, stabilizacija raspoloženja
o nije djelotvoran u apsansima
o induktor jetrenih enzima → interakcije
o NP: sedacija, ataksija, mentalni poremećaji, zadržavanje H2O B B
• VALPROAT
o strukturno odskače
o mehanizam nejasan; slabo inhibira GABA transaminazu; djeluje i na Na+ kanale P P
o apsans (petit mal), stabilizacija raspoloženja

o NP:alopecija, teratogeni učinak, teška hepatotox.
• fenobarbital – snažan sedativ
• DIAZEPAM
o mioklonični napadaji
• klonazepam
• etosuksimid – apsans!
Noviji lijekovi
• VIGABATRIN
o inhibitor GABA transaminaze
o NP: pospanost, promjene raspoloženja i ponašanja
• GABAPENTIN
o nepoznat mehanizam
o saturabilna apsorpcija, malo NP → siguran lijek
• topiramat – sličan fenitoinu, sigurniji

• baklofen – agonist GABAB receptora – antispastik
B B
• lamotrigin – inhibira Na+ kanale

P P

22. ANALGETICI:
OPIOIDI I ANTAGONISTI
• MORFIN
o visok afinitet za µ opoidne receptore
o analgezija, euforija i sedacija
o depresija disanja, supresija kašlja
o mučnina i povraćanje
o konstrikcija pupile
o smanjen GI motilitet → konstipacija
o otpuštanje histamina → bronhokonstrikcija i hipotenzija
o daje separenteralno ili p.o.
o akutno predoziranje → depresija disanja i koma
o metabolit glukuronid je još potentniji analgetik
• KODEIN
o slabiji µ agonist
• FENTANIL
o fenilpiperidinski derivati
o učinci slični morfinu, ali kraće djelovanje
• METADON
o farmakološki sličan morfinu, znatno dugotrajniji učinak, blaža sedacija
o veže se u ekstravaskularnom odjeljku
o manje akutan sindrom ustezanja
• diamorfin (heroin, metabolizira se u morfin i M6G) – brže prolazi KM barijeru
• PENTAZOCIN
o kombinirano djelovanje: κ i δ agonist, µ antagonist
o afinitet za κ receptore je veći nego za µ, djeluje i na neopoidne σ
o u malim dozama sličan morfinu
o u većim dozama blaga depresija disanja, disforija, s noćnim morama i halucinacijama,
povisuje krvni tlak
o manje izaziva ovisnost
• NALOKSON i naltrekson
o opoidni antagonisti
• petidin – učinci slični morfinu, izaziva nemir umjesto sedacije, ima antimuskarinsko djelovanje
• loperamid – ne prodire u mozak pa nije analgetik, inhibira crijevnu peristaltiku
BLAGI ANALGETICI
• PARACETAMOL
OSTALI ANALGETICI
• TRAMADOL
o metabolit trazodona
o mehanizam nije razjašnjen

• karbamazepin
• amitriptilin
• ketamin
• tiorfan

23. PSIHOMIMETICI I STIMULATORI SREDIŠNJEG ŽIVČANOG SUSTAVA:
• AMFETAMINI
o brzo se apsorbiraju, lako prolaze krvno-moždanu barijeru
o povećavaju motoričku aktivnost
o uzrokuju euforiju i uzbuđenje, gubitak apetita i anoreksiju
o nakon dužeg korištenja izazivaju stereotipno i psihotično ponašanje → amfetaminska
psihoza, nalik shizofreniji
o učinci su posljedica otpuštanja katekolamina (posebice noradrenalina i dopamina)
o stimulirajuće djelovanje prestaje nakon nekoliko sati, a onda slijede depresija i
anksioznost
o brzo se razvija tolerancija prema stimulirajućim učincima, ali periferni
simpatomimetski učenici mogu potrajati
o korisni su u liječenju narkolepsije i (paradoksalno) za kontroliranje hiperaktivne djece
o više se ne koriste za smanjenje apetita
o mogu izazvati plućnu hipertenziju
o TCA i MAOI potenciraju učinke amfetamina
o najvažniji su kao lijekovi koji izazivaju ovisnost, pretežno psihološku
• MDMA (ecstasy)
o amfetamin
o već nakon jedne doze može uzrokovati iznenadnu smrt → stanje slično toplinskom
udaru → oštećenje mišića i zatajenje bubrega, poremećaj lučenja ADH, žeđ,
intoksikacija vodom
• metilfenidat – sličan amfetaminu, rabi se u liječenju ADHD-a u djece
• KOKAIN
o inhibira unos katekolamina pomoću NA i D prijenosnika → povećava periferne učinke
simpatičke živčane aktivnosti
o psihomotorno stimulirajuće djelovanje: pričljivost, motorička aktivnost, porast
zadovoljstva
o tahikardija, vazokonstrikcija, porast krvnog tlaka i tjelesne temperature
o veće doze izazivaju tremor i konvulzije praćene respiracijskom i vazomotornom
depresijom
o nakon početnog stimulirajućeg djelovanja nastupaju depresija i disforija praćene
potrebom za uzimanjem lijeka → značajan stupanj psihološke ovisnosti
o djelovanje kokaina znatno je kraće od djelovanja amfetamina
o NP: srčane aritmije, koronarna ili cerebralna tromboza, sporo progresivno oštećenje
miokarda
o može oštetiti razvoj mozga u fetusa, praćeno malformacijama ekstremiteta
o u djece izložene kokainu tijekom trudnoće javljaju se ishemijske i hemoragijske lezije
te iznenadna smrt novorođenčadi
• KOFEIN i teofilin – metilksantini

o glavni učinci su: stimulacija CNS-a, diureza, stimulacija srčanog mišića i relaksacija
glatkih mišića (poglavito bronhalnih)
o smatra se da inhibiraju fosfodiesterazu, odgovornu za metabolizam cAMP-a
o povećana količina cAMP-a izaziva učinke poput stimulatora adenilat-ciklaze
o dodatno, metilksantini antagoniziraju učinke adenozina (A1 i A2 receptori)
B B B B
o za znatniji učinak dovoljne su 2-3 šalice jake kave

o opisuju se smanjenje umora i poboljšanje mentalnih aktivnosti, bez euforije

o čak ni visoke doze ne uzrokuju stereotipno ponašanje ili psihotomimetske učinke
o teofilin se rabi kao bronhodilatator
• LSD (dietilamid lizergične kiseline)

o djelovanje srodno serotoninu i katekolaminima
o izaziva iskrivljene osjete fantastične i halucinatorne prirode
o iznimno jak, uzrokuje dugotrajnan osjećaj disocijacije i nesređenih misli, ponekad sa
zastrašujućim halucinacijama, paranojom i agresijom
o halucinacije se mogu vraćati i nakon dugo vremena
o može uzrokovati dugotrajne psihopatološke promjene
o vjerojatno djeluje kao agonist 5-HT2 receptora, smanjujući aktivnost 5-HT neurona u
B B
nuclei raphe
o ne uzrokuje fizičku ovisnost

24. OVISNOST I ZLOUPORABA LIJEKOVA:
• OPIJATI (MORFIN, HEROIN)

o
• NIKOTIN
o djeluje na nikotinske acetilkolinske receptore uz posljedičnu neuronalnu ekscitaciju
o centralne učinke blokiraju antagonisti poput mekamilamina
o poticajni učinci povezani su s ekscitacijom mezolimbičkog dopaminergičkog puta
o uzrokuje povećanje budnosti, smanjenje anksioznosti i napetosti, olakšava učenje
o periferni učinci su posljedica ekscitacije ganglija (tahikardija, porast krvnog tlaka,
smanjenje motiliteta GI trakta) i na njih se brzo razvije tolerancija
o metabolizira se u jetri unutar 1-2 sata, nakon čega u plazmi dulje vremena ostaje
inaktivni metabolit kotinin
o izaziva toleranciju i psihičku i fizičku ovisnost
• ETANOL
o djeluje kao opći depresor CNS-a
o inhibira otvaranje Ca kanala, povećava aktivnost GABA-e, inhibira NMDA glutamatne
receptore
o granične učinke uzrokuje plazmatska conc. od oko 40 mg / 100 ml, ozbiljnu
intoksikaciju 150 mg / 100 ml, a respiratorni zastoj i smrt 500 mg / 100 ml
o periferno uzrokuje ograničenu diurezu, vazodilataciju i odgođeni porođaj
o kronično uzrokuje neurološku degeneraciju s demencijom i perif. neuropatijom,
oboljenja jetre s progresijom u cirozu
o umjerena konzumacija protektivna je kod ishemijske bolesti srca
o u trudnoći može uzrokovati FAS
o uzrokuje toleranciju, fizičku i psihološku ovisnost
• KOKAIN
• ∆9 – tetrahidrokanabinol (THC)
P P
o na CNS ima i depresivno i psihotomimetsko djelovanje

o pojedinci osjećaju euforiju i opuštenost, s izoštrenom senzorikom
o objektivni testovi pokazuju poremećaj učenja, pamćenja i motoričkih sposobnosti
o pokazuje analgetsko i antiemetsko djelovanje
o periferno uzrokuje vazodilataciju, bronhodilataciju i smanjenje intraokularnog tlaka
o kanaboidni raceptori spregnuti su sa G-proteinima, inhibicijom adenilat ciklaze i
učincima na Ca i K kanale → inhibicija sinaptičke transmisije
• ANANDAMID
o endogeni je ligand za kanaboidne receptore u CNS-u
o derivat je arahidonske kiseline, a uloga mu još nije razjašnjena
• otapala, benzodiazepini, amfetamin

25. LOKALNI ANESTETICI I OSTALI LIJEKOVI KOJI UTJEČU NA NATRIJSKE I
KALIJSKE KANALE:
LOKALNI ANESTETICI
Mehanizam:
♦ blok Na+ kanala
P P
♦ mali mijelinizirani aksoni, zatim nemijelizirani, pa veliki mijelizirani

♦ na taj način se prvo blokira nociceptivna i simpatička transmisija
• LIDOKAIN
o djelovanje je brzo i srednje dugog trajanja
o dobro prodire u tkiva
o u širokoj uporabi za lokalnu anesteziju
o i.v. upotreba za liječenje aritmija
o NP: umor, drhtanje, napetost, povremene konvulzije praćene depresijom respiracije;
bradikardija i smanjeni udarni volumen, vazodilatacija → KV kolaps!
• bupivakain – sličan lidokainu, sporije i dugotrajnije djeluje, opasniji za srce
• prokain – sličan lidokainu, djelovanje na CNS je izraženije
• TETRAKAIN
o jako sporo djelovanje
o sličan lidokainu
o rabi se za spinalnu i kornealnu anesteziju
• benzokain – površinski anestetik niske topljivosti (prašak)
SELEKTIVNI ANTAGONISTI Na+ KANALA P P
• tetrodotoksin (TTX) – riba jež – Japan!
ANTAGONISTI K+ KANALA P P
• derivati sulfonilureje
• tetraetilamonij (TEA)
• 4-aminopiridin
AKTIVATORI K+ KANALAP P
• kromakalim

26. KEMOTERAPIJA KARCINOMA
ALKILIRAJUĆI AGENSI
• CIKLOFOSFAMID (ifosfamid)
o aktivacija → aldofosfamid → fosforamid iperit (citotox) + akrolein (oštećenje mokr.
mjehura)
o mijelosupresija (uglavnom limfocita)
• CISPLATIN
o uzrokuje intralančano vezivanje ovojnice DNA
o uzrokuje izrazitu mučninu i povraćanje
o nefrotox.
o karcinomi spolnih stanica
• klorambucil
ANTIMETABOLITI
• CITARABIN
o analog nukleozida 2'-deoksicitidina
o u ciljnoj stanici se fosforilira, a produkt inhibira DNA polimerazu
• METOTREKSAT
o antagonist folne kiseline
o inhibira dihidrofolat reduktazu → smanjenje FH4 B B
o inhibira sintezu DNA i purina

o NP: depresija košt. srži i oštećenje GI epitela, pneumonitis, nefrotox.
• GEMCITABIN – inhibicija DNA polimeraze, citidinski analog
• fluorouracil, merkaptopurin
CITOTOKSIČNI ANTIBIOTICI
• DOKSORUBICIN
o veže se za DNA – inhibira sintezu RNA i DNA
o djeluje na topoizomerazu II (DNA girazu) – koči diobu
o NP: stvara slobodne radikale
• BLEOMICIN
o metalokelirajući antibiotici, oštećuju preoblikovanu DNA
o NP: mala mijelosupresija, cističan fibroza, alergije
• POKARBAZIN
o inhibira sintezu DNA i RNA
o interferira s miozom u interfazi
o primjena: Hodgkinova bolest
o interakcija s alkoholom i depresivnim lijekovima
o NP: hipertenzija
BILJNI DERIVATI
• VINKRISTIN
o veže se za tubulin
o uzrokuje arest stanice u metafazi

• PAKLITAKSEL
o smrzava mikrotubule u polimeriziranom stanju
o primjena – karcinomi dojke i jajnika
• etoposid, irinotekan
HORMONI I LIJEKOVI S UČINKOM NA MALIGNE TUMORE

• TAMOKSIFEN
• glukokortikoidi
• flutamid, ciproteron – antiandrogeni koji se koriste u th. ca. prostate
• formestan, estrogeni, progestageni (megestrol)
MJEŠOVITI AGENSI:
• MONOKLONALNA PROTUTIJELA
o imunoglobulini
o NK stanice, komplement, apoptoza
• RITUKSIMAB
o monoklonalno protutijelo koje se veže za limfocite B
o komplementom posredovana liza, apoptoza
o rezistentne stanice čini osjetljivim na lijekove
• trastuzumab
• imatinib mesilat
• modulatori biološkog odgovora: interferon-γ, aldesleukin

27. ANTIBIOTICI:
1. SULFONAMIDI
Sulfonamidi
- Sulfonamid je strukturni analog PABA-e, ključne za sintezu folne kiseline u bakterija
(natjecanje za enzim dihidropteroat sintetazu)
- bakteriostatik
- prisutnost gnoja smanjuje djelovanje (timidin i purini), kao i lokalni anestetici poput prokaina
(ester PABA-e)
- otpornost je česta, prenosi se plazmidima
- primjena per os, dobra apsorpcija
- prelazi placentu i krvno-moždanu barijeru
- NP: mučnina, glavobolja, preosjetljivost, hepatitis, depresija koštane srži i kristalurija, cijanoza
uzrokovana methemoglobinemijom
Klinička primjena:
- sulfadiazin, sulfadimidin, sulfametoksazol, sulfametopirazin, sulfasalazin
- Pneumocystis carinii (sa trimetoprimom)
- malarija i toksoplazmoza (sa pirimetaminom)
- upalne bolesti crijeva (sulfasalazin-komb. sulfapiridina i aminosalicilata)
- inficirane opekline (topički-srebrni sulfadijazin)
- spolne infekcije (trahom, klamidija, ulcus mole)
- infekcije dišnih puteva i mokraćnog trakta (sada rijetko)
SULFAMETOKSAZOL
SULFASALAZIN
sulfadiazin-srebro (za lokalnu primjenu)
TRIMETOPRIM
- antagonist folne kiseline (sliči njenom pteridinskom dijelu što zbunjuje enzim dihidrofolat
reduktazu)
- bakteriostatik
- primjena per os, dobra apsorpcija i raspodjela kroz sva tkiva i tekućine, eliminacija bubrezima
- nuspojave: mučnina, poremećaji u krvi, kožni osipi, moguća megaloblastična anemija
- kl.primjena: infekcije mokraćnog i dišnog sustava, P.carinii infekcija kao kotrimoksazol
2. BETA LAKTAMSKI ANTIBIOTICI

Penicilini:
Peniciline dijelimo na:
penicilini s klasičnim užim spektrom djelovanja
penicilin G, penicilin V
penicilini s proširenim spektrom djelovanja
(aminopenicilini: ampicilin, amoksicilin)
penicilini s djelovanjem na pseudomonas
(piperacilin, karbencilin, tikarcilin)
penicilini otporni na penicilinazu
(kloksacilin, dikloksacilin, oksacilin itd.)
Klavulanska kiselina samostalno gledajući jest slabi antibiotik loše učinkovitosti, ali ima neobično
svojstvo da se veže za aktivno mjesto na penicilinazi i onesposobljuje je. Bakterije koje
posjedujući penicilinazu imaju otpornost na amoksicilin primjenom klavulanske kiselina uz
amoksicilin postaju osjetljive na amoksicilin

Vrste penicilina:
- benzilpenicilin (penicilin G) parenteralno
- benzatin penicilin(i.m., kroz 10-14 dana)
- prokain penicilin (i.m., za 8-12 h)
- fenoksimetilpenicilin (penicillin V) per os
- ometaju sintezu peptidoglikana u st.stijenci bakterija, vežu se na receptorske bjelančevine PBP i

inhibiraju transpeptidacijski enzim, inaktivira inhibitore enzima autolize u st.stijenci
- daju se per os, i.m. ili i.v.
- šire se kroz sva tkiva i tj.tekućine, u likvor samo kod upale moždanih ovojnica
- eliminacija bubrezima
- nuspojave: preosjetljivost, probavne smetnje i superinfekcije kod peroralne primjene
Klinička primjena:
o bakterijski meningitis (i.v.benzilpenicilin)
o infekcije kosti i zglobova (flukloksacilin)
o infekcije kože i mekog tkiva (benzilpenicilin, flukloksacilin)
o faringitis (fenoksimetilpenicilin)
o upala srednjeg uha (amoksicilin)
o bronhitis (amoksicilin)
o infekcije mokraćnog trakta (amoksicilin)
o pneumonija (amoksicilin)
o gonoreja (amoksicilin)
o sifilis (prokain benzilpenicilin)
o endokarditis
o infekcije sa P.aeruginosa (piperacilin)
BENZILPENICILIN
- Penicilin G ili benzilpenicilin jest prirodni penicilin i jedan je od prvih penicilina koji se
primjenjivao. Njegovu natrijevu sol nazivamo kristalinični penicilin. Iako nema široki spektar
i vrlo je osjetljiv na beta laktamazu, na osjetljive mikroorganizme djeluje bolje nego bilo koji
drugi antibiotik, te predstavlja lijek izbora za sve infekcije uzrokovane sa Streptococcus
pyogenes skupine A i Streptococcus pneumoniae. Zbog razgradnje u probavnom sustavu može
se primjenjivati samo parenteralno i to najčešće intramuskularno. Aktivan je prema brojnim G+
i G– bakterijama ali na neke spirohete i aktinomicete.
- Registrirani u RH za 2006: Crystacillin (PLIVA)
FENOKSIMETILPENICILIN
- Penicilin V, generičkim imenom fenoksimetilpenicilin, klasični je penicilin za peroralnu
primjenu. Za razliku od penicilina G, otporan je na želučanu kiselinu – stoga se primjenjuje
oralno. Sprječava sintezu stanične stijenke bakterija, učinak mu je baktericidan. Antimikrobni
spektar fenoksimetilpenicilina odgovara spektru parenteralnoga benzilpenicilina. Primjenjuje
se kod liječenja lakših infekcija (angina, šarlah, reumatska groznica, erizipel) Najčešće dolazi u
obliku organske soli - benzatin-fenoksimetilpenicilina.
- Registrirani u RH za 2006: Silapen (BELUPO), Ospen (KRKA)
FLUKLOKSACILIN
- Zbog posebne građe postaničnog lanca kloksacilin nije supstrat za penicilinazu i stoga je
djelotvoran i protiv brojnih bakterija na koje ostali penicilini ne mogu djelovati. Može se davati
peroralno. Koristi se isključivo za liječenje infekcija rezistentnim stafilokokima.
- Registrirani u RH za 2006: Orbenin (PLIVA)

AMPICILIN
- Ampicilin predstavlja iznimno važnu skupinu penicilina jer dobro djeluje protiv enterobakterija
te na brojne druge vrste na koje ne djeluju obični penicilini. Nastao je sasvim slučajno, na
način da se tijekom uzgoja u petrijevoj zdjelici dodala aminobenzilna kiselina. Plijesni su je
ugradili u penicilin i nastao je novi antibiotik ampicilin. Danas se ampicilin proizvodi
kopulacijom čiste 6-aminopenicilanske kiseline i aminobenzilne kiseline. Važno je istaći da se
ampicilin sve manje koristi jer se jako sporo i slabo resorbira iz probavnog sustava te su
učestale nuspojave poput proljeva.
- Koristi se kod infekcija gornjeg respiratornog trakta, urinarnog trakta, kod bakterijskog
meningitisa, infekcija salmonelom i dr.
- Registrirani u RH za 2006: Penbritin (PLIVA)
AMOKSICILIN
- Amoksicilin je modificirana verzija ampicilina dodatkom jedne hidroksilne skupine na
benzensku jezgru supstituenta. Time je dobiven iznimno učinkovit penicilinski antibiotik za
oralnu primjenu. Koristi se kod istih infekcija kao i ampicilin, a za razliku od ampicilina daleko
brže se resorbira iz probavnog sustava i nema nezgodnih nuspojava kao ampicilin.
Karakteristično je da se koristi kod trojne terapije za eradikaciju Helicobacter pylori iz želuca
(ta bakterija uzrokuje peptički ulkus).
- Registrirani u RH za 2006: Amoksicilin (BELUPO), Amoxil (PLIVA) Almacin
(ALKALOID)
Amoksicilin + klavulanska kiselina
- S obzirom da ampicilin i amoksicilin imaju jako širok spektar djelovanja i dobru učinkovitost,
otpornost nekih sojeva na te antibiotike (posjedovanje penicilinaze) postao je veliki problem.
Rješenje je došlo kombiniranjem amoksicilina i klavulanske kiseline. Registrirani u RH za
2006: Klavax bid (FARMAL), Klavocin bid (PLIVA), Augmentin (GLAXOSMITHKLINE),
Amoksiklav (LEK)
piperacilin, tikarcilin
Cefalosporini:
- sprječavaju sintezu bakterijskog peptidoglikana vežući se za receptorske bjelančevine
- otpornost uzrokovana beta-laktamazom koju prenose plazmidom
- većinom parenteralna primjena, neki i per os (cefaleksin)
- rasprostranjenost posvuda po tijelu, neki prolaze i K-M barijeru (cefotaksim, cefuroksim,
ceftriakson)
- eliminacija većinom putem bubrega, manje putem žuči
- nuspojave: preosjetljivost (unakrsna reakcija sa penicilinom 10 %, nefrotoksičnost (cefradin),
slabo podnošenje alkohola, proljev pri primjeni per os
- najmanje toksični antibiotici!
- baktericidni
- djeluju na G+ streptokoke i stafilokoke
- djelovanje na G– bakterije je različito i ovisi o strukturi
- na pseudomonas djeluju ceftazidin i cefoperazin
Klinička primjena:
o septikemija (cefuroksim, cefotaksim)
o pneumonija uzrokovana osjetljivim mikroorganizmima
o meningitis (ceftriakson, cefotaksim)
o infekcija žučnog trakta
o infekcije mokraćnog trakta (per os)
o sinusitis (cefadroksil)

Cefalosporini I. generacije
cefadroksil - Duracef
cefaleksin - Cefaleksin, Cefalin, Ceporex, Oracef
cefadroksil - Kefzol
Cefalosporini II. generacije
cefuroksim - Ketocef inj. Novuroxim
cefuroksimaketil - Novocef, Novuroxim, Zinnat (or.)
cefprozil - Cefzil
Cefalosporini III. generacije
cefiksim - Cefixim
cefotaksim - Cefotaksim
ceftazidim - Mirocef, Tenicef
ceftibuten - Cedax
ceftriakson - Lendacin, Lidacef, Rocephin
cefoperazon - Cefobid
Cefalosporini IV. generacije
cefepim – Maxipime
CEFALEKSIN
- Cefaleksin je cefalosporinski antibiotik širokog spektra i baktericidnog djelovanja. Po strukturi
je analog penicilinskom antibiotiku ampicilinu jer sadržava aminobenzilnu kiselinu na dušiku.
Djeluje na G+ i G– uzročnike kao streptokoke, stafilokoke, pneumokoke, Proteus mirabilis,
Haemophilus influenzae, Neisseria gonorrhoe, Neisseria meningitidis i dr. Ne djeluje na G–
uzročnike koji produciraju β-laktamaze.
- Koristi se za liječenje slijedećih infekcija:
o Infekcije dišnih puteva (faringitis, tonzilitis);
o Infekcije srednjeg uha;
o Infekcije kože i mekih tkiva;
o Infekcije koštanog tkiva;
o Infekcije genitourinarnog sustava.
- Registrirani u RH za 2006: Cefaleksin (BELUPO); Ceporex (PLIVA); Oracef (KRKA),
Cefalin (PLIVA KRAKOW)
CEFUROKSIM
- Cefuroksim zbog osjetljivosti prema želučanoj kiselini dolazi samo u obliku injekcijskih
otopina. Cefuroksim djeluje na većinu gram-pozitivnih aerobnih bakterija dok su samo neke
Gram-negativne aerobne bakterije osjetljive na cefuroksim.
- Koristi se u liječenju:
o infekcija dišnog i genitourinarnog sustava uzrokovanih mikroorganizmima osjetljivim
na cefuroksim, kad je potrebna parenteralna primjena.
o infekcija kože i mekih tkiva, sepse i meningitisa
o gonoreje
o infekcija kostiju i zglobova uzrokovanim Staphylococcus aureusom.
- Registrirani u RH za 2006: Ketocef injekcije (PLIVA), Novuroxim (PLIVA KRAKOW)
CEFOTAKSIM
ceftriakson
Ostali:
IMIPENEM
- glavni predstavnik karbapenema
- vrlo širok spektar djelovanja protiv mnogih aerobnih i anaerobnih G+ i G– bakterija

- NP: mučnina i povraćanje, neurotoksičnost kod visokih doza
- primjena sa cilastinom smanjuje razgradnju u bubregu
AZTREONAM
- glavni predstavnik monobaktama
- otporan na većinu beta-laktamaza
- ograničen je na G– aerobne bacile te pseudomonas, N.meningitidis i Haemophilus influenzae
- ne djeluje protiv G+ bakterija ni anaeroba
- parenteralna primjena, poluvijek 2 sata
- obično ne uzrokuje preosjetljivost kod alergičnih na penicilin
3. OSTALI INHIBITORI SINTEZE STANICNE STIJENKE KOJI NISU BETA LAKTAMI

VANKOMICIN
- glikopeptidni antibiotik
- baktericidan osim za streptokoke
- inhibira sintezu st.stijenke G+ bakterije, osobito MRSA
- nema apsorpcije per os, samo i.v.
- nuspojave: preosjetljivost, ototoksičnost, nefrotoksičnost, flebitis
Klinička primjena:
o pseudomembranozni kolitis (per os)
o višestruko otporni stafilokoki
o kod alergije na penicilin
o neki oblici endokarditisa
teikoplanin
4. AMINOGLIKOZIDI
- inhibiraju sintezu bjelančevina (greške u prevođenju)
- slabo djeluju protiv anaeroba (aktivni transport kroz st.stijenku
- ovisi o kisiku, kloramfenikol ga blokira)
- baktericidi, pojačavaju ih lijekovi koji smetaju sintezu st.stijenke
- gentamicin, streptomicin, amikacin, tobramicin, netilmicin, neomicin
- sve veća otpornost
- protiv većine G– i nekih G+ bakterija
- slaba apsorpcija primjena i.m. ili i.v.
- ne prolaze KM barijeru ni u staklovinu oka, prolaze placentu
- moguće visoke konc.u zglobnoj i pleuralnoj tekućini
- poluvijek 23 sata, eliminacija bubrezima
- nuspojave: ototoksičnost (ireverzibilna) i nefrotoksičnost (reverzibilna) ovise o dozi
Klinička primjena:
o protiv G– bakterija u crijevnim inf. i kod sepse
o infekcije P.aeruginoza (gentamicin, tobramicin)
o u streptokoknim infekcijama i kod listerije zajedno sa penicilinom
o primarne kožne infekcije, opekline, inficirane rane i druge sekundarne kožne infekcije
(lokalna medikacija)
o amikacin ima najširi spektar, manje je toksičan od gentamicina i djeluje na uzročnike
otporne na ostale aminoglikozide
- GENTAMICIN, NETILMICIN, TOBRAMICIN, AMIKACIN, spektinomicin, neomicin,

streptomicin

5. TETRACIKLINI
- antibiotici širokog spektra djelovanja (G+ i G–)
- tetraciklin, oksitetraciklin (Geomycin), doksiciklin (Vibramycin), minociklin
- selektivni prodor u prokariotsku stanicu aktivnim transportom i inhibicija sinteze bjelančevina
- bakteriostatici
- otpornost preko plazmida
- obično per os, može i parenteralno
- apsorpcija nepravilna, smanjena u prisutnosti hrane, manje uz mlijeko, antacide i pripravke
željeza (keliraju ione metala Ca, Mg, Fe, Al)
- nuspojave: probavni poremećaji, deformacije kostiju i zubi (ne trudnicama, dojiljama ni djeci),
hepatotoksičnost, fototoksičnost (demeklocin), vrtoglavice (minociklin), oštećenje bubrega i
koštane srži
Klinička primjena:
o prvi izbor za infekcije rikecijom, mikoplazmom i klamidijom te za brucelozu, koleru,
kugu i Lymeovu bolest
o mješovite infekcije dišnih puteva te akne
o demeklociklin inhibira djelovanje ADH-za liječenje kronične hiponatrijemije kod npr.
malignih tumora pluća
OKSITETRACIKLIN, DOKSICIKLIN, minociklin
6. MAKROLIDI
- inhibicija sinteze bjelančevina (vezanje na 50s podjedinicu ribosoma isto kao i za
kloramfenikol i klindamicin komp.)
- eritromicin, azitromicin (Sumamed), klaritromicin (Makcin)
- eritromicin spektar sličan penicilinskom (G+ bakterije i spirohete, rijetke G– bakt.
(Haemophillus, Neisseria), Mycoplasma pneumoniae, legionella, neke klamidije)
- azitromicin učinkovit protiv H.influenzae, Toxoplasme gondii
- klaritromicin – lepra, H.pylori
- peroralna primjena, eritromicin može i parenteralno (lok.tf.)
- ne prelaze u likvor ni sinoviju, eliminacija putem žuči
- poluvijek eritro. 90 min., klaritro.3x a azitro.816x više
- nuspojave: probavni poremećaji, preosjetljivost, kolestatska žutica
Klinička primjena:
o infekcije dišnog sustava
o infekcije kože i potkožnog tkiva
o konjunktivitis u novorođenčadi i pneumonija u male djece
o nekomplicirane urogenitalne infekcije
o pertusis, listerioza, legionarska bolest, teški oblici akni, difterija, šarlah, trahom,
primarni sifilisa i sl.
o klaritromicin (uz amoksicilin i omeprazol) koristi u trojnoj terapiji eradikacije
(iskorjenjenja) bakterije Helicobater pylori iz želuca gdje uzrokuje čir na želucu
Što azitromicin čini posebnim u odnosu na druge makrolide?

Iako ima isti mehanizam djelovanja i vrlo, vrlo sličan spektar djelovanja, azitromicin ima
svojstvo da se u krvotoku koncentrira u leukocitima. Kada nastane nekakva upala izazvana
infekcijom bakterijama, leukociti kreći prema mjestu upale radi saniranja iste. S njima kreće i
azitromicin koji se nalazi u leukocitima. Na taj način leukociti specifično odnose i
koncentriraju azitromicin točno tamo gdje je najpotrebniji: na mjestu infekcije. Zbog te osobine
primjenjuje se samo jednom dnevno, a terapija traje samo 3 dana.
7. LINKOZAMIDI
- glavni predstavnik klindamicin
- inhibicija sinteze bjelančevina

- protiv G+ koka uključujući stafilokoke otporne na penicilin, te mnoge anaerobe poput
Bacteroides vrste
- per os ili parenteralno, širi se svuda (i u kosti) ali ne u likvor
- poluvijek 21 sat, eliminacija putem žuči i mokraće
- nuspojave: probavne smetnje, moguć pseudomembranozni kolitis
Klinička primjena:
o infekcije roda Bacteroides
o stafilokokne infekcije kosti i zglobova
o topikalno za stafilokokni konjunktivitis
o akne
o vaginalne infekcije
Indiciran je za liječenje teških infekcija prouzročenih mikroorganizmima osjetljivim na klindamicin:
infekcija dišnih putova (upala pluća), infekcija kože i mekih tkiva (inficirane rane, apscesi, upala
staničnog tkiva), akutnog i kroničnog osteomijelitisa, bakterijemija (osobito anaerobnih ),
intraabdominalnih infekcija (peritonitisa), infekcija u ginekologiji
8. STREPTOGRAMINI
- kvinupristin, dalfopristin
- skromni bakteriostatici svaki posebno, zajedno u i.v. primjeni protiv G+ bakterija
- protiv ozbiljnih infekcija koje ne liječe drugi antibiotici (S.aureus otporna na meticilin,
E.faecium otporna na vankomicin)
- primjena i.v.infuzijom, razgradnja u jetri, poluvijek 12 sata
- nuspojave: upala na mjestu infuzije, artralgija, bol u mišićima, mučnina, povraćanje i proljev
9. OSTALI INHIBITORI SINTEZE BAKTERIJSKIH PROTEINA

KLORAMFENIKOL
- širok spektar djelovanja (G+ i G– te rikecije)
- bakteriostatik (za H.influenzae baktericidan)
- per os ili parenteralno davanje
- dobra apsorpcija i raspodjela u sva tkiva i tekućine (i likvor)
- poluvijek 2 sata, inaktivacija u jetri, 10% putem mokraće
- nuspojave: pancitopenija, “sindrom sive bebe” (pepeljasta boja kože, povraćanje, proljev, pad
TT, smrtnost 40%)
Klinička primjena:
o za ozbiljne infekcije gdje je dobrobit veća od rizika od toksičnosti!
o H.influenzae otporna na druge lijekove
o meningitis u onih koji ne mogu primati penicilin
o topikalna primjena kod bakterijskog konjunktivitisa
Oksalizidononi:
- glavni predstavnik linezolid (Zyvox, Zyvoxid)
- protiv G+ bakterija, osobito koristan protiv onih otpornih tipa MRSAe, pneumokoka otpornog
na penicilin te enterokoka otpornih na vankomicin, i protiv nekih anaeroba (C.difficile)
- per os ili i.v. infuzijom, poluvijek 57 sati
- nuspojave: trombocitopenija, mučnina, proljev, osip i ošamućenost
Klinička primjena: upale pluća, septikemije te infekcije kože i mekog tkiva
fusidička kiselina
- steroidni antibiotik uskog spektra djelovanja
- inhibira sintezu bjelančevina ugl.G+ bakterija

- dobra apsorpcija iz crijeva, izlučivanje putem žuči
- nuspojave: probavne smetnje, žutica
10. FLUOROKINOLONI
- lijekovi širokog spektra (ciprofloksacin, ofloksacin, norfloksacin) te uskog spektra (cinoksacin,
nalidinska kiselina)
- DNAgiraza enzim koji stvara superuzvojnicu i omogućuje replikaciju stanice
- najbolje protiv aerobnih G– bacila i koka
- najčešće primjena ciprofloksacina, učestalost stafilokokne otpornosti je velika
- per os, dobra rasprostranjenost
- nuspojave: probavne smetnje te osip, artropatija, SŽS
- važna interakcija ciprofloksacina i teofilina (inhibicija P450, toksičnost teofilina u asmatičara)
Klinička primjena:
o složene infekcije mokraćnog trakta (norfloksacin, ofloksacin)
o infekcije dišnih putova sa Pseudomonas u cistične fibroze
o invazivna upala vanjskog uha sa Pseudomonas
o kronični osteomijelitis uzrokovan G– bacilima
o eradikacija S.typhi u kliconoša
o gonoreja
o bakterijski prostatitis
o upala grlića maternice
o antraks
CIPROFLOKSACIN, pefloksacin, norfloksacin NALIDIKSIČNA KISELINA (kao kinolon),
11. OSTALI
ZA SISTEMSKU PRIMJENU
NITROFURANTOIN
- protiv G+ i G– bakterija
- peroralna primjena, eliminacija bubrezima
- nuspojave: probavne smetnje, kožne reakcije, leukopenija
Klinička primjena:
infekcije mokraćnog sustava
ZA LOKALNU PRIMJENU:
POLIMIKSIN B
- interakcija sa fosfolipidom iz st.opne i njeno razbijanje
- baktericidno na G– bacile a posebno Pseudomonas te koliformne bakterije
- nema apsorpcije iz probave
- nuspojave: neurotoksičnost, nefrotoksičnost
Klinička primjena:
sterilizacija crijeva, topikalna primjena kod infekcija uha, oka i kože
kolistin
ANTIMIKOBAKTERIJSKI LIJEKOVI :
Tuberkuloza je bolest uzrokovana bakterijom Mycobacterium tuberculosis. Prema podacima SZO
1/3 svjetske populacije zaražena je tuberkulozom. Godišnje od ove bolesti u svijetu oboli 8
milijuna ljudi, umre oko 3 milijuna, od toga 300 000 djece. Europski pobol od TBC kreće se od 4,
3/100 000 stanovnika u Islandu, do 154/100 000 stanovnika u Kazahstanu. U Hrvatskoj je tijekom
2002.g. otkriveno 1470 novih bolesnika od tuberkuloze što čini incidenciju od 33, 1/100 000
stanovnika.

o Lijekovi prve linije: izoniazid, rifampicin, rifabutin, etambutol, pirazinamid
o Lijekovi druge linije: kapreomicin, cikloserin, streptomicin, klaritromicin,
ciprofloksacin
Način liječenja:
- prva faza oko 2 mj., tri lijeka: izoniazid, rifampicin, pirazinamid (ev.etambutol)
- druga faza oko 4 mj., dva lijeka: izoniazid, rifampicin
o Izoniazid:
- djeluje samo na mikobakterije
- bakteriostatik/baktericid (dioba)
- ulazi u stanice sisavaca, djeluje na intracelularne mikroorganizme
- inhibira sintezu mikoličke kiseline, sastavnice stijenke specifične za mikobakterije
- dobra apsorpcija i raspodjela u sve tekućine i tkiva (i likvor)
- dobar prodor u tuberkule (siraste lezije)
- djelovanje ovisi o tome je li osoba spori ili brzi acetilator
- eliminacija mokraćom
- nuspojave: kožne alergije, hemolitička anemija (nedostatak glukoza 6 fosfat
dehidrogenaze), smanjen metabolizam antiepileptika, nedostatak piridoksina
• Eutizon B6 je kombinacija antituberkulotika izoniazida i vitamina B6 (piridoksina),
koji umanjuje neurotoksičnost velikih doza izoniazida.
• Izoniazid pokazuje baktericidni učinak na Mycobacterium tuberculosis, koji se
temelji na inhibiciji biosinteze mikolnih kiselina koje su sastavni dio njegove
stanične stijenke. Rijetko izaziva pojavu rezistencije u bakterija ako se daje zajedno
s ostalim antituberkuloticima, no primijenjen sam može uzrokovati rezistenciju.
Zbog toga se samostalno daje samo u profilaksi.
o Rifampicin:
- veže se za DNA-ovisnu RNA polimerazu prokariota i inhibira ju
- jedan od najsnažnijih antituberkulotika
- protiv većine G+ i mnogih G– bakterija
- ulazi u fagocite i može ubiti unutarstanične organizme
- brz razvoj otpornosti promjenom mikrobne DNA-ovisne RNA polimeraze
- per os, u sva tkiva i tekućine (boji suze, znoj i slinu narančasto)
- eliminacija putem mokraće i žuči, dio u EH cirkulaciju
- poluvijek 1-5 sati, skraćuje se liječenjem (indukcija mikr.enzima)
- nuspojave: moguće oštećenje jetre (procijeniti funkciju), indukcija metab.enzima jetre-
skraćeno djelovanje varfarina, glukokortikoida, narkotičkih analgetika, oralnih
antidijabetika, dapsona, estrogena
o Etambutol:
- isključivo na mikobakterije
- ulazi u njih i inhibira rast nakon 24 sata
- per os, dobra apsorpcija
- prenose ga eritrociti i polako oslobađaju
- nuspojave: upala opticusa (ovisi o dozi)
- za tuberkulozni meningitis (terapijske konc. u likvoru)
o Pirazinamid:
- u kiselom pH tuberkulostatik (mikroorganizmi unutar lizosoma makrofaga)
- per os, posvuda se širi i prodire u meninge
- nuspojave: giht, probava, opća slabost, toksičan za jetru pri velikim dozama

- Pirazinamid vrlo učinkovit u prva dva mjeseca liječenja, u INICIJALNOJ FAZI, dok su
prisutne akutne upalne promjene
- Pirazinamid se NIKAD ne daje u stabilizacijskoj fazi liječenja, ni u jednoj kombinaciji.
- Inhibira renalnu tubularnu sekreciju, stoga raste mokraćna kiselina u plazmi.
o Kapreomicin:
- peptidni antibiotik, daje se i.m.
- unakrsna reakcija sa aminoglikozidom kanamicinom
- nuspojave: oštećenje bubrega i vestibulokohlearnog živca (gubitak sluha i ataksija)- ne
davati istodobno sa streptomicinom!
o Cikloserin:
- antibiotik širokog spektra (koliformne, mikobakterije)
- inhibira sintezu peptidoglikana
- per os, dobar prodor posvuda, i u likvor
- nuspojave: SŽS- glavobolja, razdražljivost, depresija, konvulzije, psihotična stanja
- kod tuberkuloze otporne na druge lijekove
Lepra:
o Paucibilna lepra: ona sa malim brojem bacila, ugl.tuberkuloidnih (T-stanice proizvode IFN-γ
što makrofagima omogućuje uništavanje mikroba) liječi se 6 mj. dapsonom i rifampicinom
o Multibacilna lepra: ona s mnogo lepromatoznih bacila (odgovorom dominira IL-4,
onemogućuje interferon) liječi se najmanje 2 god. rifampicinom, dapsonom i klofaziminom
o Dapson:
- antagonist PABA-e-vjerojatno inhibira sintezu folne kiseline
- raste otpornost
- per os, dobra apsorpcija i raspodjela
- poluvijek 24-48 sati, dio u EH cirkulaciju a dio eliminacija urinom
- nuspojave: hemoliza, methemoglobinemija, anoreksija, mučnina, leprozne reakcije
(pogoršanje lezija), povremeno sindrom sličan mononukleozi, može biti koban
o Klofazimin:
- boja, djeluje protuupalno i na DNA bacila lepre
- per os, nakuplja se u tijelu (fagociti)
- odgođeno djelovanje (nakon 6-7 tj.), poluvijek do 8 tj.
- nuspojave: koža i mokraća crveni, lezije plavo-crne, probavne smetnje
LIJEKOVI PROTIV ANAEROBA

METRONIDAZOL
- prvenstveno protiv praživotinja
- djelotvoran i protiv anaeroba kao Bacteroides, Clostridia te nekih streptokoka
- kod liječenja pseudomembranoznog kolitisa te sepse kao komplikacije bolesti crijeva
(anaerobi)

28. ANTIVIRUSNI LIJEKOVI:
INHIBITORI DNA POLIMERAZE

• ACIKLOVIR
o derivat gvanozina
o djeluje specifično protiv HSV-a i VZV-a
o EBV pokazuje slabiju osjetljivost
o skromno, ali pouzdano djeluje protiv CMV-a
o pomoću timidin kinaze pretvara se u monofosfat, a posebno se dobro aktivira u
inficiranim stanicama
o nakon toga prelazi u trifosfat koji inhibira virusnu DNA polimerazu
o daje se p.o., i.v. ili topikalno
• ganciklovir – aciklički analog gvanozina

• ribavirin – sintetski nukleozid nalik gvanozinu
• foskarnet – analog pirofosfata koji inhibira virusnu DNA polimerazu
INHIBITORI NEURAMINIDAZE
• zanamivir
• OSELTAMIVIR
o inhibitor neuraminidaze za peroralnu primjenu
o liječenje i sprječavanje influence A i B u odraslih i u djece starije od jedne godine
o liječenje i profilaksa moraju se započeti unutar 48 sati od pojave prvih simptoma,
odnosno od kontakta s bolesnikom
o siguran i učinkovit lijek u liječenju i sprječavanju svih poznatih tipova virusa influence
o ublažuje težinu i skraćuje trajanje simptoma te smanjuje učestalost karakterističnih
komplikacija
o dobra podnošljivost, a samo u vrlo malog broja bolesnika registriraju se blage prolazne
probavne smetnje
o Svjetska zdravstvena organizacija je preporučila nabavu i čuvanje oseltamivira za
pandemijsku pojavu gripe
OSTALI:
• AMANTADIN
o sprečava prodor virusa u stanicu tako da inhibira skidanje omotača virusa
o djelotvoran je protiv virusa influence tipa A
LIJEKOVI PROTIV AIDSA

• ZIDOVUDIN (AZT)
o inhibitor reverzne transkriptaze, analog je timidina
o ugrađuje se u virusnu DNA i zatvara ju
o primjenjuje se p.o. ili i.v., u kombinaciji s inhibitorima proteaze
o produžuje život oboljelih od AIDS-a, ublažuje demenciju i može spriječiti vertikalni
prijenos s majke na dijete
o često ozbiljne NP: krvni poremećaji, GI smetnje, miopatija, poremećaji CNS-a
• LAMIVUDIN
o inhibitor reverzne transkriptaze, analog je citidina
o rabi se i u liječenju HBV-infekcije
o može se upotrebljavati samostalno
o blage NP

• NEVIRAPIN
o nenukleozidni inhibitor reverzne transkriptaze
o sprečava vertikalni prijenos HIV-a
o NP: osip, Stevens-Johnsonov sindrom (toksična epidermalna nekroliza), glavobolja,
vrućica, letargija
• sakvinavir – inhibitor proteaze

• didanozin
• zalcitabin
• kombinacija lamivudin + zidovudin
IMUNOMODULATORI
• imunoglobulini djeluju protiv virusne ovojnice, neke viruse mogu neutralizirati
• interferoni – potiču stvaranje enzima koji inhibiraju virusnu mRNA; koriste se kod infekcija
HBV-om i HIV-om
• monoklonalno protutijelo (palivizumab) – djeluje na površinski antigen RSV-a

29. ANTIFUNGICI:
o Gljivične infekcije:
- od 1970.raste učestalost sistemskih gljivičnih infekcija
- tome pridonosi rasprostranjena primjena antibiotika širokog spektra
- sve veći broj bolesnika sa AIDS-om, na imunosupresivima ili pod kemoterapijom
- MIKOZE: površinske, sistemske
o sistemska kandidijaza, kriptokokni meningitis, endokarsitis, plućne aspergiloze,
rinocerebralne mukormikoze
o površinske:
DERMATOMIKOZE (koža, kosa, nokti)
KANDIDIJAZA (sluznica usta, rodnica ili koža)
Gljivične infekcije su neobično tvrdokorne i uporne, teško se i dugo liječe, iznimno su
neugodne i ometaju socijalni život pacijenta. Javljaju se vrlo često na naborima i zatvorenim
dijelovima kože kao što su stopala ili područje pazuha. Često zahvaćaju nokte nogu i ruku,
kožu trupa, ali i kosu. Gljive su biljkama slični mikroorganizmi (ali bez mogućnosti
fotosinteze), koje žive na organskom materijalu, a u prirodi su proširene kao saprofiti. Od
ukupno 100 000 gljiva samo ih je oko 100 patogeno za čovjeka. Pojedine gljive mogu biti dio
stalne normalne flore kod ljudi (npr. Candida albicans u usnoj šupljini, želučano - crijevnom
traktu). Većina gljivičnih infekcija se prenose od čovjeka, životinja ili biljaka.
Kronične kožne promjene mogu biti naseljene gljivama, a da značajno ne utječu na klinički
izgled promjene (Candida albicans na ulceracijama, dermatofiti u noktima poremećena rasta).
Glavne patogene gljive su dermatofiti, kvasnice i plijesni - "D-K-P-grupa"). Dermatofiti mogu
izazvati samo površinske dermatomikoze, dok kvasnice i plijesni mogu dovesti do površinskih,
dubokih i sistemskih mikoza.
Antibiotici protiv gljivica

o Amfotericin:
- makrolidni antibiotik
- veže se za st.opnu, oblikuje poru – transmembranski kanal → gubitak K+ iz st.
- vrlo selektivan za gljivice (sklonost ergosterolu), ne djeluje na bakterije
- pojačava djelovanje flucitozina protiv gljivica
- per os samo za inf.probavnog trakta (slaba apsorpcija), primjena topikalno, sistemski (spora
i.v.injekcija kao suspenzija sa Na-deoksikolatom ili u kombinaciji s lipidima-liposomi koji
dugo cirkuliraju u krvi)
- snažno se veže za bjelančevine, izlučivanje bubrezima vrlo sporo (2 mj. od primjene
tragovi u mokraći)
- slabo prolaz kroz KM membranu
- nuspojave: bubrežna toksičnost!, hipokalijemija, hipomagnezemija, anemija, oštećenje
jetrene funkcije, trombocitopenija, anafilaksija, lok.tromboflebitis, kožni osip
o Nistatin:
- polienski makrolid, sličan amfotericinu, sa istim načinom djelovanja
- samo za gljivične infekcije kože i probavnog trakta (ne apsorbira se)
- djeluje fungistatski i fungicidno na saprofitske i parazitske kvasnice, osobito na Candida
spp.
o Grizeofulvin:
- uski spektar djelovanja
- djeluje fungistatski i ometa mitozu stanice vežući se za mikrotubule
- za dermatofitne infekcije kože ili noktiju (dugotrajno)
- per os
- selektivno ulazi u novonastalu kožu i nakuplja se u keratinu

- poluvijek 24 sata
- snažno potiče stvaranje P450
- nuspojave: probavne smetnje, glavobolje, fotosenzitivnost, alergija
Sintetski antimikotici
Azoli:
- fungistatici, širok spektar djelovanja
- flukonazol, itrakonazol, ketokonazol, mikonazol, ekonazol
- inhibicija enzima lanozin 14α-demetilaze, enzima gljivičnog citokroma P450 → pretvara
lanosterol u ergosterol → mijenja fluidnost opne i inhibira replikaciju, smanjuje i broj
veznih mjesta za amfotericin
- inhibira i pretvorbu kvaščevih stanica kandide u hife
• Ketokonazol (Oronazol):
- per os, za sistemske infekcije
- toksičan, česti recidivi
- ne prodire u SŽS
- nuspojave: hepatotoksičnost rijetko ali sa kobnim ishodom, probavne smetnje, svrbež,
visoke doze inhibiraju adrenokortikosteroide i sintezu testosterona → ginekomastija,
interakcije sa drugim lijekovima
• Flukonazol (Diflucan):
- per os ili i.v.
- visoke konc.u likvoru i oku, vaginalnom tkivu, koži slini i noktima
- poluvijek 25 sati
- nuspojave: blagi, glavobolje, mučnina
• Itrakonazol (Itrac 3):

- per os neujednačena apsorpcija
- sa beta-ciklodekstrinom i.v.
- ne prodire u likvor
- nuspojave: glavobolje, probavne smetnje, rijetko hepatitis, hipokalijemija, impotencija,
alergija, inhibira P450
• Mikonazol:
- per os za infekcije probavnog trakta, može i lokalno
- kratak poluvijek
- terapijske konc. u kostima, zglobovima i plućima, ne u SŽS
- nuspojave: probavni poremećaji, svrbež, hiponatrijemija
o Flucitozin:
- per os za sistemske infekcije kvasnicama
- brz razvoj otpornosti za teške infekcije kombinirati sa amfotericinom
- u gljivici se pretvara u 5fluorouracil koji inhibira timidilat sintetazu i time sintezu DNA
- per os ili i.v.infuzijom, ne samostalno
- prolazi i u likvor
- izlučivanje bubrezima
- nuspojave: blage naravi
o Terbinafin:
- lipofilni i keratinofilni fungicid širokog spektra

- na bolesti kože
- inhibira skvalen epoksidazu- sinteza ergosterola iz skvalena (nakupljanje)
- za infekcije noktiju
- per os, ulazi u kožu, nokte i masno tkivo
- lokalno prodire kroz kožu i sluznicu
- nuspojave: blage
o Ehinokandini:
- inhibiraju sintezu 1, 3-beta glukana potrebnog za st.stijenku (liza)
- KASPOFUNGIN- kandidijaza i agresivni oblici aspergiloze otporni na amfotericin
- per os slaba apsorpcija, i.v. poluvijek 10 sati
- MIKAFUNGIN, AMOROLFIN( lokalno u obliku laka, za nokte)

30. LIJEKOVI PROTIV PROTOZOA:
- Malarija, amebijaza, lišmanijaza, tripanosomijaza, trihomonijaza → intracelularni paraziti

- Imunosni odgovor: pomagački T-limfociti otpuštaju citokine (IL-2, TNF-β i IFN-γ) koji
aktiviraju makrofage i citotoksične CD8+ T-limfocite
- nefotosintetički jednostanični organizmi
- eukariotska stanična struktura
- nemaju staničnu stijenku (što ih razlikuje od gljiva)
- sastoje se od protoplasta s jednom ili više jezgara
- dimenzije od mikroskopskih do vidljivih okom (2 µm – 20/25 000 µm); najmanji oblici
veličine kao bakterije
- ovisno o vrsti poprimaju oblik kuglice, jajeta, spirale, nepravilnog oblika
- sve životne funkcije odvijaju se u citoplazmi
- disanje i hranjenje – preko polupropusne citoplazmatske membrane (cijelom površinom)
1. Malarija
- prijenosnik je komarac
- 300-500 milijuna kliničkih slučajeva na godinu, više od 90% u Africi
- južno od Sahare
- 2.7 milijuna smrtnih ishoda na godinu
- simptomi: vrućica, drhtavica, bol u zglobovima, glavobolja, opetovano povraćanje,
generalizirane konvulzije, koma
- počinju 7-9 dana nakon ugriza komarca
- najopasniji je Plasmodium falciparum
- spolni ciklus u ženki komarca izmjenjuje se sa nespolnim (egzoeritrocitnim i eritrocitnim)
u čovjeku
Životni ciklus:
o SPOLNI CIKLUS (u komarcu): komarac usiše iz krvi zaražena čovjeka gametocite, u njemu
nastaje zigota. Ona prelazi kroz stijenku želuca i razvija se u oocistu iz koje se s vremenom
razvije sporocista i u njoj sporozoiti (mladi paraziti). Kada sporocista pukne sporozoiti dolaze
u žlijezde slinovnice komarca.
o EGZOERITROCITNI HEPATALNI CIKLUS (10-14 dana): komarac ubodom prenosi
sporozoite u čovjeka i oni krvlju dospiju u jetru. Tu se množe i pretvaraju u merozoite koji
pucanjem hepatocita ulaze natrag u krv i u eritrocite. Neki sporozoiti pak ostaju u jetrenim
stanicama kao hipnozoiti i mogu ostati uspavani mjesecima i godinama.
o ERITROCITNI CIKLUS: u eritrocitima se merozoiti množe nespolnom diobom shizogonijom
preko trofozoita u shizonta koji će sazrijeti u nove merozoite koji će inficirati nove eritrocite.
Jedan dio merozoita sazrijet će u eritrocitima u muške i ženske gametocite te će ih komarac
ubodom prenijeti u svoj organizam i na slijedećeg domaćina.
Za boravka unutar eritrocita paraziti se koriste hemoglobinom domaćina kao izvorom

aminokiselina za svoju replikaciju. Hem koji se tom razgradnjom oslobađa bio bi toksičan za
parazita ali ga on ima mogućnost polimerizirati u hemozoin enzimom hem polimerazom i tako
neutralizirati.
Vrste parazita:
o P.FALCIPARUM: maligna malarija tercijana, inducira ispoljavanje adhezina što dovodi do
stvaranja rozeta i začepljenja mikrocirkulacije.
Nema egzoeritrocitni stadij (nema relapse)
o P.VIVAX: benigna tercijarna malarija, česti relapsi.
o P.OVALE: tercijana, rijetki oblik.
o P.MALARIAE: malarija kvartana

ANTIMALARIJSKI LIJEKOVI
o ZA AKUTNI NAPAD (krvno-shizontocidna sredstva):
- KINOLIN-METANOLI (kinin, meflokin),
- 4-AMINOKINOLINI (klorokin),
- FENANTREN-METANOLI (halofantrin),
- LIJEKOVI KOJI DJELUJU NA SINTEZU ILI KORIŠTENJE FOLATA (sulfadoksin,
dapson, pirimetamin, progvanil),
- HIDROKSINAFTOKINONSKI LIJEKOVI (atovakon),
- SUPSTANCE IZ QINGHAOSU (artemeter, artesunat)
o ZA RADIKALNO LIJEČENJE (tkivno-shizontocidna sredstva):
- 8-AMINOKINOLINI (primakin, tafenokin)
o ZA KEMOPROFILAKSU (blok između hepatalnog i eritrocitnog stadija, sprječavanje
napada):
- klorokin, meflokin, progvanil, pirimetamin, dapson, doksiciklin.
o ZA PREVENCIJU TRANSMISIJE (do komarca, razaranje gametocita):
- primakin, progvanil, pirimetamin
Kemoprofilaksa tjedan dana prije puta, za vrijeme boravka i najmanje mjesec dana nakon
povratka
4-aminokinolini:
o KLOROKIN:
- protiv eritrocitnih oblika plazmodija
- ne djeluje na sporozoite, hipnozoite ni gametocite
- u neutralnom pH nema naboj-prolazi u parazitne lizosome gdje je kiseli pH, tu se ionizira i
ostaje zarobljen
- inhibira razgradnju Hb i hem-ploimerazu
- P.falciparum većinom rezistentan, raste i rezistencija P.vivax (porast ekspresije P-
glikoproteina u ljudi)
- antireumatik, djeluje na srce slično kinidinu
- per os dobra apsorpcija, nakuplja se u eritrocitima
- kod teške infekcije P.falciparum česte i.m. ili s.c. injekcije malih doza ili kontinuiranom
infuzijom
- spora eliminacija urinom, poluvijek 50 sati
- nuspojave: malo kod kemoprofilakse, kod velikih doza moguća retinopatija, hipotenzija ili
fatalna aritmija kod i.v. primjene
Kinolin-metanoli:
o KININ:
- protiv eritrocitnih oblika plazmodija, ne djeluje na gametocite
- inhibira hem-polimerazu
- danas glavni lijek za P.falciparum (rezistencija na klorokin)
- depresija srca, slab oksitocinski, antipiretski i blokirajući neuromuskularni učinak
- per os kroz 7 dana, može i spora i.v.infuzija (bolus-aritmija)
- nuspojave: gorak okus, mučnina, “cinhonizam”(vrtoglavice, smetnje vida, tinitus), visoka
konc.-hipotenzija, aritmija, delirij, koma, hipoglikemija (stim.inzulin), “vrućica crne vode”
(otkazivanje bubrega i akutna hemolitička anemija)
o MEFLOKIN:
- protiv krvnih oblika
- česta kombinacija sa pirimetaminom
- inhibicija hem-polimeraze
- per os, brza apsorpcija, spor nastup učinka, poluvijek do 30 dana

- nuspojave: GI smetnje, prolazne smetnje SŽS, rijetke neuropsihijatrijske reakcije
- ne trudnicama ni ženama tri mjeseca prije planirane trudnoće (moguća teratogenost)
- samo kod malarije rezistentne na klorokin
Fenantren-metanoli:
o HALOFANTRIN:
- djeluje na eritrocitne oblike
- na P.falciparum rezistentan na klorokin, pirimetamin i kinin
- per os, nepravilna resorpcija, raste s masnim obrokom
- izlučivanje stolicom
- nuspojave: GI smetnje, svrbež, produljenje Q-T intervala, nagla kardijalna smrt,
hemolitička anemija, konvulzije
Lijekovi sa djelovanjem na sintezu ili iskoristivost folata:

o Tip I: SULFONAMIDI (sulfadoksin) I SULFONI (dapson)
o Tip II: PIRIMETAMIN (samo u kombinaciji sa dapsonom ili sulfonamidom) i
PROGVANIL (dodatni učinak na početni hepatički stadij)
- na eritrocitne oblike plazmodija
- per os, dobra, ali polagana apsorpcija
- pirimetamin poluvijek 4 dana, uzima se 1 na tjedan
- progvanil predlijek, poluvijek 16 sati, uzima se 1 na dan
- nuspojave: blage, kod većih doza pirimetamin inhibira enzim sisavaca
megaloblastična anemija
8-aminokinolini:
o PRIMAKIN:
- protiv jetrenih hipnozoita, ne na eritrocitne oblike
- ima i gametocidni učinak
- uvijek se primjenjuje sa klorokinom
- per os
- nuspojave: velike doze-methemoglobinemija s cijanozom, hemoliza kod nedostatka G6PD
Qinghaosu (artemisinin):
- artemisinin (per os, i.m., supozitorij)
- artesunat (i.m., i.v.)
- artemeter (per os, i.m.)
- arteter
- na eritrocitne oblike
- nuspojava malo
Hidroksinaftokinonski lijekovi:
o ATOVAKON:
- za liječenje i spriječavanje razvoja
- inhibira mitohondrijski transport elektrona parazita
- redovito zajedno sa progvanilom
- ne davati trudnicama i dojiljama
KLINIČKI NAPAD:
o sve osim otpornog P.falciparum:
- oralni klorokin
- sulfadoksin-pirimetamin
o klorokin-otporan P.falciparum:
- oralni kinin i tetraciklin/doksociklin

- oralni halofantrin
- oralni meflokin
KEMOPROFILAKSA:
o sve osim otpornog P.falciparum:
- oralni klorokin
- progvanil
o klorokin-otporan P.falciparum:
- oralni kinin i progvanil/doksociklin/pirimetamin-dapson
- oralni meflokin
2. Pneumocystis pneumonia
- obilježja protozoa i gljivica
- infekcije u oboljelih od AIDS-a, vodeći uzrok smrti
- visoke doze kotrimoksazola
- moguće i trimetoprim-dapson, atovakon, klindamicin-primakin
3. Amebijaza
- infekcija Entamoebom histolyticom (anaerobni parazit)
- ingestija cista u organizam, u crijevu se oslobađaju trofozoiti koji se
- vežu na epitelne stanice kolona, razgrađuju ih i ulaze u submukozu
- može se razviti dizenterija, kliconoštvo ili jetreni apsces
- liječenje metronidazolom, tinidazolom, diloksanidom
o Metronidazol (Medazol):
- ubija trofozoite ali ima učinak i na ciste
- najučinkovitiji na invazivnu amebijazu, manje na organizme u lumenu
- oštećenje DNA trofozoita stvarajući u njemu toksične produkte kisika
- per os, brza apsorpcija, može i i.v. i rektalno
- dobra rasprostranjenost, i u likvor
- nuspojave: metalan gorak okus, interferira sa metabolizmom alkohola, svakako
izbjegavati!
o Diloksanid:
- za neinvazivne intestinalne oblike amebijaze
- amebicidni učinak na amebe prije encistacije
- per os kao diloksanid-furoat
4. Lišmanijaza
- uzročnici protozoe roda Leishmania najčešće u tropskim i suptropskim područjima
- zoonoza, najčešće L.donovani
- u insektu flagelarni, u domaćinu neflagelarni oblik u fagocitima
- oblici lišmanijaze: KOŽNA (prolazi spontano), MUKOKUTANA (veliki ulkusi na
sluznicama), VISCERALNA-KALA-AZAR (parazit preko krvi uzrokuje rekurirajuću
vrućicu, spleno-i hepatomegaliju, anemiju
- glavni lijekovi: peterovalentni antimonijski spojevi, natrijev stiboglukonat, meglumin
antimoniat, raste rezistencija
o NATRIJEV STIBOGLUKONAT:
- i.m.ili sporom infuzijom kroz 10 dana
- brza eliminacija urinom
- anoreksija, bradikardija, hipotenzija, povećanje učestalosti herpes zostera, kašalj i
substernalna bol

o MILTEFOSIN:
- za kutanu i visceralnu lišmanijazu
- per os
o PENTAMIDIN ISETIONAT
5. Tripanosomijaza
- kod ljudi uzrokuju bolest T.gambiense i rhodesiense-bolest spavanja u Africi, te T.cruzi-
Chagasova bolest u J.Americi
- bolest spavanja prenosi CC-muha
- prvi stadij bolesti lokalna limfadenopatija i lezija, dalje slijedi intermitentna vrućica i na
kraju oštećenje unutarnjih organa toksinima te apatija i pospanost sve do kome
- lijekovi:
suramin, pentamidin, melarsoprol za bolest spavanja;
primakin, puromicin za Chagasovu bolest-nije učinkovito
o Suramin:
- ne ubija odmah, izaziva kem.promjene i čisti cirkulaciju u 24 sata
- veže se za proteine plazme i ulazi endocitozom u parazit
- spora i.v. injekcija
- nuspojave: toksičan za bubreg, optička atrofija, adrenalna insuf.
o Pentamidin isetionat:
- neposredni tripanocidni učinak
- i.v.ili duboke i.m. injekcije kroz 10-15 dana
- uklanja se sporo
- nuspojave: nagli pad tlaka, tahikardija, kasnije toksičnost za bubrege, jetru, hipoglikemija
6. Trihomonijaza
- glavni predstavnik T.vaginalis
- vaginitis, uretritis, STD
- lijekovi metronidazol, tinidazol
7. Toksoplazmoza
- uzročnik Toxoplasma gondii, inficira životinje
- životinje se inficiraju cistama u mesu ili iz fecesa druge životinje, u njenom probavnom
traktu stvaraju se trofozoiti i nove oociste
- čovjek se može zaraziti najčešće od mačke, njenog izmeta, konzumacijom mesa koje sadrži
ciste, zagađenom vodom
- u odraslih infekcija uzrokuje stvaranje granuloma u razni organima koji kasnije
kalcificiraju i bolest se samoograničava
- Toxoplazma prelazi placentu i može uzrokovati deformacije ili smrt fetusa
- liječenje: pirimetamin-sulfadiazin (ne za trudnice), kotrimoksazol, parenteralno
pentamidin

31. ANTIHELMINTICI
ŠIROKOG SPEKTRA
• MEBENDAZOL
o sprečava tvorbu mikrotubula i nametnicima onemogućava iskorištavanje glukoze
o djeluje na jajašca, ličinke i zrele oblike crijevnih nametnika: Enterobius vermicularis,
Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Ancylostoma duodenale i Necator americanus
o antihelmintik izbora za Trichuris trichiuru i miješane infestacije
o na Strongiloides stercoralis i tenije (Taeniju spp., odrasle nametnike i cisticerkuse)
djeluje nešto slabije
o izlučuje se u prvom redu stolicom u nepromijenjenom obliku, a 2% lijeka izluči se
mokraćom
• albendazol, prazikvantel
ZA ASCARIS LUMBRICOIDES I STRONGYLOIDES STERCORALIS

piperazin
ZA SCHISTOSOME SPECIES
PRAZIKVANTEL

32. INDIVIDUALNA VARIJABILNOST LIJEKOVA
ETNIČKE RAZLIKE
- Kinezi osjetljiviji na alkohol i KV učinke propranolola
- afro-karipski narodi su manje osjetljivi
DOB
- glomerularna filtracija u novorođenčadi iznosi 20% one u odraslih osoba
- razvoj bubrežne funkcije je sporiji u nedonoščadi
- od oko 20. godine života glomerularna filtracija postupno opada (u dobi od oko 75 godina
može se prepoloviti)
→ toksičnost antibiotika u nedonoščadi i glikozida, npr. digoksina u starijih
- enzimi važni za metabolizam lijekova imaju u novorođenčadi manju aktivnost nego u odraslih
→ sindrom sive bebe (kloramfenikol), depresija disanja (morfij)
- sa starenjem polako opada aktivnost jetrenih mikrosomalnih enziima i raste relativni udio
masnog tkiva → produljena eliminacija lijekova, npr. diazepam
- varijabilna reaktivnost → benzodiazepini (u starijih je izraženija konfuzija, a manje izražena
sedacija)
TRUDNOĆA
- majčina razina albumina je smanjena
- povećan minutni volumen srca i glomerularna filtracija
- liposolubilni lijekovi dobro prolaze placentu
- ako lijek prođe u fetus, sporo se uklanja (smanjena aktivnost enzima, dijete izlučuje tvari u
amnijsku tekućinu koju opet guta)
GENSKI ČIMBENICI
- utjecaj na farmakokinetiku, farmakodinamiku i sklonost idiosinkracijskim reakcijama
- varijacije acetiltransferaze (izoniazid), cP450 (fenitoin, debroksin), kolinesteraze
(suksametonij)
IDIOSINKRAZIJSKE REAKCIJE
- štetne reakcije koje se javljaju u vrlo malom broju ljudi, a mogu nastati i pri malim dozama
- genski čimbenici (primakain → maligna hipertermija)
- nepoznat uzrok (kloramfenikol → supresija košt. srži)
- imunološki čimbenici
BOLESTI
Promjene u farmakokinetici
- apsorpcija smanjena zbog gastrične staze (migrena), steatoreje (insuficijencija gušterače) ili
edema sluznice tankog crijeva (zatajenje srca, nefrotski sindrom)
- poremećaj distribucije: izmijenjeno vezanje za proteine plazme (npr. fenitoin u kroničnom
zatajenju bubrega), oštećenje KM braijere (npr. penicilin u meningitisu)
- promjene metabolizma, npr. kronična bolest jetre i hipotermija
- smanjeno izlučivanje (zatajenje bubrega)
Promjene u farmakodinamici
- promjene receptora (m. gravis, nefrog. diabetes insipidus, obiteljska hiperkolesterolemija)
- promjene unutarstanične signalizacije (pseudo hipoparatireoidizam, obiteljski preuranjeni
pubertet)
- nepoznato (osjetljivost na petidin, hipotireoidizam)

33. INTERAKCIJE
FARMAKODINAMSKE
Antagonizam lijekova
- β-blokatori inhibiraju učinke β-agonista poput salbutamola i terbutalina
- diuretici koji smanjuju plazmatsku conc. K+ pojačavaju učinke kardioaktivnih glikozida i
P P
pogoduju toksičnosti antiaritmikaIII B B
- sildenafil inhibicijom PDE V potencira učinke organskih nitrata → hipotenzija

- MAOI podižu razinu NA u presinaptičkim završecima → opasni u interakciji s lijekovima koji
otpuštaju pohranjeni NA (efedrin, tiramin) ili s hranom bogatom tiraminom (sir Camambert)
- varfarin je kompetitivan antagonist vitamina K → antibiotici i drugi inhibitori sinteze vitamina
K u crijevima pojačavaju učinak varfarina
- rizik od krvarenja zbog upotrebe varfarina povećan u istodobnoj primjeni lijekova koji
povećavaju sklonost krvarenju (aspirin)
- sulfonamidi i trimetoprim sinergistički inhibiraju sintezu folne kiseline i tetrahidrofolata u
bakterijama i drugim mikroorganizmima (npr. Pneumocystis carnii)
- NSAIDs (ibuprofen ili indometacin) kontraindicirani u hipertenziji i zatajenju srca (poništavaju
učinke diuretika i antihipertenziva retencijom H2O i soli te konstrikcijom bubrežnih žila)
B B
- antagonisti H1 djeluju sinergistički depresivno s alkoholom (pospanost)

B B
FARMAKOKINETIČKE
Apsorpcija
- lijekovi koji inhibiraju želučano pražnjenje (npr. atropin i opijati) smanjuju apsorpciju
- lijekovi koji stimuliraju želučano pražnjenje (npr. metoklopramid) povećavaju apsorpciju
- Ca2+ i Fe stvaraju netopljive komplekse s tetraciklinima, čime ometaju njihovu apsorpciju
P P
- kolestiramin veže varfarin i digoksin i sprečava apsorpciju

- adrenalin smanjuje apsorpciju lokalnih anestetika i produljuje im učinak
Raspodjela
- istiskivanje lijeka s veznog mjesta povećava njegovu koncentraciju u plazmi
- zbog toga se poveća eliminacija lijeka i nastupa nova ravnoteža, u kojoj je ukupna količina
lijeka smanjna
- može doći da toksičnosti za vrijeme uspostavljanja nove ravnoteže
- ako se doze prilagođavaju prema plazmatskoj koncentraciji, moraju se u obzir uzeti
„istiskivači“
- ako „istiskivač“ smanjuje eliminaciju lijeka, povećanje plazmatske koncentracije bit će
dugoročno → toksični učinci
- najčešći „istiskivači“ su sulfonamidi i kloral hidrat
- ne smiju se davati djeci sa novorođenčadskom žuticom jer istiskuju bilirubin s plazmatskog
albumina → odlaganje bilirubina u bazalnim ganglijima mozga (kernikterus)
- fenitoin se dozira ovisno o plazmatskoj conc. → oprez pri uvođenju „istiskivača“
- fenilbutazon istiskuje varfarin i produžuje PTV → sklonost krvarenju
- salicilati istiskuju metotreksat i smanjuju mu izlučivanje
- kinidin, verapamil i amiodaron istiskuju digoksin i smanjuju mu izlučivanje
Indukcija enzima
- barbiturati, etanol, rfampicin, … → induktori enzima
- nakon nekog vremena dolazi do tolerancije jer se metaboliziraju i induktori (u primjeni
karbamazepina ovaj efekt je važan: početne doze su male, a povećavaju se kako lijek
postepeno inducira svoj vlastiti metabolizam)
- rifampicin smanjuje učinak varfarina
- pojačan metabolizam može također uzrokovati toksičnost (toksični metabolit paracetamola)
- namjerna indukcija → fenobarbital inducira glukuronil transferazu u nedonoščadi → smanjen
rizik od kernikterusa

Inhibicija enzima
- inhibitori proteaza koji se daju u terapiji HIV-a su ujedno inhibitori cP450
- terfenadin ima interakciju s imidazolnim antifungicima (ketokonazol) → produljenje Q-T
intervala
- sok grejpa inhibira metabolizam terfenadina i ciklosporina te nekih antagonista Ca2+ kanala
P P
- alopurinol inhibira ksantin oksidazu i pojačava učinke merkaptopurin

- disulfiram, trimetoprim-sulfametoksazol, sulfinpirazon, metronidazol, fenilbutazon (S), zatim
cimetidin i omeprazol (R) te amiodaron (S i R) inhibiraju meatabolizam varfarina
- metronidazol inhibira metabolizam alkohola
- steroidi i cimetidin pojačavaju djelovanje mnogih lijekova
Hemodinamika
- jetreni protok krvi – važan faktor u lijekova s opsežnim metabolizmom u jetri (lidokain i
propranolol)
Izlučivanje lijekova
- probenecid inhibira tubularnu sekreciju penicilina i zidovudina i produljuje im djelovanje
- NSAIDs inhibiraju sekreciju diuretika i smanjuju im učinke
Promjene protoka i pH urina
- diuretici Henleove petlje i tiazidi povećavaju reapsorpciju Li
- mokraćni pH: u kiselom se dobro izlučuju slabe baze, a u alkalnom slabe kiseline

Lekovi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lekovi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Farmakologija

LISTA LIJEKOVA ZA STUDENTE

1. KOLINERGIČKI SUSTAV: ............................................................................................................... 2

2. ADRENERGIČKI SUSTAV: .............................................................................................................. 5

3. LIJEKOVI S UČINKOM NA OSTALE PERIFERNE KEMIJSKE POSREDNIKE

(5-hidroksitriptamin, purine, peptide i NO) I NJIMA SRODNE LIJEKOVE: .................................... 8 UT

4. LIJEKOVI S UČINKOM NA LOKALNE HORMONE, UPALU I ALERGIJU: ............................ 10

5. LIJEKOVI S UČINKOM NA SRCE I KRVOŽILNI SUSTAV: ...................................................... 13

6. LIJEKOVI S UČINKOM NA MEHANIZME ZGRUŠAVANJA KRVI: ........................................ 19

7. DIŠNI SUSTAV: ............................................................................................................................... 23

9. PROBAVNI SUSTAV: ..................................................................................................................... 29

10. ENDOKRINA GUŠTERAČA: ........................................................................................................ 32

11. ŠTITNA ŽLIJEZDA: ....................................................................................................................... 34

12. PRETILOST: ................................................................................................................................... 34

13. HIPOFIZA I NADBUBREŽNA ŽLIJEZDA: ................................................................................. 35

14. SPOLNI HORMONI I LIJEKOVI: ................................................................................................. 37

15. KOST: .............................................................................................................................................. 40

16. NEURODEGENERATIVNE BOLESTI:........................................................................................ 41

17. OPĆI ANESTETICI: ....................................................................................................................... 42

18. ANKSIOLITICI I HIPNOTICI: ...................................................................................................... 43

20. LIJEKOVI S UČINKOM NA AFEKTIVNE POREMEĆAJE: ...................................................... 46

21. ANTIEPILEPTICI: .......................................................................................................................... 48

22. ANALGETICI: ................................................................................................................................ 49

23. PSIHOMIMETICI I STIMULATORI SREDIŠNJEG ŽIVČANOG SUSTAVA: .......................... 51

24. OVISNOST I ZLOUPORABA LIJEKOVA: .................................................................................. 53

25. LOKALNI ANESTETICI I OSTALI LIJEKOVI KOJI UTJEČU NA NATRIJSKE

I KALIJSKE KANALE: .................................................................................................................. 54

26. KEMOTERAPIJA KARCINOMA .................................................................................................. 55

27. ANTIBIOTICI: ................................................................................................................................ 57

28. ANTIVIRUSNI LIJEKOVI: ............................................................................................................ 67

29. ANTIFUNGICI: ............................................................................................................................... 69

30. LIJEKOVI PROTIV PROTOZOA: ................................................................................................. 72

31. ANTIHELMINTICI ......................................................................................................................... 77

32. INDIVIDUALNA VARIJABILNOST LIJEKOVA........................................................................ 78

33. INTERAKCIJE ................................................................................................................................ 79

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija 1

 postganglijske parasimpatičke sinapse

 neparni – inozitol fosfat

o depolarizacija: potencijal motoričke pločice (EPP) / brzi ekscitacijski postsinaptički

o depolarizacijska blokada – pokreće akc. potencijal, ali ubrzo dolazi do blokade

bolja kognitivna moć)

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija 2

o inhibira lučenje želučane kiseline (ulkus)

o bronhodilatator (astma, bronhitis)

o vazodilatacija tijekom operacije

• PRALIDOKSIM (reaktivator AChE)

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija 3

paraliza (genetske varijacije, inhibitori AchE, bolest jetre), zloćudna hipertermija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija 4

o fosfolipaza C, IP3, DAG

o vazokonstrikcija (posredovana živcima)

o inhibiraju adenilat ciklazu, smanjuju sintezu cAMP-a

• stimulacija adenilat ciklaze (svi)

o pojačan rad srca

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija 5

o neselektivni sintetski β agonist

o upotrebljava se kod astme i preuranjenih trudova

o upotrebljava se za odčepljenje nosa

o upotrebljava se kod migrene i hipertenzije

o β agonist, otpuštanje NA, slaba stimulacija CNS

o upotrebljava se kod angine, hipertenzije, aritmija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija 6

o upotrebljava se kod hipertenzije

o donekle „uroselektivan“, rabi se kod hiperplazije prostate

postganglijske parasimpatičke sinapse

neparni – inozitol fosfat