PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016

LEGAL NETWORK
FOR TRUTHFUL ELECTIONS

SINO SI LENTE?
Ang Legal Network for Truthful Elections (LENTE) ay itinatag noong 2007
bilang pagtugon sa malawakan at sistematikong pandaraya sa mga nakalipas na eleksy-
on.

MISYON
Ang LENTE ay magsisikap masigurado ang isang makatotohanang eleksiyon at
makubuluhang pakikibahagi sa eleksiyon para sa kabutihan ng mamamayang Pilipino.

PANANAW
Tinatanaw ng LENTE ang isang totoo at mapagbahaging lipunang Pilipino na
may kaalaman at tungkulin ng pagkamamamayan kung saan ang LENTE ang magsisil-
bing gabay para sa kapani-paniwalang sistemang panghalalan.

LAYUNIN
 Magsagawa ng mga gawain para sa pampublikong edukasyon tungkol sa sistemang
panghalalan.
 Manguna sa mga reporma sa halalan na makapagseseguro ng kredibilidad ng mga
prosesong panghalalan at makapagpapanumbalik ng tiwala ng mamamayang Pilipi-
no sa demokrasya.
 Itulak ang kriminal at administratibong kaso laban sa mga lumalabag sa batas na


panghalalan.
Ang mapatatag ang institusyonal na ugnayan ng ibat ibang organisasyon ng mga
Mga impormasyon tungkol
mamamayan para sa pagsasama-sama, kolaborasyon at pakikipagkomunikasyon ng
mga proyekto at gawain. sa pagrerehistro ng
 Subaybayan ang pagsasagawa ng eleksiyon.

TAWAGAN O PUNTAHAN KAMI SA: SUNDAN KAMI:

botante
Gabay sa pambansa at lokal na halalan para sa
Address: Rm. 303, Ateneo Professional www.lente.ph
Schools Bldg., #20 Rockwell Drive, mayo 2016
@lente_ph
Rockwell Center, Makati City
Landline: (02) 403-2249 @lente_ph
Globe: 0917-602-3228 lentephilippines
Smart: 0939-352-4295 lente.philippines@gmail.com

24
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016
TALAAN NG NILALAMAN
MGA NILALAMAN
Mga Dapat Tandaan
Ang Karapatan sa Pagboto
Tungkol sa Pagpaparehistro
Paano magparehistro?
Pagpaparehistro ng mga may kapansanan,
matatanda at mga katutubo
Pagpaparehistro ng mga bilanggong botante
Pagpaparehistro ng mga botanteng nasa ibang
bansa
Paglilipat ng Rekord ng Pagkakarehistro
Pagwawasto sa Rekord ng Pagkakarehistro
Pagsasawalang Bisa ng Pagkakarehistro
Pagpapanumbalik ng Bisa ng Pagkakarehistro
Notice at Hearing ng Aplikasyon
Batas tungkol sa Mandatory Biometrics
Validation ng mga rekord
Pag-a-update ng mga record para sa mga may
kapansanan, matatanda at mga katutubo
Petisyon para sa Inclusion at Exclusion
Tungkol sa LENTE
Updated August 2014
2 23
LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS
INCLUSION O EXCLUSION NG MGA BOTANTE
Pahina Ano ang petisyon para sa inclusion?
3
Ito ang proseso kung saan ang isang botante na hindi tinanggap
4 ang application o tinanggal mula sa listahan ay maaaring humingi ng
tulong sa korte na tanggapin o isama ang kanyang pangalan sa perma-
5
nent list of voters sa kanyang presinto. (Seksyon 34, R.A. No. 8189)
6
Para sa halalan sa 2016, ang petisyon ay kailangang maihain ng
8
hindi lalampas sa Enero 25, 2015. Ito ay kailangang suportado ng certifi-
cate of disapproval ng kanyang aplikasyon at katibayan ng service of no-
9 tice ng kanyang petisyon sa ERB. Ang petisyon any dedesisyunan sa
loob ng labinlimang (15) araw matapos ito maihain. (Seksyon 49, COME-
10 LEC Resolusyon No. 9853)
Ano ang petisyon ng exclusion?
13
14 Ito ay ang petisyong inihahain ng isang rehistradong botante,
kinatawan ng isang partidong pulitikal, o ng EO sa isang bayan o lung-
15
sod upang tanggalin ang isang botante sa permanent list of voters sa
16 pamamagitan ng pagbibigay ng pangalan, tirahan, at presinto ng botan-
teng hinahamon (Seksyon 35, R.A. No. 8189)
17
18 Para sa halalan sa 2016, ang petisyon kailangang maihain ng
hindi lalampas sa Enero 30, 2015. Ang petisyon ay kailangang kasama
19 ang proof of notice sa Board at ang any dedesisyunan sa loob ng labin-
limang (10) araw matapos na ito ay maihain.
22
Sino ang nakakasakop sa petisyon para sa inclusion o exclusion ng
23
mga botante?
24
Ang petisyon para sa pagsasama o pagtatanggal ng mga botante
ay dapat ihain sa municipal o metropolitan na korte. (Seksyon 33, R.A.
No. 8189)
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016 LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS

PAG-A-UPDATE NG MGA RECORD MGA DAPAT TANDAAN

Abbreviations
APP Accessible Polling Place
ARMM Autonomous Region for Muslim Mindanao
BEI/BET Board of Election Inspector/ Board of Election
Teller

BP 881 Batas Pambansa Bilang 881 or Omnibus

Election Code
COMELEC Commission on Elections
EO Election Officer
ERB Election Registration Board
ICC Indigenous Cultural Communities
IFES International Foundation for Electoral Systems
IP Indigenous Peoples
LENTE Legal Network for Truthful Elections
MTC Municipal Trial Court / Metropolitan Trial Court
OAV Overseas Absentee Voting
PES Provincial Election Supervisor
PWD Persons with Disability
RED Regional Election Director
SBEI/SBET Special Board of Election Inspector/ Special
Board of Election Teller
VRM Voter Registration Machine

22 3
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016 LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS

ANG KARAPATAN SA PAGBOTO Magpa-Validate o Hindi Magpa-Validate?

Ano ang kahulugan ng karapatan sa pagboto? Kung hindi ka sigurado sa inyong estado ng BIOMETRICS, tingnan ito online
gamit ang mga sumusunod na hakbang:
Ito ay ang karapatang maghalal at maihalal sa isang tunay at regular na halalan.
(Artikulo 25 (b), International Covenant on Civil and Political Rights)

Sino ang may karapatang bumoto?

Ayon sa Art. V, Sek. 1 ng Saligang Batas ng 1987 ang karapatan sa pagboto

ay maaaring gampanan ng:
 mga mamamayan ng Pilipinas;
 hindi inalisan ng karapatan ng batas;
 Labing-walong taong gulang;
 naninirahan sa Pilipinas sa loob ng isang taon at anim na buwan sa lugar ng
pagbobotohan bago maghalalan;
 walang dapat ipataw na antas ng edukasyon, ari-arian o iba pang substan-
tial requirement sa karapatang bumoto.

Kailan ka pwede bumoto?

Upang makaboto ang isang kwalipikadong botante, siya ay kailangang rehistra-

do sa permanenteng listahan ng mga botante sa lungsod o munisipyo kung
saan siya nakatira (Seksyon115, Batas Pambansa Blg. 881). Dapat ang
kanyang tala ng pagkakarehistro ay hindi nawalan ng bisa dahil hindi siya naka-
boto sa dalawang (2) magkasunod na nakaraang regular na halalan (Seksyon
27 (d), R.A. No. 8189). Partikular para sa eleksyon ng Mayo 2016, kailangang
sumailalim siya sa validation—pagkuha ng kanyang biometrics bago ang huling
araw ng pagpaparehistro sa Oktubre 31, 2015 (Seksyon 7, R.A. No. 10367).

Aling mga kandidato ang dapat mong iboto sa eleksyon sa Mayo 2016?
 Pangulo
 Ikalawang Pangulo/ Bise-Presidente I-Rehistro ng COMELEC
 Labindalawang Senador
Maari kang kumuha ng application form para sa bagong magpapare-
 Kongresista histro, pagbabalik bisa ng rehistro, pagbabago, pagpalit ng pan-
 Mga kandidato sa lokal na sangay ng pamahalaan maliban sa “barangay galan, paglipat ng rehistro o kumuha lamang ng blanking porma.
officials” Subalit kailangan pa ring tumungo sa pinakamalapit na Opisina ng
COMELEC upang kumpletuhin ang pagpaprehistro.

Para sa mga taga-Quezon City, maari niyong kumpletuhin ang por-

TANDAAN!
Ang Pagpaparehistro ay LIBRE!
Walang bayad para magpa-rehistro.
ma para sa pagpaparehistro at isumite ito online, subalit kailangan
pa ring tumungo sa Opisina ng COMELEC ayon sa iyong iskedyul.
Puntahan lamang ang www.comelec.gov.ph/?r=VoterRegistration/
iRehistro

4 21
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016
BIOMETRICS DATA
Ano ang maaaring gawin kung may sira ang Voter Registra-
tion Machine (VRM)?
(a) Kung ang VRM o ang mga gamit nito ay magkaroon ng sira sa
panahon ng pagrerehistro, ang mga nakumpletong application form ay
tatanggapin subalit hindi ito ipoproseso.
(b) Kaugnay nito, kailangang masabihan agad ng EO ang Information
Technology Department (ITD) at ang Election and Barangay Affairs De-
partment (EBAD) na may sira ang VRM o ang mga gamit nito upang
maayos o mapalitan agad.
(c ) Kailangang masabihan ng EO sa pamamagitan ng isang liham ang
mga nagparehistro kung maayos na ang VRM upang makuhanan ang
mga ito ng larawan at BIOMETRICS. Kung ang nagparehistro ay di
nakapunta sa kabila ng liham na ipinadala, ang kanyang aplikasyon ay
ikokonsiderang hindi kumpleto sa gayon ay hindi ito dapat ipasa sa ERB
para sa kaukulang aksyon. Ang EO ay kailangang maglimbag at
magpaskil ng listahan ng mga pangalan ng mga aplikanteng hindi naka-
punta para makuhanan ng BIOMETRICS sa bulletin board ng munisipyo
at sa kanyang tanggapan. (Section 8, COMELEC Resolution No.
9853)
20
LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS
TUNGKOL SA PAGPAPAREHISTRO
Ano ang pagpaparehistro?
Ang pagpaparehistro ay ang proseso ng pagsusumite ng sinumpaang aplikasyon ng
pagpaparehistro ng isang kwalipikadong botante sa Election Officer (EO) ng lungsod o
bayan kung saan sya naninirahan at pagsasama nito sa talaan ng mga rehistradong
botante matapos aprubahan ng Election Registration Board (ERB). (Seksyon 3, R.A. No.
8189)
Sino ang maaaring magparehistro?
Para makarehistro, kailangan siya ay:
 Labingwalong taong gulang pataas bago mag ika 9 ng Mayo 2016
 Mamamayan ng Pilipinas na hindi bababa ng isang taon
 Naninirahan sa lugar kung saan nais nyang bumoto na hindi bababa ng anim na bu-
wan
 Hindi inalisan ng karapatang bumoto ng batas
Sino ang mga hindi maaaring magparehistro?
 Nahatulan sa pinal na desisyon nang di bababa sa isang taong pagkakakulong
 Nahatulan sa pinal na desisyon sa krimen na may kinalaman sa pagtataksil sa pama-
halaan (rebelyon, paglaban sa gobyerno, o anumang krimen na may kinalaman sa
pambansang seguridad)
 Dineklarang may problema sa pag-iisip o walang kakayanan ng kinauukulan liban na
lamang kung sabihin na magaling na o may kakayahan nang bumoto ang nabanggit
(Seksyon 9, R.A. No. 8189)
Kailan maaaring magparehistro para sa eleksyon sa 2016?
 Ika-6 ng Mayo, 2014 hanggang ika-31 ng Oktubre, 2015, Ikawalo ng umaga hanggang
ikalima ng hapon tuwing Lunes hanggang Biyernes, kasama ang mga araw na walang
pasok (holiday). (COMELEC Resolution No. 9889, inilabas noong Agosto ika-2, 2014)
maliban sa NCR at Highly Urbanized Cities (Baguio City, Angeles City, Olongapo City,
Lucena City, Puerto Princesa City, Ilo-ilo City, Bacolod City, Cebu City, Mandaue City,
Lapu-lapu City, tacloban City, Zamboanga City, Cagayan De Oro City, Iligan City, Da-
vao City, Gen. Santos City at Butuan City), kung saan ang pagpaparehistro ay mula
Linggo hanggang Biyernes mula alas-8 ng umaga hanggang alas-5 ng hapon.
Saan maaaring magparehistro para sa eleksyon sa 2016?
 Sa opisina ng opisyal na panghalalan sa lugar na iyong tinitirhan
 Sa mga sangay na opisina para sa pagrerehistro
Iwasan ang ugaling “Mamaya Na”! Magparehistro ng maaga.
Pumunta sa inyong Office of the Election Officer para sa iskedyul
ng satellite na pagpaparehistro kung plano mong
samantalahin ang serbisyong ito.
5
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016 LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS

PAANO MAGPAREHISTRO? VALIDATION NG MGA REKORD

ANO ANG VALIDATION?

Ito ang proseso ng pagkumpleto ng mga impormasyon ng isang

rehistradong botante na wala o kulang ng biometrics data. (Seksyon 38,
COMELEC Resolution No. 9853)

Sino ang Kamag-anak sa ikaapat na antas ng

pagkakaugnay?

Ang kaanak hangang sa ikaapat na antas ng

pagkakaugnay ay mula sa mga magulang, lolo
at lola, tito at tita hanggang sa PINSANG BUO.

6 19
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016 LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS

MANDATORY BIOMETRICS ACT PAANO MAGPAREHISTRO?

Ano ang MANDATORY BIOMETRICS VOTER REGISTRATION
(Republic Act 10367)?

Ito ang batas na naguutos na ang bawat rehistradong botante at/o magi-
ging botante pa lamang ay makuhanan ng kanilang biometrics upang makaboto
sa Pambansa, lokal at Pangrehiyong ARMM na eleksiyon sa Mayo, 2016.

Ano ang BIOMETRICS?

Ang Biometrics ay ang pag-aanalisang nagbibigay ng positibong pagka-

kakilala sa isang indibidwalgaya ng boses, larawan, fingerprint, pirma, iris at iba
pang makikilalang katangian na kukunin ng Data Capture Machine (Seksyon 2(b)
& ( c), RA 10367).

Sino ang kailangang magpakuha ng Biometrics?

Ang mga rehistradong botante na hindi pa nakukuhanan ng biometrics ay

kailangang isumite ang kanilang sarili para sa validation. (Sek. 3, RA 10367)

Ano ang pangunahing gamit ng Biometric Database?

Ang database na mabubuo mula sa biometrics registration ay pangangalagaan

ng Komisyon at hindi maaaring gamitin sakaling kailanganin sa anumang dahilan
maliban sa pagsasagawa ng pagboto (Sek 9, RA 10367)

Ano ang mga gawaing hindi pinahihintulutan sa Mandatory Biomet-

rics Act?

Ang sumusunod na Gawain na may karampatang kaparusahan ayon sa

Seksiyon 263 at 264 ng Batas Pambansa Bilang 881, ayon sa pagbabago, at
kilala din sa tawag na "Omnibus Election Code":

a. Sinumang magbawal, magpabagal, humarang o pumigil ng pagrerehistro ng VRM

botante o bagong botante ng pag-capture ng kanyang biometrics sa pamamagi-
tan ng pagpwersa, pananakot o panunuhol; at ay nangagahulugang
b. Sinumang pampublikong opisyal o sinuman, na sa pagpapakita ng pagpapatu-
“Voter Registration Machine”
pad ng batas na ito ay magpawalang bisa o magpanumbalik ng bisa ng pagka-
karehistro ng botante nang walang basehan at di dumaan sa proseso.(Sec. 9,
RA 10367)

18 7
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016 LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS

PAGPAPAREHISTRO NG MGA MAY KAPANSANAN, NOTICE AT HEARING SA MGA APPLICATION

MATATANDA AT MGA KATUTUBO

Kailangang magtakda ng isang sistema

ang EO upang mapabilis ang proseso ng
pagrerehistro. Dapat ay maglaan din ng
express lanes na para lamang sa mga
may kapansanan, matatanda at mga
katutubo.
PAUNAWA:
Matapos magparehistro, ang iyong aplikasy-
on ay dadaan sa proseso ng pag-aapruba
mula sa Election Registration Board (ERB)
para maging ganap na rehistradong botante.

8 17
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016
PAGBABALIK BISA NG PAGKAREHISTRO
Ano ang maaaring gawin kung ang iyong pagkakarehistro ay
tinanggal na? (Reinstatement)
Sinumang rehistradong botante na tinanggal ang pangalan sa
listahan ng mga botante sa presinto sa nakaraang eleksiyon ay maaaring
maghain ng application para sa pagpapanumbalik ng bisa ng pagkare-
histro. (Section 21, COMELEC Resolution No. 9853)
16
LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS
PAGPAPAREHISTRO NG MGA BOTANTENG BILANGGO
Sinu sino ang mga bilanggo na may karapatang bumoto?
Sinumang rehistradong botanteng bilanggo na ang record ay di
pa naililipat, nawawalang bisa o nabubura. (Seksyon 1, COMELEC
Resolusyon Bilang. 9371)
Sino ang mga bilanggo?
Sinuman na:
 Nakakulong, pormal na nasampahan ng kaso ngunit naghihintay pa o
sumasailalim sa isang paglilitis ng korte;
 Nahatulang makulong nang mas maikli sa isang taon
 Nahatulan sa krimen na may kinalaman sa pagtataksil sa pamahalaan
(gaya ng rebelyon, paglaban sa pamahalaan, paglabag sa batas sa
mga armas o anumang krimen laban sa pambansang kaligtasan o anu-
mang krimen na kasalukuyang inaapila) (Sek 2(a), COMELEC
Resolusyon Bilang. 9371).
Kailan maaaring magparehistro ang bilanggo?
 Ang mga bilanggo ay maaring magparehistro kung may gulang na la-
bingwalong (18) taon sa araw ng halalan at/o nakakulong nang anim
na buwan man lamang bago ang halalan
 Ang mga bilanggo na nakarehistro na ay maaaring humiling ng paglipat
ng kanilang pagkakarehistro kung pahihintulutan ng pagkakataon
(Seksyon 6, COMELEC Resolusyon Bilang. 9853).
Saan dapat magparehistro?
Ang bilanggo ay maaring magparehistro sa satellite registration sa mga
bilangguan (Seksyon 6, COMELEC Resolusyon Bilang 9853).
Sino dapat ang manguna sa pagrerehistro?
Ang mga EO ay kailangan magsagawa ng
pagpaparehistro sa mga kulungan na nasa lugar na
sakop ng kanilang pamamahala. (Seksyon 5 na may
kinalaman sa Seksyon 6, COMELEC Resolusyon
Bilang. 9853).
9
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016
PAGPAPAREHISTRO PARA SA MGA BOTANTENG NASA IBANG BANSA
Maaari bang bumoto ang mga botanteng nasa ibang bansa?
Oo. Lahat ng mamamayang Pilipino na nasa ibang bansa, na hindi inalisan ng
batas ng karapatang bumoto, na may gulang na labingwalong taon sa araw ng
halalan ay maaaring maghalal ng Pangulo, Ikalawang Pangulo, mga Senador at
mga kinatawan ng Party-List , gayundin ang mga pambansang referendum at
mga plebisito. (Sek.4 ng R.A. Bilang. 9189, ayon sa pagbabago)
Sino ang mga hindi maaaring bumoto sa ibang bansa?
(a) Sinumang hindi na kinikilalang mamamayang Pilipino sang-ayon sa batas;
(b) Sinumang hayagang isinuko ang pagka Pilipino at nanumpa ng paglipat sa
ibang bansa, maliban sa mga muling nakakuha o nagpanatili ng kanilang
pagka Pilipino sa ilalim ng Citizenship Retention and Reacquisition Act ng
2003;
(c) Sinumang gumawa at nahutulan sa pinal na desisyon ng hukuman o korte
ng Pilipinas ng kasalanan na may kaparusahang pagkakakulong nang hindi
bababa sa isang taon at ang nasabing kawalang bisa ng pagboto ay hindi
pa naaalis sa pamamagitan ng parol o amnestiya;
(d) Sinumang mamamayang Pilipino na nasa ibang bansa na idineklarang may
problema sa pag-iisip o walang kakayahan ng awtoridad na may kaalaman
maging nasa Pilipinas man o nasa ibang bansa at bineripika ng embahada
ng Pilipinas, konsulado o anumang pandayuhang opisina na may kinalaman
liban na lamang kung sabihin ng kinauukulan na magaling na o may
kakayahan nang bumoto ang nabanggit. (Sek.5 of R.A. Bilang. 9189,
ayon sa pagbabago)
Sa ilalim ng titik C, sinumang mawalan ng
karapatang bumoto ay agad na mababalik ang
karapatan na bumoto pagkatapos ng limang taong
serbisyo ng sistensiya
Saan maaaring magparehistro ang kwalipikadong mamamayan?
Maaari silang magparehistro sa:
(a) Saanmang opisina sa ibang bansa - anumang embahada ng Pilipinas, kon-
sulado, anumang pandayuhang opisina at ahensya ng gobyerno na nag-
oopisina sa ibang bansa at nakakasakop sa lugar na pinaninirahan ng
botanteng magpaparehistro.
(b) field at mga mobile registration center na gagawin sa labas ng mga emba-
hada, konsulado o sa Pilipinas, na aprubado ng COMELEC (Sek. 6 ng R.A.
Bilang. 9189, ayon sa pagbabago).
10
LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS
KAWALAN NG BISA NG PAGKAKAREHISTRO
Ang pagkarehistro ng sumusunod ay mawawalang bisa, tatanggalin sa
kaukulang talaan ng mga botante sa presinto at ilalagay sa hindi aktibong lista-
han na may maayos na tanda at petsa gamit ang indelible ink, matapos magka-
roon ng mga dahilan ng pagwawalang bisa:
 Sinumang nahatulan sa pinal na desisyon ng korte ng Pilipinas ng pagkaka-
bilanggo nang hindi bababa sa isang taon at ang nasabing nawalang bisa
ng pagboto ay hindi pa naaalis sa pamamagitan ng parol o amnestiya.
Gayunman, ang sinumang taong nawalan nga karapatang bumoto sa ilalim
ng talatang ito ay makapagpapanumbalik ng kanyang karapatang bumoto
matapos ang limang taog pagkakabilanggo sa pagsesertipika ng clerk ng
korte ng lungsod/bayan Circuit/Metropolitan/Pangrehiyon na hukuman o ng
Sangdiganbayan;
 Sinumang nahatulan sa pinal na desisyon ng korte o tribunal na nagdulot o
nagsagawa ng anumang krimen na may kinalaman sa pagtataksil sa pama-
halaan gaya ng rebelyon, paglaban sa pamahalaan, paglabag sa batas la-
ban sa pagtanggal sa kapangyarihan ng pamahalaan at sa mga armas, o
anumang krimen laban sa pambansang seguridad, liban na lamang kung
pinahihintulutan ng batas para sa kanyang sibil at pilitikal na karapatan kung
maibabalik ang kanyang karapatan sa pagboto matapos ang limang taong
pagkakakulong;
 Dineklarang may problema sa pag-iisip o walang kakayanan ng awtoridad
na may kaalaman liban na lamang kung sabihin ng kinauukulan na magaling
na o may kakayahan nang bumoto ang nabanggit
 Sinumang hindi bumoto sa loob ng dalawang magkasunod na regular na
eleksiyon ayon sa record ng pagboto. Kaugnay nito, hindi kasama ang ele-
ksiyon ng sangguniang kabataan sa regular na eleksiyon;
 Sinumang ang pagkarehistro ay iniutos na ipawalang bisa ng korte; at
 Sinumang nawalan ng kanyang pagka Pilipino (Seksyon 27, RA 8189).
Paano mapanunumbalik ang bisa ng pagkakarehistro?
Ang kahit sinong rehistradong botante na nawalan ng bisa ang
pagkakrehistro ay maaring mag-apply para sa panunumbalik ng bisa ng
kanyang tala ng pagkakarehistro sa EO sa personal na pagkumpleto ng tatlong
(3) kopya, sa magkabilang bahagi ng application form kung saan kailangang
isalaysay bakit wala na ang mga dahilan ng pagsasawalang bisa ng pagrehistro
(Seksyon 17, COMELEC Resolution No. 9853 na may kinalaman sa Section 28,
R.A. No. 8189).
15
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016
PAGWAWASTO SA REKORD NG PAGKAKAREHISTRO
Kailan maaaring isagawa ang pagwawasto ng libro ng mga botante
sapresinto at talaan ng mga rehistradong botante?
Kung ang rekord ng pagkakarehistro ay may pagkakamali sa pangalan
o pagbabaybay ng pangalan, kaarawan, lugar ng kapanganakan o pagkaka-
maling tipograpikal. (Section 19, COMELEC Resolution No. 9853)
14
LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS
PAGPAPAREHISTRO NG MGA BOTANTE SA IBANG BANSA
Anu ano ang mga kailangan upang magparehistro?
(a) Pasaporte ng Pilipinas o sertipikasyon mula sa DFA na kanilang nasuri
ang mga dokumentong ipinasa at napatunayang sapat ang mga ito
upang mabigyan ng pasaporte ang nagpaparehistro, o sya ay tunay na
may pinanghahawakang pasaporte ngunit sa ilang kadahilanan ay hindi
niya ito maipakita.
(b) Sinagutang registration form na ibinigay ng Komisyon;
(c) Ang nagpaparehistrong gumamit ng “Citizen Retention and Reacquisition
Act” (Republic Act No. 9225) ay kailangang magpakita ng orihinal o certified
true copy ng order of approval ng kanilang kahilingang manatili o maibalik
ang kanilang pagka Pilipino na ibinigay ng tanggapan o identification certifi-
cate mula sa Bureau of Immigration (Sek.12 ng R.A. Bilang. 9189, ayon sa
pagbabago).
11
PRAYMER PARA SA PAGPAPAREHISTRO NG BOTANTE PARA SA ELEKSYON 2016 LEGAL NETWORK FOR TRUTHFUL ELECTIONS

Ano ang dapat gawin ng isang botante sa ibang bansa kung siya ay rehis-
trado sang ayon sa Voter’s Registration Act ng 1996(R.A. No. 8189)? PAGLILIPAT NG REKORD NG PAGKAKAREHISTRO
Ang isang mamamayang Pilipino na nasa ibang bansa ay kailangang kumuha Ang prosesong ito ay para lamang sa mga rehistradong botante na lumipat ng
ng certification bilang botante sa ibang bansa at pagkakasama sa National Registry of
tirahan at sumunod sa alintuntunin na kelangang tumira sa loob ng anim (6) na
Overseas Voters (NROV). Kung maaprubahan, lalagyan ng EO ng anotasyon ang
pagrerehistro o sertipikasyon bilang botante sa ibang bansa bago ang pangalan ng
buwan sa nilipatan ayon sa batas. (Section 15, COMELEC Resolution No. 9853)
botante ayon sa pagkakatala sa listahan ng mga botante at sa talaan ng mga rehistra-
dong botante (Sek 9.3 ng R.A. Bilang. 9189, ayon sa pagbabago).

Ano ang dapat gawin ng isang botante sa ibang bansa sakaling magbago
ang lugar ng kanilang pagbobotohan?

Ang botante sa ibang bansa sa pamamagitan ng Chairperson ng Office for

Overseas Voting (OFOV), ay kailangang magsumite ng aplikasyon para sa paglipat sa
loob ng 180 araw man lamang bago ang simula ng panahon ng pagboto sa ibang bansa.
(Seksyon 10 of R.A. Bilang. 9189, ayon sa pagbabago)

Ano ang dapat gawin ng botante sa ibang bansa sakaling mangyaring sya
ay boboto sa Pilipinas?

Ang aplikanteng boboto sa Pilipinas ay kailangang magparehistro sa loob ng

itinakdang panahon para sa lokal na pagpaparehistro sa munisipyo, lungsod o distrito
kung saan nila balak bumoto. Ang mga aplikanteng nagparehistro sa bayan, lungsod o
distrito kung saan sila dating naninirahan bago mangibang bansa ay di na kailangang
magparehistro muli.

Ang mga lumipat kailangan magbigay-alaw sa OFOV sa kanilang paglipat balik

sa Pilipinas as loob ng 180 na araw bago ang susunod na nasyunal na halalan para
maalis ang kanilang pangalan sa Certified List of Overseas Voters (CLOV) at pag-alis ng
kanilang overseas voter’s registration mula sa book of voters. (Seksyon 10 ng R.A. No.
9189, ayon sa pagbabago)

Maaari bang mawalan ng bisa ang pagkakarehistro bilang botante sa ibang

bansa?

Oo. Ang RERB ang magwawalang bisa at magtatanggal ng record ng pagkakarehistro ng

sumusunod na tao mula sa talaan ng mga botante:

(a) Sinumang nahatulan sa pinal na desisyon ng korte ng Pilipinas ng pagkakabilanggo

nang hindi bababa sa isang taon at ang nasabing kawalang bisa ng pagboto ay hindi
pa naaalis sa pamamagitan ng parol o amnestiya;
(b) Sinumang idiineklarang may problema sa pag-iisip o walang kakayanan ng awtoridad
na may kaalaman liban na lamang kung sabihin ng kinauukulan na magaling na o may
kakayahan nang bumoto ang nabanggit;
(c) Sinumang hindi nakaboto sa dalawang magkasunod na halalan ayon sa record ng
pagboto; at
(d) Sinumang ang pagkakarehistro ay pinawalang bisa ng korte (Sek.14 ng R.A. 9189,
ayon sa pagbabago)

12 13