LB

1029
C6
N176
1997
 P.KMIDMATMAKLUMATAKADEMIK
11111 IIII
1lil
Ililllllll
1000246036
KERJASAMA DALAM PENGURUSAN KOPERASI SEKOLAH :
KAJIAN KES KE ATAS SEKOLAH MENENGAH KERAJAAN
PENRISSENNO.1 BERHAD

NAMA : NANCY AK MONGIN

Latihan I6niah ini dikemukakan untuk memenuhi sebahaglan

daripada syarat-syarat pengijazahan Sarjanamuda Sahn Sosial
Dengan Kepujian ( Kajian Perancangan Dan Pengurusan
Pembangunan)

FAKULTI SAINS SOSIAL

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK
1997
 PENGHARGAAN

Sayasangatbersyukur kepada Tuhan kerana kasl karunia dan pertolonganNya

saya sentiasamendapatkekuatan dan semangat untuk menyiapkan Latffian Ilmiah ini
denganjayanya.

Sayajuga mengucapkanberbanyak-banyakterima kasffi kepada sekolah SMK

Penrissen No. 1, khususnya kepada Puan pengetua kerana memberikan kebenaran
kepada saya untuk menjalankankajian ini. Tidak lupa juga kepada Mr Song kerana
banyakmembantudan memberikanmaklumat kepadasaya.Tidak lupa juga kepada ahli
JawatankuasaKoperasi kerana memberikan kerjasama sebaiknya semasa temubual
dijalankan dan kepada semuapelajar sekolah berkenaanyang meluangkan masa untuk
mengisi soal selidik saya.

Sayajuga sangatmenghargaidan berterima kasih kepada Cik Faizah (Penyelia

saya). Apa jua kekurangan Latihan Ilmiah ini, akan menjadi lebffi buruk lagi kalaulah
tidak kerana kesabarandan sifat pribadi behau yang sentiasamenyokong saya. Behau
telah membacakesehuuhanteks ini dalam bentuk draf sebanyakbeberapakali dan telah
memberikancadangandan kritikan yang sangatbermanfaat. Ucapan terima kasih juga
untuk ketua program Kajian Perancangan Dan Pengurusan, Dr. Dimbab dan Dr.
Geberialkerana sentiasaambil berat, memberikangalakkan dan nasffiat untuk kami.

Penghargaanini juga istimewa saya tuliskan untuk keluarga saya, khususnya

untuk mak, baps, abang Chen, Lah, Tondot, Dem, Mimi, Clii; uncle Dawi, `sumbuk',
uncle Moon, Auntie Rose, auntie Julie dan lain-lain yang banyak berkorban dan
menolong saya. Tanpa kalian sudah tentu saya tidak dapat menamatkanpengajian ini
dengansukacita.

Terima Kasih dan penghargaanjuga kepada Ps. Simon, anggota HOK (BM)
khususnyasemuaSDL, UL, AUL, CGL, ACGL dan yang lain-lain (kalian terlampau
ramai tidak mampu sayatulis satu per satu) yang banyak menyokong dan mendorong
saya. Kalian sahabatyang baik dan semogaia berkekalanselama-lamanya.

Sayajuga ingin menghargai semua rakan-rakan saya seperti Tie, Wim, Sing,
Nong, Pat, Min, San, Gee,Irna, Bani, Rockers, Bobok, T-sen, semua course mate,
member block L serta semuapelajar pioneers. Saya sangat menghargai persahabatan
kita. Anda semuamenceriakandan mewarnakanlagi hidup saya di UNIMAS.

Sekian, Selamatmajujaya untuk andasemua.

Ikhlas Dari
Z" ?XeW9&

ii
 ABSTRAK

Satu kajian ke atas koperasi SMK Penrissen No. 1 Kuching telah dibuat untuk
meninjau sejauhmanaanggota berkerjasama menguruskan koperasi. Tahap kerjasama
diukur berdasarkan tahap penglibatan anggota dalam koperasi, tahap sumbangan,
darjah kefahaman dan kesetiaan anggota dalam koperasi. Selain itu, kajian ini juga
mengenalpasti masalah-masalah yang berlaku dalam koperasi. Seramai 186 orang
responden telah dipilih untuk kajian ini. Alat penyelidikan yang digunakan ialah soal
selidik dan temubual. Persampelan yang digunakan ialah persampelanrawak mudah.
Data yang dikumpul dianalisis menggunakanstatistik mudah. Hasil kajian mendapati
kerjasama antara anggota dengan anggota, anggota dengan pemimpin, antara
pemimpin dengan pemimpin dalam koperasi koperasi amat kurang. Antara sebab-
sebabnya ialah bilangan anggota terlalu ramai, guru-guru yang bertanggungjawab
terhadap koperasi sekolah terlalu sibuk dengan tugas utama di sekolah, manakala
pelajar sekolah pula sibuk dengan tugasan sekolah, kurang kemahiran yang dimiliki
oleh guru-guru dan murid yang terlibat dalam koperasi, kurang pendedahantentang
koperasi kepada pelajar menyebabkan pelajar kurang faham tentang prinsip
berkoperasi serta tidak berminat terlibat. Akibatnya banyak aktiviti tidak dapat
dijalankan, penglibatandansumbangananggota juga pada tahap rendah. Sehubungan
dengan itu, 82.2 % responden mengatakan mereka tidak mendapat apa-apa faedah
daripada koperasi. seramai 72.8% responden mengatakan mereka sanggup
memberikan kerjasama jika keadaan dapat dibaiki. Oleh yang demikian, beberapa
cadangan dikemukan untuk diambil perhatian oleh pihak-pihak yang terlibat di dalam
gerakan koperasi sekolah. Jestru itu, tindakan sergera perlu diambil jika ingin melihat
gerakan koperasi sekolah mencapaimatlamatnya.

111
 ABSTRACT

A research was conducted in SMK Penrissen No. 1, Kuching in order to discover the
extent of the member's cooperation in managing the school cooperative. The extent of
this cooperation is measured by involvement, Contribution, understanding level, as
well as it's this research is olso mean to identify the problems faced in managing a
school cooperative. Around 186 respondents were chosen for this research. The
research method used was the questionnaire method and the sampling method was the
simple random sampling. The collected samples were then analyzed by using a
simple statistic method. The result of the research clearly indicates that there is very
little cooperation existing between the members, between the members and leader,
and between the leaders itself in a cooperative. The reason for the poor cooperation
includes, too many members in a cooperative, teachers who are responsible for the
school cooperative are also tied down with their other school responsibilities.
Teachers and student who are involved in the cooperative, having low expertise or
skill in it, very little exposure to the students on the cooperative which consequently
makes them unable to comprehend the cooperative principles, as well as reducing
their interest in getting involved in this organization. As a result of this, many
activities cannot be carried out and involvement and contribution from the members
are at a very low level. Subsequently, 82.2 percent of the respondents stated that they
did not receive any benefits from the cooperative and 72.8 percent of the respondents
stated that they were willing to give their cooperation if ever situation improves in the
organization. Thus recommendations have also been inserted to be taken into
consideration by parties involved in the school cooperative movement. It can olso be
stated here that immediate measures should be taken if we want to see that the school
cooperative movement achieve it's objectives and aims.

iv
 pasat Khldaatt Maklqanat AiOdemik
U1vIVERSiTi MALAYSIA SARAWAK

KANDUNGAN

PENGHARGAAN ä

ABSTRAK iii
ABSTRACT iv

KANDUNGAN V

SENARAI JADUAL vi
SENARAI GAMBARAJAH VII

DAFI'AR SINGKATAN PERKATAAN viii

BAB 1 PENGENALAN 1
1.1 SenarioPergerakanKoperasi Di Malaysia 1

1.2 SenarioPergerakanKoperasi Sekolah di Malaysia 3

1.3 SenarioPergerakanKoperasi sekolahDi Sarawak 5

1.4 Koperasi SMK Penissen No. 1 Bhd. 6

1.5 KenyataanMasalah 8

1.6 Objektif Kajian 10

1.7 KepentinganKajian 11
1.8 BatasanKajian 12

BAB 2 ULASAN KAJIAN 13

2.1 Kerjasamadalam koperasi 13
2.2 Definisi kerjasama 15
2.3 Penulisantentang kerjasama 18
2.4 Faktor-faktor mempengaruhikerjasama 28
2.6 PenulisanLepas yang berkaitan dengankerjasamadalam 32
koperasi sekolah

BAB 3 Kaedah Penyelidikan 38

3.1 Rasional Pemilihan Kawasan Sebagai Tempat Kajian 38

3.2 Populasi 39

3.3 Saiz Sampel 39

V
 3.4 Persampelan 40

3.5 PengumpulanData 41

3.6 Kaedah Penyelidikan 42

3.7 Alat Penyelidikan 44

3.8 PembolehubahBersandar 46

3.9 Pembolehubahtidak bersandar 46

3.10 OperasionalPembolehubah 47

3.11 Analisis Data 49

BAB 4 HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN 49

4.1 Latarbelakangresponden 50

4.2 Penghöatandalamkoperasi 55

4.3 Sumbangankepadakoperasi 59

4.4 Kefahamantentang koperasi 61

4.5 Kesetiaanterhadapkoperasi 62

4.6 Faedahyang diterima dari koperasi 63

4.7 Masalah-masalahdalamkoperasi 64

BAB 5 KESIMPULAN DAN CADANGAN 70

LAMPIRAN 79

BIBLOGRAFI 92

vi
 i

SENARAI JADUAL

Jadual 1 Jadualmenunjukantahap umur, kekerapandan peratus

mm,r responden.

Jadual2 Menunjukkan Jumlahdan peratusanbagi tahap respondenmenganggap

koperasi senagaikepentingan bersamaatau kepentingan individu,
Tahap kerjasamadalam koperasi sertatahap sikap pentingkan diri
anggota koperasi.

vii
 SENARAI GAMBARAJAH

Rajah 1: Rajah menunjukkanhukuman yang diterima oleh penjenayah

berdasarkankeputusanyang mereka ambil dalam The Prisoner's
DilemmaGame

Rajah 2: Menunjukkan kesankomunikasi di dalamkumpulan dan

antarakumpulan.

Rajah 3: Rajah menunjukkankekerapandan peratusResponden

mengikut bangsa

Rajah 4: Rajah Menunjukkan Peratusantempoh respondenmenjadi

anggotakoperasi
 DAFTAR SINGKATAN PERKATAAN

ANGKASA Koperasi KebangsaanMalaysia

-Angkatan

Y. M -Yang Mulia

JPK -JabatanPembangunanKoperasi

YAB -Yang Amat Berhormat

ICA -International Co-coperative Allience

DBKU -Dewan BandarayaKuching Utara

SMK Menengah Kerajaan

-Sekolah

UNIMAS -Universiti Malaysia Sarawak

PIBG -PersatuanIbubapa dan Guru

MKM -Majlis Koperasi Kebangsaan

ix
 BAB 1

PENGENALAN

1. Senario pergerakan koperasi Malaysia

Menurut Wong (1992) koperasi di negara ini dimulakan sejak daripada zaman

penjajahan Inggeris lagi. Koperasi yang pertama dibangunkan ialah Koperasi

Pengawai Kerajaan Inggeris di Perak pada tahun 1922. Pemikiran tentang koperasi

ini dibawa dari negara barat dan diamalkan di negara ini untuk menambahkan lagi

pengaruh Inggeris di negara ini. Bagaimana pun selepas merdeka, negara terus

memberikan penekanankepada perkembangangerakan koperasi. Malah perundangan

koperasi dipergiatkan lagi dan pembentukan biro untuk mengawasi pergerakan

koperasi di negaraini diwujudkan. Kejayaan yang dilihat semasapenjajahan Inggeris

iaitu koperasi berjaya menjadi mekanismeyang memajukan sosioekonomi masyarakat

luar bandar telah memberikan keyakinan kepada negara untuk memajukan koperasi

(Atar, 1993).

Bagi memastikan gerakan ini berkembang dengan baik, ANGKASA

(Angkatan Koperasi KebangsaanMalaysia Berhad) ditubuhkan atas desakankoperasi-

koperasi berdaftar di Semenanjung Malaysia melalui kongres pertama yang

berlangsung pada 15-17 November 1966, di Dewan Tunku Chancellor Universiti

Malaya, Kuala Lumpur. Kongres ini yang dihadiri oleh 1,680 orang peserta yang

mewakili 486 bush koperasi berdaftar pada masa itu telah membuat sate resolusi khas

supaya diwujudkan sebuah koperasi induk untuk mewakili Gerakan Koperasi

 2

Malaysia. Rumusan Kongres Pertama telah dibentang dalam Kongres Kerjasama

Kedua pada 20 Mac 1971 clan telah melantik Ahli Jawatan kuasa Sementara yang

dipengerusikan oleh Y. M. Profesor Diraja Ungku A. Aziz. Hasil dari perkembangan

ini maka wujudlah ANGKASA denganrasminya pada 12 Mei 1971, sebagai tunjang,

pelindung clan perunding kepada semua koperasi yang menjadi ahlinya

(Hassan,1992).

Di dalam risalah perkembangan Jabatab PembangunanKoperasi Malaysia

(JPK) 1996 menyenaraikan penglibatan koperasi Malaysia dalam kegiatan ekonomi

seperti kredit, pengguna, perumahan, pengangkutan, pembangunan tanah, industri

kampung, insurans, kerja-kerja kontark dan perniagaan harta tanah. Malah aktiviti

koperasi juga diberikan cabaran baru oleh Perdana Menteri kita, Dato' Seri Dr.

Mahathair Mohamad semasaMesyuarat agung perwakilan Koperasi Usaha Bersatu

pada 20 November 1993. Beliau Menyeru agar koperasi mengambil langkah segera

untuk bersaing dengan pembangunansektor swasta dan muncul menjadi syarikat

maju.

Dalam tempoh satu dekad yang lalu, dari tahun 1981 hingga 1995,

pertumbuhan sektor koperasi menunjukkan masa depan yang cerah. Sehingga tahun

1995, terdapat 2,856 buah dengan keahlian seramai 3.6 juta orang, modal saham

sebanyak RM7.8 billion dan pemilikan harta bernilai RM 8.2 billion ( Laporan JPK,

1996).
 3

1.2 Senario pergerakan koperasi sekolah di Malaysia

Penubuhan gerakan koperasi sekolah adalah bermula dari cetusan minda

Profesor Diraja Ungku A. Aziz semasa beliau bertugas sebagai Naib Chancellor,

Universiti Malaya. Koperasi sekolah mula berkembang pada tahun 1968 apabila

sembilan buah koperasi ditubuhkan sebagai projek perintis. Sekolah-sekolah yang

terpilih ialah dua dari Pahang, dua dari Perak, dua dari Terangganu, dan masing-

masing sebuah di Kelantan, Melaka dan Johor (Atar, 1993). Koperasi yang

ditubuhkan diperingkat sekolah ini lebih berfungsikan kredit sebagai salah satu cara

untuk membantu murid-mund terutamanya mereka yang dari keluarga miskin. Pada

tahun 1975 setelah kajian semula dibuat, satu proses pembaharuantelah dirangka ke

arah koperasi 'serbaguna" untuk menggantikan fungsi kredit.

Padatahun 1980, satupendedahandan usahayang menyeluruh telah dilakukan

untuk menggalakan gerakankoperasi di sekolah-sekolahmelalui media massaseperti

Televisyen Pendidikan, filem dan seminar di mana murid-murid

sekolah telah

diperlihatkan dengankebaikan koperasi dan feadah-feadahkoperasi.

' Kopcrasi 'serbaguna'ialah kopcrasi

yang bukan sahajaberfungsi memberikan kredit tetapi juga
mampu mengadakanpelbagai aktiviti yang berbentuk akedemik bagi pengembanganilmu perdagangan
dikalangan pelajar (JPK, 1995).
 4

Hasil dari pendedahan ini, pada akhir tahun 1995 sebanyak 1300 buah

koperasi sekolah telah menubuhkan koperasi sekolah yang berdaftar di seluruh

Malaysia. Ahli-ahli yang berdaftar ialah sebanyak 945,165 orang dengan jumlah

saham terkumpul keseluruhannyaialah sebanyak RM4,235,600. Jumlah perniagaan

bagi tahun tersebut ialah sebanyakRM2,348,453 (JPK, 1996).

Dalam dekad 1990-an koperasi sekolah semakin menghadapi cabaran berat.

Misalnya gerakan koperasi sekolah diterima sebagaisebahagiandaripada aktiviti ko-

kurikulum yang terpenting di sekolah. Pewujudannyadibuat melalui penguatkuasaan

undang-undangmelalui beberapadokumen rasmi seperti Bab 53 Akta Koperasi, surat

Perkeliling Iktisas Kementerian Pendidikan bilangan KP 8591 Jld. 11(22) bertarikh 8

Mei 1976 dan KP 8586/303 (57) bertarikh 20 April 1989.

Dalam teks ucapan Menteri Tanah dan PembangunanKoperasi 1995, Y. B.

Datuk Osu b. Haji Sukam telah membentangkan tiga cabaran baru yang akan

dimulakan dalam koperasi sekolah iaitu memasukkankoperasi sekolah sebagai

salah

satu daripada kandungan latihan amali bagi mata pelajaran Perdagangan,menjadikan

koperasi sekolah sebagaisebahagiandaripada program Rakan Muda di

sekolah serta

meinginkan koperasi sekolahyang cemerlangdan berpengurusancekap (JPK, 1995).

 Pusst Khidmat Msklnmat Akademik
SARAWAK 5
UNIVERSITI MALAYSIA

1.3 Senario Pergerakan Koperasi di Sarawak

Menurut Tan (1990) gerakan koperasi sekolah di Sarawak dimulakan pada 26

Januari 1976. Koperasi yang pertama ditubuhkan ialah Koperasi Sekolah Akademik

Limbang Berhad. Kegiatan utama koperasi sekolah ini ialah menjalankan aktiviti

kantin dan kedai alatulis. Koperasi ini mempunyai jumlah keahlian 1,102 orang yang

berdaftar dan sahamterkumpul berjumlah RM1,674.

Di Sarawakgerakankoperasi sekolah agak lembab berbanding dengan gerakan

koperasi di Semenanjung Malaysia. Pada tahun 1996, sebanyak 110 buah koperasi

di
sekolah negeri Sarawak (Lampiran A). Jumlah saham keseluruhan yang dimiliki

ialah RM23,432 pada tahun 1996, dan jumlah perniagaanialah sebanyak RM34,456

pada tahun yang sama(Hassan,1995).

Untuk menggalakanperkembangankoperasi sekolah di Sarawak, pertandingan

koperasi antara-antarasekolah diadakan bagi mempertingkatkan kualiti pengurusan

dan juga prestasi jualan. Menurut Baha (1994) pertandingan koperasi sekolah ini

telah membawa banyak perubahan dalam pengurusan koperasi di sekolah-sekolah

khususnyadalam bidang pengurusanakuan, aktiviti, mesyuaratdan sebagainya.

 6

1.4 Gerekan Koperasi SMK Penrissen No-1 Berhad, Kuching

Sekolah Menengah Kerajaan Penrissen No. l mula bergiat dalam gerakan

koperasi ini pada 7 Ogos 1979 sebagai langkah menyahut seruan Kementerian

Pendidikan untuk mengembangkankoperasi di sekolah-sekolah. Koperasi Sekolah ini

didaftar atas nama Koperasi Sekolah Menengah Kerajaan Penrissen No. l Berhad.

Semasapenubuhannyaseramai243 orang yang terdiri daripada 217 orang murid dan

seramai 26 orang guru atau kakitangan sekolah yang menjadi ahli. Jumlah saham

pada ketika itu ialah sebanyakRM2,517. Pada tahun 1996, keahlian telah meningkat

kepada 1800 orang (Laporan Tahunan Koperasi, 1996).

Dan segi organisasi,kuasatertinggi di dalam koperasi ialah Mesyuarat Agung

ahli-ahli tetap. Pengurusankoperasi diserahkankepada Lembaga PengarahSekolah.

Pengetuadilantik sebagaiYang Dipertua dan empat orang guru yang dilantik sebagai

Setiausaha,Penolong setiausaha,Bendahari dan PenolongBendahari. Seorang wakil

danpada Lembaga Pengurusan Sekolah dan Wakil Persatuan Ibu bapa dan Guru

(PIBG) sekolah juga dilantik sebagai PenasihatKoperasi seperti yang diperuntukan

oleh Undang-undang Kecil Koperasi. Manakala enam orang pelajar dan guru yang

dilantik sebagai Ahli Jawatankuasa.Setiap jawatan ini mempunyai bidang tugasan

seperti yang ditunjukkan dalam Lampiran B. Manakala struktur PentadbiranKoperasi

ditunjukkan dalam Lampiran C.

 7

Sebelum tahun 1994, koperasi dibentuk seperti kedai runcit yang menjual

makanan, bahan keperluan pelajar, buku dan alat tulis. Bagaimanapun selepastahun

berkenaan koperasi Sekolah ini hanya menjalankan perniagaan menjual peralatan

sekolah sahaja seperti buku-buku, alatulis dan segala perkara yang berkaitan dengan

pelajaran sahaja.Untuk menguruskanurusniaga koperasi tersebut, seorang pelajar dan

seorangguru yang mengawasditetapkan untuk menjual barangankoperasi setiap hari.

Pengerusikoperasi sekolah ini menjelaskan, setiap hari koperasi ini dibuka selama 15

minit semasa waktu rehat pelajar sessi pagi dan petang. Koperasi dijaga secara

bergilir berdasarkanjadual yang ditetapkan. Mereka yang menjalankan tugasan ini

adalah mereka yeng terpilih oleh Lembaga Pengarah koperasi. Tidak ada upah yang

diberikan kepadamereka kecuali jika ada keuntungan pada hujung tahun mereka akan

diberikan saguhatisahaja.

Pemilihan untuk pelajar yang menjaga koperasi dibuat melalui guru tingkatan.

Guru tingkatan akan mencadangkan (recomment) pelajarnya yang dirasakan

bertanggungjawab, jujur, dan berkemampuan melakukan tugas. Kemudian sessi

temuduga akan diadakan ke atas pelajar berkenaan. Daripada itu, barulah pemilihan

akan dibuat dan mereka yang benar-benarmemenuhi syarat sahajaakan dipilih.

Menurut En Bong, Pengerusi Koperasi SMK Penrissen No. 1 Bhd, sejak

daripada tahun 1994, bangunan koperasi telah disewakan dengan kadar sewa

RM2000 setahun kepada syarikat perniagaan lain. Ini adalah renteten daripada

banyak masalah yang timbul dalam pengurusan koperasi sebelum tahun berkenaan.
 8

Kebanyakan guru-guru adalah sibuk dengantugas mengajar,mereka tidak mempunyai

masa untuk mengurus koperasi. Kurangnya pengawasan menyebabkan banyak

penipuan dan penyelewangan berlaku dikalangan mereka yang menjaga kedai

koperasi semasaurusanjual beli diadakan.

1.2 Kenyataan masalah

Kewujudan gerakan koperasi adalah atas kesedaranmanusia akan kekurangan,

kelemahan dan keperluan masyarakat untuk membulatkan tekad dan usaha untuk

memperbaiki keadaanmereka bersamaserta memperlindungi hak-hak mereka sebagai

masyarakat yang bertanggungjawab(Atar, 1993). Oleh kerana itu penubuhan sesuatu

koperasi itu adalah merupakansatu usahamasyarakatuntuk membantu satu sama lain

di samping mendapatfaedahyang bergunabagi merekapadamasahadapan.

Dewasa ini, koperasi semakin menghadapi cabaran besar. Menurut YAB.

Perdana Menteri Malaysia Dato' Seri Dr. Mahathir Mohamad semasa

menghadiri

mesyuarat agung Koperasi Usaha Bersatu pada 20 November, 1993 memberi

pengajaran bahawa zaman syarikat jimat cermat, pinjam meminjam dengan

tanggungan berhad yang terurus secara sambilan oleh beberapa anggota sudah

berakhir tetapi cabaran koperasi ialah perlu memperluaskan aktivitinya

setanding

dengan perkembangan ekonomi negara dan sekiranya koperasi ingin

menceburi

bidang perniagaanyang lain ia perlu diurus secaraprofessional.

 9

Cabaran besar ini turut dipikul oleh koperasi sekolah. Semasa seminar

PembangunanKoperasi sekolah 1996, sebanyaktiga cabaranbaru telah dikemukakan

kepada koperasi sekolah iaitu memasukkan koperasi sekolah sebagi salah satu

daripada kandungan latihan amali mata pelajaran Perdagangan di sekolah,

mewujudkan koperasi sekolah yang cemerlang serta menjadikan koperasi sekolah

sebagaiprogram Rakan muda di sekolah (JPK, 1996).

Manakala W.P Walkins (1990), Pengarah The International Co-Coperative

Allience(ICA) pada tahun 1989 dalam (JPK, 1992), menjelaskan lagi bahawa peranan

koperasi sekolah hendaklah lebih daripada mencari keuntungan semata-matatetapi ia

juga harus menjadi satu badan yang menyediakan sumber ilmu yang berguna bagi

pelajar sekolah untuk masa akan datang. (JPK, 1992). Sumber ilmu yang

dimaksudkan ialah menyediakan berbagai aktiviti yang berbentuk akedemik untuk

membantu pelajar menambahkanlagi pengetahuanyang ada.

Oleh yang demikian, sesebuah koperasi sekolah mesti diurus secara

profesional. la mesti memperkenalkanprojek yang berbagai khususnya projek yang

berorentasikan pendidikan untuk memberikan pengalaman dan pengetahuan yang

berguna kepada anggotanya (JPK, 1993) Selain itu pengurusankoperasi juga perlu

meningkatkan tanggungjawab pengurusannya bagi meningkatkan kedudukannya

sebagai kuasa ekonomi dalam pembangunannegara serta sebagai sumber menimba

ilmu bagi anggotanya.(JPK, 1996)

 10

Bagaimanapun persoalandi sini ialah, sejauhmanakahanggota koperasi yang

terdiri daripada pelajar sekolah dan guru-guru yang mempunyai tugasan yang lebih

berat ( guru sibuk dengan pengajaran dan pelajar sibuk dengan pelajaran) mampu

berkerjasamaatau berganding bahu dalam menjalankan aktiviti koperasi dan apakah

masalahyang mereka hadapi?

1.3 Objektif Kajian

Objektif umum kajian ini adalah untuk mengenalpasti tahap kerjasama di

kalangan anggota-anggotakoperasi dalam menjalankan aktiviti koperasi. Kerjasama

akan dilihat berdasarkan darjah penglibatan anggota, kesetiaan anggota terhadap

koperasi, sumbangan anggota kepada koperasi dan kefahaman anggota tentang

koperasi. Adakah mereka melihat koperasi sebagai kepentingan bersama atau

kepentingan individu sahaja dan sikap ambil berat anggota terhadap aktiviti yang

dijalankan aktiviti. Manakala objektif khusus kajian ini adalah (I) menentukan ciri-

ciri demografi ahli seperti umur, bangsa,pendidikan, jantina, pendapatan(wang saku

atau biasiswa ) anggota dan keahlian dalam koperasi; dan (II) mengenalpastimasalah-

masalah yang dihadapi oleh koperasi di sekolah berkenaan dan feadah yang

dinikimati oleh anggotakoperasi sbagaianggotakoperasi.

 II

1.4 Kepentingan Kajian

Hasil dari kajian ini, diharap ia dapat memberi manfaat kepada semua pihak

khasnya pihak pengurus koperasi di sekolah berkenaan. Berdasarkan kajian ini

mereka akan mengetahui kelemahan dan kekuatan koperasi ini dalam usaha untuk

mengembangkanlagi pergerakankoperasi di sekolah berkenaan.

Selain itu diharapkan juga kajian ini dapat memberikan pendedahan sumber

ilmu kepada anggota koperasi sekolah khususnya kepada anggota koperasi Sekolah

Menengah Kerajaan PenrissenNo. 1 tentang kepentingan kerjasama daripada anggota

untuk kemajuan koperasi.

Di samping itu, kajian ini memberi kepentingan kepada pihak Jabatan

Pembangunan Koperasi (JPK) dan semua pengurus koperasi sekolah untuk

mendapatkanmaklumat asasuntuk mengurus koperasi sekolah.Berdasarkan kajian ini

mungkin pihak mereka akan dapat membuat perancangandan strategi yang lebih baik

untuk pergerakan koperasi pada masa hadapan. Dalam keadaan ini, data dan

maklumat di dalam kajian ini dapat diaplikasikan dalam membuat kajian yang sama

atau berkaitan denganbidang pengurusanmelibatkan pelajar sekolah.

 12

1.5 Batasan Kajian

Semasakajian ini dijalankan terdapat beberapamasalah yang dihadapi oleh

pengkaji antara masalah yang dihadapi ialah kekurangan pengetahuan responden

tentang koperasi. Kebanyakanmereka tidak tahu tentang konsep berkoperasi. Oleh

yang demikian apabila soal selidik diberikan dan juga temubual dijalankan ada yang

tidak memberikan jawapan lengkap. Akibatnya maklumat lengkap dan keadaanyang

sebenamyatidak dapat di perolehi untuk kajian ini.

Selain itu, kajian ini juga sukar untuk mendapatkanmaklumat yang lengkap

kerana masalah pengurusankoperasi ini yang tidak teratur. Segala maklumat seperti

Laporan Tahunan adalah tidak lengkap. Kepimpinan yang sentiasa bertukar ganti

juga menyebabkan dokumen penting tidak tahu disimpan dimana. Oleh yang

demikian adalah sukar untuk pengkaji terpaksa menggunakan dokuman yang ada

sahajauntuk bukti kajian.

 13

BAB 2

ULASAN KAJIAN

Maklumat daripada penyelidikan lepas telah dikumpul dan dianalisis untuk

kajian ini. Sumber-sumber tersebut diperolehi daripada Perpustakaan UNIMAS,

Perpustakaan Dewan Bahasa Dan Pustaka, Arkib, Perpustakaan Dewan Suarah

Kuching, PerpustakaanDewan Bandaraya Kuching Utara (DBKU), Pusat Sember

Maklumat Yayasan Sarawak, Jabatan Pembangunan Koperasi Sarawak dan juga

Laporan Bertulis Koperasi SMK Penrissen No. 1 Berhad. Maklumat yang dikumpul

ialah meliputi prinsip kerjasama dalam koperasi, definisi kerjasama, kajian lepas

tentang kerjasama,faktor-faktor mempengaruhi kerjasama serta penulisan lepas yang

berkaitan dengankerjasamadalam koperasi sekolah.

2.1 Prinsip kerjasama dalam koperasi

Kerjasama merupakan konsep asas dalam koperasi. Setiap aspek yang kita

sebut atau kaitkan dengan koperasi ia mesti berteraskankerjasama atau bermotiflcan

kerjasama. Ini dapat dilihat dalam makna koperasi. Dalam perkataan bahasaInggeris

koperasi disebut sebagaiCooperative yang mana berasal daripada maksud cooperate

atau cooperation yang membawa makna berkerjasama(Klonglan, 1992). Manakala

dalam kefahaman Confuciansim is di sebut sebagai ` Her' ( ) yang membawa

makna cooperation atau union (Jiayin, 1992).

 14

Selain itu berkerjasama juga terkandung dalam konsep berkoperasi iaitu

menolong diri sendiri dengan cara bekerjasamauntuk faedah dan kebaikan bersama.

Amalan berkerjasama dilihat daripada konsep bergotong royong, melibatkan

keanggotaansecarasukarela,bertolong-tolongan secarajujur dan ikhlas, bersatupadu,

hormat-menghormati antarasatu samalain ( JPK, 1995).

Kerjasama juga terkandung dalam prinsip-prinsip pengurusan koperasi.

Dalam pekara 6 Pekeliling Petadbirandan PengurusanKoperasi meletakkan salah satu

prinsip pengurusan koperasi ialah berkerjasama di semua peringkat koperasi (JPK,

1996). Menurut Baba (1994) kerjasama ini adalah berteraskan kerjasama antara

anggota dengan anggota, anggota dengan pemimpin koperasi dan antara pemimpin

koperasi dengan pemimpin koperasi yang lain. Dijelaskan bahawa kerjasama antara

setiap tahap ini adalah perlu erat dan membina untuk membangunkankoperasi yang

cemerlang.

Di dalam objektif utama pembangunan koperasi sekolah ialah untuk

menyemai konsep dan amalan berkerjasamadi kalangan pelajar sekolah. Menurut

Y. B. Datuk Osu Haji Sukam, Menteri Tanah dan PembangunanKoperasi semasa

merasmikan Konvensyen ke-3 Koperasi-koperasi Sekolah Malaysia 1995 telah

menyarankan agar pihak pengurusankoperasi sekolah menjalankan banyak aktiviti

yang dapat membangunkan nilai murni kepada pelajar seperti berjimat cermat,

berkerjasama dan tolong menolong antarasatu sama lain. Beliau menambah, mereka

ini (pelajar sekolah) adalah pengerak pembangunandan negara pada masa hadapan.
 15

Oleh yang demikian koperasi harus mengambil cabaran untuk terlibat serta dalam

membangunkangenerasimasahadapanyang berhemahtinggi, inovatif dan cemerlang

(JPK, 1995).

Dato Seri Annuar Ibrahim dalam teks ucapanyasemasamerasmikan minggu

kualiti kerja Jabatan Pembangunan Koperasi (JPK) pada Mac 1996. Beliau

menyarankan supaya setiap anggota koperasi dan pihak pentadbir koperasi supaya

berkerjasama memajukan koperasi dan melihat koperasi sebagai tanggungjawab

bersama. Setiap anggota mesti memberikan sokonganyang padu dan setiap pegawai

yang menguruskan koperasi mesti mengurus dengan amanah, penuh

bertanggungjawabdanjujur.

2.2 Definisi kerjasama

Kerjasama adalahsatu perkataanyang mempunyai makna yang sangat meluas.

Ia terdapat dalam konsep pengurusan dalam organisasi, dalam Pembangunan,

Pendidikan, Sains Sosial, Sains Tulen, Ekonomi dan sebagainya (Harman, 1992).

Konsep berkerjasama ini bukan sahaja diperlukan antara manusia dengan manusia,

tetapi juga manusia dengan binatang, manusia dengan alam, binatang dengan

binatang, binatang dengan alam dan juga alam dengan alam. Untuk mencapai

keadilan, kesejahteraandalam dunia, setiap mereka ini perlu saling berkerjasama

(Coot dan Loye, 1992).

 16

Di dalam falsafah dan kebudayaan orang Cina, kerjasama didefinisikan

sebagaisemangat(spirit) yang bersatu padu, harmoni dan saling bergantunganantara

satu sama lain (Jiayin, 1992). Lao Zi (1935) dalam bukunya "The Books of Changes"

mengumpamakan kerjasama seperti Pengiring (Conductor) yang mengharmonikan

(harmonize) alunan muzik dalam okestra. Untuk melahirkan muzik yang penuh seni

dan sedap didengar, rentak, kepanjangan, kependekan kelajuan, alunan muzik

berkenaan perlu saling memperlengkapi dan berkerjasama. Begitu juga dalam

masyarakat manusia, untuk mencapai matlamat atau untuk berjaya, kerjasama

memainkan peranan penting. Beliau menambah lagi bahawa proses berkerjasama

hanya akan dijadi jika terdapat dua atau lebih orang berkerja atau dengan kata lain

ialah berkerja secara kumpulan. Mereka perlu saling bergantungan, saling

memperlengkapi dan berkomunikasi dengan baik untuk mencapai matlamat

kumpulan.

Manakala Deutsch (1983) mendefinisikan kerjasama sebagai satu tingkah

laku orang yang berkerja dalam kumpulan. Mereka mempunyai matlamat dan
visi

yang sama. Dimana setiap anggota memainkan peranantertentu dan saling bersetuju

untuk mencapai matlamat kumpulan. Pendapatini di sokong oleh Ayob (1993) beliau

mendefinisikan kerj asamasebagaipermuafakatananggotayang mempunyai matlamat

yang sama dalam membuat sesuatuaktiviti untuk mencapaimatlamat tersebut.

 17

Setiap orang yang berkerja dalam kumpulan secara tidak langsung akan

berkerjasamaantara satu sama lain (Kohn, 1992) dan setiap orang yang berkerjasama

akan membantu satu sama lain untuk belajar daripada satu sama lain atau untuk

menghasilkan sesuatu(produce something), menggalakan atau bergantungan antara

satu sama lain. Mereka tidak semestinyaberinteraksi bersemuka(face to face) tetapi is

boleh berlaku secarasemangat.( Kohn, 1992).

Berdasarkan definisi di atas, kesimpulan yang dapat dibuat dalam

mendefinisikan kerjasamaialah satu proses dimana dua atau lebih orang bermuafakat,

bersatu, saling bergantunganantarasatu sama lain untuk mencapai matlamat atau visi

kumpulan bagi kepentingansemuapihak yang terlibat.

Kerjasamadiukur berdasarkandarjah Penglibatan anggota dalam melakukan

kerja-kerja dan aktiviti-aktiviti koperasi, sama ada dilakukan secara sendirian oleh

individu tertentu atau dilakukan dengan melibatkan semua anggota (Coot dan

Loye, 1992) Penglibatan diukur berdasarkan pelbagai bentuk sumbangan seperti

tenaga kerja dan masa,kewangan,cadangandan pendapat,menghadiri mesyuarat dan

membuat keputusan( Ayob, 1993)

 18

Di samping itu tahap kerjasama dianalisis berdasarkandarjah kesefahaman

terhadap koperasi tersebut sama ada berdasarkan kepentingan bersama atau untuk

kepentingan seseorangsahaja dan tanggapan mereka terhadap koperasi (JPK, 1996).

Ini dinilai berdasarkan penglibatan (kekerapan penglibatan) setiap individu dalam

aktiviti-aktiviti pengurusankoperasi.

2.3 Penulisan tentang kerjasama

Terdapat banyak penulisan yang telah dibuat mengenai kerjasama. Kajian di

buat bukan sahaja untuk mengkaji kerjasama dalam organisasitetapi juga melibatkan

budaya, pemikiran dasardan sebagainya. -

Dalam fahaman Marxisme, kerjasama telah menjadi salah satu kunci

pemikiran beliau. Beliau percaya bahawa segala pendapatannegara harus dikongsi

bersamadan semua rakyat mendapathak yang sama rata. Didalam pemikiran beliau

tidak ada seorang harus lebih daripada orang lain tetapi apa yang pasti ialah semua

keuntungan, pendapatan dan sumber negara harus di bahagikan sama rata antara

rakyat. Inilah yang menjadi tunggak pemikiran komunisme (Chester, 1983).

 19

Kebanyakankajian tentang kerjasamadibuat serentakdengan kajian mengenai

persaingan(Compete). la adalahberdasarkanperistiwa yang akan menentukanpilihan

manusia sama ada untuk berkerjasamaatau bersaing. Antara kajian yang dilakukan

adalah seperti berikut;

2.3.1 The Prisoners' Game

Nama kajian ini diambil berdasarkan situasi kajian yang digunakan dalam

kajian ini (Rapaport,1973). Penyelidikan ini ialah paradigma penyelidikan

berdasarkan motif campuran (Mixed motives); peserta akan terdorong untuk

berkerjasamajika merekamenginginkan upah yang sederhana,manakala peserta yang

menginginkan upah yang besar akan mengambil keputusan bersaing (Brehm, dan

Kassin, 1993). Dalam kajian ini, motif seseorangitu akan menentukan sama ada

mereka berkerjasaatautidak.

Di dalam kajian ini, dua orang penjenayahyang disyaki merompak bank telah

dimasukan ke dalam lokap. Mereka diletakkan di dalam lokap yang berlainan dan

akan menghadapi soal sisat dalam waktu yang berbeza. Berdasarkan Rajah 1,

menunjukan keputusan yang mereka ambil akan menentukan hukuman atau feadah

yang mereka terima.

 20

Jika pesalah `A' dan `B' sama-samamengambil keputusan berkerjasama

untuk tidak membuat pengakuan. Mereka akan mendapat hukuman yang sama.

Manakala jika salah satu pihak membuat pengakuandan pihak yang lain tidak, maka

salah satu daripada mereka akan kalah teruk dan seorang lagi akan mendapat faedah

besar.

Mengulas tentang kajian ini, Enzle (1975) memberitahubahawaprinsip dalam

kajian ini ialah jika kerjasamabertembungdengankerjasamamaka hasil yang dicapai

ialah kerjasama dan sebaliknyajika persainganbertembungdenganpersainganmaka

reaksi yang dicapai ialah persaingan.

Selain itu tingkahlaku individu juga memainkan perananpenting dalam kajian

ini, tingkahlaku individu itu akan menentukania berkerjasamaatau bersaing ( Knight,

Dubro, 1984; Messick dan MC Clintock, 1968). Manakala Hoyle (1989) menambah

punca keputusan yang di ambil (sama ada berkerjasamaatau bersaing) ialah lahir

daripada rasa takut, rasakurang selamatdan tamak daripadayang terlibat.

 21

PenjenayahA

Tiada Pengakuan Mengaku

Penjenayah
I Tahun
B

Tiada
Pengakuan
I Tahun "., i
ý
............................................................:

10 Tahun 5 Tahun

Mengaku

0 Tahun 5 Tahun

Sumber:Brehm, dan Kassin, 1993)

Rajah 1: Rajah menunjukkan hukuman yang diterima oleh penjenayah

berdasarkankeputusanyang mereka ambil dalam The Prisoner's Dilemma
Game

Kajian ini juga mempunyai perkaitannya dengan kerjasama dalam koperasi.

Salah satu prinsip dalam koperasi ialah berkerjasama, kerjasama bukan sahaja dilihat

daripada keanggotaannya yang secara sukarela tetapi ia juga dilihat daripada

pengurusannya yang dilakukan secara demokrasi. Oleh yang demikian, seseorang

anggota itu akan berkerjasama jika mereka merasa "semangat berkerjasama" mengalir

dalam kumpulan itu dan. mereka yakin bahawa pulangan yang mereka dapati adalah

sama rata.
 22

Bagaimana pun anggota akan mengambil sikap tidak berkerjasama jika

mereka merasa tidak ada semangatberkerjasamadalam kumpulan itu dan lebih teruk

lagi ialah jika mereka berkerjasama sedangkan pihak yang lain adalah tidak

berkerjasamaclanakibatnya faedah hanya dibelot oleh pihak tertentu sahaja.Jestru itu,

adalahpenting untuk memupuk perasaanberkerjasamadikalangan anggota.

2.3.2 Social Dilemma Game

Satu lagi kajian yang digunakan untuk mengkaji kerjasama ialah Social

Dilemma Game ialah satu lagi bidang kajian untuk menentukan kerjasama antara

orang yang terlibat. la adalah situasi di mana pilihan yang paling berfaedah dipilih

oleh individu demi untuk kepentingan semua pihak Social Dilemma boleh didapati

dalam duajenis iaitu commissiondan omissio. (Brehm dan Kassin, 1993).

Berdasarkan contoh yang dibuat oleh Hardin (1968) pengekploitasian alam

sekitar ialah salah satu daripada `social sin of commision' . Misalnya penebangan

kayu akan membawa hasil kepada syarikat atau individu tertentu dalam jangka masa

singkat tetapi dalam jangka masa panjang ia akan memusnahkanalam sekitar. Oleh

yang demikian, dalam perintah ini orang ramai mesti menjaga kerjasama untuk

kepentingan semuapihak.
 23

Manakala dalam `social sin of omission' pula kita boleh melihat misalnya

dalam pendermaandarah. Ini juga cara untuk mendapat kerjasama daripada individu,

jika tidak ada orang yang ingin berkerjasamamenderma darah maka perkhidmatan

perubatanakan mengalami masalah(Olson, 1965).

Lazimnya, Social dilemma ini terjadi bila wujud konflik antara kepentingan

individu dan kepentinganumum. Tidak ada satu individu pun yang mampu mengatasi

social dilemma ini seorang diri. Oleh yang demikian, penglibatan dan kerjasama

daripada semuapihak adalahsangatpenting (Olson, 1965)

Apabila kita hendak mendapatkerjasama daripada individu, menurut Kramer

dan Brower (1984) rasa kepunyaan (senseof belonging) yang kuat dalam komuniti

adalah cara terbaik untuk mengatasi `Social dilemma' ini. Apabila wujud rasa

kepunyaan, kecenderungan untuk berkerjasama adalah mudah. Bagaimanapun ia

bukanlah mudahj ika kumpulan ini besar.

 24

Berdasarkan Kramer dan Brower (1984) kebanyakan social dilemma ialah

melibatkan kumpulan yang besar. Biasanya kumpulan yang besar adalah susahuntuk

kita mengawal kebajikan dan juga menjaga sumber yang terhad. Bagaimanapun

dalam kumpulan yang kecil sumber ialah lebih terjaga dan kebajikan lebih terpelihara.

Selain itu, rasa kepunyaan adalah kuat dan perhubungan sosial ialah rapat. Oleh

demikian, kerjasama ialah lebih terkawal dan senang dibentuk (Alison et a1.,1992;

Kerr, 1989).

Salah satu prinsip yang penting dalam kajian ini ialah seperti yang diulas oleh

Kramer dan Brower (1984) mengenai rasa kepunyaan( senseof belonging). Menurut

mereka rasa kepunyaan yang kuat merupakan cara terbaik untuk mendapatkan

kerjasama anggota dalam kumpulan itu untuk mengatasi dilema sosial. Hal ini juga

harus terjadi dalam koperasi, untuk mendapatkerjasamayang kuat daripada anggota

koperasi terlebih dahulu anggota koperasi harus merasakepunyaanterhadap koperasi

dan terhadap satu sama lain serta melihat koperasi sebagaikepentingan bersama dan

bukannya untuk kepentingan individu sahaja(JPK, 1996).

 25

2.2.3 Intergroup Public GoodsParadigm

Intergroup Public Goods paradigm ialah salah satu lagi cara untuk mengkaji

peranan komunikasi di dalam kerjasama (Rapaport et a1.,1989). Di dalam kajian ini

komunikasi dilihat sebagai subjek penting untuk menentukan kerjasama. Antara

kumpulan akan bersaing untuk upah tunggal manakala didalam kumpulan setiap

anggota membuat keputusan bersama untuk keuntungan semua pihak (Brehm dan

Kassin, 1993).

Penyelidikan ini dibuat oleh Bornstein (1989), beliau mengkaji kesan

komunikasi ke atas setiap tahap yang ada dalam organisasi. Di dalam kajian ini,

subjek diberikan untuk membuka peluang kepada anggota dalam kumpulan itu

bercakapdengan satu sama lain. Berdasarkanrajah 2, kita

mendapati bahawa apabila

anggota berkomunikasi dengan anggota di dalam kumpulan sendiri sahaja tahap

sumbanganusahaanggota kepadakumpulan adalah padatahap tertinggi.

Manakala dalam eksperimen kedua, subjek diberikan kepada

anggota dalam
kumpulan untuk membuka
peluang bagi mereka berkomunikasi dengan anggota

kumpulan lain. Hasilnya kita

mendapati peluang untuk mereka berkerjasamaantara

satu kumpulan dengan kumpulan yang lain adalah tingggi tetapi jumlah
sumbangan

usahamereka ke arah pencapaianmatlamat adalah rendah.

 26

Keadaan ini adalahserupadengan The Prisoner Game, individu akan

berkerjasamajika sesuatuitu menguntungkan. Hasil eksperimenkedua ini mendapati

sumbangananggota adalahrendahkerana ketidakpastian terhadappulangan yang akan

diterima. Oleh yang demikian, sumbangananggota dalam kumpulan adalah menurun

sedangkankerjasama dengankumpulan lain meningkat. Menurut Rusher (1991)

dalam mengulas tentanghasil kajian ini memjelaskanadalahmustahil satu kumpulan

itu menyumbang banyak sedangkanfaedahdikongsi denganorang lain.

Di dalam experimen ketiga pula, subjek diberikan untuk memberikan peluang

kepadaanggota kumpulan berkomunikasi dengananggotadalam kumpulannya sendiri

dan juga dengan anggota kumpulan daripada kumpulan yang lain. Hasil kajian

mendapati , tahap sumbanganmereka kepadakumpulan adalah ditahap sederhanadan

juga tahap mereka berkerjasamadengankumpulan yang lain juga adalah sederhana.

Pada tahap ini, sumbanganclan kerjasama adalah pada tahap sederhana, ini

berikutan daripada wujud komunikasi antara kumpulan yang lain dan juga di dalam

kumpulan itu sendiri. Dengan wujudnya komunikasi di dalam kumpulan itu sendiri

maka faedah dalam kumpulan masih dapat dikekalkan (Ruscher et al, 1991).
 27

Peratussumbangananggota Peratusankerjasama

100 -,
di dalam kumpulan
II di antarakumpulan

75

50 -ý i
25
-a

Komunikasi di Komunikasi di Komunikasi di

dalam kumpulan dalam kumpulan
antara kumpulan
dan antara
kumpulan

(Sumber : Bornstein et al., 1989)

Rajah 2: Menunjukkan kesan komunikasi di dalam kumpulan dan

antarakumpulan.

Di dalam kajin ini terdapat satu perkara penting iaitu peranan komunikasi.

Kerjasama akan berlaku jika wujudnya komunikasi yang kerap dalam kumpulan.

Berdasarkan kajian yang dibuat Bornstein (1989) membuktikan komunikasi

memainkan peranan yang penting dalam sesebuah organisasi. Semakin kerap

maklumat diterima semakin anggota itu rasa dekat dengan kumpulannya (Kohn,

1992). Jestru itu, komunikasi juga penting dalam koperasi.

 28

berkomunikasi dalam koperasi ialah melalui

Saluran yang digunakan untuk

dan juga kumpulan. Daripada ini mereka akan membentuk

mesyuarat perjumpaan

berkerjasama. Dalam hal ini

perhubunganyang kuat dan ia akan memudahkanproses

kekerapan berkomunikasi
pemimpin memainkan peranan penting untuk menentukan

antara anggotakoperasi.

2.4 Faktor-faktor yang mempengaruhi kerjasama

2.4.1 Komunikasi

Komunikasi yang perkesan adalah perlu untuk melahirkan kerjasama antara

anggota (Byrne, 1991). Kekerapan komunikasi akan menentukan sesuatu matlamat,

tugasan dan kehendak diterima dan difahami. Penerimaan dan pemahaman yang

sempuma akan melahirkan reaksi yang positif (Braver dan Wilson, 1986; Dewes,

McTarish dan Shaklee, 1977; Edney dan Harper, 1978; Obell et al, 1988).

Hal ini juga di jelaskan oleh Rapaport dan Bornstein (1989) dalam kajian

mereka iaitu Intergroup Public Public Goods Paradigm. Mereka mendapat bahawa

semakin banyak kumpulan itu berkomunikasi semakin banyak mereka berkerjasama.

Ini terjadi kerana, apabila mereka berkomunikasi sikap mementingkan diri sendiri

akan dikurangkan. Di tambah lagi dengan komunikasi yang kerap pengaliran

pemikiran akan semakin lancar antarasatu samalain.

 29

Di dalam kajian lain yang ditulis oleh Khulman (1990) beliau mendapati

wujud perhubungan positif antara kerjasama dengan komunikasi antara pergawai

tertinggi dengankakitangan bawahan dalam organisasi. Jika pihak atasanmempunyai

komunikasi yang baik dengan kumpulan perlaksana maka maklumat akan lebih

mudah difahami. Implikasi daripada ini, kumpulan bawahan akan lebih mudah

berkerjasamadengankumpulan tertinggi.

2.4.2 Saiz Kumpulan

Di dalam kajian yang dibuat oleh Bonacich (1976) terdapat hubungan kolerasi

negatif antara saiz kumpulan dengan tahap kerjasama. Didalam kumpulan yang kecil

hubungan adalah lebih rapat dan komunikasi adalah lebih jelas. Ini akan

memudahkan kerjasama diransang di dalam kumpulan itu. Berbanding dengan

kumpulan yang besar,komunikasi akan menjadi lebih kompleks. Keadaanakan lebih

teruk lagi jika kumpulan itu tidak homogeneous..

Ini disokong oleh Warren (1994) beliau yang menjalankan kajian tentang

kerjasamadalam sebuahgereja menjelaskan,di dalam gereja yang mempunyai jumlah

anggota yang tidak ramai adalah cenderungberkerjasamaantara satu samalain. Sikap

tolong menolong dan hubungan yang rapat adalahjelas antara mereka. Kerana saling

mengenalijuga memudahkanmereka berkerjasamaantara satu sama lain. Berbanding

dengan gereja yang mempunyai bilangan anggota yang besar, menurut beliau

kerjasamaadalahkabur.
 30

Bagaimanapuntidak ada kajian yang menjelaskan berapakah saiz kumpulan

yang paling sesuai untuk memupuk kerjasama. Inilah yang menjadi alasan kepada

Isac dan Walker (1986) dalam mengemukakanhujahnya. Mereka ini tidak bersetuju

bahawa saiz kumpulan ini mempunyai hubungan negatif dengan kerjasama. Saiz

kumpulan ini hanya menjadi perhiasan sahaja sedangkanterdapat faktor lain yang

menentukankerjasamaini.

2.4.3 Jantina

Jantina juga dikatakan mempunyai pengaruh penting dalam menentukan

kerjasama dalam sesebuahorganisasi. Berdasarkan kajian yang yang dibuat oleh

Knight dan Dubro (1984), mengkaji kekerapanberkerjasamaantara pekerja lelaki dan

perempuan di beberapakilang di Amerika Syarikat. Hasil daripada kajian mereka

mereka mendapatipekerja lelaki adalahlebih bersaingdan mementingkan diri sendiri

berbanding denganpekerja perempuanyang lebih berkerjasamaantara satu sama lain.

Dalam hasil kajian lain yang dibuat oleh Kerr clan MacCoun (1985) ke atas

pelajar lelaki dan juga pelajar perempuandalam melakukan tugasan yang diberikan

oleh guru. Kajian ini adalah dibuat ke atas pelajar sekolah tinggi di Britain. Hasil

kajian merekamendapatibahawapelajar perempuanadalahlebih mudah berkerjasama

untuk melakukan tugasanberbandingdenganpelajar lelaki.

 31

Bagaimana pun menurut Stockard (1988) kesan jantina ke atas kerjasama

adalah terlampau kecil. Adalah tidak wajar untuk kita mengatakan jantina ini

kerjasama kerana menurut behau kesediaan seseorang itu untuk

mempengaruhi

berkerjasama adalah bergantung kepada tanggapan seseorang itu terhadap sesuatu

tugas serta bergantung kepada ransanganyang diberikan. Jika keadaanmenggalakan

berkerjasamamaka kerjasama akan diberikan. Ini adalah sama dengan yang

mereka

dikatakan dalam kajian The Prisoner's Game danjuga Social Dilemma.

2.4.4 Kepimpinan

Pemimpin memainkan peranan penting dalam mewujudkan kerjasama dalam

Pendapatini dikemukan oleh Dockson (1994) seorangPengurus

sesebuahorganisasi.

Besar Syarikat Calfield di Amerika Syarikat dalam bukunya "On Becoming a Leader'

ingin mencapai kepercayaan dan juga

menjelaskan seseorang pemimpin yang

kerjasama daripada pengikut-pengikut dia mestilah boleh memikat anggota-anggota

dengankeupayaankepimpinannya. Oleh itu ciri-ciri yang mesti ada ialah constancy2,

congruityj, reliability4 dan intergritys. Dengan adanya kewibawaan ini pemimpin

maka anggota akan memdapatkan kepuasan tertinggi yang akan mendorong mereka

untuk membantu kejayaanorganisasi (JPK, 1995)

2 constancy- walaupun scorangpcmimpin mcmpunyai seat-matmcnccmaskantctapi ia tidak akan mcnunjukkan

atau melibatkan suasanacemas kepadapengikutnya. la akan terus menongkaharus bagi mencapaimatlamat
organisasi
3 Congruity-Scorang pcmimpin yang mclaksanakanatau mcngamalkancakap-cakapnya
Reliability- Pemimpin selalu berdiri di samping rakan sckerjanyatidak kira Saatgenting atau penting
s Intergrity-pemimpin yang mengkotakanpengakuandanjanji janji mereka
 32

Manakala Hollander (1978) pula menjelaskanbahawa pemimpin bukan sahaja

pembantu kepada organisasi atau masyarakat tetapi ia juga berperanan sebagai

pengerak minda anggotaserta pengerak kemajuan organisasi atau masyarakat. Oleh

yang demikian, jika seseorangpemimpin itu menginginkan kerjasama dan komitmen

yang penuh daripada anggoatanyaia terlebih dahaulu rela dan sanggup berkerjasama

dan memberikankomitmen kepadaanggotanya( Maxcell, 1993).

2.5 Penulisan lepas yang berkaitan dengan koperasi sekolah

Beberapa kajian mengenai koperasi sekolah telah dijalankan oleh Jabatan

Pendidikan, Jabatan Pembangunan koperasi (JPK), Maktab Kerjasama Malaysia

(MKM), Angkatan koperasi Kebangsaan Malaysia (ANGKASA) dan individu-

individu yang cenderung dengan kegiatan koperasi. Kajian mereka kebanyakan

tertumpu kepada masalah yang di hadapi oleh koperasi sekolah, faktor-faktor yang

mendorong kecemerlangankoperasi dan perancanganpembangunanuntuk koperasi.

Menurut Mahmud (1990) dalam kajian ke atas ahli-ahli Koperasi Sekolah

Menengah Pasir Mas, Kelantan, beliau mendapati bahawa ada bebarapaperkara yang

menyebabkanmurid-mund tidak berminat menjadi ahli koperasi sekolah. Di antara

sebab-sebabyang beliau dapati ialah:

 33

a) Murid-murid tidak mendapat galakan, penerangan dan pendedahan dari pihak

koperasi. Oleh itu, murid-murid tidak begitu faham mengenai matlamat dan

kebaikan menyertai koperasi. Mereka kurang faham mengenai faedah-faedah

menyertai koperasi sekolah ini.

b) Lain-lain faktor adalah terdapat sebilangan pelajar tidak mampu menyertai

koperasi sekolah kerana disebabkan oleh kemiskinan dan masalah keluarga.

Fenomena seperti ini sedikit sebanyak boleh mempengaruhi perkembangan

prestasipergerakankoperasi sekolah.

Menurut Shahodin(1987) dalam tulisannya mengenai"faktor-faktor kepada

kecemerlangankoperasi". Beliau mengenalpasti beberapafaktor yang menyumbang

kepadakecemerlanganiaitu perancangandan strategi yang teliti, ke arah komunikasi

yang sempuma,pengumpulanmodal yang cukup, dan sistem pengurusandan

penyeliaan yang baik.

Daripada faktor tersebut, terdapat dua faktor yang terpenting di dalam

menentukan kejayaan koperasi. Pertama ialah sisten pengurusan, penyeliaan,

perancangandan kedua, strategi yang baik. Dengan wujudnya kekukuhan di dalam

sistem pengurusan seperti di atas sebarang penyelewengan dan kepincangan akan

dapat di atasi. Pembangunankoperasijuga dapat dipertingkatkan lagi dengan adanya

perancangandan strategi yang kuat oleh pihak pengurusankoperasi.

 34

Oleh itu di dalam koperasi sekolah, peranan guru sebagi pentadbir dan

pengurus tidak boleh di pandang ringan. Pengurusanyang baik adalah hasil daripada

komitmen antara guru dan murid-murid yang terlibat secara langsung disamping

sokongan yang tidak berbelah bagi daripada ahli-ahli yang lain. Kejayaan dan

kegagalan koperasi sekolah adalah bergantung kepada kerjasama dan kemahiran

mengurus kedua-duapihak ini. Oleh itu, penglibatan guru di dalam koperasi sekolah

bagi menjamin kecemerlangankoperasi adalahamat perlu.

Wong (1987) dalam penulisannya mengenai peranan guru-guru pengawas di

dalam mengurus koperasi sekolah, menyatakan bahawa setiap guru pengawas

koperasi boleh mendedahkan pelajar-pelajar tentang prinsip-prinsip koperasi dan

falsafah gerakan koperasi serta ilmu perdagangan. Guru-guru juga boleh mendidik

pelajar supaya berkerjasama dan tolong menolong diantara satu sama lain bagi

mengatasi masalah sosio-ekonomi mereka. Beliau juga mengariskan peranan guru

sebagaipihak pengurusandi dalam koperasi iaitu sebagai pengerusi, naib pengerusi,

bendahari,
setiausaha, pengurusjualan, pengurusbelian, pengurus iklan dan pengurus

pengambilan di dalam koperasi. Kejujuran dan dedikasi guru-guru pengawas amat

penting bagi menjayakan gerakan koperasi sekolah. Sekiranya guru-guru pengawas

telah memastikanbahawapengurusanrancangandan kegiatan perniagaantelah dibuat

dengan baik, mereka perlu ada cara untuk membina kejujuran, dedikasi dan kawalan

di pihak pengurusan.
 35

Guru-guru juga perlu sedia berkorban masa dan tenaga untuk menjaga dan

menunaikan amanahyang telah diberikan oleh pihak koperasi. Kerjasama antara ahli

lembaga pengarahlah yang majoriti guru-guru sekolah amat penting kerana tanpa

kerjasama ini kemungkinan besar koperasi sekolah tidak akan dapat berjalan dengan

lancar dan maju.

Hussein (1989) dalam penulisannyaberhubung denganpenyertaanguru dalam

koperasi sekolah, menyatakan bahawa perkembangan dan pembangunan koperasi

adalah bergantung kepada beberapa faktor dalaman dan luaran. Antara faktor

dalaman yang penting ialah penglibatan guru dalam kegiatan koperasi sama ada guru

yang terlibat secaraterus ataupun guru sebagaiahli koperasi.

Penglibatan guru-guru sekolah amat penting clan perlulah digalakkan dan

diberi perhatian. Dengan adanya bantuan dan program yang dijalankan oleh Jabatan

PembangunanKoperasi, Maktab Kerjasama Malaysia, ANGKASA, dan sebagainya,

tahap dan kemahiran pengurusan guru koperasi di pertingkatkan lagi clan bolehlah

disalurkan clan dikembangkan kepada pelajar-pelajar secara tidak langsung bagi

menggalakkan lagi perkembangan ilmu perniagaan dikalangan pelajar. Sokongan

ahli, sama ada guru ataupun bukan guru, amatlah dititikberatkan bagi menjayakandan

memantapkangerakankoperasi.
 36

Beliau juga mendapatiterdapat beberapafaktor yang menghalang penglibatan

guru didalam koperasi. Antaranya ialah kurang minat guru untuk menguruskan

koperasi akibat tiadanya kemahiran mengurus,juga kekerapan pertukaran guru-guru

koperasi sekolah ke sekolah lain serta kurangnya faedah dan ganjaran yang

ditawarkan oleh pihak koperasisekolah untuk guru-guru pengawas.

Daripada kajian-kajian yang telah dibentangkan di atas, dirumuskan bahawa

dan sumbanganguru memainkan peranan yang penting dalam gerakan

penglibatan

koperasi sekolah. Guru-guru merupakan golongan mengurus, mentadbir serta

jentera pentedbiran dan perniagaan koperasi. Di samping itu, terdapat

melicinkan

beberapa faktor yang mempengaruhi keahlian, pengurusan dan prestasi sesebuah

koperasi di sekolah-sekolah di negara ini. Di antara puncanya ialah kurang

pendedahan kefahaman mengenai konsep koperasi dan feadah-feadah berkoperasi

terutamanya di kalangan ahli maupun bukan ahli. Perkara seperti ini memberikan

kesan negatif ke atas minat seseorangitu yang menyebabkan tidak berminat untuk

menyertai koperasi. Kurangnya dorongan atau galakan dari pihak sekolah atau

institusi yang berkenaandan tahap kemampuan kewangan keluarga juga di antara

punca yang jelas menyebabkan pelajar

seseorang itu tidak berpeluanguntuk menyertai

koperasi sekolahnya.
 37

Sehubungandengan itu, beberapaorang penulis lain juga berpendapatbahawa

faktor-faktor kepimpinan, kurangnya sokongan pihak sekolah dan tiada komitmen

yang bersungguh-gungguhdaripada guru-guru sekolah yang terlibat secara langsung

atau tidak, telah menyebabkan wujudnya masalah pengurusanyang tidak berkesan.

Akibat ketidak berkesananpengurusanini maka timbulah bermacam-macammasalah

dalam koperasi berkenaan. Perkara seperti ini boleh menjejaskanimej dan matlamat

koperasi itu. Keadaan begin boleh mewujudkan rasa kurang yakin

asal penubuhan

kepada kepimpinan koperasi. Ini sudah pasti akan merugikan koperasi

orang ramai

itu sendiri. Jestru itu, semua pihak yang berkenaanhendaklah senantiasabersikap

perihatin serta mempunyai komitmen sepenuhnya untuk memastikan pengurusan

koperasi di sekolah-sekolahdapat berjalan denganbaik dan berkesan.

 38

BAB 3

METODOLOGI PENYELIDIKAN

Kajian kes ini adalah dibuat ke atas anggota koperasi Sekolah Menengah

Kerajaan Penrissen No. 1 berhad. Kajian ini secara umum menganalisis tahap

kerjasama dalam koperasi sekolah berkenaandan mengenalpasti masalah-masalah

yang dihadapi oleh anggota koperasi berkenaan. Aspek kerjasama yang dikaji ialah

kerjasama antara anggota, kerjasama antara golongan pemimpin dan kerjasama

antarapemimpin dengananggota. Kerjasamadiukur berdasarkanpenglibatan anggota

dalam koperasi, darjah kefahaman anggota terhadap koperasi sama ada sebagai

kepentingan bersama atau kepentingan individu sahaja, darjah kesetiaan anggota

terhadapkoperasi dan sumbangananggotaterhadapkoperasi.

3.1 Rasional Pemilihan Kawasan Sebagai Tempat Kajian

Rasional pemilihan Sekolah Menengah Kerajaan Penrissen No. l sebagai

kawasankajian adalahberdasarkanfaktor-faktor di bawah:

a) Masih belum ada kaj ian yang dibuat terhadapkoperasi sekolah berkenaan;

b) la juga bertujuan untuk menganalisis"kejatuhan" koperasi berkenaan.Pada tahun

1980an koperasi ini pernah memenangianugerahKoperasi Sekolah terbaik serta

mencatat keuntungan sehingga RM3000 sebulan (Laporan Tahunan Koperasi,

1989). Bagaimanapunpada awal tahun 1990ankoperasi ini mengalami kerugian

yang teruk, menanggungbeban hutang yang banyak, feadah tidak dapat dibayar
 39

kepada anggota dan akhimya pada tahun 1994 koperasi ini terpaksa disewakan

kepadaorang luar (Laporan Tahunan Koperasi, 1995);

c) Koperasi ini merupakan koperasi sekolah yang mempunyai keanggotan yang

teramai di bahagiankuching (JPK, 1996);

3.2 Populasi.

Populasi kajian ini adalah terdiri daripada anggota koperasi Sekolah

Menengah Kerajaan Penrissen No. l. Mereka adalah pelajar tingkatan peralihan

hingga kepada pelajar tingkatan lima, guru dan juga kakitangan yang menjadi ahli

koperasi. Sehinggapada Disember 1996, seramai 1800 orang menjadi ahli koperasi.

Daripada jumlah ini adalah seramai 982 ahli wanita dan seramai 818 ahli adalah

lelaki.

3.3 Saiz sampel

Saiz sampelyang digunakan untuk kajian ini ialah seramai 186 orang. Kaedah

yang digunakan untuk menentukan saiz sampel ialah secara algebra berdasarkan

kepada varians populasi, anggaranjangkaan serta kebarangkalian ralat jenis 1 atau

kebarangkalian ralat jenis 11 (Konting, 1994). Oleh yang demikian untuk

menentukansaiz sampelformula dalam Lampiran D digunakan.

 40

Diandaikan satu populasi bertaburan nomal ialah mempunyai sisihan piawai

2.0. Manakala nilai untuk paras signifikan tertentu ialah 0.5 dan dianggarkan jumlah

yang sanggup diterima untuk kajian ialah sebanyak95 peratus. Bagi meringkaskan

pengiraan jumlah populasi 100 peratus akan ditolak dengan jumlah yang sanggup

dikaji iaitu 95 peratusmaka yang tinggal ialah 5 peratus. Ini akan menjadi unit yang

akan digunakan untuk kajian. Bagi mendapat ketepatan maklumat gandaan tiga

digunakan untuk menambahbilangan sampel(lihat Lampiran D).

3.4 Persampelan

Terdapat dua kaedahpersampelandigunakan dalam kajian ini. Persampelan

yang berbeza digunakan bagi setiap alat penyelidikan yang digunakan. Bagi alat

penyelidikan yang mengunakan soal selidik, kaedah persampelan yang digunakan

ialah PersampelanRawak Mudah. PersampelanRawak Mudah merupakan proses

mengambil atau menggunakansampel bilamana tiap-tiap individu dalam populasi

mempunyai peluang yang sama untuk dipilih (Konting, 1994). Pemilihan dibuat

menggunakanJadual Nombor Rawak (Lapiran E ). Dalam proses ini, senarai nama

anggota koperasi diambil dan diberikan nombor. Kemudian cabutan dibuat

menggunakan nombor yang terpilih daripada Jadual Nombor Rawak. Nama-nama

yang terpilih akan diletakkan sebagai responden. Persampelan Rawak Mudah

digunakan kerana saiz sampel adalah banyak dan dengan mengunakan persampelan

cara ini semuapopulasi mempunyaikebarangkalianyang samauntuk dikaji.

 41

Manakala kaedah.persampelanporposif (Purposive Sampling) digunakan bagi

alat penyelidikan yang menggunakantemubual. Kaedah persampelanporposif ialah

satu kaedah dimana penyelidik akan memilih populasi yang berkenaansahaja(James,

1990). Bagi kajian ini mereka yang mempunyai jawatan dalam koperasi dan guru-

guru yang mengajar lebih daripada enam tahun di sekolah berkenaan sahaja dipilih

oleh penyelidik. Mereka ini dipilih untuk temubual bagi mendapatkan maklumat

yang berkaitan seperti masalah koperasi, perkembangan koperasi, pengurusan

koperasi sertaaktiviti-aktiviti koperasi.

3.5 Pengumpulan Data

Dalam kajian ini terdapat dua jenis data yang diperolehi, iaitu data primer dan

data sekunder. Pengumpulandata atau maklumat bagi data primer adalah diperolehi

daripada anggota koperasi yang telah dipilih sebagai responden untuk kajian ini.

Maklumat tersebut diperolehi dengan memberikan borang soal selidik kepada

respondenyang dipilih sebelum pengumpulan data dibuat. Sebanyak 186 buah soal

selidik diedarkan kepada responden. Soalan-soalanadalah terdiri daripada soalan

berdasarkanmaklumat yang dikehendaki.

 42

Dalam pada itu, data primer juga diperolehi berdasarkan temubual secara

langsung antarapenyelidik dan respondendenganberpandukanbeberapasoalan yang

terdapat di dalam borang soal selidik. Ini adalah bertujuan untuk mendapatkan

maklumat yang lebih lengkaptentang koperasi.

Di samping itu, temubual juga dibuat terhadap guru-guru yang

bertanggungjawabterhadappengurusankoperasi dan guru-guru yang telah mengajar

lebih daripada 6 tahun di sekolah berkenaan. Temubual tersebut adalah dilakukan

berpandukansoalan-soalandi dalam borang soal selidik. Di samping itu kaedah yang

digunakan adalahmelalui pemerhatianpesertaterhadapbeberapaisu dan perkara yang

berlaku di sekitar sekolah seperti keadaan koperasi pada waktu rehat, bagaimana

mesyuarat diadakan, keadaankoperasi dan juga sikap mereka yang melakukan tugas

koperasi.

Setiap maklumat yang didapati basil daripadatemuduga dan juga pemerhatian

akan dicatatkan. Maklumat ini kemudiannya dianalisis untuk melihat perbandingan

kesahandenganmaklumat yang didapati daripadasoal selidik.

Bagi data sekunder,pengumpulan data adalah diperolehi Laporan Tahunan

koperasi sekolah berkenaandan Laporan JabatanPembangunanKoperasi Data-data

.

tersebut adalahdiolah dan dianalisis oleh penyelidik bagi kesesuaiankajian ini.

 43

3.6 Kaedah Penyelidikan

Kaedah penyelidikan yang digunakan ialah kaedah Penyelidikan Deskriptif.

Penyelidikan deskriftif merupakan penyelidikan yang bermatlamat untuk

menerangkansesuatufenomena yang sedangberlaku (Konting, 1994). Dalam kajian,

langkah penyelidikan dimulakan dengan usaha mengenalpasti masalah dan

pembentukan objektif. Kemudian populasi dan pembolehubah tertentu ditentukan

dengan jelas. Selepas itu makiumat yang diperlukan dikenalpasti untuk

menyelesaikanmasalah.

Maklumat yang diperlukan dan alat penyelidikan yang akan digunakan

dikenalpasti dan dipilih untuk mengumpulkan maklumat daripada responden.

Selepas itu keadah penyelidikan direkabentuk untuk mengumpul maklumat yang

paling berkesan bagi mencapai objektif. Kemudian data yang diperlukan akan

dikumpul dan data yang diperolehi dianalisis dan seterusnyahasil kajian dilaporkan

denganjelas.

Jenis kajian deskriptif yang digunakan ialah Kajian Korelasi, kajian ini adalah

mengkaji perkaitan antara pembolehubah-pembolehubahyang wujud dalam sesuatu

Masalah( Konting, 1994). Ini digunakan untuk menentukansejauhmanakaitan antara

pembolehubah-pembolehubah. Kaitan antara pembolehubah-pembolehubah

ditentukan menggunakanpekali korelasi (Ayob, 1991)

 44

3.7 Alat Penyelidikan

3.7.1 Soal Selidik

Salah satu alat yang digunakan dalam kajian ini ialah soal selidik (Lampiran

E). Soal selidik digunakankeranajumlah populasi adalahramai iaitu 1800 orang dan

seramai 186 orang dipilih sebagaisampel kajian. Selain itu, soal selidik juga dapat

meningkatkan ketepatan dan kebenaran gerak balas subjek terhadap rangsangan

soalan yang diberi (Ayob, 1991).

Di dalam kajian terdapat dua jenis soal selidik yang digunakan iaitu Soal

Selidik Jawapandipilih ( Closed ended) dan juga Soal Selidik Jawapandibina (Open

ended). Dalam Soal Selidik Jawapandipilih ( Closed ended) beberapajawapan atau

pilihan paling ekslusif diberikan untuk memudahkanrespondenmemberikan jawapan

dengan tepat. Jawapan yang ringkas dan tepat digunakan bagi mengelakkan

kekeliruan respondenketika menjawabsoalan.

Soal Selidik Jawapandibina (Open ended) pula digunakan untuk soalan

yang memerlukan jawapan yang bebas dan terbuka daripada responden. Cara ini

digunakan bagi mengelakkanrespondenrasa terhad tetapi dengan soalan ini mereka

bebas mengemukakanpendapat dan cadangan. Ruang juga disediakan dalam soal

selidik bagi membolehkanrespondenmenulis jawapan mereka.

 45

Pembentukan soal selidik bagi kajian ini adalah berdasarkanmatlamat atau

objektif kajian. Oleh itu, beberapasoal selidik daripada kajian lepas yang berkaitan

dengan koperasi telah diteliti. Contohnya seperti soal selidik yang digunakan oleh

JabatanPembangunanKoperasi (1990), Mahmud (1990), Hussain (1990), Shahodin

(1987) dan Ngidang (1995). Soalan yang terdapat dalam soal selidik ini diubahsuai

mengikut keperluan kajian ini.

3.7.2 Temubual

Selain daripadasoal selidik, alat yang digunakan untuk menjalankankajian ini

ialah melalui temubual. Sebelumtemubual dibuat, terlebih dahulu persiapanterhadap

soalan dibuat berdasarkan maklumat yang diperlukan. Temubual dibuat secara

berstruktur bardasarkansoalan yang dibuat oleh penemuduga. Temubual dibuat satu

ke satu antara penemubual dengan responden. Setiap maklumat yang didapati

direkodkan denganteliti. Temubual hanya dijalankan kepada merekayang berkenaan

sahaja iaitu mereka yang ada jawatan dalam koperasi serta guru-guru yang mengajar

lebih daripadaenamtahun di sekolah berkenaan.

 46

3.8 Pembolehubah Bersandar (dependentvariable)

Pembolehubah bersandar yang digunakan dalam kajian ini ialah tahap

kerjasama di antara anggota. Kerjasama diukur berdasarkandarjah kesanggupan

anggota terlibat dalam aktiviti koperasi, sejauh mana individu melihat koperasi itu

sebagai kepentingan bersamaatau kepentingan individu sahaja, dan darjah kesetiaan

mereka terhadap koperasi. Kesanggupanterlibat diukur berdasarkanpelbagai bentuk

tahap sumbanganseperti tenaga kerja dan masa, kewangan,cadangandan pendapat,

menghadiri mesyuarat, membuat keputusan dan memimpin aktiviti-aktiviti

pengurusankoperasi.

3.9 Pembolehubah Tidak Bersandar (independent variable)

Untuk tujuan kajian ini beberapaciri sosiodemografipenduduk seperti umur,

bangsa, pendidikan, gender atau jantina, pendapatan(wang saku atau biasiswa)

dipilih sebagai pembolehubahtidak bersandar. Skala pengukuran yang digunakan

untuk bangsa dan jantina ialah Skala Nominal. Manakala untuk tahap pendidikan,

pendapatanatau wang saku dan umur, skala pengukuranyang digunakan ialah Skala

Sela (Hussein, 1990).

 47

3.10 Operasional Pembolehubah

Dalam kajian ini pembolehubah berterusan (continuous variable) dan

pembolehubahtidak bersandardiukur menggunakanbeberapaalat pengukuran seperti

berikut;

3.10.1 Penglibatan

Soalan berbentuk tertutup (closed-ended) digunakan untuk mendapatkan

maklumat berkenaan dengan kesanggupan anggota terlibat dalam aktiviti koperasi.

Mengapakah mereka terlibat dan tidak terlibat. Penglibatan adalah diukur

berdasarkankehadiran dalam mesyuarat dan juga membuat keputusan. Soalanjenis

ini digunakan bertujuan untuk memberikan sedikit gambarankepadarespondenuntuk

memberikanjawapan (Mahmud, 1990).

Selain itu soalanjenis terbuka juga digunakan untuk mengkaji jenis aktiviti

dan jenis-jenis kerja yang dilakukan dalam koperasi oleh anggota. Ini membolehkan

responden memberikan jawapan dengan bebas dan terbuka berdasarkan kegiatan

sebenaryang dilakukan oleh mereka.

 48

3.10.3 Sumbangan, kesetiaan dan kefahaman

Untuk mengetahui tahap sumbangan, kesetiaan dan kefahaman responden

terhadap koperasi, soalan berbentuk skala Likert ( menggunakan skala Sepuluh

Markah). Skala 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 dan 10 digunakan untuk mengukur tahap

sumbangan, kesetiaan dan kefahaman anggota terhadap koperasi. Skala "0" akan
44

memberikan maksud tidak ada kaitan dengan perkara berkenaan. Manakala skal

10" pula merupakantahapmaksimum yang diberikan (Ngidang, 1995).

3.10.3 Faedah yang diterima.

Manakala untuk mengkaji feadah koperasi kepada anggota, komen am

terhadapkoperasiyang diberikan soalanberbentuk terbuka digunakan. Ini

responden

membolehkan responden memberikan penjelasan selanjutnya terhadap maklumat

yang dikehendaki dalam kajian ini (Shahodin, 1987).

 49

3.11 Analisis Data

Analisis yang digunakan untuk menganalisisdata yang telah dikumpul dalam

kajian ini ialah menggunakan kaedah analisis statistik Analisis adalah dibuat

menggunakankomputer, iaitu program SPSS(Software Package For Social Science).

Statistik diskriptif seperti min, mod dan peratusandiaplikasikan untuk menghuraikan

ciri-ciri sosiodemografi responden. Peratusanjuga digunakan untuk menghuraikan

penglibatan, sumbangan, kesetiaan dan kefahaman responden terhadap koperasi.

Manakala darjah perhubungan di antara pembolehubah bersandar dengan

pembolehubah tidak bersandar ditentukan dengan menggunakan Pekali Korelasi

Pangkat Spearman. Nilai +1 menunjukkan hubungan positif sempurna di antara

pembolehubah,manakalanilai -1 menunjukkan hubungannegatif sempurnamanakala

nilai 0 menunjukkan tidak ada hubungan di antara pembolehubah-pembolehubah

berkenaan.
 49

BAB 4

KEPUTUSAN KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Bab jai menghuraikan analisis kajian telah dilakukan berdasarkan data dan

maklumat yang diperolehi daripada responden. Respondenyang terlibat adalah terdiri

daripada 186 orang anggota daripada 1800 orang anggota yang berdaftar dengan

koperasi sekolah tersebut. Respondenini telah dipilih secararawak mudah daripada

setiap kategori. Sebanyak 186 set soal selidik telah diedarkan kepada semua

respondenyang dipilih. Semua soal selidik yang telah diisi dikembalikan. Data dan

makhunat yang diperolehi itu dianalisa menggunakan statistik mudah iaitu

menggunakankekerapan,peratusan,min dan medianuntuk melihat taburan responden

bagi setiap angkubahtersebut. Laporan kajian ini diolah dan dinilai secaradiskripti£

Analisis selisihanjadual juga dibuat bagi melihat perhubungandi antara dua atau lebl

pembolehubahyang dikenalpasti. Di antara penemuanyang akan dijelaskan dalam bab

ini ialah;

1. Mengenai latarbelakang responden yang meliputi umur, jantina, bangsa, tahap

pendidikan, jumlah wang saku atau pendapatan,pekerjaan, tahap pendidacandan

kedudukandalamkoperasi;

2. penghbatan dalam aktiviti, sebab-sebabanggota terlibat dan tidak terhöat dalam

aktiviti, kehadiran dalam mesyuarat serta penglibatan dalam membuat keputusan

dan memberikancadangan;

3. tahap sumbangandalam memberikan cadangan,masa, kewangan, pendapat dan

membuatkeputusan;
 50

4. kefahamantentang koperasi samaada sebagaikepentinganbersamaatau sebagai

kepentinganindividu sahaja,tahap kerjasamaantaraanggota dan daijah kesetiaan

anggota koperasi;

5. jenis baranganyang dibeli daripada koperasi

6. mengenaipandanganrespondententang faedahyang diterima daripadakoperasi

7. masalah-masalah
yang diäadapi oleh koperasi.

4.1 Latarbelakang responden

4.1.1 Jantina

Respondenyang terlibat dalam kajian ini terdiri daripada murid-mund sekolah

dan guru-guru yang telah menjadi anggota dalam koperasi tersebut. Berhubung

dengan jantina responden yang terhbat dalam kajian ini terdapat 53.3% responden

lelaki dan 46.7% adalah responden wanita. Bilangan tersebut bersamaandengan 96

orang responden adalah lelaki dan 90 orang adalah wanita. Semua mereka adalah

terdiri daripadapelajar dan guru-guru yang menjadi anggotakoperasi berkenaan.

4.1.2 Umur

Berdasarkankajian yang telah dibuat didapati min umur untuk respondeniala.h

13 tahun dan umur maximum ialah 46 tahun. Median untuk umur respondenialah 15.5

tahun. Jadual 1 menunjukkantaburan umur bagi responden.Hasil daripadakajian yang

dbuat terdapat perhubungannegatif antara umur responden dengan tahap kerjasama

responden dalam koperasi. Didapati Semakin tun umur seseorangresponden itu

semakin rendah tahap penglbatan, tahap memberi sumbangan,tahap kesetiaan den

 51

kerjasamakepadakoperasi. Ini berlaku khususnyadikalanganrespeodenyang berkerja

sebagai guru kerana mereka dibeban dengan tanggungjawab utama sebagai guru.

Tambahanpula, koperasi tidak menjual baranganyang mereka perlukan. Keuntungan

yang tidak banyak didapati daripada koperasi juga menyebabkanmereka tidak tidak

berminat untuk terhbat.

Jadual 1: Jadualmenunjukantahap umur, kekerapandan peratus

umur responden.

Umur Kekerapan Peratus

13 21 11.7
14 33 18.3
15 36 20.0
16 26 14.4
17 23 12.8
18 11 6.1
26 6 3.3
29 6 2.4
32 6 2.4
35 3 1.7
37 3 1.7
38 3 1.7
42 3 1.7
45 3 1.7
46 3 1.7
Jumlah 186 100
(Sumber: Soal selidik )

4.1.3 Bangsa

Dari segi bangsapula, terdapat 16.1% respondenadalahberbangsaMelayu,

22.2% Cina, 2.2 % India, 34.4% Bidayuh dan sebanyak25% adalahberbangsaThan.

(Rajah 3).
 52

70

Melayu Cina hdia Bidayuh Than

Bangsa

Petunjuk:

m ®
Peratus Bilangan

(Sumber : Soal selidik, 1996)

Rajah 3: Rajah menunjukkan kekerapan dan peratus Responden

mengikut bangsa

4.1.4 Tahap Pendidikan.

Seralnai 30 orang pelajar telah dipilih daripada setiap tingkatan iaitu daripada

tingkatan satu hingga lima. Oleh yang demikian, bagi anggota koperasi yang masih

bersekolah tahap pendidikan mereka adalah diukur berdasarkan tahap tingkatan

mereka. Selain itu, seramai tiga puluh orang guru yang telah menjadi ahli koperasi

juga telah dipilih. Daripada jumlah tiga puluh orang ini, seramai tiga orang mempanyai

tahap pendidikan sehingga Sijil Tinggi Pelajaran Malaysia (STPM), lapan belas orang

mempunyai Sijil Perguruan dan sembilan orang belajar sampai tahap Ijazah Pertama.
 53

4.1.4 Tempoh menjadi anggota koperasi

Setiap pelajar yang belajar di Sekolah Menengah Kerajaan Penrissen No. 1

adalah diwajibkan untuk menjadi anggota koperasi. Oleh yang demikian, kebanyakan

tempoh pelajar menjadi anggota koperasi ialah bergantung kepada jumlah tahtui

mereka bersekolah di sekolah berkenaan. Rajah 2 menunjukkan sebanyak 17 peratus

responden yang hanya barn setahun dan dua tahun, 19 peratus yang menganggotai

selama 2 tahun, 20 peratus untuk empat tahun, 22 peratus untuk lima tahun dan hanya

5 peratus sahaja yang telah menjadi anggota koperasi lebih daripada lima tahun.

2 Tahun
17°k

Sumber : Soal Selidik, 1996

Rajah 4: Rajah Menunjukkan Peratusan tempoh responden menjadi

anggota koperasi
 54

4.1.6 Pekerjaan

Berdasarkan borang soal selidik sebanyak 83.3% daripada responden ialah

pelajar sekolah, iaitu bersamaandengan 150 orang. Manakala yang selebflnya ialah

bekerja sebagaiguru di sekolahberkenaan.

4.1.7 Pendapatan atau wang saku

Terdapat duajenis kategori respondendalamkajian ini iaitu pelajar sekolah dan

juga guru-guru. Oleh yang demikian, bagi pelajar sekolah pendapatanmereka adalah

diukur berdasarkanwang saku yang mereka terima daripa keluarga atau biasiswa.

Manakalabagi guru-guru pula pendapatanadalahdiukur berdasarkangajai, pendapatan

sampingan,hasil pertanian, hasil pemiagaan dan lain-lain sumber pendapatan. Hasil

kajian mendapati purata wang saku bagi pelajar sekolah ialah sebanyak Rm60.00

sebulan. Jumlahminimum wang saku yang merekaterima ialah sebanyakRm25.00 dan

jumlah maximum ialah sebanyakRm150.00 sebulan. Manakala bagi respondenyang

berkerja sebagaiguru pula, jumlah minimum bagi pendapatanmereka ialah sebanyak

Rm900.00 sebulandanjumlah maximum ialah sebanyakRm2000.00 sebulan.

 55

4.1.7 Kedudukan dalam koperasi

Semua orang yang menjadi Ahli Jawatankuasa(AJK) dalam koperasi dipihä

untuk menjadi responden iaitu Pengerusi, Timbalan pengerusi, Setiausaha,Penolong

setiausaha,Bendahari, Penolong Bendahari serta 22 orang yang telah dilantik menjadi

Ahli JawatankuasaKeciL Manakala yang selebflnya ialah menjadi anggota biasa

sahaja. Jumlan responden yang menjadi anggota biasa ialah seramai 157 orang.

Daripada 29 orang yang dilantik menjadi dalam AJK, hanya enam orang sahajapelajar

yang diöerikanjawatan dalam koperasi.

4.2 Penglibatan Anggota dalam koperasi

Soalanini adalahuntuk mengkaji kesanggupananggotauntuk menyertai

aktiviti

koperasi jika ada aktiviti dijalankan. Sebanyak72.8 peratus responden

mengatakan

mereka akan mengikuti aktiviti koperasi dan hanya 27.2 peratus sahaja yang

mengatakan mereka tidak akan ikut. Ini bermalaia majoriti responden mengatakan

mereka rela menyertaijika ada aktiviti yang diadakan.

Manakala untuk soalan kedua bahagianini, sebanyak68.2 peratus responden

mengatakanaktiviti yang mereka sertai sepanjangtempoh enambulan yang lepas ialah

hanya menyertai Mesyuarat Agong. Sobanyak14.3 peratus pula mengatakan

aktiviti

yang mereka sertai ialah MesyuaratAgong, Mesyuaratbulanandanjuga menjagakedai

koperasi. Manakala yang selebihnyaialah langsungtidak pernahmenyertai

aktiviti.
 56

Daripada jumlah responden yang memihh jawapan "Ya" sebanyak 16.7

,

peratus mengatakanmereka menyertai aktiviti kerena ingin memberikan sokongan, 7.8

peratus pula mengatakankerana terpaksa, dan yang selebflnya memberikan alasan

bahawa aktiviti berkenaandiwajibkan oleh pihak sekolah.

Soalan juga disediakan untuk responder yang memilih jawapan "Tidak".

Seramai 49 orang responden memiR jawapan "Tidak" akan menyertai aktiviti

Berdasarkan alasan yang diberikan, seramai lapan orang responden mengatakan

mereka tidak berminat dan seramai40 orang lagi mengatakanmerekabanyak kerja.

Berdasarkan analisis yang dibuat didapati seramai 125 daripada responden

mengatakanmerekamenghadirkandiri ke mesyuaratdan seramai55 orang mengatakan

mereka tidak menghadirimesyuaratsepanjang12 bulan yang lepas. Antara alasanyang

diberikan kerana tidak menghadairi mesyuarat ialah sibuk, Tidak berminat, terlalu

ramai orang yang menghadiri mesyuarat sehingga dewan penuh sesak dan juga ada

yang mengatakanmerekatidak mendapatmaklumatbahawa adamesyuaratdiadakan.

Seramai 61.1 peratus respondenmengatakankeputusan yang dibuat tentang

koperasi ialah dibuat oleh Ahli Jawatankuasa(AJK) sahaja dan seramai 38.9 peratus

mengatakankeputusandibuat oleh semuaanggota. Ini menunjukkanbahawa AJK dan

pihak sekolah memainkan peranan penting dalam membuat keputusan berkenaan

dengan koperasi. Menurut Encik Song.T.L, PengerusiKoperasi SMK PenrissenNo. 2

Berhad, perkara ini terjadi kerana anggota yang terlalu ramai menyukarkan proses

untuk mendapatkanpersetujuan daripada semuapfluk. Tambahanpula, kebanyakan

 57

guru dan pelajar adalah sibuk dengan tugas masing-masing menyebabkan pihak

koperasi sukar untuk mendapatkan masa yang sesuai bagi semua pihak untuk

mengadakanperbincangan.

Manakala penglibatan dalam memberikan cadangan atau pendapat kepada

pihak koperasi, didapati orang yang menjadi AJK sahajaakan memberikan cadangan

mereka semasamesyuarat manakala bagi pelajar pula, majoriti mengatakan mereka

hanya berdiam diri sahajawalaupun ada cadangandalam fikiran mereka. Bagi pihak

guru pula, majoriti mengatakanmereka akan mengemukakancadangan kepada AJK

jika mereka mempunyaicadangan.

Berdasarkan analisis yang dibuat ke atas tahap penghbatan anggota, majoriti

anggota adalah sanggup terlibat dalam koperasi jika ada aktiviti d.

ibuat. Bagaimana

pun tidak banyak aktiviti yang dilakukan oleh koperasi ini. Berdasarkan temuduga

yang dibuat dengan pelajar senior dan juga guru-guru yang telah lama mengajar di

sekolah iai, mereka mengatakansejak daripadatahun 1990, tidak ada lagi aktiviti yang

diadakanoleh koperasi ini kecuali mesyuaratbulanandanjuga mesyuaratagong.

Terdapat perhubungan kolerasi positif antara penglibatan dalam koperasi

dengankesibukanresponden. Berdasarkananalisisdidapati guru-guru dan juga pelajar

yang dalam kelas peperiksaan ( tingkatan tiga dan lima) mempunyaitahap penglibatan

yang lebgl rendah. Kumpulan ini banyak mememilih alasansibuk sebagaifaktor tidak

terlibat dalam dalam aktiviti Manakala pelajar di dalam tingkatan satu dan dua pula

merupakankumpulan yang sangataktif dalampenghbatanini.

 58

Selain itu, tempoh penghbatan dalam koperasi juga menentukan penglibatan

dalam koperasi. Didapati semakin lama seseorangitu menjadi anggota koperasi

semakinrendah tahap penghbatanmereka. Berdasarkantemuduga dengan Pengerusi

Koperasi sekolah berkenaan, beliau memberitahu bahawa terdapat beberapa faktor

yang mendorong kepada perkara ini. Antaranya ialah mungkin anggota senior ingin

memberikanpeluang kepada anggota baru, kerana anggota lama sudah biasa dengan

program atau aktiviti yangd.ibuat jadi mereka mengambilsikap tidak ingin ambil tahu.

Hasil daripada analisis terhadap tahap penghbatan anggota, didapati bahawa

tahap penghbatananggota dalam koperasi adalahamat kurang. Berdasarkan data-data

yang diperolehi didapati lebih daripada 50 peratus anggota tidak terhbat dalam

koperasi. Daripada borang soal selidik, berbagai alasan dan jawapan diberikan oleh

responden tentang isu ini mereka dalam koperasi. Bagaimana pun, jelas kerana

kekurangan aktiviti, beban tugas yang banyak sedikit sebanyak telah menghalang

penghbatananggota dalamkoperasi.
 59

4.3 Sumbangan Kepada Koperasi

Sumbangan kepada koperasi juga merupakan satu keadah yang digunakan

untuk mengukur tahap kerjasama antara anggota koperasi. Oleh yangdemikian,

beberapa kategori diwujudkan untuk mengukur sumbangan. Didalam soal selidik,

kategori sumbanganyang diukur melalui sumbangandari segi memberikan cadangan,

meluangkan masa, kewangan, pendapat dan juga menyumbang kepada membuat

keputusan.

Sebanyak92 peratus daripada bilangan pelajar mengatakantahap sumbangan

mereka dari segi memberikan cadangan,meluangkan masa, kewangan, pendapat dan

juga menyumbangkepada membuat keputusan adalah kurang daripada tahap `lima'

Manakala bagi yang menjadi AJK dan juga berkerja sebagaiguru ialah sebanyak 94

peratus yang mengatakantahap sumbanganmereka lebffi daripada lima. Berdasarkan

data ini, dapat disimpulkan bahawatahap sumbangananggota yang tidak terhöat dalan

AJK koperasi adalah amat rendah. Secara keseluruhan pengfibatan anggota juga

Sebanyak 94 peratus anggota yang buka AJK mengatakan tahap

sangat rendah.

kepada koperasi ialah kurang daripadatahap `lima'. Sebanyak83

sumbanganmereka

peratus daripada responden ( Tidak temasuk AJK) mengatakanmereka tidak pemah

dan tenaga kepada koperasi kecuali hanya

menyumbangkanmasa, cadangan,pendapat

keahlian sebanyakRM1.50 sahaja. Ini membuktikan bahawa tahap

membawa saham

sumbangananggota dalam koperasi adalahamat rendah.

 60

Terdapatbeberapafaktor yang menyebabkanperkara ini. Pertama ialah kurang

peluang diöerikan kepada para pelajar untuk memberikan pendapat dan juga

keputusan. Keanggotaanjuga terikat dalam hubungan guru dan pelajar. Apa yang

dimaksudkan disini ialah, ramai guru (kebanyakan AJK koperasi ialah guru)

menganggap bahawa anggota koperasi ialah pelajar mereka dan bukannya rakan

seperniagaanmereka. Oleh yang demikian, banyak keputusan adalah dibuat oleh para

guru. Tambahanpula, kebanyakanpelajar ialah tidak memahami sepenuhnyakonsep

koperasi. Oleh itu, mereka tidak tahu bagaimana hendak menyumbang masa,

menambahpelaburan dan sebagainya. Perasaantakut dan rendah diri pelajar kepada

guru-guru juga menyebabkananggota koperasi yang terdiri daripada pelajar sekolah

tidak berani memberikan sumbangankecuali disuruh oleh guru-guru. Manakala bagi

anggota yang terdiri-diri daripada guru-guru pula tidak berminat untuk menyumbang

kerana koperasi tidak membawa banyak keuntungan kepada mereka. Berdasarkan

peruntukan PerundanganKecil Koperasi Sekolah, modal saham yang diperuntukan

ialah tidak lebih daripadaRm1U.00. Jumlah ini adalahkecil dan tidak membawa apa-

apa keuntungankepadaguru-guru. Oleh sebabitu mereka lebI suka ambil sikap tidak

tahu.
 61

4.4 Kefahaman Terhadap koperasi

Kerjasama dala.m koperasi juga diukur berdasarkandaijah kefahamanpelajar

tentang koperasi Dalam bahagian ini terdapat tiga soalan iaitu untuk mengukur

kefahaman respondenterhadap koperasi sama ada sebagaikepentingan individu atau

kepentingan bersama,kefahamanrespondenterhadaptahap kerjasamadalam koperasi

dan kefahamanrespondenterhadap kewujudan sikap pentingkandiri sendiri dikalangan

anggota koperasi. Hasil yang didapati ialah terdapat dalamjadual 2.

Jadual 2 Menunjukkan Jumlah dan peratusanbagi tahap respondenmenganggap

koperasi senagaikepentinganbersamaatau kepentinganindividu, Tahapkerjasama
dalam koperasi serta tahap sikap pentingkandiri anggotakoperasi.

Perkara KepentinganBersama TahapKerjasama Sikap PentingkanDiri

Tahap Jumlah Peratus Jumlah Peratus Jumlah Peratus

2 20 10.7 15 8.9 Tiada Tiada

3 34 18.8 33 18.3 8 4.4

4 16 10.2 50 27.8 8 4.4

5 10 5.4 68 36.1 44 22.8

6 12 8.04 8 4.4 SO 27.8

7 25 13.4 8 4.4 49 27.2

8 35 18.8 Tiada Tiada 27 13.3

9 18 9.6 Tiada Tiada Tiada Tiada

Jumlah 186 100% 186 100% 186 100%

(Sumber: SoalSelidik,1996)
 62

4.5 Kesetiaan terhadap koperasi

Tahap pengukuran yang digunakan untuk mengukur kesetiaan responden

terhadapkoperasi ialah melalui darjah sokongan mereka terhadap koperasi. Sebanyak

27.2 peratus respondenmenetapkantahap sokonganmereka ialah lima, manakala41.1

peratus respondenmemilh tahap enam dan sebanyak36.1 peratus memilih tahap tujuh.

Ini bermaknapurata tahap sokongan anggota terhadap koperasi ialah pada tahap 6.4

sahaja.

Soalan juga dibentuk untuk mengukur darjah kesetiaan anggota terhadap

koperasi. Berdasarkanhasil kajian didapati darjah minimum ialah lima (5) dan tahap

tertinggi ialah Lapan (8). Seramai 49 orang memilih `5', seramai 74 orang memilih

tahap `6', seramai41 orang memilih `7' dan seramai16 orang memilih tahap W.

Kesetiaanjuga diukur denganmelihat adakahrespondenmembeli barangandari

koperasi atau daripadakedai yang lain. Semuarespondenyang terdiri daripada pelajar

membeli barang persekolah seperti buku latlan, alatulis dan buku teks daripada

koperasi. Manakalauntuk baranganseperti alat tulis, makanandan barangankeperluan

mereka beli daripada kedai lain. Manakala responden yang terdiri daripada guru ke

semuamerekatidak membelidaripadakoperasi.
 63

Adalah sukar untuk kita mengukur kesetiaanpelajar memelalui aspekini kerana

koperasi hanya menjual buku dan alatulis sahaja. Selain itu, koperasi banyak menjadi

pembekal untuk menyediakan barang-barang kegunaan sekolah seperti kertas "A4",

kapur, alatulis dan buku-buku. Kekurangan baranganjualan ini menyebabkananggota

terpaksamembeli daripadakedai lain.

4.6 Faedah yang diterima daripada koperasi

Seramai 82.2 peratus responden mengatakanmereka tidak mendapat faedah

daripadamenjadi ahli koperasi dan seramai 18.2 peratusmengatakanmereka mendapat

faedah daripada menjadi anggota koperasi. Bagi respondenyang mengatakanmereka

mendapat faedah telah menyenaraikan feadah yang mereka terima seperti dapat

membeli keperluan sekolah seperti buku dan juga alatulis. Manakala bagi AJK pula,

pada hujung tahun jika koperasi mempunyai keuntungan yang lebih mereka akan

diberikan saguhati. Ahli JawatankuasaKecil yang terdiri daripadapelajar sekolahyang

telah dipilih pula memberitahu bahawa mereka mendapat pengalaman berharga di

samping sijil penghargaandaripada pdºak sekolah. Ini akan menjadi bukti penglibatan

di
mereka sekolah.
 64

Bagaimanapun,keseluruhannyatidak banyak faedah yang didapati daripada

koperasi ini. Berdasarkan temuduga yang dijalankan ada juga responden yang,

mengatakan sudah beberapa tahun bonus tidak diüerikan kepada anggota koperasi

Menurut Pengurusi Koperasi sekolah ini, perkara ini berlaku kerana sejak dari tahun

1990, koperasi ini mengalami kerugian teruk sehinggalahkepada tahun 1994 yang

membawakepadakoperasi ini diswastakan.

Pada masa sekarang,jualan koperasi ialah menjual buku-buku dan alat tulis

sahaja. Manakala bangunan koperasi telah disewakan kepada syarikat lain untuk

menjual makanan dan minuman. Kadar sewa yang dikenakan adalah RM2000.00

setahun. Pada masa sekarang koperasi ini meagalami proses pemulihan dan

memberikanfaedahyang berpatutanjika kedudukan

mencapai yang stabil kelak.

4.7 Masalah-masalah yang dihadapi oleh koperasi

Berdasarkan maklumat yang didapati daripada soal selidik serta melalui

temubual dijalankan. Penkaji mendapati beberapamasalahyang menjadi penghalang

kepadakemajuankoperasiini. Antaranya ialah;

 65

4.7.1 Tidak ads orang menguruskan koperasi sepenuh mass

a) Pengurusan yang tidak cekap

Ini merupakan masalah utama dalam koperasi ini. Kekurangan orang yang

berkhidmat secarasukarelamenyebabkanpffiak sekolahterpaksa melantik pelajar dan

juga guru tertentu untuk terfibat secara sukarela di dalam koperasi. Mereka yang

melakukan tugas secaraterpaksa ini kadangkala melakukantugas sambil lewa sahaja.

Selain itu, perlantikan ini juga menyebabkanpengurusan sentiasabertukar dan tidak

ada kesinambungandalam aktiviti dan juga kebanyakanperancanganyang dirancang

oleh AJK lama tidak dilaksanakan oleh AJK barn tetapi AJK baru merancang lagi

sesuatuyang baru.

b) Beban Tugas guru

Tidak ada pekerja sepenuhmasajuga menyebabkanbeban tugas din il ahh

oleh guru-guru. Ini menyebabkanguru-guru terpaksa mengalami beban tugas yang

banyak. Di sekolahini seorangguru ialah mempunyaimasamengajarialah di antara 25

hingga 27 jam seminggu. Purata jumlah jam mereka mengajar sehari ialah sebanyak

lima jam Para guru juga perlu membuatpersiapanmengajar,menyemakbuku, terhbat

dalam aktiviti ko-kurikulum dan juga membantu dalam pengawasan kerja dan

membersihkankawasansekolah.
 66

Ini menyebabkan guru yang terlibat dalam koperasi tidak tidak dapat

memberikantumpuan kepada
sepenuhnya koperasi, sedangkantugasan dalam koperasi

memerlukan komitmen, kecekapan dan juga masa yang banyak. Kesibukan ini juga

mendorong ramai guru tidak berminat terlibat dalam koperasi. Selain daripada sibuk

dengantugas, kurang faedahyeng diterima juga menjadi faktor mereka engganterhbat.

c) Koperasi tidak aktif

Tidak ada orang menguruskankoperasijuga menyebabkanbanyak aktiviti tidak

dapat dijalankan. Perkaraini menjadikan koperasi tidak aktif dan tidak mendatangkan

faedah kepada anggota. Akibatnya anggota merasamereka kurang digalakkan dalam

menyertai koperasi. Hasil daripada anlisis data yang dibuat, didapati majoriti

respondenmengatakanmereka rela menyertai aktiviti koperasi jika ada aktiviti yang

dijalankan. Malangnyatidak banyak aktiviti yang dijalankan.

4.7.2 Keanggotaan yang ramai

Walapun keanggotaan yang ramai bukanlah satu alasan yang baik untuk

menjadi penghalangkepada pertumbuhan dan kemajuan koperasi. Bagaimanapun ia

akan menjadi masalahjika tidak ada sistem komunikasi yang baik, masalahpengurusan

danjuga kekurangantenagakerja. Di SMK PenrissenNo 1, jumlah anggota koperasi

ialah seramai1800 orang, mereka ini adalahterdiri daripa pelajar sekolah dan beberapa

orang guru. Keanggotaanyang ramai ini menyukarkanprogram diatur dan juga kata

sepakat dicapai. Kebanyakan pelajar tidak fabam dengan makna koperasi dan
 67

tanggungjawab mereka sebagaianggota. Tidak ada orang bekerja sepenuhmasa bagi

koperasi telah menyukarkanlagi keadaanini.

7.2 Pengalaman lepas

Sebelum tahun 1990, koperasi SMK PenrissenNo 2 Berhad merupakan satu

organisasi yang aktif dan mendapat banyak keuntungan. Pada masa itu, koperasi

menganjurkanbanyak aktiviti antaranyaialah mengadakan

projek ikan air tawar, projek

tanama sayurandanjuga projek menteinak ayam Projek ini adalahkerjasamadengan

Kelab Sains Pertanian (KSP) sekolah berkenaan. Didalam projek ini pelajar

didedahkan dengan cara-carapertanian, penjagaandanjuga perniagaan. Semuahasil

yang didapati dijual kepada koperasi dan koperasi kemudiannyamenjual kepada pilak

sekolah. Selain program pertanian, koperasijuga banyak mengadakanaktiviti seperti

krusus perdagangan kepada para pelajar. Malah koperasi juga turut serta dalam

pertandingan koperasi di antara sekolah-sekolah peringkat bahagian di Negeri

Sarawak. Pada tahun 1989 koperasi SMK Penissen No 2 Bhd telah menduduki

tempat kedua dalam pertandinganitu (Laporan TahunanKoperasi, 1989-1996)

Selain daripada mengadakanprogram yang bersifat akedamik, koperasi juga

membuka kedai koperasi yang menjual makanan, buku-buku, alatulis dan barangan

keperhian pelajar. Pengurusankoperasipadamasaitu adalahdilakukan oleh dua orang

diupah danjuga dibantu oleh guru-guru dan pelajar sekolah.

pekerja yang
 68

Bagaimana pun bermula daripada tahun 1990, koperasi mulai mengalami

kerugian teruk. Kedudukan sekolah dipertengahanantara kawasan perumahan dan

juga perkampunganmenyebabkantanaman dan juga ikan kolam, sering dicuri. Ini

ditambah lagi dengan kewujudan pengurusan yang tidak jujur dalam kedai koperasi

Hasil jualan daripadakoperasi kadangkaladiambil oleh pilak-plak tertentu.

Padamasaitu koperasi adalahdibuka dari pukul 8.00 pagi hingga 7.30 malam

Ini menyukarkan pengawasan dan semasa urusniaga dijalankan beberapa pihak

melakukanpenipuan. Khususnya semasajualan pada waktu rehat, seringkali pelajar

yang menjagakedai koperasi cuai menjalankantugas danjuga melakukan penipuan.

Akibat daripadaini bangunankoperasi terpaksa disewakan kepada syarikat lain

dan pekerja koperasi terpaksa diöerhentikan kerana koperasi tidak mampu

menanggungsemuakos ini. Koperasi juga terpaksa mengalami kerugian dan terpaksa

menanggung beban hutang yang banyak.. Selepas itu koperasi hanya beroperasi

didalambilik darjah yang tidak digunakan dan hanya menjual buku-buku dan peralatan

sekolahsahaja.
 69

Strategi baru yang digunakan ialah jualan melalui guru kelas. Bagi barang yang

digunakan oleh semuapelajar seperti buku latlan dan juga buku teks pesananialah

dibuat oleh guru kelas. Masa operasijuga dikurang kepada dua kali sahajasehari itu

selama setengahjam sahaja. Ia dibuka 15 minit pada masa rehat sessipagi dan sessi

petang. Setiap hari kedai koperasi dijaga oleh dua orang yang dilantik oleh pilak

sekolah. Pengalaman ini menyebabkan koperasi sekolah ini menjalani pemuffian

semula. Pemiagaan cuba dimulakan secara kecilan sahaja. Perkara ini juga

menyebabkanbanyak aktiviti tidak dapat dijalankandenganlancar.

 70

BAB 5

KESIMPULAN DAN CADANGAN

5.1 Kesimpulan

Dewasaini, koperasi sekolahmenghadapiperananyang lebih mencabarlagt. la

bukan sahajaberfungsi untuk memudahkanpelajar membeli keperluan sekolah atau

membeli keperluan harian tetapi setelah diterima sebagai sebahagiandaripada aktiviti

ko-kurikulum oleh Jabatan Pendidikan Malaysia, koperasi sekolah juga

bertanggungjawab untuk meningkatkan kefahaman pelajar serta memberikan

pengalamanberhargabagi pelajar sekolah(JPK, 1995).

SemasaseminarPembangunanKoperasi sekolah 1996, sebanyaktiga cabaran

baru telah dikemukakankepada koperasi sekolah iaitu memasukkankoperasi sekolah

sebagi salah satu daripada kandungan latian amali mata pelajaran Perdagangan di

sekolah, mewujudkan koperasi sekolah yang cemerlang serta menjadikan koperasi

Rakan muda di sekolah(JPK, 1996).

sekolahsebagaiprogram

Ini menunjukkan peluang yang lebl cerah bagi koperasi berkembang

diperingkat sekolah. Orang yang menjadi ahli koperasi bukan sahaja akan mendapat

feadah seperti bonus dan menyimpan kewangan tetapi juga berpeluang untuk

menyertai aktiviti yang berbentuk akedemik yang mampu memberikan peluang yang

lebl besar kepada anggota. Ini khususnyakepada pelajar sekolab, dengan menjadi
 71

anggota koperasi sekolah mereka juga akan berpeluang mengembangkan ilmu

pengetahuanyang dimiliki bagi mempersiapkanmereka menghadapi cabaran kerjaya

apabilameninggalkanalam persekolahkelak.

Berlandaskan kebaikan ini, SMK PenrissenNo. 1, Kuching mula menceburi

bidang ini sejak daripadatahun 1979. Sembilanpuluh lima peratus daripada keahlian

keporasi ini adalah terdiri daripada pelajar sekolah dan yang selebihnyaialah terdiri

daripadaguru-guru dan kakitangan sekolah.

Hasil dari kajian ini mendapati tahap kerjasamaanggota dalam koperasi ialah

pada tahap yang rendah. Berdasarkan Skala Likert yang digunaan iaitu pengiraan

bermula daripada0 (tiada kaitan langsung)hingga sepuluh(Sangatberkaitan ), seramai

90 peratus respondenmemilih jawapan dari lima ke bawah. Manakala sepuhihperatus

sahajamemilih jawapan tahap enam ke atas. Manakala tahap tertinggi jawapan ialah

pada tahap lapan sahaja. Pengukuran terhadap kerjasamajuga turut dilihat daripada

tahap penglibatan anggota dalam koperasi, kesanggupan mereka terlibat serta

sumbangankepada koperasi. Hasil kajian mendapatitahap penglibatan anggota juga

sangatrendah dan hanya mereka yang terfibat dalam AJK koperasi sahajamemberikan

banyak sumbangankepada koperasi. Semasatemubual dengan pengerusi koperasi

sekolah,beliau turnt kenyataan

mengesahkan ini.

Terdapat beberapa faktor yang menyebabkanmasalab im antaranya ialah

kebanyakanmereka yang menyertai koperasi ini kurang mamahami`apa itu koperasi'.

Tidak ada sebarang maklumat atau pendedahandi'berikan kepada anggota tentang

 72

koperasi. Ini menyebabkanmereka menjadi anggota koperasi sebagai sesuatu wajib

sahaja tetapi tidak tahu keistimewaan dan juga peluang mereka sebagai anggota.

Manakala kebanyakan pelajar sekolah pula menganggap Koperasi sekolah sebagai

sebagaisebahagiandaripada pentadbiran sekolah dimana mereka tidak boleh campur

tangan. Kekurangan pengetahuan ini menyebabkan kebanyakan anggota koperasi

menjadi anggotayang `tunggu dan lihat' sahajatanpa sebarangpenghbatan.

Selain itu, semua pelajar sekolah menjadi anggota koperasi ialah kerana

peraturanyang ditetapkan oleh pffiak sekolah. Manakala untuk guru-guru pula adalah

disebabkan atas kemahuan sendiri atau terpaksa kerana dipilih berkhidmat dalam

koperasi. Keadaanini juga turut mempengaruhikerjasama anggota dalam koperasi

Merurut Aldair (1989) menjelaskanorang yang berminat dan merasakepunyaan(sense

of belonging) kepada sesebuatorganisasi akan berkerjasama atau membalas secara

baik.

Modal juga memainkanperananpenting dalam pergerakan koperasi. Dengan

modal atau sumberkewangan yang terhad adalah sukar bagi sesebuahkoperasi untuk

berkembang maju. Tambahan pula dalam undang-undang kecil koperasi sekolah

membolehkanahlinyamenyumbangRM1 modal minima. Berbanding dengan koperasi

yang lain, sahamminima ialah sebanyakRmlOO. Memandangkan modal yang terhad

adalah sukar bagi koperasi ini menjalankanaktivitinya. Keaiilian yang majoriti pelajar

sekolafijuga menyukarkanperkara ini, Mereka tidak mempunyaipendapatanmungkin

tidak mampu untuk menambahkan

modal sahammereka seperti anggota koperasi lain.

Selainitu, koperasi sekolahjuga tidak terkandung sebagaisebahagiandaripada urusan

 73

sekolah. Ini jumlah

menyebabkan aktiviti yang ingin diadakanadalahtertakhilc kepada

jumlah kewangan koperasi. Tambahan pulaTidak ada bantuan kewangan yang

diberikan oleh plak sekolah. Batasan kewangan ini menyebabkankoperasi susah

berkembangdan banyak aktiviti tidak dapat dijalankan. Bagi koperasi SMK Penissen

No. l berhad, Kuching kerugian yang dialami berturut-turut daripada tahun 1989

hingga 1994 menyebabkanbanyak aktiviti tidak dapat dijalankan (Laporan tahunan

1989-1995).

Hasil temubual dengan beberapa orang ahli dan juga guru-guru pengurus

koperasi sekolah, mereka menyatakan beberapa masalah lain yang wujud dalam

koperasi yang menghalangkerjasamadalamkoperasi. Di antaramasalah-masalah

yang

dikesan ialah guru-guru yang ditugaskan untuk mengurus koperasi terlalu sröuk

dengan tugas-tugas lain dan sering dibebankan dengan kerja sekolah yang sama

banyak dengan guru-guru lain yang tidak terhöat dalam koperasL Guru-guru

berkenaan terpaksa menggunakan budibicara sendiri demi tanggungjawab terhadap

koperasi. Beban tugas yang banyak ini mereka

menyebabkan hanya menjalankantugas

yang utama sahajadan kurang masa untuk merancangatau mengadakanaktiviti yang

baru. Ini menyebabkan koperasi menjadi organisasi yang tidak aktif dan ini

dan guru-guru tidak berminat dalamkoperasi.

menyebabkanpelajar

Selian daripada beban tugas yang banyak, guru-guru yang terlibat dalam

koperasi juga tidak mempunyai Pengetahuandan Peagalamanuntuk menguiuskan

koperasi. Mereka hanya menguruskankoperasi berdasarkanbudibicara sendiri dan

berdasarkanpengalamanyang cetak. Lantaran itu, mereka kurang cekap dan kurang

 74

minat untuk mehbatkandiri dalam koperasi. Para pelajar juga, sibuk dengan tugasan

masing-masing. Khususnyamereka yang dalam kelas peperiksaan (tingkatan tiga dan

lima), mereka terpaksa menghadir kelas tambahan dan juga program belajar yang

padat. Ini banyak

meyebabkan anggota yang tidak dapat terhbat dalam koperasi

Masa juga memainkan peranan penting, masa yang diperuntukan oleh Ahli

Lembaga Pengarah (guru-guru dan Murid-murid) adalah terhad. Pada setiap hari

koperasi sekolah ini hanyak dibuka selama 15 mint pada waktu rehat sessi pagi dan

petang. Masa yang terhad ini menghalang pihak pengurus terlibat dalam koperasi

sepenuhnya. Akibat daripada ini segala urusan jualan terjejas, rekod jual beli tidak

dilakukan dengan sempuma. Kesukaran untuk mendapat masa yang sesuai juga

jarang
menyebabkanmesyuarat dilakukan. Sesi persekolahanyang terbahagi kepada

dua ( sesi pagi dan petang) juga menyukarkan mesyuarat agong dilakukan. Faktor

masa ini menyebabkan,banyak maklumat kadang kala tidak disampaikan kepada

anggota.

Di samping itu, koperasi juga terpaksa mengalami beberapaperubahan pucuk

kepimpinan. Kebanyakanguru-guru pengurus tidak tahan untuk terhbat lama dalam

koperasi. Kebanyakan mereka enggan lagi terhbat selepas tempoh perkhidmatan

selama setahun. Selain daripada pertukaran dalam kepimpinan koperasi, pengetua

sekolahjuga sering berubah. Setiap pengetua yang berkhidmat itu mempunyai dasar

dan matlamat tersendiri. Maka setiapkali itulah koperasi turut samaberubah. Faktor

ini menjejaskanprestasipengurusandan pentadbiransekolahberkenaan.

 75

Mengenai penilaian ke atas faedah-faedahyang diterima, seramai82.2 peratus

responden mengatakanmereka tidak ada mendapatapa-apa faedah daripada menjadi

anggota koperasi Manakala yang selebihnya berpuashati kerana mereka boleh

membeli barangan keperluan daripada koperasi. Selain itu, mereka dapat belajar

aspek-aspekperniagaanmelalui koperasi

Secarakeseluruhannya,kopersi sekolah ini telah berusahauntuk menjalankan

tanggungjawabnyasebaikmungkin tetapi masih terdapat kelemahanyang masl perlu

dibaiki lagi khususnya dalam aspek pengurusan dan pentadbiran koperasi. Hasil

daripada kajian ini menunjukkan lebl daripada separuh responden menyatakan

kesanggupanuntuk terlibat dalam aktiviti yang dijalankanserta sediaberkerjasamajika

koperasi menyediakan berbagai peluang untuk mereka. Oleh yang demikian, jika

koperasi ini dapat diurus dengan baik dan mampu menarik mint anggotanya sudah

tentu koperasi sekolah ini mampu mendapatkankerjasama daripada anggota serta

mampu menjadi satu organisasiyang maju dan menguntungkan.

Disamping itu, kerjasama dan peranan kementerian dan Jabatan Pendidikan,

JabatanPembangunanKoperasi sertapiihak sekolahadalahpenting untuk menentukan

kejayaan koperasi sebagaiinstitusi mengembangkanibnu yang berguna bagi pelajar

sekolah. "
 76

5.2 Cadangan

Hasil daripada kajian ini, beberapa masalah yang berkaitan dengan koperasi

sekolahini telah dikenalpasti. Langkah sewajarnyauntuk mengatasimasalahini adalah

perlu jika pilak berkenaanmenginginkan koperasi yang berdaya saing serta mampu

menjaditempat menimbäilmu bagi pelajar sekolah. Oleh yang demikian, berikut adalah

beberapacadanganyang dirasakan dapat membantu mangatasi masalahtersebut. Di

tersebut
antaracadangan-cadangan adalahseperti berikut;

I. Kempen tentang kefahaman konsep koperasi hendaklah dijalankan dari masa ke

masa. Ini adalah penting kerana, untuk melahirkan anggota yang efektif dan

beriktizam Anggota perlu mendapatmaklumat yang selengkapdan secukupnya.

Tika mereka tidak memdapatkan maklumat yang secukupnya, ini mungkin

menjadikan mereka kurang berminat atau enggan terhüat. Oleh yang demikian,

maklumat tentang konsep koperasi, keuntungan menjadi anggota koperasi dan

aktiviti koperasi mesti disebarkan. Ini boleh dibuat melalui kelas bimbingan,

lawatan sambilbelajar, atau risalah bercetakuntuk diedarkan,

H. Selain itu, plak sekolahjuga memainkanperananpenting untuk memperbagaikan

aktiviti koperasi Pihak sekolah harus meramikirkanaktiviti koperasi yang

objektif yang berbagai. Misalnya koperasi boleh bergabung dengan

mempunyai

guru yang mengajar matapelajaran Perdagangan dan para pelajar aliran

boleh menganjurkan aktiviti atau lausus yang boleh meningkatkan

perdagangan

kefahamanpelajar tentang matapelajaranPerdagangandan juga boleh membantu

 77

mengembangkanaktiviti koperasi Selain daripada pelajar aliran Perdagangan,

pelajar yang belajar Ekonomi Rumahtangga(ERT) boleh diberikan peluang dengan

menganjurkan aktiviti yang berkaitan dengan matapelajaranini Program boleh

dikembangkan buken sahaja dengan kedua-dua matapelajaran ini tetapi juga

termasuk peljaran yang lain sepert Sejarah,BahasaMalaysia, BahasaInggeris dan

lain-lain.

III. Berhubung dengan masalahbeban tugas guru-guru koperasi, pihak Kementerian

Pendidikan telah mengeluarkan Surat kepada semuaPengarah Pendidikan Negeri

bertarikh 20 April 1989, kandungan Suratini antaralain menyatakanbahawa guru-

guru yang bertanggungjawabdi dalam bidang koperasi haruslah diperuntuk jadual

waktu mengajar yang tidak membebankansupayatugas-tugas tambahan tersebut

dapat dilaksanakandenganlancar. Oleh yang demikian,pengetua atau kepimpinan

mematuhi arahan ini demi untuk kebaikan guru berkenaan dan

sekolah mestilah

juga koperasi sekolah. Bagi memastikan id berjaya, Jabatan Pembangunan

Koperasi (JPK) dengan kerjasama Kementerian Pendidikan atau Jabatan

Pendidikan Negeri mesti mengambil seriusperkara 'andenganmenjalankanlawatan

ke sekolah-sekolahbagi memastikanamanatini ada dilakukan,

IV. Melalui beban guru juga membolehkanmasalah kekurangan masa

pengurangan

tugas koperasi dapat dikurangkan, Guru yang terlibat dalam

menjalankan

koperasi akan mempunyai masa untuk menguruskan koperai

pengurusan

khususnya tugasan seperti merekod jualan, membeli stok dan mengawasi urusan

jual beli. Selain itu, pihak sekolah juga hares memberikan sokongan untuk
 78

perkembangankoperasi Sessi pembelajaranyang dua sessi tidak akan menjadi

masalah sekiranya, pada masa mesyuarat agong diadakan pada hari Sabtu dan

pihak sekolahmembatalkanatau menundaaktiviti yang lain seperti kelas tambahan,

gotong royong dan sebagainya. Ini membolehkan anggota yang terdiri daripada

pelajar dan guru-guru dapat hadir.

V. Pengurusanyang cekapjuga amat penting dalam koperasi, bagaimanapun

kebanyakanguru yang terhbat dalamkoperasi ialah kurang pengalamandan

tentang
pengetahuan koperasi. Oleh yang demikian, guru-guru

dipertanggungjawabterhadap koperasi perlu diberikan latihan dari masake

semasa. Selaindaripadapihak sekolahberinsiatif menghantarguru-guru yang

terhbat menghadirikrusus, JPKjuga boleh menganjurkanprogram khusus untuk

guru-guru yang terlibat dalam pengurusankoperasi,

VI. Faedah-faedahkepadaanggota koperasijuga harus dipertingkatkan. Faedahtidak

berbentuk
semestinya wang ringgit sahajatetapi koperasijuga boleh menyediakan

faedahyang berbagaiyang mampu memberikanmanfaat kepada anggotanya.

Misalnya koperasiboleh menyediakanfaedahseperti faedahpendidikan yang

membantupelajar lagi
mengembangkan pengetahuan. Faedahjuga boleh dalam

bentuk pembentukansikap sepertiberkerjasama,berjimat cermat, bergotong

royong dan sebagainya.Manakalabagi orang yang banyak terh'bat dalam koperasi

seperti LembagaPengarahkoperasi, merekaboleh di'beiikan insentif yang setimpal

denganpengorbananmereka. Melaui ini mereka akan terdorong untuk berusaha

lebi lagi bagi perkembangankoperasi.

 79

LAMPIRAN A

KEDUDUKAN PENUBUHAN KOPERASI SEKOLAH BERBANDING DENGAN

BILANGAN SEKOLAH MENENGAH MENGIKUT BAHAGIAN

Bahagisn Bilangan Bilangan Mangan Peratusan

Koperasi Sekolah sekolahbelum belum ada
Sekolah adakoperasi koperasi %

Kuching/ 41 50 9 18.0
Samarahan

Sri Aman 13 16 3 18.8

Sibu / Kapit 18 30 12 40.0

Miri / 21 27 6 22.2
Bintulu

14.3
Limbang 6 7 1

Sarikei 11 13 2 15.4

Jumlah 110 143 33 23.1

** Nota : Terdapat4 buh KoperasiSekolahRendahyangtidak termasukdalam

di
perangkaan atas
(3 Buah di Sibu dan sebuahdi Sri Aman)

Sumber : JabatanPembangunanKoperasi Negeri Sarawak,1996

 80

LAMPIRAN B

TUGAS, TANGGUNGJAWAB DAN KUASA LEMBAGA, PENGERUSI,

SETIAUSAHA, BENDAHARI DAN JURUAUDIT DALAM KOPERASI

A. Kuasa Lembaga Koperasi Sekolah

Lembagahendaklahmempunyaikuasadan kewajibankuasadan kewajibanberikut:

I. Melantik di antara anggotanyaseorang Naib Pengerusi, Setiausahadan Bendahari

2. Menerima Ahli baru

3. Meyenggarakandenganbenar dan betul semuaakuan bagi semuawang yang diterima dan

dibelanjakan

4. Meyenggarakandenganbenar dan betul semuaakuan berkenaan dengan harta-harta dan

tangungan koperasi

5. Membenarkan perbelanjaan-perbelanjaandan menyemak serta mengawasi semuaakuan, buku

daftar dan dokumen yang disimpan itu diuruskan dengan sempurna dan kemaskini

6. Membentangkankepadamesyuaratagung Tahunan Akuan Perniagaan, Akuan untungrugi, dan

Lembaran Imbangan yang telah diluluskan oleh Ketua Pendaftar serta Laporan Tahunan
Lembaga

7. Menetapkan cara-carabagaimana hendak mengutip sahambulanan dari ahli-ahli

8. Menimbangkan penyatadan surat-surat arahan Ketua Pendaftar atau wakilnya dan mengambil
tindakan yang wajar ke atasnya.

9. Mengaturbagi menyimpandanganselamatbuku-bukudan lain-lain surat.

10. Melantik anggotanyabagi memenuhi tempat-tempat yang kosong di dalam Lembaga dari masa
ke masa.

11. Memanggil Mesyuarat-mesyuaratagung mengikut Undang-undang Kecil ini

12. Melantik, menahanatau membuangpekerja-pekerja, menetapkankewajiban-kewajiban masing-

masing, menetapkanpembayaranbagi mereka dan mendapatkanjaminan yang cukup bagi
kesempurnaanmenjalankan kewajiban-kewajiban mereka.

13. Menerusi sebaranganggotaLembaga seorangatau lebih wakil-wakil bagi menghadiri mesyuarat

mana-mana koperasi atau persatuankoperasi yang berdaftar yang koperasi manjadi ahlinya.
14. Menjemput seorangkenamaanmenjadi penasihat kepadakoperasi. Beliau boleh menghadiei
semuamesyuarat tetapi ada kuasa mengundi.

15. Melantik 7awatankuasaKecil bagi menjalankan dengan sempurna kegiatan koperasi.

16. Membuatperaturan-peraturandanaturan-aturanbagi menjalankankegiatankoperasidengan

Ketua
persetujuan Pendaftar.

17. Menentukan syarat-syaratdan aturan-aturan menerima wang simpanan tertentu dan membayar
kembali kepadaahli-ahli.

18. Amnyamenjalankanlain-lain perkarabagi menjayakantujuan-tujuankoperasi.

 81

B. Pengerusi

Pengerusi koperasi mempengerusikansemuamesyuarat-mesyuaratkoperasi. Jika Pengerusi hadir

maka mesyuarat itu hendaklah dipengerusikan oleh Naib Pengerusi. Jika kedua mereka tidak hadir
maka mesyuarat itu hendaklah memilih daripada ahli-ahli yang hadir untuk mempengerusikan
mesyuaratitu.

Fengerusi hendaklah berjuasadan berkewajiban untuk:

1. Mempengerusikan semuamesyuaratkoperasi.

2. Menandatanganiminit-minit mesyuaratyangdisahkan,danbersamaSetiausaha menandatangani

cabutan-cabutan
sebagaipengesahan dansalinan-salinandari rekod-rekodkoperasi

3. Memanggil sendiri atau melalui setiausahamesyuarat-mesyuaratLembaga bila perlu.

4. Mengarahkan Juruaudit Dalam supayamengauditkan akuan koperasi pada bila-bila masa dan
melaporkan kepadanya.

5. Menandatangani bersamadua anggota Lembagan permohonanbagi didaftarkan pindaab kepada

undang-undang kecil

6. Menyeliasecaraam Pentadbiranhal ehwaldan kaltitang,

ankoperasi

C. Bendahari

bendaharihendaklah:
Tanggungjawab

1. Menerima dan menjaga wang yang diterima oleh koperasi dan membuat pembayaran mengikut
arahan-arahan lembaga.

2. Menyimpansemuawangditerimake dalamBank atasnamaKoperasidalammasa24jam

daripadapenerimannya

3. Menyimpan semuatunai dalam tangan pada bila-bila masauntuk perbelanjaan runcit tidak lebih
daripada (Bergantung kepadasesebuahkoperasi).
........................
4. Menyediakan semuaresit, baucer dan surat yang dikehendaki menurut undang-undang kecil ini
atau dikehendaki oleh lemabaga.

5. Menyimpan dengan sempuma dan kemaskini semuabuku-buku akuan koperasi supayta dapat
diperiksa pada bila-bila masa oleh pihak berkuasayang berkenaan.

6. Menyediakan akuan tahunan dan laporan tahunan koperasi untuk dibentangkan dalam Mesyuarat
Lembaga.
 82

D. Setiausaha

Setiausahaitu menjalankan kewajiban-kewajiban seperti:

1. Menyimpan denganbetul dan beresnyabuku-buku yang ditentukan dan lain-lain

2. Menandatangani surat-suratbagi pihak koperasi dan menjalankan kerja-kerja surat menyurat.

3. Memanggil dan menghadiri Mesyuarat-mesyuaratagung dan mesyuarat lembaga mengikut

Undang-undang Kecil Koperasi

itu dan menandatangani

4. Mencatatbutir-butir mesyuarat-mesyuarat butir-butir itu.

5. Menyediakan Laporan Tahunan Lembaga untuk pertimbangkan sebelum dibentangkan di

Mesyuarat agung.

6. Menjalankan lain-lain kewajiban sebagaimanayang ditentukan oleh Lembaga stau Pengerusi ke

atasnyadarf masake masa.

E. Tiga Orang Juruaudit Dalam

Tiga orang juruaudit Dalam hendaklah dipilih dan dilantik bagi memeriksa akuan-akuan koperasi
sekurang-kurangnyasekali sebulan. Dua daripada mereka hendaklah dipilih oleh Mesyuarat Agung
tahunan mengikut undang-undangkeci134(1) (g) dan seoranglagi dilantik oleh Pengerusi. Mereka
hendaldah memeriksa buku-buku yang disediakan khas bagi maksud itu. Mereka adalah juga
dikehendaki memberi laporan kepadaMesyuarat Agung.

Lembaga hendaklah menentukanakuan-akuan koperasi bagi tiap-tiap tahun kewangan oleh juruaudit
Luar yang dipilih oleh Mesyuarat Agung dengan segeraiaitu di dalam tahun yang berikutnya.

(Sumber: JabatanPembangunanKoperasi, Kuching)

 PENTADBIRAN KOPERASI S.M. K PENRISSEN NO. 1 BHD.

MESYUARAT AGONG AHLI-AHLI

LEMBAGA
(Guru, Murid dan kakitangan)

PENGERUSI

NAIB PENGERUSI

NAIB PENGERUSI

I
BENDAHARI
X--
SETIAUSAHA

I I
PENOLONG BENDAHARI PENOLONG SETIAUSAHA

AHLI JAWATAN KUASA KECIL

(Ketua: Guru dan Penolong: Murid)

(Sumber: Koperasi SMK Penissen No. 1 Bhd. )

 84

LAMPIRAN D

FOMULA UNTUK MENENTUKAN SALZ SAMPEL

t2 S2

Saiz Sampel(n) > -----------

d2

di mana:t= Nilai taburan t pada paras signifikan tertentu,

s= sislan piawai anggaran bagi populasi dan
,
d=perbezaanpurata sampeldennganpurata populasi yang sanggup
diterima oleh penyelidik.

Penyelesaian:

SisihanPiawai (s) =2.0

Kebarangkalianralatjenis 1 (Alpa)= 5 %atau 0.05
Nilai taburan t pada alpa 0.05 = 1.96 (dari jadual t, Lampiran F)
Perbezaanpurata sampeldenganpurata populasi (d)= 0.5
Dengan Fomula;
S2
t2
Saiz Sampel(n) > -----------
d2

(1.96)2(2. Of
(n) >
--------------------
(0.5)2

(n) > 61.47

n=62X3

= 186 orang
 85

LAMPIItAN E

ANTILOGAdiITMA lOx

1 2 3 466 7 8 9
0 2 3 4 5 6 7 8 9
z Tambmh
0.00 1000 1002 1005 1007. 1009 1012 1014 1016 1019 1021 0 0 1 1 1 1 1 2 2
0.01 1023 1026 1028 1030 1033 1035 1038 1040 1042 1045 0 0 1 1 1 1 1 2 2
0.02 1047 1050 1052 1054 1057 1059 1062 1064 1067 1069 0 0 1 1 1 1 1 2 2
0.03 1072 1074 1076 1079 1081 1084 1086 1089 1091 1094 0 1 1 1 1 1 1 2 2
0.04 1096 1099 1102 1104 1107 1109 1112 1114 1117 1119 0 1 1 1 1 2 2 2 3

0.05 1122 1125 1127 1130 1132 1135 1138 1140 1143 1146 0 1 1 1 1 2 2 2 3

0.06 1148 1151 1153 1156 1159 1161 1164 1167 1169 1172 0 1 1 1 1 2 2 2 3
0.07 1175 1178 1180 1183 1186 1189 1191 1194 1197 1199 0 1 1 1 1 2 2 2 3
0.08 1202 1205 1208 1211 1213 1216 1219 1222 1225 1227 0 1 1 1 1 2 2 2 3
0.09 1230 1233 1236 1239 1242 1245 1247 1250 1253 1256 0 1 1 1 1 2 2 2 3

0.10 1259 1262 1265 1268 1271 1274 1276 1279 1282 1285 0 1 1 1 1 2 2 2 3
0.11 1288 1291 1294 1297 1300 1303 1306 1309 1312 1315 0 1 1 1 2 2 2 2 3
0.12 1318 1321 1324 1327 1330 1334 1337 1340 1343 1346 0 1 1 1 2 2 2 2 3
0.13 1349 1352 1355 1358 1361 1365 1368 1371 1374 1377 0 1 1 1 2 2 2 2 3
0.14 1380 1384 1387 1390 1393 1396 1400 1403 1406 1409 0 1 1 1 2 2 2 2 3

0.15 1413 1416 1419 1422 1426 1429 1432 1435 1439 1442 0 1 1 1 2 2 2 2 3
0.16 1445 1449 1452 1455 1459 1462 1466 1469 1472 1476 0 1 1 1 2 2 2 2 3
0.17 1479 1483 1486 1489 1493 1496 1500 1503 1507 1510 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.18 1514 1517 1521 1524 1528 1531 1535 1538 1542 1545 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.19 1549 1552 1556 1560 1563 1567 1570 1574 1578 1581 0 1 1 2 2 2 3 3 4

0.20 1585 1589 1592 1596 1600 1603 1607 1611 1614 1618 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.21 1622 1626 1629 1633 1637 1641 1644 1648 1652 1656 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.22 1660 1663 1667 1671 1675 1679 1683 1687 1690 1694 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.23 1698 1702 1706 1710 1714 1718 1722 1726 1730 1734 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.24 1738 1742 1746 1750 1754 1758 1762 1766 1770 1774 0 1 1 2 2 2 3 3 4

0.25 1778 1782 1786 1791 1795 1799 1803 1807 1811 1816 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.26 1820 1824 1828 1832 1837 1841 1845 1849 1854 1858 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.27 1862 1866 1871 1875 1879 1884 1888 1892 1897 1901 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.28 1905 1910 1914 1919 1923 1928 1932 1936 1941 1945 0 1 1 2 2 2 3 3 4
0.29 1950 1954 1959 1963 1968 1972 1977 1982 1986 1991 0 1 1 2 2 2 3 3 4

0.30 1995 2000 2004 2009 2014 2018 2023 2028 2032 2037 0 1 1 2 2 3 3 4 4
0.31 2042 2046 2051 2056 2061 2065 2070 2075 2080 2084 0 1 1 2 2 3 3 4 4
0.32 2089 2094 2099 2104 2109 2113 2118 2123 2128 2133 0 1 1 2 2 3 3 4 4
0.33 2138 2143 2148 2153 2158 2163 2168 2173 2178 2183 1 1 2 2 3 3 4 4 5
0.34 2188 2193 2198 2203 2208 2213 2218 2223 2228 2234 1 1 2 2 3 3 4 4 5

0.35 2239 2244 2249 2254 2259 2265 2270 2275 2280 2286 1 1 2 2 3 3 4 4 5
0.36 2291 2296 2301 2307 2312 2317 2323 2328 2333 2339 1 1 2 2 3 3 4 4 5
0.37 2344 2350 2355 2360 2366 2371 2377 2382 2388 2393 1 1 2 2 3 4 4 5 5
0.38 2399 2404 2410 2415 2421 2427 2432 2438 2443 2449 1 1 2 2 3 4 4 5 5
0.39 2455 2460 2466 2472 2477 2483 2489 2495 2500 2506 1 1 2 2 3 4 4 5 5

0.40 2512 2518 2523 2529 2535 2541 2547 2553 2559 2564 1 1 2 2 3 4 4 5 5
0.41 2570 2576 2582 2588 2594 2600 2606 2612 2618 2624 1 1 2 2 3 4 4 5 5
0.42 2630 2636 2642 2649 2655 2661 2667 2673 2679 2685 1 1 2 2 3 4 4 5 5
0.43 2692 2698 2704 2710 2716 2723 2729 2735 2742 2748 1 1 2. 2 3 4 4 5 5
0.44 2754 2761 2767 2773 2780 2786 2793 2799 2805 2812 1 1 2 2 3 4 4 5 5.

0.45 2818 2825 2831 2838 2844 2851 2858 2864 2871 2877 1 1 2 3 3 4 5 6 6
0.46 2884 2891 2897 2904 2911 2917 2924 2931 2938 2944 1 1 2 3 3 4 5 6 6
0.47 2951 2958 2965 2972 2979 2985 2992 2999 3006 3013 1 1 2 3 3 4 5 6 6
0.48 3020 3027 3034 3041 3048 3055 3062 3069 3076 3083 1 1 2 3 4 4 5 6 6
0.49 3090 3097 3105 3112 3119 3126 3133 3141 3148 3155 1 1 2 3 4 4 5 6 6

antilog (A) - 10"

antilog (0.3883)- 2.443+ 0.002- 2.445
antilog (2.3883) - 10 x atrtiloQ (0.3883) - 0.01 x 2.445

antilog (1.3883) - 10'' x antilog (0.3883)

0.02445
-- 0.1 x 2.445
- 0.2445
 86

LAMPIRAN F

KE ATAS KOPERASI SMK PENRISSEN KERJASAMA DALAM

PENGURUSAN KOPERASI: KAJIAN KES
NO. 1 BERHAD.

Arahan :
1. Sila isikan Tempat kosong
2. Tandakan dalam petak yang berkenaan

A. Ciri-Ciri Demografi

Q Q
1. BerapakahUmur Saudara? Tahun 2. Jantina Lelaki Perempuan

3. Bangsa 1 Melayu
2 Cina
3 India

4 Lain- lain (Nyatakan

4. Apakah tahap pendidikan saudara? (Jika anda mas>hbacsekolahnyatakan Tingkatan anda)

5. Berapa tahunkah andatelah menyeitai koperasi ini ?

6. Apakah perkerjaan saudara?.

7. Nyatakan purata pendapatan / wang saku saudarasebulan : RM

8. Apakah kedudukan anda dalam koperasi

Q Q
Anggota biasa AJK

Q Q
Setisusaha Penolong Setisusahs

Q Q
Bendahari Penolong Bendahari

Q Q
Naib Pengerusi Pengerusi
 87

B. Tahap Penglibatan Dalam Koperasi

9. Jib koperasi ini hendak mengadakanaktiviti / program adakahands akan turut serta ?

Q Q
Ya Tidak

10. Jawab soalan inijika anda memilihjawapan "YA", Kenapakahanda mengikuti aktiviti ini.

Q
Ingin memberikan sokongan

Q
Kerana terpaksa

Q
Diwajibkan

Q
Sekadar suka-suka

Q
Lain-lain ( Nyatakan)

11. Jika anda memilih jawapan'°ITDAK", Keaapa andatidak meayertai aktiviti jai

Q
Tidak berminat

Q
Biarkan sahaja orang lain ikut nanti sayapun dapat untung

Q
Saya banyak kerja

Q
Lain-lain ( Sila nyatakan)

12. Sepanjangtempoh 6 bulan lepas apakahaktiviti koperasi yang pemah ands ikuti.

13. Jika ada mesyuaratKopcresiadakahandaakandang

Q Q
ya Tidak
 88

14. Jika anda tidak hadir berikan sebab-sebabanda.

15. Siapakahyangmembuatkeputusanyangberkaitandengankoperasi

Q
Semuaahli

Q
Ajk sahaja

16. Jika anda mempunyai cadanganuntuk memperbaiki koperasi apakah anda akan buat?

C. Tahap Sumbangan

Berikut adalah senaraipertanyaan mengenai sumbanganyang diberikan oleh anggota koperasi. Sila jawab

soalanno 17. Misalnya, jika saudaramemberi jawapan "0", bermakna anda langsungtidak ada menyumbang
dan angka "10" adalah merupakantahap maximum sumbangananda.

17. Sila nyatakan tahap sumbangansaudarauntuk perkara berikut:

a) Cadangan 0123456789 10

b) Masa 0123456789 10

C) Kewangan 0123456789 10

d) Pendapat 0123456789 10

e) Mernbuat keputusan 0123456789 10

 89

Berikut adalah senarai pertanyaan mengenai daijah kefahaman anggota koperasi terhadap koperasi, sama ads
bersama atau individa Sila jawab soalan no 18-21 Misalnya, jika saudarame.
mberi jawapan "0"
sebagaimilik
betmakna perkara berkenaan langsungtidak wujud. Dan "10" adalah merupakannilai yang paling tinggi bagi

sesuatujawapan.

D. Tahap Kefahaman

18. Setakat koperasi menganggapkoperasi adalah untuk kepentingan bersama.

manakah anggota-anggota

0123456789 10

19. Berdasarkanpemerhatian saudara,apakah tahap kerjasama anggotadalam koperasi?.

0123456789 10

20.Setakat manakah wujud kes dimana sekumpulan orang sahajayang borsusuahpayah terlibat dalam koperasi

tetapi sekumpulan orang pula tidak terlibat dalam aktiviti yang dijalankan.

0123456789 10

21. Sejauhmanakahanggotakoperasi meagamalkan sikap yang mementingkan diri sendiri?

0123456789 10

E. Tahap Kesetiaan

22. Gunakan skala 0"10 mata dibawah untuk menentukan sejauhmanakahsaudaramenyokong koperasi saudara
ini?
0123456789 10

23. Tentukan darjah kesetiaan saudaraterhadap koperasi di sini denganmenggimakanskel dibawah

0123456789 10
 90

24. Adakah saudaramembeli barang-barangberikirt daripada koperasi ?

YA TIDAK

Mnkanuº QQ
u
Keperluan Harian

u
Buku dan slat tulis

Q u
Pakaian

Lain-lain (Nyatakan )Q

25. Jika andatidak mombeli semuabarangan daripada koperasi. Meagapakahanda berbuat dariikian?
Q
Sesetengahbarangantidak terdapat dikoperasi

Q
Kedai lain lebffi murah

Q
Barangantidak berkualiti

Lain-lain ( Sila nyatakan )Q

F. Feadah-feadah

26. Adakah saudarameadapatfeadah daripada meajadi anggotakoperasi.

Q Q
Ya Tidak

27. Jika Ya, senaraikanfeadah yang anda terima

Q
Dividen dan bonus

Q
Dapat memberi barangankeperluan harian

Q
Dapat membeli buku dan slat tulis

Q
Kanudahan pendidikan

Q
Pinjaman

Q
Lain-lain( Naytakan
 91

28.Jika tidak nyatakanalasanandsyangmmgatakanandatidak mmdapatfeadah.

29 Siapakahyang paling banyak mendapatfeadah?

Q
Semuaanggota

Q
Ahli jawatan kuasa sahaja

Q
Siapa yang membeli banyak

G. Masalah-masalah

30 Pada pemerhatian anda apakah masalahyang anda rasa serius dalam koperasi nu.

SEKIAN,TERIMA KASIH
 92

BIBLIOGRAFI

A. BUKU

Aziz, U. A, Prof Diraja, 1983. Prinsip-prinsip Koperasi, Kuala Lumpur : Unit

PengeluaranMajalah Pelancar(ANGKASA)

Ayob, A. M. 1991.,Kaedah Penyelidikan sosioekonomi: Suatu Pengenalan.Kuala

Lumpur: DBP

Ayob, A.. M. 1993.,Perancangandan PenilaianProjek Pembangunan.Kuala Lumpur:

DBP

Aldair, K M. 1989. Organisation Behaviour; The Importance of senseOf Belonging.

New York: Basic Book.

Byrne. M. L. 1991.A Foetal Theory of Organisation Power. USA: Iowa State

University.

Baha. H. 1994.UsahaPemulihankoperasi sekolah,Febuari, Kuala Lumpur: JPK

Baba, Z. 1994.Langkah-langkahKerajaan Untuk Menangani Cabaran-cabaran

Wawasan2020. Januari,Kuala Lumpur: JPK.

Brehm, S.S., Kassin, S.M. 1993., Social Psychology. U. S.A : Prentice Hall.

Braver.S.M., Wilson.A. K. 1986. Cooperation and Moral Sensitivity, USA: Prentice

Hall

Brown, R 1988. Group Process:Dynamicswithin and Between Groups. USA:

Blackwell Press

Byrne, B. 1991. Social Psychology: UnderstandingHuman Interaction, USA: Prentice

Hall.

Chester,RS. 1983. Cooperation, In OrganisationBehaviour, New York : Negla Press

Coot. KT., Loye. T.L 1992. Social Psychology: UnderstandingHuman Interaction,

USA: PrenticeHall

Hardin, G.R. 1968. The tragedy of commons.Science, 162,1243-1248.

Hollander, E.P. 1987.Leadership Dynamics:A Pratical Guide to Effective

Relationship.New York: Free Press

Konting, M. A. 1994.Keadah PenyelidikanPendidikan,Kuala Lumpur: DBP.

 93

Lao Zi, 1935., The Text of Yi King (The Book Of Change), TranslatedInto english
By Z. D. Sung, the ChineseModern education Co. Shanghai,1935.

Klonglan, G.S. 1992. Coordinating Health Organisation.USA: Paston Press

Harman. K. A. 1992. Social Psychology,Boston: Houghton: Miffin.

Rusher. G.H. 1991. OrganisationBehaviour, USA: Prentice Hall

Khulman, H. S. 1990. Social Psychology,New York: Basic Book

Messick, N. J., McClontock. T. G. 1968.An Introduction to social Psychology,

Landon: Methuen.

Maxcell. J. 1993. Developing Leader Within You, New York: Pree Press

Olson, D. W. 1965. Cooperation and Competition Theory and Edina.

Research, Min:
Interaction Book Co.

Rapaport, A. 1973. Experimental gamesand their in

uses psychology Morristown. NJ:
GeneralLearning Press

Stockard, S.M. 1988. CooperativeLearning: Theory, Researchand Partice,

Endlewood Cliffs, NJ: PrenticeHall

Tan. S. K 1990. PergerakanKoperasi sekolahDi Sarawak: SatuPenilaian,Kuala

Lumpur: JPK

Warren. R. 1994., The Purposeof Driven the Church, California: Zengher press

B. ARTICLE DAR.IPADA BUKU

Kohn, A. 1992. Cooperation: What It Means And Dosen't Mean., in Cooperation:

Beyond The Age Of Competition : The World Futures General Evolution
Studies,UK: University Press.

7iayin, M. 1992. Ideas Of Cooperation and struggle in The ChinesePhilosophy, and

Its worldwide Significance,In Cooperation : Beyond the age of competition: :
The World Futures GeneralEvolution studies,UK: University Press.
 94

C. JURNAL

Alison, S.T., Mcqueen,L. R., 1992. A Social Decision Making Processand The Equal
Partitionment of sharedResources,Journal Of experimentalsocial
Psychology, 28,23-42.

Bonacich, P. 1976. Cooperation And Group Size in the Person Prisoner's Dilemma,
Journal of Conflict Resolution, 20,687-705.

Bornstein. RF., 1989.,Exposure and Affect: Overview and Meta-analysisof

Research,1968-1987:Psychology Bulletin, 106,265-289

Dewes, RM., McTarish dan Shaklee. 1977. Behaviour Communication and

Assumption about other people's behaviour in commons dillema situation.
Jurnal of Psychology and social psychology, 35,1-11.

Deutsch,M. 1983. A Theory of Cooperation and Competition. Human Relation

2: 129-151

Enzle, M. E. 1975. Casualattribution in the mixed-motive game: effects of facilitory

and inhibitory enviromenyal forces. Journal of Personality and Social
Psychology, 31,50-54

Edney, J.J,& Harper, C.S. 1978. The effect of information in a resourcemanagrment

problem: A socialtrap analog. Human ecoloyg, 6,378-395.

Hoyle. RH. 1989. Perception of Social Behaviour : Evidence of differing expections

for interpersonaland intergroup interaction: Personality and social Psychology
Bulletin, 15,365-376.

James,M. 1990. Education ResearchMethodology, U. K: Blackwell Press.

Ken, N. L., 1989. I iustartion of efficacy: The effects of group size on Perceived
efficacy in social dilemmas. Journal of experimental Social Psychology, 49,
1547-1556

Ken, N. L., MacCoun.R.L. 1985. Role Expection in Social Dilemmas : Sex Roles and
Task Motivation in Group. Journal Personality and Social Psychology, 49,
1547-1556.

Knight, G.P.,& Dubro, A. F. 1984. Cooperative, Competitive, and Indicidualistic

Social Values: An individualized of interpersonaljudgements and behaviour in
the prisoner's dilemmagame.Journal of Researchin Personality, 14,91-103.

Kremer, RM., & Brewer,M. B. 1984. effects of group identity on sourceuse in

stimulated commons dilemma. Journal of Psychology and social Psychology,
46,1044-1057.
 95

Mahmud, I. 1991. PerkesananKoperasi Sekolah dalamMemupuk Minat Bemiaga Di

KalanganPelajar-Kajian Kes Ke Atas Ahli-ahli Koperasi SekolahMenengah
Sultan Ibrahin Pasir Mas Kelantan, Kertas Ilmiahh, Trtra:Universiti Utara
Malaysia.

Obell, J.M. 1988. Explaining discussion-induced cooperation. Journal of Personality

and social Psychology, 54,811-819

Rapaport,A. & Bornstein, G. 1989. Solving public good problems in competition

betweenegual and unequal size groups. Journal of Conflict Resolution, 33,
460-476.

Dockson. K 1994. Organisation Interdependenceand Interorganisational Structure.

Amerikan Sociological Review, 33,No. 6 (December)912-930.

D. TESIS

Basbah,A. 1992. Koperasi Bermula Dari Sekolah,24-26 Febuari 1992, Dianjurkan

oleh Maktab KerjasamaMalaysia.

Atar, H. 1993.Koperasi SMK Sheikh Haji Othman Abdul Wahap Berhad Kuching:
Satu Penilaian.Jitra: UUM

Hassan,M. J. 1992. " PerananDan SumbanganANGKASA Dalam Pembangunan

Koperasi Sekolah". 24-26 Febuari 1992, dianjurkan oleh Maktab Kerjasama
Malaysia.

Hassan,aS. 1995. PergerakanKoperasi di Sarawak:Cabarandan Masa Depan. Kuala

Lumpur : JPK

Hussein,M. N. 1992. PenyertaanGuru Yang Lemah Dalam GerakanKoperasi

Sekolah,Kuala Lumpur: ANGKASA

Hussein, S. 1990. GerakanKoperasi Sekolah- Satu Penilaian,Kuala Lumpur: Maktab

KerjasamaMalaysia

Ismail, A. R. 1988. Masalah-masalahPengurusanKewanganKoperasi Pegawai-

pegawai KerajaanNegeri Kedah Berhad, Kertas Dmiah,Titra: Universiti Utara
Malaysia.

Isac, RM., dan Walker, J.M. 1986.Group size effects in public good provision: The
Voluntary Contribution mechanism.UnpublishedManuscript.
 96

Shahodin,S. 1987. Faktor-faktor Yang Membawa Kepada KecemerlanganKoperas,

PelancarJilid 14, Bil 3 Mac 1987, Kuala Lumpur : JabatanPembangunan
Koperasi.

Wong,KK 1987.PerananGuru-guru PengawasDi Dalam Mengurus Koperasi

Sekolah,Koperasi Sekolah April/ Jun 1987, Kuala Lumpur : Jabatan
PembangunanKoperasi.

Wong.K. K1992. SejarahJabatanPembangunanKoperasi, Ogos / Sept 1992, Kuala

Lumpur : JPK

D. LAPORAN

ANGKASA, 1990. PentadbiranDan PengurusanKoperasi Sekolah,Kuala Lumpur :

ANGKASA

Jabatan Pembangunan Koperasi, 1989. Wawasan: JPK Pengerak Ke Arah

Kecemerlangan Koperasi.

JabatanPembangunanKoperasi, 1990. Wawasan: JPK PengerakKe Arah

KecemerlanganKoperasi.

JabatanPembangunanKoperasi, 1991.Wawasan: JPK PengerakKe Arah

KecemerlanganKoperasi.

JabatanPembangunanKoperasi, 1992.Wawasan: JPK PengerakKe Arah

KecemerlanganKoperasi

JabatanPembangunanKoperasi, 1993.Wawasan: JPK PengerakKe Arah

KecemerlanganKoperasi.

JabatanPembangunanKoperasi, 1994.Wawasan: JPK PengerakKe Arah

KecemerlanganKoperasi.

JabatanPembangunanKoperasi, 1995.Wawasan:JPK PengerakKe Arah

KecemerlanganKoperasi.

JabatanPembangunanKoperasi, 1996.Wawasan:JPK PengerakKe Arah

KecemerlanganKoperasi.

Laporan Tahunan 1981, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1982, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1983, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

 97

Laporan Tahunan 1984, Koperasi SMK Penrissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1985, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1986, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1987, Koperasi SMK Penrissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1988, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1989, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1990, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1991, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1992, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1993, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1994, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1995, Koperasi SMK Penissen No. 1 Berhad, Kuching.

Laporan Tahunan 1996, Koperasi SMK Penrissen No. 1 Berhad, Kuching.