Zadatak

Hidroelektrana ima dva istovetna bloka generator-transformator čije su karakteristike date uz

sliku. Postrojenje 110 kV ima jedan sistem glavnih sabirnica. Raspored vodova sa
maksimalno mogućim opterećenjima (u MVA) i smerovima dat je na slici.
a) Sastaviti uprošćenu principijelnu šemu svih postrojenja hifroelektrane uz naznaku
samo komutacione aparature.
b) Dimenzionisati sabirnice postrojenja 110 kV.
c) Izabrati strujne transformatore u diferencijalnoj zaštiti bloka generator-transformator.
d) Postrojenje obuhvata površinu od 100x80 m2 . Projektovati uzemljivač postrojenja
ako on treba da bezbedno odvede u zemlju struju od 3.2 kA. Uzemljivač se ukopava
na dubinu od 0.5 m u tlo specifičnog otpora 80 Ωm. Kvarovi u postrojenju se
isključuju u toku 0.2 s.

G: 𝑆𝑛 = 25 MVA, 𝑈𝑛 = 10.5 kV, 𝑥 ̎𝑑 = 0.20, 𝑥 ̍𝑑 = 0.38, 𝑇𝑎𝐺 = 0.25 s

110
T: 𝑆𝑛 = 25 MVA, 𝑚𝑛 = 10.5 kV, 𝑢𝑘 = 0.12, 𝑟𝑇 = 0.1 ∙ 𝑥𝑇 , Yd5
110
T1 : 𝑆𝑛 = 4 MVA, 𝑚𝑛 = kV, 𝑢𝑘 = 0.10, 𝑟𝑇 = 0.1 ∙ 𝑥𝑇 , Yd5
35
̎ ̍
Mreža: 𝑈𝑛 = 110 kV, 𝑆𝑘 =4400 MVA, , 𝑆𝑘 =3900 MVA, 𝑘𝑢𝑑𝑀 = 1.75
Rešenje:

a) Na sl.1 prikazana je uprošćena principijelna šema svih postrojenja hidroelektrane.

Sl.1

b) Dimenzionisanje elektroenergetskih
uređaja vrši se na osnovu režima
kratkog spoja, koji je okarakterisan
udarnom stujom i toplotnim
impulsom. Da bi se odrededila
udarna struja i toplotni impuls struje
kvara pri tropolnom kratkom spoju
na sabirnicama, dati
elektroenergetski sistem se
predstavlja ekvivalentnom šemom
kao na sl. 2. Posmatra se
subtranzijentni i tranzijentni režim.
Reaktanse koje su date u zagradama
važe za tranzijentni režim.

Sl. 2

Reaktanse pojedinih veličina svedene na naponski nivo mesta kvara (110 kV):

- Generatori:
2
 𝑈𝑛2 2
10.52 110 2
𝑋 𝐺̎ = 𝑥 ̎𝑑 ∙ ∙ (𝑚𝑛 ) = 0.2 ∙ ∙( ) = 96. 8 Ω
𝑆𝑛𝐺 25 10.5
𝑈𝑛2 10.5 110 2
𝑋 ̍𝐺 = 𝑥 ̍𝑑 ∙ ∙ (𝑚𝑛 )2 = 0.38 ∙ ∙( ) = 183.92 Ω
𝑆𝑛𝐺 25 10.5

- Transformatori:
2
𝑈𝑛𝑇 1102
𝑋𝑇 = 𝑢𝑘 ∙ = 0.12 · = 58.08 Ω
𝑆𝑛𝑇 25

- Mreža:
2
𝑈𝑛𝑚 1102
𝑋𝑚̎ = = = 2.75 Ω
𝑆𝑘̎ 4400
2
𝑈𝑛𝑚 1102
𝑋𝑚̍ = = = 3.10 Ω
𝑆𝑘̍ 3900

Odgovarajuća ekvivalentna zamenska šema za subtranzijentni i tranzijentni režim prikazana

je na sl. 3. Reaktanse koje su u zagradama važe za tranzijentni režim.

Sl. 3
Subtranzijentni režim:
̎
𝑋𝐺𝑇 = 𝑋𝐺̎ + 𝑋𝑇 = 96.8 + 58.08 = 154.88 Ω
̎ ̎ ̎
̎
𝑋𝐺𝑇 ∙ 𝑋𝐺𝑇 𝑋𝐺𝑇 154.88
𝑋𝐺𝑇𝐸 = ̎ ̎
= = = 77.4 Ω
𝑋𝐺𝑇 + 𝑋𝐺𝑇 2 2

3
 ̎
𝑋𝑚̎ ∙ 𝑋𝐺𝑇𝐸 2.75 ∙ 77.4
𝑋𝐸̎ = ̎
= = 2.66 Ω
𝑋𝑚̎ + 𝑋𝐺𝑇𝐸 2.75 + 77.4

Tranzijentni režim:
̍
𝑋𝐺𝑇 = 𝑋𝐺̍ + 𝑋𝑇 = 183.92 + 58.08 = 242 Ω
̍ ̍ ̍
̍
𝑋𝐺𝑇 ∙ 𝑋𝐺𝑇 XGT 242
𝑋𝐺𝑇𝐸 = ̍ ̍
= = = 121 Ω
𝑋𝐺𝑇 + 𝑋𝐺𝑇 2 2
̍
𝑋𝑚̍ ∙ 𝑋𝐺𝑇𝐸 3.10 ∙ 121
𝑋𝐸̍ = ̍
= = 3.02 Ω
𝑋𝑚̍ + 𝑋𝐺𝑇𝐸 3.10 + 121

Prilikom određivanja udarne struje kratkog spoja ne mogu se zanemariti aktivne otpornosti.
Imajući u vidu da je frekvencija 𝑓 = 50 Hz i 𝜔 = 2 ∙ π · 𝑓 = 2 · π · 50 = 314 rad/s aktivne
otpornosti pojedinih veličina su:

- Generatori:
𝑋𝐺̎ 𝑋𝐺̎ 96.8
𝑇𝑎𝐺 = => 𝑅𝐺 = = = 1.23 Ω
𝜔 ∙ 𝑅𝐺 𝜔 ∙ 𝑇𝑎𝐺 314 ∙ 0.25

- Transformatori:
𝑅𝑇 = 0.1 ∙ 𝑋𝑇 = 0.1 · 58.08 = 5.808 Ω

- Mreža:
𝑋𝑚̎ 𝑋𝑚̎
𝑇𝑎𝑚 = => 𝑅𝑚 =
𝜔 ∙ 𝑅𝑚 𝜔 ∙ 𝑇𝑎𝑚

Prethodno se mora izračunati aperiodična vremenska konstanta mreže:

−0.01 −0.01 −0.01
k ud = 1 + 𝑒 𝑇𝑎𝑚 => = ln(k ud − 1) => 𝑇𝑎𝑚 =
𝑇𝑎𝑚 ln(𝑘𝑢𝑑 − 1)
−0.01
𝑇𝑎𝑚 = = 0.03476 s
ln(1.75 − 1)

Sada se može odrediti aktivna otpornost mreže:

𝑋𝑚̎ 2.75
𝑅𝑚 = = = 0.25 Ω
𝜔 ∙ 𝑇𝑎𝑚 314 ∙ 0.03476

Na osnovu izračunatih aktivnih otpornosti formira se ekvivalentna zamenska šema prikazana

na sl. 4.
𝑅𝐺𝑇 = 𝑅𝐺 + 𝑅𝑇 = 1.23 + 5.808 = 7.04 Ω
𝑅𝐺𝑇 · 𝑅𝐺𝑇 𝑅𝐺𝑇 7.04
𝑅𝐺𝑇𝐸 = = = = 3.52 Ω
𝑅𝐺𝑇 + 𝑅𝐺𝑇 2 2
𝑅𝑚 · 𝑅𝐺𝑇𝐸 0.25 ∙ 3.52
𝑅𝐸 = = = 0.233 Ω
𝑅𝑚 + 𝑅𝐺𝑇𝐸 0.25 + 3.52

4
 Sl. 4

̎ ̍
Pošto je izračunato 𝑋𝐸 , 𝑋𝐸 i 𝑅𝐸 na mestu kvara, ekvivalentna vremenska konstanta će biti:
𝑋𝐸̎ 2.66
𝑇𝑎𝐸 = = = 0.0364 s
𝜔 ∙ 𝑅𝐸 314 ∙ 0.233

Na osnovu gore izloženog, udarni koeficijent je:

−0.01 −0.01
𝑘𝑢𝑑 = 1 + 𝑒 𝑇𝑎𝐸 = 1 + e0.03683 = 1.76

Kako je
1.1 ∙ 𝑈𝑛 1.1 ∙ 110
𝐼𝑘̎ = = = 26.263 kA
√3 ∙ 𝑋𝐸̎ √3 ∙ 2.66
1.15 ∙ 𝑈𝑛 1.1 ∙ 110
𝐼𝑘̍ = = = 24.184 kA
√3 ∙ 𝑋𝐸̍ √3 ∙ 3.02
onda će udarna struja na sabirnicama biti:
𝐼𝑢𝑑 = √3 · 𝑘𝑢𝑑 · 𝐼𝑘̎ = √3 · 1.76 · 26.263 = 80.06 kA

Pošto je na naponskom nivou 110 kV vreme isključenja 𝑡𝑖𝑠 = 0.2 s, onda je:
2 ∙ 𝑡𝑖𝑠 2 ∙ 0.2
= = 10.99 > 3
𝑇𝑎𝐸 0.0364

Kako je ispunjen gornji uslov, možemo primeniti sledeću relaciju za izračunavanje toplotnog
impulsa:
𝐴 = 𝐼𝑘̎2 · 𝑇𝑎𝐸 + 𝐼𝑘̍2 · 𝑡𝑖𝑠 = 26.2632 ∙ 0.0364 + 24.1842 ∙ 0.2 = 142.08 (kA)2 s
5
Jednosekundarna struja iznosi:
𝐼1𝑠 = √𝐴 = √142.08 = 11.92 kA

Izbor preseka sabirnica vrši se na osnovu maksimalne trajno dozvoljene struje opterećenja, a
proverava na kratkovremena termička i mehanička naprezanja. Pod maksimalnom trajno
dozvoljenom strujom u normalnom pogonu, merodavnom za izbor preseka sabirnica,
podrazumevamo najveću struju koja u normalnom pogonu teče kroz najopterećeniji deo
sabirnica. Opterećenje sabirnica po deonicama dato je na sl. 5.

Sl. 5
Najopterećeniji deo sabirnice nosi snagu:
𝑆𝑚𝑎𝑥 = 75 MVA

Struja najopterećenije deonice (radna struja) iznosi:

𝑆𝑚𝑎𝑥 75 ∙ 103
𝐼𝑛𝑜𝑚𝑟𝑎𝑑 = = = 393.65 A
√3 ∙ 𝑈𝑛 √3 ∙ 110

Ovaj uslov zadovoljava Al/Fe uže preseka 150/25 mm2 čija trajno dozvoljena struja iznosi
𝐼𝑡𝑑𝑇 = 470 A, pri 𝛳𝑎𝑇 = 40 ℃ i 𝛳𝑡𝑑𝑇 = 80 ℃. Spoljašnji prečnik užeta je 𝑑 = 17.1 mm.
Ovako odabran presek provodnika proveravamo na termičko naprezanje u normalnom
režimu rada i u periodu kvara. Stvarna trajno dozvoljena struja se računa kao:
𝐼𝑡𝑑 = 𝑘1 ∙ 𝑘2 ∙ 𝑘3 ∙ 𝐼𝑡𝑑𝑇

Termički koeficijent korekcije, 𝑘3 , iznosi:

𝛳𝑡𝑑 − 𝛳𝑎 70 − 35
𝑘3 = 𝑘𝛳 = √ =√ = 0.935
𝛳𝑡𝑑𝑇 − 𝛳𝑎𝑇 80 − 40
Sada je stvarna trajno dozvoljena struja:
𝐼𝑡𝑑 = 1 ∙ 1 ∙ 0.935 ∙ 470 = 439.5 A

𝐼𝑡𝑑 = 439.5 A > 𝐼𝑛𝑜𝑚𝑟𝑎𝑑 = 393.65 A – ovaj presek zadovoljava na termička

naprezanja u toku nominalnog režima rada!

Ako je vrednost toplotnog impulsa 𝐴 = 142.08 (kA)2 s onda je:

𝑆𝐴𝑙𝑚𝑖𝑛 = 𝛼 · √𝑘𝑠 · 𝐴

6
Za kružni presek 𝑘𝑠 = 1 pa imamo:
𝑆𝐴𝑙𝑚𝑖𝑛 = 12 · √1 · 142.08 = 143.04 mm2
𝑆𝐴𝑙𝑚𝑖𝑛 = 143.04 mm2 < 150 mm2 - ovaj presek zadovoljava na termička
naprezanja za vreme kratkog spoja!

Provera na koronu:
𝑈𝑛 110
𝑑𝑚𝑖𝑛 = = = 12.22 mm
9 9
17.1 mm > 12.22 mm - uslov je zadovoljen!

Dakle, Al/Fe uže preseka 150/25 mm2 , spoljašnjeg prečnika 𝑑 = 17.1 𝑚𝑚 zadovoljava sve
postavljene uslove.

c) Strujni transformator služi da redukuje velike struje na vrednost pogodnu za merenje

pomoću klasičnih instrumenata ili uređaja zaštite. Snaga transformatora mora da
pokrije gubitke priključenih instrumenata i spoljašnjih provodnika i kontakta.

- Izbor strujnog transformatora na strani 110 kV

1. Strujni transformator je namenjen za priključak releja za diferencijalnu zaštitu i ima
dva jezgra (drugo je za priključak mernih uređaja).
2. Naznačeni napon strujnog transformatora je 𝑈𝑛 = 110 kV.
3. Izbor naznačene primarne struje 𝐼1𝑛 i naznačene sekundarne struje 𝐼2𝑛 .
Maksimalna radna struja koja će teći kroz strujni transformator u normalnom pogonu
određena je naznačenom snagom energetskog transformatora i iznosi:
𝑆𝑛𝑇 25 ∙ 103
𝐼𝑚𝑎𝑥 𝑟 = = = 131.22 A
√3 ∙ 𝑈𝑛 √3 ∙ 110

Na osnovu standardizovanih vrednosti, za naznačenu vrednost primarne struje usvajamo

𝐼1𝑛 = 150 A.

Za naznačenu sekundarnu struju usvajamo 𝐼2𝑛 = 1 A. Naznačeni odnos transformacije

strujnog transformatora je, prema tome:
𝑚𝑆𝑇 =150/1 A/A

4. Za jezgro namenjeno priključenju diferencijalnog releja određuju se klasa tačnosti i

faktor tačnosti:
- jezgro za diferencijalnu zaštitu: 𝑘1 = 3, 𝐹𝑡𝑛 = 10.

5. Izbor naznačene snage Sn

Opterećenje S strujnog transformatora jednako je zbiru snaga svih potrošača koji su
priključeni na sekundarni namotaj strujnog transformatora. Usvojićemo digitalne ampermetre
i digitalni diferencijalni relej, čije su snage za naizmeničnu struju 1A – po 0.1 VA. Neka je
mesto na kome je postavljen strujni transformator udaljeno od mesta na kome su postavljeni
ampermetri i diferencijalni relej 𝑙 = 100 m, dakle ukuona dužina povezanih vodova koji su
7
priključeni na sekundar jednog strujnog transformatora iznosi 200 m. Povezani vodovi su od
bakra, poprečnog preseka 4 mm2 . Otpornost povezanih vodova iznosi:
𝑙 100
𝑅𝑝𝑣 = 2 · 𝜌𝐶𝑢 · = 2 · 0.01786 · = 0.893 Ω
𝑞 4
S obzirom na jednake snage ampermetra i diferencijalnog releja, ukupno opterećenje
sekundarnog jezgra za merenje, odnosno za zaštitu iznosi:
𝑆 = 0.893 ∙ 12 + 0.1 = 0.992 VA
Sada usvajamo naznačenu snagu jezgra :
- jezgro za diferencijalnu zaštitu: 𝑆𝑛1 = 2.5 VA.

6. Izbor kratkotrajnih karakteristika strujnog transformatora

Mehanička i termička naprezanja biće izračunata za slučaj trofaznog kratkog spoja sa leve
strane strujnog transformatora, prema ekvivalentnoj šemi (sl. 6) za proveru strujnog
transformatora sa stanovišta naprezanja tokom kratkog spoja (svedena na jednostavniji oblik).

Sl. 6
Ranije su određene vrednosti pojedinih otpornosti:
̎ ̍
𝑋 ̎𝐺 = 96. 8 Ω, 𝑋 ̍𝐺 = 183.92 Ω, 𝑋 𝑇 = 58.08 Ω, 𝑋𝑚 = 2.75 Ω, 𝑋𝑚 = 3.10 Ω,
𝑅𝐺 = 1.23 Ω, 𝑅𝑇 = 5.808 Ω, 𝑅𝑚 = 0.25 Ω
Vrednosti parametara u šemi na sl. 6 su:
2.75 ∙ (96. 8 + 58.08)
𝑋𝐸̎ = 𝑋𝑚̎ ||(𝑋̎𝐺 + 𝑋 𝑇 ) = = 2.702 Ω
2.75 + 96. 8 + 58.08
3.10 ∙ (183.92 + 58.08)
𝑋𝐸̍ = 𝑋𝑚̍ ||(𝑋̍𝐺 + 𝑋 𝑇 ) = = 3.06 Ω
3.10 + 183.92 + 58.08
0.25 ∙ (1.23 + 5.808)
𝑅𝐸 = 𝑅𝑚 ||(𝑅𝐺 + 𝑅𝑇 ) = = 0.241 Ω
0.25 + 1.23 + 5.808
U subtranzijentnom i tranzijentnom periodu kvara kroz strujni transformator teku struje:
̎ ̍
𝐼𝑆𝑇 = 26.263 kA i 𝐼𝑆𝑇 = 24.184 kA

Ekvivalentna vremenska konstanta prigušenja jednosmerne komponente struje kvara,

posmatrano sa mesta kvara, je:

8
 𝑋𝐸̎ 2.702
𝑇𝑎𝐸 = = = 0.03564 s
𝜔 ∙ 𝑅𝐸 314 ∙ 0.241
Toplotni impuls se može izračunati prema praktičnom obrascu:
̎2 ̍2
𝐴 = 𝐼𝑆𝑇 · 𝑇𝑎𝐸 + 𝐼𝑆𝑇 · 𝑡𝑖𝑠 = 26.263 2 ∙ 0.03564 + 24.1842 ∙ 0.2 = 141.558 (kA)2 s

Udarna struja ima vrednost:

−0.01 −0.01
𝑇𝑎𝐸 ) ̎
𝐼𝑢𝑑 = (1 + 𝑒 · √2 ∙ 𝐼𝑆𝑇 = (1 + 𝑒 0.03564 ) · √2 ∙ 26.263 = 65.2 𝑘𝐴

Možemo da zaključimo sledeće: osim vrednosti utvrđenih u tačkama 1÷5, strujni

transformator treba da ima i sledeće kratkospojne karakteristike:
𝐼𝑑𝑦𝑛 ≥ (𝐼𝑢𝑑 = 65.45 𝑘𝐴) i 𝐼1𝑠 ≥ (√𝐴 = √141.558 = 11.89 𝑘𝐴).

- Izbor strujnog transformatora na strani generatora

1. Strujni transformator je namenjen za priključak releja za diferencijalnu zaštitu i ima
tri jezgra (drugo je namenjeno za priključak mernih uređaja, a treće za priključak
ostalih zaštitnih uređaja).
2. Naznačeni napon strujnog transformatora treba da je 𝑈𝑛 ≥ 𝑈𝑛𝐺 , zbog čega usvajamo
𝑈𝑛 = 15 kV.
3. Izbor naznačene primarne struje 𝐼1𝑛 i naznačene sekundarne struje 𝐼2𝑛 .
Maksimalna radna struja koja će teći kroz strujni transformator u normalnom pogonu iznosi:
𝑆𝑛𝐺 25 ∙ 103
𝐼𝑚𝑎𝑥 𝑟 = = = 1374.64 A
√3 ∙ 𝑈𝑛𝐺 √3 ∙ 10.5

Na osnovu standardizovanih vrednosti, za naznačenu vrednost primarne struje usvajamo

𝐼1𝑛 = 1500 A. Za naznačenu sekundarnu struju usvajamo 𝐼2𝑛 = 5 A. Naznačeni odnos
transformacije strujnog transformatora je, prema tome:
mST =1500/5 A/A

6. 4. Za jezgro namenjeno priključenju diferencijalnog releja određuju se klasa tačnosti i

faktor tačnosti:
- jezgro za diferencijalnu zaštitu: 𝑘1 = 3, 𝐹𝑡𝑛 = 10;

5. Izbor naznačene snage 𝑆𝑛

Opterećenje pojedinih faza, za svako od sekundarnih jezgara, navedena su u sledećoj tabeli:

Potrošač Faza
a b c
Jezgro za priključenje diferencijalnog releja
Diferencijalni relej 0.30 0.30 0.30
PV* 11.16 11.16 11.16
S (VA) 11.46 11.46 11.46
*
Povezani vodovi od bakra, poprečnog preseka 4 mm2 i ukupne dužine 100 m.
9
Na osnovu ovih podataka utvrđuje se naznačena snaga jezgra:
- 𝑆𝑛1 = 15 VA.

6. Izbor kratkotrajnih karakteristika strujnog transformatora

Ekvivalentna šema data je na sl. 7.

Sl. 7
Vrednosti pojedinih parametara su:
𝑈2 10.52
𝑋 ̎𝐺 = 𝑥 ̎𝑑 ∙ 𝑆 𝑛 = 0.2 ∙ = 0.882 Ω,
𝑛𝐺 25
𝑈𝑛2 10.52
𝑋 ̍𝐺 = 𝑥 ̍𝑑 ∙ = 0.38 ∙ = 1.676 Ω
𝑆𝑛𝐺 25
̎
1.1 ∙ 𝑈𝑛 1.1 ∙ 10.5
𝐼𝑆𝑇 = = = 7.56 kA
√3 ∙ 𝑋 ̎𝐺 √3 ∙ 0.882
̍
1.15 ∙ 𝑈𝑛 1.15 ∙ 10.5
𝐼𝑆𝑇 = = = 4.16 kA
√3 ∙ 𝑋 𝐺̍ √3 ∙ 1.667
̎2 ̍2
𝐴 = 𝐼𝑆𝑇 · 𝑇𝑎𝐺 + 𝐼𝑆𝑇 · 𝑡𝑖𝑠 = 7.562 ∙ 0.25 + 4.162 ∙ 0.2 = 17.75 (kA)2 s
−0.01 −0.01
𝑇𝑎𝐺 ) ̎ ̎
𝐼𝑢𝑑 = (1 + 𝑒 · √2 ∙ 𝐼𝑆𝑇 = (1 + 𝑒 0.25 ) · √2 ∙ 7.56 = 20.96 𝑘𝐴

Možemo da zaključimo sledeće: osim vrednosti utvrđenih u tačkama 1÷5, strujni

transformator treba da ima i sledeće kratkospojne karakteristike:
𝐼𝑑𝑦𝑛 ≥ (𝐼𝑢𝑑 = 20.96 𝑘𝐴) i 𝐼1𝑠 ≥ (√𝐴 = √17.75 = 4.21 𝑘𝐴).

d) Postrojenje obuhvata površinu od 100x80 m2 . Specifična otpornost tla iznosi

𝜌 = 80 Ωm, a struja koja se za vreme kvara odvodi kroz uzemljivač je 𝐼𝑢𝑧 = 3200 A
i isključuje se za 𝑡𝑖𝑠 = 0.2 s.

Dozvoljeni napon dodira i napon koraka iznose:

75
𝑈𝑑𝑑 = 𝑈𝑑𝑘 = = 375 V
0.2
Dozvoljeni potencijal dodira i potencijal koraka iznose:
10
 𝐸𝑑𝑑 = (1 + 1.5 ∙ 𝜌 · 10−3 ) ∙ 𝑈𝑑𝑑 = (1 + 1.5 ∙ 80 · 10−3 ) ∙ 375 = 420 V
𝐸𝑑𝑘 = (1 + 6 ∙ 𝜌 · 10−3 ) ∙ 𝑈𝑑𝑘 = (1 + 6 ∙ 80 · 10−3 ) ∙ 375 = 555 V

Za pretpostavljeni koeficijent dodira k d = 1.4, potrebna dužina trakastog uzemljivača iznosi:

𝐼𝑢𝑧 3200
𝐿 = 𝑘𝑑 · 𝜌 · = 1.4 ∙ 80 · = 853.33 m
𝐸𝑑𝑑 420

Na sl. 8 je prikazana moguća konfiguracija terena.

Sl. 8
Stvarna dužina uzemljivača je:
𝐿𝑠 = 4 ∙ 100 + 6 ∙ 80 = 880 m

Sada ćemo izvršiti proveru konfiguracije:

√𝑆 0.72
𝑘𝑑 = 0.9 + 0.1 · | − 2.5| + 0.0248 ∙ |√𝑆 − 10|
𝑏
Ovde je:
𝑏 = √𝑎1 ∙ 𝑎2 = √20 ∙ 26.67 = 23.09 m
gde su 𝑎1 i 𝑎2 dimenzije okaca, koje prema slici 8 iznose 20 m i 26.67 m, respektivno.

Moraju biti ispunjeni sledeći uslovi:

10 m ≤ √𝑆 ≤ 200 m
√𝑆
2≤ ≤8
𝑏
0.5 m ≤ H = 0.5 ≤ 1 m

Ovde je:
√𝑆 = √100 · 80 = 89.4 m
pa je:
√𝑆 89.4
= = 3.8
𝑏 23.09

11
Vidi se da su gore postavljeni uslovi zadovoljeni. Sada se 𝑘𝑑 može izračunati:
√𝑆 0.72
𝑘𝑑 = 0.9 + 0.1 · | − 2.5| + 0.0248 ∙ |√𝑆 − 10|
𝑏
89.4
𝑘𝑑 = 0.9 + 0.1 · | − 2.5| + 0.0248 ∙ |89.4 − 10|0.72
23.09
𝑘𝑑 = 0.9 + 0.137 + 0.578 = 1.616

Oblik uzemljivača:
Traka dužine 𝐿 = 880 m, FeZn 25x24 mm2 i dubine ukopavanja 𝐻 = 0.5 m.

Sada je stvarni potencijal dodira sledeći:

𝐼𝑢𝑧 3200
𝐸𝑑𝑑 = 𝑘𝑑 · 𝜌 · = 1.616 · 80 · = 470.10 V > 420 𝑉- uslov nije zadovoljen!
𝐿𝑠 880

Uzmimo drugu konfiguraciju terena.

Na sl. 9 je prikazana moguća konfiguracija terena.

Sl. 9.

Stvarna dužina uzemljivača je:

𝐿𝑠 = 5 ∙ 100 + 7 ∙ 80 = 1060 m

Sada ćemo izvršiti proveru konfiguracije:

√𝑆 0.72
𝑘𝑑 = 0.9 · 0.1 · | − 2.5| + 0.0248 ∙ |√𝑆 − 10|
𝑏

Ovde je:
𝑏 = √𝑎1 ∙ 𝑎2 = √20 ∙ 16.67 = 18.257 m

Moraju biti ispunjeni sledeći uslovi:

12
 10 m ≤ √𝑆 ≤ 200 m
√𝑆
2≤ ≤8
𝑏
0.5 m ≤ H = 0.5 ≤ 1 m

Ovde je:
√𝑆 = √100 · 80 = 89.4 m
pa je:
√𝑆 89.4
= = 4.89
𝑏 18.257

Prema tome, oba su uslova ispunjena i 𝑘𝑑 se može izračunati:

√𝑆 0.72
𝑘𝑑 = 0.9 + 0.1 · | − 2.5| + 0.0248 ∙ |√𝑆 − 10|
𝑏
89.4
𝑘𝑑 = 0.9 + 0.1 · | − 2.5| + 0.0248 ∙ |89.4 − 10|0.72 = 1.71
16.67

Usvojićemo sledeći oblik uzemljivača:

Traka dužine 𝐿 = 1060 m, FeZn 25x4 mm2 i dubine ukopavanja 𝐻 = 0.5 m.

Sada je stvarni potencijal dodira sledeći:

𝐼𝑢𝑧 3200
𝐸𝑑𝑑 = 𝑘𝑑 · 𝜌 · = 1.71 · 80 · 1060 = 412,98 V < 420 𝑉- uslov je zadovoljen!
𝐿𝑠

Usvajamo vrednost koeficijenta koraka 𝑘𝑘 = 0.15. Stvarni potencijal koraka je:

𝐼𝑢𝑧 3200
𝐸𝑑𝑘 = 𝑘𝑘 · 𝜌 · = 0.15 · 80 · = 72.45 𝑉 < 555 𝑉
𝐿𝑠 · 𝐻 1060 · 0.5

Procena otpora uzemljivača:

- Prva Loranova formula:
𝜌 𝜌
𝑅𝐿1 = +
2 · 𝐷𝑒 𝐿𝑠

Ovde je ekvivalentni poluprecnik kruga površine jednak površini postrojenja:

4∙𝑆 4 ∙ 8000
𝐷𝑒 = √ =√ = 100.95 m
π π
𝜌 𝜌 80 80
𝑅𝐿1 = + = + = 0.4717 Ω
2 · 𝐷𝑒 𝐿𝑠 2 ∙ 100.95 1060

- Druga Loranova formula:

𝜌 𝜌
𝑅𝐿2 = 1.6 · + 0.6 ·
𝑃 𝐿𝑠

13
 𝜌 𝜌 80 80
𝑅𝐿2 = 1.6 · + 0.6 · = 1.6 · + 0.6 ∙ = 0.3368 Ω
𝑃 𝐿𝑠 380 1060

- Švarcova formula:
𝜌 𝐿2
𝑅𝑠 = · (𝑙𝑛 + 𝐴)
2 · 𝜋 · 𝐿𝑠 𝑑𝑐 · 𝐻

Za traku dimenzija 25x4 mm2 dobija se:

2 2
𝑑𝑐 = (𝑎′ + 𝑏 ′ ) = (25 + 4) = 18.713 mm
π π
𝑏 20
= = 1.2
𝑎 16.67

Iz tabele 55 sledi da je 𝐴 = 8.2, pa je:

80 10602
𝑅𝑠 = · (ln + 8.2) = 0.3085 Ω
2 · π · 1060 18.713 · 10−3 ∙ 0.5

Rezultujući otpor uzemljenja iznosi:

𝑅𝐿1 ∙ 𝑅𝑠 0.4717 ∙ 0.3085

𝑅= = = 0.1865 Ω
𝑅𝐿1 + 𝑅𝑠 0.4717 + 0.3085

14