Univerzitet u Tuzli

Filozofski Fakultet
Odsjek: Pedagogija-psihologija
Kolegij: Andragogija
Akademska godina: 2017/18
Nastavnik: dr.sc.Gabriel Pinkas, doc.

PRIKAZ KNJIGE

Macarević,N. i Nadarević, D.(2014)Penološka andragogija.Banja Luka:Evropski

defendologija centar za naučna, politička, ekonomska, socijalna, bezbjednosna, sociološka i
kriminološka istraživanja

Dženeta Džidić : 10-46/15

Tuzla, 2018
Penološka andragogija ima za predmet svog proučavanja vaspitno-obrazovnu aktivnost u
posebnim uslovima. U pitanju su odrasli članovi društva koji su izvršili neku od inkriminisanih
radnji bilo protiv života, tijela i dostojanstva drugih, bilo protiv vlasništva i imovine i drugih
društvenih vrijednosti. Ima zadatak da u okviru kazne na koju je pojedinac osuđen, pronalazi i
usavršava oblike, metode i sredstva rada na njihovom prevaspitanju, kako bi se postigla što
uspješnija resocijalizacija prestupnika. Resocijalizacija je proces postupnog reintegrisanja
prestupnika iz kriminalne podgrupe u društveni zajednicu kao grupu. Politika kažnjavanja se
sve više orjentiše na prevaspitanje umjesto odmazde i zastraživanja. Najpoznatiji zatvorski
sistemi iz perioda 18. i 19. vijeka koji su se zasnivali na primjeni represije su: pensilvanijski
sistem, oburnski sistem ili sistem šutnje i progresivni sistem. Osnovna pretpostavka svih
biloških teorija je da se kriminalno ponašanje određuje biološkim nasljeđem prestupnika.
Psihološke teorije polaze od psiholoških karakteristika koje određuju ponašanje ličnosti,
dovodeći u vezu psihičke osobine ličnosti i sklonost kriminalnom ponašanju. Prema teoriji
inteligencije, niska inteligencija je uzrok kriminalnog ponašanja, jer takva lica nisu u stanju da
shvate težinu i štetnost svojim postupaka. Najvažnija od socioloških teorija, teorija anomije
smatra da ljudi u situacijama društvenih i vrijednosnih promjena postaju uznemireni i
dezorjentisani a to može biti uzrok pojave kriminaliteta. Svim sociološkim teorijama
zajedničko je da kriminal posmatraju kao pojavu koja je društveno uslovljena, a one koji čine
krivična djela kao psiho-tjelesno zdrave ljude koji su počinili krivično djelo zbog djelovanja
društveno nepovoljnih činilaca. Zbog specifičnosti problema koje kriminalna populacija
nameće, te uslova i okruženja koje čine kazneno-popravne ustanove, penološka andragogija je
morala da koristi spoznaje kriminologije, penologije, sociologije, psihologije i drugih nauka.
Pored toga, koristi se znanjima iz područja bologije i medicine jer vaspitač u prvom redu mora
da djeluje kompleksno, a penološka andragogija da objadinjuje sva ljudska saznanja da bi
prevaspitanje dostiglo svoj cilj, tj. resocijalizaciju zatvorenika. Realizacija i uspješnost
prevaspitnog tretmana zavisi od organizacija i saradnje službi koje učestvuju u tom procesu
kao i nesmetanog provođenja svih zakonskih odredbi. Ustanove za izvršenje kazne zatvor a su
kazneno-popravni zavodi i okružni zavodi. Formalni i neformalni sistem su dvije uslovlojene
pojave, gdje je u slučaju slabljenja formalnog sistema, neformalni izraženiji i obrnuto. Zatvor
je kompleksan mehanizam u kome se formalni i neformalni sistem isprepliću i imaju značajnu
ulogu u funkcionisanju jedne takve ustanove. Svaka ljudska zajednica pa i zatvorenička ima
svoja obilježja po kojima se razlikuje u odnosu na druge. U zatvoru svi zatvorenici poznaju
zatvorski kodeks i žargon. U zatvorskim ustanovana izražen je gregarni motiv, odnosno težnja
zatvorenika da se veže za neku grupu, težnja da pripada nekoj grupi i da od te grupe bude
prihvaćen. Zatvorenički kodeks podupire međusobnu razmjenu materijalih dobara i usluga i
zabranjuje međusobnu eksploataciju zatvorenika. Glavne odrednice zatvoreničkog kodeksa su:
lojalnost zajednici zatvorenika, kontrola emocija, spremnost za pomaganje drugim
zatvorenicima, dostojanstvo i integritet ličnosti i suzdržanost prema osoblju. Zatvorenički
kodeks jednim dijelom ima i pozitivnu ulogu, jer bi norme tog kodeksa trebalo da olakšaju
život i patnje zatvorenika i da suzbiju nasilje u zatvorima. Pored toga, negativne norme su
podsticanje na pasivan otpor osoblju u svakoj prilici. Na psihološku atmosferu u kazenim
ustanovana utiču deprivacija, represija, entropija, zatvorenički kodeks i žargon itd.
Zatvoreničkim žargonom izražavaju se u specifičnoj formi razne zatvorske situacije, uloge,
nazivi, potrebe, osjećanja a istovremeno daju i interpretacije i ocjene raznih zatvorskih
aktivnosti i zbivanja. Početkom 20. stoljeća resocijalizacija je postala dominantna paradigma
na području kažnjavanja i kaznene politike. Uz pojam resocijalizacije vežu se socijalizacija,
preodgoj, odgoj itd.Društvo daje određene zadatke prvom socijalizacijskom procesu, koje
osobine treba imati pojedinac da bi se mogao uključiti i biti član određene društvene grupe.
Pojam psihosocijalne rehabilitacije objašnjava se kao skup aktivnosti koje utiču na
zatvorenikov fizički, psihički, emocionalni i intelektualni razvoj sa ciljem da ga promjeni u
ličnost koja je sposobna da živi u ravnoteži sa sobom i okolinom. Prevaspitanje u zatvorskoj
praksi posmatramo kao proces koji u sebi sadrži aktivnosti korigovanja društveno
neprihvatljivih navika, stavova, mišljenja i drugih osobina i aktivnosti na planu dogradnje i
konačnog struktuiranja ličnosti. Predmet proučavanja vaspitanja kao i socijalizacije je isti-
društvo i pojedinac, odnosno uzročno posljedične veze i aktivnosti koje teku među njima.
Kanduč razlikuje četiri modela resocijalizacije a to su: kažnjenički, terapeutski, model
socijalnog učenja i model resocijalizacije kao zatvorenikovog prava. Suštinska promjena
razumjevanja resocijalizacije je u tome da je se razumije isključivo kao aktivnost koja olakšava
zatvoreniku izdržavanje kazne. Osnovni smisao resocijalizacije sastoji se u osposobljavanju
zatvorenika da poštuju druptvene vrijednosti i da se na toj osnovi ponovo uključe u društvo.
Jedan od najčešćih problema koji otežava sprovođenje prevaspitnog tretmana a samim tim i
proces resocijalizacije jeste kriminogena inficiranost zatvorenika. Dakle za sprovođenje
resocijalizacije važni su materijalni i prostorni uslovi, a posebno kadrovska popunjenost
ustanova profesionalno i moralno kompetentnim stručnjacima. Jedan od najznačajnijih
vanzatvorskih faktora koji doprinosi rehabilitaciji i resocijalizaciji zatvorenika je porodica.
Uspješnost procesa resocijalizacije zavisi i od određenih endogenih faktora a to su motivacija,
struktura ličnosti, zdravstveno stanje, alkoholizam itd. Tretman se u penološkoj andragogiji
prije svega odnosi na postupanje sa izvršiocima krivičnih dijela, kako u krivičnom postupku
tako i u procesu izvršenja krivičnih sankcija i kasnije u postpenalnom periodu, s tim što se on
posmatra u svim fazama sa stanovišta resocijalizacije kao najvažnijeg cilja krivične sankcije.
Tretman zatvorenika za vrijeme izrdržavanja kazne dijeli se na tretman prema kazni, prema
kategoriji zatvorenika, i prema pristupu izvođenja. U Bosni i Hercegovini najčešće se
primjenjuju sljedeći pristupi: moralno-pedagoško vaspitanje i obrazovanje zatvorenika, rad i
profesionalno osposobljavanje, organizovano korištenje slobodnog vremena. U današnjim
uslovima, zbog nefunkcionisanja postpenalnog tretmana, proces resocijalizacije se svodi
zapravo samo na institucionalni prevaspitni tretman. Penološka struktura od stražara zahtjeva
raznovrsna znanja. Oni moraju imati znanja iz kriminologije, psihologije, preodgoja i različitih
vrsta tretmana. U zatvorskim ustanovama prevaspitni tretman je uvijek u podređenoj ulozi u
odnosu na faktor bezbjednosti. Polazeći od ideje uvođenja cjeloživotnog učenja u koncept
prevaspitnog tretmana u KPZ Banja Luka od 2007 godine uvedeni su brojni inovativni psitupi
u prevaspitnom tretmanu. Postpenalni tretman predstavlja posljednju fazu procesa
resocijalizacije kojom se ovaj proces i okončava. Bez obzira na to što u procesu resocijalizacije
učestvuju u većoj ili manjoj mjeri sve službe, ipak ključna uloga pripada služni za tretman, tj.
vaspitačima koji su nosioci prevaspitnog rada sa zatvorenicima. Prevaspitanje zatvorenika je
također zasnovano na određenim principima, jer bez toga ne bi bilo moguće ni započeti ni
završiti tu djelatnost. Realizacija cjelokupnog prevaspitnog tretmana zasniva se na, u okviru
penološke andragogije, utvrđenim principima prevaspitnog rada, metodama i oblicima rada s
osobama koje izdržavaju kaznu za počinjena djela.