‫مرواریدهای پنهان‬

‫مختصری از‬

‫سیرت رسول هللا ج‬

‫تألیف‪:‬‬
‫موسى بن راشد العازمی‬

‫ترجمه‪:‬‬
‫عبد هللا محمد َأ ْر َ‬
‫مکی‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت‬
‫عنوان کتاب‪:‬‬
‫رسول هللا ج‬
‫ْ‬
‫مون‬ ‫ير ِة ال َّن ِبي ِ َ‬
‫المأ ُ‬ ‫المكْ ُنون في سِ َ‬
‫ال ُل ْؤ ُلؤ َ‬ ‫عنوان اصلی‪:‬‬
‫موسى بن راشد العازمی‬ ‫تألیف‪:‬‬
‫مکی‬ ‫َ‬
‫عبد هللا محمد أ ْر َ‬ ‫ترجمه‪:‬‬
‫سیره نبوی‬ ‫موضوع‪:‬‬
‫اول (دیجیتال)‬ ‫نوبت انتشار‪:‬‬
‫اسفند (حوت) ‪ 1394‬شمسی ‪-‬جمادی‬
‫تاریخ انتشار‪:‬‬
‫الاول ‪ 1437‬هجری‬
‫سایت عقیده‬ ‫منبع‪:‬‬

‫این کتاب از سایت کتابخانۀ عقیده دانلود‬

‫شده است‪.‬‬
‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫ایمیل‪:‬‬

‫سایتهای مجموعۀ موحدین‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫فهرست موضوعات‬
‫مقدمهی مترجم ‪1 ....................... ................................‬‬
‫مقدمهی مؤلف ‪3 ....................... ................................‬‬
‫قسمت اول‪ :‬از ولادت رسول هللا ج تا بعثت ايشان ‪4 .......‬‬
‫(‪ )1‬ازدواج پدر ومادر رسول هللا ج‪ ،‬ووفات پدرشان‪4..... :‬‬
‫(‪ )2‬ولادت وشيرخوارگی‪4.................... ................................ :‬‬
‫وم ْهر نبوت‪5....................... :‬‬ ‫ص ْدر رسول هللا ج ُ‬ ‫(‪ )3‬شق ال َّ‬
‫(‪ )4‬سرپرستی پدربزرگ وعمو یشان‪6................................ :‬‬
‫ضول‪6........................................ :‬‬ ‫(‪ )5‬جنگ فِجار و حِ ْلف ا ْل ُف ُ‬
‫(‪ )6‬ازدواج با خدیجهل‪6.......................... ................................ :‬‬
‫(‪ )7‬شركت رسول هللا ج در بنای کعبه‪7............................. :‬‬
‫(‪ )8‬برخی صفات رسول هللا ج‪7......................................... :‬‬
‫(‪ )9‬مقدمات نزول وحی‪7..................... ................................ :‬‬
‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به مدينه‬
‫‪8 .............. ................................ ................................‬‬
‫(‪ )10‬شروع دعوت رسول هللا ج‪8....................................... :‬‬
‫(‪ )11‬دعوت مخفیانه‪8.......................... ................................ :‬‬
‫(‪ )12‬دعوت علنی‪8............................... ................................ :‬‬
‫(‪ )13‬عكس العمل قريش در مقابل دعوت علنی پیامبر‬
‫ج‪9............................ ................................ ................................ :‬‬
‫(‪ )14‬شكنجه شدن مسلمانان توسط قر یشیان‪10 .......... :‬‬
‫(‪ )15‬استهزای پیامبر ج‪10 .................... ................................ :‬‬
‫(‪ )16‬هجرت به حبشه‪11 ...................... ................................ :‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫ب‬
‫(‪ )17‬اسلام آوردن حمزه وعمرب‪11 ................................... :‬‬
‫(‪ )18‬تطميع پیامبر ج وطلب معجزه از ایشان‪12 ........... :‬‬
‫(‪ )19‬هجرت دوم به سوی حبشه‪12 .................................. :‬‬
‫(‪ )20‬تحريمهای قر یش‪13 ................... ................................ :‬‬
‫(‪ )21‬وفات ابو طالب‪14 ...................... ................................ :‬‬
‫(‪ )22‬وفات ام المؤمنین خدیجهل‪14 .................................. :‬‬
‫دة ب‪15 ........... :‬‬ ‫س ْو َ‬‫(‪ )23‬ازدواج رسول هللا ج با عایشه و َ‬
‫(‪ )24‬شدت یافتن اذیت وآزار قر یش پس از وفات ابو‬
‫طالب‪16 ................. ................................ ................................ :‬‬
‫(‪ )25‬اجازهی ابو بکرس برای هجرت‪16 ............................... :‬‬
‫(‪ )26‬رفتن رسول هللا ج به طائف‪17 ................................. :‬‬
‫(‪ )27‬اسراء ومعراج ‪( 1‬اتفاقات پیش از سفر) ‪18 ..............‬‬
‫(‪ )28‬اسراء ومعراج ‪( 2‬در مسجد الأقصی) ‪19 ....................‬‬
‫(‪ )29‬اسراء ومعراج ‪( 3‬آغاز معراج) ‪19 .................................‬‬
‫(‪ )30‬اسراء ومعراج ‪( 4‬در آسمان دنیا) ‪20 ..........................‬‬
‫(‪ )31‬اسراء ومعراج ‪( 5‬در آسمان دوم‪ ،‬سوم‪ ،‬چهارم و‬
‫پنجم) ‪20 ................... ................................ ................................‬‬
‫(‪ )32‬اسراء ومعراج ‪( 6‬در آسمان ششم و هفتم) ‪20 ........‬‬
‫(‪ )33‬اسراء ومعراج ‪( 7‬ادامه سفر) ‪21 .................................‬‬
‫(‪ )34‬اسراء ومعراج ‪( 8‬بالاترين مقام) ‪21 ............................‬‬
‫(‪ )35‬اسراء ومعراج ‪( 9‬هدایای الهی) ‪22 .............................‬‬
‫(‪ )36‬اسراء ومعراج ‪( 10‬بازگشت از سفر) ‪22 .....................‬‬
‫(‪ )37‬اسراء ومعراج ‪( 11‬تعیین اوقات نماز) ‪23 ..................‬‬
‫(‪ )38‬دو نیم شدن ماه‪23 ..................... ................................ :‬‬
‫(‪ )39‬دعوت قبایل به اسلام‪24 ........... ................................ :‬‬
‫(‪ )40‬سر آغاز ايمان آوردن انصار‪24 .................................. :‬‬
 ‫ج‬ ‫فهرست موضوعات‬

‫(‪ )41‬بیعت َع َقبه اول‪25 ....................... ................................ :‬‬

‫میْرس به مدینه‪25 ................... :‬‬ ‫ص َعب بن ُع َ‬ ‫م ْ‬ ‫(‪ )42‬ارسال ُ‬
‫(‪ )43‬بیعت َع َقبه دوم‪26 ...................... ................................ :‬‬
‫(‪ )44‬مفاد بیعت َع َقبه دوم‪26 ............ ................................ :‬‬
‫قسمت سوم‪ :‬هجرت به مدینه ‪28 .................................‬‬
‫(‪ )45‬آغاز هجرت صحابه به مدینه‪28 ................................ :‬‬
‫(‪ )46‬اولين مهاجرين‪28 ........................ ................................ :‬‬
‫(‪ )47‬هجرت عمر بن الخطابس‪29 ..................................... :‬‬
‫(‪ )48‬هجرت اکثر مسلمانان به مدینه‪29 ........................... :‬‬
‫(‪ )49‬هجرت رسول هللا ج ‪( 1‬انتخاب همراه)‪29 ............... :‬‬
‫(‪ )50‬هجرت رسول هللا ج ‪( 2‬نقشه قر یش وشروع‬
‫سفر)‪30 .................. ................................ ................................ :‬‬
‫(‪ )51‬هجرت رسول هللا ج ‪( 3‬قريش در تعقیب رسول‬
‫هللا ج)‪30 ................. ................................ ................................ :‬‬
‫(‪ )52‬هجرت رسول هللا ج ‪( 4‬خادم و راهنما)‪31 ............... :‬‬
‫(‪ )53‬هجرت رسول هللا ج ‪( 4‬اتفاقات سفر هجرت)‪31 ....:‬‬
‫(‪ )54‬هجرت رسول هللا ج ‪( 5‬اتفاقات سفر هجرت)‪32 ....:‬‬
‫(‪ )55‬رسیدن رسول هللا ج به ُقباء‪32 .................................. :‬‬
‫(‪ )56‬اولين نماز جمعه در اسلام‪33 ................................... :‬‬
‫(‪ )57‬ورود رسول هللا ج به مدینه‪33 .................................. :‬‬
‫(‪ )58‬استقبال اهل مدینه از رسول هللا ج‪33 .................... :‬‬
‫(‪ )59‬اقامت رسول هللا ج‪34 ................ ................................ :‬‬
‫قسمت چهارم‪ :‬اتفاقات سال اول هجری ‪35 ....................‬‬
‫(‪ )60‬بنای جامعهی مدینه‪35 ............... ................................ :‬‬
‫(‪ )61‬وبای مدینه‪35 .............................. ................................ :‬‬
‫(‪ )62‬ازدواج رسول هللا ج با عایشهل‪35 ............................. :‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫د‬
‫(‪ )63‬تغيير نام يثرب‪36 ........................ ................................ :‬‬
‫(‪ )64‬مشروعیت اذان‪36 ....................... ................................ :‬‬
‫سلَامس‪36 ......................... :‬‬ ‫(‪ )65‬اسلام آوردن عبد هللا بن َ‬
‫ومه توسط عثمانس‪36 ........................... :‬‬ ‫(‪ )66‬خر ید چاه ُر َ‬
‫(‪ )67‬تکمیل تعداد رکعات نماز‪37 ...................................... :‬‬
‫(‪ )68‬اجازهی جهاد‪37 ............................ ................................ :‬‬
‫س ِر يه حمزه بن عبد المطلبس‪38 ............................ :‬‬ ‫(‪َ )69‬‬
‫س ِر يه ُعبَيْ َدةس‪38 ......................... ................................ :‬‬‫(‪َ )70‬‬
‫س ْعد بن أبی َوقاصس‪38 ................................ :‬‬ ‫س ِر يه َ‬ ‫(‪َ )71‬‬
‫قسمت پنجم‪ :‬اتفاقات سال دوم هجری ‪40 .....................‬‬
‫(‪ )72‬غزوهی أَبْواء‪40 ............................. ................................ :‬‬
‫(‪ )73‬غزوهی بَواط‪40 ............................ ................................ :‬‬
‫شیرة‪40 ......................... ................................ :‬‬ ‫(‪ )74‬غزوهی ُع َ‬
‫(‪ )75‬غزوهی بدر الأولی‪40 .................. ................................ :‬‬
‫س ِر یه نخله‪40 ................................ ................................ :‬‬
‫(‪َ )76‬‬
‫(‪ )77‬تغییر قبله‪41 ................................ ................................ :‬‬
‫(‪ )78‬واجب شدن روزه وزکات فطر‪41 .............................. :‬‬
‫(‪ )79‬غزوهی بدر‪41 ............................... ................................ :‬‬
‫(‪ )80‬وفات رقیه دختر رسول هللا ج‪42 .............................. :‬‬
‫(‪ )81‬ازدواج علی وفاطمه ب‪42 ......................................... :‬‬
‫(‪ )82‬غزوهی بنی َقیْ ُنقاع‪42 ................. ................................ :‬‬
‫س ِو یق‪43 ....................... ................................ :‬‬ ‫(‪ )83‬غزوهی ال َّ‬
‫(‪ )84‬اولین عید قربان‪43 ...................... ................................ :‬‬
‫م ْظ ُعونس‪43 .................................. :‬‬ ‫(‪ )85‬وفات عثمان بن َ‬
‫قسمت ششم‪ :‬اتفاقات سال سوم هجری ‪44 ..................‬‬
‫س َلیْم‪44 ................... ................................ :‬‬
‫(‪ )86‬غزوهی بنی ُ‬
 ‫ه‬ ‫فهرست موضوعات‬

‫َمر‪44 ........................ ................................ :‬‬

‫(‪ )87‬غزوهی ذی ا ْ‬
‫س ِر یه ز ید بن حارثهس‪44 ............. ................................ :‬‬ ‫(‪َ )88‬‬
‫(‪ )89‬ازدواج عثمان با ام کلثوم ب‪44 ................................. :‬‬
‫صهل‪45 ............................. :‬‬ ‫(‪ )90‬ازدواج رسول هللا ج با َح ْف َ‬
‫مةل‪45 ......... :‬‬ ‫(‪ )91‬ازدواج رسول هللا ج با ز ینب بنت ُخ َز یْ َ‬
‫(‪ )92‬غزوهی ُا ُحد‪45 ............................... ................................ :‬‬
‫قسمت هفتم‪ :‬اتفاقات سال چهارم هجری ‪47 ..................‬‬
‫سلَمهس ووفات او‪47 ................................. :‬‬ ‫س ِر یه ابو َ‬‫(‪َ )93‬‬
‫س ِر یه عبد هللا بن ُأ َنیْسس‪47 ..................................... :‬‬ ‫(‪َ )94‬‬
‫س ِر یه َرجیع‪48 ............................... ................................ :‬‬ ‫(‪َ )95‬‬
‫م ُعو َنة‪48 ............... ................................ :‬‬ ‫(‪ )96‬فاجعهی چاه َ‬
‫ضیر‪48 ................... ................................ :‬‬ ‫(‪ )97‬غزوهی بنی َن َ‬
‫(‪ )98‬غزوهی بدر دوم‪49 ....................... ................................ :‬‬
‫َمةل‪49 ......................... :‬‬ ‫سل َ‬‫(‪ )99‬ازدواج رسول هللا ج با ام َ‬
‫(‪ )100‬ازدواج رسول هللا ج با ز ینب بنت َج ْحشل ‪50 .........‬‬
‫(‪ )101‬برخی صفات ام المؤمنین ز ینب بنت َج ْحشل‪51:‬‬
‫قسمت هشتم‪ :‬اتفاقات سال پنجم هجری ‪52 ..................‬‬
‫ص َطلِق‪52 .......................................... :‬‬ ‫م ْ‬ ‫(‪ )102‬غزوهی بنی ُ‬
‫(‪ )103‬ازدواج رسول هللا ج با ُج َو یْ ِر يَةل‪52 ......................... :‬‬
‫(‪ )104‬حادثهی اِ ْفک (تهمت به ام المؤمنين عايشهل)‪53:‬‬
‫(‪ )105‬غزوهی خندق ‪53 ......................... ................................‬‬
‫(‪ )106‬غزوهی بنی ُق َر یْظه ‪55 .......................................... :1‬‬
‫(‪ )107‬غزوهی بنی ُق َر یْظه ‪( :2‬تصمیم گیری در مورد‬
‫بنی ُق َر یْظه)‪55 ...................................... ................................ :‬‬
‫معاذس)‪:‬‬ ‫س ْعد بن ُ‬ ‫(‪ )108‬غزوهی بنی ُق َر یْظه ‪( 3‬وفات َ‬
‫‪56 ............................. ................................ ................................‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫و‬
‫قسمت نهم‪ :‬اتفاقات سال ششم هجری ‪58 ....................‬‬
‫س ِر یهها پس از غزوهی خندق‪58 ............................ :‬‬ ‫(‪َ )109‬‬
‫(‪ )110‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪59 ................... ................................ :1‬‬
‫(‪ )111‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪60 ................... ................................ :2‬‬
‫(‪ )112‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪60 ................... ................................ :3‬‬
‫(‪ )113‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪61 ................... ................................ :4‬‬
‫(‪ )114‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪61 ................... ................................ :5‬‬
‫(‪ )115‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 6‬بیعت رضوان)‪62 ...................... :‬‬
‫(‪ )116‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 7‬بیعت رضوان)‪62 ...................... :‬‬
‫(‪ )117‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 8‬فضیلت بیعت رضوان)‪63 ....... :‬‬
‫(‪ )118‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 9‬بیعت عثمان)‪64 ........................ :‬‬
‫(‪ )119‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 10‬صلح حدیبیه)‪64 ...................... :‬‬
‫(‪ )120‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 11‬پس از صلح حدیبیه)‪65 ......... :‬‬
‫(‪ )121‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 12‬عمره حدیبیه)‪65 ..................... :‬‬
‫(‪ )122‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 13‬نزول سورهی فتح)‪66 ............. :‬‬
‫(‪ )123‬غزوهی ُح َدیْ ِبیَه ‪( 14‬تأثیر صلح حدیبیه)‪66 ............. :‬‬
‫قسمت دهم‪ :‬اتفاقات سال هفتم هجری ‪68 ....................‬‬
‫(‪ )124‬فرستادن نامه برای پادشاهان ‪68 ........................ :1‬‬
‫(‪ )125‬فرستادن نامه برای پادشاهان ‪68 ........................ :2‬‬
‫(‪ )126‬غزوهی ذی َق َرد ‪69 ................. ................................ :1‬‬
‫(‪ )127‬غزوهی ذی َق َرد ‪70 ................. ................................ :2‬‬
‫(‪ )128‬غزوه َخیْبر ‪70 .......................... ................................ :1‬‬
‫(‪ )129‬غزوه َخیْبر ‪71 .......................... ................................ :2‬‬
‫(‪ )130‬غزوه َخیْبر ‪( 3‬جانفشانیهای صحابه) ‪71 ................‬‬
‫(‪ )131‬غزوه َخیْبر ‪( 4‬مذاکره)‪72 .......................................... :‬‬
‫(‪ )132‬غزوه َخیْبر ‪( 5‬گشایش بر مسلمانان با فتح خیبر)‪:‬‬
 ‫ز‬ ‫فهرست موضوعات‬

‫‪72 ............................. ................................ ................................‬‬

‫(‪ )133‬غزوه َخیْبر ‪( 6‬بازگشت مهاجران حبشه)‪72 ............ :‬‬
‫(‪ )134‬غزوه َخیْبر ‪( 7‬ازدواج رسول هللا ج با صفیهل)‪73 . :‬‬
‫(‪ )135‬غزوه َخیْبر ‪( 8‬دسیسهی یک زن یهودی)‪73 .......... :‬‬
‫(‪ )136‬غزوه َخیْبر ‪( 9‬پایان خیبر وبازگشت به مدینه)‪74 . :‬‬
‫الر َقاع‪74 ............... ................................ :‬‬
‫(‪ )137‬غزوهی ذات ِ‬
‫(‪ )138‬عمرة ال َقضاء ‪75 ..................... ................................ :1‬‬
‫(‪ )139‬عمرة ال َقضاء ‪76 ..................... ................................ :2‬‬
‫(‪ )140‬ازدواج رسول هللا ج با أم المؤمنین میمونةل‪76 .. :‬‬
‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری ‪78 ...............‬‬
‫(‪ )141‬وفات ز ینبل دختر پیامبر ج‪78 ............................... :‬‬
‫م ْؤ َتة‪78 .......................... ................................ :‬‬
‫(‪ )142‬غزوهی ُ‬
‫سلاسِ ل‪81 ............ ................................ :‬‬ ‫س ِر یه ذات ال َّ‬‫(‪َ )143‬‬
‫(‪ )144‬غزوهی فتح مکه‪82 ................... ................................ :‬‬
‫(‪ )145‬غزوهی ُح َنیْن ‪89 ...................... ................................ :1‬‬
‫(‪ )146‬غزوهی ُح َنیْن ‪89 ...................... ................................ :2‬‬
‫(‪ )147‬غزوهی ُح َنیْن ‪90 ...................... ................................ :3‬‬
‫(‪ )148‬غزوهی ُح َنیْن ‪91 ...................... ................................ :4‬‬
‫(‪ )149‬غزوهی ُح َنیْن ‪92 ...................... ................................ :5‬‬
‫(‪ )150‬غزوهی ُح َنیْن ‪92 ...................... ................................ :6‬‬
‫(‪ )151‬غزوهی ُح َنیْن‪93 ....................... ................................ :7‬‬
‫(‪ )152‬غزوهی ُح َنیْن ‪94 ...................... ................................ :8‬‬
‫(‪ )153‬غزوهی ُح َنیْن ‪94 ...................... ................................ :9‬‬
‫(‪ )154‬غزوهی ُح َنیْن ‪( 10‬غزوهی طائف)‪95 ...................... :‬‬
‫(‪ )155‬غزوهی ُح َنیْن ‪( 11‬توز یع غنایم)‪95 .......................... :‬‬
‫(‪ )156‬غزوهی ُح َنیْن ‪( 12‬توز یع غنایم واعتراض انصار)‪:‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫ح‬
‫‪96 ............................. ................................ ................................‬‬
‫(‪ )157‬عمرهی ِج ْعرانه‪97 ...................... ................................ :‬‬
‫(‪ )158‬تولد ابراهیم فرزند رسول هللا ج‪97 ........................ :‬‬
‫قسمت دوازدهم‪ :‬اتفاقات سال نهم هجری ‪98 ................‬‬
‫الوفود)‪98 .................... :‬‬ ‫(‪ )159‬آغاز سال نهم هجری (عام ُ‬
‫(‪ )160‬وفات نجاشی‪98 ......................... ................................ :‬‬
‫(‪ )161‬غزوه َتبوک ‪99 ........................ ................................ :1‬‬
‫(‪ )162‬غزوه َتبوک ‪99 ........................ ................................ :2‬‬
‫(‪ )163‬غزوه َتبوک ‪99 ........................ ................................ :3‬‬
‫(‪ )164‬غزوه َتبوک ‪( 4‬انفاق صحابه و استهزای‬
‫منافقین)‪100.......................................... ................................ :‬‬
‫(‪ )165‬غزوه َتبوک ‪100...................... ................................ :5‬‬
‫(‪ )166‬غزوه َتبوک ‪101...................... ................................ :6‬‬
‫(‪ )167‬غزوه َتبوک ‪102...................... ................................ :7‬‬
‫(‪ )168‬غزوه َتبوک ‪103...................... ................................ :7‬‬
‫(‪ )169‬غزوه َتبوک ‪104...................... ................................ :8‬‬
‫(‪ )170‬غزوه َتبوک ‪104...................... ................................ :9‬‬
‫(‪ )171‬غزوه َتبوک ‪105.................... ................................ :10‬‬
‫(‪ )172‬غزوه َتبوک ‪105.................... ................................ :11‬‬
‫(‪ )173‬غزوه َتبوک ‪106.................... ................................ :12‬‬
‫(‪ )174‬وفات ام کلثوم دختر رسول هللا ج‪107.................. :‬‬
‫(‪ )175‬حج ابو بکرس با مردم‪107......................................... :‬‬
‫قسمت سیزدهم‪ :‬اتفاقات سال دهم هجری ‪109 .............‬‬
‫(‪ )176‬وفات ابراهیم پسر پیامبر ج‪109.............................. :‬‬
‫(‪ )177‬حجة الوداع ‪109........................... ................................‬‬
‫قسمت چهاردهم‪ :‬اتفاقات سال یازدهم هجری و وفات‬
 ‫ط‬ ‫فهرست موضوعات‬

‫رسول هللاج ‪115 .......................... ................................‬‬

‫(‪ )178‬لشکر اسامه بن ز یدس‪115....................................... :‬‬
‫(‪ )179‬نزدیک شدن وفات پیامبر ج‪115............................. :‬‬
‫(‪ )180‬بیماری پیامبر ج‪116.................. ................................ :‬‬
‫(‪ )181‬آخر ین سخنرانی پیامبر ج‪116.................................. :‬‬
‫(‪ )182‬امامت ابو بکرس‪117................. ................................ :‬‬
‫(‪ )183‬بهبودی حال رسول هللا ج‪118................................. :‬‬
‫(‪ )184‬شدت یافتن بیماری رسول هللا ج ‪118................ :1‬‬
‫(‪ )185‬شدت گرفتن بیماری رسول هللا ج ‪119............... :2‬‬
‫(‪ )186‬وفات رسول هللا ج‪120............. ................................ :‬‬
‫(‪ )187‬وفات پیامبر ج ونگرانیهای صحابه ‪121................‬‬
‫(‪ )188‬وفات پیامبر ج (عکس العمل ابو بکرس)‪122........ :‬‬
‫(‪ )189‬غسل پیامبر ج‪123..................... ................................ :‬‬
‫(‪ )190‬دفن پیامبر ج‪124....................... ................................ :‬‬
 ‫مقدمهی مترجم‬
‫الحمد هلل رب العالمین‪ ،‬والعاقبة للمتقین‪ ،‬والصالة والسالم علی أشرف‬
‫األنبیاء والمرسلین‪ ،‬سیدنا ونبینا وموالنا محمد‪ ،‬وعلی آله وصحبه ومن‬
‫اهتدی بهدْيه إلى يوم الدين‪ .‬أما بعد ‪...‬‬
‫کتابی كه پیش روی شماست‪ ،‬مختصری است از سیرت‬
‫رسول هللا ج‪ ،‬که برادر بزرگوارمان شیخ موسی راشد‬
‫العازمی آن را به رشته تحریر در آورده‪ ،‬و این حقیر چون‬
‫اختصار آن را مفید دیدم‪ ،‬به فارسی برگردانده‪ ،‬و در برخی‬
‫مواضع برای توضیح بیشتر مطالبی را به آن افزوده‪ ،‬و آن‬
‫را به قسمتهای اصلی و فرعی تقسیم نمودم‪ ،‬به‬
‫گونهای که سیرت رسول هللا ج از ولادت تا وفات را به‬
‫چهارده قسمت تقسیم نموده‪ ،‬كه به ترتيب زیر میباشد‪:‬‬
‫قسمت اول‪ :‬از ولادت تا بعثت‬
‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت تا هجرت به مدينه‬
‫قسمت سوم‪ :‬هجرت به مدینه‬
‫قسمت چهارم‪ :‬اتفاقات سال اول هجری‬
‫قسمت پنجم‪ :‬اتفاقات سال دوم هجری‬
‫قسمت ششم‪ :‬اتفاقات سال سوم هجری‬
‫قسمت هفتم‪ :‬اتفاقات سال چهارم هجری‬
‫قسمت هشتم‪ :‬اتفاقات سال پنجم هجری‬
‫قسمت نهم‪ :‬اتفاقات سال ششم هجری‬
‫قسمت دهم‪ :‬اتفاقات سال هفتم هجری‬
‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬
‫قسمت دوازدهم‪ :‬اتفاقات سال نهم هجری‬
‫قسمت سیزدهم‪ :‬اتفاقات سال دهم هجری‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪2‬‬
‫قسمت چهاردهم‪ :‬اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات‬
‫رسول هللا ج‬
‫و هر قسمت شامل عناوینی فرعی است‪ ،‬که برای‬
‫سهولت و وضوح بیشتر آن را شماره گزاری کردم‪.‬‬
‫لازم به ذکر است که شیخ موسی بن راشد العازمی‬
‫کتاب مفصل ومطولی در سیرت نبوی به نام «ال ُل ْؤ ُلؤ‬
‫ْ‬
‫مون» تأليف نموده‪ ،‬كه در‬ ‫ير ِة ال َّن ِبي ِ َ‬
‫المأ ُ‬ ‫المكْ ُنون في سِ َ‬‫َ‬
‫چهار جلد به چاپ رسیده است‪ ،‬و کتابی که اکنون پیش‬
‫روی شماست خلاصه این کتاب میباشد‪ ،‬که‬
‫نویسندهاش آن را به صورت فشرده خلاصه کرده‪ ،‬و آن را‬
‫در تویتر منتشر نمودند‪ ،‬و سپس آن را به چاپ رساندند‪ ،‬و‬
‫خیرا‪.‬‬
‫ً‬ ‫جزاه هللا‬
‫در پایان لازم است از تمامی کسانی که در این عمل‬
‫بنده را کمک نمودند تشکر و قدردانی کنم‪ ،‬از هللا عزوجل‬
‫خواهانم که آن را در موازین نیکیهایشان قرار دهد‪.‬‬
‫همچنین از هللا عزوجل خواهانم که به این حقیر توفیف‬
‫اخلاص در گفتار و کردار نصیب نماید‪ ،‬و این عمل را به‬
‫درگاه خویش قبول نماید‪ ،‬وصلی هللا علی سیدنا محمد‪،‬‬
‫وعلی آله وصحبه أجمعین‪ ،‬والحمد هلل رب العالمین‪.‬‬

‫عبد هللا محمد الأرمکی‬

‫‪ 13‬جمادی الآخر ‪ 1437‬هجری قمری‬
‫‪ 3‬اسفند ‪ 1394‬هجری شمسی‬
‫‪ 22‬فوریه ‪2016‬میلادی‬
 ‫مقدمهی مؤلف‬
‫الحمد هلل رب العالمین‪ ،‬والصالة والسالم على سید المرسلین وإمام‬
‫المتقین‪ ،‬ورحمة هللا للعالمین‪ ،‬نبینا محمد‪ ،‬وعلى آله وصحبه أجمعین‪.‬‬
‫وبعد ‪...‬‬
‫این تویتهای بسیار مختصری است از کتابم «ال ُل ْؤ ُلؤ‬
‫ْ‬
‫اتفاقات‬
‫ِ‬ ‫مون»‪ ،‬که بر اساس‬ ‫ير ِة ال َّن ِبي ِ َ‬
‫المأ ُ‬ ‫المكْ ُنون في سِ َ‬
‫َ‬
‫سیرت نبوی‪ ،‬با دقیق و بدون هیچگونه خللی آن را مرتب‬
‫نمودم‪.‬‬
‫در ابتدا آن را در تویتر منتشر کرده بودم‪ ،‬و الحمد هلل‬
‫برای دسترسی بیشتر به چاپ رسید‪ ،‬از هللا خواهانم آن را‬
‫سودمند قرار دهد‪ ،‬و آن را خالص برای رضای خویش‬
‫گرداند‪.‬‬
‫وصلی هللا وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه‬
‫أجمعین‪.‬‬

‫موسی بن راشد العازمی‬

‫‪ 9‬جمادی الآخر ‪1435‬هـ‬
‫‪ 9‬أبریل ‪2014‬م‬
 ‫قسمت اول‪:‬‬
‫از ولادت رسول هللا ج تا بعثت ايشان‬
‫(‪ )1‬ازدواج پدر ومادر رسول هللا ج‪ ،‬ووفات پدرشان‪:‬‬
‫هب ازدواج‬ ‫َّ‬
‫المطلِب با آمنه بنت َو ْ‬ ‫‪ -1‬عبد هللا بن عبد‬
‫نمود واز او باردار شد‪ .‬آمنه دو ماهه حامله بود که عبد‬
‫هللا از دنیا رفت‪.‬‬
‫‪ -2‬میراثی را كه عبد هللا برای فرزند به دنيا نیامدهاش‬
‫بجای گذاشت عبارت بودند از‪ 5 :‬شتر‪ ،‬وچند رأس‬
‫من‬ ‫َ‬
‫گوسفند‪ ،‬وکنیزی حبشی به نام بَ َرکَة که به ام أیْ َ‬
‫معروف شد‪.‬‬

‫(‪ )2‬ولادت وشيرخوارگی‪:‬‬

‫‪ -3‬در روز دوشنبه ‪ 12‬ربیع الأول عام الفیل‪ ،‬آمنه‬
‫فرزند عظیم الشأنش را با چهرهای بشاش و نورانی به‬
‫دنیا آورد‪.‬‬
‫‪ -4‬در اینکه آمنه هنگام ولادت رسول هللا ج نشانهای‬
‫را مشاهده کرده روایتی ثابت نشده است‪.‬‬
‫‪ -5‬در روز هفتم تولد‪ ،‬پدربزرگشان عبد المطلب ايشان‬
‫را ختنه کرد‪ ،‬و نامشان را محمد ج گذاشت‪.‬‬
‫‪ -6‬آمنه فرزندش را سه روز شیر داد‪ ،‬وچون كم شیر‬
‫بود‪ ،‬شیر دهی او را ثُ َو يْبَة بردهی ابو لهب بر عهده گرفت‬
‫سروح به ايشان داد‪.‬‬ ‫م ْ‬ ‫و از شیر فرزندش َ‬
‫‪ -7‬ثُ ويبة قبل از رسول هللا ج به حمزه بن عبد المطلب‬
‫َمه بن عبد الأسد شیر داده بود‪ ،‬وبدین ترتیب این‬ ‫سل َ‬‫و أبو َ‬
‫دو برادران شیری ایشان گشتند‪.‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫قسمت اول‪ :‬از ولادت رسول هللا ج تا بعثت ايشان‬

‫س ْع ِدیه رسول هللا ج را به همراه‬ ‫‪ -8‬سپس حليمه َ‬

‫ماء‪ ،‬و ُأ َنيْسة شير داد‪.‬‬
‫شيْ َ‬
‫فرزندانش‪ :‬عبد هللا‪ ،‬و َ‬
‫‪ -9‬رسول هللا ج هفت برادر و خواهر شیری داشتند‪:‬‬
‫ماء و‬
‫شيْ َ‬
‫سروح‪ ،‬عبد هللا‪َ ،‬‬
‫م ْ‬ ‫َمه‪ ،‬أبو سفیان‪َ ،‬‬ ‫سل َ‬
‫حمزه‪ ،‬أبو َ‬
‫ُأ َنيْسة‪.‬‬
‫ايشان هیچ برادر تنی يا ناتنی دیگری نداشتند‪ ،‬نه از‬
‫طرف پدر ونه از طرف مادر‪.‬‬

‫وم ْهر نبوت‪:‬‬

‫ص ْدر رسول هللا ج ُ‬
‫(‪ )3‬شق ال َّ‬
‫‪ -10‬ماجرای شق الصدر (یا همان شکافته شدن سینهی‬
‫س ْع ِدیه بودند رخ داد‪ .‬جبریل÷‬
‫ايشان) وقتی که نزد حلمیه َ‬
‫سینه شان را شکافت‪ ،‬وقلبشان را بیرون آورد‪ ،‬وآن را با‬
‫آب زمزم شستشو داد‪ ،‬و تکه خون بسته شدهی سیاه‬
‫رنگی (را که سهم شیطان بود) از سینهی او بیرون آورد‪.‬‬
‫مهر پیامبری را بر پشت کمر ايشان‬ ‫‪ -11‬سپس جبرئيل ُ‬
‫زد‪ ،‬بدين سبب شیطان را به سوی ايشان راهی نیست‪ ،‬و‬
‫ایشان در گفتار وکردارشان معصوم میباشند‪.‬‬
‫‪ -12‬مهر پیامبری تکه گوشت برآمدهای بود که بر روی‬
‫کمر ايشان و به موازات قلبشان قرار داشت‪ ،‬و به اندازهی‬
‫تخم کبوتری بود‪.‬‬
‫م َرةس میگوید‪ :‬مهری را بر کمر رسول هللا ج‬ ‫س ُ‬
‫جابر بن َ‬
‫دیدم که همانند تخم کبوتر بود‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -13‬رسول هللا ج بعد از اینکه ‪ 2‬سال را نزد حلیمه‬
‫گذراند‪ ،‬نزد مادرش برگشت‪ ،‬تا اينكه در شش سالگی او را‬
‫از دست داد‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪6‬‬
‫(‪ )4‬سرپرستی پدربزرگ وعمویشان‪:‬‬
‫‪ -14‬بعد از وفات آمنه پدر بزرگشان عبد المطلب‬
‫سرپرستی ايشان را بر عهده گرفت‪ ،‬اما در ‪ 8‬سالگی او‬
‫نیز از دنیا رفت‪.‬‬
‫‪ -15‬سپس عمویشان ابو طالب سرپرستی ايشان را‬
‫عهده دار شد‪.‬‬
‫‪ -16‬رسول هللا ج چوپانی میکردند‪.‬‬

‫ضول‪:‬‬
‫(‪ )5‬جنگ ِفجار و ِحلْف ال ُْف ُ‬
‫‪ -17‬رسول هللا ج در جنگ فِجار شرکت کردند‪.‬‬
‫جنگ «فِجار» جنگی بود كه بين قبيله َقيْس و قبيله ِك َنا َنة‬
‫در ماه رجب ر خ داد و چون اين جنگ در ماه رجب ‪-‬كه‬
‫يكی از ماههای حرام است‪ -‬واقع شد‪ ،‬به جنگ فِجار‬
‫مشهور گرديد‪.‬‬
‫ف‬
‫‪ -18‬پس از جنگ فِجار‪ ،‬در پیمانی به نام (حِ ْل ِ‬
‫ضول) پیمانی بود که‬ ‫ول) شرکت کردند‪( .‬حِ ْلف ا ْل ُف ُ‬
‫ض ِ‬‫ا ْل ُف ُ‬
‫قبایل قریش دور هم جمع شدند وپیمان بستند که از‬
‫ستمديدگان پشتيبانى كنند و اجازه ندهند حقشان پایمال‬
‫شود‪.‬‬

‫(‪ )6‬ازدواج با خدیجهل‪:‬‬

‫اموال خديجهل‪ ،‬به‬
‫ِ‬ ‫‪ -19‬رسول هللا ج برای تجارت با‬
‫س َرة (غلامِ خدیجه)‪ ،‬راهی شام شد‪.‬‬
‫ميْ َ‬
‫همراه َ‬
‫‪ -20‬تا اینکه ایشان در سن ‪ 25‬سالگی با خدیجه که در‬
‫آن زمان ‪ 40‬سال داشت‪ ،‬ازدواج کردند واز او صاحب‬
‫فرزندانی شدند به نامهای‪ :‬قاسم‪ ،‬زینب‪ ،‬رقیه‪ ،‬ام کلثوم‪،‬‬
‫فاطمه‪ ،‬وعبدهللا‪.‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫قسمت اول‪ :‬از ولادت رسول هللا ج تا بعثت ايشان‬
‫(‪ )7‬شركت رسول هللا ج در بنای کعبه‪:‬‬
‫‪ -21‬در ‪ 35‬سالگیشان قريش كعبه را تجدید بنا کردند‪.‬‬
‫سر نهادن حجر الأسود در بینشان‬‫وبعد از اختلافی که بر ِ‬
‫رخ داد‪ ،‬بر این اتفاق کردند که رسول هللا ج حجر الأسود را‬
‫در مکانش قرار دهد‪.‬‬

‫(‪ )8‬برخی صفات رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -22‬هللا عزوجل رسولش ج را از آلودگیها وصفات بد‬
‫جاهلیت حفظ نمود‪ :‬ایشان نه بر بتی سجده کردند‪ ،‬ونه‬
‫شرابی نوشیدند‪ ،‬ونه مرتکب فاحشهای شدند‪.‬‬
‫‪ -23‬رسول هللا ج به راستگویی وامانتداری معروف‬
‫بودند‪ ،‬صله رحم را بسیار به جای میآوردند‪ ،‬و با همه‬
‫مهربان بودند‪.‬‬

‫(‪ )9‬مقدمات نزول وحی‪:‬‬

‫‪ -24‬وقتی به ‪ 40‬سالگی رسیدند‪ ،‬اندک اندک‬
‫نشانههای نبوت در ايشان پدیدار گشت‪ :‬خوابهای نیکو‪،‬‬
‫خلوت گزینی برای عبادت‪ ،‬سلام کردن سنگ ودرخت بر‬
‫او و دیدن نور فرشتگان‪.‬‬
‫‪ -25‬در سن ‪ 40‬سالگی سورهی اقرأ در غار حرا بر ایشان‬
‫نازل شد و این اولین سورهی قرآن بود که بر رسول هللا ج‬
‫نازل میگردید‪.‬‬
‫‪ -26‬بعد از نزول سورهی اقرأ ایامی چند وحی قطع شد‬
‫وبعد از آن سورهی مدثر نازل گشت که اولین سوره بعد‬
‫از انقطاع وحی بود‪.‬‬
 ‫قسمت دوم‪:‬‬
‫از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به مدينه‬
‫(‪ )10‬شروع دعوت رسول هللا ج‪:‬‬
‫‪ -27‬دعوت رسول هللا ج در زمان حیاتشان به دو دسته‬
‫تقسیم میشود‪ -1 :‬مکی ‪ -2‬مدنی‪.‬‬
‫دعوت مکی بر دو گونه بود‪ -1 :‬مخفیانه ‪ -2‬علنی‪.‬‬

‫(‪ )11‬دعوت مخفیانه‪:‬‬

‫‪ -28‬رسول هللا ج ابتدا به صورت مخفیانه دعوت را‬
‫شروع کردند‪ ،‬و خانواده شان یعنی همسر دخترانش‪ ،‬علی‪،‬‬
‫و زید بن حارثه اسلام آوردند‪.‬‬
‫‪ -29‬سپس رسول هللا ج به صورت مخفیانه کسانی را‬
‫که به آنها اعتماد واطمینان داشتند دعوت میدادند‪ ،‬که‬
‫ابو بکرس نیز در همین زمان مسلمان شد‪ .‬و مردم کم کم‬
‫از دعوت ایشان با خبر شدند و با همدیگر در مورد آن‬
‫صحبت میکردند‪.‬‬
‫‪ -30‬فقرا ومساکین به سرعت به دین اسلام روی‬
‫میآوردند‪ 3 .‬سال از دعوت مخفیانهی رسول هللا ج‬
‫گذشت وعده کمی از صحابه گرامی ایمان آورده بودند‪.‬‬

‫(‪ )12‬دعوت علنی‪:‬‬

‫‪ -31‬بعد از آن دستور هللا عزوجل برای آشکارا نمودن‬
‫دعوت بر رسول هللا ج نازل گردید‪ .‬هللا عزوجل میفرماید‪:‬‬
‫ض ع ِن ۡٱل ُم ۡش ِر ِكین‪[ ﴾٩٤‬الحجر‪ ]94 :‬یعنی‪:‬‬
‫﴿فٱصۡ د ۡع بِما ت ُ ۡؤم ُر وأ ۡع ِر ۡ‬
‫«پس آشكارا بيان كن آنچه را كه بدان فرمان داده میشوی و‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪9‬‬ ‫مدينه‬

‫به مشركان اعتنا مكن»‪.‬‬

‫‪ -32‬رسول هللا ج بر کوه صفا رفتند ودعوتشان را برای‬
‫مردم آشکار نمودند و به آنان خبر دادند که ايشان‬
‫فرستادهی هللا به سوی همه جهانیان میباشند‪.‬‬

‫(‪ )13‬عكس العمل قريش در مقابل دعوت علنی پیامبر ج‪:‬‬

‫‪ -33‬اولین عکس العمل قریش در مقابل دعوت رسول‬
‫هللا ج این بود که گروهی را نزد عمویش ابو طالب‬
‫فرستاند تا رسول هللا ج را از دعوتش منع نماید‪.‬‬
‫‪ -34‬سعی وتلاش قریش در وساطت ابو طالب در منع‬
‫برادر زادهاش رسول هللا ج نتیجهای نداد‪ .‬به همين سبب‬
‫ولید بن مغیره را فرستادند تا به رسول هللا ج پیشنهاداتی‬
‫بدهد‪.‬‬
‫‪ -35‬ولید بن مغیره با رسول هللا ج گفتگو کرد‪ ،‬ايشان‬
‫آیاتی از قرآن را برای او تلاوت کردند که بسیار تحت تأثير‬
‫آیات قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ -36‬ولید به سوی قریش بازگشت وآنان را نصیحت کرد‬
‫که یا از رسول هللا ج پیروی کنند‪ ،‬و یا او را رها کنند که در‬
‫میان عرب به دعوت خو يش ادامه دهد ولی قریش رأی‬
‫او را رد کردند‪.‬‬
‫‪ -37‬ولید بن مغیره رسول هللا ج را ساحر ناميد‪ ،‬در مورد‬
‫او آیاتی از سورهی مدثر نازل شد که او را به آتش‬
‫جهنم وعده میداد‪ ،‬هللا عزوجل میفرماید‪﴿ :‬ذ ۡرنِي وم ۡن‬
‫خل ۡقتُ و ِحیدٗا‪[ ﴾١١‬المدثر‪ ]11 :‬يعني‪« :‬مرا وکسی که او را تنها‬
‫خلق نمودم واگذار»‪.‬‬
‫‪ -38‬در اين زمان عبد هللا بن أم مکتومس که فردی نابینا‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪10‬‬
‫بود مسلمان شد‪ ،‬وبعد از بلال مؤذن اسلام گردید‪.‬‬
‫‪ -39‬كارهايی كه قریش در دشمنی وجنگ با رسول هللا‬
‫ج انجام میدادند عبارت بودند از‪ :‬ایجاد شک وشبهه در‬
‫مورد قرآن‪ ،‬مخالفت با قرآن‪ ،‬رويارويی با دعوت ورسول‬
‫هللا ج‪.‬‬

‫(‪ )14‬شكنجه شدن مسلمانان توسط قریشیان‪:‬‬

‫‪ -40‬قریشيان در جدال خود با رسول هللا ج پیروز نشد‪،‬‬
‫بنابراین به فکر افتاد كه از راه دیگری اقدام کند‪ ،‬که این‬
‫راه اذیت وآزار وشکنجه کسانی بود که مسلمان میشدند‬
‫و این امتحان سختی برای صحابه بود‪.‬‬
‫‪ -41‬هللا عزوجل رسول هللا ج را از طريق عمویشان ابو‬
‫طالب از قریش در امان نگه داشتند‪.‬‬
‫‪ -42‬کسی که بیشترین وسختترین شکنجهها را متحمل‬
‫شد َخبَّاب بن الأ َ َرتس بود‪.‬‬
‫‪ -43‬ابو بکر صدیقس کاری بسیار ستودنی انجام داد‪،‬‬
‫وآن‪ :‬خریدن بردگانی كه مسلمان میشدند را میخرید و‬
‫عامر بن ُف َهیْ َره از جملهی این‬
‫ِ‬ ‫آزاد میکرد‪ ،‬که ِبلال و‬
‫بردگان بودند‪.‬‬

‫(‪ )15‬استهزای پیامبر ج‪:‬‬

‫‪ -44‬قریش راه جدیدی را در پیش گرفت‪ :‬و آن‪ ،‬استهزای‬
‫رسول هللا ج بود‪.‬‬
‫از جمله کسانی که رسول هللا ج را مسخره میکردند‪:‬‬
‫س َود بن َعبْد یَ ُغوث و الأ َ ْ‬
‫س َود بن عبدالمطلب بودند‪.‬‬ ‫الأ َ ْ‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪11‬‬ ‫مدينه‬
‫(‪ )16‬هجرت به حبشه‪:‬‬
‫‪ -45‬قریش به شکنجهی کسانی که ایمان میآوردند‬
‫ادامه داد‪ ،‬و اين بر صحابه بسیار دشوار بود‪ ،‬بنابر این‬
‫رسول هللا ج اجازهی هجرت به سوی حبشه را دادند‪.‬‬
‫‪ -46‬مجموعهای مبارک از صحابه كه شامل ‪ 11‬مرد و‪4‬‬
‫زن بود از مکه خارج شدند و در اولین هجرت در اسلام به‬
‫سوی حبشه هجرت کردند‪.‬‬
‫‪ -47‬از جمله هجرت کنندگان در اولین هجرت بسوی‬
‫حبشه‪ ،‬عثمان بن َعفان وهمسرش رقیه بودند‪.‬‬
‫م ْظ ُعونس قرار‬‫رهبری این گروه بر عهدهی عثمان بن َ‬
‫داشت‪.‬‬
‫‪ -48‬حدیث‪" :‬همانا آن دو –یعنی عثمان ورقیه دختر‬
‫رسول هللا ج‪ -‬اولین کسانی هستند که بعد از لوط‬
‫وابراهیم هجرت کردند"‪ ،‬كه حاکم آن را روایت کرده‪،‬‬
‫حدیثی ضعیف است‪.‬‬
‫‪ -49‬سورهی نجم نازل شد‪ ،‬و رسول هللا ج با صدای بلند‬
‫آن را در کنار کعبه تلاوت کردند‪ ،‬و وقتی به آيات سجده‬
‫رسید‪ ،‬سجده نمود‪ ،‬ومشرکین نیز از عظمت این آیات‬
‫سجده کردند‪.‬‬
‫‪ -50‬خبر سجده کفار قریش بصورتی غیر حقیقی‪ ،‬به‬
‫این صورت که اهل مکه مسلمان شدهاند‪ ،‬به گوش‬
‫مهاجرین حبشه رسیده در نتیجه عدهای از آنان به مکه‬
‫بازگشتند‪.‬‬

‫(‪ )17‬اسلام آوردن حمزه وعمرب‪:‬‬

‫‪ -51‬حمزه بن عبد المطلبس و بعد از او عمر بن‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪12‬‬
‫الخطابس مسلمان شدند‪ ،‬و با مسلمان شدن این دو‬
‫اسلام قوت گرفت‪.‬‬
‫‪ -52‬در چگونگی مسلمان شدن عمر بن الخطابس‬
‫روایتی به ثبوت نرسیده است‪ .‬و داستان مشهوری که‬
‫عمرس كتک زدن او به خواهرش را ‪-‬كه مسلمان شده بود‬
‫‪ ،-‬ویا خواندن سوره طه و ‪ ...‬به ثبوت نرسیده بلکه ابن‬
‫اسحاق آن را بدون سند در کتاب خود ذکر کرده است‪،‬‬
‫وحافظ ابن حجر در لسان الميزان این داستان را بسیار‬
‫منکَر میداند‪.‬‬
‫ضعیف و ُ‬
‫(‪ )18‬تطميع پیامبر ج وطلب معجزه از ایشان‪:‬‬
‫‪ -53‬قریش رویهی جدیدی را برای مقابله با رسول هللا ج‬
‫بکار گرفت‪ ،‬آنها سعی در تطمیع پیامبر ج از طریق مال‪،‬‬
‫زن‪ ،‬و پادشاهی داشتند‪ ،‬به شرط اینکه پیامبر ج از‬
‫دعوتشان دست بردارند‪.‬‬
‫‪ -54‬قریش ُع ْتبَه بن ِربیعه را را فرستاد تا با رسول هللا ج‬
‫در این مورد گفتگو کند‪ .‬رسول هللا ج همهی آنها را رد‬
‫کردند‪.‬‬
‫‪ -55‬پس از آن قریش برای مغلوب كردن رسول هللا ج‪،‬‬
‫از ايشان درخواست معجزاتی همچون دیدن فرشتگان‬
‫وجاری ساختن رودها را كردند‪.‬‬

‫(‪ )19‬هجرت دوم به سوی حبشه‪:‬‬

‫‪ -56‬قریش بار دیگر به ستم وتحت فشار قرار دادن‬
‫کسانی که اسلام میآوردند‪ ،‬بخصوص مسلمانان فقير‬
‫روی آورد‪ .‬رسول هللا ج به اصحابش اجازهی دومین هجرت‬
‫را به سوی حبشه دادند‪.‬‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪13‬‬ ‫مدينه‬

‫‪ -57‬تعداد مهاجرین حبشه در هجرت دوم‪ 82 :‬مرد و‪18‬‬

‫زن بود‪ .‬و رهبری آنان را جعفر بن أبی طالبس بر عهده‬
‫داشت‪.‬‬
‫‪ -58‬هجرت دوم به سوی حبشه دشوارتر از هجرت اول‬
‫بود‪ ،‬و قريش به مسلمانان اذیت وآزار بسیار رساندند‪.‬‬
‫‪ -59‬در راه هجرت به سوی حبشه‪ ،‬ماری خالد بن حِ زامس‬
‫را گزید و بر اثر آن او در مسیر هجرتش وفات کرد‪.‬‬

‫(‪ )20‬تحريمهای قریش‪:‬‬

‫‪ -60‬وقتی قریشیان دیدند که اسلام به سرعت عجیبی‬
‫در حال انتشار است‪ ،‬عهدنامهای ظالمانه را برای تحریم‬
‫بنی هاشم وبنی مطلب نوشتند‪.‬‬
‫‪ -61‬مفاد عهدنامه این بود که هیچ کس با آنان خرید و‬
‫فروش نکند و کسی با آنان نشست وبرخاست نکند‬
‫وارتباطی نداشته باشد‪ ،‬و کسی نه با آنان ازدواج کند‪ ،‬و‬
‫نه به آنان زن بدهد‪ ،‬و این عهد نامه را در داخل کعبه‬
‫آویزان کردند‪.‬‬
‫‪ -62‬بنی عبد المطلب وبنی هاشم در شِ ْعب ابی‬
‫طالب محاصره شدند‪ .‬و این تحریم ‪ 3‬سال به طول‬
‫انجامید‪.‬‬
‫‪ -63‬کسانی که در شعب ابی طالب بودند زندگی‬
‫بسيار دشواری داشتند‪ ،‬گرسنگی و تشنگی به آنان فشار‬
‫میآورد ولی چیزی برای خوردن نمییافتند‪.‬‬
‫مة ومفسر‬ ‫‪ -64‬در مدت زمان محاصره وتحریم َحبْ ُر الأُ َّ‬
‫قرآن‪ ،‬عبد هللا بن عباسب در شعب ابی طالب به دنیا‬
‫آمد‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪14‬‬
‫‪ -65‬برخی از قریشیان که با افراد داخل شِ ْعب عطوفت‬
‫ومهربانی داشتند‪ ،‬توانستند که وارد کعبه شوند تا اين‬
‫عهدنامهی ظالمانه را پاره کنند ولی دیدند که موریانه‬
‫تمام عهدنامه را به جز نام هللا‪ ،‬خورده است‪.‬‬

‫(‪ )21‬وفات ابو طالب‪:‬‬

‫‪ -66‬ابو طالب عموی رسول هللا ج بعد از این محاصره‬
‫از دنیا رفت‪ .‬رسول هللا ج در لحظات آخر از او خواست به‬
‫کلمهی توحید (لا إله إلا هللا) گواهی دهد؛ اما نپذیرفت‪.‬‬
‫‪ -67‬ابو طالب بر کفر از دنیا رفت‪ ،‬و رسول هللا ج بر او‬
‫بسیار اندوهگین شدند‪ ،‬وفرمودند‪ " :‬تا زمانی که نهی‬
‫نشدهام برایت طلب آمرزش میکنم"‪( .‬متفق عليه)‬
‫‪ -68‬فرمودهی هللا عزوجل در سورهی توبه نازل گردید‬
‫که هللا‪ ،‬رسولش و مؤمنین را از طلب آمرزش برای‬
‫مشرکین نهی میکرد؛ حتی اگر نزدیکترین کسانشان‬
‫باشند‪.‬‬
‫‪ -69‬هللا عزوجل فرمود‪﴿ :‬ما كان ِللنَّبِي ِ وٱلَّذِين ءامنُ ٓواْ أن‬
‫ي ۡست ۡغ ِف ُرواْ ِل ۡل ُم ۡش ِر ِكین ول ۡو كانُ ٓواْ أ ُ ْو ِلي قُ ۡرب ٰى ِم ۢن بعۡ ِد ما تبیَّن ل ُه ۡم أنَّ ُه ۡم‬
‫ب ۡٱلج ِح ِیم‪[ ﴾١١٣‬التوبة‪ ]113 :‬یعنی‪« :‬پيامبر و مؤمنان را‬ ‫أصۡ ٰح ُ‬
‫نسزد که برای مشرکان آمرزش بخواهند هر چند که خويشاوند‬
‫باشند‪ ،‬پس از آنکه برايشان روشن شد که آنان اهل دوزخ اند»‪.‬‬
‫‪ -70‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬ابو طالب‪ ،‬کمترین عذاب‬
‫اهل دوزخ را میچشد‪ ،‬کفشی پوشیده در حالیکه مغزش‬
‫(از گرمای آن) میجوشد"‪( .‬روایت مسلم)‬

‫(‪ )22‬وفات ام المؤمنین خدیجهل‪:‬‬

‫‪ -71‬خدیجه بنت ُخ َو یْ ِلدل بعد از ابو طالب از دنیا رفت‪،‬‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪15‬‬ ‫مدينه‬

‫و در منطقهای به نام َح ُجون در مقابر مکه دفن شد‪.‬‬

‫در آن زمان هنوز نماز جنازه مشروع نگردیده بود‪.‬‬
‫‪ -72‬جبریل÷ دربارهی خديجهل به رسول هللا ج فرمودند‪:‬‬
‫ب ال صخب‪ ،‬فِی ِه وال نصب»‪ .‬يعنی‬ ‫ت فِي ْالجنَّ ِة ِم ْن قص ٍ‬ ‫«بشرها ِبب ْی ٍ‬
‫"خدیجه را بشارت بده به خانهای در بهشت از مرواريدی‬
‫م َج َّوف (یعنی درون آن خالی است برای زندگی کردن) که‬ ‫ُ‬
‫هيچ ناله و فرياد و خستگی و رنجي‪ ،‬در آن يافت‬
‫نمیشود"‪( .‬متفق علیه)‬
‫‪ -73‬جبریل÷ به رسول هللا ج فرمودند‪« :‬ه ِذ ِه خدِيجةُ ق ْد أتتْك‬
‫سالم ِم ْن‬‫معها ِإنا ٌء فِی ِه ِإدا ٌم أ ْو طعا ٌم أ ْو شرابٌ ‪ ،‬فإِذا ِهي أتتْك‪ ،‬فا ْقرأْ علیْها ال َّ‬
‫ربِها ع َّز وجلَّ‪ ،‬و ِمنِي»‪ " .‬این خدیجه است که نزد تو آمد‪،‬‬
‫ظرفی را به همراه دارد که غذا یا نوشیدنی در آن است‪،‬‬
‫هرگاه نزد تو آمد از طرف پروردگارش واز طرف من به او‬
‫سلام برسان"‪( .‬متفق علیه)‬
‫‪ -74‬رسول هللا ج از وفات عمویش ابو طالب‬
‫وهمسرش خدیجه‪ ،‬بسیار اندوهگین شدند‪ .‬اما نامگذاری‬
‫این سال‪ ،‬به سال حزن واندوه به ثبوت نرسیده است‪.‬‬

‫دة ب‪:‬‬
‫س ْو َ‬
‫(‪ )23‬ازدواج رسول هللا ج با عایشه و َ‬
‫‪ -75‬رسول هللا ج بعد از وفات خدیجهل‪ ،‬با عایشهل عقد‬
‫کردند‪ ،‬و بدین ترتیب عایشهل اولین همسر ايشان بعد از‬
‫خدیجه بودکه با او عقد كردند‪.‬‬
‫م َعه عقد‬‫ده بنت َز ْ‬‫س ْو َ‬
‫‪ -76‬رسول هللا ج بعد از او‪ ،‬با َ‬
‫ده اولین زنی بود‬ ‫س ْو َ‬‫کردند و بدین ترتیب بعد از خدیجه َ‬
‫که با او ازدواج نمودند‪.‬‬
‫س ْو َدهل تقریبا به مدت ‪ 3‬سال با رسول هللا ج تنها‬ ‫‪َ -77‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪16‬‬
‫زندگی کرد‪ ،‬و یکی از پایبندترین مردم در برابر دستورات‬
‫رسول هللا ج بود‪.‬‬

‫(‪ )24‬شدت یافتن اذیت وآزار قریش پس از وفات ابو طالب‪:‬‬

‫‪ -78‬پس از وفات ابو طالب اذیت وآزار قریش بر رسول‬
‫هللا ج بیشتر شد‪ ،‬به گونهای که نادانان بر ایشان جرأت‬
‫پیدا کردند‪ ،‬این در حالی بود که در زمان حیات ابو طالب‬
‫کسی چنین جرأتی نداشت‪.‬‬
‫‪ -79‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬قریش اذیتی را که از آن‬
‫بدم بیاید به من نرساند تا اینکه ابو طالب وفات کرد"‪.‬‬
‫(روایت امام بیهقی در دلائل النبوة با اسنادی صحیح)‪.‬‬
‫م َعيْط مشیمهی شتر را بر رسول هللا‬ ‫‪ُ -80‬ع ْقبَة بن أبی ُ‬
‫ج انداخت‪ ،‬ولباسش را به دور گردن ایشان کرد ونزدیک‬
‫بود ایشان را خفه کند‪.‬‬
‫‪ -81‬ابو جهل –كه لعنت هللا بر او باد‪ -‬نیز سعی کرد که‬
‫هنگام سجده رسول هللا ج پا بر گردن ایشان نهد‪ ،‬اما هللا‬
‫عزوجل پیامبرش را حفظ نمود‪.‬‬
‫‪ -82‬رسول هللا ج فرمودند‪« :‬لق ْد أُوذِيتُ ِفي َّ ِ‬
‫ّللا‪ ،‬وما يُؤْ ذى أحدٌ‪،‬‬
‫اف أحدٌ»‪" .‬همانا آنقدر در راه هللا اذیت‬ ‫ولق ْد أ ُ ِخ ْفتُ فِي َّ ِ‬
‫ّللا‪ ،‬وما يُخ ُ‬
‫وآزار به من رسانده شده که هیچ کسی چنین اذیت وآزاری‬
‫به خود ندیده است‪ ،‬وآنقدر در راه خدا ترسانده شدهام که‬
‫کسی اینچنین ترسانده نشده است‪( ." ،‬روایت احمد‪،‬‬
‫واسناد آن صحیح است)‬

‫(‪ )25‬اجازهی ابو بکرس برای هجرت‪:‬‬

‫‪ -83‬ابو بکر صدیقس به علت شدت سختی در مکه از‬
‫رسول هللا ج اجازه هجرت به حبشه را خواست‪ ،‬ورسول‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪17‬‬ ‫مدينه‬

‫هللا ج به ایشان اجازه دادند‪.‬‬

‫‪ -84‬ابو بکر صدیقس به قصد هجرت به حبشه خارج‬
‫شد‪ ،‬وهنگامی که به منطقه ِب ْرک الغِ ماد رسید مردی با او‬
‫ملاقات کرد که به او ابن ال ُّد ُغنَّة میگفتند‪.‬‬
‫‪ -85‬ابن ال ُّد ُغنَّة كه رئیس قبیله قاره بود‪ ،‬ابو بکر را پناه‬
‫داد‪ ،‬وبه او گفت‪ :‬برگرد وپروردگارت را در مکه عبادت کن‪.‬‬
‫و از آن پس قریشیان به او آزار نمیرساندند‪.‬‬
‫‪ -86‬قریشیان از اینکه ابن ال ُّد ُغنَّة ابو بکرس را پناه داده‬
‫بود‪ ،‬بسیار ناراحت بودند‪ ،‬زیرا ابو بکرس آشکارا قرآن را‬
‫تلاوت میکرد‪.‬‬
‫‪ -87‬ابن ال ُّد ُغنَّة از ابو بکر صدیقس خواست که قرآن را‬
‫با صدای بلند وآشکارا نخواند اما ابو بکرس نپذیرفت وپناه‬
‫ابن ال ُّد ُغنَّة را برگرداند‪ ،‬وهمچنان در مکه باقی ماند‪.‬‬

‫(‪ )26‬رفتن رسول هللا ج به طائف‪:‬‬

‫‪ -88‬بعد از اینکه سختیها بر پیامبر ج شدت گرفت‪،‬‬
‫پیاده به سوی طائف حرکت کردند وآنان را به سوی‬
‫اسلام دعوت دادند‪.‬‬
‫‪ -89‬مردم طائف با سنگ زدن‪ ،‬از رسول هللا ج استقبال‬
‫نمودند‪ ،‬آنچنان که از پاهای مبارکشان خون جاری شده‬
‫بود‪.‬‬
‫‪ -90‬رسول هللا ج اندوهگین از طائف خارج شدند‬
‫وآنقدر غم و اندوه بر ایشان چیره شده بود که وقتی به‬
‫خود آمدند‪ ،‬متوجه شدند که به َق ْر ُن الثعالب رسیدهاند‪.‬‬
‫َق ْر ُن الثعالب‪ :‬مکانی بین مکه و طائف‪ ،‬ومحل احرام‬
‫نازل نیز‬
‫الم ِ‬
‫ً‬ ‫بستن اهل طائف ونجد میباشد که به َق ْرن‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪18‬‬
‫معروف میباشد‪ ،‬ودر فاصله ‪ 80‬کیلومتری مکه قرار‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ -91‬جبریل÷ به همراه فرشتهی کوهها‪ ،‬بر رسول هللا ج‬
‫نازل شد و از ایشان خواستند که بین هلاک نمودن اهل‬
‫طائف و یا صبر کردن یکی را انتخاب کنند‪ ،‬ایشان ج صبر‬
‫را برگزیدند‪.‬‬
‫م ْطعِ م بن‬
‫‪ -92‬رسول هللا ج به مکه بازگشتند و در پناه ُ‬
‫َع ِدی وارد مکه شدند‪.‬‬

‫(‪ )27‬اسراء ومعراج ‪( 1‬اتفاقات پیش از سفر)‬

‫‪ -93‬اسراء ومعراج پس از سالهای طولانی که از‬
‫دعوت گذشته بود‪ ،‬برای تثبیت و بزرگداشت رسول هللا ج‬
‫پیش آمد‪.‬‬
‫‪ -94‬هللا عزوجل قصهی اسراء را در سورهی اسراء و‬
‫داستان معراج را در سورهی نجم بیان فرمودهاند‪.‬‬
‫‪ -95‬سفر اسراء ومعراج یکی از بزرگترین معجزات‬
‫پیامبر ج به شمار میآید که با آن‪ ،‬هللا عزوجل پیامبرش را‬
‫تکریم نمود‪.‬‬
‫‪ -96‬اسراء ومعراج در کمتراز یک شب اتفاق افتاد‪.‬‬
‫رسول هللا ج بعد از نماز عشاء خارج شدند وقبل از صبح‬
‫بازگشتند‪ .‬حقیقتا معجزهای است که هیچ کس نمیتواند‬
‫آن را تصور کند‪.‬‬
‫‪ -97‬این سفر با آمدن جبریل÷ نزد رسول هللا ج شروع‬
‫شد‪ ،‬جبریل ایشان را از خانهاش آمد به کعبه ببرد‪.‬‬
‫‪ -98‬در کنار کعبه جبریل÷ سینهی رسول هللا ج را‬
‫شکافت وقلب مباركشان را بیرون آورد وآن را با آب زمزم‬
‫شستشو داد‪ ،‬ومملو از ایمان وحکمت نمود‪ .‬سپس آن را‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪19‬‬ ‫مدينه‬

‫به جای خود برگرداند‪ ،‬و سینهی مبارکشان را دوخت‪.‬‬

‫‪ -99‬آنگاه رسول هللا ج به همراه جبریل÷ سوار بر ُبراق‬
‫شدند‪ ،‬لحظاتی نگذشت که به مسجد الأقصی رسیدند‪.‬‬
‫ُبراق‪ :‬حیوانی سفید رنگ‪ ،‬بزرگتر از الاغ وکوچکتر از قاطر‬
‫بود که سرعتی بسیار زیاد داشت به گونهای که هر‬
‫پرشش تا جایی که چشم کار میکرد بود‪.‬‬

‫(‪ )28‬اسراء ومعراج ‪( 2‬در مسجد الأقصی)‬

‫‪ -100‬هنگامی که رسول هللا ج وارد مسجد الأقصی‬
‫شدند امری بسیار بزرگ را مشاهده نمود‪ .‬هللا عزوجل‬
‫همهی پیامبران را برای ایشان زنده گرداند‪.‬‬
‫‪ -101‬تعداد پیامبران ‪ 124‬هزار نفر‪ ،‬وتعداد رسولان ‪315‬‬
‫نفر میباشد‪ .‬این تعداد در حدیث ابو ذرس در صحیح ابن‬
‫حبان ذکر شده است‪.‬‬
‫‪ -102‬هنگامی که رسول هللا ج به همراهی جبریل وارد‬
‫مسجد الأقصی شدند نماز بر پا شد‪ .‬جبریل÷ رسول هللا ج‬
‫را جلو فرستاد تا امامت نماز را عهده دار‪ ،‬امامی که‬
‫مأمومینش امامان همهی انسانها بودند‪.‬‬
‫‪ -103‬چه مکانت ومنزلت عظيمی برای رسول هللا ج‬
‫میباشد که امامت همهی انبیا را به عهده گیرند‪.‬‬

‫(‪ )29‬اسراء ومعراج ‪( 3‬آغاز معراج)‬

‫‪ -104‬هنگامی که از نماز با پیامبران فارغ گشت معراج‬
‫(پله) آورده شد‪ .‬پلهای که شکل واندازهی آن را کسی جز‬
‫هللا عزوجل نمیداند‪.‬‬
‫‪ -105‬رسول هللا ج به همراه جبریل به معراج رفتند‪،‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪20‬‬
‫لحظاتی بیش نگذشت که به آسمان دنیا رسیدند‪ .‬آسمان‬
‫برای آنها باز شد و رسول هللاج در این آسمان امور‬
‫عجیبی مشاهده نمودند‪.‬‬

‫(‪ )30‬اسراء ومعراج ‪( 4‬در آسمان دنیا)‬

‫‪ -106‬رسول هللا ج در آسمان دنیا ابو البشر آدم÷ را‬
‫ملاقات نمودند‪ .‬و حال کسانی را كه ظالمانه مال یتیم را‬
‫میخورند را مشاهده نمودند‪.‬‬
‫‪ -107‬رسول هللا ج در آسمان دنیا حال غیبت کنندگان‪،‬‬
‫زناكاران و ربا خواران را مشاهده نمودند‪ ،‬پناه میبریم به‬
‫هللا از این اعمال‪.‬‬

‫(‪ )31‬اسراء ومعراج ‪( 5‬در آسمان دوم‪ ،‬سوم‪ ،‬چهارم و پنجم)‬

‫‪ -108‬سپس رسول هللا ج همراه با جبریل÷ به آسمان‬
‫دوم بالا رفتند‪ ،‬و در آن‪ :‬دو پسر خاله را ديدند‪ :‬یحیی بن‬
‫زکریا و عیسی بن مریم علیهما السلام‪.‬‬
‫‪ -109‬سپس به آسمان سوم بالا رفتند و در آن یوسف÷‬
‫را ملاقات کردند‪ .‬رسول هللا ج میفرمایند‪" :‬نیمی از‬
‫زیبایی به او عطا شده است"‪.‬‬
‫‪ -110‬سپس به همراهی جبریل به آسمان چهارم رفتند و‬
‫در آن ادریس÷ را ملاقات کردند‪.‬‬
‫‪ -111‬سپس رسول هللا ج وجبریل÷ به آسمان پنجم بالا‬
‫رفتند‪ ،‬ودر آن هارون÷ را ملاقات نمودند‪.‬‬

‫(‪ )32‬اسراء ومعراج ‪( 6‬در آسمان ششم و هفتم)‬

‫‪ -112‬سپس به آسمان ششم بالا رفتند و در آن موسی÷‬
‫را ملاقات کردند‪.‬‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪21‬‬ ‫مدينه‬

‫‪ -113‬سپس به آسمان هفتم بالا رفتند و در آن پدر‬

‫همهی پیامبران‪ ،‬ابراهیم علیه الصلاة والسلام را ملاقات‬
‫کردند‪.‬‬
‫‪ -114‬ابراهیم÷ به رسول هللا ج فرمود‪" :‬از طرف من‬
‫سلام امتت را برسان وبه آنان خبر ده که خاک بهشت پاک‬
‫وآبش شیرین است‪ ،‬و نهالهای آن‪ :‬سبحان هللا‪ ،‬والحمد‬
‫هلل‪ ،‬ولا إله إلا هللا‪ ،‬و هللا أکبر است"‪( .‬روايت ترمذی وسند‬
‫آن حسن میباشد)‪.‬‬

‫(‪ )33‬اسراء ومعراج ‪( 7‬ادامه سفر)‬

‫‪ -115‬بعد از اینکه رسول هللا ج ملاقات با ابراهیم÷ را به‬
‫اتمام رساند به همراه جبریل÷ به بهشت وارد شدند‪ ،‬و‬
‫چیزهای زیادی را در آنجا مشاهده کردند‪.‬‬
‫‪ -116‬رسول هللا ج در بهشت‪ :‬قصری برای عمر بن‬
‫الخطاب‪ ،‬و کنیزی برای زید بن حارثة را ديدند وبه آنها –‬
‫يعنی عمر و زيد‪ -‬خبر دادند‪ ،‬وبه آنها خبر داد‪.‬‬
‫همچنین رود کوثر‪ ،‬و آتش جهنم در حالکیه خودش را‬
‫در هم میکوبید‪ ،‬ومالک فرشته نگهبان جهنم را‬
‫مشاهده کردند‪( .‬به هللا پناه میبریم از شر آتش‬
‫جهنم)‪.‬‬

‫(‪ )34‬اسراء ومعراج ‪( 8‬بالاترين مقام)‬

‫‪ -117‬سپس جبریل÷ رسول هللا ج را به گوشه و کنار‬
‫آسمان هفتم برد‪ ،‬آنگاه جبریل÷ ایستاد‪.‬‬
‫‪ -118‬پس رسول هللا ج جلو رفتند و به جایی رسیدند که‬
‫هیچ بشر وهیچ فرشتهای به آنجا نرسیده است‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪22‬‬
‫‪ -119‬رسول هللا ج به جایگاهی رسیدند که صدای قلم‬
‫فرشتگانی که حکم هللا را مینویسند را شنیدند‪( .‬روايت‬
‫مسلم)‬

‫(‪ )35‬اسراء ومعراج ‪( 9‬هدایای الهی)‬

‫‪ -120‬آنجا در آن مکان پاک وبلند مرتبه هللا عزوجل با‬
‫پیامبرش ج صحبت کرد و نمازهای پنجگانه را بر ايشان‬
‫فرض نمود‪.‬‬
‫‪ -121‬در این مکان پاک وعظیم‪:‬‬
‫‪ -‬هللا عزوجل نمازهای پنجگانه را فرض نمودند‪.‬‬
‫‪ -‬گناهان هر مسلمان را بخشیدند‪ ،‬به این معنا که تا‬
‫ابد در دوزخ باقی نمیماند‪.‬‬
‫‪ -‬وآیات پایانی سوره بقره بر ایشان نازل شد‪.‬‬

‫(‪ )36‬اسراء ومعراج ‪( 10‬بازگشت از سفر)‬

‫‪ -122‬پس از اتمام کلام هللا عزوجل با رسول هللا ج‪،‬‬
‫ايشان به نزد جبریل رفتند‪ ،‬وسپس با هم به مسجد‬
‫الأقصی رفته واز آنجا ایشان سوار بر ُبراق شده وبه مکه‬
‫برگشتند‪.‬‬
‫‪ -123‬رسول هللا ج قومش را از ماجرای اسراء ومعراج با‬
‫خبر ساختند وبزرگی وعظمت آن را برایشان بازگو کردند‬
‫ولی آنها ایشان را تکذیب کردند وتنی چند از مسلمانان‬
‫به خاطر عدم درک این امر بزرگ مرتد شدند‪.‬‬
‫أبو بکر صدیقس آمدند وایشان را تصدیق کردند‪ .‬رسول‬
‫هللا ج به أبو بکرس فرمودند‪ :‬تو ای أبو بکر‪ ،‬صدیق‬
‫هستی‪ ،‬به همین دلیل لقب صدیق گرفتند‪.‬‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪23‬‬ ‫مدينه‬
‫(‪ )37‬اسراء ومعراج ‪( 11‬تعیین اوقات نماز)‬
‫‪ -124‬جبریل÷ یک روز بعد از اسراء ومعراج بر رسول هللا‬
‫ج نازل گردید تا اوقات نمازهای پنجگانه را به ايشان‬
‫بياموزد‪.‬‬
‫‪ -125‬در اسراء ومعراج هر نماز پنجگانه دو رکعت فرض‬
‫گردید مگر نماز مغرب که ‪ 3‬رکعت تعيين شد‪.‬‬
‫‪ -126‬در آن زمان قبله به سوی بیت المقدس بود‪.‬‬
‫ورسول هللا ج هنگامی که نماز میخواند کعبه را پیش‬
‫روی خود قرار میداد و به سوی بیت المقدس نماز‬
‫میخواند‪ ،‬وبدین صورت به سوی دو قبله میخواند‪.‬‬

‫(‪ )38‬دو نیم شدن ماه‪:‬‬

‫‪ -127‬قریشيان از پیامبر ج معجزهای حسی وملموس‬
‫درخواستند‪.‬‬
‫‪ -128‬رسول هللا ج از پروردگار خواستند ماه را به دو نیم‬
‫کند‪ .‬هللا سبحانه وتعالی نیز آن را به دو نیم کرد‬
‫وقریشیان آن را دیدند‪.‬‬
‫‪ -129‬وقتی قریشيان این معجزهی خارق العاده را‬
‫مشاهده نمودند‪ ،‬آن را تکذیب کرده‪ ،‬وگفتند‪ :‬به خدا قسم‬
‫تو ساحری‪ .‬معجزهای که جز انسان معاند کسی دیگر آن را‬
‫انکار نمیکند‪.‬‬
‫‪ -130‬آنگاه هللا عزوجل این آیه را نازل فرمود‪ۡ ﴿ :‬ٱقترب ِ‬
‫ت‬
‫ساعةُ وٱنش َّق ۡٱلقم ُر‪ ١‬وإِن ير ۡواْ ءاي ٗة يُعۡ ِر ُ‬
‫ضواْ ويقُولُواْ ِس ۡح ‪ٞ‬ر ُّم ۡست ِم ‪ٞ‬ر‪٢‬‬ ‫ٱل َّ‬
‫وكذَّبُواْ وٱتَّبعُ ٓواْ أ ۡهوآء ُه ۡۚۡم و ُك ُّل أمۡ ٖر ُّم ۡست ِق ‪ٞ‬ر‪[ ﴾٣‬القمر‪ ]3-1 :‬یعنی‪:‬‬
‫«قیامت نزدیک شد‪ ،‬وماه شکافته شد‪ .‬و اگر نشانهای را ببینند‬
‫سرگردانی میکنند‪ ،‬و میگویند این نشانه سحری است باطل‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪24‬‬
‫وگذرا‪ ،‬و تکذیب کردند و از هوای نفسشان پیروی کردند‪ ،‬و هر‬
‫امری ثابت و ماندگار میماند»‪.‬‬

‫(‪ )39‬دعوت قبایل به اسلام‪:‬‬

‫‪ -131‬رسول هللا ج به این فکر افتادند که قبایل عرب را به‬
‫اسلام دعوت کنند‪ .‬شاید قبیلهای ایمان آورد و ایشان را‬
‫یاری نماید‪.‬‬
‫‪ -132‬وقتی رسول هللا ج در بین قبایل دعوت میدادند‪،‬‬
‫ابو لهب و ابو جهل ‪-‬که هللا آنان را روسياه گرداند‪ -‬به‬
‫نوبت رسول هللا ج را تکذیب میکردند‪.‬‬
‫‪ -133‬عکس العمل قبایل عرب در مقابل دعوت پیامبر ج‬
‫متفاوت بود‪ .‬گروهی از ایشان برائت جستند‪ ،‬و گروهی‬
‫طمع در جانشینی ایشان داشتند و گروهی نیز سکوت‬
‫اختیار کردند‪.‬‬

‫(‪ )40‬سر آغاز ايمان آوردن انصار‪:‬‬

‫‪ -134‬در سال ‪ 11‬بعثت‪ ،‬در موسم حج‪ ،‬رسول هللا ج با‬
‫شش نفر از خزرج که هللا عزوجل به آنها ارادهی خیر‬
‫داشت ملاقات کرده‪ ،‬و آنان را به سوی اسلام دعوت‬
‫کردند‪.‬‬
‫‪ -135‬این شش نفر که به پیامبر ج ایمان آوردند‪ ،‬عبارت‬
‫ارة‪ ،‬و َع ْوف بن الحارث‪ ،‬و را ِفع بن‬
‫أس َعد بن ُز َر َ‬
‫بودند از‪ْ :‬‬
‫مالک‪ ،‬و ُق ْطبَه بن عامر‪ ،‬و ُع ْقبَه بن عامر وجابر بن عبد‬
‫هللا بن ِرئاب –رضی هللا عنهم‪.-‬‬
‫‪ -136‬این چند نفر به مدینه بازگشتند و برای قومشان از‬
‫رسول هللا ج گفتند و آنان را به دین اسلام دعوت دادند‪ ،‬تا‬
‫اینکه اسلام در بینشان منتشر گشت‪.‬‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪25‬‬ ‫مدينه‬

‫‪ -137‬خانهای از خانههای انصار باقی نماند مگر اینکه نام‬

‫رسول هللا ج در آن برده میشد‪ .‬در سال ‪ 12‬بعثت ‪ 12‬نفر‬
‫از انصار برای انجام مناسک حج به مکه رفتند‪.‬‬

‫(‪ )41‬بیعت َع َقبه اول‪:‬‬

‫‪ -138‬این گروه ‪ 12‬نفره با رسول هللا ج ملاقات کرده وبا‬
‫ایشان بیعت نمودند که این بیعت به بیعت َع َقبهی اول‬
‫مشهور است‪ .‬از جمله اشتباهات این است که برخی این‬
‫بیعت را بیعت زنان مینامند‪.‬‬
‫‪ -139‬مفاد بیعت َع َقبه اول‪:‬‬
‫اطاعت از رسول هللا ج در خوشی وناخوشی و در‬ ‫‪-‬‬
‫سختی و آسانی‪.‬‬
‫نصرت ویاری ایشان به هنگام آمدن به مدینه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -140‬نامگذاری این بیعت به بیعت زنان اشتباهی است‬
‫از طرف برخی راویان حديث‪ .‬در حالیکه از زنان نه در این‬
‫بیعت و نه در بندهای آن‪ ،‬نامی برده نشده است‪.‬‬

‫م ْیرس به مدینه‪:‬‬
‫ص َعب بن ُع َ‬
‫م ْ‬
‫(‪ )42‬ارسال ُ‬
‫‪ -141‬هنگامی که گروه انصار قصد برگشتن به مدینه را‬
‫میْرس را با آنان فرستاد‬ ‫ص َعب بن ُع َ‬ ‫م ْ‬ ‫داشتند‪ ،‬رسول هللا ج ُ‬
‫تا اصول دین را به انصار بیاموزد‪.‬‬
‫ص َعب دو رئیس قبیله بنی عبد الأ َ ْ‬
‫ش َهل‬ ‫م ْ‬‫‪ -142‬از طریق ُ‬
‫ضیرب مسلمان شدند‪.‬‬ ‫سیْد بن ُح َ‬ ‫معاذ و ُأ َ‬‫س ْعد بن ُ‬
‫یعنی‪َ :‬‬
‫ارة اقامت گزید و‬ ‫س َعد بن ُز َر َ‬ ‫‪ -143‬مصعب در خانهی أَ ْ‬
‫مردم را به سوی اسلام دعوت میداد‪ ،‬تا اینکه خانهای از‬
‫خانههای انصار باقی نماند مگر اینکه اسلام به آن وارد‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪26‬‬
‫شد‪.‬‬

‫(‪ )43‬بیعت َع َقبه دوم‪:‬‬

‫‪ -144‬در سال ‪ 13‬بعثت‪ 73 ،‬مرد و ‪ 2‬زن از انصار‪ ،‬برای‬
‫ملاقات با رسول هللا ج در مراسم حج شركت کردند‪ ،‬تا‬
‫اینکه بزرگترین توافقنامهی تاریخ اسلام را ببندند‪.‬‬
‫‪ -145‬ارتباطهای پنهانی بین پیامبر ج و بین آن ‪ 73‬نفر از‬
‫انصار رد وبدل شد تا در نیمههای ایام تشریق در شِ عبی‬
‫که در کنار عقبه بود‪ ،‬جمع شوند‪.‬‬
‫ایام تشریق‪ :‬روزهای ‪ 12 ،11‬و‪ 13‬ذی الحجه میباشد‪.‬‬
‫‪ -146‬در شب موعود‪ ،‬رسول هللا ج با آن ‪ 73‬مرد و‪ 2‬زن‬
‫که همگی از انصار بودند‪ ،‬برای بستن بزرگترین بیعتب که‬
‫به بیعت عقبهی دوم معروف شد‪ ،‬جمع شدند‪.‬‬
‫‪ -147‬اولین کسی که با پیامبر ج بیعت کرد البَراء بن‬
‫م ْعرورس بود‪ .‬سپس رؤسای انصار بیعت کردند‪.‬‬ ‫َ‬
‫(‪ )44‬مفاد بیعت َع َقبه دوم‪:‬‬
‫‪ -148‬بندهای این بیعت عبارت بودند از‪:‬‬
‫‪ -‬سمع وطاعت از پیامبر ج در سختی و آسانی‪.‬‬
‫‪ -‬حمایت و یاری ایشان به هنگام آمدن به مدینه‪.‬‬
‫‪ -149‬بیعت کنندگان به پیامبر ج گفتند‪ :‬اگر ما به این‬
‫بیعت وفا نمودیم چه چیزی برای ما خواهد بود؟ فرمودند‪:‬‬
‫بهشت‪ .‬بنابراین همگیشان موافقت نمودند‪.‬‬
‫‪ -150‬از اشتباهات ابن اسحاق در سیرت این است که‬
‫میگوید رسول هللا ج در این بیعت بر جهاد نیز بیعت‬
‫گرفته است‪ .‬ابن هشام نیز در این اشتباه از ابن اسحاق‬
‫پیروی کرده است‪ ،‬واین بدون شک از جمله اشتباهات این‬
 ‫قسمت دوم‪ :‬از بعثت رسول هللا ج تا هجرتشان به‬
‫‪27‬‬ ‫مدينه‬

‫دو عالم بزرگوار –كه رحمت هللا بر آنها باد‪ -‬است‪ ،‬زیرا‬
‫جهاد در سال اول هجرت‪ ،‬فرض شد‪.‬‬
‫‪ -151‬اینگونه این بیعت بزرگ بسته شد‪ .‬بیعتی که سبب‬
‫هجرت به مدینه گشت تا بنای دولتی اسلامی باشد‪.‬‬
‫‪ -152‬کَ ْعب بن مالکس میگوید‪" :‬شب عقبه‪ ،‬هنگامی‬
‫که بر اسلام پیمان میبستیم‪ ،‬همراه رسول هللا ج حضور‬
‫داشتم‪ ،‬و دوست ندارم که آن شب را با غزوهی بدر عوض‬
‫کنم "‪( .‬متفق عليه)‬
‫‪ -153‬بعد از بیعت َع َقبهی دوم‪ ،‬هنگامیکه انصار به‬
‫مدینه بازگشتند‪ ،‬رسول هللا ج خوشحال بودند‪ .‬زیرا هللا‬
‫عزوجل انصار را يار و پشتیبان ایشان قرار داده بود‪.‬‬
 ‫قسمت سوم‪:‬‬
‫هجرت به مدینه‬
‫(‪ )45‬آغاز هجرت صحابه به مدینه‪:‬‬
‫‪ -154‬رسول هللا ج به یارانشان دستور داد که به مدینه‬
‫هجرت کنند وبه برادران انصارشان بپیوندند‪.‬‬
‫‪ -155‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬به من دستور داده شده‬
‫که (به سوی) شهری (هجرت کنم) که بر شهرهای دیگر‬
‫مسلط میشود‪ .‬به آن یثرب میگویند وآن‪ ،‬مدینه است‪.‬‬
‫مردم (بد) را از خود پاک و جدا میسازد‪ ،‬همانگوه که‬
‫کوره‪ ،‬ناپاکی آهن را پاک میکند"‪( .‬متفق عليه)‬
‫‪ -156‬صحابه رضی هللا عنهم گروه گروه به صورت‬
‫مخفیانه‪ ،‬پیاده وسواره هجرت میکردند‪ .‬ورسول هللا ج‬
‫باقی ماندند ومنتظر اجازه هللا عزوجل بودند که به ایشان‬
‫اجازهی هجرت دهد‪.‬‬

‫(‪ )46‬اولين مهاجرين‪:‬‬

‫عازبس میگوید‪ :‬اولین کسانی که از یاران‬ ‫ِ‬ ‫‪ -157‬بَ َراء بن‬
‫میْر وابن أم‬ ‫ص َعب بن ُع َ‬
‫م ْ‬‫رسول هللا ج نزد ما آمدند ُ‬
‫مکْتوم بودند‪ ،‬سپس َعمار‪ ،‬بلال و سعد آمدند‪( .‬روايت‬ ‫َ‬
‫بخاري)‬
‫‪ -158‬هجرت صحابه آسان نبود‪ .‬قریش برای ممانعت از‬
‫هجرت صحابه‪ ،‬هر کاری را انجام میداد‪.‬‬
‫سد ‪ -‬برادر شیری رسول هللا ج‬ ‫مه بن عبد الأ َ َ‬
‫س َل َ‬
‫‪ -159‬ابو َ‬
‫مة‪،‬‬
‫‪ ،-‬عامر بن َربیعة به همراه همسرش لیلی بنت أبی َح ْث َ‬
‫و فرزندان َج ْحش هجرت نمودند‪.‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫قسمت سوم‪ :‬هجرت به مدینه‬
‫(‪ )47‬هجرت عمر بن الخطابس‪:‬‬
‫‪ -160‬عمر بن الخطابس نیز شبانه و به صورت مخفیانه‬
‫به همراه َعیاش بن أبی َربیعة وهِ شام بن العاص هجرت‬
‫کرد‪( .‬بر اساس روايت ابن اسحاق در سیرت با سندی‬
‫صحیح)‪.‬‬
‫‪ -161‬اما داستان هجرت آشکار عمر بن الخطابس‪ ،‬واین‬
‫گفتهی او که‪" :‬هر کس میخواهد مادرش به عزايش‬
‫بنشیند وفرزندانش یتیم شوند ‪ ،"...‬این روایتی ضعیف‬
‫بوده وثابت نشده است‪( .‬ابن الأَثیر در ُأ ْ‬
‫سد الغابة آن را‬
‫روایت کرده)‬

‫(‪ )48‬هجرت اکثر مسلمانان به مدینه‪:‬‬

‫‪ -162‬دو ماه از بیعت عقبهی دوم نگذشته بود که در‬
‫مکه جز رسول هللا ج وابو بکرس و خانوادهاش و کسانی‬
‫که توانایی هجرت نداشتند‪ ،‬کس دیگری باقی نمانده بود‪.‬‬
‫‪ -163‬رسول هللا ج اطمینان یافتند که از یارانشان کسی‬
‫باقی نمانده است و همه هجرت کردهاند مگر کسانی که‬
‫زندانی یا بیمارند‪ ،‬و یا توان خروج را ندارند‪.‬‬
‫مكررا از رسول هللا ج اجازهی‬‫ً‬ ‫‪ -164‬ابو بکر صدیقس‬
‫هجرت میخواست اما رسول هللا ج به او میفرمودند‪:‬‬
‫"عجله نکن‪ ،‬شاید هللا عزوجل همراهی را برایت قرار‬
‫دهد"‪.‬‬

‫(‪ )49‬هجرت رسول هللا ج ‪( 1‬انتخاب همراه)‪:‬‬

‫‪ -165‬اجازهی هجرت رسول هللا ج از طرف هللا عزوجل با‬
‫ب أ ۡد ِخ ۡلنِي ُم ۡدخل ِ‬
‫ص ۡد ٖق وأ ۡخ ِر ۡجنِي ُم ۡخرج‬ ‫این آیه داده شد‪﴿ :‬وقُل َّر ِ‬
‫ص ٗیرا‪[ ﴾٨٠‬اإلسراء‪ ،]80 :‬هللا‬ ‫س ۡل ٰط ٗنا نَّ ِ‬
‫ٱجعل ِلي ِمن لَّدُنك ُ‬
‫ص ۡد ٖق و ۡ‬
‫ِ‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪30‬‬
‫متعال ابو بکر صدیقس را به عنوان همراه رسول هللا ج‬
‫تعیین کردند‪.‬‬
‫‪ -166‬رسول هللا ج ابو بکر صدیق را از اجازه هجرت به‬
‫همراهی او‪ ،‬با خبر نمود‪ ،‬ابو بکر صدیق نیز دو شتر را‬
‫برای خود وایشان آمده کرد‪.‬‬

‫(‪ )50‬هجرت رسول هللا ج ‪( 2‬نقشه قریش وشروع سفر)‪:‬‬

‫‪ -167‬کفار قریش در دار الندوة جمع شده‪ ،‬و برای قتل‬
‫رسول هللا ج به توافق رسیدند وجایزه آن را ‪ 100‬شتر‬
‫تعیین کردند‪.‬‬
‫‪ -168‬هللا متعال پیامبرش ج را با آگاه ساختن ایشان از‬
‫کید و مکر قریشیان‪ ،‬حفظ نمود‪ ،‬این آیات نیز در این‬
‫زمینه بر نبی اکرم ج نازل شد‪﴿ :‬و ِإ ۡذ يمۡ ُك ُر ِبك ٱلَّذِين كف ُرواْ ِلی ُۡثبِتُوك‬
‫ٱللُ خ ۡی ُر ۡٱل ٰم ِك ِرين‪﴾٣٠‬‬ ‫وك ويمۡ ُك ُرون ويمۡ ُك ُر َّ ه‬
‫ٱللُ و َّ‬ ‫أ ۡو ي ۡقتُلُوك أ ۡو ي ُۡخ ِر ُج ۚۡ‬
‫[األنفال‪ .]30 :‬رسول هللا ج به همراه ابوبکر صدیق خارج‬
‫شدند و به سوی غار ثور حرکت کردند‪.‬‬
‫‪ -169‬رسول هللا ج وابو بکرس ‪ 3‬روز در غار مخفی شدند‬
‫و اسماء دختر ابو بکر ب هر روز برای آنها غذا میبرد‪.‬‬

‫(‪ )51‬هجرت رسول هللا ج ‪( 3‬قريش در تعقیب رسول هللا ج)‪:‬‬

‫‪ -170‬کفار همه جا را به دنبال رسول هللا ج گشتند اما او‬
‫را نیافتند‪ .‬گروهی از آنان به طرف غار ثور رفتند و بر در‬
‫غار ایستادند‪.‬‬
‫‪ -171‬اگر یکی از آنان به داخل غار نگاه میکرد رسول‬
‫هللا ج و ابو بکرس را میدید اما آنها بدون نگاه کردن به‬
‫داخل غار‪ ،‬برگشتند واینگونه هللا عزوجل رسولش را حفظ‬
‫نمود‪.‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫قسمت سوم‪ :‬هجرت به مدینه‬

‫‪ -172‬این روایت که عنکبوتی بر در غار تار تنیده را امام‬

‫احمد با اسنادی ضعیف روایت کرده است‪.‬‬
‫‪ -173‬رسول هللا ج و یارش ابو بکر صدیقس بعد از ‪ 3‬روز‬
‫از غار بیرون آمدند و به سوی مدینه حرکت کردند‪.‬‬

‫(‪ )52‬هجرت رسول هللا ج ‪( 4‬خادم و راهنما)‪:‬‬

‫عامر بن ُف َهیْ َرة‪ ،‬بردهی ابو بکر صدیق‬
‫ِ‬ ‫‪ -174‬در این زمان‬
‫نیز با آنان همراه شد تا خدمت آنها باشد‪ .‬راهنمای آنان‬
‫به سوی مدینه‪ ،‬عبد هللا بن ُأ َر یْ ِقط بود که مشرک بود‪.‬‬
‫‪ -175‬پس رسول هللا ج‪ ،‬و ابو بکر صدیقس وعامر بن‬
‫ُف َهیْ َرة و عبد هللا بن ُأ َر یْ ِقط همسفر هجرت بودند‪.‬‬

‫(‪ )53‬هجرت رسول هللا ج ‪( 4‬اتفاقات سفر هجرت)‪:‬‬

‫‪ -176‬در مسیر مدینه اتفاقاتی افتاد‪ ،‬كه از جملهی این‬
‫اتفاقات‪:‬‬
‫‪ -‬تعقيب نمودن رسول هللا ج و همراهانش از طرف‬
‫س ًرا َقه بن مالک‪.‬‬
‫ُ‬
‫‪ -‬اسلام آوردن چوپان‪ :‬ايشان در مسیر هجرت به‬
‫چوپانی برخوردند‪ ،‬در خواست شیر کردند‪ ،‬اما آن‬
‫چوپان گفت هیچکدام از گوسفندان شیر ندارند‪،‬‬
‫رسول هللا ج دستش را بر پستانهای گوسفند‬
‫کشیدند‪ ،‬وشیر جاری شد‪ ،‬به سبب این معجزه آن‬
‫چوپان مسلمان شد‪.‬‬
‫م ْعبَد ُخ َزاعی‪( ،‬كه در مسیر راه پیامبر ج‬
‫‪ -‬داستان ام َ‬
‫بودند‪ ،‬در کنار خیمهای نشسته بود‪ ،‬رسول هللا ج‬
‫وهمراهانش خواستند گوشت و خرما را از او بخرند‬
‫اما چیزی برای فروش نداشت‪ ،‬رسول هللا ج‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪32‬‬
‫گوسفندی را در گوشه خیمه دید‪ ،‬فرمودند‪ :‬این‬
‫گوسفند چرا اینجاست‪ ،‬گفت‪ :‬به خاطر پیری از رفتن‬
‫با گوسفندان ناتوان است‪ ،‬فرمودن‪ :‬آیا شیر دارد؟‪،‬‬
‫گفت‪ :‬بسیار ناتوانتر از آن است که شیر دهد‪،‬‬
‫رسول هللا ج با کشیدن دست به پستان آن گوسفند‪،‬‬
‫شیر جاری شد وهمه از آن خوردند‪ .‬سپس ام معبد‬
‫این داستان را برای شوهرش ابو معبد نقل میکند‪.‬‬
‫که جزییات جالب دیگری دارد که در این خلاصه‬
‫نمیگنجد)‪.‬‬
‫‪ -‬دیدار رسول هللا ج با طلحه وزبیر که از شام بر‬
‫میگشتند‪.‬‬

‫(‪ )54‬هجرت رسول هللا ج ‪( 5‬اتفاقات سفر هجرت)‪:‬‬

‫‪ -177‬از جمله اتفاقاتی که در مسیر هجرت رسول هللا ج‬
‫افتاد‪ ،‬ولی با اسنادی صحیح به ثبوت نرسیده‪ ،‬فرمودهی‬
‫سراقه است که فرمودند‪" :‬چه حالی خواهی‬ ‫ایشان به ُ‬
‫داشت وقتی که دستبند کسرا را میپوشی"‪.‬‬
‫كسری پادشاه ایران است‪ ،‬که رسول هللا ج وعده پوشیدن‬
‫دستبند او را به سراقه داد‪ ،‬و در زمان خلافت عمرس‪،‬‬
‫وقتی غنایم ایران به مدینه آوردند‪ ،‬او سراقه را فراخواند‬
‫وآن دستبند را به او پوشاند‪.‬‬

‫(‪ )55‬رسیدن رسول هللا ج به ُقباء‪:‬‬

‫‪ -178‬رسول هللا ج و همراهانشان در حفظ ورعایت هللا‪،‬‬
‫در روز دوشنبه ‪ 12‬ربیع الأول سال ‪ 14‬بعثت که سال اول‬
‫هجرت بود‪ ،‬به منطقهی قبا رسیدند‪.‬‬
‫‪ -179‬وقتی ایشان ج و همراهانشان به قبا رسیدند‪،‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫قسمت سوم‪ :‬هجرت به مدینه‬

‫انصار به استقبالشان آمده بودند‪ .‬رسول هللا ج ‪ 14‬شب را‬

‫در ُقبا ماندند‪ ،‬و در این مدت مسجد ُقبا را بنا نهادند‪.‬‬
‫‪ -180‬در روز جمعه‪ ،‬رسول هللا ج بر سواری خود سوار‬
‫شدند در حالیکه ابو بکرس پشت سر ایشان نشسته بود و‬
‫به سوی مدینه حرکت کردند‪.‬‬

‫(‪ )56‬اولين نماز جمعه در اسلام‪:‬‬

‫‪ -181‬رسول هللا ج به دیار بنی سالم بن عوف رسیدند‪،‬‬
‫در درهای به نام را ُنوناء نماز جمعه را بر پا نمودند‪ ،‬واین‬
‫اولین جمعهای بود که در اسلام خوانده شد‪.‬‬

‫(‪ )57‬ورود رسول هللا ج به مدینه‪:‬‬

‫‪ -182‬سپس رسول هللا ج سوار بر شترشان شدند‪ ،‬و از‬
‫دیار بنی سالم بن عوف به سوی مدینه حرکت کردند‪.‬‬
‫افسار شترشان را رها نمودند تا اینکه در فضایی آکنده از‬
‫خوشحالی و سرور به مدینه وارد شدند‪.‬‬
‫‪ -183‬روزی تاریخی و فراموش نشدنی بود‪ .‬خانهها و‬
‫کوچهها با صدای هللا اکبر و الحمد هلل به لرزه در میآمد‪.‬‬
‫‪ -184‬انسس میگوید‪" :‬هرگز روزی را نورانیتر و بهتر از‬
‫روزی که رسول هللا ج و ابو بکر صدیقس به مدینه وارد‬
‫شدند‪ ،‬ندیدم –یعنی ورودشان پس از هجرت‪( ."-‬روايت‬
‫احمد در مسندش‪ ،‬وسند آن صحیح است)‬

‫(‪ )58‬استقبال اهل مدینه از رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -185‬براءس نیز میگوید‪ :‬اهل مدینه را به اندازهی هنگام‬
‫ورود رسول هللا ج به مدینه‪ ،‬خوشحال ندیدم‪ ،‬حتی کنیزان‬
‫میگفتند‪ :‬رسول هللا ج آمد‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪34‬‬
‫‪ -186‬او همچنین میگوید میگوید‪ :‬مردان و زنان بر‬
‫بالای خانهها رفته بودند‪ ،‬وکودکان وخدمتکاران در کوچه‬
‫پس کوچهها با صدای بلند میگفتند‪ :‬ای محمد ای رسول‬
‫هللا‪( .‬روايت مسلم)‬
‫‪ -187‬انسس میگوید‪" :‬روزی که رسول هللا ج در آن به‬
‫مدینه وارد شدند‪ ،‬همه چیز از برکت ایشان نورانی‬
‫گشت"‪( .‬روايت احمد در مسندش‪ ،‬وسند آن صحیح است)‬
‫‪ -188‬انسس همچنین میگوید‪ :‬کنیزان بیرون آمده بودند‬
‫و دف میزدند و اینگونه میسرودند‪ :‬نحن جوار من بنی‬
‫النجار ‪ ...‬يا حبذا محمد من جار‬
‫ما کنیزانی از بنی نجار هستیم ‪ ...‬محمد چه همسایه‬
‫خوبی است‪.‬‬
‫‪ -189‬امام بيهقی بیتهای معروف‪( :‬طلع البدر علینا من‬
‫ثنیات الوداع) را با سندی ضعیف آورده است‪ .‬وغزالی در‬
‫احیا علوم دین آن را ذکر کرده‪ ،‬وحافظ عراقی دربارهی آن‬
‫میگوید‪" :‬اسنادش متصل نيست"‪ ،‬وابن حجر در فتح‬
‫وابن قیم در زاد المعاد نیز آن را ضعیف دانستهاند‪.‬‬
‫س َطلانی میگوید‪ :‬مدینه با آمدن رسول هللا‬‫‪ -190‬امام َق ْ‬
‫ج درخشید و خوشحالی وسرور به قلبها وارد شد‪.‬‬

‫(‪ )59‬اقامت رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -191‬شتر پیامبر ج به امر هللا در محل مسجد نبوی زانو‬
‫زد‪ ،‬و در این مکان مسجد نبوی ساخته شد‪.‬‬
‫‪ -192‬رسول هللا ج تا زمان ساخته شدن خانههایشان‪ ،‬نزد‬
‫ابو ایوب انصاریس ماندند‪ ،‬و بدین ترتیب ابو ایوب با‬
‫نزول پیامبر ج نزد او‪ ،‬بزرگترین شرف را کسب نمود‪.‬‬
 ‫قسمت چهارم‪:‬‬
‫اتفاقات سال اول هجری‬
‫(‪ )60‬بنای جامعهی مدینه‪:‬‬
‫‪ -193‬رسول هللا ج جامعهی مدینه را بر سه پایه بنا‬
‫نهادند‪:‬‬
‫‪ -‬بنای مسجد نبوی‪.‬‬
‫‪ -‬برادری میان مهاجرین وانصار‪.‬‬
‫‪ -‬و نوشتن صحیفه‪.‬‬

‫(‪ )61‬وبای مدینه‪:‬‬

‫‪ -194‬وبا در مدینهی منوره بسيار شايع بود‪ ،‬و اصحاب‬
‫رسول هللا ج نیز به آن دچار شدند‪ ،‬ولی به امر هللا‬
‫عزوجل‪ ،‬رسول هللا ج مبتلا نشدند‪ ،‬و هللا عزوجل آن را از‬
‫رسولش دور گرداند‪.‬‬
‫‪ -195‬وقتی رسول هللا ج سختی و بیماری یاران خود را‬
‫دیدند به درگاه هللا عزوجل دعا کردند که وبا از مدینه‬
‫ریشه کن شود‪.‬‬
‫‪ -196‬رسول هللا ج اینگونه دعا کردند‪" :‬یا هللا مدینه را‬
‫همچون مکه‪ ،‬بلکه بیشتر از آن‪ ،‬و در آن سلامتی قرار ده‪،‬‬
‫مد آن برکت بینداز"‪.‬‬
‫و برای ما در صاع و ُ‬
‫مد تقریبا برابر با ‪ 750‬گرم‬ ‫مد‪ ،‬وهر ُ‬ ‫هر صاع برابر با ‪ُ 4‬‬
‫میباشد‪.‬‬

‫(‪ )62‬ازدواج رسول هللا ج با عایشهل‪:‬‬

‫‪ -197‬در شوال سال یکم هجری‪ ،‬رسول هللا ج با عایشهل‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪36‬‬
‫ازدواج کردند‪ ،‬عایشه محبوبترین زنان رسول هللا ج بود‪.‬‬

‫(‪ )63‬تغيير نام يثرب‪:‬‬

‫‪ -198‬رسول هللا ج نام یثرب را به‪َ :‬طابَه‪ ،‬مدینه و َطیْبَة‬
‫تغییر دادند‪ .‬رسول هللا ج فرمود‪" :‬همانا هللا عزوجل مدینه‬
‫را طابه نام نهاد"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -199‬همچنین رسول هللا ج فرمودند‪" :‬به من دستور‬
‫داده شده به روستایی (بروم) که بر روستاهای دیگر غالب‬
‫میشود‪ ،‬به آن یثرب میگویند‪ ،‬و آن مدینه است ‪."...‬‬
‫(متفق علیه)‬
‫م َرةس میگوید‪" :‬مدینه را یثرب‬ ‫س ُ‬
‫َ‬ ‫‪ -200‬جابر بن‬
‫مینامیدند‪ ،‬و رسول هللا ج آن را َطیْبَة نامیدند"‪( .‬روايت‬
‫أبو داود َطيالِسي‪ ،‬وسند آن صحیح است)‬

‫(‪ )64‬مشروعیت اذان‪:‬‬

‫‪ -201‬اذان در سال اول هجرت مشروع گردید و همهی‬
‫روایاتی که میگوید اذان قبل از هجرت در مکه یا در‬
‫اسراء ومعراج مشروع گردیده است‪ ،‬ثابت نیست‪.‬‬

‫سلَامس‪:‬‬
‫(‪ )65‬اسلام آوردن عبد هللا بن َ‬
‫‪ -202‬عبد هللا بن سلام یهودیس در سال اول هجرت‬
‫مسلمان شد‪ .‬او از علمای یهود به شمار میرفت‪ ،‬و‬
‫اسلام او حجتی بر یهود بود‪.‬‬

‫ومه توسط عثمانس‪:‬‬

‫(‪ )66‬خرید چاه ُر َ‬
‫‪ -203‬وقتی مهاجرین به مدینه آمدند آب آنجا را‬
‫ومه‬
‫نپسندیدند‪ .‬و مردی از بنی غِ فار چاهی به نام ُر َ‬
‫داشت‪.‬‬
‫‪37‬‬ ‫قسمت چهارم‪ :‬اتفاقات سال اول هجری‬

‫مد غذا‬‫‪ -204‬اين شخص‪ ،‬آب هر سطل را در مقابل یک ُ‬

‫میفروخت‪ ،‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬چه کسی چاه رومه را‬
‫میخرد‪ ،‬که در مقابل آن‪ ،‬چاهی بهتر در بهشت داشته‬
‫باشد"‪( .‬روايت ترمذي‪ ،‬وسند آن حسن میباشد)‬
‫‪ -205‬عثمان بن عفانس با مال خودش آن را خرید و آن را‬
‫رايگان در اختیار مسلمانان قرار داد‪.‬‬

‫(‪ )67‬تکمیل تعداد رکعات نماز‪:‬‬

‫‪ -206‬وقتی نمازهای پنجگانه در اسراء ومعراج فرض‬
‫گردید‪ ،‬هر نماز دو رکعت بود مگر مغرب که ‪ 3‬رکعتی‬
‫بود‪( .‬روايت بخاري)‬
‫‪ -207‬بعد از آن وحی نازل شد که دو رکعت به نمازهای‬
‫ظهر‪ ،‬عصر‪ ،‬و عشا اضافه شود و هرکدام ‪ 4‬رکعتی‬
‫شدند‪ .‬و اين حكم ثابت ماند‪.‬‬
‫‪ -208‬بنی سلمه خواستند که محل سکونتشان را رها‬
‫کنند‪ .‬زیرا در اطراف مدینه و دور از مسجد نبوی بودند‪ ،‬و‬
‫دوست داشتند به مسجد نبوی نزدیک باشند‪.‬‬
‫‪ -209‬رسول هللا ج نگران شدند که اطراف مدینه خالی‬
‫شود‪ ،‬بدین سبب آنان را نهی کرده وفرمودند‪" :‬ای بنی‬
‫سلمه در محل سکونتتان بمانید‪ ،‬قدمهایتان (كه به سوی‬
‫مسجد بر میدارید) برایتان نوشته میشود"‪ .‬پس در جای‬
‫خود ماندند‪( .‬متفق عليه)‬

‫(‪ )68‬اجازهی جهاد‪:‬‬

‫‪ -210‬وقتی رسول هللا ج در مدینه مستقر شدند اجازهی‬
‫جهاد داده شد‪ .‬هللا عزوجل این آیه را نازل فرمود‪﴿ :‬أُذِن ِللَّذِين‬
‫ظ ِل ُمو ۚۡاْ ‪[ ﴾...‬الحج‪ ]39 :‬یعنی‪ :‬اجازۀ جهاد به کسانی‬
‫ي ُٰقتلُون بِأنَّ ُه ۡم ُ‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪38‬‬
‫که از طرف کفار‪ ،‬به آنها حمله میشود‪ ،‬داده شد‪ .‬زيرا‬
‫نسبت به آنها ظلم شده است‪.‬‬
‫‪ -211‬غزوه به گروهی میگویند که برای جنگ خارج‬
‫میشود و رسول هللا ج با آنان حضور داشته باشند‪ ،‬چه‬
‫در آن جنگ شرکت کنند چه شرکت نکنند‪.‬‬
‫‪ -212‬رسول هللا ج در ‪ 21‬غزوه شرکت کردند‪ .‬اولین‬
‫غزوه‪ ،‬غزوهی الأبواء بود که به َودان نامگذاری شد‪ ،‬و‬
‫آخرین غزوهای که در آن شرکت کردند‪ ،‬غزوهی تبوک بود‪.‬‬

‫س ِر ّيه حمزه بن عبد المطلبس‪:‬‬

‫(‪َ )69‬‬
‫س ِر یهای که رسول هللا ج فرستادند‪ ،‬به‬‫‪ -213‬اولین َ‬
‫فرماندهی حمزه بن عبد المطلبس بود‪ ،‬و هدف از ارسال‬
‫آن بستن راه يكی از قافلههای قریش بود‪.‬‬
‫س ِر یه به لشكری گفته میشود که رسول هللا ج در آن‬ ‫َ‬
‫شرکت نکرده باشد‪.‬‬

‫س ِر ّيه ُعبَ ْي َدةس‪:‬‬

‫(‪َ )70‬‬
‫‪ -214‬سپس رسول هللا ج پسر عمویشان ُعبَیْدة بن حارث‬
‫سریهای فرستادند‪ ،‬که هدف آن نیز‬‫بن عبد المطلب را به َ‬
‫قافلهی قریش بود‪ .‬و مبارزهای که بینشان رخ داد تنها‬
‫پرتاب نیزه بود‪.‬‬

‫س ْعد بن أبي َو ّقاصس‪:‬‬

‫س ِر ّيه َ‬
‫(‪َ )71‬‬
‫‪ -215‬سپس رسول هللا ج سعد بن أبی وقاصس را به‬
‫سریهای فرستادند تا قافلهای دیگر از قریش را به چنگ‬
‫آورد‪ ،‬ولی قافله فرار کرد‪.‬‬
‫‪ -216‬اولین مسلمانی که بعد از هجرت در مدینه وفات‬
‫‪39‬‬ ‫قسمت چهارم‪ :‬اتفاقات سال اول هجری‬

‫اله ْدمس بود‪.‬‬

‫یافت‪ ،‬پیرمردی سالخورده به نام کلثوم بن ِ‬
 ‫قسمت پنجم‪:‬‬
‫اتفاقات سال دوم هجری‬
‫(‪ )72‬غزوهی أَ ْبواء‪:‬‬
‫‪ 12 -217‬ماه پس از هجرت‪ ،‬در ماه صفر‪ ،‬رسول هللا ج‬
‫در اولین غزوه شان که غزوهی الأبواء بود خارج شدند‪ ،‬كه‬
‫به نام غزوهی َودان نیز نامگذاری شده است‪ ،‬و هدف‪،‬‬
‫قافلهی قریش بود‪.‬‬

‫(‪ )73‬غزوهی بَواط‪:‬‬

‫‪ -218‬پس از گذشت ‪ 13‬ماه از هجرت رسول هللا ج در‬
‫غزوه دیگری به نام بَ َواط که هدف آن نیز قافله قریش‬
‫بود‪ ،‬خارج شدند‪.‬‬

‫شیرة‪:‬‬
‫(‪ )74‬غزوهی ُع َ‬
‫‪ 16 -219‬ماه پس از هجرت در ماه جمادی الآخر‪ ،‬سومین‬
‫شیرة اتفاق افتاد‪.‬‬
‫غزوهی رسول هللا ج به نام غزوهی ُع َ‬
‫(‪ )75‬غزوهی بدر الأولی‪:‬‬
‫شیره‪ ،‬رسول هللا ج‬
‫‪ -220‬تنها چند شب پس از غزوهی ُع َ‬
‫س َفوان خارج گردیدند‪،‬‬
‫برای شرکت در غزوهی دیگری بنام َ‬
‫که این غزوه‪ ،‬غزوهی بدر الأولی نیز نامیده میشود‪.‬‬

‫س ِر ّیه نخله‪:‬‬
‫(‪َ )76‬‬
‫‪ -221‬رسول هللا ج عبد هللا بن َج ْحشس را در سریهای به‬
‫منطقهی نخله‪ ،‬که هدف قافله قریش بود‪ ،‬فرستادند و‬
‫موفق شدند‪.‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫قسمت پنجم‪ :‬اتفاقات سال دوم هجری‬

‫ض َر ِمی کشته شد‪ .‬او‬

‫‪ -222‬در این سریه عمرو بن ال َح ْ‬
‫اولین کافری بود که در اسلام کشته میشد‪ .‬و عثمان بن‬
‫سان نیز اسیر شدند‪ ،‬و مسلمانان‪،‬‬ ‫الحکَم بن کَیْ َ‬
‫عبد هللا و َ‬
‫هر چه در قافله بود را به غنیمت بردند‪.‬‬
‫‪ -223‬بنابراین در سریهی نخله به فرماندهی عبد هللا بن‬
‫سرا‪ ،‬و اولین غنیمت در‬ ‫َج ْحشس‪ ،‬اولین کشته‪ ،‬واولین ُا َ‬
‫اسلام اتفاق افتاد‪.‬‬

‫(‪ )77‬تغییر قبله‪:‬‬

‫‪ -224‬در نیمهی رجب سال دوم هجری‪ ،‬با نزول وحی‬
‫قبله از بیت المقدس به کعبه مشرفه تغییر یافت‪.‬‬

‫(‪ )78‬واجب شدن روزه وزکات فطر‪:‬‬

‫‪ -225‬در شعبان سال دوم هجری‪ ،‬روزهی رمضان واجب‬
‫گردید‪ .‬رسول هللا ج ‪ 9‬رمضان را روزه گرفتند‪ .‬زیرا ایشان‬
‫در ابتدای سال ‪ 11‬هجری وفات یافتند‪.‬‬
‫‪ -226‬همچنین در شعبان سال دوم هجری زکات فطر‬
‫واجب گردید‪ ،‬وتا آن زمان هنوز زکات اموال واجب نشده‬
‫بود‪.‬‬

‫(‪ )79‬غزوهی بدر‪:‬‬

‫‪ -227‬در رمضان سال دوم هجری‪ ،‬غزوهی بدر کبری رخ‬
‫داد که در این روز ‪-‬که روز فرقان نیز گفته میشود‪ -‬حق‬
‫از باطل جدا گشت‪.‬‬
‫‪ -228‬هللا عزوجل‪ ،‬نام غزوهی بدر کبری را در قرآن‬
‫جاودانه نموده وویژگیهایی به آن اختصاص داده است‬
‫که غزوههای دیگر ندارند‪ ،‬و کسانی از صحابه که در آن‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪42‬‬
‫حضور داشتند بهترین صحابه هستند‪.‬‬
‫‪ -229‬در غزوهی بدر کبری‪ ،‬هللا عزوجل پیامبرش را بسیار‬
‫یاری نمود و چشم ایشان را روشن ساخت‪ .‬با این غزوه‬
‫شوکت وعظمت مسلمانان افزایش یافت‪.‬‬

‫(‪ )80‬وفات رقیه دختر رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -230‬رقیه دختر پیامبر ج پس از غزوهی بدر کبری از دنیا‬
‫رفت‪ .‬همسرش عثمان بن عفانس بود‪ ،‬و از او پسری به‬
‫نام عبد هللا داشت که در کودکی از دنیا رفت‪.‬‬
‫‪ -231‬اول شوال سال دوم هجری‪ ،‬اولین عید فطر در‬
‫اسلام بود‪.‬‬

‫(‪ )81‬ازدواج علی وفاطمه ب‪:‬‬

‫‪ -232‬در سال دوم هجری علی بن أبی طالبس با فاطمه‬
‫دختر پیامبر ج ازدواج کرد‪ ،‬که از پاکترین و شریفترین‬
‫ازدواجها به حساب میآید‪.‬‬
‫‪ -233‬علی بن أبی طالب از فاطمه صاحب فرزندانی به‬
‫نامهای‪ :‬حسن‪ ،‬حسین‪ ،‬محسن‪ ،‬ام کلثوم‪ ،‬و زینب رضی‬
‫هللا عنهم شد‪.‬‬

‫(‪ )82‬غزوهی بنی َق ْی ُنقاع‪:‬‬

‫‪ -234‬در شوال سال دوم هجری غزوهی بنی َقیْ ُنقاع به‬
‫وقوع پیوست‪ .‬و رسول هللا ج یهود بنی َقیْ ُنقاع را محاصره‬
‫کردند‪ .‬آنها نیز تسلیم شدند‪ ،‬و رسول هللا ج آنان را از‬
‫مدینه اخراج کردند‪.‬‬
‫یهودیان مدینه سه قبیله بودند‪ :‬بنی َقیْ ُنقاع‪ ،‬بنی ُق َر یْ َظة‬
‫و بنی َنضير‪.‬‬
 ‫‪43‬‬ ‫قسمت پنجم‪ :‬اتفاقات سال دوم هجری‬
‫الس ِو یق‪:‬‬
‫َّ‬ ‫(‪ )83‬غزوهی‬
‫سویق اتفاق‬ ‫‪ -235‬در ذی الحجه سال ‪ 2‬هجری غزوهی ال َّ‬
‫افتاد‪ .‬ابو سفیان به مدینه حمله کرد ومردی از انصار را به‬
‫قتل رساند‪ .‬رسول هللا ج نیز به همراه ‪ 200‬تن از صحابه‬
‫برای مقابله با او خارج شدند‪.‬‬

‫(‪ )84‬اولین عید قربان‪:‬‬

‫‪ -236‬در ‪ 10‬ذی الحجه سال دوم هجری عید قربان فرا‬
‫رسید و این اولین عید قربانی بود که مسلمانان آن را‬
‫میدیدند‪ .‬رسول هللا ج دو گوسفند را كه هر دو سياه‬
‫سفيد و شاخدار بودند را قربانی نمودند‪.‬‬

‫م ْظ ُعونس‪:‬‬
‫(‪ )85‬وفات عثمان بن َ‬
‫‪ -237‬در ‪ 10‬ذی الحجه سال ‪ 2‬هجری عثمان بن‬
‫م ْظ ُعونس از دنیا رفت‪ ،‬ورسول هللا ج بر او نماز خواند و‬
‫َ‬
‫در بقیع دفن شد‪ .‬او اولین مهاجری است که در بقیع دفن‬
‫شده است‪.‬‬
 ‫قسمت ششم‪:‬‬
‫اتفاقات سال سوم هجری‬
‫سل َْیم‪:‬‬
‫(‪ )86‬غزوهی بنی ُ‬
‫سلَیْم رخ داد‪،‬‬‫‪ -238‬در محرم سال ‪ 3‬هجری غزوهی بنی ُ‬
‫سلَیْم از قبيله‬‫که به َق ْر َق ْرة ال ُك ْدر نیز معروف است‪ .‬بنى ُ‬
‫َغ َطفان نيروى خود را براى جنگ عليه مدينه آماده كرده‬
‫بودند و رسول هللا ج به همراه ‪ 200‬تن برای مقابله با آنان‬
‫خارج شدند‪.‬‬

‫َمر‪:‬‬
‫(‪ )87‬غزوهی ذی ا ْ‬
‫َمر که به‬‫‪ -239‬در محرم سال سوم هجری غزوهی ذی ا ْ‬
‫غزوهی َغ َطفان نیز معروف است رخ داد‪ .‬رسول هللا ج با‬
‫‪ 450‬شخص با آنان رویا روی شدند‪.‬‬

‫س ِر ّیه زید بن حارثهس‪:‬‬

‫(‪َ )88‬‬
‫‪ -240‬در جمادی الآخر سال ‪ 3‬هجری رسول هللا ج‬
‫سریهای را به فرماندهی زید بن حارثهس فرستادند که‬
‫هدف به چنگ آوردن قافله قریش بود‪ .‬مسلمانان در این‬
‫س ِر یه موفق شدند وبه غنیمت دست یافتند‪.‬‬
‫َ‬
‫(‪ )89‬ازدواج عثمان با ام کلثوم ب‪:‬‬
‫‪ -241‬در ربیع الأول سال سوم هجری عثمان بن عفانس‬
‫بعد از وفات رقیه با ام کلثوم دختر دیگر رسول هللا ج‬
‫ازدواج کرد‪ ،‬آنها صاحب فرزندی نشدند‪.‬‬
‫‪45‬‬ ‫قسمت ششم‪ :‬اتفاقات سال سوم هجری‬
‫صهل‪:‬‬
‫(‪ )90‬ازدواج رسول هللا ج با َح ْف َ‬
‫صه‬
‫‪ -242‬در شعبان سال ‪ 3‬هجری رسول هللا ج با َح ْف َ‬
‫دختر عمر بن الخطاب ب ازدواج کرد؛ همسر قبلی حفصه‬
‫ُخ َنيْس بن ُح َذافةس بود که وفات یافته بود‪.‬‬

‫مةل‪:‬‬
‫(‪ )91‬ازدواج رسول هللا ج با زینب بنت ُخ َز ْی َ‬
‫‪ -243‬در رمضان آن سال رسول هللا ج با زینب بنت‬
‫الهلالیة ازدواج کرد‪ ،‬که پس از ‪ 2‬یا ‪ 3‬از دنیا رفت‪.‬‬
‫ُخزیمه ِ‬
‫(‪ )92‬غزوهی ا ُُحد‪:‬‬
‫‪ -244‬در نیمهی شوال سال سوم هجری غزوهی ُا ُحد‬
‫اتفاق افتاد‪ .‬این غزوه از سختترین غزواتی بود که بر‬
‫رسول هللا ج گذشت‪.‬‬
‫‪ -245‬در غزوهی ُا ُحد دندانهای پیشین رسول هللا ج‬
‫شکسته شدند‪ ،‬و کلاه خود در سر مبارکشان فرو رفت‪ ،‬اما‬
‫هللا عزوجل با نزول فرشتگان ایشان را حفظ نمودند‪.‬‬
‫‪ -246‬غزوهی ُا ُحد امتحان بزرگی برای صحابه رضی هللا‬
‫عنهم در دفاع از پیامبرشان بود‪ ،‬که در آن به پیروزی‬
‫آشکاری دست یافتند‪.‬‬
‫‪ -247‬در این غزوه ‪ 70‬نفر از صحابهی کرام به شهادت‬
‫رسیدند که در رأس آنان سید الشهداء حمزه بن عبد‬
‫المطلب عمو و برادر شیری رسول هللا ج بود‪.‬‬
‫‪ -248‬در غزوهی ُا ُحد محبت حقیقی صحابه رضی هللا‬
‫عنهم به پیامبرشان آشکار شد‪ ،‬آنان جان خود را فدای‬
‫ایشان کردند‪.‬‬
‫‪ -249‬این غزوه امتحانی بود که در آن مؤمن راستگو‬
‫یعنی صحابه‪ ،‬و منافق دروغگو یعنی منافقین مشخص‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪46‬‬
‫س ُلول بود‪.‬‬
‫شد‪ ،‬که در رأس این منافقین‪ ،‬ابن َ‬
‫‪ -250‬در غزوهی ُا ُحد ابو ُدجانه شمشیر رسول هللا ج را به‬
‫دست گرفت و تا میتوانست با آن شمشیر با مشرکین‬
‫جنگید‪ .‬فرشتگان در میدان معرکه نازل شدند‪ ،‬و َح ْن َظ َله‬
‫بن أبی عامر را غسل دادند‪.‬‬
‫حنظله همان شخصی است که شب اول عروسیاش با‬
‫شنیدن صدای جهاد حرکت کرد‪ ،‬و شهید شد وفرشتگان او‬
‫را غسل دادند‪.‬‬
‫‪ -251‬در غزوهی ُا ُحد نزدیک بود که دشمنان رسول هللا ج‬
‫را به شهادت برسانند‪ ،‬که هللا عزوجل یاران ایشان را ثابت‬
‫قدم گرداند‪.‬‬
‫‪ -252‬غزوهی ُا ُحد درسها و عبرتهای بزرگی دارد‪ .‬امام‬
‫ابن القیم‪ /‬در کتابش زاد المعاد عبرتهای زیادی از‬
‫غزوهی ُا ُحد را بر شمرده است‪.‬‬
 ‫قسمت هفتم‪:‬‬
‫اتفاقات سال چهارم هجری‬
‫سلَمهس ووفات او‪:‬‬
‫س ِر ّیه ابو َ‬
‫(‪َ )93‬‬
‫س َلمهس را‬
‫‪ -253‬در محرم سال ‪ 4‬هجری رسول هللا ج ابو َ‬
‫به همراه ‪ 50‬نفر فرستاد تا با ُطلیحة بن ُخویلد که گروهی‬
‫را برای حمله به مدینه جمع کرده بود‪ ،‬مبارزه كند‪.‬‬
‫‪ -254‬وقتی ابو سلمهس از این سریه برگشت جراحتی را‬
‫که در روز ُا ُحد برداشته بود سر باز کرد و بر اثر آن از دنیا‬
‫رفت‪.‬‬
‫‪ -255‬رسول هللا ج فرمودند‪ :‬یا هللا ابو سلمه را بیامرز‪ ،‬و‬
‫درجهی او را به درجهی هدايت شدگان برسان‪ ،‬و بعد از‬
‫او‪ ،‬جانشين او در ميان بازماندگانش باش و ما و او را ای‬
‫پروردگار جهانیان بیامرز‪( .‬روایت مسلم)‬

‫س ِر ّیه عبد هللا بن ُأ َن ْیسس‪:‬‬

‫(‪َ )94‬‬
‫‪ -256‬در محرم سال ‪ 4‬هجری رسول هللا ج عبد هللا بن‬
‫ه َذلی فرستاد که‬‫ُأ َنیْسس را برای کشتن خالد بن سفیان ُ‬
‫افراد زیادی را برای حمله به مدینه آماده کرده بود‪.‬‬
‫‪ -257‬عبد هللا بن ُأ َنیْسس توانست خالد بن سفیان هذلی‬
‫را به قتل برساند و با مرگش گروهی را که جمع کرده بود‪،‬‬
‫متفرق شدند‪.‬‬
‫‪ -258‬وقتی عبد هللا بن ُأ َنیْس به مدینه بازگشت رسول‬
‫هللا ج بسیار خوشحال شدند‪ ،‬وبه او گفتند‪" :‬رستگار‬
‫شدی"‪.‬‬
‫‪ -259‬سپس رسول هللا ج عصای خود را به عبد هللا بن‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪48‬‬
‫ُأ َنیْس دادند‪ ،‬و به او گفتند‪" :‬نشانهای است بین من و تو‬
‫در روز قیامت"‪ .‬وقتی عبد هللا از دنیا رفت آن عصا با او‬
‫دفن شد‪.‬‬

‫س ِر ّیه َرجیع‪:‬‬
‫(‪َ )95‬‬
‫‪ -260‬در صفر سال ‪ 4‬هجری سریهی َرجیع به وقوع‬
‫پیوست که در آن ‪ 10‬تن از صحابه که بنی ِلحیان به آنان‬
‫خيانت كرده بودند كشته شدند‪ .‬و اين قضیه بسیار بر‬
‫پیامبر ج دشوار آمد و بسیار اندوهگین شد‪.‬‬

‫م ُعو َنة‪:‬‬
‫(‪ )96‬فاجعهی چاه َ‬
‫م ُعونه یا‬
‫‪ -261‬در صفر سال ‪ 4‬هجری فاجعهی بئر (چاه) َ‬
‫سریهی ُق َّراء اتفاق افتاد که در آن ‪ 70‬تن از صحابه که از‬
‫انصار بودند شهید شدند‪ ،‬و سببش خیانت قبیلههای ِر ْعل‬
‫صیَّة بود‪.‬‬
‫وع َ‬
‫وذَکْوان ُ‬
‫م ُعونه از بزرگترین مصیبتها بود‪ ،‬و‬ ‫‪ -262‬فاجعهی بئر َ‬
‫بدین سبب رسول هللا ج یک ماه کامل قبائلی را که به‬
‫صحابه خیانت کرده بودند‪ ،‬نفرین میکردند‪.‬‬

‫ضیر‪:‬‬
‫(‪ )97‬غزوهی بنی َن َ‬
‫‪ -263‬در ربیع الأول سال ‪ 4‬هجری غزوهی بنی َنضیر‬
‫اتفاق افتاد‪ ،‬و این دومین غزوهای بود که در آن مسلمانان‬
‫با یهودیان میجنگیدند‪ ،‬وعلتش این بود که یهودیان‬
‫میخواستند رسول هللا ج را به قتل برسانند‪.‬‬
‫‪ -264‬رسول هللا ج به آنان حمله‪ ،‬و آنان را در محل‬
‫سکونتشان محاصره کردند‪ .‬و هللا عزوجل نیز رعب و‬
‫ناچارا با‬
‫ً‬ ‫وحشت را در دلهایشان انداخت‪ .‬بدین ترتیب‬
‫‪49‬‬ ‫قسمت هفتم‪ :‬اتفاقات سال چهارم هجری‬

‫پیامبر ج صلح کردند به شرط اینکه از آنجا خارج شوند‪،‬‬

‫ورسول هللا ج نیز به آنان اجازه دادند که هر مقدار از‬
‫وسایلشان را که میتوانند با خود ببرند به جز اسلحه‪.‬‬
‫‪ -265‬سورهی حشر به صورت کامل دربارهی غزوهی بنی‬
‫َنضیر نازل شد که جزئیات این غزوه را بیان میکند‪ .‬و فهم‬
‫این سوره بدون اطلاع از این غزوه‪ ،‬به درستی ممکن‬
‫نمیباشد‪.‬‬

‫(‪ )98‬غزوهی بدر دوم‪:‬‬

‫‪ -266‬در شعبان سال ‪ 4‬هجری غزوهی بدر دوم اتفاق‬
‫افتاد که به خاطر عدم وقوع مبارزه در آن به بدر صغری‬
‫معروف گشت‪.‬‬
‫‪ -267‬این غزوه‪ ،‬به غزوهی بدر موعد نیز نامیده میشود‪.‬‬
‫زیرا ابو سفیان در غزوهی ُا ُحد به رسول هللا ج وعده داد‬
‫که سال آینده در بدر ملاقات و مبارزه میکنیم‪.‬‬
‫‪ -268‬رسول هللا ج به همراه ‪ 1500‬نفر خارج شدند‪ ،‬و ابو‬
‫سفیان با ‪ 2000‬نفر‪ .‬این در حالی بود که ابو سفیان از‬
‫رفتن به این غزوه میترسید وعلاقهای به رفتن نداشت‪.‬‬
‫‪ -269‬رسول هللا ج به بدر رسیدند و منتظر ابو سفیان‬
‫شدند‪ ،‬هللا رعب ووحشت را در دل ابو سفیان انداخت‪ ،‬به‬
‫سفان رسيد‪ ،‬ترسید و‬‫همین دلیل وقتی ابو سفیان به ُع ْ‬
‫برگشت‪ ،‬در نتیجه کسانی که با او بودند نیز متفرق شدند‪.‬‬

‫َمةل‪:‬‬
‫سل َ‬
‫(‪ )99‬ازدواج رسول هللا ج با ام َ‬
‫‪ -270‬در شوال سال ‪ 4‬هجری رسول هللا ج با ام سلمهل‬
‫الم َغیرة بود ازدواج‬
‫ُ‬ ‫که نامش هند بنت أبی أمیة بن‬
‫َمه از شوهر‬
‫سل َ‬
‫کردند‪ ،‬این ازدواج بعد از انتهای عدهی ام َ‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪50‬‬
‫اولش بود‪.‬‬
‫‪ -271‬ام سلمهل به عقل بالغ و رأی سدید معروف بود‪ ،‬و‬
‫در سال ‪ 61‬هجری وفات یافت‪ .‬از میان همسران رسول‬
‫هللا ج او آخرین کسی بود که از دنیا رفت‪.‬‬

‫(‪ )100‬ازدواج رسول هللا ج با زینب بنت َج ْحشل‬

‫‪ -272‬رسول هللا ج در سال ‪ 4‬هجری با زینب بنت َج ْحشل‬
‫ازدواج کردند‪ .‬زینب همسر زید بن حارثه‪ ،‬فرزند خواندهی‬
‫پیامبر ج بودند‪ ،‬به امر هللا زید او را طلاق داد سپس‬
‫رسول هللا ج با او ازدواج کردند‪.‬‬
‫‪ -273‬هدف از این ازدواج باطل کردن عادت فرزند‬
‫خواندگی و از بین بردن این رسمِ جاهلیت بود‪.‬‬
‫‪ -274‬زینب تقریبا یک سال نزد زید بن حارثهس ماند‪،‬‬
‫سپس زید او را طلاق داد‪ ،‬هنگامی که عدهاش تمام شد‪،‬‬
‫رسول هللا ج با او ازدواج کردند‪.‬‬
‫‪ -275‬هللا عزوجل عقد رسول هللا ج و زینبل را بست‪ ،‬و‬
‫رسول هللاج بدون اجازه بر او وارد شدند‪ ،‬هللا عزوجل‬
‫میفرماید‪﴿ :‬فل َّما قض ٰى ز ۡيد‪ِ ٞ‬م ۡنها وط ٗرا ز َّو ۡج ٰنكها﴾ [األحزاب‪]37 :‬‬
‫«هنگاميکه زيد نياز خود را از او به پايان برد او را به ازدواج تو‬
‫درآورديم»‪.‬‬
‫‪ -276‬به همین دلیل زینب بنت َج ْحشل در مقابل‬
‫همسران دیگر رسول هللا ج افتخار میکرد و میگفت‪:‬‬
‫"شما را خانوادههایتان به ازدواج رسول هللا ج در‬
‫آوردهاند‪ ،‬اما مرا هللا تعالی از بالای هفت آسمان به‬
‫ازدواج رسول هللا ج در آورد"‪( .‬روایت بخاری)‬
‫‪ -277‬وقتی رسول هللا ج بر زینب داخل شدند ولیمه‬
‫دادند‪ .‬انسس میگوید‪ :‬وقتی رسول هللا ج بر زینب بنت‬
‫‪51‬‬ ‫قسمت هفتم‪ :‬اتفاقات سال چهارم هجری‬

‫َج ْحش وارد شد‪ ،‬ولیمه دادند به گونهای که مردم را از نان‬

‫و گوشت سیر کردند‪.‬‬
‫‪ -278‬در آن ایام حجاب نیز واجب شد‪ .‬مراد از حجاب در‬
‫اینجا برای امهات المؤمنین بود‪ ،‬که هیچ مرد نامحرمی با‬
‫آنها صحبت نکند مگر از پشت پرده‪.‬‬

‫(‪ )101‬برخی صفات ام المؤمنین زینب بنت َج ْحشل‪:‬‬

‫‪ -279‬زینب بنت َج ْحشل با دیانت ترین‪ ،‬پرهیزگارترین‪،‬‬
‫بخشندهترین و نیکی کنندهترین زنها بود‪ .‬عایشهل‬
‫میگوید‪ :‬هرگز زنی را در دینداری بهتر از زینب ندیدم‪.‬‬
‫‪ -280‬رسول هللا ج به زنانشان فرمودند‪" :‬زودترین کسی‬
‫که از بین شما به من میپیوندد کسی است که دستش‬
‫طولانیتر باشد"‪ .‬و مراد از طول دست در اینجا‪ ،‬بسیار‬
‫صدقه دادن است‪ ،‬وزینب نیز اینگونه بود‪.‬‬
‫‪ -281‬زینب بنت َج ْحشل در سال ‪ 20‬هجری در خلافت‬
‫عمرس وفات کرد‪ .‬و او اولین همسر رسول هللا ج بود که‬
‫بعد از وفات ایشان از دنیا رفتند و در بقیع دفن شدند‪.‬‬
 ‫قسمت هشتم‪:‬‬
‫اتفاقات سال پنجم هجری‬
‫ص َط ِلق‪:‬‬
‫م ْ‬
‫(‪ )102‬غزوهی بنی ُ‬
‫ص َطلِق رخ‬
‫م ْ‬
‫‪ -282‬در شعبان سال ‪ 5‬هجری غزوهی بنی ُ‬
‫م َر يْسِ يع نیز معروف است‪ ،‬علت این‬‫داد‪ ،‬که به غزوهی ُ‬
‫ضرار افرادی را برای حمله‬
‫غزوه این بود که حارث بن أبی ِ‬
‫به مدینه جمع کرده بود‪.‬‬
‫‪ -283‬رسول هللا ج با ‪ 700‬نفر از یارانشان به آنان حمله‬
‫کردند و جنگجویانشان را به قتل رساندند و زنان و‬
‫كودكانشان را به اسارت گرفتند‪.‬‬

‫(‪ )103‬ازدواج رسول هللا ج با ُج َو ْی ِر َيةل‪:‬‬

‫سرا ُج َو یْ ِر يَة بنت حارث‪ ،‬دختر رئیش بنی‬ ‫‪ -284‬در بین ُا َ‬
‫ص َطلِق بود‪ ،‬رسول هللا ج اسلام را بر او عرضه کردند و‬ ‫م ْ‬ ‫ُ‬
‫از او خواستند با ایشان ازدواج کند‪ُ .‬ج َو یْ ِر يَةل نیز مسلمان‬
‫شد و رسول هللا ج با او ازدواج کردند‪.‬‬
‫‪ -285‬و با ازدواج رسول هللا ج با ُج َو یْ ِر يَة‪ ،‬صحابه همهی‬
‫سرا‬
‫ص َطلِق را آزاد کردند‪ ،‬زیرا با این ازدواج ُا َ‬ ‫م ْ‬‫سرای بنی ُ‬ ‫ُا َ‬
‫خویشاوند رسول هللا ج میشدند‪.‬‬
‫‪ -286‬عایشهل میگوید‪" :‬زنی را سراغ ندارم که برکتش به‬
‫اندازهی ُج َو یْ ِر يَة باشد"‪( .‬روایت امام احمد‪ ،‬وسند آن حسن‬
‫است)‬
‫‪ -287‬ام المؤمنین ُج َو یْ ِر يَةل از زنانی بود که هللا را بسیار‬
‫یاد میکرد‪ ،‬و در سال ‪ 56‬هجری در سن ‪ 65‬سالگی وفات‬
‫نمود‪.‬‬
‫‪53‬‬ ‫قسمت هشتم‪ :‬اتفاقات سال پنجم هجری‬

‫ص َطلِق عدهی زیادی از منافقین‬

‫م ْ‬‫‪ -288‬در غزوهی بنی ُ‬
‫س ُلول بود به همراه‬
‫که در رأس آنان عبد هللا بن أبی بن َ‬
‫رسول هللا ج خارج شده بودند که هدفشان فتنه اندازی‬
‫میان مسلمانان بود‪.‬‬

‫(‪ )104‬حادثهی اِ ْفک (تهمت به ام المؤمنين عايشهل)‪:‬‬

‫ص َطلِق‬
‫م ْ‬ ‫‪ -289‬دو اتفاق بسیار مهم در غزوهی بنی ُ‬
‫افتاد‪:‬‬
‫‪ -‬ایجاد فتنه میان مهاجرین وانصار‪.‬‬
‫‪ -‬تهمت زدن به ام المؤمنین عایشهل در حادثه اِ ْفک‪.‬‬
‫‪ -290‬ابن سلول و منافقینی که به دور او جمع شده‬
‫بودند‪ ،‬سعی کردند آبروی ام المؤمنین عایشهل را خدشه‬
‫دار کنند‪ ،‬که این خود فتنهی بزرگی بود‪.‬‬
‫‪ -291‬هللا عزوجل از بالای هفت آسمان برائت ام‬
‫المؤمنین عایشهل را اعلام نمود‪ ،‬و آیاتی را در شأن او‬
‫نازل فرمود که تا قیام قیامت تلاوت خواهد شد‪.‬‬
‫‪ -292‬امام نووی میگوید‪ :‬تبرئه عایشه از حادثهی افک‬
‫به نص قرآن قطعی است‪ .‬اگر انسانی در آن شک کند‪ ،‬به‬
‫اجماع مسلمانان کافر و مرتد خواهد بود‪.‬‬
‫‪ -293‬در جریان اِ ْفک عبرتهای عظیمی نهفته است که‬
‫بر هر مسلمانی واجب است در آن تأمل کند‪ ،‬حافظ ابن‬
‫َح َجر –یکی از علمای بزرگ قرن نهم هجری‪ -‬بیش از ‪70‬‬
‫فایده را از آن استنباط کرده است‪.‬‬

‫(‪ )105‬غزوهی خندق‬

‫‪ -294‬در شوال سال ‪ 5‬هجری غزوهی خندق اتفاق افتاد‪،‬‬
‫که به غزوهی احزاب نیز معروف است‪ ،‬وسبب آن این بود‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪54‬‬
‫که یهودیان‪ ،‬اعراب را برای حمله به مدینه ترغیب كرده‬
‫بودند‪.‬‬
‫‪ -295‬یهودیان ‪ 10‬هزار نفر از احزاب (گروههای) مختلف‬
‫را گرد آورده و آنان را تشویق به حمله به مدینه کردند‪ ،‬و‬
‫ص ْخر بن َح ْرب بود‪.‬‬
‫فرماندهی کل این احزاب ابو سفیان َ‬
‫‪ -296‬سلمان فارسیس پیشنهاد حفر خندق را داد‪ ،‬رسول‬
‫هللا ج رأیش را پذیرفتند‪ .‬غزوهی خندق اولین غزوهای بود‬
‫که سلمان فارسیس در آن شرکت میکرد‪.‬‬
‫‪ -297‬تعداد لشکر رسول هللا ج ‪ 3‬هزار نفر بود‪ .‬ایشان‬
‫برای هر ‪ 10‬نفر یک فرمانده تعیین کردند‪ ،‬وبه آنان دستور‬
‫دادند تا مسافت ‪ 40‬گز را حفر کنند‪.‬‬
‫‪ -298‬حفر خندق قبل از رسیدن احزاب به اتمام رسید‪،‬‬
‫وقتی احزاب به مدینه رسیدند با خندقی مواجه شدند که‬
‫مانع ورودشان به مدینه بود‪.‬‬
‫‪ -299‬در غزوهی خندق معجزاتی برای رسول هللا ج رخ‬
‫داد که عبارت بودند از‪:‬‬
‫‪ -‬زیاد شدن غذای اندک‪.‬‬
‫‪ -‬شکسته شدن سنگی بزرگ با سه ضربه‪.‬‬
‫‪ -‬بشارت به فتح فارس و روم‪.‬‬
‫‪ -300‬یهودیان بنی ُق َر یْظه پیمانشان را با رسول هللا ج‬
‫شکستند‪ ،‬این کار باعث شد فشار سنگینی بر مسلمانان‬
‫وارد آید‪ .‬از شدت ترس قلبها به گلوگاه رسیده بود‪.‬‬
‫‪ -301‬رسول هللا ج از پروردگار کمک خواستند و هللا‬
‫دعایشان را استجابت کرد‪ ،‬پس باد بسیار شدیدی بر‬
‫احزاب وزیدن گرفت و آنان را پراکنده ساخت‪ .‬هللا عزوجل‬
‫فرشتگان را نیز برای یاری مسلمانان نازل کرد و بدین‬
‫‪55‬‬ ‫قسمت هشتم‪ :‬اتفاقات سال پنجم هجری‬

‫ترتیب رعب و وحشت قلوب دشمنان را فرا گرفت‪.‬‬

‫‪ -302‬احزاب نا امید به سرزمینشان برگشتند‪ .‬بعد از اینکه‬
‫هللا عزوجل احزاب را با باد و ایجاد وحشت در دلهایشان‬
‫متفرق ساخت‪ ،‬امنیت و آرامش به مدینه النبی ج‬
‫بازگشت‪.‬‬
‫‪ -303‬هللا عزوجل غزوهی خندق را در کتابش جاودانه کرد‪،‬‬
‫و آیات زیادی را در سورهی احزاب از ابتدای آیه ‪ 9‬در مورد‬
‫این غزوه نازل فرموده است‪.‬‬

‫(‪ )106‬غزوهی بنی ُق َر ْیظه ‪:1‬‬

‫‪ -304‬رسول هللا ج بعد از غزوهی خندق یا احزاب به خانه‬
‫اشان بازگشتند‪ ،‬در این زمان جبریل÷ نازل شد و به ایشان‬
‫دستور داد بدون فوت وقت به جنگ یهود بنی ُق َر یْظه‬
‫برود‪.‬‬
‫‪ -305‬رسول هللا ج مجد ًدا سلاحشان را پوشیدند و خارج‬
‫شدند و به یارانش فرمود‪" :‬هرکس به هللا و روز آخرت‬
‫ایمان دارد نماز عصر را نخواند مگر در بنی ُق َر یْظه"‪.‬‬
‫(متفق علیه)‬
‫‪ -306‬رسول هللا ج به سوی بنی ُق َر یْظه حرکت کردند‪ ،‬و‬
‫آنان را محاصره نمودند‪ .‬هللا عزوجل نیز رعب و وحشت را‬
‫در دلهایشان انداخت‪ ،‬و همگی تسلیم شدند‪.‬‬

‫(‪ )107‬غزوهی بنی ُق َر ْیظه ‪( :2‬تصمیم گیری در مورد بنی ُق َر ْیظه)‪:‬‬

‫‪ -307‬رسول هللا ج دستور دادند مردان یهود که ‪400‬‬
‫جنگجو بودند بسته شوند‪ ،‬ایشان تصمیم گیری در مورد‬
‫معاذس – که رئیس قبیله اوس بود‪-‬‬‫س ْعد بن ُ‬
‫آنان را به َ‬
‫واگذار کرد‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪56‬‬
‫معاذ را که در غزوهی خندق مجروح شده‬ ‫س ْعد بن ُ‬ ‫‪َ -308‬‬
‫بود‪ ،‬سوار بر الاغی آوردند‪ .‬رسول هللا ج به او فرمودند‪:‬‬
‫"حکم بنی ُق َر یْظه را به تو سپردم"‪.‬‬
‫‪ -309‬سعدس گفت‪" :‬من اینگونه حکم میکنم که‬
‫جنگجویانشان کشته شوند‪ .‬و زنانشان به بردگی گرفته‬
‫شده‪ ،‬و اموالشان تقسیم شود"‪.‬‬
‫‪ -310‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬در مورد آنان به حکم هللا‬
‫عزوجل از بالای هفت آسمان حکم نمودی"‪ .‬سپس رسول‬
‫هللا ج حکم را در حق آنان اجرا نمودند‪.‬‬

‫معاذس)‪:‬‬
‫س ْعد بن ُ‬
‫(‪ )108‬غزوهی بنی ُق َر ْیظه ‪( 3‬وفات َ‬
‫س ْعدس سر باز کرد‪ ،‬و به سبب آن از‬ ‫‪ -311‬زخم سیدنا َ‬
‫دنیا رفت‪.‬‬
‫معاذ از دنیا رفت رسول هللا ج‬ ‫س ْعد بن ُ‬‫‪ -312‬وقتی َ‬
‫معاذس به‬ ‫س ْعد بن ُ‬
‫فرمودند‪" :‬عرش هللا عزوجل از مرگ َ‬
‫لرزه در آمد"‪.‬‬
‫معاذس‪ ،‬مردم او را به‬ ‫س ْعد بن ُ‬
‫‪ -313‬بعد از کفن کردن َ‬
‫طرف قبرش حمل کردند‪ ،‬و فرشتگان نیز به همراه آنان او‬
‫را حمل مینمودند‪.‬‬
‫معاذ از‬
‫س ْعد بن ُ‬
‫‪ -314‬رسول هللا ج فرمودند‪ " :‬روزی که َ‬
‫دنیا رفت‪ ،‬هفتاد هزار فرشته به زمین آمدند که قبل از آن‬
‫نیامده بودند‪( .‬روایت بَزار‪ ،‬واسناد آن حسن است)‬
‫معاذس بسیار‬ ‫س ْعد بن ُ‬ ‫َ‬ ‫‪ -315‬مسلمانان از مرگ‬
‫اندوهگین شدند‪ .‬حتی ابو بکر صدیق و عمر بن الخطاب‬
‫ب گریه کردند‪.‬‬
‫‪ -316‬عایشهل میگوید‪" :‬بعد از رسول هللا ج و بعد از دو‬
‫یارش –یعنی ابو بکر و عمر ب‪ -‬از دست دادن کسی برای‬
‫‪57‬‬ ‫قسمت هشتم‪ :‬اتفاقات سال پنجم هجری‬

‫معاذس نبود"‪.‬‬
‫س ْعد بن ُ‬
‫مسلمانان سختتر از دست دادن َ‬
‫(روایت احمد واسناد آن حسن است)‬
 ‫قسمت نهم‪:‬‬
‫اتفاقات سال ششم هجری‬
‫س ِر ّیهها پس از غزوهی خندق‪:‬‬
‫(‪َ )109‬‬
‫‪ -317‬رسول هللا ج حملاتی را برای تأدیب قبائلی که در‬
‫غزوهی خندق شرکت کرده بودند انجام دادند‪ ،‬که در این‬
‫س ِر یه را یکی پس از دیگری به سوی آن‬ ‫راستا‪ ،‬چندین َ‬
‫قبایل میفرستاد‪.‬‬
‫‪ -318‬در ربیع الأول سال ‪ 6‬هجری رسول هللا ج برای‬
‫غزوهی بنی ِلحیان خارج شدند‪ ،‬و به آنان حمله کردند و‬
‫آنان را متفرق ساختند‪.‬‬
‫‪ -319‬در ربیع الأول سال ‪ 6‬هجری رسول هللا ج سریه‬
‫صنس به سوی بنی‬ ‫اشة بن ِم ْح َ‬
‫دیگری را به فرماندهی ُعكَ َ‬
‫اسد فرستادند‪ ،‬که منجر به فرار آنان شد‪.‬‬
‫‪ -320‬در ربیع الآخر سال ‪ 6‬هجری نیز سریهای را به‬
‫مه به سوی بنی َث ْع َلبَه از‬ ‫س َل َ‬
‫م ْ‬‫فرماندهی محمد بن َ‬
‫َغ َطفان فرستادند که وبینشان درگیری صورت گرفت‪.‬‬
‫‪ -321‬ایشان در ربیع الأخر سال ‪ 6‬هجری سریه دیگری را‬
‫به فرماندهی ابو عبیده بن َجراح به سوی ذی ال َقصه‬
‫فرستادند که به آنان حمله کردند و صاحب غنیمت شدند‪.‬‬
‫سلَيْم‬
‫‪ -322‬رسول هللا ج زید بن حارثهس را به سوی بنی ُ‬
‫فرستادند‪ ،‬و از آنان غنیمت بدست آوردند‪ ،‬و با‬
‫همراهانش سالم برگشتند‪ .‬و این قضیه نیز در ربیع الآخر‬
‫سال ‪ 6‬هجری اتفاق افتاد‪.‬‬
‫‪ -323‬در جمادی الأول سال ‪ 6‬هجری رسول هللا ج‬
‫سریهای را به فرماندهی زید بن حارثهس فرستادند‪ ،‬که‬
‫‪59‬‬ ‫قسمت نهم‪ :‬اتفاقات سال ششم هجری‬

‫هدف به چنگ آوردن قافلهی قریش بود و به هدف خود‬

‫رسیدند‪.‬‬
‫‪ -324‬صحابه هر آنچه در آن قافله بود را گرفتند و افراد‬
‫آن را اسیر کردند‪ .‬در میان اسرا‪ ،‬ابو العاص بن ربیع همسر‬
‫زینب دختر پیامبر ج حضور داشت‪ ،‬که تا آن زمان هنوز‬
‫مشرک بود‪.‬‬
‫‪ -325‬زینب دختر پیامبر ج به همسرش ابو العاص بن‬
‫ربیع پناه داد‪ .‬بدین سبب رسول هللا ج همهی اسرا را آزاد‬
‫مال ابو العاص را به او برگرداندند‪.‬‬
‫ِ‬ ‫کردند و‬
‫‪ -326‬ابو العاص بن ربیع به مکه بازگشت‪ ،‬و اموال اهل‬
‫مکه را که در قافله بود به آنان بازگرداند‪ ،‬سپس مسلمان‬
‫شد وبه مدینه هجرت نمود‪.‬‬

‫(‪ )110‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪:1‬‬

‫‪ -327‬در ذی القعدهی سال ‪ 6‬هجری رسول هللا ج اعلام‬
‫کردند که به عمره میروند‪ ،‬و به یارانشان خبر دادند‬
‫خواب دیدهاند که یشان و یارانشان در امنیت کامل و در‬
‫حالیکه سرهایشان را تراشیدهاند به مکه وارد میشوند‪.‬‬
‫‪ -328‬صحابه از این خبر بسیار خوشحال شدند‪ ،‬و برای‬
‫همراهی ایشان آماده شدند‪ .‬و رسول هللا ج بادیه‬
‫نشینانی را که مسلمان شده بودند‪ ،‬نیز از صحرا و بادیه‬
‫فرا خواندند تا با آنان همراه شوند‪.‬‬
‫‪ -329‬بادیه نشینان نیامدند‪ ،‬و برای خود عذرهای پوچ‬
‫تراشیدند‪ ،‬که قرآن کریم در سورهی فتح‪ ،‬آیه ‪ 11‬به بعد‪،‬‬
‫این قضیه را آشکار میکند‪ ،‬هللا عزوجل میفرماید‪﴿ :‬سیقُو ُل‬
‫ٱست ۡغ ِف ۡر لن ۚۡا يقُولُون‬ ‫لك ۡٱل ُمخلَّفُون ِمن ۡٱأل ۡعرا ِ‬
‫ب شغل ۡتنا ٓ أمۡ ٰولُنا وأ ۡهلُونا ف ۡ‬
‫ِبأ ۡلسِنتِ ِهم َّما ل ۡیس فِي قُلُو ِب ِه ۡۚۡم قُ ۡل فمن يمۡ ِلكُ ل ُكم ِمن َّ‬
‫ٱللِ ش ۡیا ِإ ۡن أراد ِب ُك ۡم‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪60‬‬
‫ٱللُ ِبما تعۡ ملُون خبِ ۢیرا‪ ١١‬ب ۡل ظننت ُ ۡم أن لَّن‬ ‫ض ًّرا أ ۡو أراد ِب ُك ۡم ن ۡف ۢع ۚۡا ب ۡل كان َّ‬
‫سو ُل و ۡٱل ُم ۡؤ ِمنُون ِإل ٰ ٓى أ ۡه ِلی ِه ۡم أبدٗ ا و ُزيِن ٰذ ِلك ِفي قُلُو ِب ُك ۡم وظننت ُ ۡم‬‫ٱلر ُ‬
‫ينق ِلب َّ‬
‫ُورا‪[ ﴾١٢‬الفتح‪.]12-11 :‬‬ ‫س ۡو ِء و ُكنت ُ ۡم ق ۡو ۢما ب ٗ‬
‫ظ َّن ٱل َّ‬
‫(‪ )111‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪:2‬‬
‫‪ -330‬رسول هللا ج به همراه ‪ 1400‬نفر از یارانشان از‬
‫مدینه به سوی مکه حرکت کردند‪ .‬واز همسرانشان نیز ام‬
‫سلمه هند بنت أبی أمیهس با ایشان بود‪.‬‬
‫‪ -331‬در این سفر‪ ،‬رسول هللا ج سلاحی را با خود حمل‬
‫نکردند‪ ،‬مگر سلاحی که یک مسافر به همراه خود حمل‬
‫میکند که عبارت بود از شمشیرهایی که در غلاف بودند‪.‬‬
‫و ‪ 70‬شتر را نیز برای قربانی با خود داشتند‪.‬‬
‫الحلَيْ َفة که میقات اهل‬
‫‪ -332‬رسول هللا ج به میقات ذو ُ‬
‫مدینه است رسیدند‪ .‬در آنجا احرام بستند و به عمره لبیک‬
‫گفتند و به طرف مکه حرکت کردند‪.‬‬
‫میقات به جایی میگویند که شخصی که قصد حج یا‬
‫عمره دارد از آنجا احرام میپوشند‪ ،‬و حق ندارد بدون‬
‫احرام از آنجا بگذرد‪.‬‬

‫(‪ )112‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪:3‬‬

‫‪ -333‬خبر آمدن رسول هللا ج به مکه برای ادای عمره به‬
‫قریشیان رسید‪ .‬آنها گفتند‪" :‬به خدا قسم بر ما وارد‬
‫نخواهد شد"‪.‬‬
‫‪ -334‬آنان برای جلوگیری ااز ورود مسلمانان به مکه‬
‫گردانی را به فرماندهی خالد بن الولید که هنوز مشرک‬
‫بود‪ ،‬آماده کردند‪.‬‬
‫‪ -335‬در وقت نماز عصر رسول هللا ج به منطقهی‬
‫‪61‬‬ ‫قسمت نهم‪ :‬اتفاقات سال ششم هجری‬

‫سفان رسیدند‪ ،‬که ناگهان گردان خالد بن الولید را جلو‬‫ُع ْ‬

‫خود مشاهده کردند‪.‬‬
‫‪ -336‬اینجا بود که نماز خوف یا همان نماز هنگام ترس‬
‫مشروع گردید‪ ،‬و این اولین نماز خوفی بود که خوانده‬
‫میشد‪.‬‬

‫(‪ )113‬غزوهی ُح َد ْی ِبیَه ‪:4‬‬

‫‪ -337‬رسول هللا ج از رویارویی با لشکر کفار خودداری‬
‫كرد و به اصحابش گفت‪" :‬چه کسی ما را از راهی غیر از‬
‫راه آنان میبرد"‪.‬‬
‫‪ -338‬شخصی از اصحاب گفت‪ :‬من یا رسول هللا‪ ،‬سپس‬
‫راهی سنگلاخ را درپیش گرفتند تا اینکه توانستند سپاه‬
‫مشرکین را دور بزنند‪.‬‬
‫الم َرار رسیدند‪ .‬در آنجا شتر‬ ‫ُ‬ ‫‪ -339‬مسلمانان به َثنِیَّه‬
‫پیامبر ج زانو زد و حرکت نکرد‪ ،‬هر چه صحابه تلاش کردند‬
‫فایدهای نداشت‪.‬‬
‫‪ -340‬سپس رسول هللا ج شترشان را راندند‪ ،‬و شتر به‬
‫سرعت بلند شد‪ ،‬و حرکت کرد تا اینکه به دورترین نقطه‬
‫ُح َدیْ ِبیَه رسید‪ .‬وقتی در ُح َدیْ ِبیَه آرام گرفتند ُب َدیْل بن َو ْرقاء‬
‫به همراه چند نفر نزد ایشان آمد‪.‬‬
‫‪ُ -341‬ب َدیْل به رسول هللا ج گفت‪ :‬همانا قریش برای جنگ‬
‫با تو برای جلوگیری از ورودت به مکه خارج شده است‪.‬‬
‫رسول هللا ج فرمودند‪" :‬ما برای جنگ نیامدهایم‪ ،‬بلکه برای‬
‫ادای عمره آمدهایم"‪( .‬روایت بخاری)‬

‫(‪ )114‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪:5‬‬

‫‪ -342‬قریش عدهای از فرستادههایش را نزد پیامبر ج‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪62‬‬
‫فرستاد‪ .‬هدف آنها از این کار اطمینا از علت آمدن پیامبر‬
‫به مکه بود‪ ،‬که آیا برای جنگ آمده یا برای ادای عمره‪.‬‬
‫‪ -343‬افرادی که قریش آنان را فرستاده بود عبارت بودند‬
‫س بن َع ْل َقمة‪ُ -3 ،‬ع ْر َوة بن‬
‫از‪ِ -١ :‬مكْ َر ُز بن َح ْفص ‪ -٢‬حِ ْل ُ‬
‫مسعود ال َّث َقفي‪.‬‬ ‫َ‬
‫‪ -344‬فرستادههای قریش برگشتند وخبر آوردند که‬
‫مسلمانان برای ادای عمره آمدهاند نه برای جنگ‪ .‬چون‬
‫احرام پوشیدهاند‪ ،‬وشترانی را برای قربانی آوردهاند‪.‬‬
‫‪ -345‬وقتی رسول هللا ج این جریان را دیدند عثمان بن‬
‫عفانس را نزد ابو سفیان رئیس مکه فرستادند که به آنها‬
‫بگوید برای جنگ نیامدهاند‪ ،‬بلکه قصد ادای عمره دارند‪.‬‬

‫(‪ )115‬غزوهی ُح َد ْی ِبیَه ‪( 6‬بیعت رضوان)‪:‬‬

‫‪ -346‬ابو سفیان به عثمانس خوش آمد گفت و از او‬
‫استقبال کرد‪ ،‬وبه او گفت‪ :‬نزد ما بمان تا اینکه تصمیم‬
‫بگیریم‪ .‬اما به رسول هللا ج خبر رسید که عثمان به قتل‬
‫رسیده است‪.‬‬
‫‪ -347‬با شنیدن این خبر رسول هللا ج به یارانشان دستور‬
‫دادند بیعت کنند‪ .‬این بیعت زیر درختی صورت گرفت‬
‫وبه بیعت رضوان معروف شد‪.‬‬
‫‪ -348‬این بیعت‪ ،‬رضوان نام گرفت چون هللا سبحانه‬
‫ٱللُ ع ِن ۡٱل ُم ۡؤ ِمنِین إِ ۡذ يُبا ِيعُونك ت ۡحت‬ ‫وتعالی فرمود‪۞﴿ :‬لَّق ۡد ر ِ‬
‫ضي َّ‬
‫شجر ِة﴾ [الفتح‪« ]18 :‬به تحقیق که هللا راضی گشته است از‬ ‫ٱل َّ‬
‫مؤمنانی که زیر درخت با تو بیعت میکردند»‪.‬‬

‫(‪ )116‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪( 7‬بیعت رضوان)‪:‬‬

‫‪ -349‬تعداد افرادی که در بیعت رضوان حضور داشتند‬
‫‪63‬‬ ‫قسمت نهم‪ :‬اتفاقات سال ششم هجری‬

‫طبق راجحترین روایت‪ 1400 ،‬نفر از بهترین اصحاب‬

‫رسول هللا ج از مهاجرین و انصار بودند‪.‬‬
‫‪ -350‬بعضی از آنها با رسول هللا ج بر مرگ بیعت کردند‪،‬‬
‫و بعضیها بر فرار نکردن از معرکهی جنگ‪ .‬و این‬
‫بزرگترین بیعتی بود که در اسلام اتفاق افتاد‪.‬‬
‫‪ -351‬در فضیلت بیعت رضوان همین کافی است که‬
‫هللا عزوجل به نص قرآن از اصحاب این بیعت اعلام‬
‫رضایت کرده است‪.‬‬

‫(‪ )117‬غزوهی ُح َد ْی ِبیَه ‪( 8‬فضیلت بیعت رضوان)‪:‬‬

‫‪ -352‬در فضیلت کسانی که در این بیعت شرکت‬
‫کردهاند احادیثی آمده است‪ ،‬از جمله‪:‬‬
‫‪ -‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬هر کس زیر درخت ( ُح َدیْ ِبیَه)‬
‫بیعت کرد به بهشت وارد خواهد شد"‪ .‬روایت‬
‫ترمذی‬
‫‪ -‬همچنین رسول هللا ج فرمودند‪" :‬هیچکدام از کسانی‬
‫که زیر درخت بیعت کردند به آتش وارد نخواهند‬
‫شد"‪( .‬روایت احمد در مسند‪ ،‬با سندی صحیح)‬
‫‪ -‬رسول هللا ج فرمود‪" :‬اگر خدا بخواهد هیچ کدام از‬
‫کسانی که زیر درخت بیعت کردند به دوزخ وارد‬
‫نخواهند شد"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫حاطب‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬مردی به رسول هللا ج گفت‪ :‬ای رسول هللا‬
‫به آتش وارد خواهد شد‪ .‬فرمودند‪" :‬اشتباه کردی‪ ،‬به‬
‫آن وارد نخواهد شد زیرا او در بدر و در ُح َدیْ ِبیَه‬
‫حضور داشت"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -‬جابر بن عبد هللاب میگوید‪ :‬رسول هللا ج به ما‬
‫فرمودند‪" :‬شما بهترین مردم زمین هستید"‪( .‬متفق‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪64‬‬
‫علیه)‬

‫(‪ )118‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪( 9‬بیعت عثمان)‪:‬‬

‫‪ -353‬سپس رسول هللا ج به جای عثمانس با خودشان‬
‫بیعت کردند‪ ،‬و دست راستشان را بر دست چپشان‬
‫گذاشتند و فرمودند‪" :‬این برای عثمان"‪( .‬روایت بخاری)‬
‫‪ -354‬و بدین ترتیب عثمانس به شرف این بیعت بزرگ‬
‫رسید‪ .‬انسس میگوید‪ :‬دست رسول هللا ج برای عثمان‬
‫بهتر از دستان ما برای خودمان بود‪( .‬روایت ترمذی با‬
‫سندی حسن)‬

‫(‪ )119‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪( 10‬صلح حدیبیه)‪:‬‬

‫‪ -355‬وقتی قریشیان خبر بیعت اصحاب رسول هللا ج را‬
‫شنیدند‪ ،‬ترسیدند و به صلح روی آوردند‪ .‬بدین سبب‬
‫س َهیل بن عمرو را فرستادند که با رسول هللا ج مذاکره‬‫ُ‬
‫کند‪.‬‬
‫‪ -356‬پس از مذاکره‪ ،‬توافق بر این مسائل صورت گرفت‪:‬‬
‫‪ -‬مسلمانان امسال بر گردند وبه مکه وارد نشوند‪ ،‬و‬
‫به جای آن سال آینده بیایند‪ ،‬و ‪ 3‬روز را در مکه‬
‫بمانند‪.‬‬
‫‪ -‬هر قبیلهای مختار است که با محمد ج شود یا با‬
‫قریش‪.‬‬
‫‪ -‬هر کسی به عنوان مسلمان نزد محمد ج آمد به‬
‫قریش بازگردانده شود‪ ،‬و هر کس که مرتد شد و‬
‫نزد قریش آمد به محمد ج بازگردانده نمیشود‪ .‬این‬
‫بند سختترین بند بر مسلمانان بود‪.‬‬
‫‪ -‬تا ‪ 10‬سال بین دو طرف –مسلمانان و قریش‪-‬‬
‫‪65‬‬ ‫قسمت نهم‪ :‬اتفاقات سال ششم هجری‬

‫جنگی نخواهد بود‪ .‬در این ‪ 10‬سال مردم در امنیت‬

‫باشند و هیچ کسی به دیگری تعرض نکند‪.‬‬

‫(‪ )120‬غزوهی ُح َد ْی ِبیَه ‪( 11‬پس از صلح حدیبیه)‪:‬‬

‫‪ -357‬بعد از اتمام مذاکره ورسیدن به توافق‪ ،‬رسول هللا‬
‫ج به یارانشان دستور دادند که با قربانی کردن شترها و‬
‫تراشیدن موهایشان از احرام در آیند‪.‬‬
‫‪ -358‬صحابه از شدت خشم به خاطر عدم ورود به مکه‬
‫برای ادای عمره‪ ،‬دستور پیامبر را برای خارج شدن از احرام‬
‫را نادیده گرفته‪ ،‬و هیچکدام از احرام بیرون نیامد‪.‬‬
‫‪ -359‬سپس رسول هللا ج نزد ام المؤمنین ام سلمهل‬
‫رفتند وجریان صحابه را و اینکه چگونه آنان به دستور‬
‫ایشان عمل نکردند را برای او بازگو کردند‪.‬‬
‫‪ -360‬ام المؤمنین ام سلمهل گفت‪ :‬ای رسول هللا‪ ،‬نزد‬
‫ایشان برو و کسی که سرتان را میتراشد را صدا بزنید تا‬
‫سرتان را بتراشد‪ .‬رسول هللا ج نیز این کار را کرد‪.‬‬

‫(‪ )121‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪( 12‬عمره حدیبیه)‪:‬‬

‫م ِیهس تراشید‪ .‬وقتی‬ ‫ُ‬
‫‪ -361‬سر مبارکشان را خِ راش بن أ َ‬
‫صحابه این را دیدند فهمیدند که کار تمام شده است‪ .‬پس‬
‫همهی آنان رضی هللا عنهم سر خود را تراشیده و از احرام‬
‫به در آمدند‪.‬‬
‫‪ -362‬سپس رسول هللا ج شترشان را سر بریدند‪ ،‬و‬
‫صحابه نیز همین کار را کردند‪ ،‬و این همان عمرهی ُح َدیْ ِبیَه‬
‫مشهور است‪ ،‬که در آن پیمان صلح با قریش امضا شد‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪66‬‬
‫(‪ )122‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪( 13‬نزول سورهی فتح)‪:‬‬
‫‪ -363‬آنگاه رسول هللا ج و همراهانش که ‪ 1400‬نفر‬
‫جنگجو بودند به مدینه بازگشتند‪ .‬و در راه بازگشت به‬
‫مدینه سورهی فتح بر ایشان نازل شد‪.‬‬
‫‪ -364‬با نزول این سوره‪ ،‬رسول هللا ج بسیار خوشحال‬
‫شدند وفرمودند‪" :‬آیهای بر من نازل شده که نزد من از‬
‫همهی دنیا محبوبتر است"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -365‬هللا عزوجل میفرماید‪﴿ :‬إِنَّا فت ۡحنا لك ف ۡت ٗحا ُّمبِ ٗینا‪ِ ١‬لی ۡغ ِفر لك‬
‫ص ٰر ٗطا‬
‫ٱللُ ما تقد َّم ِمن ذ ۢنبِك وما تأ َّخر ويُتِ َّم نِعۡ متۥهُ عل ۡیك ويهۡ دِيك ِ‬
‫َّ‬
‫ُّم ۡست ِق ٗیما‪[ ﴾٢‬الفتح‪« ]2-1 :‬همانا ما برای تو فتحی آشکار را دادیم‪ ،‬تا‬
‫هللا گناهان گذشته و آینده تو را بیامرزد‪ ،‬و نعمتش را بر تو‬
‫تمام کند‪ ،‬و تو را به راه راست هدایت کند»‪.‬‬
‫‪ -366‬امام َط َحاوی میگوید‪ :‬اهل علم اجماع کردهاند که‬
‫فتح ذکر شده در آیهی ﴿ ِإنَّا فت ۡحنا لك ف ۡت ٗحا ُّم ِب ٗینا﴾‪ ،‬صلح ُح َدیْ ِبیَه‬
‫است‪.‬‬

‫(‪ )123‬غزوهی ُح َد ْی ِب َیه ‪( 14‬تأثیر صلح حدیبیه)‪:‬‬

‫‪ -367‬چرا صلح ُح َدیْ ِبیَه بزرگترین پیروزی برای اسلام‬
‫است؟ از بعثت رسول هللا ج تا صلح ُح َد ْی ِبیَه در سال ‪6‬‬
‫هجری که ‪ 19‬سال است‪ ،‬تعداد لشکر ایشان ‪ 1400‬نفر‬
‫بود‪.‬‬
‫‪ -368‬اما از صلح ُح َدیْ ِبیَه در سال ‪ 6‬هجری تا فتح مکه در‬
‫سال ‪ 8‬هجری که دو سال بیش نیست تعداد لشکر پیامبر‬
‫ج در فتح مکه به ‪ 10‬هزار نفر رسید‪.‬‬
‫‪ -369‬یعنی ثمرهی ‪ 19‬سال تلاش‪ 1400 ،‬جنگجو‪ ،‬و‬
‫ثمرهی دو سال تلاش پس از جنگ ُح َدیْ ِبیَه ‪ 10‬هزار جنگجو‬
‫بود‪ .‬چه تغییری رخ داد؟‬
‫‪67‬‬ ‫قسمت نهم‪ :‬اتفاقات سال ششم هجری‬

‫‪ -370‬آنچه تغییر کرد این بود که صلح ُح َدیْ ِبیَه تخریب‬

‫چهرهی اسلام را متوقف نمود‪ ،‬بنابراین دعوتگران در هر‬
‫جایی و بدون هیچ فشاری از طرف قریش به سوی دین‬
‫دعوت میدادند‪.‬‬
‫‪ -371‬تخریب چهرهی اسلام و فشاری که قریش قبل از‬
‫صلح ُح َدیْ ِبیَه میآورد‪ ،‬سبب میشد مردم از دخول به‬
‫اسلام ترس داشته باشند‪.‬‬
‫‪ -372‬اما بعد از صلح ُح َدیْ ِبیَه‪ ،‬دعوتگران آزادانه و با‬
‫امنیت برای مردم از عظمت این دین و آسانی و رحمتش‬
‫میگفتند‪ .‬بدین سبب مردم گروه گروه به دین هللا وارد‬
‫میشدند‪.‬‬
‫‪ -373‬صلح ُح َدیْ ِبیَه قریش را کنار زد‪ ،‬و بعد از آن رسول‬
‫هللا ج از دشمن سرسخت خود یعنی یهود خیبر فارغ‬
‫گشت‪ ،‬که سبب اصلی جمع احزاب در روز خندق بودند‪.‬‬
‫اگر صلح ُح َدیْ ِبیَه نبود قریش با مال واسلحه‪ ،‬یهود خیبر را‬
‫کمک میکرد‪.‬‬
 ‫قسمت دهم‪:‬‬
‫اتفاقات سال هفتم هجری‬
‫(‪ )124‬فرستادن نامه برای پادشاهان ‪:1‬‬
‫‪ -374‬پس ازصلح ُح َدیْ ِبیَه وقتی که اوضاع استقرار یافت‪،‬‬
‫رسول هللا ج فرصت را مناسب دیدند که دعوت خود را به‬
‫خارج از محدودهی جزیرة العرب گسترش دهد‪.‬‬
‫‪ -375‬رسول هللا ج برای پادشاهان عرب و عجم نامههایی‬
‫فرستادند‪ ،‬و آنان را به سوی اسلام دعوت کردند‪.‬‬
‫‪ -376‬انسس میگو ید‪ :‬رسول هللا ج به سوی کسری‪،‬‬
‫قیصر‪َ ،‬نجاشی و هر پادشاهی نامه نوشتند‪ ،‬و آنان را به‬
‫سوی اسلام دعوت داد‪( .‬روایت مسلم)‬
‫م ِری را با نامهای به‬ ‫ُ‬
‫ض ْ‬‫م ِیه ال َّ‬
‫‪ -377‬رسول هللا ج َعمرو بن أ َ‬
‫سوی نجاشی فرستادند‪ ،‬و او مسلمان شد و نبوت پیامبر‬
‫ج را پذیرفت‪.‬‬
‫‪ -378‬رسول هللا ج ِد ْحیَه بن خلیفه الکَ ْل ِبیس را با نامهای‬
‫به سوی قیصر پادشاه روم فرستادند‪ ،‬واو را به اسلام‬
‫دعوت کردند‪ ،‬او ترسید اما مسلمان نشد‪.‬‬

‫(‪ )125‬فرستادن نامه برای پادشاهان ‪:2‬‬

‫‪ -379‬همچنین رسول هللا ج عبد هللا بن ُحذافهس را با‬
‫نامهای به سوی کسری پادشاه فارس فرستادند و او را به‬
‫اسلام دعوت نمودند‪ ،‬اما او خشمگین شد و نامهی پیامبر‬
‫ج را پاره کرد‪.‬‬
‫حاطب بن أبی بَ ْل َت َعةس نیز با نامهای به سوی‬
‫‪ِ -380‬‬
‫م َق ْو ِقس پادشاه مصر فرستاده شد‪ ،‬اما این پادشاه نیز‬ ‫ُ‬
‫‪69‬‬ ‫قسمت دهم‪ :‬اتفاقات سال هفتم هجری‬

‫مسلمان نشد‪.‬‬
‫سلیم بن َعمرو العامریس نیز با نامهای به سوی‬ ‫‪َ -381‬‬
‫ه ْوذَة بن علی پادشاه یَمامه فرستاده شد‪ ،‬واو نیز‬ ‫َ‬
‫مسلمان نشد‪.‬‬
‫‪ -382‬این پنج نامهای بود که رسول هللا ج به همراه‬
‫سفرایش به سوی پادشاهان خارج از جزیرة العرب‬
‫فرستادند‪ .‬نامههای دیگری نیز در سال ‪ 8‬هجری فرستاده‬
‫شد‪.‬‬
‫‪ -383‬رسول هللا ج این پنج نامه را در محرم سال ‪ 7‬هجری‬
‫فرستادند‪ ،‬و تأثیر آن در دلهای این پادشاهان بسیار بود‪.‬‬

‫(‪ )126‬غزوهی ذی َق َرد ‪:1‬‬

‫‪ -384‬سه روز پیش از غزوهی خیبر غزوهی ذی َق َرد اتفاق‬
‫افتاد که به غزوهی غابة نیز معروف است‪ ،‬و قهرمان این‬
‫مة بن الأ َ کْ َو عس بود‪.‬‬‫س َل َ‬
‫غزوه َ‬
‫‪ -385‬سبب این غزوه این بود که عبد الرحمن بن ُعیَیْنة‬
‫بن حصن و همراهانش به اطراف مدینه حمله کرد و ‪20‬‬
‫شتر پیامبر ج را گرفت و یکی از مسلمانان را کشت و فرار‬
‫کرد‪.‬‬
‫مة بن الأ َ کْ َو عس با دویدن و پرتاب نیزه و کمان‬ ‫س َل َ‬‫‪َ -386‬‬
‫خود به آنان رسید‪ ،‬تا اینکه توانست تعدادی از شتران‬
‫پیامبر ج را بازپس گیرد‪.‬‬
‫‪ -387‬خبر به پیامبر ج رسید و در مدینه برای كمک ندا‬
‫زده شد‪ .‬سوارکاران صحابه به دور ایشان ج جمع شدند و‬
‫رسول هللا ج خارج شدند و آنان را دنبال نمودند‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪70‬‬
‫(‪ )127‬غزوهی ذی َق َرد ‪:2‬‬
‫‪ -388‬رسول هللا ج به همراه ‪ 500‬نفر از یارانشان خارج‬
‫مة بن الأ َ کْ َو عس همهی شتران‬ ‫س َل َ‬
‫شد‪ ،‬که ناگهان دیدند که َ‬
‫را برگردانده است‪.‬‬
‫‪ -389‬و ابو َق َتادة حارث بن ِربْعیس سوارکار پیامبر ج به‬
‫عبد الرحمن بن ُعیَیْنة رسید و او را به قتل رساند‪.‬‬
‫‪ -390‬رسول هللا ج فرمود‪" :‬امروز بهترین سوارکارمان ابو‬
‫مة است"‪ .‬روایت مسلم‬ ‫س َل َ‬
‫َق َتادة وبهترین پیاده نظاممان َ‬
‫‪ -391‬در این غزوه رسول هللا ج با یارانشان نماز خوف‬
‫خواندند‪.‬‬
‫‪ -392‬سپس رسول هللا ج با یارانشان در ذی َق َرد نشستند‬
‫و با آنان مزاح میفرمودند و میخندیدند‪ .‬بلالس شتری را‬
‫سر برید و جگر و کوهان آن را کباب کرد‪.‬‬
‫‪ -393‬آنگاه رسول هللا ج پیروز مندانه به مدینه بازگشتند‪،‬‬
‫در حالی که همهی شترانشان بازگردانده شده بودند‪ ،‬و‬
‫یارانشان به دور ایشان میچرخیدند‪.‬‬

‫(‪ )128‬غزوه َخ ْیبر ‪:1‬‬

‫‪ -394‬در محرم سال ‪ 7‬هجری غزوهی معروف خیبر اتفاق‬
‫افتاد‪ .‬در خیبر کسی جز یهود سکونت نداشت‪ .‬خیبر مرکز‬
‫تصمیم گیری علیه مسلمانان بود‪.‬‬
‫‪ -395‬یهودیان خیبر کسانی بودند که در غزوهی احزاب‪،‬‬
‫گروهها را برای جنگ با مدینه جمع کردند و آنان را علیه‬
‫مسلمانان شوراندند‪ .‬خیبر در حقیقت محل فتنه انگیزی‬
‫علیه مسلمانان بود‪.‬‬
‫‪ -396‬هللا عزوجل در قرآن کریم وعدهی فتح خیبر را به‬
‫پیامبرش ج داد و در سورهی فتح فرمود‪﴿ :‬وعد ُك ُم َّ‬
‫ٱللُ مغانِم‬
‫‪71‬‬ ‫قسمت دهم‪ :‬اتفاقات سال هفتم هجری‬

‫كثِیر ٗة ت ۡأ ُخذُونها﴾ [الفتح‪ ]20 :‬یعنی‪« :‬هللا غنیمتهای بسیاری را به‬

‫شما وعده داده است‪ ،‬که آن را به دست میآورید»‪.‬‬
‫‪ -397‬خیبر غنیمتی خاص برای اهل ُح َدیْ ِبیَه رضی هللا‬
‫عنهم بود‪ .‬رسول هللا ج دستور دادند که هیچ کس با‬
‫ایشان خارج نشود مگر کسانی که در ُح َدیْ ِبیَه حضور‬
‫داشتهاند‪ ،‬که تعدادشان ‪ 1400‬نفر بود‪.‬‬

‫(‪ )129‬غزوه َخ ْیبر ‪:2‬‬

‫‪ -398‬رسول هللا ج با لشکرشان به سوی خیبر حرکت‬
‫کردند‪ ،‬وقتی به خیبر رسیدند یهودیان خیبر آنها را دیدند‬
‫و ترسیدند‪ .‬قلعههایشان را بستند و فریاد میزدند‪ :‬محمد‬
‫ولشکرش‪.‬‬
‫‪ -399‬وقتی رسول هللا ج ترسشان را دیدند فریاد زدند‪:‬‬
‫"هللا أکبر‪ ،‬خیبر ویران گردید‪ .‬ما وقتی به سرزمين قومی‬
‫وارد شو يم آنروز برای آن قوم‪ ،‬بامداد بدی خواهد بود‪.‬‬
‫‪ -400‬محاصرهی خیبر شروع شد وشدت گرفت‪ ،‬و‬
‫قهرمانیهای صحابه و حملات آنان دشمن را در هم‬
‫میکوبید‪.‬‬

‫(‪ )130‬غزوه َخ ْیبر ‪( 3‬جانفشانیهای صحابه)‬

‫مة‬
‫س َل َ‬
‫‪ُ -401‬زبَیْر بن َع َّوام‪ ،‬علی بن أبی طالب‪ ،‬أبو ُد َجانه‪َ ،‬‬
‫بن الأ َ کْ َو ع ودیگر صحابه رضی هللا عنهم جانفشانیهای‬
‫زیادی کردند‪.‬‬
‫م ْر َحب یهودی‬ ‫‪ -402‬علی بن أبی طالبس‪ ،‬قهرمان یهود َ‬
‫م ْر َحب را کشت وبیش‬ ‫را به قتل رساند‪ُ .‬زبَیْر نیز یاسر برادر َ‬
‫از نیمی از خیبر فتح گردید‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪72‬‬
‫(‪ )131‬غزوه َخ ْیبر ‪( 4‬مذاکره)‪:‬‬
‫‪ -403‬وقتی یهود خیبر در هلاکت خود به یقین رسیدند‬
‫تسلیم شدند واز پیامبر ج خواستند بر باقیماندهی خیبر‬
‫مذاکره کنند‪ .‬پیامبر ج نیز موافقت کردند‪.‬‬
‫‪ -404‬در این مذاکره بر این امور توافق صورت گرفت‪:‬‬
‫‪ -‬در امان بودن کسانی که در قلعههای خیبر بودند‪.‬‬
‫‪ -‬رها نمودن فرزندانشان‪.‬‬
‫‪ -‬یهود خیبر از سرزمینشان خارج شوند و هر چه‬
‫میخواهند با خود بردارند به جز سلاح‪.‬‬
‫‪ -405‬وقتی یهود خیبر خواستند از سرزمینشان بیرون‬
‫روند از پیامبر ج خواستند به آنان اجازه ماندن بدهند‪ ،‬به‬
‫شرط اینکه به عنوان کارگر در مزارع کار کنند و نصف ثمر‬
‫سالانه برای آنها باشد‪.‬‬
‫‪ -406‬رسول هللا ج موافقت کردند‪ ،‬زیرا نه رسول هللا ج‬
‫ونه صحابه ایشان خدمتکارانی که به امور نخلها‬
‫رسیدگی کنند‪ ،‬نداشتند‪ ،‬و سرزمین خیبر نخلستانهای‬
‫وسیعی داشت‪.‬‬

‫(‪ )132‬غزوه َخ ْیبر ‪( 5‬گشایش بر مسلمانان با فتح خیبر)‪:‬‬

‫‪ -407‬مسلمانان با فتح خیبر ثروتمند شدند‪ ،‬عبد هللا بن‬
‫عمرب میگوید‪" :‬سیر نشدیم تا اینکه خیبر را فتح کردیم"‪.‬‬
‫(روایت بخاری)‬
‫‪ -408‬امام بخاری از عایشهل روایت میکند که‪" :‬وقتی‬
‫خیبر فتح شد گفتیم‪ :‬اکنون از خرما سیر میشویم"‪.‬‬

‫(‪ )133‬غزوه َخ ْیبر ‪( 6‬بازگشت مهاجران حبشه)‪:‬‬

‫‪ -409‬رسول هللا ج در خیبر بودند که مهاجرین حبشه و‬
‫‪73‬‬ ‫قسمت دهم‪ :‬اتفاقات سال هفتم هجری‬

‫در رأس آنان جعفر بن أبی طالبس از راه رسیدند‪ ،‬و‬

‫رسول هللا ج با آمدن آنان بسیار خوشحال شدند‪.‬‬
‫‪ -410‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬نمیدانم به کدامیک بیشتر‬
‫خوشحال شوم‪ .‬به فتح خیبر یابه آمدن جعفر"‪( .‬روایت‬
‫حاکم‪ ،‬وحدیث حسن است)‬
‫‪ -411‬همچنین وقتی ایشان ج در خیبر بودند اشعریها که‬
‫تعدادشان ‪ 53‬نفر بودند‪ ،‬رسیدند‪ ،‬که در میانشان ابو‬
‫موسی اشعریس بود‪.‬‬
‫‪ -412‬یک روز قبل از رسیدن قبیله اشعریها رسول هللا ج‬
‫فرمودند‪" :‬فردا گروهی به شما میپیوندند که‬
‫قلبهایشان برای اسلام از شما نرمتر است"‪.‬‬
‫د ْوس که در رأسشان راوی اسلام ابو‬‫‪ -413‬در خیبر قبیله َ‬
‫د ْوسیب بودند‪ ،‬به حضور پیامبر‬‫مرو َ‬‫هریرة و ُط َفیْل بن َع ْ‬
‫ج شرفیاب شدند‪.‬‬

‫(‪ )134‬غزوه َخ ْیبر ‪( 7‬ازدواج رسول هللا ج با صفیهل)‪:‬‬

‫صفِیه‬
‫‪ -414‬قبل از تسلیم شدن خیبر و صلح طرفین‪َ ،‬‬
‫بنت ُحیَی بن ا َْخ َطب ودیگران اسیر شدند‪ ،‬رسول هللا ج‬
‫صفِیه عرضه کردند و مسلمان شد‪.‬‬‫اسلام را بر َ‬
‫صفِیهل مسلمان شد رسول هللا ج او را آزاد‬‫‪ -415‬وقتی َ‬
‫کردند و با او ازدواج نمودند‪ ،‬و مهریهی ایشان را آزادیشان‬
‫صفِیهل جزو امهات المؤمنین‬‫قرار دادند‪ .‬و بدین صورت َ‬
‫گردید‪.‬‬

‫(‪ )135‬غزوه َخ ْیبر ‪( 8‬دسیسهی یک زن یهودی)‪:‬‬

‫‪ -416‬وقتی رسول هللا ج کارشان در خیبربه پایان رسید‪،‬‬
‫زینب بنت حارث یهودی گوسفندی کباب شده ومسموم‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪74‬‬
‫را برای رسول هللا ج آورد‪.‬‬
‫‪ -417‬رسول هللا ج به یارانش فرمودند که از خوردن این‬
‫گوشت دست بکشید زیرا مسموم است‪ ،‬واین وقتی بود‬
‫که عدهای از آنها از آن خورده بودند‪ .‬به خاطر این سم‬
‫م ْعرورس از دنیا رفت‪.‬‬‫ِبشْر بن بَ َراء بن َ‬
‫‪ -418‬رسول هللا ج نیز به زینب بنت حارث فرمود‪" :‬هللا تو‬
‫را بر من مسلط نمیکرد"‪ .‬سپس به خاطر مرگ ِبشْر بن‬
‫بَ َراءب‪ ،‬او را به قتل رساند‪.‬‬

‫(‪ )136‬غزوه َخ ْیبر ‪( 9‬پایان خیبر وبازگشت به مدینه)‪:‬‬

‫‪ -419‬رسول هللا ج يهود را از خيبر بيرون نكردند‪ ،‬به شرط‬
‫اينكه رسیدگی به نخلستانهای آنجا را به عهده بگیرند و‬
‫نیمی از ثمر آن را برای خود بردارند و نیمی دیگر برای‬
‫مسلمانان باشد‪ .‬آنان تا دوران خلافت عمر بن الخطابس‬
‫در آنجا ماندند تا اينكه یکی از مسلمانان را کشتند‪.‬‬
‫‪ -420‬عمرس از آنان خواست که قاتل را تحویل دهند اما‬
‫نپذیرفتند‪ ،‬به همین دلیل عمرس آنان را از جزیرة العرب‬
‫اخراج و به شام فرستاد‪ ،‬و جزیرة العرب را از وجود آنان‬
‫پاک کرد‪.‬‬
‫‪ -421‬رسول هللا ج پیروزمندانه به مدینه بازگشتند‪ ،‬وقتی‬
‫کوه ُا ُحد از دور نمایان شد فرمودند‪" :‬این کوهی است که‬
‫ما را دوست دارد و ما نیز او را دوست داریم"‪( .‬متفق‬
‫علیه)‬

‫الر َقاع‪:‬‬
‫(‪ )137‬غزوهی ذات ّ ِ‬
‫الر َقاع بعد از غزوهی خیبر رخ داد‪ ،‬و‬
‫‪ -422‬غزوهی ذات ِ‬
‫بدین نام نامیده شد چون به خاطر نداشتن کفش‪ ،‬به دور‬
‫‪75‬‬ ‫قسمت دهم‪ :‬اتفاقات سال هفتم هجری‬

‫پاهایشان پارچه پیچیده بودند‪.‬‬

‫‪ -423‬سبب این غزوه این بود که به رسول هللا ج خبر‬
‫رسید که گروههایی از َغ َطفان قصد حمله به مدینه را‬
‫دارند‪ ،‬و رسول هللا ج با ‪ 400‬نفر از یارانشان به سوی آنان‬
‫حرکت کردند‪.‬‬
‫‪ -424‬وقتی َغ َطفان خروج رسول هللا ج را شنیدند از هر‬
‫طرف فرار کردند‪ .‬هنگامیکه رسول هللا ج به مکان‬
‫تجمعشان رسیدند هیچکدام از آنها نبودند‪.‬‬
‫الر َقاع نماز خوف‬
‫ِ‬ ‫‪ -425‬رسول هللا ج در غزوهی ذات‬
‫خواندند و به سوی مدینه بازگشتند‪.‬‬

‫القضاء ‪:1‬‬
‫(‪ )138‬عمرة َ‬
‫‪ -426‬در ذی القعدهی سال ‪ 7‬هجری رسول هللا ج برای‬
‫عمره خارج شدند‪ .‬همانگونه که در بندهای صلح ُح َدیْ ِبیَه‬
‫اتفاق کرده بودند‪ ،‬و یک سال کامل از صلح ُح َدیْ ِبیَه‬
‫گذشته بود‪.‬‬
‫ضیَّه‬ ‫ضاء یا عمرة ال َق ِ‬ ‫‪ -427‬این عمره به عمرة ال َق َ‬
‫نامگذاری شد‪ .‬زیرا رسول هللا ج در صلح ُح َدیْ ِبیَه با قریش‬
‫بر ادای عمره در سال آینده به توافق رسیده بود‪.‬‬
‫‪ -428‬رسول هللا ج به همراه یارانی که در صلح ُح َدیْ ِبیَه‬
‫حضور داشتند خارج شدند‪ ،‬که تعدادشان ‪ 1400‬نفر بود‪،‬‬
‫به جز کسانی که از دنیا رفته بودند‪.‬‬
‫‪ -429‬رسول هللا ج ‪ 60‬شتر را همراه خود بردند‪ ،‬و به‬
‫خاطر ترس از خیانت قریش با خود اسلحه به همراه‬
‫الح َلیْ َفه که میقات اهل‬ ‫داشتند‪ ،‬و به سوی میقات ذی ُ‬
‫مدینه است حرکت کردند‪.‬‬
‫‪ -430‬ایشان وهمراهانشان به نیت عمره احرام بستند‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪76‬‬
‫سپس لبیک گویان به سوی مکه حرکت کردند‪.‬‬

‫القضاء ‪:2‬‬
‫(‪ )139‬عمرة َ‬
‫‪ -431‬رسول گرامی اسلام ج به مکه رسیدند‪ ،‬و بعد از‬
‫شیْبَة به مسجد الحرام وارد‬ ‫فراقی ‪ 7‬ساله‪ ،‬از در بنی َ‬
‫شدند‪ ،‬به همین سبب رسول هللا ج از این عمره بسیار‬
‫خوشحال بودند‪.‬‬
‫‪ -432‬رسول هللا ج با سپرشان حجر الأسود را لمس‬
‫کردند‪ ،‬ودوش راستش را از احرام بیرون آورد‪ ،‬سپس هفت‬
‫بار طواف نمودند‪ ،‬و هنگامی که از طواف فارغ شدند‪،‬‬
‫پشت مقام ابراهیم دو رکعت نماز خواندند‪.‬‬
‫‪ -433‬آنگاه به همراه یارانشان به محل سعی رفته‪ ،‬و‬
‫سوار بر شترشان بین صفا و مروه سعی را به جا آوردند‪،‬‬
‫سپس رسول هللا ج شتری را که به عنوان قربانی آورده‬
‫بود را ذبح کرد‪.‬‬
‫‪ -434‬سپس رسول هللا ج سر مبارکشان را تراشیدند‪،‬‬
‫الع َد ِويس اینکار را بر عهده گرفت‪ ،‬و‬ ‫َ‬ ‫مر بن عبدهللا‬ ‫م ْع َ‬
‫َ‬
‫صحابه نیز همینکار را کردند‪.‬‬
‫‪ -435‬رسول هللا ج و یارانشان ‪ 3‬روز در مکه ماندند –‬
‫همانگونه که در عهدنامه صلح ُح َدیْ ِبیَه آمده بود‪ ،-‬ایشانبه‬
‫خاطر وجود بتها و عکسها به کعبه وارد نشدند‪.‬‬
‫‪ -436‬رسول هللا ج و یارانشان بعد از اقامتی ‪ 3‬روزه از‬
‫س ِرف اقامت گزیدند‪.‬‬ ‫مکه خارج شدند‪ ،‬و در منطقهی َ‬
‫(‪ )140‬ازدواج رسول هللا ج با أم المؤمنین میمونةل‪:‬‬
‫س ِرف با ام المؤمنین‬
‫‪ -437‬رسول هللا ج در منطقه َ‬
‫میمونه بنت الحارثل ازدواج کردند‪ .‬ایشان آخرین زنی بود‬
‫‪77‬‬ ‫قسمت دهم‪ :‬اتفاقات سال هفتم هجری‬

‫که رسول هللا ج با او ازدواج نمود‪ .‬ام المؤمین در سال ‪51‬‬

‫هجری وفات کردند‪.‬‬
 ‫قسمت یازدهم‪:‬‬
‫اتفاقات سال هشتم هجری‬
‫(‪ )141‬وفات زینبل دختر پیامبر ج‪:‬‬
‫‪ -438‬در اوایل سال ‪ 8‬هجری‪ ،‬زینب دختر پیامبر ج که‬
‫بزرگترین دختر ایشان است‪ ،‬وفات نمود‪ ،‬و در بقیع دفن‬
‫گردید‪.‬‬
‫‪ -439‬در صفر سال ‪ 8‬هجری خالد بن الولید‪ ،‬عمرو بن‬
‫العاص‪ ،‬و عثمان بن طلحه رضی هللا عنهم در حالیکه‬
‫اسلام آورده بودند به مدینه نزد رسول هللا ج آمدند‪.‬‬
‫‪ -440‬رسول هللا ج از دیدن آنها بسیار خوشحال شدند‪ ،‬و‬
‫فرمودند‪" :‬مکه جگر گوشههایش را به سوی شما‬
‫فرستاده است"‪.‬‬

‫م ْؤ َتة‪:‬‬
‫(‪ )142‬غزوهی ُ‬
‫مؤته‬‫‪ -441‬در جمادی الأول سال ‪ 8‬هجری غزوهی بزرگ ُ‬
‫بین مسلمانان و غساسنه اتفاق افتاد‪.‬‬
‫‪ -442‬با وجود اینکه رسول هللا ج خودشان در این جنگ‬
‫شرکت نکردند اما به غزوه معروف شد‪.‬‬
‫‪ -443‬چون هللا عزوجل اتفاقات این غزوه را به ایشان در‬
‫حالیکه که در مدینه بودند نشان دادند‪ .‬و سبب این غزوه‬
‫میرس فرستادهی رسول هللا ج بود‪.‬‬ ‫کشته شدن حارث بن ُع َ‬
‫‪ -444‬رسول هللا ج او را با نامهای به سوی پادشاه ُبصری‬
‫ش َر ْحبیل بن عمرو‬
‫در شام فرستاده بودند‪ ،‬و در راه ُ‬
‫الغسانی وقتی فهمید که حارث مسلمان است او را به‬ ‫َ‬
‫قتل رساند‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫‪ -445‬قتل سفیران و فرستادگان از شنیعترین جرمها بود‪.‬‬

‫و عرف و عادت بر این بود که سفیران کشته نشوند وبه‬
‫آنان تعرض نشود‪.‬‬
‫‪ -446‬رسول هللا ج به مردم دستور داد که برای جنگ با‬
‫غساسنه آماده شوند‪ 3000 .‬جنگجو آماده شدند‪ ،‬و این‬
‫بزرگترین لشکر اسلامی از ابتدای بعثت تا آن زمان بود‪.‬‬
‫‪ -447‬رسول هللا ج زید بن حارثهس را فرمانده لشکر‬
‫کردند‪ ،‬و جعفر بن أبی طالبس را به عنوان جانشین‬
‫فرمانده منصوب نمودند‬
‫‪ -448‬اگر جعفر به قتل میرسید عبد هللا بن َرواحهس‬
‫جایگزین او میشد‪ .‬رسول هللا ج پرچمی سفید رنگ را به‬
‫دست زید بن حارثهس دادند‪.‬‬
‫‪ -449‬در این غزوه خالد بن الولیدس نیز مشارکت داشت‬
‫و این اولین نبردی بود که خالد بعد از مسلمان شدنش در‬
‫آن شرکت میکرد‪.‬‬
‫‪ -450‬لشکر مسلمانان که بالغ بر ‪ 3000‬نفر بودند به‬
‫م َعان رسیدند‪ .‬در آنجا به آنان خبر رسید که‬ ‫منطقهی َ‬
‫تعداد لشکریان غساسنه ‪ 200‬هزار نفر با مساعدت روم‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪ -451‬مسلمانان به هیچ وجه انتظار رو به رو شدن با‬
‫چنین سپاه عظیمی را نداشتند‪ ،‬اما با این وجود از کثرت‬
‫سپاهیان دشمن نهراسیدند‪.‬‬
‫‪ -452‬زیدس سپاهش را به دو قسمت تقسیم کرد‪.‬‬
‫قسمت راست به فرماندهی ُق ْطبَة بن َق َتادةس‪ ،‬و قسمت‬
‫چپ به فرماندهی‪َ :‬عبَایة بن مالک انصاریس‪.‬‬
‫مؤته‪ ،‬دو‬‫‪ -453‬با رسیدن سپاه مسلمانان به منطقهی ُ‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪80‬‬
‫لشکر به یکدیگر رسیدند‪ 3000 ،‬سرباز مسلمان در مقابل‬
‫‪ 200‬هزار سرباز دشمن‪.‬‬
‫‪ -454‬نبرد تلخ آغاز شد و حقیق ًتا نبرد بسیار سختی بود و‬
‫دلاوریهای بزرگی از صحابه رضی هللا عنهم مشاهده شد‬
‫که دشمنانشان را حیرت زده کرد‪.‬‬
‫‪ -455‬زید بن حارثهس پرچم را به دست گرفت و با شدت‬
‫و حرص تمام وباد ليری وشجاعت بسیار به همراه‬
‫مسلمانان شروع به جنگیدن کرد تا اینکه به شهادت رسید‪.‬‬
‫‪ -456‬با شهادت زید‪ ،‬پرچم را جعفر بن أبی طالبس به‬
‫دست گرفت‪ ،‬و نبرد بی نظیری را آغاز نمود تا اینکه او نیز‬
‫شهید شد‪.‬‬
‫‪ -457‬وقتی جعفرس کشته شد‪ ،‬پرچم را عبد هللا بن َرواحه‬
‫به دست گرفت‪ ،‬او سوار بر اسبش حمله کرد و با کفار‬
‫جنگید تا اینکه او نیز به شهادت رسید‪.‬‬
‫‪ -458‬هللا عزوجل اتفاقات معرکه را به پیامبر ج در مدینه‬
‫نشان داد‪ .‬وقتی فرماندهان غزوهی مؤته به قتل رسیدند‪،‬‬
‫رسول هللا ج فرمودند‪« :‬ما ي ُس ُّر ُه ْم أنَّ ُه ْم ِع ْندنا»‪" .‬از بودنشان‬
‫نزد ما خوشحال نمیشدند"‪( .‬روایت بخاری)‬
‫‪ -459‬رسول هللا ج این سخن را دربارهی نعمتهایی که‬
‫بعد از شهادتشان به آن رسیده بودند‪ ،‬فرمودند‪.‬‬
‫‪ -460‬عبد هللا بن َرواحهس به شهادت رسید و رسول هللا‬
‫ج بعد از او کسی را مکلف نکرده بود‪ ،‬بنابر این ثابت بن‬
‫أقرمس جلو آمد و پرچم را به دست گرفت‪.‬‬ ‫َ‬
‫‪ -461‬مسلمانان دور او جمع شدند که در بینشان خالد‬
‫بن الولیدس بود‪ .‬ثابتس پرچم را به خالدس سپرد و بدین‬
‫ترتیب خالد آن را به دست گرفت‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫‪ -462‬وقتی خالدس پرچمدار شد‪ ،‬رسول هللا ج به یارانش‬

‫در مدینه فرمودند‪" :‬پرچم را شمشیری از شمشیرهای‬
‫خداوند به دست گرفت"‪( .‬روایت بخاری)‬
‫‪ -463‬خالدس توانست سپاه مسلمانان را مرتب کند‪ ،‬و در‬
‫مقابل طوفان بزرگ دشمنانش ثابت قدم شود‪ ،‬و حمله را‬
‫آغاز کند‪.‬‬
‫‪ -464‬همچنین او توانست لشکر مسلمانان را حفظ کرده‪،‬‬
‫و بدون خسارت عقب نشینی کند‪ ،‬و به مدینه بازگردد‪.‬‬
‫‪ -465‬حدیث‪" :‬آنان فراری نیستند بلکه إن شاء هللا‬
‫بازگشتگانند "‪ .‬حدیثی است که رسول هللا ج در مورد‬
‫عقب نشینی لشکر مؤته فرمودند‪( .‬ابن اسحاق در سیرت‬
‫با اسنادی ضعیف آن را روایت کرده)‪.‬‬
‫‪ -466‬رسول هللا ج بعد از به شهادت رسیدن جعفرس در‬
‫مؤته‪ ،‬از خانوادهی او دلجویی مینمودند وبه دیدار آنان‬
‫میرفتند‪ .‬و به خانواده خویش میفرمودند‪" :‬برای‬
‫خانوادهی جعفرس غذایی آماده کنید‪ .‬زیرا چیزی برایشان‬
‫رخ داده که آنان را مشغول کرده است"‪( .‬روایت ابن ماجه‬
‫وسند آن حسن است)‬

‫لاسل‪:‬‬
‫الس ِ‬
‫َّ‬ ‫س ِر ّیه ذات‬
‫(‪َ )143‬‬
‫‪ -467‬در جمادی الآخر سال ‪ 8‬هجری رسول هللا ج به‬
‫َعمرو بن عاص س فرمودند‪" :‬میخواهم تو را فرماندهی‬
‫لشکری کنم‪ ،‬هللا تو را به سلامتی به آن برساند‪ ،‬و غنیمت‬
‫نصیبت کند"‪.‬‬
‫‪َ -468‬عمرو بن العاصس در جواب گفت‪" :‬ای رسول هللا‬
‫من به خاطر مال مسلمان نشدهام بلکه به خاطر جهاد و‬
‫بودن در رکاب تو مسلمان شدهام‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪82‬‬
‫‪ -469‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬این عمرو‪ ،‬بهترین مال‪،‬‬
‫مالی است که برای مرد صالح باشد"‪ .‬سپس رسول هللا ج‬
‫او را به همراه ‪ 300‬نفر به سریهی ذات السلاسل‬
‫فرستادند‪.‬‬
‫‪َ -470‬عمرو به همراه جنگجویانش به طرف دشمن‬
‫حرکت کرد‪ ،‬و هدف‪ ،‬مبارزه با گروهی از قبیلهی ُقضاعة‬
‫بود که برای حمله به مدینه آماده شده بودند‪َ .‬عمروس به‬
‫آنان حمله کرد و خسارتهای سنگینی به آنان وارد نمود‪.‬‬
‫‪ -471‬او پیروزمندانه به مدینه بازگشت‪ .‬هیچ یک از افراد‬
‫سلاسِ ل کشته یا زخمی‬ ‫لشکر مسلمانان در سریهی ذات ال َّ‬
‫نشدند‪ ،‬و رسول هللا ج با دیدن آنان بسیار مسرور گشتند‪.‬‬
‫‪ -472‬در شعبان سال ‪ 8‬هجری رسول هللا ج ابو قتادة‬
‫حارث بن ِربْعی را به سریهای فرستادند‪ ،‬كه هدف اين‬
‫سريه مبارزه با گروهی از قبیلهی َغ َطفان بود که قصد‬
‫حمله به مدینه را داشتند‪.‬‬
‫‪ -473‬ابو َق َتادهس و همراهانش توانستند به این گروه‬
‫حمله کنند و عدهای از آنان را به قتل برسانند و عدهای‬
‫دیگر را به اسارت بگیرند‪ .‬و گروهی نیز فرار کردند‪.‬‬

‫(‪ )144‬غزوهی فتح مکه‪:‬‬

‫‪ -474‬در ‪ 10‬رمضان سال ‪ 8‬هجری بزرگترین فتح اسلام‬
‫رخ داد؛ یعنی فتح مکه‪ ،‬فتح مکه یک روز تاریخی بود که‬
‫هللا عزوجل با آن دین و پیامبرش را عزت داد‪.‬‬
‫‪ -475‬سبب این فتح بزرگ‪ ،‬خیانت بنی بَکْر و قریش به‬
‫قبیلهی ُخ َزاعه بود که در صلح ُح َدیْ ِبیَه با رسول هللا ج هم‬
‫پیمان شده بودند و ‪ 20‬نفر از آنان را کشتند‪.‬‬
‫‪ -476‬عمرو بن سالم ُخ َزاعِ یس خبر خیانت بنی بکر و‬
‫‪83‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫قریش را برای ایشان آورد‪.‬‬

‫‪ -477‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬ای عمرو بن سالم پیروز‬
‫شدی"‪ .‬سپس گروهی از خزاعه نیز از مکه خارج شدند و‬
‫خبر این خیانت را به رسول هللاج دادند‪.‬‬
‫‪ -478‬قریشیان از این خیانت ترسیدند و ابو سفیان را‬
‫برای صلح مجدد با رسول هللا ج فرستادند‪ ،‬اما فایدهای‬
‫نداشت و ایشان نپذیرفت‪ ،‬و ابو سفیان نا امید برگشت‪.‬‬
‫‪ -479‬رسول هللا ج برای این فتح بزرگ آماده شدند‪ ،‬و از‬
‫پروردگار خود طلب کردند که این خبر به قریش نرسد‪ ،‬و‬
‫فرمودند‪" :‬یا هللا جاسوسها و خبرها را از قریش بگیر"‪.‬‬
‫‪ -480‬رسول هللا ج به یارانشان دستور به حرکت دادند‪ ،‬و‬
‫به همهی قبایل مسلمان پیغام فرستادند که برای خروج با‬
‫ایشان آماده شوند‪.‬‬
‫‪ 10 -481‬هزار نفر برای فتح مکه آماده شدند‪ ،‬بزرگترین‬
‫لشکر کشی اسلام تا آن زمان‪ .‬ایشان ج روز ‪ 10‬رمضان‬
‫سال ‪ 8‬هجری از مدینه خارج شدند‪.‬‬
‫‪ -482‬در مسیر حرکت به سوی مگه پسر عموی ایشان‬
‫ابو سفیان بن حارث و پسر عمه شان عبد هللا بن امیه بن‬
‫المغیرة در حالیکه مسلمان شده بودند با ایشان ملاقات‬
‫کردند‪.‬‬
‫‪ -483‬مردم و رسول هللا ج در حالیکه روزه بودند راهشان‬
‫را به سوی مکه ادامه دادند ایشان ج از شدت تشنگی‪،‬‬
‫آب را بر سر و صورت مبارکشان میریخت‪.‬‬
‫‪ -484‬وقتی رسول هللا ج به کَدید که آبی بین ُعسفان و‬
‫ُقدید بود‪ ،‬رسیدند به یارانش فرمودند‪" :‬شما به دشمنتان‬
‫نزدیک شدهاید‪ .‬شکستن روزه برایتان بهتر است"‪( .‬روایت‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪84‬‬
‫مسلم)‬
‫‪ -485‬با این رخصت‪ ،‬رسول هللا ج افطار نمودند‪ ،‬و مردم‬
‫نیز افطار کردند‪ ،‬آنگاه ایشان ج ظرفی را طلب کردند و‬
‫آب نوشیدند تا مردم او را ببینند‪.‬‬
‫‪ -486‬وقتی رسول هللا ج به ُج ْحفه رسید عمویشان‬
‫عباس بن عبد المطلب را در حالیکه با خانواده و‬
‫فرزندانش به مدینه هجرت میکرد‪ ،‬دیدند‪ .‬ایشان از دیدن‬
‫عمویشان بسیار خرسند شد‪.‬‬
‫‪ -487‬عباسس از لشکرکشی مسلمانان به مکه خبر‬
‫نداشت‪ .‬و او آخرین شخصی بود که به مدینه هجرت کرد‪،‬‬
‫زیرا بعد از آن مکه فتح شد و هجرت قطع گردید‪.‬‬
‫‪ -488‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬بعد از فتح مکه دیگر‬
‫هجرتی نیست"‪( .‬متفق علیه) و مقصود از هجرت در این‬
‫حدیث‪ ،‬هجرت از مکه به مدینه است‪.‬‬
‫‪ -489‬حدیث‪" :‬ای عمو مطمئن باش همانگونه که من‬
‫خاتم پیامبران در نبوتم‪ ،‬تو نیز خاتم مهاجرین در هجرت‬
‫هستی"‪ .‬این حدیث را احمد با سندی ضعیف روایت کرده‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -490‬رسول هللا ج راهشان را به سوی مکه ادامه دادند‪.‬‬
‫وقتی شب به منطقهی َظ ْهران رسیدند به اصحاب خود‬
‫دستور دادند که آتش بیفروزند‪.‬‬
‫‪ -491‬هللا سبحانه وتعالی جاسوسها را از قریش گرفت‬
‫وهیچ خبری از حرکت پیامبر ج به سوی مکه به آنان‬
‫نرسید‪ ،‬آنان نمیدانستند که رسول هللا ج در مقابل این‬
‫خیانتشان با آنها چه خواهد کرد‪.‬‬
‫‪ -492‬ابو سفیان و َحکیم بن حِ زام و ُب َدیْل بن َو ْرقاء رضی‬
‫‪85‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫هللا عنهم که تا آن زمان مسلمان نشده بودند‪ ،‬و بعد از‬

‫فتح مکه مسلمان شدند‪ ،‬برای کسب خبر از مکه بیرون‬
‫آمدند‪.‬‬
‫مر َظ ْهران‬
‫‪ -493‬وقتی این ‪ 3‬نفر به منطقهای به نام َ‬
‫رسیدند‪ ،‬ناگهان آتش بسیار زیادی –که ‪ 10‬هزار نفر‬
‫بودند‪ -‬را مشاهده نمودند‪ ،‬و از دیدن آن بسیار وحشت‬
‫کردند‪.‬‬
‫‪ -494‬در همین وقت عباس بن عبد المطلبس در‬
‫جستجوی کسی بود که قریش را از کار رسول هللا ج با خبر‬
‫سازد تا تسلیم شوند و مبارزه نکنند‪.‬‬
‫‪ -495‬عباسس ابو سفیان رئیس مکه را به همراه َحکیم‬
‫بن حِ زام و ُب َدیْل بن َو ْرقاء دید‪ ،‬و او را قانع کرد که تسلیم‬
‫شود و قریش را نیز از مبارزه باز دارد‪.‬‬
‫‪ -496‬وقتی ابو سفیان لشکر پیامبر ج را دید‪ ،‬فهمید که‬
‫نمیتواند با پیامبر ج مبارزه کند و با تسلیم شدن موافقت‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ -497‬عباسس ابو سفيان را نزد رسول هللا ج برد تا مکه را‬
‫به او تسلیم کند‪ .‬وقتی ابو سفیان بر پیامبر ج وارد شد‬
‫رسول هللا ج او را به اسلام دعوت دادند‪ ،‬او نیز پذیرفت و‬
‫مسلمان شد‪.‬‬
‫‪ -498‬سپس پیامبر ج به ابو سفیانس گفتند‪" :‬هر کس به‬
‫خانهی ابو سفیان وارد شود در امان است‪ ،‬و هر کس به‬
‫در‬
‫مسجد الحرام وارد شود در امان است‪ ،‬و هر کس ِ‬
‫خانهاش را بر خود ببندد نیز در امان است"‪.‬‬
‫‪ -499‬ابو سفیان اهل مکه را جمع کرد و سخن پیامبر ج را‬
‫به گوش آنان رساند‪ ،‬و به آنها گفت کسی توانایی‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪86‬‬
‫رویارویی با او را ندارد‪ ،‬و هر کس از خانهاش بیرون بیاید‬
‫راه نجاتی نخواهد داشت‪.‬‬
‫‪ -500‬اینجا بود که رسول هللا ج دستور ورود به مکه را‬
‫دادند وبه یارانشان فرمودند‪" :‬با هیچ کسی جنگ نکنید‬
‫مگر با کسی که با شما جنگ کند"‪ .‬ایشان اصحابشان را از‬
‫کشتن زنان وکودکان نهی فرمودند‪.‬‬
‫‪ -501‬آنگاه پیامبر ج از بالای مکه از محلی به نام کَداء در‬
‫گردانی سبز زنگ به مکه وارد شدند که مصادف با روز‬
‫جمعه ‪ 19‬رمضان سال ‪ 8‬هجری بود‪ .‬آن روز‪ ،‬روز بزرگی‬
‫برای مسلمانان به حساب میآمد‪.‬‬
‫صواء و در حالیکه‬‫‪ -502‬رسول هللا ج سوار بر شترشان َق ْ‬
‫سورهی فتح را با صدای بلند تلاوت میفرمودند‪ ،‬در کمال‬
‫تواضع و فروتنی در برابر پروردگار وارد مكه شدند‪،‬‬
‫پروردگاری که ایشان را با این فتح بزرگ‪ ،‬گرامی داشته‬
‫بود‪.‬‬
‫‪ -503‬مردم اهل مکه نیز از داخل خانههایشان این منظر‬
‫با شکوه را نظاره میکردند‪.‬‬
‫‪ -504‬سپس در منطقهی َخیف خیمهای به دستور رسول‬
‫هللا ج برای ایشان بر پا شد‪ ،‬ام هانئ بنت عبد المطلب‬
‫نزد ایشان آمد و از ایشان اجازه ملاقات خواست‪ .‬رسول‬
‫هللا ج فرمود‪" :‬خوش آمدی ام هانئ"‪.‬‬
‫‪ -505‬ام هانئ به پیامبر ج گفت‪ :‬ای رسول هللا من فلانی‬
‫و فلانی –دو نفر از نزدیکانش‪ -‬را پناه دادهام‪ .‬رسول هللا‬
‫ج نیز فرمودند‪" :‬ما هم هر کسی را که تو پناه دادهای پناه‬
‫میدهیم"‪( .‬متفق علیه)‬
‫‪ -506‬آنگاه رسول هللا ج در حالیکه مهاجرین و انصار‬
‫‪87‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫ایشان را احاطه کرده بودند وبانگ لا إله إلا هللا و هللا أکبر‬
‫سر میدادند‪ ،‬به مسجد الحرام رفتند‪.‬‬
‫‪ -507‬رسول هللا ج حجر الأسود را با سپری که در دستان‬
‫مبارکشان بود لمس کردند‪ ،‬آنگاه سوار بر شترشان هفت‬
‫بار کعبه را طواف نمودند‪ .‬این در حالی بود که ‪ 360‬بت‬
‫دور کعبه را فراگرفته بود‪.‬‬
‫‪ -508‬رسول هللا ج هر بار که به بتی نزدیک میشدند با‬
‫سپرشان به آن میزدند و این آیه را تلاوت میکردند‪﴿ :‬وقُ ۡل‬
‫وقا‪[ ﴾٨١‬اإلسراء‪« ]81 :‬و بگو‬‫جآء ۡٱلح ُّق وزهق ۡٱل ٰب ِط ۚۡ ُل إِ َّن ۡٱل ٰب ِطل كان ز ُه ٗ‬
‫که حق آمد و باطل نابود شد به راستی که باطل نابود شدنی‬
‫بود»‪.‬‬
‫ئ ۡٱل ٰب ِط ُل وما يُ ِعیدُ‪﴾٤٩‬‬
‫‪ -509‬و میفرمود‪﴿ :‬قُ ۡل جآء ۡٱلح ُّق وما ي ُۡب ِد ُ‬
‫[سبأ‪ ،]49 :‬یعنی‪« :‬بگو حق آمد‪ ،‬وباطل نمیتواند چیزی را آغاز‬
‫و نمیتواند چیزی را برگرداند»‪.‬‬
‫هر بار که رسول هللا ج با سپرشان به صورت بتی‬
‫میزدند‪ ،‬آن بت به پشت سر میافتاد‪ ،‬وصحابه رضی‬
‫هللا عنهم آن را میشکستند‪ ،‬تا اینکه تمام آن ‪ 360‬بت‬
‫دور کعبه‪ ،‬شکسته شد و از بین رفت‪.‬‬
‫‪ -510‬رسول هللا ج کلید دار کعبه یعنی عثمان بن‬
‫در کعبه را باز‬ ‫طلحهس را فراخواند وبه او دستور دادند که ِ‬
‫کند‪.‬‬
‫‪ -511‬وقتی عثمان بن طلحه در کعبه را باز کرد‪ ،‬رسول‬
‫هللا ج به عمر بن الخطابس دستور دادند تصاویری که در‬
‫آن آویزان است را از بین ببرد‪.‬‬
‫‪ -512‬پس از ورود رسول هللا ج به همراه بلال بن رباح و‬
‫در کعبه پشت سر آنها‬ ‫اسامه بن زیدب در داخل کعبه‪ِ ،‬‬
‫بسته شد‪ .‬ایشان مدتی طولانی در آن جا ماندند‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪88‬‬
‫‪ -513‬کعبه در آن زمان ‪ 6‬ستون داشت‪ ،‬رسول هللا ج یک‬
‫ستون در سمت چپ و دو ستون در سمت راست و سه‬
‫ستون در پشت سرشان قرار داد‪ ،‬و دو رکعت نماز‬
‫خواندند‪.‬‬
‫‪ -514‬آنگاه از کعبه بیرون آمدند‪ ،‬و برای اهل مکه که به‬
‫خاطر ایشان جمع شده بودند‪ ،‬خطبهی عظیمی ایراد‬
‫فرمودند‪ ،‬و در آن به حمد و ثنای پروردگار پرداختند‪.‬‬
‫‪ -515‬سپس فرمودند‪" :‬ای قریشیان‪ ،‬فکر میکنید من با‬
‫شما چه خواهم کرد"‪ .‬گفتند‪ :‬به خوبی رفتار میکنی‪،‬‬
‫برادری بزرگوار و پسر برادری بزرگوار هستی‪.‬‬
‫‪ -516‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬همان چیزی را به شما‬
‫میگویم که یوسف به برادرانش گفت‪﴿ :‬ال ت ۡث ِريب عل ۡی ُك ُم ۡٱلی ۡو هم﴾‬
‫[يوسف‪ ]92 :‬یعنی‪« :‬امروز هیچ سرزنشی بر شما نیست» بروید‬
‫که شما آزادید"‪.‬‬
‫‪ -517‬رسول هللا ج در مسجد نشست‪ ،‬و کلید کعبه در‬
‫دستشان بود که علی بن ابی طالبس گفت‪ :‬ای رسول‬
‫هللا کلید داری و نوشاندن آب به حجاج را به ما بسپار‪.‬‬
‫‪ -518‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬عثمان بن طلحهس‬
‫کجاست"؟ وقتی عثمان آمد فرمودند‪" :‬ای فرزندان ابو‬
‫طلحه کلید کعبه را برای هميشه تحويل بگیريد‪ .‬جز ظالم‬
‫کس دیگری آن را از شما نمیستاند"‪.‬‬
‫‪ -519‬وقتی اوضاع مکه استقرار یافت‪ ،‬اهل مکه با‬
‫رسول هللا ج بیعت کردند‪ .‬ابو بکر صدیقس پدرش ابو‬
‫ُقحافه را آورد‪ .‬او در حضور رسول هللا ج مسلمان شد‪.‬‬
‫‪ -520‬سپس رسول هللا ج با زنان قریش بیعت کردند‪ ،‬و‬
‫فتاوای متعددی را صادر نمودند‪ .‬از جملهی آنها‪ :‬تحریم‬
‫‪89‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫خرید و فروش شراب‪ ،‬مردار‪ ،‬خوک‪ ،‬و بتها‪.‬‬

‫‪ -521‬فتح مکه تأثیر بزرگی در دلهای عربها داشت‪،‬‬
‫زیرا آنها منتظر نتیجهی درگیری بین مسلمانان و قریش‬
‫بودند‪.‬‬
‫‪ -522‬وقتی رسول هللا ج بر قریش پیروز شدند و مکه‬
‫فتح گردید‪ ،‬مردم گروه گروه به دین هللا گرویدند‪.‬‬

‫(‪ )145‬غزوهی ُح َن ْین ‪:1‬‬

‫‪ -523‬رسول هللا ج بعد از فتح مکه‪ 19 ،‬روز در آنجا اقامت‬
‫گزیدند‪ ،‬و در روز شنبه ‪ 6‬شوال سال ‪ 8‬هجری به سوی‬
‫ُحنین که سرزمینی نزدیک طائف بود‪ ،‬روانه شدند‪.‬‬
‫‪ -524‬علت رفتن به ُح َنین این بود که وقتی رسول هللا ج‬
‫وازن اهل‬
‫ه ِ‬‫در مکه بودند به ایشان خبر رسید که قبیله َ‬
‫طائف‪ ،‬گروههای بسیاری را برای جنگ با ایشان جمع‬
‫کردهاند‪ .‬به همین دلیل قبل از اینکه آنها به طرف مکه‬
‫بیایند‪ ،‬ایشان به سوی آنها رفتند‪.‬‬
‫وازن ‪ 20‬هزار نفر را جمع کرده بودند‪ ،‬و فرمانده‬
‫ه ِ‬‫‪َ -525‬‬
‫آنان مالک بن عوف بود‪ ،‬آنان حتی زنان‪ ،‬کودکان و‬
‫اموالشان از جمله شتر و گوسفندانشان را نیز با خودشان‬
‫آورده بودند‪.‬‬

‫(‪ )146‬غزوهی ُح َن ْین ‪:2‬‬

‫‪ -526‬رسول هللا ج به همراه ‪ 12‬هزار نفر که شامل ‪10‬‬
‫هزار نفر که از مدینه برای فتح مکه ایشان را همراهی‬
‫کرده بودند‪ ،‬و ‪ 2‬هزار نفر از اهل مکه که در هنگام فتح‬
‫عفو شده بودند‪ ،‬به سوی آنان حرکت کردند‪.‬‬
‫‪ -527‬رسول هللا ج بعد از خروج از مکه َعتاب بن أسیدس‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪90‬‬
‫را حاکم آن قرار دادند‪ .‬بدین ترتیب ایشان اولین امیر مکه‬
‫بعد از اسلام به حساب میآید‪.‬‬
‫‪ -528‬در مسیر راه به طرف حنین رسول هللا ج از کنار‬
‫درخت بزرگی به نام (ذات انواط) عبور کردند‪ ،‬که عربها‬
‫به آن تبرک میجستند و آن را عبادت میکردند‪.‬‬
‫‪ -529‬عدهای از عفو شدگان اهل مکه که هنوز در‬
‫اسلامشان ضعف وجود داشت‪ ،‬گفتند‪" :‬ای رسول هللا‪،‬‬
‫همانگونه که آنان ذات انواط دارند‪ ،‬برای ما هم یک ذات‬
‫انواط قرار بده"‪.‬‬
‫‪ -530‬رسول هللا ج خشمگین شدند و فرمودند‪" :‬هللا أکبر‪،‬‬
‫قسم به ذاتی که جانم در دست اوست چیزی گفتید که‬
‫قوم موسی به موسی÷ گفتند‪ ،‬آنها به موسی گفتند‪ :‬برای‬
‫ما هم معبودی قرار بده همانگونه که آنان معبودهایی‬
‫دارند"‪( .‬روایت احمد‪ ،‬وسند آن صحیح است)‬

‫(‪ )147‬غزوهی ُح َن ْین ‪:3‬‬

‫‪ -531‬رسول هللا ج در سحرگاه روزی که به درهی حنین‬
‫رسید‪ ،‬سپاهشان را تنظیم کردند‪ ،‬و پرچمها را برافراشتند‪.‬‬
‫‪ -532‬ایشان خالد بن الولید را فرمانده سواره نظام قرار‬
‫دادند‪ ،‬و یارانشان وعده دادند که به شرط صبر و‬
‫استقامت پیروز خواهند شد‪.‬‬
‫‪ -533‬بعضی از مسلمانان عفو شده که تعداد زیادشان‬
‫آنان را به شگفت آورده بود گفتند‪ :‬به خدا قسم که امروز‬
‫به خاطر تعدادمان پیروز خواهیم شد‪.‬‬
‫‪ -534‬مسلمانان از سراشیبی درهی حنین که سراشیبی‬
‫تندی بود پایین رفتند‪ ،‬آنان نمیدانستند که هوازن در‬
‫پایین دره در کمین آنان هستند‪.‬‬
‫‪91‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫‪ -535‬وقتی به پایین دره رسیدند‪ ،‬ناگهان تمام لشکریان‬

‫هوازن به سویشان حمله کردند‪ .‬دشمن آن قدر به خالد‬
‫بن الولید ضربه زد تا اینکه از اسب به زیر افتاد‪.‬‬

‫(‪ )148‬غزوهی ُح َن ْین ‪:4‬‬

‫سلیم که عقب نشینی کردند‪ ،‬و‬ ‫‪ -536‬سوارکاران بنی ُ‬
‫عفو شدگان اهل مکه نیز به دنبال آنان عقب نشینی‬
‫کردند‪ .‬و بدین ترتیب فرار مسلمانان از هر جهت آغاز شد‪.‬‬
‫عازب میگوید‪ :‬مسلمانان با گروهی تیر‬ ‫ِ‬ ‫‪ -537‬بَ َراء بن‬
‫انداز مواجه شدند که یک تیر از نیزههایشان هم به خطا‬
‫نمیرفت‪.‬‬
‫‪ -538‬رسول هللا ج به سمت راست میدان رفتند‪ .‬عدهی‬
‫اندکی از مهاجرین و انصار و اهل بیتشان از جمله ابو بکر‬
‫و عمر و علی رضی هللا عنهم با ایشان مانده بودند‪.‬‬
‫‪ -539‬رسول هللا ج به مسلمانانی که فرار میکردند‪ ،‬ندا‬
‫دادند‪" :‬به سوی من بشتابید ای بندگان هللا‪ ،‬به سوی من‬
‫بشتابید‪ ،‬من رسول هللا هستم‪ ،‬من محمدم"‪( .‬روایت‬
‫احمد‪ ،‬و سند آن حسن است)‬
‫‪ -540‬کسی بازنگشت‪ .‬سپس رسول هللا ج با قاطرشان به‬
‫سوی مشرکین حمله کردند‪ ،‬در حالیکه میگفتند‪ :‬من‬
‫پیامبر هستم‪ ،‬در این سخن دروغ نیست‪ ،‬من پسر عبد‬
‫المطلب هستم‪( .‬متفق علیه)‬
‫‪ -541‬عباسس افسار اسبشان را گرفته بود و پسر‬
‫عمویشان ابو سفیان بن الحارث رکاب آن را‪ ،‬تا ایشان را از‬
‫رفتن به سوی دشمن منع کنند‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪92‬‬
‫(‪ )149‬غزوهی ُح َن ْین ‪:5‬‬
‫‪ -542‬رسول هللا ج از اسب خویش پایین آمدند‪ ،‬و از‬
‫پروردگار طلب پیروزی کردند‪ ،‬و اینگونه به درگاه او دعا‬
‫نمودند‪" :‬یا هللا پیروزیات را نازل فرما‪ ،‬یا هللا اگر اراده‬
‫کنی‪ ،‬بعد از امروز عبادت نخواهی شد"‪.‬‬
‫‪ -543‬رسول هللا ج به طرف دشمن یورش بردند‬
‫وصحابهای که با ایشان مانده بودند نیز ایشان را همراهی‬
‫کردن‪ ،‬صحابه به خاطر شجاعت و پایداری عجیب پامبر در‬
‫چنین مواقعی به ایشان پناه میبردند‪.‬‬
‫‪ -544‬علی بن أبی طالبس میگوید‪ :‬وقتی جنگ شدت‬
‫میگرفت و دو گروه رویاروی همدیگر قرار میگرفتند‪ ،‬به‬
‫رسول هللا ج پناه میبردیم‪.‬‬

‫(‪ )150‬غزوهی ُح َن ْین ‪:6‬‬

‫‪ -545‬آنگاه رسول هللا ج به عمویشان عباس که صدایی‬
‫م َرة را‬
‫س ُ‬
‫بلند داشت فرمودند‪" :‬ای عباس‪ ،‬اصحاب درخت َ‬
‫صدا کن"‪.‬‬
‫‪ -546‬عباسس نیز صحابهای که در بیعت رضوان زیر‬
‫درخت بیعت کرده بودند را ندا زد‪ .‬وقتی آنها صدایش را‬
‫شنیدند به میدان مبارزه روی آوردند‪.‬‬
‫‪ -547‬آنان لبیک گویان به طرف عباس میرفتند‪ ،‬حتى‬
‫شخصی شترش را میزد که حرکت کند‪ .‬وقتی میدید‬
‫حرکت نمیکند‪ ،‬شترش را رها میکرد و به طرف عباس‬
‫میدوید‪.‬‬
‫‪ -548‬عباسس میگوید‪ :‬به خدا قسم به خاطر وفایی که‬
‫به بیعت رضوان داشتند‪ ،‬وقتی صدایم را شنیدند همانند‬
‫آمدن گاوی به سوی بچهاش‪ ،‬به سویم آمدند‪.‬‬
‫‪93‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬

‫‪ -549‬جنگجویان با شمشیر به جان هم افتادند‪ .‬پیامبر ج‬

‫از روی قاطرشان سپاه را هدایت میکردند‪ ،‬در این زمان‬
‫فرمودن‪" :‬الان تنور داغ شد"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -550‬رسول هللا ج سنگریزههایی را به طرف کفار پرتاب‬
‫کردند‪ ،‬و فرمودند‪" :‬چهرههایتان زشت باد "‪ .‬هیچکدام از‬
‫آنها نماند مگر اینکه چشم و دهانش پر از خاک شد‪.‬‬
‫(روایت مسلم)‬

‫(‪ )151‬غزوهی ُح َن ْین‪:7‬‬

‫‪ -551‬سپس رسول هللا ج فرمودند‪" :‬به پروردگار کعبه‬
‫قسم شکست خوردند‪ ،‬به پروردگار کعبه قسم شکست‬
‫خوردند"‪ .‬سپس هللا عزوجل پیامبرش و مؤمنین را با نزول‬
‫فرشتگان یاری فرمود‪.‬‬
‫اطن كثِیر ٖة‬‫ٱللُ فِي مو ِ‬ ‫‪ -552‬هللا عزوجل میفرماید‪﴿ :‬لق ۡد نصر ُك ُم َّ‬
‫ض‬ ‫وي ۡوم ُحن ۡی ٍن إِ ۡذ أ ۡعجب ۡت ُك ۡم ك ۡثرت ُ ُك ۡم فل ۡم ت ُ ۡغ ِن عن ُك ۡم ش ٗۡیا وضاق ۡت عل ۡی ُك ُم ۡٱأل ۡر ُ‬
‫سو ِل ِهۦ وعلى‬ ‫بِما ر ُحب ۡت ث ُ َّم ولَّ ۡیتُم ُّم ۡدبِ ِرين‪ ٢٥‬ث ُ َّم أنزل َّ‬
‫ٱللُ س ِكینتهۥُ عل ٰى ر ُ‬
‫ۚۡ‬
‫ۡٱل ُم ۡؤ ِمنِین وأنزل ُجنُودٗ ا لَّ ۡم تر ۡوها وعذَّب ٱلَّذِين كف ُرواْ و ٰذ ِلك جزآ ُء‬
‫ۡٱل ٰك ِف ِرين‪[ ﴾٢٦‬التوبة‪« ]26-25 :‬به تحقیق که هللا شما را در جاهای‬
‫زیادی یاری کرد‪ ،‬و در جنگ حنین هنگامی که تعداد زیادتان‬
‫شما را به شگفتی واداشت‪ ،‬اما تعدادتان برایتان سودی‬
‫نداشت‪ ،‬و زمین با همهی وسعتش بر شما تنگ آمد‪ ،‬سپس‬
‫پشت کردید واز میدان فرار کردید‪ .‬سپس هللا سکینه و‬
‫آرامشش را بر پیامبر و بر مؤمنین نازل فرمود‪ ،‬و لشکریانی را‬
‫فرو فرستاد که شما آن را ندیدید‪ ،‬و کافران را عذاب داد‪ ،‬واین‬
‫است پاداش کافران»‪.‬‬
‫‪ -553‬فرشتگان در غزوهی حنین نجنگیدند‪ ،‬بلکه برای‬
‫ترساندن کفار و به وحشت انداختن آنان نازل شدند‪.‬‬
‫مستقیما در هیچ‬
‫ً‬ ‫‪ -554‬فرشتگان جز در غزوهی بدر‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪94‬‬
‫غزوهی دیگری نجنگیدند‪ ،‬و این از خصوصیات جنگ بدر‬
‫است‪ .‬همانگونه که از ابن عباسب این امر ثابت است‪.‬‬

‫(‪ )152‬غزوهی ُح َن ْین ‪:8‬‬

‫‪ -555‬وقتی فرشتگان نازل شدند کفار پا به فرار گذاشتند‪.‬‬
‫رسول هللا ج حال خالد بن الولید را جویا شدند‪ ،‬او را در‬
‫حالی یافتند که زخمی شده وبر اسبش تکیه زده بود و‬
‫نمیتوانست حرکت کند‪.‬‬
‫‪ -556‬رسول هللا ج نزد او آمدند‪ ،‬و بر روی زخمش‬
‫میدمیدند‪ ،‬و با دست مبارکشان زخمش را مسح‬
‫میکردند‪ ،‬تا اینکه خالدس از زخمش شفا یافت‪ .‬و این از‬
‫جمله معجزات پیامبر ج بود‪.‬‬
‫‪ -557‬مسلمانان کفار را دنبال کردند و آنان را یا اسیر‬
‫کرده و یا کشتند‪ ،‬تا اینکه کفار معرکه را رها کردند و زنان‬
‫و فرزندان و حیواناتشان را نیز جا گذاشتند‪.‬‬

‫(‪ )153‬غزوهی ُح َن ْین ‪:9‬‬

‫‪ -558‬همهی غنایم کفار که غنیمت زیادی هم بود‪ ،‬به‬
‫دست مسلمانان افتاد‪24 :‬هزار شتر‪ 40 ،‬هزار گوسفند‪4 ،‬‬
‫هزار اوقیه نقره‪.‬‬
‫‪ -559‬رسول هللا ج دستور دادند به غیر از زنان و کودکان‬
‫غنایم در منطقه ِج ْعرانه جمع کنند و نگهبانانی بر آن قرار‬
‫دادند‪.‬‬
‫‪ -560‬ایشان غنایم را تقسیم نکردند بلکه دستور دادند که‬
‫کفاری که به سوی طائف فرار کرده و در آن پناه گرفته‬
‫بودند را دنبال کنند‪.‬‬
‫‪95‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬
‫(‪ )154‬غزوهی ُح َن ْین ‪( 10‬غزوهی طائف)‪:‬‬
‫‪ -561‬غزوهی طائف در حقیقت ادامهی غزوهی حنین‬
‫وازن که از حنین فرار کرده‬ ‫ه ِ‬‫بود‪ ،‬زیرا بیشتر فراریان َ‬
‫بودند به طائف پناه برده بودند‪.‬‬
‫‪ -562‬رسول هللا ج به طائف آمدند و آن را محاصره‬
‫کردند؛ و محاصره شدت گرفت ولی به خاطر استحکام‬
‫قلعههای طائف امیدی برای فتح طائف نبود‪.‬‬
‫‪ -563‬رسول هللا ج در خواب دیدند که به ایشان اجازهی‬
‫فتح طائف داده نشد؛ ایشان هم مردم را از خواب خود با‬
‫خبر نمودند‪.‬‬
‫‪ -564‬آنگاه منادی رسول هللا ج دستور حرکت از طائف و‬
‫رها نمودن آن را داد‪ .‬مسلمانان گفتند‪ :‬ای رسول خدا‬
‫نفرینشان کن‪ ،‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬یا هللا ثقیف را‬
‫هدایت کن و آن را بیاور"‪.‬‬
‫‪ -565‬رسول هللا ج طائف را به طرف ِج ْعرانه ترک کردند‪،‬‬
‫سراقه بن مالکس با ایشان ملاقات نمود ودر‬ ‫در راه ُ‬
‫محضر رسول هللا ج اسلامش را آشکار کرد‪.‬‬

‫(‪ )155‬غزوهی ُح َن ْین ‪( 11‬توزیع غنایم)‪:‬‬

‫‪ -566‬نبی گرامی ج به ِجعرانه رسیدند و به توزیع غنایم‬
‫حنین پرداختند و به رؤسای عرب همچون ابو سفیان و‬
‫ُعیینة بن حِ صن ‪ 100‬شتر دادند‪.‬‬
‫‪ -567‬ایشان به رؤسای عرب این هدیه بزرگ را دادند تا‬
‫دلهایشان را به دست آوردند‪ ،‬و اسلام در دلهایشان‬
‫محکمتر گردد‪ ،‬زیرا هنوز در اسلامشان ضعف وجود‬
‫داشت‪.‬‬
‫‪ -568‬پیامبر اکرم ج غنایم را بین همهی مردم تقسیم‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪96‬‬
‫کردند به جز انصار که هیچ چیزی از غنایم را به آنان‬
‫ندادند‪ .‬ایشان ج در بخشش غنایم عرب را بر انصار ترجیح‬
‫دادند‪.‬‬

‫(‪ )156‬غزوهی ُح َن ْین ‪( 12‬توزیع غنایم واعتراض انصار)‪:‬‬

‫‪ -569‬انصار در بین خودشان به این کار رسول هللا ج‬
‫اعتراض کردند‪ ،‬و رئیس انصار سعد بن ُعبادهس نزد‬
‫رسول هللا ج آمد و گفت‪ :‬ای رسول هللا ج همانا انصار به‬
‫خاطر تقسيم غنايم ناراحتند‪.‬‬
‫‪ -570‬رسول هللا ج به سعد گفتند‪" :‬انصار را فرابخوان"‪.‬‬
‫سعد رفت و انصار را گرد آورد‪ ،‬سپس به پیامبر ج خبر داد‬
‫و ایشان آمدند‪.‬‬
‫‪ -571‬رسول هللا ج به آنان گفتند‪ " :‬ای گروه انصار سخنی‬
‫از شما به من رسیده است‪ ،‬به خاطر مال بی ارزشی از‬
‫اموال دنیا ناراحت شده اید که من خواستم با آن دل‬
‫گروهی را به دست بیاورم تا مسلمان شوند"‪.‬‬
‫‪ -572‬و شما را به اسلامتان واگذار کردم‪ ،‬آیا راضی‬
‫نمیشوید که مردم با گوسفند و شتر بروند و شما با‬
‫رسول هللا برگردید‪( .‬متفق علیه) انصار از این سخن رسول‬
‫هللا ج بسیار گریه کردند‪.‬‬
‫‪ -573‬رسول هللا ج حکمت بخشش این اموال بسیار را به‬
‫رؤسای عرب و عدم عطای او به برخی از صحابه را بیان‬
‫نمودند‪ ،‬حکمت آن ترس از مرتد شدنشان بود‪.‬‬
‫‪ -574‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬من به گروهی میبخشم‬
‫که از ضعف ایمان و حرصشان میترسم و گروهی را به‬
‫آنچه هللا در قلبشان از خیر و بی نیازی قرار داده است وا‬
‫میگذارم‪( .‬روایت بخاری)‬
‫‪97‬‬ ‫قسمت یازدهم‪ :‬اتفاقات سال هشتم هجری‬
‫(‪ )157‬عمرهی ِج ْعرانه‪:‬‬
‫‪ -575‬بعد از اینکه پیامبر ج از توزیع غنایم حنین در‬
‫جعرانه فارغ شدند‪ ،‬شبانه برای ادای عمره احرام بستند‪ ،‬و‬
‫این عمره به عمرهی ِجعرانه معروف شد‪.‬‬
‫‪ -576‬سپس رسول هللا ج پیروزمندانه و تأیید شده از‬
‫طرف هللا در ذی قعدهی سال ‪ 8‬هجری به مدینه‬
‫بازگشت‪.‬‬

‫(‪ )158‬تولد ابراهیم فرزند رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -577‬در ذی قعدهی سال ‪ 8‬هجری ابراهیم پسر پیامبر ج‬
‫در منطقهی عالیه به دنیا آمد‪ ،‬جایی که رسول هللا ج مادر‬
‫ابراهیم یعنی ماریه قبطیه را سکنی داده بود‪.‬‬
‫‪ -578‬ماریه قبطیه کنیز پیامبر ج بود که مقوقس پادشاه‬
‫قبطیان به ایشان هدیه داده بود و رسول هللا ج به عنوان‬
‫كنيز خود با او نزدیکی میکردند و همسر ایشان نبود‪.‬‬
‫‪ -579‬امام مسلم در صحیحش از انس روایت میکند که‬
‫رسول هللا ج فرمودند‪" :‬دیشب صاحب پسری شدهام و آن‬
‫را به اسم پدرم ابراهیم گذاشتهام"‪.‬‬
‫‪ -580‬زنان انصار در شیر دادن به ابراهیم از هم پیشی‬
‫میگرفتند‪ ،‬زیرا مادرش ماریه قبطیه کم شیر بود‪ .‬و‬
‫سیف دادند‪.‬‬‫رسول هللا ج او را به ام َ‬
‫‪ -581‬انسس میگوید‪ :‬کسی را مهربانتر از پیامبر ج بر‬
‫فرزندانش ندیدم‪ .‬بر پسرش ابراهیم وارد میشد او را‬
‫میگرفت و میبوسید‪.‬‬
 ‫قسمت دوازدهم‪:‬‬
‫اتفاقات سال نهم هجری‬
‫الوفود)‪:‬‬
‫(‪ )159‬آغاز سال نهم هجری (عام ُ‬
‫‪ -582‬سال ‪ 9‬هجری آغاز شد‪ .‬سالی که سیرت نویسان و‬
‫علمای سیرت آن را عام الوفود –یعنی سال گروهها‪-‬‬
‫مینامند‪ .‬رسول هللا ج در طول سال ‪ 9‬هجری در مدینه‬
‫ماند و از هیأتها وگروهها استقبال میکرد‪.‬‬
‫‪ -583‬تعداد گروههايی که برای مسلمان شدن به مدینه‬
‫میآمدند ‪-‬وغالبًا هم رؤسای قبایل بودند‪ -‬بیش از ‪60‬‬
‫گروه بود‪ .‬بدین ترتیب سال ‪ 9‬هجری سالی پر از آمدن‬
‫گروههای مختلف برای اسلام آوردن بود‪.‬‬
‫‪ -584‬از جمله گروههایی که در سال ‪ 9‬هجری به مدینه‬
‫آمدند‪ :‬گروه باهله؛ گروه بنی تمیم‪ ،‬گروه بنی اسد‪ ،‬گروه‬
‫وأحمس وغیره بودند‪.‬‬
‫َ‬ ‫بَجی َلة‬

‫(‪ )160‬وفات نجاشی‪:‬‬

‫مة پادشاه‬ ‫َ‬
‫صح َ‬
‫‪ -585‬در رجب سال ‪ 9‬هجری نجاشی أ َ‬
‫حبشه وفات یافت‪ ،‬و رسول هللا ج بر او نماز غایب خواند‪.‬‬
‫‪ -586‬جابر بن عبد هللاب میگوید‪ :‬رسول هللا ج فرمودند‪:‬‬
‫"امروز مردی صالح از دنیا رفت‪ ،‬برخیزید و بر برادرتان‬
‫مة نماز بخوانید"‪( .‬متفق علیه)‬ ‫َ‬
‫صح َ‬
‫أ َ‬
‫‪ -587‬و ابو هریرةس میگوید‪ :‬روزی که نجاشی پادشاه‬
‫حبشه وفات یافت‪ ،‬رسول هللا ج این خبر را اعلام کردند و‬
‫فرمودند‪" :‬برای برادرتان طلب آمرزش کنید"‪( .‬متفق علیه)‬
‫‪ -588‬وجابر بن عبد هللاب میگوید‪ :‬رسول هللا ج بر‬
‫‪99‬‬ ‫قسمت دوازدهم‪ :‬اتفاقات سال نهم هجری‬

‫نجاشی نماز خواندند‪ ،‬و ما پشت سر او صف کشیدیم‪ ،‬و‬

‫من در صف دوم یا سوم بودم‪.‬‬

‫(‪ )161‬غزوه َتبوک ‪:1‬‬

‫‪ -589‬در رجب سال ‪ 9‬هجری آخرین غزوهی پیامبر ج‬
‫یعنی تبوک اتفاق افتاد‪ .‬تبوک تقریبًا ‪ 700‬کیلومتر از‬
‫مدینه فاصله دارد‪.‬‬
‫‪ -590‬و این غزوه در برابر روم که بزرگترین دولت جهان‬
‫در آن زمان به شمار میرفت‪ ،‬بود‪ .‬رسول هللا ج به‬
‫یارانشان دستور دادند تا برای جنگ با روم آماده شوند‪.‬‬
‫‪ -591‬به دلیل شرایط سختی همچون گرمای شدید و‬
‫مسافت بسیار طولانی در غزوهی تبوک‪ ،‬و ب به این‬
‫س َرة هم گفته میشود‪.‬‬ ‫غزوه غزوهی ُع ْ‬
‫(‪ )162‬غزوه َتبوک ‪:2‬‬
‫‪ -592‬پیوستن به غزوهی تبوک اختیاری نبود بلکه بر هر‬
‫مسلمانی واجب بود‪ ،‬مگر کسی که عذری همچون بیماری‬
‫یا عذری دیگری داشت‪.‬‬
‫‪ -593‬سپس رسول هللا ج صحابه را به انفاق کردن برای‬
‫آماده نمودن سپاه تشویق کردند‪ ،‬و صحابه رضی هللا‬
‫عنهم نیز برای انفاق کردن از هم پیشی میگرفتند‪.‬‬
‫‪ -594‬ابو بکر صدیقس همهی اموالش‪ ،‬و عمر نصف‬
‫مالش را انفاق نمود‪.‬‬

‫(‪ )163‬غزوه َتبوک ‪:3‬‬

‫‪ -595‬عثمان بن عفانس انفاق بسیار بزرگی را بر سپاه‬
‫نمود که مانندی نداشت‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪100‬‬
‫‪ -596‬وقتی پیامبر ج این انفاق بزرگ را از عثمان دیدند‪،‬‬
‫بسیار خوشحال شدند وفرمودند‪" :‬عثمان از این پس هر‬
‫کاری کند به او ضرری نمیرساند"‪( .‬روایت احمد‪ ،‬واسناد‬
‫آن حسن است)‬
‫‪ -597‬عبد الرحمن بن عوف نیز ‪ 8‬هزار درهم انفاق نمود‪،‬‬
‫و صحابه رضی هللا عنهم پی در پی برای جیش العسرة‬
‫انفاق میکردند‪.‬‬

‫(‪ )164‬غزوه َتبوک ‪( 4‬انفاق صحابه و استهزای منافقین)‪:‬‬

‫‪ -598‬وقتی منافقین این انفاق صحابه را میدیدند آنها‬
‫را مسخره میکردند‪ .‬وقتی ثروتمندی انفاق میکرد‬
‫میگفتند او برای ریا اینکار را میکند‪.‬‬
‫‪ -599‬و وقتی فقیری با مقداری اندک انفاق میکرد‬
‫میگفتند‪ :‬هللا از صدقه این شخص بی نیاز است‪ .‬عکس‬
‫العمل منافقین اینچنین بود‪.‬‬
‫‪ -600‬هللا در وصف این منافقین آیاتی نازل فرمودند‪:‬‬
‫صد ٰق ِ‬
‫ت وٱلَّذِين ال ي ِجدُون ِإ َّال‬ ‫ط ِو ِعین ِمن ۡٱل ُم ۡؤ ِمنِین فِي ٱل َّ‬ ‫﴿ٱلَّذِين ي ۡل ِم ُزون ۡٱل ُم َّ‬
‫ٱللُ ِم ۡن ُه ۡم ول ُه ۡم عذابٌ أ ِلی ٌم‪[ ﴾٧٩‬التوبة‪]79 :‬‬ ‫ُجهۡ د ُه ۡم فی ۡسخ ُرون ِم ۡن ُه ۡم س ِخر َّ‬
‫یعنی‪« :‬آن کسانی که مؤمنانی را که مشتاقانه انفاق‬
‫میکنند‪ ،‬وجز به اندازهی توانشان نمیتوانند انفاق کنند‪ ،‬را‬
‫عیب جویی میکنند‪ ،‬و آنان را مسخره میکنند‪ ،‬هللا آنان را‬
‫مسخره میکند‪ ،‬وعذابی دردناک برایشان است»‪.‬‬

‫(‪ )165‬غزوه َتبوک ‪:5‬‬

‫‪ -601‬تعدادی از صحابهی راستین بدون عذر از شرکت در‬
‫غزوهی تبوک سرباز زدند‪ ،‬آنها اشخاصی صادق بودند که‬
‫در اسلامشان خدشهای وجود نداشت‪.‬‬
‫‪ -602‬از جمله کسانی که بدون عذر شرکت نکردند‪ :‬کَ ْعب‬
‫‪101‬‬ ‫قسمت دوازدهم‪ :‬اتفاقات سال نهم هجری‬

‫ارة بن َربیع و ابو ُلبابة بن‬ ‫ُ‬

‫م َر َ‬
‫م ِیه و ُ‬
‫بن مالک‪ ،‬هِ لال بن أ َ‬
‫المنذر رضی هللا عنهم و غیره بودند‪.‬‬ ‫عبد ُ‬
‫‪ -603‬رسول هللا ج با لشکر عظیم خود که ‪ 30‬هزار نفر‬
‫بودند از مدینه خارج شدند‪ ،‬و این بزرگترین لشکر از‬
‫ابتدای بعثت ایشان بود‪.‬‬
‫‪ -604‬رسول هللا ج علی بن أبی طالبس را مسؤول‬
‫خانواده خود کردند؛ و به او دستور دادند با آنان بماند‪.‬‬
‫علیس گفت‪ :‬آیا مرا در بین کودکان و زنان میگذاری‪.‬‬
‫‪ -605‬پیامبر ج به او فرمودند‪" :‬آیا راضی نمیشوی که‬
‫نسبت به من همانند منزلت هارون در مقابل موسی‬
‫باشی‪ ،‬با این تفاوت که بعد از من پیامبری نیست"‪( .‬متفق‬
‫علیه)‬
‫‪ -606‬پیامبر ج با لشکر بزرگشان حرکت کردند‪ ،‬و در َثنِیَّة‬
‫الوداع چادر زدند‪ .‬در آنجا رسول هللا ج پرچمها را بستند و‬
‫در بین لشکریان تعداد زیادی از منافقین نیز حضور‬
‫داشتند‪.‬‬

‫(‪ )166‬غزوه َتبوک ‪:6‬‬

‫‪ -607‬رسول هللا ج در مسیر تبوک از حِ جر‪ ،‬سرزمین ثمود‬
‫قوم صالح گذشتند و شترشان را به سرعت از آنجا راندند‪.‬‬
‫‪ -608‬رسول هللا ج در نزدیکی سرزمین ثمود فرود آمدند‬
‫ولی وارد آنجا نشدند‪ .‬ومردم از چاه که در حِ جر ثمود آب‬
‫برداشتند‪ ،‬و آرد خود را خمیر کردند‪.‬‬
‫‪ -609‬وقتی پیامبر ج فهمیدند فرمودند‪" :‬بر این قوم که‬
‫عذاب داده شدهاند وارد نشوید‪ .‬من میترسم که به شما‬
‫هم مثل آن چیزی که به آنان رسیده است‪ ،‬برسد"‪.‬‬
‫‪ -610‬سپس رسول هللا ج دستور دادند که از آن چاه آب‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪102‬‬
‫ننوشند و آب بر ندارند‪ .‬مردم گفتند‪ :‬با آن آب خمیر‬
‫درست کردیم و آب برداشتیم‪ .‬اما رسول هللا ج دستور‬
‫دادند که آن خمیر و آبها را دور بریزند‪.‬‬
‫‪ -611‬آنگاه رسول هللا ج در میان اصحابشان خطبهی‬
‫بسیار عظیمی را خواندند‪ ،‬و آنان را از وارد شدن به‬
‫جاهایی که کفار در آن عذاب داده شدهاند‪ ،‬بر حذر‬
‫داشتند‪ ،‬از ترس اینکه مبادا به آنان نیز همانند آن عذاب‬
‫برسد‪.‬‬

‫(‪ )167‬غزوه َتبوک ‪:7‬‬

‫‪ -612‬رسول هللا ج راهشان را به سوی تبوک ادامه دادند‪،‬‬
‫و نمازها را نیز جمع میخواندند‪ ،‬ظهر و عصر را با هم و‬
‫مغرب و عشا را نیز نیز همچنین با هم جمع میکردند‪.‬‬
‫‪ -613‬مردم تشنه بودند و نیازشان به آب بسیار زیاد‬
‫شده بود‪ ،‬و از این امر نزد رسول هللا ج شکایت کردند‪.‬‬
‫‪ -614‬رسول هللا ج دعای باران کردند‪ ،‬ابرها جمع شدند و‬
‫باران بارید‪ ،‬همه آب نوشیدند و هر آنچه با خود داشتند‬
‫نیز پر کردند‪.‬‬
‫‪ -615‬در مسیر تبوک لشکر شبانه وقبل از نماز صبح در‬
‫محلی فرود آمدند‪ .‬رسول هللا ج برای قضای حاجتشان‬
‫رفتند و مغیره بن شعبهس نیز برای خدمتشان با ایشان‬
‫همراه شدند‪.‬‬
‫‪ -616‬رسول هللا ج برای اقامه نماز صبح تأخیر کردند‪،‬‬
‫صحابه بعبد الرحمن بن عوف را امام کردند و نماز صبح‬
‫را خواندند‪.‬‬
‫‪ -617‬وقتی عبد الرحمن بن عوفس به رکعت دوم رسید‬
‫پیامبرج رسیدند‪ ،‬یک رکعت را با امام خواندند و رکعت‬
‫‪103‬‬ ‫قسمت دوازدهم‪ :‬اتفاقات سال نهم هجری‬

‫دوم را کامل نمودند‪.‬‬

‫‪ -618‬وقتی عبد الرحمن بن عوفس سلام داد متوجه شد‬
‫که پیامبر ج رکعتی را که نرسیده بودند را میخوانند و‬
‫این در قلبهای صحابه اثر گذاشت‪.‬‬
‫‪ -619‬وقتی پیامبر ج سلام دادند به آنان گفت‪" :‬خوب‬
‫کردید" یا "درست انجام دادید" (روایت مسلم)‪ .‬و پیامبر ج‬
‫آنان را بر منتظر نشدنشان برای اقامهی نماز در وقتش‬
‫تأیید کردند‪.‬‬
‫‪ -620‬اما حدیث‪" :‬هیچ پیامبری از دنیا نرفته مگر اینکه‬
‫پشت سر مرد صالحی از امتش نماز بخواند"‪ .‬امام احمد و‬
‫ابن سعد آن راویت کردهاند‪ ،‬و حدیثی ضعیف است‪.‬‬

‫(‪ )168‬غزوه َتبوک ‪:7‬‬

‫‪ -621‬رسول هللا ج در ادامه راه به سوی تبوک به‬
‫اصحابشان فرمودند‪" :‬همانا شما فردا إن شاء هللا به‬
‫چشمهی تبوک خواهید رسید‪ ،‬هر کس به آن رسید به آب‬
‫آن دست نزند تا من بیایم"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -622‬وقتی مسلمانان به تبوک رسیدند متوجه شدند که‬
‫چشمهاش آب اندکی دارد‪ ،‬و دو تن از منافقین از آب آن‬
‫برداشتهاند در حالکیه پیامبر ج آنان را از آن نهی کرده‬
‫بودند‪.‬‬
‫‪ -623‬وقتی پیامبر ج دیدند که آن دو نفر قبل از او به‬
‫چشمه تبوک رسیدهاند و از آب آن گرفتهاند آن دو را‬
‫لعنت کردند‪ ،‬آنگاه رسول هللا ج صورت و دستانشان را با‬
‫آب تبوک شستند‪.‬‬
‫‪ -624‬سپس پیامبر ج به معاذ بن جبلس فرمودند‪" :‬ای‬
‫معاذ اگر زندگیات طولانی شد به زودی میبینی که‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪104‬‬
‫اینجا پر از باغ و بوستان شده است"‪( .‬روایت مسلم)‬

‫(‪ )169‬غزوه َتبوک ‪:8‬‬

‫‪ -625‬برای رسول هللا ج خیمهای بر پا شد‪ .‬پیامبر ج ‪20‬‬
‫روز را در تبوک ماندند‪ .‬در این مدت هیچ خیانت ونیرنگی‬
‫را ندیدند و با هیچ دشمنی مواجه نشدند‪.‬‬
‫‪ -626‬سپس رسول هللا ج سریههایی را به سوی قبایل‬
‫اطراف شام‪ ،‬و نامهای را به قیصر پادشاه روم فرستاد‪.‬‬
‫‪ -627‬پیامبر ج با مردم أَیْلَة و یهود َجرباء و أَذْ ُر ح صلح‬
‫کردند‪ ،‬و خالد بن الولید را با ‪ 420‬نفر به سوی ُأکَیْ ِدر ُدومة‬
‫ندل فرستادند‪.‬‬
‫الج َ‬
‫َ‬
‫‪ -628‬أکیدر دومة الجندل با پیامبر ج به شرط پرداخت‬
‫جزیه صلح کردند‪ ،‬و أکیدر به پیامبر ج یک قاطر‪ ،‬و لباسی‬
‫از ابریشم که در آن از طلا استفاده شده بود‪ ،‬هدیه داد‪.‬‬
‫‪ -629‬صحابه رضی هللا عنهم از زیبایی آن لباس بسیار‬
‫شگفت زده شدند‪ .‬پیامبر ج فرمودند‪" :‬از نرمی این لباس‬
‫تعجب میکنید؟ به خدا قسم دستمالهای سعد بن معاذ‬
‫در بهشت از این بهتر و نرمترند"‪( .‬متفق علیه)‬

‫(‪ )170‬غزوه َتبوک ‪:9‬‬

‫‪ -630‬سپس رسول هللا ج ِد ْحیَه کَ ْلبی را با نامهای به‬
‫سوی قیصر پادشاه روم فرستاد و آن را به ‪ 3‬چیز دعوت‬
‫داد‪ :‬پذیرش اسلام‪ ،‬یا پرداخت جزیه‪ ،‬و یا جنگ‪.‬‬
‫‪ -631‬قیصر فرماندهانش را جمع کرد و نامهی پیامبر ج را‬
‫برای آنان خواند‪ .‬آنها گفتند‪ :‬به خدا قسم نه به دینش‬
‫وارد میشویم و نه جزیه پرداخت میکنیم و نه با او‬
‫میجنگیم‪.‬‬
‫‪105‬‬ ‫قسمت دوازدهم‪ :‬اتفاقات سال نهم هجری‬

‫‪ -632‬سپس قیصر این قضیه را در نامهای به رسول هللا‬

‫ج نوشت و رسول هللا ج به آن اکتفا نمود‪ .‬و اعراب‬
‫شنیدند که روم از جنگ با پیامبر ج ترسیده است‪.‬‬

‫(‪ )171‬غزوه َتبوک ‪:10‬‬

‫‪ -633‬پیامبر ج بعد از اقامتی ‪ 20‬روزه در تبوک به مدینه‬
‫بازگشتند‪ ،‬و هیچ نیزنگی را در طول آن مدت از دشمن‬
‫ندیدند‪.‬‬
‫‪ -634‬وقتی پیامبر ج به وادی القری رسیدند به‬
‫اصحابشان فرمودند‪" :‬من به سوی مدینه میشتابم هر‬
‫کس از شما خواست با من همراهی کند‪ ،‬پس عجله کند"‪.‬‬
‫(متفق علیه)‬
‫‪ -635‬وقتی رسول هللا ج به منطقه ذی اَوان رسیدند‬
‫وحی بر ایشان نازل شد‪ ،‬و از ساخته شدن مسجد ضرار به‬
‫دست منافقین با خبر شدند‪ .‬ایشان نیز دستور دادند که‬
‫آن را بسوزانند و ویران کنند‪.‬‬
‫‪ -636‬سپس پیامبر ج به یارانشان فرمودند‪" :‬همانا در‬
‫مدینه گروهی هستند که هیچ مسیری را نرفتید و هیچ‬
‫درهای را نپیمودید مگر همراه شما بودند‪ ،‬عذر آنان را نگه‬
‫داشته بود"‪( .‬متفق علیه)‬
‫‪ -637‬وقتی رسول هللا ج مدینه را دیدند فرمودند‪" :‬این‬
‫َطیْبَه یا طابَه است"‪ .‬ووقتی کوه احد را مشاهده نمودند‬
‫فرمودند‪ :‬این کوهی است که ما آن را دوست داریم و او‬
‫نیز ما را دوست دارد‪( .‬متفق علیه)‬

‫(‪ )172‬غزوه َتبوک ‪:11‬‬

‫‪ -638‬خبر آمدن رسول هللا ج بین مردم پخش شد‪ .‬آنها با‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪106‬‬
‫الوداع به استقبال ایشان‬
‫خوشحالی و شادمانی در َثنِیَّة َ‬
‫رفتند‪.‬‬
‫‪ -639‬سائب بن یزید میگوید‪ :‬به یاد دارم که وقت‬
‫برگشت رسول هللا ج از غزوهی تبوک‪ ،‬من با کودکان به‬
‫ثنیة الوداع برای استقبال ایشان رفتم‪( .‬روایت بخاری)‬
‫‪ -640‬مردم در غزوهی تبوک به ‪ 4‬دسته تقسیم‬
‫میشدند‪:‬‬
‫‪ -1‬کسانی که از طرف رسول هللا ج مأمور بودند‪ ،‬و‬
‫مأجور بودند مثل علی بن أبی طالب و محمد بن‬
‫مسلمه و ابن أم مکتوم‪.‬‬
‫‪ -2‬کسانی که عذر داشتند‪ ،‬که ضعیفان و بیماران‬
‫بودند‪.‬‬
‫‪ -3‬کسانی که گناهکار شده بودند‪ ،‬مانند سه نفری که‬
‫شرکت نکردند‪.‬‬
‫‪ -4‬کسانی که مورد ملامت و نکوهش قرار گرفتند که‬
‫منافقان بودند‪.‬‬

‫(‪ )173‬غزوه َتبوک ‪:12‬‬

‫‪ -641‬رسول هللا ج دستور قطع رابطه با هر کسی که‬
‫بدون عذر در غزوهی تبوک شرکت نکرده بود را دادند‪ ،‬و‬
‫پیامبر ج و مؤمنین از آنان رویگردانی کردند‪.‬‬
‫‪ -642‬بادیه نشینان نزد پیامبر ج آمدند و با عذرهای پوچ‪،‬‬
‫شرکت نکردنشان را در غزوهی تبوک توجیه میکردند‪ .‬و‬
‫پیامبر ج نیز عذر آنها را میپذیرفتند و درونشان را به هللا‬
‫واگذار میکردند‪.‬‬
‫‪ -643‬پیامبر ج وضعیت ‪ 3‬تن از صحابه راستین را به‬
‫ارة بن‬ ‫ُ‬
‫م َر َ‬
‫م ِیه و ُ‬
‫تأخیر انداخت‪ :‬کَ ْعب بن مالک‪ ،‬هِ لال بن أ َ‬
‫‪107‬‬ ‫قسمت دوازدهم‪ :‬اتفاقات سال نهم هجری‬

‫َربیع رضی هللا عنهم أجمعین‪.‬‬

‫‪ -644‬این ‪ 3‬صحابهس اعتراف کردند که در شرکت‬
‫نکردنشان در غزوهی تبوک هیچ عذری نداشتند‪.‬‬
‫‪ -645‬هللا عزوجل در بارهی این ‪ 3‬تن که از غزوهی تبوک‬
‫تخلف کرده بودند فرمودند‪﴿ :‬وءاخ ُرون ُم ۡرج ۡون ِألمۡ ِر َّ‬
‫ٱللِ ِإ َّما‬
‫ٱللُ ع ِلی ٌم ح ِك ‪ٞ‬یم‪[ ﴾١٠٦‬التوبة‪ ]106 :‬یعنی‪:‬‬ ‫وب عل ۡی ِه ۡۗۡم و َّ‬
‫يُع ِذبُ ُه ۡم و ِإ َّما يت ُ ُ‬
‫«ودیگرانی که به امر هللا واگذار شدهاند‪ ،‬یا اینکه آنان را عذاب‬
‫دهد و یا توبه آنان را بپذیرد‪ ،‬و هللا دانا و با حکمت است»‪.‬‬
‫‪ -646‬سپس هللا عزوجل به خاطر صدق این سه نفر‪ ،‬توبه‬
‫شان را پذیرفت‪ ،‬و در پذیرش توبه ایشان آیات ‪118-117‬‬
‫سورهی توبه نازل شد‪.‬‬
‫‪ -647‬وقتی رسول هللا ج بعد از بازگشت از آخرین غزوه‬
‫شان در مدینه استقرار یافتند‪ ،‬قبایل به برای اعلام‬
‫اسلامشان به سوی ایشان میشتافتند‪.‬‬

‫(‪ )174‬وفات ام کلثوم دختر رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -648‬در اواخر سال ‪ 9‬هجری ام کلثوم دختر پیامبر ج‬
‫وفات یافت‪ .‬و همچنین سر دستهی منافقین یعنی عبد‬
‫هللا بن أبی بن سلول از دنیا رفت‪.‬‬

‫(‪ )175‬حج ابو بکرس با مردم‪:‬‬

‫‪ -649‬در اواخر ماه ذی القعدهی سال ‪ 9‬هجری رسول هللا‬
‫ج ابو بکرس را مسؤول برپایی حج برای مسلمانان قرار‬
‫دادند‪.‬‬
‫‪ -650‬رسول هللا ج به ابو بکر دستور دادند تا مواردی را‬
‫در حج اعلام نماید که عبارت بودند از‪:‬‬
‫‪ -‬بعد از امسال هیچ مشرکی اجازه حج کردن ندارد‪.‬‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪108‬‬
‫‪ -‬و هیچ کس برهنه طواف کعبه را ننماید‪.‬‬
‫‪ -‬و اینکه جز مؤمن کس دیگری به بهشت وارد‬
‫نمیشود‪.‬‬
 ‫قسمت سیزدهم‪:‬‬
‫اتفاقات سال دهم هجری‬
‫(‪ )176‬وفات ابراهیم پسر پیامبر ج‪:‬‬
‫‪ -651‬در ربیع الأول سال ‪ 10‬هجری ابراهیم پسر پیامبر ج‬
‫در حالیکه یک سال و چهار ماه داشت از دنیا رفت‪ .‬پیامبر‬
‫ج بر او وارد شدند در حالیکه چشمانشان اشک آلود بود‪.‬‬
‫‪ -652‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬همانا ابراهیم پسر من‬
‫است و همانا او در سن شیرخوارگی وفات یافت‪ ،‬و او در‬
‫بهشت دو دایه دارد که مدت شیرخوارگیاش را کامل‬
‫کنند"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -653‬ابراهیم در قبرستان بقیع دفن شد‪ .‬و روز وفات او‬
‫کسوف رخ داد‪ .‬مردم گفتند‪ :‬به خاطر وفات ابراهیم‬
‫کسوف رخ داده است‪.‬‬
‫‪ -654‬رسول هللا ج فرمودند‪" :‬همانا خورشید و ماه دو‬
‫نشانه از نشانههای هللا هستند‪ ،‬برای مرگ یا زندگی کسی‬
‫گرفته نمیشوند‪ .‬هر وقت کسوف و خسوف را دیدید دعا‬
‫کنید و نماز بخوانید‪ ،‬تا اینکه به پایان برسد"‪( .‬متفق علیه)‬

‫(‪ )177‬حجة الوداع‬

‫‪ -655‬در ذی القعدهی سال ‪ 10‬هجری بین مردم ندا داده‬
‫شد که پیامبرج امسال قصد حج دارند‪.‬‬
‫‪ -656‬مردم بسیاری به مدینه آمدند و همگی‬
‫میخواستند به پیامبر ج اقتدا کنند‪ .‬جابرس میگوید‪ :‬کسی‬
‫باقی نماند که توانایی داشته باشد و نیامده باشد‪.‬‬
‫‪ -657‬این حج به حجة الوداع نامگذاری شد زیرا پیامبر ج‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪110‬‬
‫در آن با مردم خدا حافظی کردند و بعد از آن دیگر حج‬
‫نرفتند‪.‬‬
‫‪ -658‬در این حج مبارک بیش از ‪ 100‬هزار نفر پیامبر ج را‬
‫همراهی میکردند و رسول هللا ج با همه زنانشان رضی‬
‫هللا عنهن که ‪ 9‬زن بودند خارج شدند‪.‬‬
‫الح َلیْ َفه رفت‪ .‬و غسل‬
‫‪ -659‬رسول هللا ج به میقات ذی ُ‬
‫احرام نمودند‪ ،‬سپس عایشهل ایشان را خوشبو کردند و‬
‫عطر بر بدنشان مالیدند‪ ،‬سپس احرامشان را پوشیدند‪.‬‬
‫پدر و مادرم فدای ایشان باد‪.‬‬
‫میس همسر‬ ‫‪ -660‬در میقات ذی الحلیفه اسماء بنت ُع َ‬
‫ابوبکر صدیقل فرزندش محمد را به دنیا آورد‪ ،‬و رسول‬
‫هللا ج به او دستور دادند که غسل کند و شرمگاهش را با‬
‫پارچهای سخت ببندد و احرام بپوشد‪.‬‬
‫‪ -661‬سپس پیامبر ج لبیک گفتند و مردم نیز با ایشان‬
‫لبیک گفتند‪ .‬جبریل نزد رسول هللا ج آمد‪ ،‬و به ایشان‬
‫دستور داد که به یارانشان بگویند که با صدای بلند لبیک‬
‫بگویند‪.‬‬
‫‪ -662‬رسول هللا ج حج ِقران انجام داد‪ ،‬وقتی به منطقهی‬
‫س ِرف رسیدند عایشهل حائض شد‪ .‬رسول هللا ج به او‬ ‫َ‬
‫دستور دادند همهی اعمال حج را به جز طواف به جا آورد‪.‬‬
‫‪ -663‬رسول هللا ج روز یکشنبه ‪ 4‬ذی القعده سال ‪10‬‬
‫هجری به مکه رسیدند و قبل از ظهر آن روز وارد مسجد‬
‫الحرام شدند‪.‬‬
‫شیْبَه بود‪،‬‬
‫در بنی َ‬‫مناف وارد شدند که ِ‬ ‫در عبد َ‬
‫‪ -664‬و از ِ‬
‫و امروزه به باب السلام معروف است سپس عمره را به‬
‫جا آورد‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫قسمت سیزدهم‪ :‬اتفاقات سال دهم هجری‬

‫‪ -665‬وقتی رسول هللا ج عمره شان را تمام کردند در‬

‫اَبْ َطح در شرق مکه فرود آمدند‪ ،‬و روز ‪ 8‬ذی الحجه یعنی‬
‫روز ترویه رسول هللا ج به سوی منی حرکت کردند‪.‬‬
‫‪ -666‬رسول هللا ج در روز پنج شنبه ‪ 8‬ذی الحجه نماز‬
‫ظهر وعصر‪ ،‬و مغرب و عشا و نماز صبح روز ‪ 9‬ذی الحجه‬
‫را در منی خواندند‪.‬‬
‫‪ -667‬با طلوع خورشید روز جمعه ‪ 9‬ذی الحجه‪ ،‬رسول‬
‫هللا ج به سوی عرفه حرکت نمودند‪ ،‬وهمچنان مسیرشان‬
‫را ادامه دادند تا اینکه به درهای از سرزمین ُع َرنة رسید‪.‬‬
‫‪ -668‬در سرزمین ُع َرنة رسول هللا ج خطبهی معروف‬
‫ومشهور عرفه را خواندند‪ ،‬در حالیکه سوار بر شترشان‬
‫صواء بودند‪.‬‬ ‫َق ْ‬
‫‪ -669‬رسول هللا ج در عرفه خطبهی عظیم و جامعی را‬
‫ایراد نمودند که در آنان پایههای اسلام را بیان‪ ،‬و پایههای‬
‫شرک و جاهلیت را نابود کردند‪.‬‬
‫‪ -670‬وقتی رسول هللا ج از خطبه شان در عرفه فارغ‬
‫گشتند‪ ،‬نماز ظهر و عصر را قصر و جمع نمودند‪ ،‬و بین‬
‫این دو نماز‪ ،‬نماز دیگری نخواندند‪.‬‬
‫‪ -671‬آنگاه رسول هللا ج بر شترشان قصواء سوار شدند‬
‫تا اینکه به موقف رسیدند‪ ،‬در آنجا رو به قبله کردند‪ ،‬و‬
‫همچنان ایستاده به دعا و تضرع مشغول شدند تا اینکه‬
‫خورشید غروب کرد‪.‬‬
‫‪ -672‬رسول هللا ج به مردم گفتند که برترین دعاها‪،‬‬
‫دعای روز عرفه است‪ .‬وقتی ایشان در عرفه بودند این‬
‫فرمودهی هللا عزوجل بر ایشان نازل شد‪ۡ ﴿ :‬ٱلی ۡوم أ ۡكم ۡلتُ ل ُك ۡم‬
‫ٱإل ۡس ٰلم د ِٗين ۚۡا﴾ [المائدة‪ ]3 :‬یعنی‪:‬‬
‫ضیتُ ل ُك ُم ۡ ِ‬
‫دِين ُك ۡم وأ ۡتممۡ تُ عل ۡی ُك ۡم نِعۡ متِي ور ِ‬
‫«امروز دینتان را بر شما کامل کردم‪ ،‬و نعمتم را بر شما تمام‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪112‬‬
‫کردم‪ ،‬و اسلام را به عنوان دین برای شما پسندیدم»‪.‬‬
‫‪ -673‬وقتی خورشید به طور کامل غروب کرد رسول هللا‬
‫ج از عرفه به سوی مزدلفه حرکت کردند‪.‬‬
‫‪ -674‬رسول هللا ج مغرب و عشاء را قصر خواندند‪ ،‬سپس‬
‫تا هنگام نماز صبح خوابیدند‪ .‬آنگاه برای ادای نماز صبح‬
‫برخاستند و نماز صبح را خواندند‪ .‬آن روز‪ ،‬روز عید قربان و‬
‫روز حج اکبر بود‪.‬‬
‫‪ -675‬در آن روز‪ ،‬رسول هللا ج بر شترشان قصواء سوار‬
‫شدند‪ ،‬و رو به قبله نمودند و به درگاه هللا دعا کردند‪ ،‬و‬
‫هللا أکبر و لا إله إلا هللا میگفتند‪ ،‬و او را به یگانگی یاد‬
‫میکردند‪ ،‬تا اینکه هوا کاملًا روشن شد‪.‬‬
‫‪ -676‬رسول هللا ج صبح روز عید به ابن عباس دستور‬
‫داد که مقداری سنگریزه برایشان جمع کند‪ .‬او نیز ‪7‬‬
‫سنگريزه را برای ایشان جمع نمود‪.‬‬
‫‪ -677‬سپس رسول هللا ج قبل از طلوع خورشید از‬
‫مشعر الحرام حرکت کردند؛ بر خلاف مشرکین که تا طلوع‬
‫خورشید از آنجا بیرون نمیرفتند‪.‬‬
‫‪ -678‬در وقت نمیروز رسول هللا ج به جمرهی عقبه کبری‬
‫که رسیدند‪ ،‬در پایین دره ایستادند‪ ،‬و در حالیکه سوار بر‬
‫شترشان بودند کعبه را سمت چپ و منی را سمت راست‬
‫و رویشان را به سوی جمره نمودند‪.‬‬
‫‪ -679‬رسول هللا ج از پایین دره ‪ 7‬سنگ را پرتاب کردند‪ ،‬و‬
‫با هر سنگی تکبیر میگفتند‪ :‬و میفرمودند‪ " :‬مناسک‬
‫حجتان را از من یاد بگیرید"‪.‬‬
‫‪ -680‬بعد از آن رسول هللا ج به محل ذبح در منی رفتند‬
‫و با دست مبارکشان ‪ 63‬شتر را ذبح نمودند‪ ،‬و شتران از‬
‫‪113‬‬ ‫قسمت سیزدهم‪ :‬اتفاقات سال دهم هجری‬

‫هر سو برای ذبح شدن به طرف ایشان میآمدند به‬

‫طوریکه ایشان نمیدانستند با کدامیک شروع کنند‪.‬‬
‫‪ -681‬وقتی رسول هللا ج از ذبح شتران فارغ گشتند به‬
‫الع َدویس که آرایشگر بود دستور دادند‬‫مر بن عبد هللا َ‬ ‫م ْع َ‬
‫َ‬
‫تا سر مبارکشان را بتراشد‪.‬‬
‫‪ -682‬انسس میگوید‪ :‬رسول هللا ج را دیدم که آرایشگر‬
‫سرشان را میتراشید و یارانشان دور ایشان حلقه زده‬
‫بودند‪ ،‬هر مویی از رسول هللا ج جدا میشد یکی از‬
‫صحابه آن را ب میداشت‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -683‬وقتی رسول هللا ج از تراشیدن سرشان فارغ گشت‬
‫پیراهنشان را پوشیدند‪ ،‬و عایشهل ایشان را با عطر خوشبو‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ -684‬سپس رسول هللا ج قبل از ظهر به سوی کعبه‬
‫حرکت کردند و در حالیکه بر شترشان سوار بودند طواف‬
‫اِفاضه را انجام داد تا مردم ایشان را ببینند و ایشان نیز بر‬
‫مردم مشرف باشند‪.‬‬
‫طواف افاضه‪ :‬یکی از ارکان حج است‪ ،‬که شخص پس از‬
‫برگشت از منی و مزدلفه انجام میدهد‪.‬‬
‫‪ -685‬آنگاه به چاه زمزم آمدند و از آن آب نوشیدند‪ ،‬و در‬
‫همان روز به منی بازگشت‪ .‬رسول هللا ج برای رمی‬
‫جمرات (سنگ زدن به ستونها) در سه روز ایام تشریق‬
‫(روزهای ‪ 12 ،11‬و‪ 13‬ذی الحجه) بعد از زوال (وقتی که‬
‫خورشید در وسط آسمان قرار میگیرد) میآمد‪.‬‬
‫‪ -686‬رسول هللا ج حج مبارکشان را با طواف وداع به‬
‫اتمام رساندند‪ ،‬و به مردم گفتند‪" :‬هیچ کس باز نگردد مگر‬
‫اینکه آخرین مناسک حجش طواف کعبه باشد"‪( .‬متفق‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪114‬‬
‫علیه)‬
‫‪ -687‬سپس رسول هللا ج به مدینه بازگشتند‪ ،‬و مقداری‬
‫آب زمزم نیز با خودشان آورده بودند‪ .‬این مختصری از حج‬
‫پیامبر ج بود که به حجة الوداع معروف شد‪.‬‬
 ‫قسمت چهاردهم‪:‬‬
‫اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول هللا ج‬
‫(‪ )178‬لشکر اسامه بن زیدس‪:‬‬
‫‪ -688‬در روز دوشنبه چهار شب مانده به پایان ماه صفر‬
‫سال ‪ 11‬هجری دستور آمادگی برای جنگ با روم از طرف‬
‫پیامبر ج صادر شد‪ ،‬و اسامه بن زیدس را فرمانده لشکر‬
‫قرار داد‪.‬‬
‫‪ -689‬اسامهس ‪ 18‬ساله بود در حالیکه بزرگان صحابه‬
‫همچون عمر بن الخطاب و سعد بن أبی وقاص و أبی‬
‫عبیدة بن الجراح و دیگران در لشکر حضور داشتند‪.‬‬
‫‪ -690‬مردم در فرمانده شدن اسامه به خاطر سن و سال‬
‫کمش حرف میزدند‪ ،‬وقتی این خبر به گوش پیامبر ج‬
‫رسید در میان مردم در این مورد به ایراد سخن پرداخت‪.‬‬

‫(‪ )179‬نزدیک شدن وفات پیامبر ج‪:‬‬

‫‪ -691‬وقتی دعوت به دین اسلام کامل شد و اسلام بر‬
‫کل جزیرة العرب مسلط شد و مردم گروه گروه ایمان‬
‫آوردند‪ ،‬پیامبر ج احساس کردند که وفاتشان نزدیک است‪.‬‬
‫‪ -692‬از علامتهای نزدیک شدن وفات رسول هللا ج‪:‬‬
‫‪ -‬نزول سورهی نصر‬
‫‪ 2 -‬بار مرور قرآن با جبریل÷‪ ،‬در حالیکه هر سال یکبار‬
‫انجام میشد‪.‬‬
‫‪ -‬تلاش و کوشش بیشتر او در عبادت‪ ،‬و دو برابر‬
‫نمودن اعتکافشان در رمضان‪.‬‬
‫‪ -693‬بیماری پیامبر ج که منجر به وفات ایشان شد از‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪116‬‬
‫شبهای آخر صفر شروع شد‪ ،‬و ‪ 13‬رو طول کشید‪ .‬شروع‬
‫بیماری با سر درد بود‪.‬‬

‫(‪ )180‬بیماری پیامبر ج‪:‬‬

‫‪ -694‬وقتی سردرد پیامبر ج شروع شد نزد عایشهل‬
‫بودند‪ ،‬سپس خواستند نزد همسران دیگرشان بروند‪.‬‬
‫‪ -695‬وقتی به خانهی میمونهل رسیدند بیماریشان شدت‬
‫گرفت‪ .‬رسول هللا ج از همسرانش اجازه خواست تا در‬
‫خانهی عایشهل پرستاری شوند‪.‬‬
‫‪ -696‬در خانهی عایشهل بیماری شدت گرفت‪ ،‬و تب‬
‫ایشان بالا رفت‪.‬‬
‫‪ -697‬ابو سعید خدریس به پیامبر ج گفت‪ :‬ای رسول هللا‪،‬‬
‫چقدر تب شما شدید است‪ ،‬پیامبر ج فرمود‪" :‬همانا بر ما‬
‫سختی و آزمایش دو چندان میشود‪ ،‬و اجر و پاداشمان‬
‫نیز دو برابر میشود"‪( .‬روایت ابن ماجه)‬
‫‪ -698‬همیشه امامت نماز با رسول هللا ج بود‪ ،‬اما وقتی‬
‫که بیماری ایشان شدت گرفت و نتوانست به مسجد‬
‫بروند‪ ،‬دستور دادند که ابو بکر صدیقس امامت را بر‬
‫عهده گیرد‪.‬‬

‫(‪ )181‬آخرین سخنرانی پیامبر ج‪:‬‬

‫‪ -699‬پیامبر ج احساس کردند کمی از شدت بیماری کم‬
‫شده است‪ ،‬پس با تکیه بر فضل بن عباس به مسجد‬
‫رفتند‪ ،‬و بر منبر بالا رفت‪ ،‬و برای مردم سخنرانی کرد‪،‬‬
‫واین آخرین سخنرانی وخطبهی ایشان بود‪.‬‬
‫‪ -700‬رسول هللا ج در سخنرانیشان فضل ابو بکر‬
‫صدیقس و فضل انصار را بیان کردند‪ ،‬و به رعايت حقوق‬
 ‫قسمت چهاردهم‪ :‬اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول‬
‫‪117‬‬ ‫هللا ج‬

‫آنان توصیه و سفارش نمودند‪ .‬همچنین فضل أسامه بن‬

‫زید را و اینکه او شایستهی فرمانده بودن را دارد‪.‬‬
‫‪ -701‬در دلائل النبوة اثر امام بیهقی آمده است که‬
‫رسول هللا ج در خطبه شان خود را برای قصاص آماده‬
‫کردند‪ ،‬اما سند این روایت بسیار ضعیف است‪.‬‬
‫‪ -702‬رسول هللا ج امتشان را از اینکه قبر ایشان را مسجد‬
‫قرار دهند بر حذر داشت‪ ،‬و به آنان فرمودند‪ :‬بدترین مردم‬
‫کسانی هستند که قبرهای پیامبرانشان را مسجد قرار‬
‫میدهند‪.‬‬
‫‪ -703‬ایشان فرمودند‪" :‬یا هللا قبرم را پرستشگاه قرار‬
‫مده‪ ،‬هللا لعنت کند قومی را که قبرهای پیامبرانشان را‬
‫عیدگاه قرار میدهند"‪( .‬روایت احمد‪ ،‬وسند آن قوی‬
‫است)‬
‫‪ -704‬ابن َق ِیم میگوید‪ :‬این نهی پیامبر ج برای امتشان‬
‫است که قبرش را محل تجمع در اعیاد قرار ندهند که‬
‫مردم برای ادای نماز به سوی آن بروند‪.‬‬
‫‪ -705‬رسول هللا ج همچنان سعی داشتند که با وجود‬
‫شدت بیماری بیماری و درد‪ ،‬امامت نماز را بر عهده گیرند‪،‬‬
‫تا اینکه بیماری آنقدر شدت یافت که نتوانستند از خانه‬
‫خارج شوند‪.‬‬

‫(‪ )182‬امامت ابو بکرس‪:‬‬

‫‪ -706‬آن وقت بود که رسول هللا ج به ابو بکر دستور‬
‫دادند که امامت نماز را بر عهده گیرد‪( .‬روایت بخاری‬
‫ومسلم)‪.‬‬
‫‪ -707‬رسول هللا ج سه روز پیش از وفاتشان اصحابشان‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪118‬‬
‫را به حسن ظن به هللا توصیه وسفارش نمودند‪ ،‬و‬
‫فرمودند‪" :‬هیچ کدام از شما از دنیا نرود مگر اینکه به هللا‬
‫حسن ظن داشته باشد"‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -708‬امام نووی میگوید‪ :‬این حدیث ما را از نا امیدی بر‬
‫حذر داشته است‪ ،‬و معنای حسن ظن به هللا این است که‬
‫گمان نیک داشته باشد که هللا او را مورد رحمتش قرار‬
‫میدهد و او را میبخشد‪.‬‬

‫(‪ )183‬بهبودی حال رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -709‬پیامبر ج ‪ 2‬روز پیش از وفاتشان احساس سبکی‬
‫نمودند‪ ،‬و با کمک دو نفر بلند شدند در حالکیه پاهایشان‬
‫از شدت بیماری روی زمین کشیده میشد‪.‬‬
‫‪ -710‬ایشان متوجه شدند که ابو بکر امامت نماز را بر‬
‫عهده دارد‪ ،‬وقتی ابوبکر متوجه وجود پیامبر ج شد‬
‫خواست برگردد وامامت را به ایشان بسپارد اما پیامبر ج‬
‫به او گفتند که در جای خودت بمان‪ ،‬و ایشان سمت چپ‬
‫ابو بکر نشستند‪.‬‬
‫‪ -711‬اما امامت عمرس‪ ،‬وهمچنین حدیث‪" :‬هللا و‬
‫مسلمانان جز به ابو بکر راضی نخواهند شد"‪ .‬روایت‬
‫ضعیفی است که امام احمد ودیگران آن را روایت‬
‫کردهاند‪.‬‬

‫(‪ )184‬شدت یافتن بیماری رسول هللا ج ‪:1‬‬

‫‪ -712‬روز یکشنبه یک روز قبل از وفات پیامبر ج بیماری‬
‫رسول هللا ج شدت گرفت‪ .‬این خبر به لشکر اسامه رسید‪،‬‬
‫و به مدینه بازگشتند‪.‬‬
‫‪ -713‬رسول هللا ج شب دوشنبه‪ ،‬بیماری را با شدت‬
 ‫قسمت چهاردهم‪ :‬اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول‬
‫‪119‬‬ ‫هللا ج‬

‫بیشتری گذراند اما نزدیکیهای صبح کمی بهتر شدند‪.‬‬

‫‪ -714‬رسول هللا ج پردهی اتاقشان را کنار زدند‪ ،‬و به‬
‫مردم نگاه کردند که پشت سر ابو بکر صف کشیده وبه‬
‫نماز ایستادهاند‪ ،‬از دیدن این صحنه لبخندی بر لبانشان‬
‫نقش بست‪.‬‬
‫‪ -715‬انسس میگوید‪ :‬چهرهی پیامبر ج از جمال و زیبایی‬
‫همانند برگی از قرآن بود‪ ،‬از فرط خوشحالی دیدن ایشان‬
‫نزديک بود نماز را رها كنيم‪.‬‬
‫‪ -716‬سپس رسول هللا ج به آنان خبر داد که از‬
‫نشانههای نبوت جز بشارتهایش چیز دیگری باقی نمانده‬
‫است‪ ،‬و یکی از این بشارتها خوابهای نیکی است که‬
‫مؤمن در خوابش میبیند‪( .‬روایت مسلم)‬
‫‪ -717‬وقتی مردم رسول هللا ج را دیدند که حالش خوب‬
‫است‪ ،‬گمان کردند که ایشان از بیماریاش شفات یافته‪.‬‬
‫به همین دلیل به خانهها و به کارهایشان برگشتند‪ ،‬و‬
‫همگی بشارت شفای پیامبر ج را میدادند‪.‬‬
‫‪ -718‬ابو بکر صدیقس از رسول هللا ج اجازه خواست که‬
‫س ْنح در بالای مدینه‬
‫به سوی خانوادهاش در منطقهی ُ‬
‫برود‪ ،‬و پیامبر ج به او اجازه دادند‪.‬‬

‫(‪ )185‬شدت گرفتن بیماری رسول هللا ج ‪:2‬‬

‫‪ -719‬نیم چاشت روز دوشنبه ‪ 12‬ربیع الأول سال ‪11‬‬
‫هجری بیماری بر رسول هللا ج شدت گرفت‪.‬‬
‫‪ -720‬فاطمهل گفت‪ :‬وای بر من! غم (از دست دادن)‬
‫پدرم‪ ،‬چقدر سخت است‪ ،‬پیامبر ج به او گفتند‪" :‬از امروز‬
‫به بعد هیچ سختی بر پدرت نیست‪ ،‬برای پدرت چیزی‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪120‬‬
‫آمده است که هیچ کسی را رها نمیکند"‪( .‬روایت بخاری)‬
‫‪ -721‬پیامبر ج در حال سکرات مرگ بودند‪ ،‬و عایشهل‬
‫ایشان را به سینهاش تکیه داده بود‪ ،‬و ظرفی پر از آب‬
‫جلو ایشان بود‪ .‬رسول هللا ج دستانشان را در آب فرو‬
‫میکردند و بر صورتشان میکشیدند و میفرمودند‪" :‬لا‬
‫إله إلا هللا‪ ،‬همانا مگر سکرات دارد"‪.‬‬

‫(‪ )186‬وفات رسول هللا ج‪:‬‬

‫‪ -722‬سپس رسول هللا ج دستانشان را بلند نمودند و‬
‫میگفتند‪" :‬به سوی رفیق اعلی (حضور خداوند يا جايگاه‬
‫فرشتگان و پيامبران) "‪ .‬در همین حال روحشان قبض شد‬
‫و دستانشان مایل شد وافتاد‪.‬‬
‫‪ -723‬در روایتی دیگر عایشهل میگوید‪ :‬او را به سینهی‬
‫خود تکیه داده بودم‪ ،‬طشتى را طلب کرد‪ ،‬ديدم خم شد و‬
‫بر دامنم افتاد و نمى دانستم كه فوت كردهاند‪( .‬متفق‬
‫علیه)‬
‫‪ -724‬و در روایت امام احمد‪ :‬عایشهل میگوید‪ :‬در‬
‫حالیکه سر رسول هللا ج بر شانهام بود ناگهان سرشان به‬
‫طرف سرم خم شد‪ ،‬گمان کردم که بیهوش شدهاند‪.‬‬
‫‪ -725‬در روایت دیگری عایشهل میگوید‪ :‬رسول هللا ج‬
‫وفات یافتند در حالیکه سرشان میان سینه و گلویم بود‪.‬‬
‫وقتی روحشان از بدنشان خارج شد‪ ،‬بویی احساس کردم‬
‫که خوشبوتر از آن را استشمام نکردهام‪( .‬روایت احمد و‬
‫سند آن صحیح است)‬
‫‪ -726‬وفات ایشان ج (که پدر و مادرم فدای او بود) در‬
‫نیم چاشت روز دوشنبه ‪ 12‬ربیع الأول سال ‪ 11‬هجری بود‬
‫و در آن زمان ‪ 63‬سال سن داشتند‪.‬‬
 ‫قسمت چهاردهم‪ :‬اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول‬
‫‪121‬‬ ‫هللا ج‬
‫(‪ )187‬وفات پیامبر ج ونگرانیهای صحابه‬
‫‪ -727‬خبر وفات پیامبر ج در مدینه منتشر شد‪ ،‬و همچون‬
‫صاعقهای بر صحابه فرود آمد‪.‬‬
‫‪ -728‬صحابه رضی هللا عنهم به خانهی عایشه رفتند وبه‬
‫ایشان نگاه میکردند‪ ،‬و گفتند‪ :‬چگونه از دنیا میروند در‬
‫حالیکه ایشان بر ما گواه است‪ ،‬و ما بر مردم گواهی‬
‫میدهیم‪.‬‬
‫‪ -729‬عمر بن الخطابس نیز آنجا آمد و بر پیامبر ج وارد‬
‫شد وقتی او را دید‪ ،‬گفت‪ :‬آه‪ ،‬ایشان در حال بيهوشی‬
‫است‪ ،‬چه سخت است بیهوش شدن پیامبر ج‪.‬‬
‫‪ -730‬سپس از نزد پیامبر ج بیرون رفت در حالیکه‬
‫شمشیرش را کشیده بود و به مردم میگفت‪ :‬به خدا‬
‫قسم نشنوم که کسی بگوید‪ :‬رسول هللا از دنیا رفته است‪،‬‬
‫وگرنه او را با شمشیر میزنم‪.‬‬
‫‪ -731‬همچنین گفت‪ :‬رسول هللا ج وفات نکردهاند‪ ،‬بلکه‬
‫ایشان نزد پروردگارشان رفتهاند همانگونه که موسی رفته‬
‫بود‪ ،‬به خدا قسم که رسول هللا ج بر میگردند‪.‬‬
‫‪ -732‬همانگونه که موسی برگشت ایشان نیز بر‬
‫میگردد‪ ،‬و دستها و پاهای کسانی که گفتند ایشان‬
‫مرده است را قطع میکنند‪.‬‬
‫واین چنین بود حال عمرس‪ ،‬نتوانست این مصیبت بزرگ‬
‫را طاقت بیاورد و بر خود مسلط شود‪.‬‬
‫‪ -733‬وقتی رسول هللا ج وفات یافتند ابو بکر صدیقس‬
‫حضور نداشت‪ .‬او از پیامبر ج اجازهی رفتن به منطقهی‬
‫سنح را گرفته بود‪.‬‬
‫ُ‬
‫‪ -734‬یکی از صحابه به دنبال او رفت‪ ،‬و خبر وفات پیامبر‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪122‬‬
‫ج را به او داد‪ ،‬و به او گفت که مردم در وضعیتی هستند‬
‫که جز هللا کسی دیگر نمیداند‪.‬‬
‫‪ -735‬ابو بکر صدیق به سرعت بر اسبش سوار شد تا‬
‫اینکه به مسجد پیامبر رسید در حالیکه مردم گریه‬
‫میکردند‪ ،‬و عمر شمشیرش را کشیده بود و با مردم‬
‫صحبت میکرد‪.‬‬

‫(‪ )188‬وفات پیامبر ج (عکس العمل ابو بکرس)‪:‬‬

‫‪ -736‬ابو بکر صدیقس به هیچ کدام از این امور توجهی‬
‫نکرد و به نزد پیامبر ج رفت‪ ،‬در حالیکه در بسترشان‬
‫آرمیده و پارچهای بر روی ایشان کشیده بودند‪ ،‬ابو بکر‬
‫پارچه را از صورت پاک رسول هللا ج کنار زد‪ .‬و گفت‪ :‬إنا‬
‫هلل و إنا إلیه راجعون‪ ،‬سپس بر ایشان افتاد و با گریه‬
‫ایشان را بوسید‪ ،‬و میگفت‪ :‬یا رسول هللا چه در زندگی و‬
‫چه در مرگ خوشبو هستی‪.‬‬
‫‪ -737‬ابو بکر میگفت‪ :‬به خدا قسم که هللا دو مرگ را‬
‫برای تو قرار نمیدهد‪ .‬اما مرگی که برای تو نوشته شده‬
‫بود آن را چشیدید‪ ،‬سپس بعد از این مرگ‪ ،‬مرگ دیگری‬
‫سراغتان نخواهد آمد‪ ،‬آنگاه صورت ایشان را پوشاند‪.‬‬
‫‪ -738‬ابوبکر سپس به سوی مردم رفت در حالکیه عدهای‬
‫از مردم مرگ را انکار میکردند و عدهای از شدت‬
‫مصیبت وارده‪ ،‬حیرت زده بودند‪ ،‬ابو بکر‪ ،‬عمر را دید که‬
‫مردمی که میگویند پیامبر وفات کرده است را تهدید‬
‫میکند‪.‬‬
‫‪ -739‬ابو بکرس گفت‪ :‬آرام باش عمر‪ ،‬اما عمر ساکت‬
‫نشد‪.‬‬
‫‪ -740‬وقتی ابو بکر دید که ساکت نمیشود رو به مردم‬
 ‫قسمت چهاردهم‪ :‬اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول‬
‫‪123‬‬ ‫هللا ج‬

‫نمود‪ ،‬و برای آنها سخنرانی کرد‪ .‬مردم نیز وقتی سخنان‬
‫او را شنیدند به سویش آمدند و عمر را ترک کردند‪.‬‬
‫‪ -741‬ابو بکرس گفت‪" :‬ای مردم‪ ،‬هر کس محمد را‬
‫میپرستید پس همانا محمد از دنیا رفته است‪ ،‬و هر کس‬
‫هللا را میپرستد پس هللا زنده است و هرگز نمیمیرد"‪.‬‬
‫ول ق ۡد خل ۡت ِمن‬ ‫س ‪ٞ‬‬ ‫‪ -742‬هللا عزوجل میفرماید‪﴿ :‬وما ُمح َّمدٌ ِإ َّال ر ُ‬
‫س ۚۡ ُل أفإِيْن َّمات أ ۡو قُتِل ٱنقل ۡبت ُ ۡم عل ٰ ٓى أ ۡع ٰق ِب ُك ۡۚۡم ومن ينق ِل ۡب عل ٰى ع ِقب ۡی ِه‬ ‫ق ۡب ِل ِه ُّ‬
‫ٱلر ُ‬
‫ش ِك ِرين‪[ ﴾١٤٤‬آل عمران‪« ]144 :‬و‬ ‫ٰ‬
‫ٱللُ ٱل َّ‬ ‫ٗ‬
‫ٱلل ش ۡی ۗۡا وسی ۡج ِزي َّ‬‫ض َّر َّ‬ ‫فلن ي ُ‬
‫محمد جز پيغمبری که پيش از او پيامبرانی (ديگر) بوده و‬
‫گذشتهاند‪ ،‬نیست‪ .‬پس آيا اگر او بميرد يا کشته شود به عقب‬
‫برمی گرديد (وکافر میشوید)؟ و هرکس به عقب باز گردد‬
‫خداوند را هيچ زيانی نمیرساند و خدا سپاسگزاران را پاداش‬
‫میدهد»‪.‬‬
‫‪ -743‬ابن عباسب میگوید‪ :‬به خدا قسم گویا مردم‬
‫نمیدانستند که هللا عزوجل این آیه را نازل کرده است تا‬
‫اینکه ابو بکر آن را تلاوت کرد‪.‬‬
‫‪ -744‬مدینه به خاطر وفات پیامبر ج سراسر گریه وفریاد‬
‫بود‪ ،‬و بر امت مصیبتی بزرگتر از مرگ پیامبر ج رخ نداده‬
‫بود‪.‬‬

‫(‪ )189‬غسل پیامبر ج‪:‬‬

‫‪ -745‬در روز سه شنبه پس از اینکه با ابوبکر صدیقس بر‬
‫امر خلافت بیعت شد‪ ،‬خانوادهی پیامبر ج خواستند او را‬
‫غسل دهند‪ ،‬اما نمیدانستند چگونه این کار را انجام‬
‫دهند‪.‬‬
‫‪ -746‬آنها میگفتند‪ :‬به خدا قسم نمیدانیم چه کنیم‪ ،‬آیا‬
‫لباس رسول هللا ج را در آوریم همانگونه که لباس‬
‫مرواریدهای پنهان‪ ،‬مختصری از سیرت رسول هللا ج‬ ‫‪124‬‬
‫مردههای خود را در میاوریم یا در حالیکه لباس بر تن‬
‫دارند او را غسل دهیم‪.‬‬
‫‪ -747‬خوابی همهی اهل خانه را فرا گرفت‪ ،‬در حال خواب‬
‫صدایی شنیدند که به آنان میگفت‪ :‬رسول هللا ج را در‬
‫حالیکه لباس بر تن دارد‪ ،‬غسل دهید‪.‬‬
‫‪ -748‬وقتی بیدار شدند همدیگر را از انچه شنیده بودند‬
‫با خبر کردند‪ .‬در نتیجه رسول هللا ج را در حالکیه لباسشان‬
‫بر تنشان بود‪ ،‬غسل دادند‪ .‬پدر و مادرم فدای ایشان باد‪.‬‬
‫‪ -749‬کسانی که غسل پیامبر ج را بر عهده گرفتند‪ :‬علی‬
‫بن أبی طالب‪ ،‬عباس‪ ،‬و پسرانش‪ :‬فضل و ُق َثم بودند‪ ،‬و‬
‫ش ْقران بردهی پیامبرج‪.‬‬
‫اسامه بن زید و ُ‬
‫‪ -750‬عباس و فضل و ُق َثم رسول هللا ج را جا به جا‬
‫میکردند‪ ،‬و اسامه و شقران آب میریختند‪ ،‬و علی بن‬
‫أبی طالب نیز پیامبر ج را غسل میداد‪.‬‬
‫‪ -751‬وقتی غسل پیامبر ج به اتمام رسید‪ ،‬در ‪ 3‬پارچهی‬
‫سفید کفن شدند‪ ،‬سپس ایشان را بر تختشان در خانهی‬
‫عایشه قرار دادند‪.‬‬
‫‪ -752‬آنگاه به مردم اجازه داده شد که وارد شوند و بر بر‬
‫رسول هللا ج نماز بخوانند‪ .‬هیچ کس آنان را امامت‬
‫نمیکرد‪ .‬بر این امر اجماع است و اختلافی در آن نیست‪.‬‬

‫(‪ )190‬دفن پیامبر ج‪:‬‬

‫‪ -753‬وقتی نماز خواندن بر پیامبر ج به اتمام رسید‪،‬‬
‫صحابه با یکدیگر مشورت میکردند که کجا ایشان را دفن‬
‫کنند‪ ،‬و در این مورد اختلاف نظر داشتند‪.‬‬
‫‪ -754‬نظر ابو بکر را جویا شدند‪ ،‬او گفت‪ :‬از پیامبر ج‬
‫شنیدم که فرمودند‪" :‬هللا هیچ پیامبری را قبض روح نکرده‬
 ‫قسمت چهاردهم‪ :‬اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول‬
‫‪125‬‬ ‫هللا ج‬

‫است مگر در جایی که دوست دارد دفن شود"‪( .‬روایت‬

‫ترمذی وصحیح است)‬
‫‪ -755‬به همین دلیل در خانهی عایشهل و در جایی که‬
‫وفات کرده بودند قبری حفر کردند‪ ،‬و عباس و علی و‬
‫فضل وارد قبر شدند‪.‬‬
‫شقران بردهی پیامبر ج پارچهای سرخ رنگ را در قبر‬ ‫‪ُ -756‬‬
‫قرار داد‪ .‬سپس رسول هللا ج را در قبر گذاشتند‪ ،‬پدر و‬
‫مادرم فدای ایشان باد‪.‬‬
‫‪ -757‬آخرین شخصی که در کنار پیامبر ج بود ُق َثم بن‬
‫عباسس بود‪ .‬دفن پیامبر ج شب چهارشنبه پایان یافت‪.‬‬
‫درود وسلام هللا بر ایشان باد‪.‬‬
‫‪ -758‬صحابه به خاطر وفات پیامبر ج بسیار اندوهگین‬
‫بودند‪ .‬انسس میگوید‪ :‬روزی تاریکتر و زشتتر از روزی‬
‫که پیامبر ج در آن وفات یافته بود ندیدم‪.‬‬
‫وصلی هللا علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین‪ ،‬والحمد هلل رب‬
‫العالمین‪.‬‬