Materialet 2 Ligjerata Naser Fna N 171007181125 PDF

F
NAN
DËR
TIMT
ARI
Mat
er
ia
le
t
nd
ërt
i
moreI
I
L
igj
erat
a
Dr
.sc
.Nas
erKab
ashi
1. BETONI SI MATERIAL NDËRTIMI
Betoni është material qe nuk gjendet ne natyre drejtepersedrejti si alumini,

hekuri, e materialet tjera, por krijohet me përzierjen e komponentëve
përbërse: Çimentoja, Agregati, uji dhe ne te shumtën e rasteve edhe
aditiveve, shtesave mineralogjike etj.
Çimentoja+H2O+Agregati= Betoni i ngurtësuar + Energjia e nxehtësisë
Fig.1- prezantimi skematik i definicionit te betonit
1.1. Komponentet perberse te betonit
1.1.1. Cimentoja
1.1.2. Agregati
1.1.3. Uji
1.1.4. Aditivet
1.1.5. shtesat mineralogjike
Cimentoja- si lende lidhese e cila pas bashkedyzimit kimik me ujin krijon
nje strukture se bashku me agregatin qe me kohen sjelle tek nje
ngurtësim. Nga njohurite paraprake çimentoja e përdorur mund te jete e
llojit te caktuar, si dhe mund te permbaje shtesa te ndryshme.
www.e-Libraria.com 1
Cimentoja
Agregati- parqitet si mbushes qe ze vende me se shumti ne masen e

betonit , dhe si me i lire e bene edhe betonin me ekonomik(ne aspektin e
cmimit). Llojet dhe karakteristikat e agregateve jane te njohura nga
njohurite e mëparshme.
Uji- zakonisht per pergaditjen e ujit perdoret uji i pijshem , por ne raste te
caktuara kur nuk perdoret uji i pijshem atehere perdorshmeria e ujit
nderlidhet me faktorin pH. Si orientim perdoret uji me faktore pH~7
(shkalezimi i pH eshte prej 0-14)
Aditivet- si komponente mund te themi se jane te domosdoshme sa i

perket prodhimit te betonit, dhe ate qe te përmbushin kushtet e betonit te
parashtruara me kërkesa te caktuara. (p.sh. i papershkueshem ndaj ujit,
qendrushem ndaj ngrirje/shkrirjes, qendrushem ndaj alkaleve, sulfateve
etj).
Poashtu fusha e përdorimit te aditiveve eshte e gjithanshme, prandaj edhe
ka lloje te ndryshme per qellime te caktuara.
Per disa karakteristika do te flitet me vone, ku ndikimi i tyre eshte kryesor.
Shtesat mineralogjike- si komponente perdoren kur deshirojme qe te

arrijme rezultate te larta ne nje drejtim, ndersa ne anen tjeter mos te
shkaktohen rezultate te uleta ne drejtimet tjera (p.sh. te rritet soliditeti ne
shtypje duke mos rritur shume sasine e çimentos se shkaktohen probleme
ne reologjine e betonit-ne fazen e pare).
Shtesat mineralogjike(fly ash, silica fume, pucolanet natyrore etj)
1.2. Modeli i betonit te njome
Fig.2- Paraqitja e komponentëve perberse ne njesi vëllimi dhe e shprehur
ne perqindje
Vërejtje: Një gabim i shpeshte paraqitet ne përdorimin e fjalës çimento dhe

beton. Është me rendësi te dihet se çimentoja është vetëm një komponentë
perberse e betonit , ndërsa betoni është material strukturor. Gjate ndërtimit nuk
mund te thuhet se çimentoja do te transportohet me mikser ; por betoni
transportohet me mikser.
1.3. Prodhimi i betonit
Betoni si material gjate kohës ka pas një zhvillim dhe atë ne ndërlidhje me
zhvillimin teknologjik. Edhe me pare ne kohen e Romakeve kemi pas një
përdorim te një lloj betoni qe nuk ishte i nivelit te betonit te sotëm. Mirëpo edhe
përkundër kohës betoni i prodhuar ne atë kohe ende është i qëndrueshëm ne
shume objekte te ndërtuar ne atë kohe.
Ne përgjithësi mund te themi se betoni si material ka aftësi qe ne gjendje te
QMRPHWHPDUUHIRUPDWHFIDUGRVKPHGKHDWsIRUPHW¶DPEDMHSDVQJXUWsVLPLWPH
një aftësi te konsideruar mbajtëse.
Nëse shikojmë zhvillimin kronologjik atëherë mund te themi se betoni ka kalua
disa etapa dhe atë: Betoni i paarmuar; Betoni i armuar; dhe me vone Betoni i
paranderur. Secila shkalle paraqet një avancim te konsiderueshëm.
Duke marre për baze shtjellimin ne piken paraprake për komponentët perberse
te betonit, atëherë mund te themi se prodhimi i betonit behet kryesisht ne fabrikat
e betonit, e ne raste me te rralla me përziere ne vendpunishte, apo edhe pa
perzierse ne raste ekstreme.
Betoni si material i ndërtimit është mjaft i përhapur ne praktiken ndërtimore dhe

atë duke përfshire :
Ndërtimin e Larte (objektet e larta)

Ndërtimin e ulet(urat, muret mbrojtëse,rrugët etj)
Objektet hidroteknike (pendat, kanalet, etj)
Duke u nisur nga fakti i gjithperdorshmerise se betonit si material, atëherë do te
bëjmë një krahasim me materialet tjera qe përdoren ne ndërtim, dhe atë duke u
nisur nga anët pozitive dhe ato negative qe i ka betoni.
Perparesite ndaj materialeve tjera:
- çmimi relativisht i lire (meqenëse i lire është agregati)
- aftësia e betonit qe te marr forma te dëshirueshme deri sa është ne
gjendje te njome dhe te njëjtën forme ta ruaj edhe me vone (kur hiqen
pahite).
- Aftesi mbajtëse ±rezistenc ne shtypje relativisht te mirë .
- Qendrushmeria ndaj zjarrit , gjegjësisht temperaturave te larta
- Rezistence e konsiderueshme ndaj veprimit te rrethinës (agresivitetit),
p.sh. ndaj korrozionit.
- Jetëgjatësia e shfrytëzimit pa ndonjë nevoje te mirëmbajtjes (sidomos
sot kur prodhohen betone me performansa te larta)
- Teknologjia e punës me e lehte
Mangësitë ndaj materialeve tjera:
- masa e rende , qe ndërlidhet me dimensionet e prerjeve

tërthore(ngarkesa e madhe vehtiake)
- kontrolli permanent i komponentëve perberse (meqenëse ndryshojnë
shpeshherë )
- Aftësia mbajtëse ne varësi nga varja ne vepër,vibrimi, mirëmbajtja, etj
- Soliditeti ne tërheqje ~ 10-15 here me i vogël se soliditeti ne shtypje
1.4. Klasifikimi i betoneve

1.4.1. nga lloji i lendes lidhese
- betonet me lende lidhëse çimentoja
- betonet te veçanta me lende lidhëse gëlqerore(përzierje gëlqere
material silicit, p.sh. bllokat silkaporit)
- betonet te veçanta (llacna) me lende lidhëse allci
- betone te veçanta me lende lidhëse te përzier (çimento-gelqere,
gëlqere-skorje)
- betonet me lende lidhëse speciale (zjarrdurues, kunderacid etj)
1.4.2. nga lloji i materialit mbushes

- betonet me mbushës kompakt
- betonet me mbushës poroz
- betonet me mbushës special
1.4.3. ne varësi te masës vëllimore

- betone te renda , me mase vëllimore t 2500 kg/m3
qe përgatiten me mbushës (agregat) shume te rende nga magneziti, bariti,
mbeturinat e gizës etj.
- betone te rëndomta, me mase vëllimore 2200-2500 kg/m3 , qe
përgatiten me agregat te rëndomte nga shkembinjet .
- betonet e lehtësuara, me mase vëllimore 1800-2200 kg/m3,
- betonet e lehta, me mase vëllimore 500-1800 kg/m3,
Betonet e lehta mund te jene:a/ me mbushës poroz natyror apo artificial; b/
gasbetonet apo shkumobetonet;c/ betonet me pore te mëdha (pa rere);
- betonet shume te leheta me mase vëllimore me te vogël se 500
kg/m3.
2. Përbërja e betonit
Te përgatitesh beton sipas kërkesave te caktuara, d.m.th. duhet te shtrojmë
problemin nga dy aspekte:
-Projektimi i përzierjes se betonit
- Prodhimi përzierjes se betonit
Ne te dy rastet problemi ndërlidhet ne përcaktimin e pjesëmarrjes se
komponentëve perberse si vlera te cilat ne parim janë te ndryshueshme.
2.1. Projektimi i përzierjes se betonit
Te projektosh një përzierje te betonit d.mth. te caktosh pjesëmarrjen e

perberseve: çimentos, agregatit, ujit, aditiveve dhe shtesave ne një metër kub
beton. Ne përgjithësi dozimi nënkupton:
- Cimento ............kg/m3
- Agregat kg/m3
- Uji lit/m3
Shuma: 1.0m3
2.1.1. Përcaktimi i sasisë se çimentos
Ne përcaktimin e sasisë se çimentos duhet te kemi kujdes qe te merren ne

konsiderim këto elemente:
- betoni qe do te përdoret (i thjeshte, i rëndomte, i paranderur, me
performansa te larta,)
- dimensionet e elementit apo konstruksionit
- nxehtësia e hidratracionit ne beton
- aspekti i ekspozimit te konstruksionit
Nga gjithë këto elemente te rëndësishme duhet te caktojmë optimumin e sasisë
se çimentos me qellim te përmbushjes se kërkesave te parashtruara me pare ne
projektin e betonit.
Ne parim ekzistojnë disa vlera orientuese te sasisë se çimentos, mirëpo këto
janë dhe mbesin si vlere minimale, pa prejudiuke ne sasinë optimale. Percaktimi i
sasise optimale te çimentos drejtepersedrejti nderlidhet me soliditetin ne shtypje
si rezultat dalës me i rendesishem, mirëpo jo gjithherë (p.sh.me përdorimin e
sasise me te madhe te çimentos se ajo optimale nuk do te thote se kemi fitue
beton me soliditet ne shtypje te larte, me crast paraqiten probleme tjera ne
aspektin e reologjise).
Ne nje menyre me rritjen e sasise se çimentos do te nenkuptojme përdorimin e
sasise me te madhe te ujit, por kjo duhet te optimalizohet.
Element i rendesishem ne përcaktimin e sasise optimale te çimentos eshte
faktori Uje/Cimento (W/C).
2.1.1.1. Faktori Uje/Cimento (W/C)

Si faktor dominant ne vetitë e betonit te njome dhe te ngurtësuar është sasia e
ujit, qe shprehet përmes faktorit W/C.
Ndikimi i këtij faktori jepet përmes shprehjes:
1
f ck K A f c ( B) (1)
W /C
f ck - soliditeti ne shtypje i betonit pas 28 ditesh ngurtësimi

K A -faktori i llojit te agregatit ( K A (0.55 0.65) )
f c - klasa e çimentos
B - efikasiteti i ngjeshjes (0.5-1.0)
Nje interpretim i shprehjes (1) eshte grafikisht ne fig.5
Fig.5-Ndikimi i faktorit W/C ne soliditetin ne shtypje
Fig.6- Struktura e betonit për vlera ekstreme te faktorit W/C
2.1.2. Përcaktimi i sasisë se agregatit

Meqenëse agregati si komponentë e betonit është me i lire ne krahasim me
çimenton, atëherë edhe ekonomizimi qëndron ne sasinë maksimale te agregatit
qe mund ta përdorim ne beton. Poashtu ndikimi i agregatit është i
konsiderueshëm ne stabilitetin vëllimor dhe jetegjatesine e betonit.
Kriteriumi për përdorim te një agregati te mire është i domosdoshëm për
prodhimin e betonit qofte ne gjendje te njome apo ne gjendje te ngurtësuar.
2.1.2.1. Vetitë fizike te agregatit
Vetitë e agregatit janë te rëndësishme dhe kane efekt ne sjelljen e betonit dhe
ate: soliditet, deformim,jetëgjatësi,ndryshim te vëllimit, porositet, densitet relativ
dhe reaktivitet kimik.
- Soliditeti i agregatit qe kufizon soliditetin e betonit, vetëm kur soliditeti
ne shtypje i agregatit është me i vogël se sa soliditeti i projektuar i
betonit. Ne praktike soliditeti ne shtypje agregati te përdorur nga
shkëmbinjtë është zakonisht me i larte se tek betonet e rëndomta te
prodhuara. Kjo vlen deri na atë kufinje kur soliditeti ne shtypje i betonit
nuk kalon 80 N/mm2, qe nënkupton soliditetin minimal te agregatit.
- Poroziteti i agregatit është veti e rëndësishme dhe ka efekt te
konsiderueshëm ne sjelljen e betonit te njome apo te ngurtësuar, e
sidomos manifestohet ne soliditetin ne shtypje, thithshmërinë e ujit,
dhe permeabilitetin. Përdorimi i një agregati me porositet te larte do te
rezultojë një beton me pak jetegjate, e sidomos kur i nënshtrohet
cikluseve te ngrirje-shkrirjes.
- Forma dhe tekstura sipërfaqësore
Forma dhe tekstura sipërfaqësore mund te ketë efekt ne vetitë e
betonit ne gjendje te njome dhe te ngurtësuar. Këto karakteristika
mund te vlerësohen ne kokerrzat e agregatit dhe klasifikohen ne varesi
te formes dhe tekstures sipas tabeles 1.
Tabela 1- Forma e agregatit dhe tekstura
- Përbërja granulometrike
Përbërja granulometrike e përzierjes se agregatit definon pjesëmarrjen e
kokerrzave me madhësi te ndryshme ne përzierje.
Nga definicioni i mëparshëm: Kokërrzat me madhësi te caktuar quhen fraksion;
rrjedh qe ne një mënyre përbërja granulometrike e përzierjes definon
pjesëmarrjen e fraksioneve ne përzierje.
Ne projektimin e betonit përdorim fraksionet : Fr. I (0/4)mm; Fr.II (4/8) mm; Fr.III
(8/16) mm; dhe Fr.IV (16/32) mm, gjegjësisht kombinimin e tyre me tri apo kater
fraksione.
Hapi i pare eshte definimi i fraksioneve te agregatit, apo pershtatshmeria e
përdorimit te ketyre fraksioneve per projektimin apo prodhimin e betonit.
Ne esence duke marre parasysh se hapi i pare eshte i favorshem atehere do te
vazhdojme ne projektimin e betonit duke u ndërlidhur ne standardet per
projektim.
Keto Standarde definojne lakoren e përzierjes granulometrike, varësisht per
betonin qe do ta projektojme apo prodhojme dhe ate ne funksion te kokerrzes
maksimale te agregatit te përdorur ( fig 6).
Nga ky aspekt agregati mund te jete kontinual dhe diskontinual, cka per secilin
tipi ka edhe qasje te ndryshme ne fazen e projektimit dhe prodhimit te
betonit.(fig.7)
- Kokerrza maksimale e agregatit (Dmax)
Duhet te pervetesohet ashtuqe lehte dhe pa veshtersi betoni te vehet ne veper,
te ngjeshet dhe per rreth armatures mos te paraqitet segregimi.
Poashtu nje ndërlidhje e kokerrzes maksimale eshte me dimensionet e elementit
qe do te betonohet, dhe ate si vijon:
1
- D d d min
4
- D d ' 5mm
- D d 1.3 a
- Pastertia e agregatit
Agregati i përdorur per projektimin apo prodhimin e betonit duhet nga ky aspekt
te plotesoje kushtin e kërkuar, përmbajtjen e thermave te imëta(lymit) ne kufinje
te lejuar. Meqenese kjo eshte e lidhur me Standardin Europian EN 12620,
prezentojme disa kërkesa per agregatin kokerrimet dhe kokërrmadh. (fig 8)
Fig.6- Lakoret kufitare për projektim ne funksion te madhesise se
kokerrzes maksimale (Dmax)
Fig.7- tipet e agregatit nga aspekti i perberjes granulometrike:a/ kontinual;
b/ dikontinual
Fig.8- Përmbajtja e thermave te imëta për agregatin kokërrmadh dhe kokerrimet

sipas EN 12620.
Meqenëse ne aspektin e masës vëllimore te betoni kishim një ndarje te
betoneve, e aty agregati zëne pjesën me te madhe te vëllimit, atëherë edhe
agregati nga aspekti i masës vëllimore ndahet ne dy grupe te mëdha:
-Agregati i rende (ne aspektin e masës vëllimore)
- Agregati i rëndomte
- Agregati i lehte
Përdorimi i cilit do qofte për prodhimin e betonit është i lidhur me llojin e betonit
qe do te prodhohet.
Agregati i rende, përdoret me se shumti kur betoni kërkohet qe te
shërbeje për mbrojtje nga rrezet X, Gama, dhe neutronet. E ky përdorim është ne
kthinat ku ka radioaktivitet ne spitale apo institute te ndryshme ku bëhen
rrezatime.
Agregati i rëndomte mund te jete nga shkembinjet , i thyer dhe
seperuar apo edhe mund te jete i lumit po ashtu i thyer dhe i seperuar.
Agregati i lehte përdoret aty ku betoni kërkohet te plotësoje disa
karakteristika te veçanta sic jane: masa e lehte, rezistenca ndaj zjarrit, etj. Si
baze e përfitimit te këtij agregati është argjila e ekspanduar, pluhuri i sinteruar,
etj.
Një prezantim me detal i kësaj ndarje është dhëne ne tabelën 2.
2.1.3. Përcaktimi i sasisë se aditiveve
Ne varshmeri te kërkesës për llojin e caktuar te betonit , me veti te caktuara , e

për llojin e caktuar te aditiveve behet përcaktimi i sasisë , zakonisht ne baze te
karakteristikave teknike te dhëna nga prodhuesi.
Meqenëse prodhimi i aditiveve ndërlidhet kryesisht me vendin e prodhimit,
atëherë duhet te kemi kujdes qe ne rastin e përdorimit te aditivit te vlerësohet
kompatibiliteti i aditiveve me çimentot përkatëse.
2.1.4. Përcaktimi i shtesave mineralogjike
Këto shtesa ne momentin e caktuar, apo me kërkese e sidomos për betone me

performansa te larta, zëne vend te rendesishem dhe përcaktimi i pjesëmarrjes se
tyre është shume e lidhur me rezultatet eksperimentale ne laborator.
3. Vetitë e betonit te njome
Betoni i njome eshte perzierje e ujit, çimentos, agregatit, aditiveve dhe

eventualisht shtesave mineralogjike , te cilat komponente dhe përzierja duhet te
kenë një kontrolle permanente ne vetitë teologjike, te lidhjes ,te ngurtësimit dhe
jetegjatesise. Pas përzierjes se komponentëve perberse qëllimi është prodhimi i
një mase uniforme, te përshtatshme për transport, vuarje ne vepër, ngjeshje dhe
rrafshim te sipërfaqeve përderisa është ne gjendje te njome.
Mirepo me qellim te përcjelljes apo vlerësimit te kërkesave te betonit te njome ,
duhet te behet ekzaminimi i disa vetive me te rendesishme te betonit te njome.
Vetite me te rendesishme te betonit te njome jane :
3.1. Perpunueshmeria (Konsistenca) e betonit te njome

3.2. Masa vellimore e betonit te njome
3.3. Sasia e ajrit (poreve ) ne beton
3.1. Perpunueshmeria (konsistenca) e betonit te njome
Perpunueshmeria e betonit asnjehere nuk eshte qarte e definuar, nga se

nenkupton apo perfshine shume veti tjera qe e percjellin. Ne menyre praktike
perpunueshmeria qendron ne lehtesine e vuarjes se betonit nga perzierja deri sa
te marr formen perfundimtare.
Meqenese ferkimi I brendshem eshte veti qe e percakton gjendjen e brendshme
te betonit te njome, perpunueshmeria mund te perkufizohet ndryshe edhe si:sasi
e punes se brendshme te dobishme qe nevojitet qe te arrihet nje beton I ngjeshur
mire.
Tri veti kryesore e pershkruajne kete veti komplekse te betonit te njome:
3.1.1. Konsistenca
3.1.2. Ndryshushmeria-aftesia marrjes se formes
3.1.3. Kompaktesimi
3.1.1. Konsistenca e brumit te betonit paraqet shkallen e
plasticitetit te brumit te betonit dhe nderlidhet me aftesine e betonit te njome qe
te vehet ne veper (pahi) pa segregim dhe mundeson nje ngjeshmeri te mire per
kushtet ne kantiere.
Per percaktimin e konsistences perdoren disa metoda te ekzaminimit, ku vlerat
qe rezultojne nga keto metoda jane tregues te konsistences. Keto metoda jane:
- Metoda e uljes (slump test) E N 12350-2:2000

- Metoda e VEBE-se (VEBE test) E N 12350-3:2000
- Metoda e perhapjes (Flow table test) E N 12350-5:2000
- Metoda e ngjeshjes (degree of compact ability) E N 12350-4:2000
Ndersa sa I perket rezultateve dalese nga keto metoda klasifikimi I betonit te
njome nga aspekti I konsistences behet si ne vijim:
Menyren e percaktimit, gjegjesisht aparaturen e perdorur gjate ekzaminimit do ta
prezentojme ne pika te shkurtera, me disa figura.
Metoda e Uljes: Metoda e percaktimit dhe aparatura e perdorur
Aparatura: Konusi i Abramsit me pjeset percjellese
Veprimet per vleresimin e konsistences me metoden e uljes
Vleresimi i rezultateve dalese te konsistences

S1 - beton i thate
S 2 -beton gjysem plastic
S 3 -beton plastic
S 4 - beton i rrjedhshem
S 5 -beton super i rrjedhshem
Metoda e VEBE-se: aparatura e perdorur
Aparatura VEBE-se
Metoda e perhapjes: aparatura e perdorur
Aparatura e perdorur per metoden e perhapjes
Metoda engjeshjes: aparatura e perdorur
Aparatura e perdorur me metoden e ngjeshmerise
3.1.2. Ndryshushmeria-aftesia marrjes se formes (Mobility)
Definohet me lehtesine me te cilen nje perzierje e betonit rrjedh neper pahite e

pergaditura, d.m.th.merr forma te deshirueshme.
3.1.3. Kompaktesimi
Definohet me lehtesine qe nje perzierje e betonit do te kompaktesohet,

gjegjesisht qe ajrin ta largoje nga struktura, element I rendesishem ne rezultatet
dalese te soliditetit ne shtypje te betonit te ngurtesuar.
Meqenese te tri vetite jane te lidhura me perpunueshmerine (Workability) e
betonit te njome, do te prezentojme edhe faktoret tjere qe ndikojne ne
perpunueshmeri.
3.2. Masa vellimore e betonit te njome
Masa vellimore e betonit paraqet nje tregues te mire te betonit qe e kemi

prodhue, gjegjesisht nje tregues orientues per cakun e arritur nga projektimi I
betonit. Percaktimi I mases vellimore behet sipas EN 12350-6:2000 (shen. D)
mb mb
D (kg/m3), deri me tani e kemi shenue : U b (kg/m3)
Vb Vb
Masa vellimore eshte parameter I rendesishem ne klasifikimin e betoneve qe e
kemi prezentuar me pare.
3.2. Sasia e ajrit (poreve ) ne beton
Element I rendesishem qe ndikon drejtepersedrejti ne sjelljen e betonit te
ngurtesuar, apo me mire te themi ne sjelljen e betonit ne funksion te kohes.
Percaktimi sasise se ajrit apo poreve behet sipas Standardit Europian
EN 12350-6:2000-Metoda e shtypjes
Aparatura per vleresimin e sasise se poreve ne masen e betonit
Ecuria e punes ne percaktimin e sasise se ajrit ne masen e betonit
4. Vetite e betonit te ngurtesuar
Vetite e betonit te njome jane te rendesishme vetem ne oret e para, ku me pastaj

vien ne shprehje vetite e betonit te ngurtesuar te cilat jane prezente gjate gjithe
jetes se betonit. Nje prej vetive me te rendesishme te betonit te ngurtesuar eshte
soliditetit, mirepo jo edhe e vetmja pasiqe betonin e ngurtesuar e pershkruajne
edhe veti tjera sic jane:deformimi nen veprimin e ngarkesave , jetegjatesia,
permeabiliteti dhe tkurrja.
Mirepo jone te gjitha rastet soliditeti mund te nominohet si vetia me e
rendesishme,sepse ate ne disa UDVWH GXKHW W¶D SHUFMHOOLQ SVK WH
papershkueshmeria ndaj ujit, qendrueshmeria ndaj ngricave, etj.
Cilat veti e pershkruajne betonin e ngurtesuar?
4.1. Masa vellimore
4.2. Soliditeti ne shtypje
4.3. Soliditeti ne terheqje
4.4. Vetite deformabile te betonit
4.4.1. Moduli I elasticitetit
4.4.2. Koeficienti I Poisson-it
4.4.3. Deformimet nga tkurrjet dhe rrjedhja e betonit
4.4.4. Bymimet termike
4.5. Vetite e vecanta te betonit
4.5.1. Qendrushmeria ndaj ngrirje-shkrirjes
4.5.2. Joujepershkueshmeria nga uji
4.5.3. Qendrushmeria ndaj korozionit
4.5.4. Qendrushmeria ndaj veprimeve kimike
4.1. Masa vellimore
Percaktohet ne mostrat e pergaditura pas n-ditesh ngurtesimi, gjegjesisht para

ekzaminimit te soliditetit ne shtypje. Si veti nderlidhet me soliditetin ne shtypje te
betonit, e njekohesisht orienton ne klasifikimin e betonit sipas mases
vellimore.(EN 12390-7:2000)
4.2. Soliditeti ne shtypje
Soliditeti ne shtypje i betonit paraqet vleren maksimale te forces thyerse per nje
njesi te siperfaqes. Meqenese identifikohet si veti me rendesishme atehere do te
tregojme ndikimin e faktoreve ne kete veti permes tabeles:
Ne baze te ketij definimi soliditeti ne shtypje eshte i lidhur me mostrat te cilat I
nenshtrohen ketij ekzaminimi per vleresimin e parametrit te soliditetit ne shtypje.
4.2.1. Forma, dimensionet dhe kerkesat tjera per kallupet

Per pergaditjen e mostrave te betonit te cilat me pastaj ne intervale te caktuara
kohore do te ekzaminohen nevojiten kallupet qe jane te definuar sipas Standardit
Europian EN 12390-1
Kallupet mund te jene ne forme kubike me dimensione
- ne forme cilindrike me dimensione
- ne forme prizmatike me dimensione
Per nje justifikim te perdorimit pervec mostrave kubike si me tradicionale , te

aplikueshme jane edhe ato cilindrike.
Per diameter te zgjedhur prej 150 mm, si dhe raport te lartesise dhe diametrit qe
te jete 2, do te plotesojne keto diagrame.
4.2.2. Pergaditja dhe mirembajtja e mostrave
Meqenese definuam kallupet ne aspektin e formes dhe dimensioneve atehere kjo

nderlidhet me pergaditjen dhe mirembajtjen e mostrave te betonit per ekzaminim.
Kjo eshte e nderlidhur me Standardin Europian EN 12390-2. Soliditeti ne shtypje
influencohet drejtepersedrejti nga pergaditja dhe mirembajtja, ekjo nenkupton nje
ngjeshje te mire te mostrave ashtuqe fluskat eventuale te ajrit te nxirren jashte, e
me pastaj qe mirembajtja te behet ne kushte te lageshtise relative.
Ne secilen moster duhet te shenohen shenimet e domosdoshme qe e
karakterizojne perzierjen e betonit e qe jane: Klasa e kerkuar e betonit, Data e
betonimit, Posicioni ne object, Objekti-emertimi dhe vendi.
Mostrat qendrojne ne kallup ne kohezgjatje prej min 16 h, e me pastaj nxirren
nga kallupet dhe vendosen ne kthina me lageshti relative t 95% dhe temperature
20 r 2 0 C , ku qendrojne deri ne momentin e planifikimit per ekzaminim.
4.2.3. Ekzaminimi i mostrave per vleresimin e soliditetit ne shtypje
Vleresimi I soliditetit ne shtypje behet ne mostrat e pergaditura dhe te

mirembajtura sipas procedurave te spjeguara me larte dhe ate ne mostrat ne
forme kubike apo at one forme cilindrike dhe ate ne funksion te vjetersise se
parashikuar,p.sh. 3,7,14,28 dite. Ky ekzaminim bazohet ne Standardin Europian
EN 12390-3. (Ne literature me te vjeter mund te hasim edhe normat tjera te vjetra
qe nuk perdoren me RBAB-JUS)
Soliditeti ne shtypje ( f c ) paraqet soliditetin karakteristik te mostres ( f ck ) pas 28 ,
i cili definon te ashtyquajturen Klase te Betonit ne shtypje, si element kyc i
kerkuar ne projektimin e strukturave apo elementeve te betonit.
Meqenese ekzaminimi I mostrave nenkupton mostrat kubike apo ato cilindrike
atehere kemi nje lidhshmeri e cila prezentohet ne kete tabele:
Mostra, ajo kubike apo cilindrike me vjetersi te caktuar I nenshtrohet forces ne
shtypje deri ne momentin e thyrjes, me crast forca e lexuar ne njesi te siperfaqes
paraqet soliditetin ne shtypje si vlere karakteristike.
F sh
f ck (N/mm2)
A
Thyerja e mostrave mund te jete ne forma te ndryshme, ne do te paraqesim ato

me te shpeshtat:
4.2.3.1. Vleresimi i soliditetit ne shtypje
Pyetja e cila shtrohet shume shpesh eshte: Sa eshte numri i mostrave per
vleresimin e Klases se Soliditetit ne shtypje. Pergjigjeja nderlidhet ne aspektin e
sasise se betonit dhe kohes sa zgjate betonimi.
Per vlersim te permbushjes se kerkesave per soliditetin ne shtypje, atehere sasia
e betonit ne konstruksion do te ndahet ne pjese (lots), e atehere te behet
vleresimi i permbushjes se kerkesave (p.sh.themelet, shtyllat, trajet etj).
Madhesia e lotit per beton duhet te jete: max 400 m3, apo I prodhuar per
periudhen prej 7 ditesh. (EN 206- Tabela 13)
Nga aspekti I vendit te prodhimit te betonit dallojme dy raste:
a/ betoni prodhohet ne kantier
b/ betoni prodhohet ne fabrike te betonit e transportohet ne kantiere
Rasti kur betoni prodhohet ne kantier:
- nje moster ne cdo 50 m3 beton te prodhuar, apo 3 mostra ne 200 m3

beton te prodhuar (rasti individual)-prodhim I kontrolluar I betonit,
- per nje lot te betonit mirren se paku 6 mostra kontroluese te betonit
Vleresimi behet sipas kriteriumeve dhe ate:
Kriteri 1- kur numri I mostrave eshte n t 6mostra
Kriteri 2- kur numri I mostrave eshte n 3mostra
Kriteri 1- aplikohet kur numri I mostrave eshte n t 6 ,soliditeti ne

shtypje I te cilave eshte dhene X 1 , X 2 , X 3 ,... X 4 , Xn , dhe kerkohet permbushja e
kushtit:
X n t f ck OS n
X min t f ck k
X n - mesatarja e n-rezuëtateve te ekzaminimeve

f ck - soliditeti ne shtypje I kerkuar I betonit
X min - vlera minimale nga n-rezultatet
S n -devijimi standard nga n-rezultate
O , k -parametra qe varen nga numri I mostrave
¦(X n X i )
Sn ;
n 1
Kriteri 2- aplikohet kur numri I mostrave eshte n 3 soliditeti ne
shtypje I te cilave eshte X 1 , X 2 dheX 3 dhe kerkohet permbushja e kriterit:
X 3 t f ck 5
X min t f ck 1
X 3 -mesatarja e tri rezultateve
X min - vlera minimale e tri rezultateve
Rasti kur betoni prodhohet ne fabrike te betonit e shfrytezohet ne

kantiere
- shfrytezohen rezultatet(mostrat) e ekzaminimit nga fabrika e betonit,

ndersa rezultatet(mostrat) ne kantiere jane kontrolluese
- marrja e mostrave behet sipas rastit te prezentuar me larte, dhe
kriteriumeve te paraqitura.
Nese numri I mostrave eshte n t 6 aplikohet kriteri 1- me vlere O 1.48
Nese numri I mostrave eshte n 3 vleresimi behet sipas kriterit 1, me kete
ndryshim:
X 3 t f ck 3
X min t f ck 1
Rasti kur kemi prodhim continual te betonit per elemente te

parapergaditura te betonit
Marrja e mostrave perfshine cdo grup apo sasi te perzierjes prodhuar ne kushte
te njejta dhe sipas dinamikes:
Klasa e soliditetit ne Numri I mostrave per Minimumi
shtypje ekzaminim
d C 20 / 25 1 moster/150 m3 1 moster/ 1 dite
max 6 mostra/1 dite
! C 20 / 25 1 moster/75m3 1 moster/ 1 dite
max 15 mostra/1 dite
4.3. Soliditeti ne terheqje i betonit
Soliditeti ne terheqje i betonit eshte veti e rendesishme ne projektimin e rrgeve

nga betoni dhe autostradave. P.sh. soliditeti ne perkulje apo moduli I thyerjes
shfrytezohet per pranimin e ngarkesave koncentrike ne gjeresine e rruges.
Nese do te analizojme menyren e percaktimit te soliditetit ne terheqje atehere
eshte veshtire qe drejtepersedrejti te behet nje ekzaminim I tille, por do te
shfrytezohen metodat indirekte per nja vleresim te soliditetit ne shtypje.(EN
12390-6:2000)
Metoda indirekte e percaktimit te soliditetit ne terheqje ( f ct )
2F
- f ct ; (metoda Braziliane)
Sld
F -forca maksimale e aplikuar
l , d -gjatesia dhe diametri I cilindrit
Ne baze te shume rezultateve eksperimentale mund te themi se soliditeti ne

terheqje arrine ~ 0.1 e soliditetit ne shtypje, qe eshte ne varesi nga metoda e
aplikuar. Per kete qellim ekzistojne shprehje nga autoret e ndryshem, qe
afersisht sjellin te rezultatet e njejta.
Metoda indirekte e percaktimit te soliditetit ne perkulja ( f cr )

FL
- f cr -
bd 2
F -forca maksimale e aplikuar
L -gjatesia e prizmes se ekzaminuar
b, d -prerja terthore e prizmes se ekzaminuar
4.6. Vetite deformabile te betonit
4.6.1. Moduli I elasticitetit
4.6.2. Koeficienti I Poisson-it
4.6.3. Deformimet nga tkurrjet dhe rrjedhja e betonit
4.6.4. Bymimet termike
4.7. Vetite e vecanta te betonit
4.7.1. Qendrushmeria ndaj ngrirje-shkrirjes
4.7.2. Joujepershkueshmeria nga uji
4.7.3. Qendrushmeria ndaj korozionit
4.7.4. Qendrushmeria ndaj veprimeve kimike
Te gjitha keto do te jipen detalisht ne teknologjine e betonit.
2. LLACNAT E NDERTIMIT
Llacnat jane materiale qe fitohen me perzierjen e lendes lidhese, uji, nga rera
dhe nga lendet shtese qe permiresojne vetite e tyre.
Ne pergjithesi per pergaditjen e llacnave te ndertimit, ne shumicen e rasteve
perdoren lendet lidhese inorganike (cimentoja, gelqerja, allcia etj), mirepo ne
raste te vecanta per punime ne rruge mund te gjejne vend edhe lendet lidhese
organike bitumeni apo polimere.
Prandaj edhe nje ndarje e pergjithshme llacnave behet ne varesi te lendes
lidhese, dhe ate:
- llaci gelqeror (perbehet nga gelqerja , rera dhe uji)
- llaci I cimentos(perbehet nga cimentoja, rera dhe uji)
- llaci I allcise (perbehet nga allcia, rera dhe uji)
Meqenese lendet lidhese mund te perdoren si te kombinuara, d.m.th. nje e me
shume, atehere edhe nga ky aspect lendet lidhese mund te jene :
- Llacna te thjeshte (kur kemi te bejme vetem me nje lende lidhese)
- Llacna te perbere(kur kemi te bejme me nje e me shume lende lidhese)
Nga aspekti I mases vellimore llacnat ndahen ne:
- llacna te renda (me mase vellimore > 1500 kg/m 3), qe pergaditen
zakonisht me rere kuarci
- llacna te lehta (me mase vellimore <1500 kg/m 3), qe pergaditen me
rere me te lehte dhe eventualisht poroze.
Nga aspekti i qellimit te perdorimit llacnat mund te ndahen ne:
- llacna per muratim
- llacnat per suvatim
- llacnat per lidhje te paneleve
- llacnat dekorativ (me kerkesa te vecanta)
Nga aspekti I lageshtise ku vendosen llacnat ndahen ne :
- llacnat qe perdoren ne mjedise me lageshti < 60%
- llacnat qe perdoren ne mjedise me lageshti > 60%
- Llacnat qe perdoren ne mjedise me lageshti te plote , apo ne presence
te ujit.
Nga aspekti I konsistences llacnat ndahen ne:
- llacna super te rrjedhshem
- llacna te rrjedhshem
- llacna plastic
- llacna vetem te lageshta
Ndersa nga aspekti I vetive fiziko-mekanike llacnat karakterizohen ne saje te dy
treguesve te rendesishem:
- rezistenca mekanike (markes-klases)
- qendrushmerise ndaj ngricave
- lidhjes se llacit per baze (atehezioni)
2.1. llaci gelqeror
Sic eshte e njohur llaci I gelqeres eshte lloji I llacnave qe perfitohet nga
gelqerja, rera dhe uji. Nga aspekti I lendes lidhese mund te themi se klasifikohet
si lende lidhese ajrore dhe hidraulike.
- gelqerja ajrore: fitohet me pjekjen ne temperature 850 900 0 C , nga
gelqeroret shume te paster, dhe karakterizohet me aftesi te thithjes se
ujit ne sasi te madhe, e me pastaj gjate qendrimit ne ajer kalon ne
forme pluhuri.
Afati e lidhjes eshte I ngadalshem, dhe qe te arrihet nje soliditet I
caktuar ne shtypje duhet te kaloje nje kohe e gjate, dhe ate disa muaj.
- gelqerja hidraulike: fitohet nga pjekja 900 1000 0 C , nga gelqeroret qe
permbajne sasi te konsiderueshme te S i O 2 , si dhe minerale tjera ne
baze alumini apo edhe ndonje przierje te gelqeroreve me argjiloret. Nje
permbajtje e tille e perbere mineralogjike mundeson lidhjen e saj ne
uje,
-perfitimi I gelqeres qe do te perdoret per pergaditjen e llacit
Meqenese kemi te bejme me komponente perberse atehere do te prezentojme

raportin orientues te ketyre komponenteve per kete llac gelqeror me perdorim per
suvatim te siperfaqeve te murit:
- shtresa e pare : G : R 1 : 2.5 deri ( 1 : 3.5 )
- shtresa e dyte: G : R 1 : 1 deri ( 1 : 1.5 )
Keto vlera jane orientues , perndryshe caktohen me ekzaminime per rastin e
caktuar.
-
Qasja ndaj percaktimit te raportit te komponenteve perberse eshte:
G : R 1: m (1) (ne vellim)
Vll D ( G R) (2)
W E ( G R) (3)
ku: V ll -Vellimi I llacit-zakonisht mirret per 1 m3
D , E - koeficientet e zvogelimit- D 0.65 0.85 ; E 0.12 0.15
Perdorimi I ketij llaci eshte ne muratim dhe kryesisht suvatim.
2.2. Llaci I cimentos

Perfitohet nga cimentoja , rera dhe uji ne raport te caktuar. Meqenese
lenda lidhese eshte cimentoja , atehere njohurite e meparme nga cimentoja do te
shfrytezohen per nje qasje ne llacna.Ne pergjithesi perdoret cimentoja e
rendomte qe eshte ne dispozicion , me nje karakteristike qe klasa e cimentos
duhet te jete kater here me e larte se klasa e llacit te kerkuar. Nga aspekti I
perdorimit mund te themi se ky llac perdoret per muratim, suvatim te mureve te
jashtme, e vecanarisht suvatimin e mureve te betonit ku manifestohet lagshtia
(p.sh. ne bodrume etj). Zakonisht nga aspekti I soliditetit ne shtypje ky llac ka nje
soliditet me te larte se ai I gelqeres (afersisht 10 MPa).
Ne aspektin e pjesemarrjes se komponenteve perberse, si vlera orientues mund
te perdoren:
C : R 1: 3 deri C : R 1 : 4 (ne vellim)
ndersa mC : mR 1 : 4 deri mC : mR 1 : 5 (ne mase)
Per ndryshim nga llaci I gelqeres koeficienti I zvogelimit E 0.24 0.30
2.3. Llaci I allcise
. Meqenese Perfitohen nga allcia dhe uji , e ne rastet me te shpeshta
perfitohet nga allcia si lende lidhese, rera dhe uji vetia e lidhjes se allcise eshte
shume e hershme mundeson nje ngurtesim shume te shpejte. Per dallim prej
llacnave tjera shume pak e rrisin vellimin gjate procesit te ngurtesimit. Perdorimi I
tyre eshte I lidhur me rastet e llacnave decorative duke shtuar edhe gelqere.
Pervec lendeve lidhese, reres dhe ujit , per pergaditjen e llacnave

perdoren edhe shtesa . Meqenese te gjitha llojet e llacnave vendosen mbi
shtresa me bazamente pak a shume poroze (tulla, beton etj) qe ne nje menyre
kane aftesi per thithje te ujit te nevojshem, me qellim te pengimit te kesaj dukurie
e njekohesisht me qellim te rritjes se punueshmerise se llacnave do te shtohen
plastifikatore qe mund te kene prejardhje organike apo jo-organike. Nga funksioni
qe kryejne keto shtesa mund te ndahen:
- shtesa plastifikuese qe mbajne ujin e nevojshem per perzierje
- shtesa per ngjitje te mire te llacit
- shtesa per rritjen e mosdepertueshmerise se ujit ne llacna
- shtesa-ngadalsues te ngurteimit
Poashtu ne te gjitha rastet e llacnave rera eshte mbushes, apo te
themi pjesemarresi kryesor. Kjo komponente duhet te plotesoj te gjitha
karakteristikat e nevojshme fiziko-mekanike e njekohesisht duhet te
plotesoj edhe vetine artificaile-perberjen granulometrike. Meqenese
perdorimi I llacnave eshte per siperfaqe te brendshme edhe te jashtme
, do te prezentojme granulometrine e reres per llac.
Granulometria e reres per llac-sipas perdorimit
2.4.1 Llacna te thjeshta
Pefshine te gjitha llacnat e prezentuar me larte kur kishim vetem nje lende
lidhese.
2.4.2. Llacnat e perbere (vazhdues)
Perfitohen nga perzierja e se paku dy lendeve lidhese, reres dhe ujit.

Ne pergjithesi si lende lidhese jane: Cimentoja, gelqerja dhe allcia, dhe ne varesi
te kombinimit te tyre per raste te caktuara fitohen llacnat e perbere.
Nga aspekti I perdorimit keto llacna pervec perdorimit per muratim, suvatim te
brendshem dhe te jashem, kane gjete perdorim ne aplikimin per fasada te
ndryshme.
Pervec elementeve perberse themelore , keto llacna permbajne edhe
lende shtese dhe keto shtesa I japin veti te ndryshme sipas kerkeses. Ne
funksion te kesaj shtesat mund te jene:
- plastifikuesit-qe permiresojne vetite e plasticitetit, ngjitjes,
punueshmerise si dhe rritjen e rezistences mekanike
- hidroizoluesit- substancehidrofobe qe futen per te rritur jo
depertueshmerine e ujit
- rritja e qendrushmerise ndaj ngricave- shpejtojne procesin e hidratimit
dhe gjithsesi ndikojne ne rritjen e temperatures se ujit te lidhur.
- Ekspanduesit- perdoren per llacna qe nuk kane tkurrje, dhe shaktojne
nje ekspanzion te caktuar.
- Izoluesit termik-qe I shtohen llacit me qellim te permiresimit te vetive
termike
- Polimeret-rritje te konsiderueshme te soliditetit pa shkatuar veprime
tjera negative.
Per te gjitha llojet e llacnave te perdorur ekziston nje raport I caktuar I

komponenteve perberse, porn e pergjithesi ne do te prezentojme nje qasje per
llacnat per suvatim, meqenese te tjeret jane shume specific, dhe gjithsesi secili
prodhues ka karakteristikat teknike te caktuara.
p.sh. llaci cimento-gelqere
C : G : R 1: m : n
Vll D ( C G R)
W E ( C G R)
Nga barazimi (1) C : G 1 : m dhe C : R 1 : n

Ndersa si vlera orientuese per llac qe do te perdoret per suvatim mund te
marrim:
C : G : R 1 : 1 : 2 deri C : G : R 1 : 1 : 3 ne vellim
ndersa per muratim mund te marrim:
C : G : R 1 : 1 : 3.5 deri C : G : R 1 : 1 : 4 ne vellim
Ndersa nje kombinim tjeter I mundshem mund te jete llaci gelqere-allci
I cili perdoret sidomos per suvatime te mureve te brendshme dhe pllafoneve.
Nese I shtohet nje sasi cimento atehere mund te perdoret per mbyllje te
demtimeve, instalime elektrike etj.
2.5.1. Llacnat per muratim
Perdoren per nderlidhjen e tullave apo blloqeve qe se bashku te I japin murit nje
stabilitet te caktuar ne fuksion te kohes. Llaci I njome duhet te jete I bute dhe
plastic dhe lehte te shperndahet si dhe te siguroje nje lidhje te mire.
Detalet tjera jane te nderlidhura ne funksion te lendes lidhese qe perdoret dhe
karakteristikave tjera te perberseve. Kerkesat per nje llac conform Standardeve
Europiane jane dhene ne tabele:
fig. - perdorimi I llacnave per muratim
2.5.2. Llacnat per suvatim
Perdorimi I llacnave per suvatime te mureve , e sidomos mureve te brendshme

eshte dicak qe shumica e njerezve kane nje qasje tjeter per siperfaqet ekzistuese
prej tullave, blloqeve, gurit apo edhe betonit, qe konsiderohen te ftoheta , d.m.th.
kane nje qasje me te ngrohte e cila arrihet me shtresat e llacit.
Nje qasje ndaj llacnave nga aspekti I permbushjes se kerkesave si dhe kushteve
net e cilat do te perdoren, e duke u nderlidhur me pjesemarrjen e komponenteve
nga rezultatet eksperimentale sipas Standardeve Europiane eshte dhene ne
tabelat ne vijim:
fig. - perdorimi I llacnave per suvatim
2.5.3. Llacnat per lidhje te paneleve
Perdorimi I tyre vie ne shprehje sidomos gjate montimit te elementeve te

parafabrikuara per mure apo siteme meskatore , qe vetem lidhjet e tyre do te
mbushen ndersa siperfaqet tjera do te mbesin te pa suvatosura.
fig. - perdorimi I llacnave per lidhje te panelave
2.5.4. Llacnat dekorativ (per fasade)
Keto llacna perdoren per mveshje decorative te paneleve dhe mureve

te jashtme dhe te brendshme te ndertesave. Kryesisht keto lloje llacnash
pergaditen me cimento te bardhe, dhe duke shtuar pigmente te caktuara te
ngjyrave. Si mbushes perdoret rera e kuarcit , e paster apo rera me prejardhje
gelqerore me ngjyre te bardhe.
Meqenese keto llacna u nenshtrohen kushteve nga me te ndryshmet , atehere ne
nje menyre duhet te jene te rezistueshme ndaj ketyre veprimeve. Per kete qellim
keto llacna ne baze te ketyre karakteristikave ndahen ne:
- Llace hidroizoluese
- Llacet per injektime
- Llacet per mbrojtje nga rrezet radioactive
- Llacet akustike
- Llacet termoizoluese
- Llacet zjarrduruese
- Llacet kunder acide
Ne menyre te pergjithesuar mund te themi se gjithe keto llace qe u permenden
jane sit e gjysem pergaditura dhe ne punishte u shtohet vetem sasia e
konsideruar e ujit, dhe sit e tilla emertohen si llace te thata.
Poashtu me qellim aplikimit te teknologjise se re eshte kaluar nga
aspekti I vuarjes ne veper nga menyra e thjeshte manuale ne ate te
automatizuar-me poma. Eshte e qarte perparesisa e hudhjes ne veper me
pompe ndaj menyres se vjeter.
Ne vazhdim do te tegojme kete kalim me disa fig.
fig. pajisjet per hudhje ne veper ne menyre klasike
fig- pajisjet per hudhje ne veper me ane te pompave
fig. - perdorimi I llacnave per fasade
2.6. Vetite fiziko-mekanike te llacnave
Vetite dhe kualiteti I llacnave vleresohen si ne gjendje te njome e poashtu edhe

ne gjendje te ngurtesuar. Nje llac I posapergaditur kerkon nje punueshmeri
adekuate qe lehte te hudhet ne veper ne cfardo posicioni , duke nenkuptuar
muratimin, suvatimin, riparimin etj.
Poashtu edhe llaci I ngurtesuar duhet te tregoje veti te mira dhe te qendrueshme
me kohen, qe edhe arsyeton perdorimin e te njejtit.
Vetite kryesore te llacnave, qofte atij te njome apo te ngurtesuar jane:
llaci I ngurtesuar:
rezistenca (soliditeti)-klasa; atehezioni I llacit per baze; qendrushmeria
ndaj ngricave; karakteristikat deformuese (tkurrja ±qe shkakton plasaritjen
e llacit), moduli I elasticitetit etj.
llaci I njome:
konsistenca e llacit, kompaktesia e llacit etj.
2.6.1. Konsistenca e llacit- paraqet plasticitetin e brumit qe lehte
mund te vehet ne veper si dhe te kete shtrirje uniforme. Nga
ky aspect llaci mund te jete : I terur, plastic dhe I rrjedhshem.
Menyra e percaktimit eshte me ndihmen e nje mini koni, dhe vleresohet
ne funksion te uljes se mases ±brumit te llacit ndaj pikes se eperme te
konit.
2.6.2. kompaktesia e llacit- shprehet me koeficientin e
kompaktesise
sasiaepastes
Kk (shprehet ne njesi vellimi)
zbrastesir at
Ne funksion te vleres se koeficientit te kompaktesise dallojme keto

raste:
Kk 1 llac I dendur
Kk !1 llac I yndyrshem
Kk 1 llac I payndyrshem
2.6.3. Rezistenca ne shtypje percaktohet ne mostrat kubike me

dimensione 7.07x7.07x.07 cm, apo me shpesh ne mostrat
prizmatike 40x40x160 mm, dhe ate pas 28 ditesh ngurtesimi
ne kushte optimale te mirembajtjes, jane liruar nga kallupi
pas 24 oresh.
Ekzaminimi do te behet ne makine, ku se pari percaktohet soliditeti ne
perkulje e pastaj soliditeti ne shtypje. Ne funksion te rezultateve dalese
sipas Standardeve Europiane do te klasifikohet llaci si ne tabelen e
meposhtme:
2.6.4. Qendrushmeria ndaj ngricave
LËNDËT LIDHËSE HIDRAULIKE
Lendet lidhëse hidraulike janë materiale qe lidhin dhe ngurtësohen ne mese me

lagështi (ujë). Vetia hidraulike është e lidhur me perbersite e ketyre lendeve sic
janë:
Silikatetet, aluminatet, etj. me aftesi qe te bashkedyzohen me uje dhe duke
krijuar produkte te hidratuara me veti si cimentoja.
1. Cimentoja
1.1. Zhvillimi historik i cimentos
Përdorimi i çimentos si material lidhës daton shume herët, dhe atë nga koha e
Egjiptaseve, Grekeve, Romakeve e kështu me radhe kur nuk është përdore si
çimento qe sot e përdorim por si një lëndë lidhëse për objektet e ndërtuara te
asaj kohe. Meqenëse llaci i gëlqeres nuk ngurtësohej nen ujë , Romaket e asaj
NRKHLVKWXDQSOXKXUYXOONDQLNWHEOXDUPHF¶UDVWVLOLNDWHWGKHDOXPLQDWHWDNWLYe
ne pluhurin vullkanik se bashku me gëlqeren sollën te një prodhim i ri i asaj kohe
i quajtur: Cimento Pucolanik. Ky emërtim ndërlidhet me emrin e fshatit Pozzuoli,
ne afërsi te Vezuvit, nga edhe u muarr pluhuri.
Objektet e asaj kohe te ndertuar me kete material lidhës sic janë: Colesoumi ne
Rome, Pont du Gard afër Nimes, Pantenoni ne Rome qëndrojnë edhe sot e kësaj
dite.
Zhvillimi i teknologjisë me kohen ka ndryshime , e këtyre ndryshimeve u
nënshtrohet edhe prodhimi i çimentos. Kështu qe ne vitin 1824 kemi paraqitjen e
emërtimit ³3RUWODQG &LPHQWR´ QJD -RVHSK $VSGLQ Emërtimi ³3RUWODQG &LPHQWR´
ndërlidhet me ngjyrën dhe kualiteti i çimentos se ngurtësuar sikur te Gurit
Portland- gure gëlqeror nga burimorja Dorst.
1.2. Prodhimi i çimentos Porland
Nga te dhënat me larte për definicionin e Cimentos Portland mund te shihet se
përbërja është kryesisht nga guri gëlqeror dhe argjilës dhe atë ne raport
(3:1).Procesi i prodhimit te çimentos konsiston kryesisht ne bluarjen e materialit
baze, përzierjen ne përpjese te caktuar dhe pjekjen ne një furre rrotulluese ne
temperature ~ 1450 0C, kur materialet perberse sinterohen ne toptha te
ashtuquajtur ±Klinker. Klinkeri ftohet dhe me pastaj bluhet imët, e ne fazën tjetër i
shtohet sasi e konsiderueshme e allçisë , dhe e gjithë kjo rezulton me prodhimin:
Portland Cimento. Për një qasje me te lehte të të gjithë këtij procesi do
shpjegohet ne fig.1.
fig.1. Prezantimi skematik i prodhimit te çimentos
Përgatitja e përzierjes se lendeve te para realizohet me te ashtuquajturën

metode e thate dhe metode e njome , apo ajo e kombinuar qe te gjitha paraqesin
faza te procesit teknologjik.
- Metoda e njome
Përdoret kur përzierja e lendeve te para përmban sasi te mëdha te lagështisë.
Ne ketë rast , bluarja dhe përzierja behet ne mese me ujë , gjegjësisht përzierja
eshte ne mase te rrjedhshme dhe atë (35-50)% dhe quhet slurry.(llum,shllam, si
balte, lloq etj).
Këtu merret parasysh aftësia e argjilës qe lehte te shpërbehet ne ujë.
Ndërsa komponentë tjetër e përzierjes nga guri gëlqeror i cili me para copëtohet ,
pastaj bluhet qe te bashkë dyzohet me argjilën, qe përfundimisht te bluhet se
bashku me argjilën.
Llumi, bashkë dyzimi i gurit gëlqeror dhe argjilës, përcillet ne një furre cilindrike te
çelikut (me diametër me te madh se 8 m), shpeshherë e gjate deri 230 m qe
është pakëz me ngritur se horizontalja ku behet pjekja . Si rezultat dalës kemi
Kokërrzat e klinkerit me madhësi 3-25 mm, te cilat ftohen dhe pastaj i
nënshtrohen bluarjes finale. Si e mete e kësaj metode është harxhimi i energjisë
se madhe gjate procesit te pjekjes se materialit
- Metoda e thate
Ne procesin e kësaj metode apo edhe asaj te kombinuar materiali baze
(komponentët përbërëse nga argjila dhe gëlqerori), ne përpjese te caktuar
bazohet ne tharjen e me pastaj ne bluarjen e përbashkët ne mullinj , Gjate këtij
procesi materiali përmban lagështi 0.2 % dhe i njëjti kalon neper nëpër një para
nxehje e me pastaj nxehet deri ne temperature afërsisht 800 0C para se te kaloje
neper furre. Ne baze te këtij parametri se përzierja nuk përmban lagështi shume
me lehte do te arrije ketë temperature e edhe me lehte temperaturën e
nevojshme për përfitimin e klinkerit. Procesi vijues është bluarja finale e klinkerit
si ne metodën paraprake.
Fig.2. Furra cilindrike per pjekjen e klinkerit
1.3. Përbër ja kimike e çimentos
Meqenëse materiali baze për përfitimin e çimentos ±klinkerit te çimentos gjate

procesit te prodhimit konsiston ne gurin gëlqeror dhe argjilën, atëherë edhe
përbërja kimike është e ndërlidhur me këto materialet apo me materialet
perberse te tyre. Këtu kemi te bëjmë me ato okside kryesore :
CaO , SiO 2 , Al 2 O3 , Fe 2 O3 te cilat përmbahen ne materialet baze si dhe oksideve qe
përmban klinkeri ne sasi te kufizuar: MgO, Na 2 O , K 2 O , TiO 2 , etj .
Por përmbajtja e këtyre oksideve sillet ne kufje orientues:
CaO (60-67) %
SiO 2 (17-25)%
Al 2 O 3 (3-8) %
Fe 2 O 3 (2-6) %
MgO (0.5-4)%
Na 2 O (0.3-1.2)%
SO3 (2-3.5)%
K 2O (0.5-1.0)%
Sic shihet nga vlerat e prezantuara kemi te bëjmë me interval (kufinje te epërm
dhe te poshtëm), qe është e natyrshme se përqindja e pjesëmarrjes nuk mund te
jete shume fikse nga se mvaret prej rastit ne rast.
Nga gjithë pjesëmarrësit vlera e CaO është me e larta ngase kjo rrjedh edhe
nëse nisemi nga përqindjen e pjesëmarrjes molekulare, ku CaO ka mase
molekulare me te ulet ne krahasim me oksidet tjera kryesore. Po ashtu CaO
është edhe perbersi kryesor i klinkerit.
Ndërsa oksidet tjera sic janë SiO 2 , Al 2 O 3 , Fe 2 O 3 sigurojnë lidhjen e CaO duke
formuar kompozime qe çimentos i japin cilësinë e ngurtësimit ne ujë.
Ne parim lendet e para (gëlqerori dhe argjila) përzihen duke u nisur nga raporti i
oksideve me te rëndësishme, e kjo arrihet përmes WHDVKWXTXDMWXUYH³PRGXOH´TH
paraqesin ketë raport ne përqindje.
- ³PRGXOLKLGUDXOLN´- raporti ne mes përqindjes se CaO ndaj përqindjes
se oksideve tjera:
CaO %
mh (1)
SiO 2 % Al 2 O 3 % Fe 2 O 3 %
Për oLPHQWRW PH NDUDNWHULVWLND WH PLUD YOHUD H NsWLM ³PRGXOL´ është pake me e
madhe se dy.
- ³PRGXOL VLOLNDW´- raporti ne mes përqindjes se SiO 2 ndaj përqindjes se
oksideve Al 2 O 3 dhe Fe 2 O 3 ne përqindje
SiO 2 %
ms (2)
Al 2 O 3 % Fe 2 O 3 %
Moduli silikat duhet te ketë vlera t 2 , dhe shpesh here quhet edhe moduli
³DUJMLORU´
- ³PRGXOL DOXPLQDW´- raporti ne mes përqindjeve te Al 2 O 3 ndaj

përqindjes se Fe 2 O 3
Al 2 O 3 %
ma (3)
Fe 2 O 4 %
Moduli aluminat duhet te ketë vlere ~2, ndërsa shërben për te dalluar ne
mes veti llojet e ndryshme te çimentos.
Pas gjithë këtyre mund te thuhet se klinkeri i çimentos përbehet nga katër
perberes kryesor , qe do te quhen minerale, ku te njëjtat fitohen nga lidhja e
oksideve perbqerse qe janë ceke deri tani.
Për një interpretim me te lehte oksidet do te shënohen me simbolet e caktuara,
dhe atë:
Ca O C
S iO 2 S
-
Al 2 O 3 A
Fe 2 O 3 F
e duke shfrytëzuar këto shënime, mineralet perverse te çimentos janë:
- Trekalcium silikati 3CaO SiO 2 C 3 S (37-60)%
- Dykalcium silikati 2CaO SiO 2 C 2 S (15-37)%
- Trekalcium aluminati 3CaOAl 2 O3 C 3 A (7-15)%
- Tetrakalcium aluminoferiti 4CaOAl 2 O3 Fe 2 O3 C 4 AF (10-18)%
C 3 S - qe nga aspekti i përmbajtjes është dominant, prandaj edhe roli i tij është
shume ndikues ne karakteristikat e klinkerit te çimentos.Ky mineral ne
temperatura me te ulëta se 1250 0C dekompozohet ngadalë, por nëse ftohja nuk
është e menjëhershme ky mineral eshte i qendrushem.
C 2 S - eshte i njohur se mund te paraqitet ne tri apo ndonjehere edhe kater forma
te kristalizimit ( D , D ' , E , J ), dhe se bashku me silikatin C 2 S paraqesin strukturen e
perberjes se klinkerit te cimentos. Ne momentin e kontaktit me uje C 3 S , liron nje
nxehtesi te konsiderueshme te hidratimit dhe ate deri ne 14 dite, qe
drejteperdrejte ndikon ne soliditetin e hershem te betonit. Ne anen tjeter C 2 S I
cili nxehtesi te hidratimit liron shume me pak dhe ate dukshem pak ne 7 ditet e
para te ngurtesimit, e kjo eshte shume e nderlidhur me rezistence te larte per
cimento qe I nenshtrohen ndikimeve kimike.
C 3 A - eshte mineral I njohur per nje nxehtesi te larte te hidratimit dhe ate
ekstreme, dhe ne kete menyre mundeson hudhjen ne veper , gjegjesisht lidhje
apo ngurtesim shume te shpejte. Pjesemarrja e tij me e madhe e bene cimenton
shume te ndieshem ndaj veprimit te sulfateve. (orientimisht kjo vlere nuk eshte
mire te kaloje 10 %).
C 4 AF - eshte me pak I rendesishem ne vetite e cimentos ne krahasim me
mineralet paraprake, por prapeseprap duhet te sillet ne kufinjte e parapare.
Nje menyre skematike te elementeve kryesore dhe mineraleve ne ndikimin e
vetive te cimentos do te prezentojme ne fig.3.
Fig.3- prezentimi skematik I formimit dhe hidratimit te Cimentos
Portland
1.4. Hidratimi i cimentos
Reaksionet prej llojit te cimentos Portland fillojne ne momentin e perzierjes se

cimentos me uje. Me fjale te tjera ne presence te ujit silikatet dhe aluminatet e
prezentuara me larte formojne produkte gjate hidratimit I cili me kohen formon
nje mase te ngurtesuar te cimentos-e njohur ne literature si hidratimi I brumit te
cimentos. Ne kete process te hidratimit te cimentos rolin dominant e luajne te dy
silikatet, d.m.th. C 3 S dhe C 2 S , apo me mire te themi kombinimi i tyre, meqenese
permbajne edhe pjesemarrjen me te madhe.Hidratimi I silikateve C 3 S dhe C 2 S
ne gjendje te paster eshte ne menyre te konsiderueshme I ndryshem sic shihet
ne fig.4. Silikati I perzier C 3 S eshte I njohur si alite dhe C 2 S si belit.
Permbajtja e Al 2 O 3 ne shume cimento eshte relativisht e vogel, mirepo ne fazat
e ngurtesimit apo procesit te lidhjes se cimentos.Reaksioni i C 3 A eshte i
vrullshem ne ngurtesim te shpejtuar te brumit. Qe te eliminojme sadopak kete
lidhje te vrullshme I shtohet nje sasi e allcise ( CaS O 4 2 H 2 O ) ne klinkerin e
cimentos. Allcia dhe C 3 A hyne ne reaksion qe te formohet tretja e calcium
sulfoaluminatit ( 3CaOAl 2 O3 x3CaS O 4 x31H 2 O ).Aq me shume qe tretja permban
C 3 A permbajtja e sulfateve rritet ne menyre te vazhdueshme.
Poashtu prezenca e larte e C 3 A ne klinkerin e cimentos eshte e padeshiruar,
sepse nuk kontribon gjithaq ne soliditetin e cimentos pervec na fazen e pare
ndersa ne fazen e ngurtesimit mundeson nje veprim te sulfateve.Allcia qe I
shtohet nuk reagon vetem me
C 3 A por edhe me C 4 AF .
Sasia e allcise qe do ti shtohet klinkerit te cimentos shprehet ne mase te
presences se S O 3 ku sipas Standardeve Europiane EN 197-1 maksimumi mund
te arrije vleren 3.5 %, porn e ndonje rast perqindja me e larte eshte e lejuar.
Fig.4. Zhvillimi I hidratimit per mineralet-komponentet e pasterta
Fig.5- Zhvillimi I soliditetit ne shtypje per mineralet-komponentet e paterta
Meqenese kombinimi I mineraleve ne permbajtje (ne %) eshte I mundur ne
funksion te llojit te cimentos, ne fig.6 do te tregojme nje rast te tille.
Fig.6- Rezultatet tipike per llojet e ndryshme te cimentos: a-hidratim

te ulet; b-hidratim te rendomte; c- hidratim te larte
1.5. Imtesia e bluarjes se cimentos
Reaksioni ne mes ujit dhe cimentos fillon ne siperfaqe te kokerzave te cimentos

dhe ne rrjedhim te siperfaqes specifike qe jipet me vellim te cimentos ka edhe
nxehtesi me te larte te hidratimit. Cimento me imtesi me te larte te bluarjes
zhvillon nje ngurtesim shume me te shpejte krahasuar me cimenton me imtesi te
bluarjes me te ulet.Eshte e natyrshme qe edhe kushton me teper kur ka imtesi
me te larte te bluarjes.
Cimentoja me imtesi te larte te bluarjes mundeson nje kohezion te betonit te
njome dhe do te jete efektive ne rrzikun e paraqitjes se rrjedhjes-lotimit (ndarja e
ujit nga betoni I njome-bleeding) por ne nje ane rrite tendencen per paraqitje te
plasaritjeve si pasoje e tkurrjes se betonit. Nje prezentim grafik eshte dhene ne
fig.7.
Fig.7- Soliditeti ne shtypje ne varshmeri te siperfaqes specifike dhe moshes se
ngurtesimit
Sasia e ujit e brumit te cimentos me konsistence standarde eshte me e larte per
cimento me imtesi me te larte te bluarjes, e kjo perseri eshte ne varshmeri te
punueshmerise se perzierjes se betonit.
Metodat per percaktimin e imtesise se bluarjes apo edhe siperfaqes specifike do
te spjegohen ne laborator.
1.6. Afatet e lidhjes dhe ngurtesimi

Afatet e lidhjes dhe ngurtesimi i brumit te cimentos jane vetite kryesore fiziko-
mekanike te nderlidhura me hidratimin e cimentos.Hidratimi rezulton ne
formesimin e nje geli, qe me kohen fillon qe te humbe viskozitetin. Fillimi I
ngurtesimit te dukshem ne brumin e cimentos eshte I njohur si fillim I lidhjes. Me
kohen vazhdon ky process ne rritje deri ne ngurtesim te plote qe eshte I njohur si
perfundim i lidhjes. Koha prej castit te hudhjes se ujit eshte e njohur si koha e
fillimit te lidhjes apo koha e perfundimit te lidhjes.
Keto do te analizohen ne laborator per rastin konkret, per secilin tip te cimentos.
Ne tabelen 1- do te prezentojme keto te dhena ne funksion te klaseve te
cimentos, cdoher duke u nderlidhur ne Portland Cimento.
Tabela1- Afatet e lidhjes tipike per disa lloje te cimentove Portland
(literatura)
1.7 Dendesiteti i cimentos (masa specifike)
1.8. Konsistenca Standarde e Cimentos
1.9. Perhereshmeria e vellimit
1.10. Soliditeti ne perkulje dhe shtypje-Klasa e

Cimentos
Soliditeti I cimentos se ngurtesuar eshte ne pergjithesi vetia me e rendesishme .

Menyra e percaktimit dhe te gjitha detalet jane prezentuar ne Standardet
Europiane EN 197-1. Ketu do te prezentojme disa elemente te marrura nga
Standaret.
Tabela 2-Kerkesat mekanike dhe fizike te shprehura si vlera karakteristike
Soliditeti ne shtypja Koha e

Mpa fillimit Perhershmeria
Klasa e te e vellimit
soliditetit Soliditeti I Soliditeti lidhjes
hershem standard mm
2 ditë 7 ditë 28 ditë min
32.5 N /

32.5 R /
42.5 N /

42.5 R /
52.5 N /
/
52.5 R /
2. Llojet e Cimentove
Sipas Standardit Europian EN 197-1, krahas cimentos porland industria e

cimentos sot prodhon lloje te ndryshme te cimentove te cilat kane veti dhe fusha
te perdorimit nga me te ndryshmet.
Per kete do te prezentojme tabelen e marre ne Standardi EN 197-1
Lenda : MATERIALET NDERTIMORE II
Literatura:
Dr.sc. Naser Kabashi- Materialet Ndertimore II-Ligjerata te
shkruara
Mr.sc. Muhamed Vranica;Mr.sc.Naser Kabashi: Materialet
Ndertimore(Ligjerata +Ushtrime)
Prof asoc. Fisnik Kadiu: Teknologjia e Materialeve te Ndertimit
Neil Jackson and Ravindra K. Dhir: Civil Enginering Materials
K.van Breugel: Simulation of hydration and formation of
structure in hardening cement-based materials
Schaffler,Bruy,Schelling : Bausstofkunde
A.M.Neville: Properties of Concrete
Materialet qe do te spjegohen:
- Betoni dhe komponentet e betonit
- Llacnat , llojet dhe karakteristikat
- Celiku, llojet, perdorimi dhe karakteristikat
- Druri, llojet, perdorimi dhe karakteristikat
- Materialet hidroizoluese, llojet , perdorimi dhe karakteristkat
- Lendet lidhese organike: Bitumeni, llojet karakteristikat dhe
bitumeni
- Materialet termoizoluese, llojet karakteristikat dhe perdorimi
Punimi seminarik:
Grupi prej 5 studentesh punon seminar me Temen:
_______________________________________
Punimi prezentohet ne ligjerate, dhe poentohet ne vlere 25 % nga vleresimi

I gjithmbarshem
Arsimtari I lendesë
Dr.sc. Naser Kabashi, ligjerues
3. METALET
Metalet jane materiale me structure kokerrzore , qe fitohen me procesin

teknologjik te shkrirjes se xeheve perkatese si lende e pare. Pastaj ne proceset
ne vazhdim u shtohen substance te cilat u permiresojne vetite qe mund te
perdoren si legura me veti te kerkuara.
Struktura atomike konsiston ne nje densisitet mjaft te larte, te perbera
nga dy pjese kryesore atomike: protonet dhe neutronet si dhe ne mase mjaft te
vogel elektronet.(masa e elektronit eshte 1/1836 pjese e protonit.) Numri I
protoneve eshte I njohur si numri atomil Z, qe karakterizon elementet.
Poashtu lidhja e atomeve ne molekula si dhe lidhja e molekulave
realizohet me forcat elektostatike ne mes molekulave te poleve te ndryshme.
Lidhjet mund te jene: Kovalente, Jonike.
3.1. Struktura e metaleve

Ne pergjithesi struktura e metaleve eshte kristalore , dhe nenkupton renditjen e
atomeve perberese, gjegjesisht format qe formojne ne mes veti ne procesin e
lidhjes. Ne pergjithesi dallojme disa lloje te ketyre strukturave kristalore :
3.1.1. Paketimi I thjeshte kubik
Paraqet nje nje paketim te kujdeseshem si te topave te pingpongut ne nje
siperfaqe te mbuluar me sfera , sikur ne fig. 1.
fig.1. paketimi I sferave te struktura e metaleve
apo thene thjeshte kur secila sfere ne structure takon kater sfera te njejta ne
rrafshin e njejte. Poashtu kjo sfere takon nje sfere ne rrafshin nen te . Secili atom
ne kete structure lidh gjashte fqinje te aferm, qe ne nje menyre secila sfere ka
numrin e koordinatave 6.
Ne nje structure mund te themi se afersisht 52% eshte e mundshme te mbulohen
me kete structure te thjeshte atomike. (fig.2).
Fig.2. Struktura e thjeshte kubike
3.1.2. Paketimi kubik centrik- Body centered cubic (BCC)
Ne sistemin e paketimit kubik centric (BCC) krysisht kemi nje paketim me te

dendur qe kryesisht lidhet per rreth diagonals se atomot. Karakteristike eshte qe
atomet e nje rendi ne nje rrafsh (sferat e nje rendi) nuk takojne rendin tjeter sic
tregohet ne fig. 3.a, mirepo ndaj rrafsheve tjera paketohen duke lene zbrastesira
ndaj rrafsheve paraprake, fig.3.b.
Fig. 3: a/ rrafshi I pare; b/ rrafshet tjera ne vijim

Meqenese secila sfere takon kater sfera ne rrafsh, e kater sfera tjera ne
rrafshintjeter, duke krijuar nje forme kubike te formuar nga tete sfera me nje sfere
ne mes e kemi emertuar si Paketim kubik centric, dhe karakterizohet me numrin
koordinativ 8. (fig.4)
Poashtu nje shperndarje apo prezentim I disa menyrave ne Strukturen Kubike
centrike jane dhene ne fig. 5.
Fig.4.-Struktura kubike centrike
Fig.5- Disa karakteristika te Struktures kubike centrike
3.1.3. Struktura heksagonale e paketimit te mbyllur

Paketimi I sferave eshte I mbyllur ne te dy rastet e prezentuara. Ne te dy rastet
paketimi I sferave eshte I mbyllur, d.m.th. nje sfere takon gjashte apo tete sfera,
ndersa ne tersi formon nje forme heksagonale ne nje rrafsh. Poashtu kjo
reprezentohet edhe ne rrafshin e dyte,trete , e duke krijuar nje structure te
mbyllur heksagonale . (fig 6 dhe 7)
Fig.6- krijimi I structures se mbyllur QJDUUDIVKL,SDUHG\WH«
Fig.7- Struktura heksagonale e mbyllur, e krijuar me shtresa
Sipas ketij paketimi-Struktura heksagonale e mbyllur afersisht 74% e siperfaqes
mbyllet, dhe kjo eshte e rendesishme per metalet sic jane: Mg, Zn, Co etj.
Per kete structure karakteristike eshte numri koordinativ 12.
3.1.4. Struktura e paketimit te mbyllur kubik

Kjo structure paraqet nje menyre tjeter te paketimit te sferave, ashtuqe atomet
nga rrafshi I trete paketohen dhe net e njejten menyre mbyllin zbrastesirat e
mbetura ne rrafshin paraprak. Si rezultat I vazhdueshem arrijme deri tek
struktura qe e emrtojme Strukture kubike e mbyllur. Secila sfere ne kete rast
takon gjashte sfera te njejta ne rrafshin e njejte, tri ne rrafshin e siperm dhe tri ne
rrafshin e poshtem. Edhe ketu numri koordinativ eshte 12.
Dallimi ne mes structures heksagonale dhe asaj kubike te mbyllur eshte qe tek
menyra e pare atomet ne rrafshin e pare dhe te trete shtrihen ne drejtim te njejte,
ndersa te menyra e dyte atomet ne rrafshin e pare dhe te trete orientohen ne
drejtime te ndryshme.(fig.8)
Fig.8- Struktura kubike e mbyllur
3.2. Numrat koordinativ per Strukturat e metaleve
Struktura Numri koordinativ

Kubike e tjeshte 6
Kubike qendrore 8
Heksagonale e mbyllur 12
Kubike e mbyllur 12
3.3. Vetite fizike qe rezultojne prej Struktures se Metaleve

Struktura e metaleve do te perdoret ne spjegimin e shume vetive fizike te
metaleve.
3.3.1. Nje prej karakteristikave te metaleve eshte sjellja e tyre ndaj
ngarkesave, apo te themi aftesia mbajtese ne terheqje, shtypje apo prerje, dhe
gjithsesi aftesia e tij qe te kete deformime pa keputje. Me rastin e veprimit te nje
ngarkese-force ne metal atehere materiali eshte ne gjendje te nderur, dhe
vazhdon te jete ne gjendje te tille deri ne momentin e keputjes, kur edhe
regjistrohet ngarkesa maksimale e keputjes.
Nje prej parametrave te rendesishem gjate kesaj procedure eshte
Moduli I Elasticitetit qe karakterizon secilin metal. Per kete ne do te prezentojme
nje tabele per disa metale me keto vlera karakteristike,.
3.3.2. Deformimet Elasto-Plastike

Me rritjen e ngarkeses deri ne nje mase te caktuar materialet sillen si materiale
elastike(kufiri I elasticitetit), e me vone kalojne ne nje gjendje tjeter qe e
mertojme si gjendje plastike (kur deformimet dhe nderjet nuk jane proporcionale).
Keto dy elemente I pershkruajne te gjitha metalet mirepo nuk jane te njejta net e
gjitha rastet.
Sjellja e ketyre metaleve na sjelle tek disa nocione: materiale te brishta,
materiale ductile,etj
3.4. Mekanizmi I perforcimit
Metalet te cilat I perdorim per struktura, nuk jane metale te thjeshta por perbehen
se paku nga dy elemente. Ne nje menyre keto materiale shtohen ne temperature
te ndryshme sepse edhe ne ato temperature e arrine efektin e kerkuar, Kjo me
se miri paraqitet ne diagramin e fazes-proceseve ne faza, qe ne fakt paraqet nje
harte te kushteve te ekuilibrit ne temperature dhe kushte te caktuara.
Materialet strukturale kerkojne ne te njejten kohe shtangesi dhe fortesi dhe
poashtu nje duktilitet nese kemi thyerje te brishte.
Shtangesia (rigjiditeti) eshte i lidhur drejtepersedrejti me modulin e Elasticitetit
dhe prerjen terthore te elementit.
Metodat e perforcimit te metaleve shpien drejte: perforcimit ne aftesine mbajtese
te nderjeve, menyrat e perforcimit, dhe perforcimi I shperndarjes.
3.4.1. Diagramet e fazave-proceseve ne faza
Ne literature jane te njohura diagramet e fazave per metalet e ndryshme, ndersa
ne do te prezentojme: Diagrami I fazes per Hekur- Carbon, si dhe Diagramin e
fazes per llamarine.
Fig.9- Diagrami I fazes : Hekur Carbon
Nje prezentim I ketij diagrami tregon nje kompleksivitet mjaft te madh

teorik, por ne fakt ne praktike mund te ndahet ne dy grupe: Celik qe permban
Carbon deri 1.5 % dhe Hekur I derdhur-Gize me permbajtje te Carbonit prej 2
deri 4.5 %. Prandaj per celikun do te marrim parasysh anen e majte te diagramit-
pjesen e pare.
Perqindja e kufizuar e Carbonit te celiku nderlidhet me percaktimin e fortesise se
celikut.
3.4.1.1. Faktoret ndikues ne strukturen e celikut
Ne temperature te larte , le te themi 10000C celiku permban me pak se 0.87% te

karbonit qe tersisht permban struktura. Kur celiku ftohet, austenitet do te fillojne
te transformohen ne ferrite kur eshte e njohur si kufiri I fazes (vija KO).Feriti
mund te permbaje shume pak carbon ashtuqe tepricat e austeniteve rriten ne
tretjen e karbonit. Kur temperature ka je ramje formohen me teper ferrite duke u
kompozuar me austenitet e mbetura dhe njekohesisht duke rritur permbajtjen e
carbonit duke percjellor vijen KO drejt pikes O.
Nese nje celik permban me shume se 0.87 % carbon ai eshte ftohur nga
temperaturat me te larta. Ne kete rast cementiti I cili ndahet se pari prej
austenitit, kur kalon neper fazen qe karakterizohet me vijen OF. Feriti eshte me I
bute dhe duktil, cementiti eshte I forte dhe I brishte, pearliti eshte I forte por me
duktilitet te ulet, cka na shpie ne kombinime te ndryshme me rezultate dalese te
celiceve te ndryshem.
3.4.1.2. Hekuri I derdhur-Giza
Nga diagrami I prezentuar ne fig.9. hekuri I derdhur-giza shtrihet ne diapazanin e

permbajtjes se carbonit prej 2-4.5 %. Sic shihet nga diagrami austeniti eshte
kryesori ndersa me perzierje eshte edhe cementiti.
Fig.10-Diagrami I fazes per llamarine

Ne kete rast kemi prezentuar vetem qe te kemi parasysh ndryshimet nga
diagrami I mepershem, pothuajse nga te gjitha aspektet teknologjike te zhvilluara
ne temperature krejtesisht tjera dhe rezultate dalese krejtesisht tjera.
3.5. Celiku
Cka eshte celiku?
Celiku eshte nje perzierje e hekurit dhe karbonit ne permbajtje max 2% (1.5%),
1.% mangan dhe permbajtje shume te vogel te silicit, fosforit, sulfurit dhe
oksigjenit. Celiku paraqet nje prej materialeve me te rendesishme ne inxhinjerine
e ndertimit.
Kush e zbuloi celikun?
Nje hulumtues Britanik Henry Bessmer zbuloi celikun ne vitin 1856, kur edhe
themeloi kompanine : Bessemer Steel Company ne Sheffield . Edhe sot e kesaj
dite celiku prodhohet duke u bazuar ne teknologjine e atyre viteve , normalisht
me persosje te caktuara.
Konsiderohet si product I lidhjes se hekurit me karbon sic edhe
treguam me pare dhe ate ne perqindje te karbonit me te vogel se hekuri I
derdhur-giza.
Permbajtja e Carbonit (%) Deri 1.5 2.0-4.5

Hekuri Celiku Hekuri I derdhur-giza
Nese me pare nga diagrami I fazes: Carbon-hekur, verehet se gjate prodhimit te

celikut , kualiteti varet nga papastertite te cilat nga rasti ne rast zvoglohen me te
vetmin qellim rritjen e kualitetit te celikut.
Celiku kryesisht prodhohet me metodat Bessemer-Martin. Ndersa procesi
teknologjik eshte dhene ne fig.11.
fig-11- procesi teknologjik I prodhimit te celikut nga shkrirja deri tek prodhimet
finale
3.5.1. Klasifikimi I celiqeve

Klasifikimi I celiqeve behet nga disa aspekte, mirepo si me I rendesishmi eshte
klasifikimi ne funksion te permbajtjes se karbonit dhe ate:
- Celiqe te buta; me permbajtje te karbonit 0.15-0.25%
-Celiqe gjysem te forta; me permbajtje te karbonit deri 0.50 %
- celiqe te forta; me permbajtje te karbonit deri 1.5% (2.0%)
Poashtu nje klasifikim ne funksion te permbajtjes se Carbonit dhe Kromit eshte
dhene ne tabelen ne vijim:
3.5.2. Perpunimi I celikut
Meqenese duke shtuar elemente tjera ndikojme drejtepersedrejti ne permiresimin
e vetive te celikut, p.sh. duke shtuar nikel do te rrisim soliditetin ne terheqje , f t ,
dhe zgjatja procentuale G si veti krysore mekanike, duke shtuar krom apo
mangan fitojme celik te rezistueshem ndaj ambienteve agresive, etj, atehere kjo
edhe realizohet sipas kerkesave te parashtruara.
Mirepo pervec ne procesin teknologjik vetite mund te permiresohen me
perpunime te mevonshme, ku jane:
- perpunimi mekanik
- perpunimi termik
- perpunimi kimik
3.5.2.1. Perpunimi mekanik

Nga vete fakti I qasjes se perpunimit mekanik mund te themi se pervec formes e
cila ndryshon gjithsesi ndryshon edhe struktura dhe ndonje veti tjeter e celikut.
Ky perpunim mund te behet ne temperature normale (perpunimi ne te ftohet) dhe
ne temperature te rritura (perpunimi ne te nxehte).
Ne perpunimin mekanik bejne pjese:
- Farketimi
- Preshimi
- Petezimi
- Terheqja
- Shtyerja
a/ Farketimi
Behet ne materialin e nxehte e te skuqur, ne menyre qe ti jipet forme e deshiruar
permes punimit me dore.(fig.12).
fig- 12- Procesi I farketimit
b/ Petezimi
Behet kur materiali I nxehte kalon neper cilindra (cift cilindrash) duke pesuar
deformime dhe njekohesisht duke marre forma te ndryshme.
c/ Terheqja(telezimi)
Behet kur materiali ne te ftohet apo ne te nxehte eshte I detyruar te kaloje me

terheqje neper vrima me pare te kalibruara.
d/Preshimi
Behet kur matriali ne te ftohet apo ne te nxehte nen veprimin e ngarkeses

shtypet-preshohet dhe njekohesisht merr forma te deshirueshme.
Ne te gjitha rastet ky perpunim kryhet deri ne ate shkalle kur materiali arrine
kufirin e elasticitetit dhe kalon ne gjendjen e plasticitetit, mirepo vazhdimisht duke
mbajtur formen e marrur. Mirepo gjate ketij perpunimi permiresimi I vetive rritet
ne njeren ane ndersa ne anen tjeter bie , p.sh. rritet soliditeti ne terheqje ndersa
zvogelohet zgjatja procentuale, duktiliteti etj.
3.5.2.2. Perpunimi termik
Mikro struktura e celikut dhe vetite e celikut si dhe te perberseve mund te
permiresohen ne mase te dukshme me perpunimin ne temperature te
caktuar(gjate ngrohjes dhe ftohjes).
Mund te permendim se celiku mund te kete ne pergjithesi structure te imet
kokerrzore dhe structure kokerrzore te madhe.P.sh. celiku me structure te madhe
kokerrzore ka soliditet te larte ne terheqje por duktiliteti I te njejtit eshte mjaft I
vogel, veti e cila do te permiresohet me kalimin ne structure kokerrimet qe
plotesohen keto kerkesa.
Llojet e perpunimit termik jane :
- Kalitja (annealing)
- Normalizimi(Normalising)
- Leshimi
a/ Kalitja
Ky eshte nje trajtim I celikut I cili ka permbajtje me te vogel te karbonit, duke
perfshire rritjen e temperaturave prej 30-500C e me teper deri ne temperature te
larta ~ 400 0Ce me pastaj duke ju nenshtruar procesit te ftohjes se shpejte(ne uje
apo leng).Kalitja muneson zakonisht rritje te dukshme te duktilitetit dhe
zgjatshmerise.
b/ Normalizimi
Ky trajtim behet ne celik duke rritur temperaturen nga 30-500C e deri ne
temperature te larta , e me pastaj duke ju nenshtruar procesit te ftohjes ne ajer.
c/ Leshimi
Proces ne vazhdimesi I kalitjes kur pas ftohjes celiku perseri ngrohet e me pastaj
ftohet ngadale ne kete menyre duke rritur rezistencen ne goditje dhe perpunimin
ne prerje.
3.5.2.3. Perpunimi kimik
Nga perdorimi I celikut ne praktike ne varesi nga ambienti,shkalla e agresivitetit,
kerkohet nje tretman mbrojtes, e sidomos I siperfaqeve te jashtme. Trajtimet
kimike mundesojne nje qendrushmeri ndaj korozionit, apo edhe ndonjehere nje
qendrushmeri ndaj abrasionit te siperfaqeve kontaktuese.
Nje qasje e mbrojtjes ndaj korosionit eshte dhene ne fig.13.
Fig.13- Rezistenca ndaj korosionit pas trajtimit
Fig.14- Trajtimi I siperfaqeve te jashtme

Ne pergjithesi sa I perket perpunimit kimik mund te themi se realizohet permes:
- Cementimi
- Nitrimi
a/ Cementimi
Trajtimi eshte I atille qe ne shtresen siperfaqesore I rritet sasia e Carbonit, me
hudhjen e pluhurit te Carbonit, me crast I nenshtrohet temperatures deri 9000C,
ashtyqe arrihet perforcimi I siperfaqeve sin e fig.14.
b/ Nitrimi
Si process kryhet ne furra kur elementi I nenshtrohet qarkullimit te gasit te
amonjakut ne temperature 500-600 0&PHF¶UDVWNULMRKHWQMHVKWUHVHHKROOH
mbrojtese-film me trashesi shume te vogel.
3.5.3. Saldimi
Fig.15- Procesi I saldimit

Meqenese sikurse te materialet tjera edhe te celiku kerkohet lidhja e elementeve,
atehere mund te themi se saldimi bene pjese ne proceset teknologjike me crast
vetite e saldimit duhet te jene minimum sa vetite e vete materialit baze me kusht
qe te fitojme konstruksione apo pika te sigurta ne procesin e ndertimit. Meqenese
I gjithe ky process kryhet ne temperature te caktuara atehere ne afersi te saldimit
mund te ndryshojne vetite e materialit baze, por cdo here saldimi duhet te
kontrollohet nga personat e autorizuar dhe me metoda te caktuara.
3.6. Vetite mekanike te celikut dhe ekzaminimet e nevojshme

Meqenese pjesemarrja e karbonit luan rol vendimtar ne vetite mekanike te
celikut, atehere ne fig.16 eshte prezentuar nje ndikim I tille.
Fig.16- Ndikimi I karbonit ne vetite mekanike te celikut
Vetite mekanike te celikut jane te lidhura me vetite deformabile prandaj

edhe sit e tilla prezentohen cdohere, dhe si te tilla pervetesohen per rastin e
caktuar.
Vetite mekanike kryesore te celiku jane :
3.6.1. Soliditeti ne terheqje
3.6.2. Zgjatja procentuale
3.6.3. Kontraksioni I prerjes terthore
3.6.4. Fortesia e celikut
3.6.5. Lakimi
3.6.6. Duktilitetit
3.6.7. Rezistenca ne goditje
3.6.8. Lodhja e celikut

Eshte vetia kryesore qe e karakterizon celikun ne fazat e eksploatimit, nga se
edhe dimensionimi bazohet ne kete veti te celikut.
Fig.17- shembull I soliditetit ne terheqje te celikut
Sipas Standardit Europian EN 10002-1, percaktimi I soliditetit ne
terheqje percaktohet ne mostrat e pergaditura dhe me dimensione standarde qe
u nenshtrohen veprimit te forces ne terheqje deri ne shkeputje.
Fig.18. Mostrat nen veprimin e forces ne terheqje

Ne fig.18. verehet se gjate ekzaminimit arrijne deri ne momentin e keputjes , me
F¶UDVWNHSXWMDPXQGWHNHWHIRUPHWHQGU\VKPHQHYDUHVLQJDOORML,FHOLNXW
Ne provat ne laborator mostrat pergaditen dhe mund te kene forma sin e fig. 19.
Fig. 19. Tipet e mostrave per ekzaminim te soliditetit ne terheqje
Secila nga mostrat gjate veprimit te forces peson nje zgjatje dhe ne te njejten
kohe eshte ne gjendje te nderur, ku soliditeti ne terheqje paraqitet si:
F max
Rm (N/mm2);
A0
ku: Rm - soliditeti maksimal ne terheqje
F max - forca maksimale ne terheqje
A0 - Siperfaqja e prerjes terthore fillestare
Keta parametra me se TDUWLYHUHKHQQHGLDJUDPLQ³ V H ´THSHUVKNUXDQVMHOOMHQ

e celikut , me te gjitha karakteristikat percjellese.(fig.20)
Fig.20 Diagrami I celikut me pikat karakteristike: a/ celiku I bute; b/

celiku I forte
Re - pika e kufirit te elasticitetit
Rm - Soliditeti maksimal ne terheqje
C - pika e keputjes
R y -kufiri I rrjedhshmerise
Nese do te krahasojme fig a/ dhe fig b/ mund te verejme se elementet (pikat) qe
qarte verehen ne a/ nuk verehen ne b/, si pasoje e llojit tjeter te celikut, apo
sjelljes tjeter te celikut.
3.6.2. Zgjatja procentuale
Paraqet zgjatjen e mostres me gjatesi te caktuar ne momentin e keputjes ndaj

zgjatjes fillestare.
lt l0
G x100 (%)
l0
ku: G -zgjatja procentuale
l t -gjatesia e mostres ne momentin e keputjes
l 0 -gjtesia fillestare e mostres
Gjatesia fillestare mund te kete gjatesi sipas standardeve dhe ate:
- epruveta normale-standarde l 0 200mm
- epruveta e shkurter l 0 100mm
Nga aspekti I zgjatjes procentuale kjo eshte e kufizuar per llojin e caktuar te
celikut sipas Standardeve Europiane.EN 10002.
Sa I perket materialit zgjatja procentuale eshte nje mase per duktilitet te
materialit (celikut).
3.6.3. Kontraksioni i prerjes tethore
Meqenese gjate ekzaminimit te mostres net e njejten kohe edhe siperfaqja e
prerjes terthore peson nje redukim, qe e emertojme si kontraksion I prerjes
terthore, dhe paraqet;
A0 A
\ x100 (%)
A0
ku: \ -kontraksioni I prerjes terthore
A0 - siperfaqja e prerjes terthore para ekzaminimit
A -Siperfaqja e prerjes terthore pas keputjes.
3.6.4. Fortesia e celikut

Fortesia e celikut eshte veti mekanike e celikut e cila shprehet permes
rezistences qe celiku I bene depertimit te nje materiali me te forte nen veprimin e
ndonje force te caktuar. Fortesia e celikut paraqitet me shkallen e fortesise.
Fig.21- Ekzaminimi I fortesise sipas Rockfelit
Fig.22- Ekzaminimi I fortesise sipas Brinelit
3.6.5. Lakimi
Aftesia e celikut, apo fijeve te celikut, qe nen veprimin e forcave mund te lakohet
dhe mos te keputet, e net e njejten kohe te mbaje ate forme.
Fig.23- Lakimi I celikut-fijeve te celikut
3.6.6. Duktiliteti I celikut

Aftesia e celikut qe te zgjatet dhe mos te keputet, duke pas pa
rasysh mos humbjen e aftesise mbajtese te vete materialit.(fig.24)
Fig.24- a/Duktiliteti si veti , b/ duktiliteti I celikut ne krahasim me
materialet tjera
3.6.7. Rezistenca ne goditje e celikut

Aftesia e celikut qe te pranoje ngarkese goditese (impact load) dhe te mos
shkatrrohet deri ne mase te caktuar.
3.6.8. Lodhja e celikut
Manifestohet ne ngarkesat dinamike te celikut si material, gjegjesisht sjelljen e tij

nga numri I caktuar I ngarkim ±shkarkimeve .
3.7. Zgjidhja e celikut per struktura te ndertimit

Zgjidhja e celikut per aplikime te caktuara percaktohet nga disa faktore, ku ata
mund te jene:
- kerkesa per soliditet ne terheqje
- fortesia, duktiliteti
- kostoja
- kushtet net e cilat do te kryhen punimet.
Celiku si material,duke u nisur nga karakteristikat e prezentuara mund te themi

se ka nje aplikim te shumte ne ndertimtari , dhe ate: Urat, kabllot e celikut perura
te varura, objekte te larta, struktura ne det , e pastaj elemente ne forma te
ndryshme, tuba te celikut,llamarine per mbulesa, panele, celik per beton te
armuar, celik per beton te paranderur, dhe shume aplikime tjera.
Cdohere zgjidhja e celikut behet duke u mbeshtetur ne Standardet Europiane per
llojin apo tipin e caktuar.
Fig.25- Fushat e perdorimit te celikut
Fig.26- Perdorimi I celikut si armature per beton
Meqenese perdorimi I celikut si armature per beton eshte shume e lidhur edhe
me ndertimin atehere do te prezentojme nje tabele nga normat DIN per celikun
qe do te perdoret per kete qellim, gjegjesisht kushtet qe duhet te plotesoj:
Fig.27- Tabela e shenimit te llojeve te armatures dhe kushteve qe duhet

permbushe
3.7. Sjellja e celikut ne temperatura te larta
Nga aspekti I ndertimitn te strukturave celiku mund te konsiderohet si material
mjaft I pershtatshem, mirepo nje veti e dobet e celikut eshte kur temperature
rritet ne mase te madhe dhe ate >3000C, kur objekti kaplohet nga zjarri, kur edhe
celiku fillon qe te rrjedhe, e si pasoje eshte humbja e stabilitetit te structures si
tersi(fig.28). Prandaj ne inxhinierine e ndertimit tek strukturat e celikut behet nje
mbrojtje nga ndikimi I drejtepersedrejti ne konstruksionin prej celiku me materiale
te pershtatshme , te rezizstueshme nga temperaturat (p.sh. pambuk xhami)
Fig.28- Sjellja e celikut ne temperature te ndryshme
3.8. Korozioni I metaleve dhe mbrojtja nga korozioni

Mbrojtja nga korozioni I strukturave metalike perben ne vehte nje detyre te
rendesishme tekniko-ekonomike meqenese demtimet nga ky fakt jane shume te
medha. Po e permendim faktin ekonomik nga arsyeja se ne disa raste masat
mbrojtese nga korozioni tejkalojne vleren fillestare te ndertimit te nje objekti.
Mbrojtja nga korozionit te strukturat e celikut mund te arrihet ne disa menyra dhe
ate: me lyerje, mveshje si dhe me mbrojtje katodike .
Ne pergjithesi korozioni mund te shkaktohet nga faktoret : Kimik dhe
elektrokimik.
Korozioni kimik eshte product I lidhjeve kimike te metalit me perberje qe kane
permbajtje te acideve te lira (sulfuric, nitric etj), ndersa elektrokimik shkaktohet
me rrymat elektrike te vazhduara.
Pervec masave mbrojtese te permendura me larte sot eshte e mundur te
prodhohet celik rezistues ndaj korozionit permes shtrsave te holla mveshese te
celikut, dhe ne kete rast kemi te bejme me celik rezistues ndaj kohes. Ne tregun
e celikut ky lloj celiku diku eshte rreth 20% me I shtrenjte se sa celiku normal.
Nje prezentim I elementeve perberse ne krijimin e celikut te rezistueshem ndaj
kohes eshte dhene ne tabelen ne vijim.
Pervec korozionit te drejteperdrejte te strukturave metalike ne hasim

shpeshehere ne nje terminologji
Korozioni I celikut ne beton- qe paraqitet si rezultat I pranise se gelqeres se
lire ne cimento, qe eshte bazik (pH=12-13). Ne kete rast ne siperfaqe te
armatures formohet ferrit kalciumi ( Fe 2 O3 CaO ) qe siguron nje bashkeveprim te
armatures me mjedisin.
Kjo dukuri me se shumti eshte e perhapur ne struktura qe jane nen uje sic mund
te jene shtyllat e urave te betonit, etj.
Mbrojtja e betonit-celikut ne beton me masa mbrojtese
3.9. Metalet e ngjyrosura

Meqenese pervec celikut ne ndertimtari kemi perdorim edhe te metaleve
tjera , prania e te cilave eshte dukshem me e vogel, mirepo vlen te kemi disa
informata. Informatat baze jane te nderlidhura me tabelen ne faqen 5- ku edhe
karakteristikat e metaleve te ndryshme tregojne kete dallim. Per dallim prej
celikut qe e permendem si material qe korodohet shume metalet tjera nuk e kane
te shprehur kete veti. Poashtu edhe karakteristikat tjera e qe vlene te permendet
masa specifike per disa metale i bene te perdoren cdo dite e me teper ne
ndertimtari sic mund te jete alumini.
- Alumini- me mase specifike 2.70 gr/cm3,soliditet relativishtte mire
ne terheqje perpunueshmeri me te mire dhe me mundesi te marrjes
se formave te ndryshme decorative cdo dite e me teper po zene
vende ne strukturat metalike.
Perfitimi I aluminit si eshte nga xehja e Boksitit Al 2 O 3 , gjate procesit teknologjik.
Procesi teknologjik I perfitimit te aluminit si dhe reciklimi
Ne strukturat e ndertimit zakonisht perdoret ne bashkedyzim me legurat tjera me
qellim te permiresimit te vetive.
Perdorimi eshte I shumeanshem:
- Per mbulesa te kulmit, si llamarine
- Struktura te mveshura
- Per elemente te parapergaditura
- Industrine automobilistike
- Industrine e aviacionit
- Per zdrukthetari
- Per elemente te fasadave strukturale
- Elemente te nxemjes dhe ventilimit
- Mjete te rekreacionit dhe sportit
Bakri- eshte prej metaleve me te vjetra qe jane perdorur duke ju
falenderuar perpunimit te lehte. Fitohet nga xehja e bakrit , ka ngjyre te
kuqeremte, dhe ne pergjithesi mund te perdoret si metal I paster apo
edhe si legure, qe njihet si Mesingu. Ne ndertimtari perdoret per
mveshje te kupollave , dhe ka nje qendrushmeri te larte si dhe
rezistence ndaj korozionit. Prandaj edhe keto veti e kane avansuar ne
perdorimin ne objektet e vjetra por shume te rendesishme qe edhe sot I
qendrojne kohes.
Zinku- Karakterizohet me nje structure te mbyllur heksagonale, qe e
grupon ne materialet qe ka thyerje te brishte dhe veshtersi e perpunimit
ne te ftohet. Perpunimi dhe marrja e formave arrihet ne temperature
100-105 0C, sidomos per llamarina te holla.
Perdorimi kryesor I zinkut eshte ne zinktimin e prodhimeve te celikut e
sidomos llamarinave nga celiku. Aplikimi I zinkut ne shtresa te holla
mund te behet net e nxehte. Poashtu zinku mund te perdoret ne
mbrojtjen katodike te strukturave te celikut.
Plumbi- Nje prej metaleve me te renda me keto karakteristika
Atomic Number: 82
Atomic Weight: 207.2
Melting Point: 600.46 K (621.43 qF)
Boiling Point: 2022 K (3180.2 qF)
Density: 11.342 grams per cubic centimeter
Phase at Room Temperature: Solid
Ne aspektin e perdorimit I bute dhe me nje rezistence te larte ndaj korozionit, ka
gjete nje perdorim ne izolimet dhe ate izolimet nga rrezet gama, dhe si tille
perdoret si mveshje e mureve ne laboratore , rentgene etj si dhe per mbylljen e
vrimave me rendesi te vecante.
4. DRURI DHE PRODHIMET PREJ DRURIT
4.1. Druri si material ndertimi

Krahas materialeve tjera te ndertimit edhe druri ze nje vend te
rendesishem, e kjo nga fakti se ka nje perdorim shume te hershem, dhe nga fakti
tjeter se ne vendin tone kemi nje sasi te konsiderushme te pyjeve. Prejardhja e
drurit eshte bimore.
Kalimi prej drurit sit rung apo bime deri ne perdorimin e te njejtit si material
ndertimi atehere duhet te kaloje neper disa faza kryesore te procesimit:
Prerja, Pastrimi dhe perdgaditja, sharritja , Tharja, dhe perpunimi.
- Prerja- Eshte I lidhur drejtepersedrejti ne zgjedhjen e drurit nga
pyjet apo plantazhet per prerje, gjegjesisht plotesimin e kushteve
per prerje.
Fig.1- Zgjedhja dhe prerja e drurit ne pyell apo plantazh
- Pastrimi- nenkupton pastrimin e drurit duke hequr deget e drurit , si

dhe ndonje pjese nga trungu e cila verehet se eshte e demtuar. Kjo
nenkupton edhe deponimin e ketyre drunjeve per procesin tjeter.
Fig.2- Pastrimi , heqja e pjeseve te demtuara dhe paketimi
- Sharritja- nenkupton fillimin e procesit teknologjik apo perpunimit te
drurit si trung , gjegjesisht perfitimin e elementeve qe do te perdoren
me tej si material ndertimi.
Fig.3- Procesi I sharritjes dhe format e sharritjes
- Tharja- Meqenese druri i posa prere ka nje lageshti te

konsiderushme ~35 % , dhe kjo lageshti eshte e paperfillshme per
procest ne vijim, dhe konsiderohet e domosdoshme qe druri te sillet
ne kufinje te lageshtise Standarde dhe ate ne kufinje ne funksion te
perdorimit te njejtit per fazat tjera (p.sh. elemente per konstruksion,
zdrukthetari, parket etj).
- Tharja eshte process I kontrolluar I redukimit te lageshtise ne dru
ashtuqe druri mund te perdoret per me tej.
Tabela 1- Vlerat e peraferta te lageshtise se drurit per perdorime te
ndryshme
Zhvillimi I teknologjise sot ka mundesuar qe tharja mund te behet : ne
ajer si process mjaft afatgjate, dhe tharja ne kthine-komora ku ka nje
temperature dhe lageshti optimale per tharje shume me te shpejte dhe
me efikas. Ne keto kthina qarkullon ajri I ngrohte me temperature ~ 80
0C, ku gjate ketij procesi behet edhe ndonje deformim ne drejtim radial
apo tangjentor , treguar ne fig.4.1 dhe 4.2.
Fig. 4.1- Procesi I tharjes, 4.2-Efekti I tharjes ne drejtime te ndryshme
- Perpunimi, perfshine nje sere procesh te detajizuara qe nga

sharritja druri kalon ne elemente finale per perdorime te ndryshme.
Perdorimi nderlidhe ne shume lemi, prandaj edhe format dhe
menyrat e perpunimit jane nga me te ndryshmet.
Fig 5.- Nje process teknologjik I perpunimit
4.2- Ndertimi I drurit

Per nje sqarim te sakte te ndertimit te lendes se drurit, eshte e nevojshme qe te
sqarohet prerja terthore e drurit te prere. (fig 6.1 dhe 6.2)
Fig.6.1.-Ndertimi I drurit dhe pjeset karakteristike
Outher bark-Levorja e jashtme

Phloem-lekura
Cambium-Kambiumi
Sapwood-mishi I drurit
Heartwood-zemra e drurit
Jahrrring- Vitoret
Fig 6.2- Prerja terthore karakteristike
Ne pergjithesi trupi I drurit ndertohet nga qelizat qe grupohen ne shtrese qe ne
prerjen terthore kane pamjen e rratheve koncentrik ndersa ne prerjen gjatesore
kane pamjen e vijave te pjerreta dhe parabolike. Rritja e ketyre qelizave
manifestohet me vijat qe u permenden me larte dhe qe karakterizojne ritjen per
nje vite (fig.7)
fig.7- Rritja Brenda nje viti

4.3. Llojet e drurit
Ne ndertimtari perdoren druret halore dhe ato gjethore, por ne mase shume me
te madhe ata halore.
Llojet me te shpeshta te drunjeve qe I hasim gjate puneve ndertimore jane:
Bredhi, Pisha, Ahu, Bungu, Geshtenja, bagremi, plepi etj.
Bredhi- perdoret ne ndertim ne sasi me te madhe, dhe poashtu pyjet
tona kane ne sasi me te madhe ne krahasim me llojet tjera. Druri I bredhit eshte I
bute per perpunim, I lehte (masa vellimore 450 -500 kg/m3). Pervec ne ndertim
perdoret edhe ne industrine e letres.
Pisha- Poashtu ka nje perdorim nga se lehte perpunohet, dhe poashtu
ne aspektin e mases vellimore eshte I favorshem (450-550 kg/m3).
Karakterizohet per nje rezistence relativisht te larte.
Ahu- Karakterizohet se trungu I tij nuk ka berthame dhe me nje ngjyre
te bardhe net e kuqerremte. Eshte dru mjaft kompakt dhe me mase vellimore
(630-790 kg/m3), por kalbet shume me shpejte se bredhi dhe pisha. Me teper
perdoret ne industrine e mobileve se sa ne ate te ndertimit.
Pyjet tona ne lartesi te mesme mbidetare jane te mveshura me kete dru.
Bungu-Karakterizohet me nje densitet mjaft te larte (> 800 kg/m 3), dhe
poashtu me nje rezistence te larte ndaj kalbjes , qe e bene te perdoreshem ne
vendet e lageshta. Sa I perket perdorimit me teper zene vend ne :pergaditjen e
pragjeve te binaret, industrine e mobileve, dhe ne elemente decorative.
4.4. Vetite fizike te drurit
4.4.1. Kompaktesia- e drureve eshte karakteristike fizike e cila
nuk ndryshon shume, meqenese drunjet kryesisht perbehen nga e njejta
substance : celuloze 45-50 %, emilceluloze 20-35%, lignina20-30 % dhe ekstrate
0-20 %.
Fig 8- Paraqitja kimike e celulozes , lignina

4.4.2. Masa vellimor- eshte karakteristike fizike e drurit qe sillet ne
nje diapason mjaft te gjere dhe ate (450-900 kg/m3), qe
karakterizon llojet e ndryshme te drurit . Nga ky aspect
drunjet ndahen ne drunje te shume te lehte (<450 kg/m 3);
drunje te lehte (460-600 kg/m3); drunje mesatare (610-750
kg/m3), drunje te rende (760-900 kg/m3) dhe drunje shume te
rende >910 kg/m3. Mirepo vlene te theksohet se aftesia e
drurit qe te thithe lageshti sjelle deri tek ndryshimi-rritja e
masave vellimore per drurin si material.
4.4.3. Porositeti- I drunjeve halore sillet ne kufinje 46-81 % ,
ndersa I atyre gjethore 32-80 %.
4.4.4. Lageshtia- shprehet ne perqindje ne raport me masen e
drurit te thate. Dallojme lageshtine higroskopike qe lidh cipen e
qelizave dhe lageshtine e lire kapilare qe mbush hapsirat ne mes
qelizave.
Kufiri I lageshtise higroskopike paraqet piken e ngopjes se
fibrave me uje.Lageshtia e plote e drurit te posa prere eshte ~35%,
ndersa nese druri mbahet gjate nen uje lageshtia e te njejtit arrine deri
200 %. Gjate qendrimit ne ajer arrihet nje lloj lageshtie ekuilibruese.
Poashtu lageshtia ndikon ne vetite tjera sic jane tkurja, bymimi dhe
shtremberimi I drurit si dhe nje veti te rendesishme ±ndryshimi vellimor
I drurit ne funksion te lageshtise. Poashtu ndikim te rendesishem
lageshtia ka ne soliditetin ne shtypje si veti mekanike e drurit.
Fig 9- Varsmeria e soliditeti ne shtypje ne funksion te densitetit dhe
ndikimit te lageshtise
Fig 10- Ndikimi I lageshtise ne soliditetin ne shtypje
Tab 2- Ndikimi I lageshtise ne soliditetin ne shtypje dhe modulin e

elasticitetit
Sa I perket ndryshimit te vellimit mund te themi se si parameter eshte I
ndryshueshem me ndryshimin e lageshtise dhe ate deri ne 30 %, ndersa mbi
kete lageshti nuk ka ndryshim vellimor pervec se ndryshon masa e drurit.
1-pergjate fibrave; 2-radial
3-tangjencial; 4-bymimivellimor
Fig 11- Ndryshimi vellimor I drurit

Shembuj te llogaritjeve te vetive fizike
1/ Permbajtja e lageshtise- Paraqet masen e nje mostre ne gjendje te
lagesht ndaj mases se mostres ne gjendje te thate dhe shprehet ne perqindje.
(m L mo )
UL 100 (%)
mO
ku: U L - permbajtjen e lageshtise ne perqindje
m L - masa e mostres ne gjendje te lagesht
m O - masa e mostres ne gjendje te thare
Shembull 1: Masa e mostres ne gjendje te lagsht eshte m L =136 gr,
ndersa masa e mostres se njejte pas tharjes eshte m O =100 gr. Sa eshte
permbajtja e lageshtise.
(136 100)
UL 100 %
100
U L 36%
Shembull 2- Nese masa e nje mostre eshte mL 600 gr , ndersa ne
mostrat tjera te grupit te njejte eshte percaktuar lageshtia U L 50% , Sa eshte
masa e mostres ne gjendje te thate?
(600 gr mO )
UL 100 60%
mO
mO 375gr
2/- Densiteti (masa vellimore)- paraqet raportin e mases ndaj vellimit

m
U (kg/m3),
V
ku: U - masa vellimore (gr/cm3, kg/m3)
m - masa (gr, kg)
V - vellimi (cm3, m3)
3/ Tkurrja vellimore-llogaritet duke mos mare parasysh tkurrjen

gjatesore sipas shprehjes :
a b a o bo
Tv x100 ;
a b
ku: a , b -permasat e prerjes terthore me lageshti te caktuar
a o , bo - permasat ne gjendje absolutisht te thate
Ndersa madhesia e tkurrjes te druri karakterizohet me koeficientin e tkurjes
vellimore - k - I cili llogaritet per 1% te lageshtise sipas shprehjesë
Tvmax
kV
UL
ku: U L -lageshtia relative ne momentin e percaktiit te tkurrjes

4.5. Vetite mekanike te drurit
Vetite mekanike te drurit jane te lidhura me perberjen e structures se drurit.
Meqenese druri paraqet nje material anizotrop (me veti te ndryshme ne drejtime
te ndryshme) atehere kjo nderlidhet me drejtimet e fibrave, dhe ne kete rast te
gjitha vetite mekanike shprehen paralel me fibra( ll ) dhe normal ne fibra ( A ),
meqenese ka ndryshim mjaft te madh.
Net e gjitha rastet e vetive mekanike vlene qe rezultatet dalese te ketyre
parametrave jane ne funksion te lageshtise ne momentin e ekzaminimit,
ngarkese se aplikuar, dhe temperatures.
Zakonisht parametrat e vetive mekanike llogariten per lageshti 15 %, apo edhe
12%, qe mvaret nga rasti I kerkuar, dhe ne funksion te tyre jipet vlera per
lageshtine momentale ne momentin e ekzaminimt.
4.5.1. Soliditeti ne shtypje
4.5.1.1. Soliditti ne shtypje paralel me fibra
Percaktohet ne mostrat prizmatike (te vogela) me dimensione 20x20x30 mm
( a b c ), apo ne mostrat ( e medha) me dimensione 50x50x50 mm, ne 5 mostra ,
kur si rezultat mirret mesatarja e tyre.
Soliditeti ne shtypje paralel me fibra paraqet raportin ne mes forces qe vepron
paralel me fibra ( F ll N )dhe siperfaqes se prerjes terthore te mostres ( A mm 2 )
F II
RSllH (N/mm2)
A
Fig.12- Soliditeti ne shtypje paralel me fibra
Meqenese me pare kemi konstatua ndikimin e lageshtise ne soliditetin ne shtypje

atehere kemi :
RSIIH , H S RSIIH , H >1 D ( H H S )@ PH F¶UDst me pare kemi tregue se H S -
mund te kete vlere (12, apo 15 )%.
4.5.1.2. Soliditeti ne shtypje normal ne fibra

Nga konstatimi baze se druri eshte material anizotrop , lind nevoja e ekzaminimit
edhe normal ne fibra, qe paraqet raportin ne mes te forces qe vepron normal ne
fibra ( F A N ) dhe siperfaqjes se prerjes terthore ( A mm2 )
FA
RSAH (N/mm2)
A
Ndikimi I lageshtise vlene njesoj sikurse te rasti I meparshem , dhe mund te
shkruajme
RSAH , H S RSAH , H >1 D ( H H S )@
Ne te dy rastet vlera e koeficientit D (0.035 0.05)
Nga rezultatet eksperimentale rezulton se rezistenca ne shtypje paralel me fibra
eshte afersisht (4-6) here me e larte se rezistenca normal ne fibra, por e gjithe
kjo eshte ne funksion te llojit te drurit si dhe lageshtise.

4.5.2.1. Solisditeti ne terheqje paralel me fibra
Percaktohet ne mostrat e pergaditura si ne fig.13.1 apo ne 13.2.
Fig 13.1 dhe 13.2- mostrat me dimensione te caktuara per ekzaminimin ne

terheqje paralel me fibra
Apo gjate ekzaminimit ne fig 14.
Fig.14- Mostra ne fazen e ekzaminimit ne terheqje paralel me fibra
Soliditeti ne terheqje paralel me fibra paraqet raportin ne mes forces maksimale

ne terheqje paralel me fibra( F t II - N) dhe siperfaqes se prerjes terthore ( A mm2 )
F t II
RtII (N/mm2)
A
4.5.2.2. Soliditeti ne terheqje normal ne fibra

Per percaktimin e soliditetit ne terheqje normal ne fibra perdoren mostra ne
forme tjeter, ndersa shprehjet mbesin te njejta. Soliditeti ne terheqje normal me
fibra paraqet raportin ne mes forces maksimale normal ne fibra ( F t A -N) dhe
siperfaqes se prerjes terthore ( A mm2 ).
Ft A
RtA (N/mm2)
A
Sa I perket ndikimit te lageshtise ne soliditetin ne terheqje atehere vlene shprehja
e njejte sikurse te soliditeti ne shtypje.
RtII, H S RtII, H >1 D ( H H S )@ (N/mm2)

RtA, H S RtA, H >1 D ( H H S )@ (N/mm2)
Ndersa sa I perket raportit ne mes soliditetit ne terheqje paralel me fibra
dhe normal me fibra ne shume raste vlene ky raport::
RtII | 10 RtA
4.5.3. Soliditeti ne perkulje

Percaktohet ne mostrat me dimensione: 20x20x300 mm (lo=240 mm)
20x20x320 mm (lo=280 mm)
50x50x800 mm (lo=700 mm)
dhe duke u bazuar ne skemen vijuese:
Fig.15- Skema e ekzaminimit te soliditetit ne perkulje
Fig.16- Aparatura per ekzaminimin e soliditetit ne perkulje
Soliditeti ne perkulje paraqet raportin ne mes Momentit maksimal te perkuljes
(Mp) dhe momentit rezistues te prerjes terthore (W)
M 3 F MAX l
Rp (N/mm2)
W 2 a3
Si veti mekanike e drurit mvaret shume nga druri , gjegjesisht demtimet apo nyjet
ne drurin qe ekzaminohet. Prandaj ne kete contest eliminohen traret me
plasaritje gjatesore dhe qe kane nyje ne pjesen e terhequr. (fig 17.1, 17.2)
Fig.17.1- Ndikimi I plasaritjeve dhe nyjeve ne soliditetin ne perkulje
Fig.17.2- Demtimi I pjeses me te madhe ne brendesi te druri
4.5.4. Soliditeti ne prerje I drurit
Soliditeti ne prerje-shkeputje lidhet ne shumicen e rasteve kur kemi te

bejme me lidhjen apo bashkimin e elementeve te drurit. Ne vijim jane disa
ekzaminime qe behen per vleresimin e soliditetit ne prerje. Soliditeti ne prerje
mund te jete paralel dhe normal me fibra.
Fig.18.- Ekzaminimi I soliditetit ne prerje-shkeputje
Fig.19- Disa shembuj te ekzaminimit ne prerje-shkeputje
Fig.20- Pergaditja e mostres per ekzaminim ne prerje-shkeputje
4.5.5. Fortesia e drurit
Mvaret nga lloji I drurit si dhe lageshtia e drurit ne momentin e ekzaminimit
si dhe densitetit te drurit. Fortesia paraqet rezistencen qe druri I bene depertimit
te nje sfere nga nje material me I forte nen veprimin e nje force te cktuar.
Per percaktimin e fortesise te druri perdoren dy metoda:
- metoda me sfere (metoda e Janku-t)
- metoda me cylinder
Dimensionet e mostres jane 20x20x30 mm.
Kur ekzaminimi behet me metoden e sferes- atehere sfera metalike ka
dimensione: Diameter D 1.128mm
4.5.5. Moduli I Elasticitetit te druri
Moduli I Elasticitetit ne perkulje te druri E W percaktohet duke ngarkuar mostren

G\IRUFDNRQFHQWULNHPHF¶UDVWPRVWUDHVKWHPEHVKWHWXUQHG\PEHVKWHWHV
Moduli I elasticitetit llogaritet sipas shprehjes:
3 F l 3
EW
64 b h 3 f
ku: F - Forca vepruese , kN
l - disatanca ne mes mbeshtetesve (24 cm)
b, h, - dimensionet e prerjes terthore
f - shigjeta e uljes ne zonen e perkuljes
Sikurse ne vetite tjera te drurit edhe ne modulin e Elasticitetit lageshtia ndikon
dukshem, dhe jipet me shprehjen:
E HS E H >1 D ( H H S )@
Nje prezentim te vetive mekanike te drurit , dhe ate per lloje te ndryshme te
GUXQMHYHGRW¶DSUH]HQWRMPHQHWDEHODWQHYLMLP
4.6. Defektet ne dru
Defektet ne dru mund te jene rezultat ne shume faza te ndryshme kohore, duke
filluar nga zhvillimi I drurit-rritja, proceseve teknologjike gjate prerjes dhe
perpunimit. Defektet ne dru drejtepersedrejti ndikojne ne kualitetin e drurit dhe
perdorimin e kufizuar te tij. Ketu do te paraqesim disa prej defekteve me te
shpeshta ne dru si material.
4.6.1. Nyjet
Jane defektet me te perhapura natyrore. Nyjet jane pjese e zhvillimit te trungut
dhe mund te paraqiten ne vende dhe madhesi te ndryshme. Ne nje menyre nyja
paraqet bazen e degeve te njoma apo te thara te future ne trungun e drurit.
Fig. 21- Zhvilimi I nyjes ne Fig.22-Nyja e future ne strukturen e

trungun e drurit e drurit
Varesisht nga pozita e vendosjes se nyjeve ato mund te jene : skajore, anesore,
te hapura , ne forme thumbi etj.
Pervec efektit negative ne raste te caktuara nyjet (te forta) mund te jene edhe
decorative (ne industrine e mobileve).
Nyjet mund te jene :
- nyje te forta-qe karakterizohen me faktin se kane rrathe vjetore te
pavarur dhe si te tilla paraqesin nje structure ne vehte.
- Nyjet e forta, pjeserisht te zhvilluara, te cilat jane pasoje e degeve te
thata qe kane rene dhe nuk jane zhvilluar deri ne fund.
- Nyjet e pazhvilluara , qe ne strukturen e drurit paraqesin boshlleqe,
kur edhe druri dobesohet dukshem.
Fig.23- prezentime te formes dhe pozites se nyjeve ne strukturen e drurit
Nje efekt te dobesimit te drurit nga nyjet do ta prezentojme ne tabelen ne vijim:
4.6.2. Lakueshmeria e trungut
Drejtimi I zhvillimit te trungut duhet te perfshije edhe deget e drurit. Trungu I drurit
GXKHW WH UULWHW YHUWLFDOPH F¶UDVW HGKHILEUDWH GUXULW GR WH MHQH PMDIWWH UUHJXOOWD
Mirepo na paraqiten raste te devijimit nga rritja vertikale, gjegjesisht ne paraqiten
perdredhje te trungut te drurit qe shkaktojne edhe defekte ne dru.
fig. 24- perdredhja e trungut gjate zhvillimit
4.6.3. Plasaritjet e drurit

Jane defekte te drurit qe takohen shpesh gjate perpunimit te drurit. Paraqitja e
tyre ndikon dukshem ne kualitetin e drurit , ku ndikon drejtepersedrejti ne
permasat e drurit qe do ta perdorim.
Te njejtat mund te shkaktohen gjate rritjes se trungut apo mund te paraqiten ne
procesin e sharritjes, si pasoje e tkurrjes. Nga vendi I paraqitjes mund te jene te
jashtme apo edhe te brendshme.
Fig. 25- Llojet e plasaritjeve ne dru
4.6.4. Demtimi nga insektet
Paraqitet kur druri eshte si trung apo mund te paraqitet edhe ne drurin e
pergaditur per perpunim nga insektet e ndryshme duke shkaktuar vrima apo
dobesime te natyres tjeter. Shume nga insektet e demshme eliminohen me rastin
e prerjes se drurit, ndersa zhvillohen tjera. Sipas gjithe kesaj rezulton se ne
vazhdimesi duhet te inspektohet druri ne konstruksion dhe te ndermirren masa
adekuate mbrojtese.
Fig. 26. demtimet nga insektet ne konstruksionet prej drurit
4.7. Kalbezimi
Kalbezim eshte lenda e dekompozuar e drurit , si rrjedhim kushteve
ambientale dhe mundesi e zhvillimit te kepurdhave ne ate pjese. Kepurdhat
shkaterruese qe shkaktojne kalbezimin nxjerrin lenden e quajtur ferment
(fermentimi si proces) ashtuqe celuloza si pjese kryesore e drurit kthehet ne
glukoze dhe tretet ne uje, qe net e njejten kohe sherben per zhvillimin e metejme
te kepurdhave.
( C 6 H 10 O5 ) n nH 2 O o n( C 6 H 12 O6 )
celuloza glukoza
Meqenese procesi I kalbezimit zhvillohet ne lageshti te medha, atehere nese
arrijme qe druri te kete lageshti max 20%(18%) atehere I njejti eshte I mbrojtur
nga kalbja.
Edhe nga ky aspect druri duhet te trajtohet , apo te mbrohet me masa mbrojtese.
Fig.27- Procesi I kalbezimit
5. Mbrojtja e drurit nga shkaterrimi

Sic eshte treguar druri si material eshte I rrezikuar nga shume faktore,
prandaj si I tille kerkon mbrojtje.
Nje mbrojtje apo zgjidhje e ketij problemi eshte perdorimi vetem I drurit qe eshte
shume I rezistueshem ndaj ketyre faktoreve, por kjo duket te jete e pamundur
nga shume arsye, e njera prej tyre kostoja shume e larte. Prandaj problemin
duhet shtruar ashtuqe te kemi mundesi te perdorimit te drurit pa ndonje zgjedhje
te vecante , e cdo here duka marre masa mbrojtese adekuate.
5.1. Masat mbrojtese preventive
Keto masa ne parim nderlidhen me zgjedhjen e drurit kualitativ, e me pastaj qe

edhe ne proceset tjera nje mbrojtje adekuate, e sidomos mbrojtje nga lageshtia
ne forma te ndryshme te tharjes dhe deponimit.
fig.28- nje menyre e trajtimit te drurit
5.2. Masat mbrojtese
Nenkuptom mbrojtjen apo trajtimin e siperfaqeve kontaktuese te drurit me

qellim te rritjes se jetegjatesise dhe ruajtjes se pamjes se jashtme.
Ne keto masa mbrojtese bejne pjese:
5.2.1. Lyerja apo sperkatja- eshte metode jo shume efektive por e
lehte dhe sadopak arrine efekte te caktuara. Kjo eshte njera prej
metodave me kryesore qe ka gjete aplikim ne perdorimin ne teren si
me lehta duke perdorur emulzione te caktuara.
5.2.2. Zhytja-Impregnimi- Kjo metode eshte me efikase sepse bazohet
ne ngopjen e structures se drurit me materje qe e mbrojne drurin jo
vetem ne siperfaqe por edhe ne brendesi. Ne varesi te nivelit te
masave mbrojtese mund te kemi zhytje net e ftohet apo net e nxehte.
Kohezgjatja e zhytjes mund te jete disa sekonda e mund te zgjase deri
ne nje ore.
Poashtu zhytja mund te behet edhe kur solucioni eshte nen shtypje, e
quajme si impregnim.
Impregnimi si process teknologjik perdoret ne ato elemente qe I
nenshtohen ndikimeve te ambientit permanent, dhe nga te cilat kerkohet
nje aftesi mbajtese permanente, e jo vetem decorative.
Fig. 29. Perdorimi I drurit te impregnuar
Procesi teknologjik I impregnimit-zhytjes perfshine edhe materialet te cilat do te

perdoren ne kete rast. Sot ekzistojne shume materiale te tilla, mirepo sa per
informim ne prezentojme disa prej me te rendesishmeve qe jane perdorur ne
periudha te ndryshme.
5.2.3. Mbrojtja nga zjarri
Nga tri materialet krysore konstruktive : betoni, celiku dhe druri, ky I fundit eshte I
djegeshem. Kur temperature arrine 2500C druri fillon te dekompozohet dhe
njekohesisht te humb aftesine mbajtese. Prerjet e vogela terthore ne keto kushte
mund te digjen tersisht, ndersa ne prerjet e medha terthore nuk ndodh kjo
meqenese djegeja fillon ne siperfaqet e jashtme dhe vazhdon kah brendesia.
Fig.30- Prerja terthore e drurit para dhe pas zjarrit

Meqenese intenziteti I zjarrit eshte ne funksion te kohes atehere do te
paraqesim nje diagram te rezistences se structures se ne funksion te kohes.
fig.31- Intenziteti I zjarrit ne funksion te kohes
Duke u nisur nga fakti I zhvillimit teknologjik pretendohet qe druri si material te

mbrohet nga zjarri, dhe per kete qellim prezentojme nje eksperiment ne nje
laborator Europian:
Fig.32- Ekzaminimi I konstruksionit te drurit ne zjarr
3HUIXQGLPLVKW WHQGHQFDW MDQH TH GUXULQ W¶D PYHVKLP DSR W¶D L]RORMPH PH
qellim qe te jete konkurent materialeve tjera nga ky aspect. Nje prezentim I I tille
eshte dhene ne fig. 33.
fig 33- mbrojtja e drurit nga zjarrit si material ne konstruksion
5.3. Prodhimet prej druri
Druri padyshim eshte nje material qe me mjaft sukses perdoret si material

konstruktiv mirepo posedon nje numer te karakteristikave te disfavorshme. Nje
karakteristike e disfavorshme eshte anizotropia e drurit dhe gjithsesi disa defekte
te cilat drejtepersedrejti ndikojne ne redukimin e soliditetit ne shtypje te cilat edhe
paraqesin kufizime nga shume aspekte.
Si material tradicional ka nje perdorim qofte si material baze per elemente
konstruktive te strukturave prej druri-si material monolit, si material I ngjitur-I
lameluar, si material sekondar gjate perdorimit te betonit si dhe ne forme te
prodhimeve te fituara gjate proceseve teknologjike.
- Druri si material monolit
Fig.34. Perdorimi I drurit per elemente konstruktive ne strukturat prej drur
- Druri si material I ngjitur
Kerkesa per perdorimin e drurit per objekte karakteristike, gjegjesisht me hapsira
mjaft te medha dhe forma te ndryshme ka shtyer ne drejtim te kerkeses per nje
zhvillim te procesit teknologjik.
Nje prej proceseve te rendesishme eshte lamelimi- ngitja e elementeve te drurit
ne mes vehti ne shtresa horizontale per formimin e nje elementi structural. Ne
pergjithesi lamelimi eshte horizontal por mund te jete edhe vertical. Me ane te
ketij procesi fitojme material I cili ka soliditet me te larte si dhe nje jo ndieshmeri
ndaj anizotropise.
Pasiqe kemi te bejme me ngjitjen e elementeve horizontale atehere duhet cekur
se trashesia e shtresave qe nghiten ne mes veti eshte 10-50 mm. Ne parim
shtresat me te holla te ngjitura mundesojne rritjen e soliditetit ne shtypje te
structures. Ngjitesi per lidhjen e lamelave duhet te siguroj lidhje te mire ne mes
shtresave dhe gjithsesi te plotesoj kerkesat sipas Standardeve. Gjithsesi pervec
perparesive tjera druri I lameluar mund te marr forma te ndryshme.
Fig.35-perdorimi I drurit te lameluar
Fig.36- Perdorimi I drurit te lameluar per formimin e kapriates si structure
Druri si material fletezor-
Karakteristike e ketyre elementeve eshte se perfitohen me ngjitjen e shtresave

shume te holla dhe mund te jene: ne forme fletezave te holla te ngjitura,
paneleve-derrasave, fijeve te ngjitura te drurit, mbeturinave te presuara etj.
Perfitimi I ketyre prodhimeve prej druri nderlidhet ne perfitimin e drurit afersisht
me karakteristika te njejta, meqenese lidhja eshte bere pavaresisht nga drejtimi I
ILEUDYH PH F¶UDVW HVKWH DUULWH QMH NRPELQLP , PLUH VLF WUHJRKHW QH WDEHOHQ QH
vijim:
Nje menyre e perfitimit te ketyre materialeve duke u nderlidhur ne

materialin baze si dhe procesin teknologjik eshte dhene ne fig.37
Fig. 37- Procsi teknologjik per prodhimin e prodhimeve prej druri
Duke u bazuar ne procesin e me larte keto prodhime mund te jene te ndryshme.
Disa prej prodhimeve jane dhene ne fig.38.
Fig.38-Prodhime te drurit te perfituara nga fletezat apo fijet e drurit

- Llamperi e llustruar-me shkelqim ne forme shtresore
Karakterizohet me nje siperfaqe te lemuar , decorative dhe perdorimi

eshte per siperfaqe perfundimtare. Mund te perfitohet nga druri I forte apo
edhe ai me I bute. Ne funksion te llojit te drurit , pamja e jashtme e
karakterizon ate, p.sh. ahu, bungu, etj.
- Llamperi me berthame(Mediapan)- karakterizohet se ne brendesi
elementet mund te jene te thjeshta apo te lameluara, ndersa te
mveshur ne anet e jashtme me fleteza te holla. Per dallim nga
llamperia e holle e fletezuar karakterizohet me nje trashesi me te
madhe.
- Prodhime me ashkela te drurit

Vete emertimi I tyre nderlidhet se kemi te bejme me materiale qe perfitohen nga
mbeturinat e drurit-ashkelat qe nderlidhen ne mes veti me shtypje, duke formuar
ne kete menyre elemente te qendrueshme-derrasa-panele. Perdorimi I te
njejtave eshte I lidhur kryesisht me enteriere , apo me industrine e moblileve.
- Prodhimet me fije ne drejtime te ndryshme(Oriented strand

board)
Prodhime te fituara nga mbeturinat e zgjatura gjate procesit te perpunimit te
drurit qe jane mjaft te holla dhe qe me procesin e shtypjes (preshimit) fitohen
pllaka-derrasa qe kane gjete perdorim ne punet sekondare ndertimore.
Perdorimi praktik eshte per mveshje te kulmeve, mureve apo edhe per dysheme.
- Panelet me fibra (Fibreboards)
Perfitohen nga fijet shume te holla me procein e shtypjes , qe karakterizohen me
nje densitet te larte dhe nje perpunueshmeri te mire, gjegjesisht kemi te bejme
me nje eliminim te anizotropise. Procesi I peritimit mund te jete ne te thate dhe
ne te lagesht.
Fibrat e drurit-si material baze dhe prodhimi final
Procesi teknologjik I perfitimit te paneleve me fibra
- Briketat per djegeje

Prodhohen nga mbeturinat e fundit te drurit-(byku) ku I nenshtrohen shtypjes dhe
si te tilla fitojne nje densitet te larte, keshtuqe perdorimi eshte si lende djegese
per energji te ngrohjes.
5. MATERIALET BITUMINOZE
Ne kete lemi do te analizojme materialet bituminoze- si materiale

lidhese, vetitë e bitumenit, perzierjeve bitumino-agregate si dhe qasjes per
disajnimin e ketyre perzierjeve.
Perdorimi I bitumenit kryesisht eshte i lidhur me vetite e tij si material lidhes.
5.1. Lendet lidhese bituminoze
Termi-lendet lidhese bituminoze- perfshine ±Bitumenin, asfaltin natyral,

dhe bitumenin nga petroleumi. Perdorimi I bitumeneve-bitumeneve natyrore
daton qysh nga kohet e hershme, kryesisht duke u perdorur si material izolimi ne
ndertimet detare, hidraulike. Bitumeni si lende lidhese bene pjese ne lendet
lidhese me prejardhje organike.
Ne lendet lidhese organike dallojme dy grupe: bitumenet dhe katranet.
a/ Materialet bituminoze- jane:

- Bitumenet natyrore- materiale ne trajtajte viskoze apo te ngurte
qe perbehen nga perzierjet e hidrokarbureve, pra me baze
organike. Bitumet natyrore ne gjendje te paster hasen shume
rralle, por prapeseprap jane prezente: Venezuele, SHBA, si dhe
ne Shqiperi ne Selenice te Vlores. Keto jane formuar si rezultat I
proceseve te oksidimit natyror dhe polimerizimit te naftes.
- Shkembinjet asfaltik-bituminoz- jane shkembinje poroz gelqeror,
apo dolomite te ngopura me bitumen ne perqindje te
konsiderushme. Nga perpunimi I tyre fitohet bitumeni.
- Bitmenet me baze nafte- perfitohen nga perpunimi I naftes. Ne
funksion te kesaj dalllojme:
- bitumene mbetese
- bitumene te oksiduara
- bitumene kreking
- gudroni
apo nje ndarje tjeter:
- bitumeni rrjedhese, qe ndahen ne:
- bitumen i perpunuar
- bitumen emulsion
b/ Materialet prej katrani
Kryesisht bejne pjese materialet nga katrani qe perfitohen nga destilimi I naftes
thengjillit te murrem dhe I drurit.
Materialet bituminoze kane gjete nje perdorim ne shume drejtime, duke perfshire
rruget, pistat e aeroporteve si dhe ne aplikime tjera industriale dhe ndertimore
per perfitimin e materialeve hidroizoluese.
Perberja baze e bitumeneve eshte afersisht ne keta kufinje: 70-80% Karbon, 10-
15% hidrogjen, 2-10% squfur, 1-5 % oksigjen dhe 0-2 % azot. Ne baze te ketyre
pjesemarrjeve mund te themi se bitumeni kryesisht perbehet nga Karboni dhe
Hidrogjeni.
Paraqitja e ketyre serive duke u bazuar ne njohje nga kimia eshte:
C n H 2n2 C n H 2n C n H 2n x
5.2. Vetite e bitumeneve

5.2.1. Vetite fizike- per dallim nga lendet lidhese inorganike te lendet
lidhese organike jane te ndryshme. Perberja e lendeve lidhese organike kerkon
qasje tjeter, si p.sh. jo uje pershkueshmeria (hidrofobiteti), qendrueshmeria ne
kushte ambientale, deformabiliteti, tretja ne tretes organic, aftesia per zbutje
gjate temperatures, shkrirja e plote etj.
Por ne do te prezentojme disa karkteristika per vetite e bitumeneve sic
vijon:
Dendesia- (0.8-1.3 gr/cm3); koeficienti I bymimit linear ne temperature
250C eshte ne kufinjet (5-8)x10-4 0C-1, rezistenca ndaj nxehtesise karakterizohet :
ne temperatue 1600C per kohezgjatje prej 5 oresh , jo me shume se 1%;
temperatua e flakerimit (230-240)0C, mvaret nga lloji I bitumenit etj.
Ne pergjithesi vetite e bitumenit si lende lidhese duhet te kene keto

karakteristika:
- veti te mira reologjike
- veti te mira kohezive
- veti te mira lidhese per agregatin
- ndieshmeri sa me te vogel ne temperature
- ndieshmeri sa me te vogel ne ndryshimin e ngarkeses
- sjellje e mire ne temperature te uleta
- veti te mira hidroizoluese
- veti te mira ne plakje- I qendrushmerise ndaj vjetersise
5.2.2. Vetite kimike- ne baze te njohurive nga kimia bitumeni ka nje

structure komplekse dhe hulumtimet e bera kane treguar se vetite e mira kimike
nderlidhen me qendrushmerine ndaj tretjeve te ndryshme.
5.2.3. Vetite fiziko-mekanike- jane baze per percaktimin e vetive me
te rendesishme te bitumeneve.
- Percaktimi I konsistences
- Percaktimi I ndieshmerise ndaj temperatures
- Percaktimi I stabilitetit
- Percaktimi I lidhjes se mire me materialet baze
- Percaktimi I pastertise
Percaktimi I konsistences- ka te beje me percaktimin e vetive

reologjike, gjegjesisht ne percaktimin e temperatures kur bitumeni ka nje
viskozitet te caktuar. Per nje vleresim te tille duhet bere keto ekzaminime:Pika e
zbutjes; penetrimi; pika e thyerjes Frass-test dhe duktiliteti.
Penetrimi dhe duktiliteti definojne sjelljen e bitumenit ne temperature prej 25 0C,
ndersa pika e zbutjes percakton kufirin e eperm ndersa Frass-testi kufirin e
poshtem te perdorimit te fazes joelastike dhe ate per llojin e caktuar te bitumenit
ne praktike.
5.2.3.1. Penetrimi-Metoda e pare per vleresimin e konsistences se

bitumenit para perdorimit te tij. Penetrimi eshte thellesia e depertimit te gjilperes
standarde ne masen e bitumenit ,nen veprimin e ngarkeses prej 100gr ne
kohezgjatje pre 5 sec. ne temperature te caktuar pre 25 0C. Leximi behet ne 1/10
mm. Thellesia e depertimit eshte tregues I llojit te bitumenit. Ekzaminimi
behet me penetrometer. (fig.1).
Fig. Penetrometri dhe procedura e ekzaminimit
5.2.3.2. Pika e zbutjes- Metoda e dyte per definimin e

konsistences se bitumenit para perdorimit te tij. Pika e zbutjes eshte temperature
ne te cilen mostra e bitumenit me dimensione te sakta, nen kushte te caktuara
dhe nen veprimin e sferes se celikut me mase dhe diameter te caktuar arrine
deformime te caktuara. Rezultat dales eshte temperatura e regjistruar qe paraqet
tregues te llojit te bitumenit. (fig.2).
Fig.2- Ring ball test dhe procedura e ekzaminimit
5.2.3.3. Indeksi I penetrimit - eshte matja e ndieshmerise se

bitumenit ndaj temperatures , qe paraqet ndryshimin e penetrimit ne funksion te
ndryshimit te temperatures. Llogaritet ne baze te vlerave te penetrimit dhe pikes
se zbutjes.
5.2.3.4. Duktiliteti-zgjatshmria- paraqet gjatesine , shprehur ne cm,

qe mostra e bitumenit me forme dhe dimensione te caktuara terhiqet me
shpejtesi te caktuar deri ne keputje. (fig 3)
Fig.3- Aparatura per ekzaminimin e duktilitetit
5.2.3.4. Pika e thyerjes-Frass test- eshte temperature ne te cilen
shtresa e bitumenit me trashesi (< 1mm) plasaritet nese ftohet dhe perkulet nen
kushte te caktuara me procedure.(fig 4)
Fig.4- Aparatura e FRASS-Testit
5.2.3.5. Viskoziteti i bitumenit

Gjate perdorimit bitumeni sillet si material visko-elastik. Viskoziteti definohet si :
Nese nje moster eshte care nga nderjet tangjenciale W (N/mm2) ajo do te
deformohet ne nje raport te deformimeve R . Viskoziteti dinamik, koeficienti I
viskozitetit dinamik, K definohet si raport ne mes nderjeve dhe deformimeve
K W / R . (fig 5).
fig.5- paraqitja e viskozitetit
Me qellim te nje krahasimi do te prezentojme koeficientin e viskozitetit per disa

materiale ne tabelen ne vijim:
Pervec bitumeneve te zakonshme me zhvillimin e teknologjise se
prodhimit te materialeve dhe me rritjen e kerkesave nga ndertuesit sot perdoren
edhe lloje te reja te bitumeneve, sic mund te permendim: Bitumenin e modifikuar,
shkumbezuar etj. qe bazohen ne bitumenin e rendomte por I shtohen shtesa te
ndryshme ne baza polimere, etj.
5.3. Vetite e perzierjeve bitumen- agregat (asfalteve)

Perzierjet bitumen-agregat (asfalt) eshte perzierje e mineraleve te agregatit si
material mbushes dhe bitumenit si material lidhes. Gjate perzierjes te gjitha
kokerrzat e agregatit duhet te mbeshtillen me bitumen ashtuqe te krijohet nje
structure e qendrueshme. Perdorimi I ketyre perzierjeve eshte i lidhur me rruget ,
pistat e aeroportit por ne varesi te vetive poashtu mund te perdoret edhe per
objektet tjera ndertimore. Vetite e ketyre perzierjeve jane te lidhura me vetite e
materialeve perberse, d.m.th. bitumenit dhe agregatit.
Fig.6- Paraqitja e nje njesie vellimi te asfaltit
Meqenese rezultatet dalese jane ne funksion te materialeve perberse atehere

bitumeni dhe agregati duhet te plotesojne kerkesat e caktuara per nje prodhim
me rezultate dalese te kenaqshme.
5.3.1. Kushtet e pergjithshme qe duhet te plotesoj agregati

Per prodhimin e asfaltit si material lidhes perdoret bitumeni qe paraprakisht
ploteson kerkesat e parashtruara me standarde, ndersa poashtu perdoret
agregati I thyer me karakteristika te mira te parashtruara me pare. Agregati eshte
I ndare ne fraksione, ndersa ne pergjithesi eshte: agregat kokerrmadh,
kokerrimet dhe filer.
Per dallim prej betonit te asphalt-betonet rol te rendesishem luan pluhuri i gurit ,
qe emertohet si filer. Fileri eshte pluhur I gurit me madhesi te kokerrzave <
0.71mm (0.60 mm) qe duhet te plotesoj kushtet e parashtruara me standarde.
Ndersa pluhuri me madhesi te kokerrzave <(0.09mm) 0.063 mm emertohet si
mbushes.
Nje permbushje e kushtit te granulometrise-Standardi AASHTO M17-83 eshte
dhene ne tabelen ne vijim:
3DUDSUDNLVKW HN]DPLQLPLW GXKHW W¶, QHQVKWURKHW JXUL-si material baze
nga i cili fitohet agregati. Ekzaminimet e domosdoshme te guri jane:
- soliditeti ne shtypje
- rezistenca ndaj abrazionit
- thithshmeria e ujit
- qendrueshmeria ndaj cikluseve te ngrirje-shkrirjes
- masa vellimore
- masa specifike
- poroziteti
- perberja mineralogjiko-petrografike
Poashtu per agregatin qe do ta perdorim-fraksionet e agregatit duhet te
behen ekzaminimet e nevojshme me qellim qe te sigurohen parakushtet per
asphalt-beton. Ne do te permendim ekzaminimet e vetive me te rendesishme ,
apo qe I emertojme si te domosdoshme.
- perberja granulometrike e perzierjes-fraksionit
- permbajtja e thermiave te imeta (<0.063 mm)
- permbajtja e topthave te argjiles
- percaktimi I formes se kokerrzave te agregatit
- thithshmeria e ujit
- thermiat e shkaperderdhura
- qendrushmeria ndaj ngricave
- rezistenca ndaj thyeshmerise-Los Angelos test
- rezistenca ndaj goditjes- Impact test
- rezistenca ndaj rreshqitjes
- perberja mineralogjiko-petrografike
Te gjitha keto ekzaminime jane te percjellura me vlerat dalese , qe sherbejne per
vleresimin e agregatit I cili mund te perdoret ne perzierje te asphalt-betonit.
Meqenese llojet e asfaltit qe pedoren mund te jene te ndryshme nga aspekti I
perdorimit dhe materialeve perberse , atehere kjo nenkupton edhe granulometri
te ndryshme per secilin lloj.
Nje prezentim pakez me I gjeneralizuar eshte dhene ne fig.7.
Perzierjet me te shpeshta jane asfalto-betonet qe shfrytezojne lakoret kontinuale
granulometrike-graded aggregate. Per te gjitha llojet ekziston nje proporcion I
pjesemarrjes se agregatit sipas fraksioneve dhe bitumenit si lende lidhese.
Agregati I ndare ne fraksione perzihet ne proprcione te caktuara sipas receptures
se perzirjes. Kryesisht fraksionet qe perdoren jane: 0/2 mm; 2/5mm; 5/8mm;
8/11mm;11/16 mm;16/22mm dhe 22/32 mm. Ne funksion te llojit te perzierjes se
pervetesuar perdoren edhe fraksionet perkatese.
Me qellim te spjegimit per llojet e asfaltit qe perdoren, lidhur ne fig.7 do te jipen
disa struktura ne fig.8.
Fig.8- Struktura e llojeve te ndryshme te asfaltit
Meqenese perdorimi I asfalteve eshte I lidhur me konstruksionin e rruges atehere
ne vazhdim do te spjegojme se ne funksion te pozites qe zene asfalti ne shtresen
e rruges rrjedh edhe emertimi I shtreses.
- AB- shtrese asfalti per pjesen e siperme (Wearing coarse)
- BAL- shtresa e asfaltit nen pjesen e siperme (Binder coarse)
- BA-shtresa baze e asfaltit (base coarse)
Te gjitha keto emertime lidhen me madhesine e kokerrzes maksimale te
perdorur, dhe ne funksion te kesaj kemi:
- AB 8; AB 11; AB 16
- BAL 16, BAL 22
- BZH 22, BZH 32.
Pozita e vendosjes se shtresave eshte dhene ne fig.9.
5.4. Prodhimi i asphalt-betoneve
5.4.1. Asfalt-betonet prodhohen ne fabrikat ±bazat e asfaltit. Ne pergjithesi

prodhimi bazohet ne hapat vijues me te rendesishem:
- tharja dhe ngrohja e materialeve mbushese
- dozimi ne raport te caktuar ne mes te agregatit, filerit dhe bitumenit
- perzierja, dhe transporti me mjete te pershtatshme
Nga aspekti teknologjik i prodhimit te asfalteve sot ekzistojne dy tipe baze ë
- Batch-ing plants- qe eshte perdorur me pare dhe kryesisht bazohet ne

perzierjen e agregatit te ngrohur ne temperature 150-190 0C dhe bitumenit si lende
lidhese ne temperature 135-165 0C
- Continuous Plant- paraqesin nje avansim teknologjik dhe kryesisht
Bazohemi ne kete teknologji te prodhimit. Karakteriastike eshte perdorimi i ajrit te
nxehte-rrymimit te ajrit per shperndarje me te mire te filerit neper agregatin kokerrimet
dhe kokerrmadh. Ngrohja dhe perzierja realizohet ne nje midis inert. Kapaciteti prodhues
i ketyre bazave eshte deri ne 200 t/h.
Meqenese jane te perhapura keto mund te jene : Stacionare dhe te levizshme-mobile. Nje
prezentim eshte dhene ne fig.9 dhe fig 10.
fig.9-procesi teknologjik i prodhimit te asfaltit-baza stacionare
Fig.10-prodhimi iasfaltit- baze mobile
Pervec procesit teknologjik-apo teknologjise se perdorur, faktore i rendesishem e ndoshta
edhe me kryesori eshte projektimi i perzierjeve te asfaltit.
5.4.2. Projektimi i asfaltit

Objektiv i perzierjes se asfaltit eshte qe te sigurohet perzierja optimale e perberseve dhe
rezultatet dalese te jene ato te kerkuarat. Ky paraqet nje lloj optimizimi i cili eshte i lidhur
per shume faktore ne kete lemi.Metodat e mundeshme per projektimin e asfaltit si
perzierje jane kryesisht :
- metoda e Marshalit
- metoda e vellimit te zbrastesirave
- metoda e punueshmerise
5.4.2.1.Metoda e Marshalit- perben nje metode qe emertimi eshte i lidhur ne
ate se bazohet ne rezistencen qe mostra ka ndaj shkaterrimit, si dhe
fenomenin e rrjedhshmerise per mostren e njejte.
Kualiteti i nje perzierje te asfaltit sipas kesaj metode mvaret nga shume faktore:
- kualiteti i agregatit te perorur
- forma e kokerrzave te agregatit
- lidhjen e bitumenit me agregat
- lloji dhe sasia e bitumenit
- sasia dhe kualitetit i filerit
- perberja granulometrike e perzierjes
- prodhimi i asfaltit
- vuarja ne veper e asfaltit
Metoda e Marshalit aplikohet per perzierje te asfaltit ku kokerrza maksimale e perdorur e
agregatit eshte 25 mm,(sipas ASTM), mirepo tek ne mund te perdoret edhe per kokerrza
maksimale prej 31.5 mm. Pervec projektimit kjo metode bazohet edhe ne ekzaminimet
kontrollues qe ngusht lidhen me pjesen analitike-projektuese.
Qe te fitojme rezultate te mira atehere se paku pergaditen pese seri te perzierjeve me se
paku tri mostra reprezentative dhe ate me sasi te ndryshme te perqindjes se bitumenit.
Secila seri ndryshon per 0.5 % te sasise se bitumenit. E gjithe kjo aplikohet ne
granulometrine me pare te definuar per perzierje.
P.sh. nje recepture e mundshme per A B 11 eshte dhene ne vijim:
- Fileri 4%
-Fraksioni 0/2 mm 41.%
-Fraksioni 2/4 mm 18 %
-Fraksioni 4/8 mm 20 %
- Fraksioni 8/11 mm 17%
Gjithsejt 100%
Dhe kushtet e parashtruara me pare:
-Stabiliteti sipas Marshal-it min 8 kN
-Shtangesia min 2.2 kN
-Perqindja e zbrastesirave ne mostren e asfaltit 4.5-5.5 %
Paraprakisht do te spjegojme se perberja granulometrike per llojin e asfaltit ndryshon,
gjegjesisht brezet kufitare jane te ndryshem(fig 11), e poashtu ne funksion te kesa edhe
perqindja e bitumenit eshte e ndryshme.
Fig.11- Brezat orientues per lloje te asfaltit AB dhe BA

p.sh. per shtresat AB te asfaltit sasia orientuese e bitumenit eshte (5.0 ± 7.0)%, ndersa per
shtresa BA (4.0-5.5)% apo ndonjehere edhe 6.0 % ne funksion te sasise se pergjithshme
te perzierjes. Shpeshehere perqindaj e bitumenit jipet edhe ne funksion te sasise se
agreagtit. Prandaj keto dy termine duhet te qartesohen
Per rastin tone konkret le te jete perqindja e bitumenit 4.5%, 5.0%, 5.5%,6.0% dhe 6,5%
Pas perzierjes te seciles seri dhe pergaditjes se mostrave , nga tri mostra , atehere per
secilen seri percaktohen vetite e kerkuara qe do te percaktohen ne figurat ne vijim.
Fig.12- Diagramet e vetive fiziko-mekanike te përzierjes se asfaltit sipas Metodes

Marshal
Densiteti- përcaktohet ne mostrat e pergaditura nga përzierja e caktuar. Mostrat

jane formuar dhe kompaktësuar e me pastaj me matje te mases ne gjendje te thate dhe
mases ne uje eshte llogarite masa vellimore ±densiteti. Ne pergjithesi vlerat e densitetit
jane prej 2300-2350 kg/m3, si vlera orientuese. Pervec ne laborator ky parametër caktohet
edhe ne mostrat e nxjerrura pas vuarjes ne veper te asfaltit, dhe raporti ne mes tyre
paraqet shkallen e kompaktesise.
Stabiliteti- sipas Marshalit paraqet njeren prej vetive te rendesishme per

përzierjen e asfaltit, dhe eshte ne lidhje te drejteperdrejte me sasine e bitumenit. Me
rritjen e përqindjes se bitumenit rritet edhe vlera e tij por deri ne nje moment, qe paraqet
optimumin e bitumenit ne perzirje.
Fig.13- Ekzaminimi i mostrave sipas testit Marshal
Fig. 14-15- Pajisjet per pergaditjen e mostrave dhe Aparatura Marshal-test
Z brastesirat ne mostren e asfaltit- eshte ne proporcion jo te drejte me

sasine e bitumenit, prandaj edhe me rritjen e sasise se bitumenit zvogëlohet përqindja e
tyre, qe shpien te rezultatet jo te kërkuara.
R r jedhja- eshte e lidhur me stabilitetin sipas Marshalit, dhe me rritjen e
sasise se bitumenit rritet edhe rrjedhja.
Raporti ne mes te Stabilitetit sipas Marshalit dhe rrjedhjes paraqitet me shtangesise e
mostres-perzierjes se asfaltit.
5.4.2.2. Metoda e vëllimit te zbrastesirave
Perdoret per projektimin e përzierjeve bituminoze-asfaltit dhe permes kësaj metode
arrihet vëllimi minimal i zbrastesirave e me kete edhe rritje e rezistences. Ne nje menyre
paraqet nje optimum te shpenzimit te lendeve lidhese. Kryesisht eshte metode analitike.
5.4.2.3. Metoda e punueshmerise- konsiston ne projektimin e përzierjes duke u

nisur nga raporti Bitumen/Filer dhe ne raportin: Agregat kokerrimet/Agregat kokerrmadh
Ne pergjithesi asfalti i nënshtrohet ekzaminimeve paraprake, ekzaminimeve te

prodhimit dhe ekzaminimeve kontrolluese.
Ekzaminimet paraprake ± jane te lidhura kryesisht me recepturat dhe pergaditjet
per prodhimin e asfaltit
Ekzaminimet e prodhimit- kryesisht lidhen me ekzaminimet e asfaltit ne fazen e
prodhimit dhe ne fazen e ekzekutimit te asfaltit
Ekzaminimet kontrolluese-nderlidhen me ekzaminimet e asfaltit te përfunduar, te
vene ne veper.
5.5. M A T E R I A L E T H I D R O I Z O L U ESE B I T U M I N O Z E
Hidroizolimi eshte nje nder problemet aktuale dhe shume te rendesishme te

lidhura me ndertimin. Shume veprime apo edhe përdorime te objekteve jane te lidhura me
hidroizolimet e suksesshme per pozicionet ne objekt.
Ne pergjithesi njeri prej materialeve me te vjetra qe eshte përdorur per kete qellim ka
qene bitumoni, ndersa sot me zhvillimin e teknologjise se materialeve ne kombinim edhe
me materialet tjera eshte material i pazevendesueshem.
Ne pergjithesi materialet hidroizoluese me baze bituminoze ndahen ne:
- Sipas llojit te lendes lidhese: ne material bituminoz, përzierje bitumin-
gome dhe përzierje bitumen ±polimere
- Sipas menyres se përdorimit: ne te nxehte dhe ne te ftohte
- Sipas qëllimit te përdorimit: per ngjitje, asfalte dhe mbrojtje per
korosion
fig.16-Materiale hidroizoluese te ndryshme
Mastikat hidroizuluese-kryesisht bejne pjese ne materialet ku baze eshte bitumoni
por mund te jete edhe ne kombinim me materialet tjera,p.sh. me gome apo polimere.
Kryesisht perdoren si lende lidhese hidroizoluese ne punet e suvatimit apo edhe si
kombinim per punet tjera ndertimore.
Materialet hidroizoluese ne te nxehte- kryesisht jane nga bitumeni dhe mineralet
tjera ne përqindje te ndryshme. Si te tilla perdoren per ngjitje te fletave te holla
hidroizoluese ne tarracat dhe muret vertikale te mureve te bodrumit, natyrisht duke ju
nënshtruar temperaturave para dhe gjate vuarjes ne veper.
Fig.17- Mbrojtja e mureve nga uji- Hidroizolimi me materiale hidroizoluese
Materialet hidroizoluese ne te ftohet- jane nje përzierje e bitumenit me minerale te
ndryshme qe vehen ne veper ne te ftohet, duke kryer funksionin e hidroizolimit e
ndonjehere mbylljen e fugave etj.
Fig 18- Materialet hidroizoluese ne te ftohet

Poashtu përdorimi i ketyre materialeve sot eshte i shumenduarshem, apo me mire
te themi ka nje përdorim te gjere. Ne vazhdim do te tregojme disa materiale qe
shfrytëzohen ne ndërtimtari.
6. MATERIALET TERMOIZOLUESE
Gjate ndertimit te objekteve te ndertimit pervec kerkesave tjera te

parashtruara vende te rendesishem gjene edhe shfrytezimi I objektit ne
periudhen pas ndertimit-ne periudhen e eksploatimit. Sidomos te objektet e
banimit ku faktori njeri eshte present kerkohen disa kushte, e njera nder to eshte
termoizolimi qe nderlidhet me ekonomizimin e shpenzimit te energjise.
Ne pergjithesi materialet termoizoluese kane prejardhje inorganike dhe
organike, dhe karakterizohen me percueshmeri te dobet te nxehtesise.
Perdorimi I ketyre materialeve mundeson nje ekonomizim , sa I perket
shpenzimit te materialeve e poashtu edhe nje shpejtesi me te madhe te ndertimit,
p.sh. ndertimi me elemente te parapergaditura e me pastaj izolimi I mureve dhe
posicioneve tjera.
Ne pergjithesi materialet termoizoluese klasifikohen :
- sipas llojit te lendes se pare: materiale inoorganike dhe materiale
organike.
- Sipas structures , formes dhe pamjes se jashtme:
- Sipas fortesise
6.1. Prodhimi dhe vetite e materialeve

termoizoluese
Materialet termoizoluese kane ndertim poroz, d.m.th. ato perbehen nga
substanca qe kane ndertim amorf, ngase substancat me strukture kristalore
karakterizohet me percueshmeri te mire te nxehtesise.
Qe te kemi nje qartesi per vetite e materialeve termoizoluese eshte e nevojshme
te analizohet mekanizmi i percueshmerise se nxehtesise nga dy mediume te
ndryshme, ai i jashtem dhe ai i brendshem.
Fig. 1. Kalimi i temperatures nga njeri ambient ne tjetrin
Parametrat e kalimit te nxehtesise jane :
O - koeficienti i percueshmerise termike te materialit te caktuar

t e n - temperatura e brendshme
t ex - temperatura e jashtme
¦ s -trashesia e murit
Q - sasia e nxehtesise
Meqenese gjate konstruksionit te mureve , dyshemeve apo edhe konstruksionet

tjera atehere materialet per ndertim mund te jene nga me te ndryshmet. Secili
prej materialeve qe perdoret pervec vetive tjera qe i kemi permend karakterizohet
edhe me koeficientin e percueshmerise termike qe eshte caktuar
eksperimentalisht.
Per nje vleresim te tille do te prezentojme tab. 1.

Per te gjitha rastet parashtrohet kerkesa e koeficientit te kalimit te nxehtesise k -
1
k ;qe eshte i ndryshem per
1 s1 s2
s
3 ... 1
Di O1 O2 O3 Da
posicione te ndryshme , qe jane prezentuar ne Tabelen 2.
Tabela 1- Masa vellimore dhe koeficienti i percueshmerise per disa
materiale.
Tabela 2- koeficienti i kalimit te nxehtesise per disa posicione kryesore.
Prodhimi i materialeve me veti termoizoluese behet duke u bazuar ne

disa metoda, dhe ate:
- Metoda e lirimit te gazrave dhe formimi i shkumes, ashtuqe te
fitohen materiale me ndertim qelizor (betonet qelizore, qelqi poroz,
masat plastike poroze)etj.
- Metoda e perzierjes se materialeve me sasi te madhe ujore, qe nga
avullimi i ujit te tepert gjate procesit te pjekjes realizohen boshlleqe
ajri, qe ndikon ne permiresimin e vetive teroizoluese, apo
ndonjehere me futjen e materialeve qe gjate procesit te pjekjes
digjen dhe krijojne boshlleqe.
- Metoda e formimit te struktures fijore, kur struktura poroze
realizohet me trajtim me avull pa presion, apo me tharje.
Ne prgjithesi rendesi te vecante ka shperndarja e njetrajtshme e poreve
te ajrit, dhe me teper preferohen pore te vogela te shperndara njetrajtesisht dhe
te tipit te mbyllur. Ne keto pore te mbyllura ajri luan rolin e termoizolimit, e ne te
njetjen kohe pengohet depertimi i lageshtise.
6.2.Vetite fiziko ± mekananike te materialeve termoizoluese
6.2.1. Masa vellimore
Nje prej vetive kryesore qe karakterizon percueshmerine e nxehtesise eshte:
masa vellimore(kg/m3). Ne funksion te mases vellimore materialet termoizoluese
ndahen :
- shume te lehta : M5, M7.5, M10,

- te lehta: M15, M20, M25 , M35
- te renda: M40, M50, M60
Ne aspektin e percueshmerise termike materialet termoizoluese

ndahen :
- klasa e pare: me percueshmeri te dobet- koeficienti deri 0.058
kcal / m oreo C
- klasa e dyte : me percueshmeri mesatare-me koeficient 0.058-
0.116 kcal / m oreo C
- klasa e trete: me percueshmeri te larte- me koeficient jo me te larte
se 0.18 kcal / m oreo C
6.2.2. Soliditeti ne shtypje

Eshte relativisht i ulet dhe ate sillet (0.2 ± 0.5) N/mm2. Soliditeti ne shtypje
edhepse i vogel duhet te mundesoje ruajtjen e formes, gjegjesisht permasave
gjate transportit dhe vuarjes ne veper.
6.2.3. Thithshmeria e ujit

Ndiko negativisht ne vetite termoizoluese, gjegjesisht zvogelon kete veti e
poashtu edhe jetegjatesine. Prandaj gjate vuarjes ne veper shtohen lende qe
pengojne thithjen e ujit.
6.2.4. Qendrueshmeria ndaj temperatures
Ka te beje me qendrueshmerine e materialit qe te mos shkaterrohet gjate
ndikimit te temperaturave.
6.2.5. Depertueshmeria e gazrave dhe avullit
Ka te beje me materialet qe perdoren per termizolimin e konstruksioneve qe i
nenshtrohen gazrave apo edhe avullit.
6.3. Vetite qe percaktojne jetegjatesine e materialeve

termoizoluese
6.3.1. Qendrueshmeria ndaj zjarit

$IWHVLDHPDWHULDOLWTHW¶LUH]LVWRMH]MDUULWSHUQMHNRKHWHFDNWXDU
6.3.2. Qendrueshmeria ndaj ngricave
$IWHVLDHPDWHULDOLWTHW¶LUH]LVWRMHWHPSHUDWXUDYHWHXOHWD
6.3.3. Rezistenca kimike dhe biologjike
Materialet termoizoluese i nenshtrohen veprimit te ambientit i cili mund te jete
agresiv. Ne pergjithesi materialet termoizoluese organike kane qendrueshmeri
me te larte ndaj veprimeve biologjike.
Ne vazhdimesi do te prezentojme disa karakteristika te materialeve

bashkekohere termoizoluese
Density values and thermal conductivity at 20-25 °C of polyurethane insulation
Type Density Thermal conductivity

(kg/m3) (W m-1 °C-1) / (kcal h-1 m-1 °C-1)
Foam 30 0.026/0.0224
Rigid expanded board 30 0.02-0.025/0.0172-0.0215

average: 0.0225/0.0193
Rigid expanded board 40 0.023/0.02
Rigid expanded board 80 0.04/0.34

Foamed in place 24-40 0.023-0.026/0.0198-0.0224
average: 0.0245/0.0211
Physical properties of some grades of polyurethane foams
Physical Test units Test American Grades of polyurethane foam

properties temp. Society 9002- 9002- 9005- 9002- 9006-4
(°F/°C) for 2B 3B 2 4B
Testing
and
Materials
(ASTM)
method
Nominal lb/ft (kg/m3) 74/23.3 D1622 2 3(48) 4(64) 2(32) 4(64)
density (32)
Type1 I I I III III
Class1 2 - - 2 3
Compressive
strength:
a) Parallel PSI2 74/23.3 D1621 38 70 100 25 75
b) PSI 74/23.3 D1621 18 36 68 20 48
Perpendicular
Compressive
modulus:
a) Parallel PSI 74/23.3 D1621 1 050 1750 2 500 600 2 000
b) PSI 74/23.3 D1621 450 950 1 500 500 900
Perpendicular
Tensile
strength:
a) Parallel PSI 74/23.3 D1623 56 84 112 40 90
b) PSI 74/23.3 D1623 40 65 90 35 77
Perpendicular
Shear PSI 74/23.3 C273 33 50 65 26 50
strength:
Perpendicular
Flame NA 74/23.3 D1692 none none none non- non-
resistance burning burning
Thermal Btu/ft2.h°F/in 74/23.3 C177 0.11
conductivity, to
also called K 0.16
factor
Water
absorption (2
GD\VXQGHU´
head):
a) By volume % 74/23.3 D2127
b) By weight lb/ft 2
74/23.3 D2127 0.04 0.025 0.02 0.04 0.04
Dimensional 1.6 1 0.8 1.7 1.7
stability:
a) Net
change in
volume:
1 day % 160/71.1 D2126 1.5
Prac. E
7 days % 160/71.1 D2126 2 1 1 1.2 1.3
Prac. E
28 days % 160/71.1 D2126 2.5 1.5 1.5 1.7 2.7
Prac. E
b) Average 2 2 2.7 3.6
linear change
1 day % 160/71.1 D2126 0.7 0.5 0.5 0.6 0.6
Prac. E
7 days % 160/71.1 D2126 1 0.7 0.7 0.8 1.4
Prac. E
28 days % 160/71.1 D2126 1.2 1 1 1.4 1.8
Prac. E
Thermal conductivity and density values at 0 °C of polystyrene insulation
Type Density Thermal conductivity
(kg/m3) (W m-1 °C-1) / (kcal h-1 m-1 °C-1)

Expanded foam Type I 10 0.057/0.049
Expanded foam Type II 12 0.044/0.038
Expanded foam Type III 15 0.037/0.032
Expanded foam Type IV 20 0.034/0.029
Expanded foam Type V 25 0.033/0.028
Rigid extruded foam 33 0.033/0.028
Mirepo keto materiale kane gjete edhe nje perdorim te gjere edhe ne
izolimin e gypave per dedikime te ndryshme, qe ndihmojne ne ruajtjen e
energjise.
Disa detale qe mund te shfrytezohen per termoizolime te kulmit

Materialet 2 Ligjerata Naser Fna N 171007181125 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Materialet 2 Ligjerata Naser Fna N 171007181125 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Materialet 2 Ligjerata Naser Fna N 171007181125 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

F

Betoni është material qe nuk gjendet ne natyre drejtepersedrejti si alumini,

Çimentoja+H2O+Agregati= Betoni i ngurtësuar + Energjia e nxehtësisë

Fig.1- prezantimi skematik i definicionit te betonit

1.1. Komponentet perberse te betonit

Agregati- parqitet si mbushes qe ze vende me se shumti ne masen e

Aditivet- si komponente mund te themi se jane te domosdoshme sa i

Shtesat mineralogjike- si komponente perdoren kur deshirojme qe te

Shtesat mineralogjike(fly ash, silica fume, pucolanet natyrore etj)

1.2. Modeli i betonit te njome

Vërejtje: Një gabim i shpeshte paraqitet ne përdorimin e fjalës çimento dhe

Betoni si material i ndërtimit është mjaft i përhapur ne praktiken ndërtimore dhe

Ndërtimin e Larte (objektet e larta)

Mangësitë ndaj materialeve tjera:

- masa e rende , qe ndërlidhet me dimensionet e prerjeve

1.4. Klasifikimi i betoneve

1.4.2. nga lloji i materialit mbushes

1.4.3. ne varësi te masës vëllimore

2.1. Projektimi i përzierjes se betonit

Te projektosh një përzierje te betonit d.mth. te caktosh pjesëmarrjen e

2.1.1. Përcaktimi i sasisë se çimentos

Ne përcaktimin e sasisë se çimentos duhet te kemi kujdes qe te merren ne

2.1.1.1. Faktori Uje/Cimento (W/C)

f ck - soliditeti ne shtypje i betonit pas 28 ditesh ngurtësimi

Fig.5-Ndikimi i faktorit W/C ne soliditetin ne shtypje

2.1.2. Përcaktimi i sasisë se agregatit

Tabela 1- Forma e agregatit dhe tekstura

Fig.8- Përmbajtja e thermave te imëta për agregatin kokërrmadh dhe kokerrimet

Ne varshmeri te kërkesës për llojin e caktuar te betonit , me veti te caktuara , e

2.1.4. Përcaktimi i shtesave mineralogjike

Këto shtesa ne momentin e caktuar, apo me kërkese e sidomos për betone me

Betoni i njome eshte perzierje e ujit, çimentos, agregatit, aditiveve dhe

3.1. Perpunueshmeria (Konsistenca) e betonit te njome

3.1. Perpunueshmeria (konsistenca) e betonit te njome

Perpunueshmeria e betonit asnjehere nuk eshte qarte e definuar, nga se

- Metoda e uljes (slump test) E N 12350-2:2000

Aparatura: Konusi i Abramsit me pjeset percjellese

Vleresimi i rezultateve dalese te konsistences

Metoda e VEBE-se: aparatura e perdorur

Aparatura e perdorur per metoden e perhapjes

Metoda engjeshjes: aparatura e perdorur

Aparatura e perdorur me metoden e ngjeshmerise

3.1.2. Ndryshushmeria-aftesia marrjes se formes (Mobility)

Definohet me lehtesine me te cilen nje perzierje e betonit rrjedh neper pahite e

Definohet me lehtesine qe nje perzierje e betonit do te kompaktesohet,

3.2. Masa vellimore e betonit te njome

Masa vellimore e betonit paraqet nje tregues te mire te betonit qe e kemi

Aparatura per vleresimin e sasise se poreve ne masen e betonit

4. Vetite e betonit te ngurtesuar

Vetite e betonit te njome jane te rendesishme vetem ne oret e para, ku me pastaj

Percaktohet ne mostrat e pergaditura pas n-ditesh ngurtesimi, gjegjesisht para

4.2. Soliditeti ne shtypje

4.2.1. Forma, dimensionet dhe kerkesat tjera per kallupet

- ne forme cilindrike me dimensione

Per nje justifikim te perdorimit pervec mostrave kubike si me tradicionale , te

Meqenese definuam kallupet ne aspektin e formes dhe dimensioneve atehere kjo

4.2.3. Ekzaminimi i mostrave per vleresimin e soliditetit ne shtypje

Vleresimi I soliditetit ne shtypje behet ne mostrat e pergaditura dhe te

Nga barazimi (1) C : G 1 : m dhe C : R 1 : n

Fig.6- krijimi I structures se mbyllur QJDUUDIVKL,SDUHG\WH«