การเกิด Pulmonary Aspiration ระหว่างการให้ยาระงับ

ความรูส้ กึ แบบทัว่ ไปในโรงพยาบาลศรีนครินทร์:

อุบตั กิ ารณ์และสาเหตุ
กชกร พลาชีวะ พย.บ.,*
เทพกร สาธิตการมณี พ.บ.,*
สิริรัตน์ ตรีพุทธรัตน์ พ.บ.,*
วินิตา จีราระรื่นศักดิ์ วท.บ.,(พยาบาล)*
วิริยา ถิ่นชีลอง พยบ.บ.,*
พูนพิสมัย เงินภูเขียว วท.บ.,(พยาบาล)*

Abstract : Anesthesia Related Pulmonary Aspiration in Srinagarind Hospital: Incidence and

Causes
Palachewa K, B.N.,* Sathitkarnmanee T, M.D.,* Tribuddharat S, M.D.,*
Jeerararuensak
W, B.Sc. Nursing.,* Thinchelong V, B.N.,* Ngernpookhiew P, B.Sc. Nursing.*
* Department of Anesthesiology, Faculty of Medicine, Khon Kaen University, Khon
Kaen 40002

Background: Pulmonary aspiration give safe anesthesia. Objective: To study the

increases morbidity and mortality, leading to
acute respiratory distress syndrome (ARDS),
with the incidence of 30%, with among them,
mortality rate of 16%. Anesthesia personnel
should be aware, know the contributing factors
and factors minimizing the incident, in order to
incidence of anesthesia related pulmonary
aspiration and analyze the causes. Method: This
study was a retrospective descriptive and
analytical study. We analyzed 29,407 patients
received general anesthesia at Srinagarind Hospital
during October, 2006 and March, 2009. Result:

* ภาควิชาวิสัญญีวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ขอนแก่น 40002

Vol. 36, No.1, January - March 2010 Thai Journal of Anesthesiology 55

There were 19 cases of pulmonary aspiration
(7.6:10,000). The incidences were 4.4, 5.0, and
13.5 per 10,000 in 2007, 2008, and 2009 (first six
months), which was much higher than the THAI
study (2.7:10,000). Contributing factors were
conditions which prolonged gastric emptying
time, elective surgery, supine position, inexperienced
personnel and inadequate patient evaluation.
Factors minimizing the incident were high
vigilance, well experienced personnel and assistant.
Conclusion: There were 19 cases of pulmonary
aspiration, most of them occurred in patients
with conditions which prolonged gastric emptying
time in elective, intra-abdominal surgery and
บทนำ
หลังจากได้รับยาระงับความรู้สึกแบบทั่วไป
(general anesthesia) ผู้ป่วยจะหมดสติและสูญเสีย
รีเฟล็กซ์ (airway protective reflex) ในการป้องกัน
การสำลักอาหารหรือสิง่ ตกค้างลงหลอดลมหรือปอด
(tracheal / pulmonary aspiration) ซึ่งในระหว่างการ
ผ่าตัดบุคลากรวิสัญญีจะต้องเฝ้าระวังและควบคุม
ระบบหายใจอย่างใกล้ชิดเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะ
แทรกซ้อนของระบบทางเดินหายใจ ซึ่งอาจจะส่งผล
ให้เกิดความพิการและอันตรายได้ จากการศึกษาผูป้ ว่ ย
ที่ ไ ด้ รั บ การระงั บ ความรู้ สึ ก แบบทั่ ว ไปและเกิ ด
pulmonary aspiration พบอั ต ราการเกิ ด acute
respiratory distress syndrome (ARDS) ถึงมากกว่า
ร้อยละ 30 และพบอัตราการตายได้ถึงร้อยละ 161
ถึงแม้ว่าจะเป็นเหตุการณ์ที่พบได้ไม่บ่อย แต่บุคลากร
วิ สั ญ ญี ค วรต้ อ งทราบและตระหนั ก ถึ ง ปั จ จั ย เสี่ ย ง
ของการเกิดภาวะแทรกซ้อนรวมทั้งมีความรู้เกี่ยวกับ
วิธกี ารจัดการภาวะแทรกซ้อนดังกล่าว จากการทบทวน
56 วิสัญญีสาร ปีที่ 36 ฉบับที่ 1 มกราคม - มีนาคม 2553
esophagoscopy and during intubation period.
The human contributing factors were inexperienced
personnel and inadequate patient evaluation.
Factors which may minimize the incident were
high vigilance, well experienced personnel and
assistant, and applying rapid sequence induction
with cricoids pressure (RSI) in every case with
prolonged gastric emptying time.
Key words : General Anesthesia, incidence and
causes, pulmonary aspiration
Thai J Anesthesiology 2010: 36(1): 55-63
วรรณกรรมพบว่า ปัจจัยที่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด
ภาวะแทรกซ้อนได้แก่ กลุม่ ผูป้ ว่ ยอายุนอ้ ย กลุม่ ผูป้ ว่ ย
อายุ ม าก (extremes of age) ชนิ ด การผ่ า ตั ด เช่ น
ผ่าตัดบริเวณ esophagus ช่องท้องส่วนบน การอุดกัน้
หรือมีการโป่งพองของ esophagus หรือมี tracheoeso-
phageal fistula ผู้ป่วยไม่ได้งดอาหารและน้ำดื่มก่อน
มารับการระงับความรู้สึก ภาวะที่มีการเพิ่มความดัน
ในกระเพาะอาหาร หญิงมีครรภ์ อ้วน difficult airway
มีก้อนเนื้องอกในช่องท้อง ascites2
จากการศึ ก ษาอุ บั ติ ก ารณ์ ก ารสำลั ก อาหาร
หรือสิ่งตกค้างลงหลอดลมหรือปอด จากการให้ยา
ระงับความรูส้ กึ ในประเทศไทย (The Thai Anesthesia
Incidents Study : THAI Study) ปี 2548 พบ pulmonary
aspiration 2.7:10,0003 ดังนั้นคณะผู้วิจัยจึงสนใจที่
จะศึกษาอุบัติการณ์และปัจจัยที่ทำให้เกิด pulmonary
aspiration ระหว่างการให้ยาระงับความรู้สึกแบบ
ทั่วไปในโรงพยาบาลศรีนครินทร์ เพื่อที่จะนำมาเป็น
ข้ อ มู ล พื้ น ฐานในการปรั บ ปรุ ง งานบริ ก าร จั ด ทำ
แนวทางป้องกันและลดภาวะแทรกซ้อนที่เกิดขึ้น
กับผู้ป่วย
การศึ ก ษาครั้ ง นี้ มี วั ต ถุ ป ระสงค์ เ พื่ อ ศึ ก ษา
อุบตั กิ ารณ์และสาเหตุทที่ ำให้เกิด pulmonary aspiration
ระหว่ า งการให้ ย าระงั บ ความรู้ สึ ก แบบทั่ ว ไปใน
โรงพยาบาลศรีนครินทร์
วิธีการศึกษา
factors, contributing factors และ factor minimizing
การศึ ก ษานี้ ไ ด้ รั บ ความเห็ น ชอบจากคณะ-
กรรมการวิจัยในมนุษย์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เป็น
งานวิจัยเชิงพรรณนาและเชิงวิเคราะห์ชนิดย้อนหลัง
(Retrospective descriptive and analytical study)
เก็บข้อมูลย้อนหลังในการผ่าตัดทุกราย ตั้งแต่เดือน
ตุลาคม พ.ศ. 2549 จนถึงเดือนมีนาคม พ.ศ. 2552
ทำการเก็บข้อมูลผู้ป่วยที่ได้รับการให้ยาระงับความ
รู้ สึ ก แบบทั่ ว ไปและทบทวนข้ อ มู ล ที่ มี อ ยู่ เ ดิ ม จาก
แหล่งข้อมูลของกลุ่มงานบริหารความเสี่ยง และจาก
ข้อมูลในระบบฐานข้อมูลผู้ป่วยในคอมพิวเตอร์ ของ
ภาควิชาวิสญ ั ญีวทิ ยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ขอนแก่น นำข้อมูลทีไ่ ด้มาวิเคราะห์เป็นแบบ indepen-
dent reviewในแต่ละราย โดยวิสัญญีพยาบาลในกลุ่ม
Table 1 Incidents of pulmonary aspiration
Year Number of patients
2007 11,422
2008 12,074
2009 (first six month) 5,911
Average 29,407
Vol. 36, No.1, January - March 2010
บริหารความเสี่ยงที่มีประสบการณ์มากกว่า 15 ปี
จากนัน้ จึงมาประชุมหาข้อสรุปร่วมกันกับวิสญ ั ญีแพทย์
ที่ทำงานด้านบริหารความเสี่ยงมากว่า 25 ปี บันทึก
ข้อมูลลงในแบบฟอร์มรายงานการเกิดอุบัติการณ์
การสำลั ก อาหารหรื อ สิ่ ง ตกค้ า งลงหลอดคอหรื อ
ปอดที่ผู้ศึกษาต้องการศึกษา ตามแบบฟอร์มการเก็บ
ข้อมูล pulmonary aspiration มีรายละเอียดเกี่ยวกับ
patient characteristics, period of incident, surgical
incident สถิติที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูล แสดงค่าความถี่
และร้อยละ
ผลการศึกษา
จากการศึ ก ษาข้ อ มู ล ผู้ ป่ ว ยที่ ไ ด้ รั บ ยาระงั บ
ความรูส้ กึ จำนวน 29,407 ราย พบผูป้ ว่ ยทีม่ ี pulmonary
aspiration จำนวน 19 ราย คิดเป็น 7.6 :10,000 โดย
พบจำนวน 5 ใน 11,422 6 ใน 12,074 และ 8 ใน
5,911ราย ในปี 2550, 2551 และ 2552 (6 เดือนแรก)
คิดเป็นอุบัติการณ์ 4.3, 5.0 และ 13.5 ต่อ 10,000 ตาม
ลำดับ (table 1) ส่วนใหญ่เกิดในเพศหญิงมากกว่า
เพศชาย ASA class 2 ในช่วงอายุระหว่าง 15-64 ปี
ผู้ป่วยไม่อ้วนและใส่ท่อช่วยหายใจไม่ยาก (table 2)
Number of case Incidents (per 10,000)
5 4.3
6 5.0
8 13.5
19 7.6
Thai Journal of Anesthesiology 57
Table 2 Patient characteristics (N=19)
Data Number (%)
Sex
Male 7 (36.8)
Female 12 (63.2)
ASA Physical status
1 6 (31.6)
2 7 (36.8)
1E 3 (15.8)
2E 3 (15.8)
Age group (years)
0–1 2 (10.5)
2 – 14 5 (26.3)
15 – 64 10 (52.6)
> 64 2 (10.5)
BMI
< 28 15 (78.9)
> 28 4 (21.1)
Difficult intubation
Yes 1 (5.3)
No 16 (84.2)
Not stated 2 (10.5)

จากการศึกษาสาเหตุจากโรคและการผ่าตัดที่ สามารถเกิ ด ได้ ทุ ก บริ เ วณการผ่ า ตั ด แต่ ที่ พ บมาก

เกี่ยวข้องกับการเกิด Pulmonary aspiration พบใน
ผู้ป่วยที่มี prolonged gastric emptying time จำนวน
12 ราย (ร้อยละ 63.2) เป็นผู้ป่วยที่มารับการผ่าตัด
elective จำนวน 17 ราย (ร้อยละ 89.5) นอนท่านอน
หงายขณะผ่าตัด จำนวน 16 ราย (ร้อยละ 84.2) และ
ทีส่ ดุ คือการผ่าตัดบริเวณช่องท้อง (abdominal surgery)
จำนวน 4 ราย (ร้อยละ 21.1) รองลงมาคือการส่อง
หลอดอาหาร (esophagoscopy) จำนวน 3 ราย (ร้อยละ
15.8) (table 3)

58 วิสัญญีสาร ปีที่ 36 ฉบับที่ 1 มกราคม - มีนาคม 2553

Table 3 Disease and Surgical factors
Data Number (%)
Disease attributed to prolonged gastric emptying time
Yes 12 (63.2)
No 7 (36.8)
Type of surgery
Elective 17 (89.5)
Emergency 2 (10.5)
Position
Supine 16 (84.2)
Lateral 2 (10.5)
Not stated 1 (5.3)
Site of surgery
Abdomen 4 (21.1)
Esophagoscopy 3 (15.8)
Cesarean section 2 (10.5)
Superficial (hernia) 2 (10.5)
Breast (MRM) 1 (5.3)
Intra-oral 1 (5.3)
Peri-anal 1 (5.3)

การศึกษาช่วงเวลาทีเ่ กิด pulmonary aspiration ในช่วง induction จำนวน 5 ราย (ร้อยละ 26.3) และ
ขณะให้ยาระงับความรูส้ กึ พบว่าเกิดในช่วง intubation น้อยที่สุดที่มีจำนวนเท่ากันคือ ช่วง maintenance
มากที่สุดจำนวน 8 ราย (ร้อยละ 42.1) รองลงมาเกิด และ extubation จำนวน 3 ราย (ร้อยละ 15.9) (figure 1)

Figure 1 Period of incident

Vol. 36, No.1, January - March 2010 Thai Journal of Anesthesiology 59

 จากการศึกษาถึงปัจจัยน (contributing factors) พบจำนวน 16 ราย (ร้อยละ 33.3) ประเมินผู้ป่วยไม่ดี
ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเกิด pulmonary aspiration พบ 10 ราย (ร้อยละ 20.8) ขาดความรูแ้ ละการตัดสินใจ
ในระหว่างการให้ยาระงับความรู้สึก พบมากที่สุด 3 ไม่เหมาะสมพบ 7 ราย (ร้อยละ 14.6) (table 4)
อันดับแรก คือ ผูใ้ ห้ยาระงับความรูส้ กึ ขาดประสบการณ์
Table 4 Contributing factors
Data Number (%)
1. Inexperienced personnel 16 (33.3)
2. Incomplete patient evaluation 10 (20.8)
3. Lack of knowledge 7 (14.6)
4. Inappropriate decision making 7 (14.6)
5. Emergency situation 5 (10.4)
6. Inadequate pre-operative preparation 2 (4.2)
7. Inadequate/ineffective equipment 1 (2.1)
Note: Each case could have more than one factor

จากการศึกษาปัจจัยที่จะลดความผิดพลาดใน ราย (ร้อยละ 36.5) มีประสบการณ์เรื่องนั้น ๆ มา

การเกิด pulmonary aspiration ในระหว่างการให้ยา ก่อนจำนวน 17 ราย (ร้อยละ 32.7) และควรมีผู้ช่วย
ระงับความรู้สึก เรียงจากมากไปน้อย คือผู้ให้ยาระงับ ที่ มี ป ระสบการณ์ จำนวน 14 ราย (ร้ อ ยละ 26.9)
ความรู้สึกควรมีความระแวดระวังสูงพบจำนวน 19 (table 5)

Table 5 Factors minimizing incident

Data Number (%)
1. High vigilance 19 (36.5)
2. Well experienced personnel 17 (32.7)
3. Well experienced assistant 14 (26.9)
4. Adequate equipments 2 (3.9)

วิจารณ์
จากการศึ ก ษาครั้ ง นี้ พ บอุ บั ติ ก ารณ์ ก ารเกิ ด
pulmonary aspiration ในผู้ ป่ ว ยที่ ไ ด้ รั บ การให้ ย า
ระงั บ ความรู้ สึ ก แบบทั่ ว ไป จำนวน 19 ราย และ
เปรี ย บเที ย บแต่ ล ะปี ที่ ท ำการศึ ก ษา (พ.ศ. 2550 -
2552) พบอุบัติการณ์ 4.3 – 13.5 : 10,0004-6 ซึ่งพบ
ว่ า ข้ อ มู ล ที่ ไ ด้ จ ากการศึ ก ษาสู ง กว่ า การศึ ก ษาของ
THAI Study (ปี พ.ศ.2548) ที่พบอุบัติการณ์ 2.7 :
10,000 3 และจากผลการศึ ก ษาในต่ า งประเทศที่

60 วิสัญญีสาร ปีที่ 36 ฉบับที่ 1 มกราคม - มีนาคม 2553

Scandinavian hospital พบอุบัติการณ์ 4.7 : 10,000
ที่เกิดในผู้ป่วยที่ได้รับการให้ยาระงับความรู้สึกแบบ
ทั่วไป7 ส่วนสาเหตุการเกิด pulmonary aspiration
จากการศึกษาพบว่า ส่วนใหญ่เกิดในเพศหญิงมากกว่า
เพศชาย ASA class 2 (ร้อยละ 36.8) อยู่ในช่วงอายุ
15-64 ปี (ร้อยละ 52.6) ผู้ป่วยไม่อ้วน (ร้อยละ 78.9)
และใส่ท่อช่วยหายใจไม่ยาก ซึ่งคล้ายกับการศึกษา
ของ Suraseranivongse และคณะ แต่มขี อ้ มูลทีแ่ ตกต่าง
กันคือ เกิดในเพศชายมากกว่าเพศหญิง8 นอกจากนี้
ยั ง พบว่ า สอดคล้ อ งกั บ การศึ ก ษาของ Messahel
และคณะ ซึ่งพบว่าเกิดในเพศหญิงมากกว่าเพศชาย
เช่นกัน เกิดในอายุ 12-104 ปี แต่ไม่แบ่งชัดเจนว่าช่วง
อายุใดเกิดมากเกิดน้อย แต่พบในผู้ป่วยที่ได้รับการ
ใส่ท่อช่วยหายใจ laryngeal mask airway (LMA)
และ face mask9
จากการศึกษาสาเหตุการเกิดอุบัติการณ์จาก
การผ่าตัดพบว่าเกิดใน case elective (ร้อยละ 89.5)
มากกว่า case emergency (ร้อยละ 10.5) ทั้งนี้อาจ
เนื่องมาจากใน case emergency จะมีการเตรียมการ
อย่างดีในการป้องกัน aspiration โดยใช้เทคนิค rapid
sequence induction (RSI) with cricoid pressure10
ในขณะที่ elective case จะใช้เทคนิคนี้เฉพาะเมื่อ
มีข้อบ่งชี้หรือพิจารณาแล้วว่ามีความเสี่ยงที่จะเกิด
pulmonary aspiration ได้ ซึ่งพบผู้ป่วยที่มีโรคที่จะนำ
ไปสูภ่ าวะ prolonged gastric emptying time ถึงร้อยละ
63.2 และเกิดในผู้ป่วยที่จัดท่านอนหงายขณะผ่าตัด
(ร้อยละ 84.2) พบมากในการผ่าตัดบริเวณช่องท้อง
(ร้อยละ 21.1) รองลงมาคือการส่องหลอดอาหาร
(ร้อยละ 15.8) และการผ่าตัดอืน่ ๆ เช่นการผ่าตัดคลอด
(cesarean section), ไส้เลื่อน (hernia), ผ่าตัดรยางค์
(extremity) ซึ่งคล้ายกับการศึกษาของ Olsson และ
คณะ ที่พบในผู้ป่วย delayed gastric emptying time
Vol. 36, No.1, January - March 2010
(ร้อยละ 61) abdominal surgery (ร้อยละ 16) ผ่าตัด
บริเวณหลอดอาหาร (esophagus), หญิงมีครรภ์ และ
ที่ แ ตกต่ า งกั น คื อ พบว่ า เกิ ด ใน case emergency
(ร้อยละ 43) เป็นส่วนมาก7 ดังนั้นแนวทางหนึ่งใน
การลดอุ บั ติ ก ารณ์ นี้ คื อ ควรทำ RSI with cricoid
pressure ในผูป้ ว่ ยทีม่ ภี าวะ prolonged gastric emptying
time ทุกราย
จากศึกษาปัจจัยทีเ่ กีย่ วข้องกับการเกิด pulmonary
aspiration ครั้งนี้พบว่าผู้ให้ยาระงับความรู้สึกขาด
ประสบการณ์ ประเมินผู้ป่วยไม่ดีและการตัดสินใจ
ไม่เหมาะสม ทั้งนี้อาจเนื่องมาจากในหน่วยงานมีการ
เปลีย่ นแปลงบุคลากรในแต่ละปี เป็นสถาบันทีม่ งุ่ เน้น
การเรียนการสอนให้กับผู้ที่มาฝึกปฏิบัติงานหลาย
ระดับ ตั้งแต่นักศึกษาแพทย์ นักเรียนวิสัญญีพยาบาล
แพทย์ใช้ทนุ และแพทย์ประจำบ้านทีข่ าดประสบการณ์
จึงจำเป็นต้องฝึกปฏิบัติผู้มาเรียนให้มีประสบการณ์
ในการฝึกปฏิบัติให้มากยิ่งขึ้นเพื่อความปลอดภัยของ
ผู้ ป่ ว ยและพบว่ า ปั จ จั ย ที่ จ ะช่ ว ยลดอุ บั ติ ก ารณ์ ที่
เกิ ด ขึ้ น ได้ แ ก่ ความระแวดระวั ง ของผู้ ใ ห้ ย าระงั บ
ความรู้สึกมีประสบการณ์เรื่องนั้นมาก่อน และควร
มี ผู้ ช่ ว ยเหลื อ ที่ มี ป ระสบการณ์ ซึ่ ง จากการศึ ก ษา
ของ Messahel และคณะ แนะนำว่าสิ่งสำคัญสำหรับ
ความปลอดภัยของผู้ป่วย บุคลากรวิสัญญีจำเป็นต้อง
มี ป ระสบการณ์ ที่ ดี ดู แ ลสมาชิ ก ใหม่ แ ละผู้ ม าฝึ ก
ปฏิบัติงานอย่างใกล้ชิด ให้คำแนะนำที่เหมาะสม มี
ผู้เชี่ยวชาญติดตามการปฏิบัติงาน ประชุมพูดคุยและ
ทบทวนคุณภาพการปฏิบัติงานอย่างสม่ำเสมอโดย
การนำ case มาศึ ก ษาถึ ง สาเหตุ ว่ า เกิ ด ได้ อ ย่ า งไร 9
นอกจากนี้ในหน่วยงานควรร่วมกันจัดทำแนวทางใน
การป้องกันไม่ให้เกิด pulmonary aspiration โดยเฉพาะ
ในผู้ป่วยที่มีปัจจัยนำและมีความเสี่ยงสูง
Thai Journal of Anesthesiology 61
 สรุป
4. รายงานสถิ ติ ง านบริ ก าร. ภาควิ ช าวิ สั ญ ญี วิ ท ยา
การเกิด pulmonary aspiration หลังผู้ป่วยได้
รับการให้ยาระงับความรู้สึกแบบทั่วไปพบจำนวน
19 ราย ส่วนใหญ่พบในผู้ป่วยที่มี delayed gastric
emptying time ที่มารับการผ่าตัดแบบ elective ผ่าตัด
บริเวณช่องท้อง ส่องหลอดอาหาร และเกิดมากใน
ช่วงใส่ท่อช่วยหายใจ ส่วนปัจจัยนำที่เกี่ยวข้องมาก
ที่สุดคือ ผู้ให้ยาระงับความรู้สึกขาดประสบการณ์
และปัจจัยที่จะช่วยลดการเกิดอุบัติการณ์คือผู้ให้ยา
ระงับความรู้สึกต้องมีความระแวดระวังสูง และควร
ใช้ วิ ธี Rapid sequence induction with cricoid
pressure ในผู้ ป่ ว ยที่ มี ภ าวะ prolonged gastric
emptying time ทุกราย
เอกสารอ้างอิง
aspiration of gastric contents in anesthesia. The
1. Bartusch O, Finkl M, Jaschinski U. Aspiration
syndrome: epidemiology, pathophysiology,
therapy. Anaesthesist. 2008 May; 57(5): 519-30.
2. Prazeres, GDA. Pulmonary Aspiration. Anesthesiology
[serial on the Internet]. 2009 [cited 2009 Jul 5].
Available from : http://www.Medstudents.com.
br/anest/anest2.htm
3. Charuluxananan S, Punjasawadwong Y,
Suraseranivongse S, Srisawasdi S, Kyokong O,
Chinachoti T, et al. The Thai Anesthesia
Incidents Study (THAI Study) of anesthetic
outcomes: II. Anesthetic profiles and adverse
events. J Med Assoc Thai. 2005; 88(7): S14-29.
62 วิสัญญีสาร ปีที่ 36 ฉบับที่ 1 มกราคม - มีนาคม 2553
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น: 2549.
5. รายงานสถิ ติ ง านบริ ก าร. ภาควิ ช าวิ สั ญ ญี วิ ท ยา
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น: 2550.
6. รายงานสถิ ติ ง านบริ ก าร. ภาควิ ช าวิ สั ญ ญี วิ ท ยา
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น: 2551.
7. Olsson GL, Hallen B, Hambraeus-Jonzon K.
Aspiration during anaesthesia: a computer-aided
study of 185,358 anaesthetics. Acta Anaesthesiol
Scand. 1986; 30(1): 84-92.
8. Suraseranivongse S, Valairucha S, Chanchayanon
T, Mankong N, Veerawatakanon T, Rungreungvanich
M. The Thai Anesthesia Incidents Study (THAI
Study) of Pulmonary Aspiration : A Qualitative
Analysis. J Med Assoc Thai. 2005; 88(7): S76-
S83.
9. Messahel M, Al-Qahtani A.S. Pulmonary
Internet Journal of Anesthesiology [serial on the
Internet]. 2009 [cited 2009 Jul 2] ; 19(1) : [about
9p.]. Available from: http://www.ispub.com/
journal/the_internet_journal_of_anesthesiology/
volume_19_number_1/article/pulmonary_aspiration_
of_gastric_contents_in_anesthesia_a_review_
over_15_year_period.html
10. Meek ST, Vincent A, Dugan JE. Cricoid
pressure: can protective force be sustained. Br J
Anaesth. 1998; 80: 672-74.
การเกิด Pulmonary Aspiration ระหว่างการให้ยาระงับความรู้สึก
แบบทั่วไปในโรงพยาบาลศรีนครินทร์: อุบัติการณ์และสาเหตุ

บทคัดย่อ
บทนำ: การสำลักอาหารหรือสิ่งตกค้างลงหลอดลมหรือปอด (tracheal / pulmonary aspiration) จะส่งผล
ให้เกิดความพิการและอันตรายได้ พบอัตราการเกิด Acute respiratory distress syndrome (ARDS) ถึงมากกว่า
ร้อยละ 30 และพบอัตราการตายได้ถึงร้อยละ 16 บุคลากรวิสัญญีควรต้องทราบและตระหนักถึงปัจจัยเสี่ยง
ของการเกิดภาวะแทรกซ้อนรวมทั้งมีความรู้เกี่ยวกับวิธีการจัดการภาวะแทรกซ้อนเพื่อความปลอดภัยของ
ผู้ป่วย วัตถุประสงค์: เพื่อ ศึกษาอุบัติการณ์และสาเหตุที่ทำให้เกิด pulmonary aspiration ระหว่างการให้ยา
ระงับความรู้สึกแบบทั่วไปในโรงพยาบาลศรีนครินทร์ วิธีการศึกษา: เป็นงานวิจัยเชิงพรรณนาและเชิง
วิเคราะห์ชนิดย้อนหลัง เก็บข้อมูลย้อนหลังในการผ่าตัดทุกราย ตั้งแต่เดือนตุลาคม พ.ศ. 2549 จนถึงเดือน
มีนาคม พ.ศ. 2552 ทำการเก็บข้อมูลผู้ป่วยที่ได้รับการให้ยาระงับความรู้สึกแบบทั่วไปจำนวน 29,407 ราย
ผลการศึกษา: จากการศึกษาข้อมูลผูป้ ว่ ย พบผูป้ ว่ ยpulmonary aspiration พบจำนวน 19 ราย คิดเป็น 7.6 :10,000
และพบว่าเกิดอุบัติการณ์ ปี 2550, 2551 และ 2552 (6 เดือนแรก) คิดเป็น 4.3, 5.0 และ 13.5 ต่อ 10,000 ตาม
ลำดับ ซึ่งมีอัตราการเกิดมากกว่าการศึกษาของ THAI Study (2.7:10,000) สาเหตุการเกิดอุบัติการณ์ที่สัมพันธ์
กับโรคและการผ่าตัดพบว่าเกิดในผู้ป่วยที่มีภาวะ prolonged gastric emptying time, case elective ผู้ป่วยที่จัด
ท่านอนหงายขณะผ่าตัด ขาดประสบการณ์ ประเมินผู้ป่วยไม่ดี ปัจจัยที่จะช่วยลดอุบัติการณ์คือ บุคลากรผู้ดูแล
ผู้ป่วยควรมีประสบการณ์และความระแวดระวัง สรุปผล: การเกิด pulmonary aspiration หลังผู้ป่วยได้รับการ
ให้ยาระงับความรู้สึกแบบทั่วไปพบจำนวน 19 ราย ส่วนใหญ่พบในผู้ป่วยที่มี delayed gastric emptying time
ที่มารับการผ่าตัดแบบ elective ผ่าตัดบริเวณช่องท้อง ส่องหลอดอาหารและเกิดมากในช่วงใส่ท่อช่วยหายใจ
ส่วนปัจจัยนำที่เกี่ยวข้องมากที่สุดคือ ผู้ให้ยาระงับความรู้สึกขาดประสบการณ์ และปัจจัยที่จะช่วยลดการเกิด
อุบตั กิ ารณ์คอื ผูใ้ ห้ยาระงับความรูส้ กึ ต้องมีความระแวดระวังสูง และควรใช้วธิ ี rapid sequence induction (RSI)
with cricoid pressure ในผู้ป่วยที่มีภาวะ prolonged gastric emptying time ทุกราย

คำสำคัญ: การระงับความรู้สึกแบบทั่วไป, อุบัติการณ์และสาเหตุ, ภาวะที่มีการสำลักอาหารหรือสิ่งตกค้างลง

หลอดคอหรือปอด

Vol. 36, No.1, January - March 2010 Thai Journal of Anesthesiology 63