ΕΝΤΥΠΟ Β: ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Η Μηχανική Ενέργεια και η διατήρηση της

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Η Μηχανική Ενέργεια και η Διατήρηση της

ΕΝΤΥΠΑ Α1,Α2: ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1-2

ΕΝΤΥΠΟ Β: ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

0
ΕΝΤΥΠΟ Β: ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Η Μηχανική Ενέργεια και η διατήρηση της

1
 ΕΝΤΥΠΟ B: ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

1.1 ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Η Μηχανική Ενέργεια και η διατήρηση της

1.2 ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Φυσική : Ενέργεια –Μηχανική Ενέργεια

1.3 ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ

Φυσική Α’ Λυκείου. Οι μαθητές έχουν ήδη διδαχθεί τις έννοιες του έργου,
της κινητικής και της δυναμικής ενέργειας και το θεώρημα μεταβολής της
κινητικής ενέργειας.

1.4 ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Με το αναθεωρημένο Αναλυτικό Πρόγραμμα για την Α’ Λυκείου που
εφαρμόζεται για πρώτη φορά το σχολικό έτος 2011-12 διατηρήθηκε στην ύλη
η ενότητα 2.14 του σχολικού βιβλίου για τη Μηχανική Ενέργεια. Η ενότητα
2.1.5 (Συντηρητικές δυνάμεις) που συνδυάζονταν με την προηγούμενη
ενότητα αφαιρέθηκε από την ύλη οπότε δεν θα διδαχθεί.

1.4 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ

ΥΠΟΔΟΜΗ
Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες των δύο-τριών ατόμων στον προσωπικό
τους υπολογιστή στο Εργαστήριο Πληροφορικής. Εναλλακτικά, το μάθημα
μπορεί να γίνει στην αίθουσα με τη χρήση βιντεοπροβολέα. Το λογισμικό που
χρησιμοποιείται και πρέπει να είναι εγκατεστημένο είναι το Interactive
Physics 2005. Το λογισμικό αυτό προσφέρεται για προσομοιώσεις στη
Μηχανική και στις κινήσεις σωμάτων.

1.5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

 Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι όταν σε ένα σώμα επιδρά μόνο η
βαρύτητα, το άθροισμα της κινητικής και της δυναμικής ενέργειας
διατηρείται
 Να διαπιστώσουν πώς μεταβάλλονται οι συνιστώσες της Μηχανικής
Ενέργειας (Κινητική & Δυναμική) κατά την πτώση και την άνοδο ενός
σώματος
 Να μπορούν να διατυπώνουν την Αρχή Διατήρησης της Μηχανικής
Ενέργειας με διάφορους τρόπους
ΕΝΤΥΠΟ Β: ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Η Μηχανική Ενέργεια και η διατήρηση της
 Να χρησιμοποιούν τη διατήρηση της μηχανικής ενέργειας ως
εναλλακτικό τρόπο επίλυσης προβλημάτων της Μηχανικής αντί της
χρήση του 2ου νόμου του Νεύτωνα και των εξισώσεων της κίνησης
 Να χρησιμοποιούν τη διατήρησης της μηχανικής ενέργειας σε
προβλήματα ως εναλλακτικό τρόπο επίλυσης προβλημάτων της
Μηχανικής σε προβλήματα πλάγιων, οριζόντιων βολών, κινήσεων σε
κεκλιμένο επίπεδο κ.α.
 Να διαπιστώσουν ότι η Μηχανική Ενέργεια δεν διατηρείται όταν
υπάρχουν τριβές ή αντιστάσεις

1.6 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

2 Διδακτικές ώρες

2. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

2.1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Το σχολικό βιβλίο προσπαθεί να προσεγγίσει τη διατήρηση της μηχανικής
ενέργειας μέσω στατικών εικόνων (που αναφέρονται σε υποθετικά
πειράματα) ή μέσω επιδείξεων (τροχός του Maxwell). Υπάρχει μάλιστα και
μια μαθηματική «απόδειξη» η οποία ξεκινάει από το Θεώρημα Μεταβολής
της Κινητικής Ενέργειας και καταλήγει στην Αρχή Διατήρησης της Μηχανικής
Ενέργειας. Οι προσεγγίσεις όμως αυτές, ίσως δεν αρκούν για να «πείσουν»
τους μαθητές για τη διατήρηση της μηχανικής ενέργειας.

2.2 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΠΟΥ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ

Η διδακτική προσέγγιση που προτείνει το σχολικό εγχειρίδιο είναι
ικανοποιητική, η χρήση όμως των ΤΠΕ πλεονεκτεί γιατί :
α) Οι μαθητές πειραματίζονται και διαπιστώνουν οι ίδιοι τη διατήρηση της
μηχανικής ενέργειας
β) Μπορούν να εφαρμοσθούν γνωστικές θεωρίες μάθησης κάτι το οποίο
δεν είναι εύκολο ακολουθώντας την προσέγγιση του σχολικού βιβλίου.
Η προτεινόμενη διδακτική προσέγγιση είναι κατά κύριο λόγο η
εποικοδομητική διδασκαλία γιατί στο θέμα αυτό υπάρχουν αρκετά
μαθησιακά εμπόδια (εναλλακτικές ιδέες των μαθητών). Μερικές από αυτές
τις εναλλακτικές ιδέες των παιδιών που αφορούν την ενέργεια είναι οι εξής:
 Η ενέργεια καταναλώνεται ή φθίνει.
 Κάτι το οποίο δεν κινείται δεν μπορεί να έχει καθόλου ενέργεια.
 Η ενέργεια καταστρέφεται καθώς μετασχηματίζεται από μια μορφή σε
άλλη

3
ΕΝΤΥΠΟ Β: ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Η Μηχανική Ενέργεια και η διατήρηση της
 Όταν ένα σώμα αφήνεται να πέσει, η βαρυτική δυναμική ενέργεια
μετατρέπεται αμέσως όλη σε κινητική.
 Όταν ένα σώμα που αφήνεται να πέσει από κάποιο ύψος φτάνει στο
έδαφος, δεν έχει κινητική ενέργεια.
Οι μαθητές θα οδηγηθούν μέσα από εικονικά πειράματα να έρθουν σε
γνωστική σύγκρουση με τις αρχικές τους ιδέες και να εξάγουν μόνοι τους τα
συμπεράσματα τους σχετικά με τη Μηχανική Ενέργεια και τη Διατήρηση της.

2.3 ΤΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

1η διδακτική ώρα:
Στην 1η διδακτική ώρα οι μαθητές θα εργαστούν με το φύλλο εργασίας 1 με
τίτλο «Διατήρηση της μηχανικής ενέργειας».
Στην Α φάση γίνεται η ανάδειξη των ιδεών των μαθητών μέσα από δύο
δραστηριότητες :
 Στην πρώτη δραστηριότητα εξετάζεται μία περίπτωση ελεύθερης
πτώσης και ανιχνεύονται οι ιδέες των παιδιών για την ενέργεια που
έχει ένα σώμα σε διάφορα σημεία της τροχιάς του
 Στη δεύτερη δραστηριότητα μελετάται η συμπεριφορά του σώματος
αφού αναπηδά στο έδαφος (υποθέτουμε ότι η μπάλα και το έδαφος
είναι τελείως ελαστικά). Τίθενται πάλι ερωτήματα σχετικά με το είδος
της ενέργειας που έχει το σώμα καθώς ανεβαίνει και για το αν το σώμα
θα επιστρέψει στην αρχική του θέση.
Μέσα από αυτά τα ερωτήματα γίνεται προσπάθεια να αναδειχτούν οι
αντιλήψεις των μαθητών για το πώς μεταβάλλονται η κινητική, η δυναμική
ενέργεια και για το αν η συνολική ενέργεια του σώματος διατηρείται.
Στη Β φάση οι μαθητές καλούνται να εκτελέσουν τις προσομοιώσεις
«Μηχανική Ενέργεια1» και «Μηχανική Ενέργεια2». Με την πρώτη
προσομοίωση οι μαθητές ελέγχουν τις ιδέες που είχαν εκφράσει στην
προηγούμενη φάση μέσα από τη συμπλήρωση σχετικού πίνακα τιμών. Με τη
δεύτερη προσομοίωση, οι μαθητές παρατηρούν την κίνηση του σώματος και
διαπιστώνουν ότι το άθροισμα κινητικής και βαρυτικής δυναμικής ενέργειας
παραμένει σταθερό.
Στην Γ φάση γίνεται η διατύπωση των συμπερασμάτων. Οι μαθητές θα
εργαστούν σε ομάδες των τριών ατόμων, έτσι ώστε οι απαντήσεις τους να
γίνουν αντικείμενο διαλόγου και διαπραγμάτευσης. Καλούνται να
διατυπώσουν την έκφραση της μηχανικής ενέργειας E=K+U και την Αρχή
διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας. Ο καθηγητής καλείται να υποστηρίξει
τους μαθητές και να τους βοηθήσει στα σημεία που δεν προκύπτουν από την
προσομοίωση και εκεί που χρειάζεται να εισαχθούν νέες και άγνωστες στα
παιδιά έννοιες και διατυπώσεις.

4
ΕΝΤΥΠΟ Β: ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Η Μηχανική Ενέργεια και η διατήρηση της
Επίσης, υπάρχει μια μικρή άσκηση (ερώτηση 3) με την οποία οι μαθητές
εφαρμόζουν την αρχή διατήρησης της μηχανικής ενέργειας και μια ακόμη
άσκηση (ερώτηση 4) με την οποία οδηγούνται σε μια εναλλακτική διατύπωση
της αρχής αυτής (ΔΚ+ΔU=0).

2η διδακτική ώρα:
Στη 2η διδακτική ώρα οι μαθητές θα εργαστούν με το φύλλο εργασίας 2 με
τίτλο «Εφαρμογή της Αρχής Διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας».
Σ’ αυτήν την ώρα προτείνονται τρεις δραστηριότητες:
Στην 1η θα ακολουθηθεί η διδακτική προσέγγιση της καθοδηγούμενης
ανακάλυψης. Με τη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές θα διαπιστώσουν ότι η
αρχή διατήρησης της μηχανικής ενέργειας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την
επίλυση προβλημάτων κινηματικής πιο εύκολα, καθώς απαλείφεται ο
παράγοντας του χρόνου t και χρησιμοποιείται μόνο μία εξίσωση.
Στη 2η δραστηριότητα γίνεται εφαρμογή της διατήρησης της ενέργειας σε
περίπτωση οριζόντιας βολής, έτσι ώστε να φανεί ότι η χρήση της αρχής
διατήρησης της μηχανικής ενέργειας μπορεί να γενικευθεί σε εφαρμογές
οριζόντιων, πλάγιων βολών, κεκλιμένων επιπέδων και να βοηθήσει στην
επίλυση προβλημάτων που σε διαφορετική περίπτωση με τη χρήση των
εξισώσεων της κίνησης θα ήταν αρκετά πιο σύνθετη και πολύπλοκη.
Με την 3η δραστηριότητα γίνεται προσπάθεια να ανακαλύψουν οι μαθητές
τους περιορισμούς που έχουμε στη χρήση της Αρχής Διατήρησης της
Μηχανικής Ενέργειας και ότι δεν ισχύει όταν έχουμε τριβές, αντιστάσεις ή
άλλες απώλειες. Στη δραστηριότητα αυτή χρησιμοποιείται η εποικοδομητική
προσέγγιση, δηλαδή αρχικά γίνεται η ανάδειξη των ιδεών των μαθητών και
στη συνέχεια οι μαθητές με τη βοήθεια της προσομοίωσης παρατηρούν
εξάγουν τα συμπεράσματα τους. Μελετώνται τρεις περιπτώσεις:
 Χωρίς τριβές ή άλλες απώλειες
 Με μη απόλυτα ελαστικά σώματα
 Με αντίσταση του αέρα
Στο τέλος, οι μαθητές καλούνται να εκφράσουν μια γενικότερη διατύπωση
της αρχής διατήρησης της μηχανικής ενέργειας που να περιλαμβάνει και
τυχόν απώλειες από τριβές ή αντιστάσεις.