2.

1 Koordinasi Badan

Bab 2
Penyelarasan gerak balas
badan untuk bertindak balas
KOORDINASI terhadap perubahan di
BADAN persekitaran kita

Koordinasi Badan Uji Minda 2.1

Koordinasi saraf Koordinasi hormon/kimia
Dikawal dan diselaraskan Dikawal dan diselaraskan oleh Apakah yang berlaku sekiranya seseorang
oleh sistem saraf sistem endokrin
mengalami kecederaan pada bahagian saraf tunjang?

Berjalan, melihat, Pertumbuhan badan ,

menulis, bercakap, pembiakan, pengawalan Apabila koordinasi saraf tertentu tidak dapat berfungsi
mendengar, dan kepekatan darah dan dengan baik, seseorang itu mungkin akan lumpuh.
membaca pencernaan makanan

Kepentingan koordinasi badan

• Membolehkan badan menjalankan pelbagai aktiviti
• Membolehkan badan melindungi diri daripada ransangan luar
• Menjaminkan kesihatan dan kesejahteraan badan
 2.2 Sistem Saraf Manusia Sistem Saraf Manusia
Sistem saraf periferi
Sistem saraf pusat
Saraf yang menghubungkan sistem saraf
Sistem saraf terbahagi kepada: Merupakan pusat kawalan
pusat dengan reseptor dan efektor di
badan
bahagian-bahagian badan yang lain
Sistem saraf pusat
Sistem saraf periferi Sistem saraf Sistem saraf
Otak Saraf tunjang
soma autonomi
Utusan yang dibawa oleh sistem saraf Mengawal semua
aktiviti badan
Mengawal tindakan
refleks
Mengawal tindakan
terkawal
Mengawal tindakan
luar terkawal
ialah isyarat elektrik yang disebut
impuls. Saraf kranium Saraf spina
(daripada otak) (daripada saraf tunjang)
Mengawal tindakan: Mengawal tindakan:
bercakap, menghidu dan berjalan, menggaru, dan
melihat berlari

Sistem saraf
pusat
Sistem saraf
periferi
Uji Minda 2.2
Otak

Nyatakan tindakan yang dikawal oleh saraf spina

Saraf kranium Saraf tunjang
Saraf dan saraf kranium.
soma
Saraf spina
Saraf spina: Mengawal tindakan: berjalan,
menggaru, dan berlari
Saraf kranium: Mengawal tindakan: bercakap,
menghidu dan melihat
Sistem saraf
autonomi
 Neuron
Neuron deria Neuron motor
perantaraan
2.3 Koordinasi Saraf

Neuron
Definisi: Unit asas sistem saraf
Fungsi: Membawa impuls Kedudukan
Di tengah neuron Di tengah neuron Di hujung neuron
badan sel
Jenis neuron: neuron deria, neuron perantaraan dan neuron motor
Badan sel Mengawal semua aktiviti neuron

Membawa impuls dari Panjang

Pendek Berubah - ubah Panjang
dendrit ke badan sel Nukleus akson
Terminal
Dendron akson
Sitoplasma Dari neuron perantaraan
Arah Dari organ deria Dari neuron deria ke
keluar dari sistem saraf
Dendrit pergerakan /reseptor ke sistem neuron motor dalam pusat ke otot atau
impuls saraf pusat sistem saraf pusat efektor
Menerima impuls dari
neuron-neuron lain
Menghantar impuls Menghantar impuls dari
dan menghantar ke
Membawa impuls dari
sistem saraf pusat (otak
dendron Salut myelin Fungsi organ deria atau reseptor dari neuron deria ke atau saraf tunjang) ke
Akson -Melindungi akson/ dendron ke sistem saraf pusat neuron motor efektor (otot atau kelenjar)
Membawa impuls dari -Mempercepatkan pengaliran impuls
Sel badan ke efektor

Neuron perantaraan (Otak dan saraf tunjang)

Menghantar impuls
dari neuron deria
ke neuron motor
 Arah pergerakan impuls (maklumat)
Membawa impuls
Reseptor dari neuron deria ke
Neuron neuron motor
deria
Menerima Neuron
ransangan dan Membawa impuls
perantaraan (otak
menjana impuls dari reseptor ke
dan saraf tunjang)
neuron perantaraan

Neuron
Bertindakbalas
Efektor motor
terhadap ransangan

Hubungan Antara Reseptor, Neuron Dan Efektor Dengan Sistem Saraf Pusat
Reseptor dan efektor

Reseptor
Neuron Neuron
Sel di dalam organ deria yang mengesan ransangan akibat Impuls deria perantaraan
perubahan di persekitaran
Lima jenis organ deria: mata, telinga, lidah, hidung dan kulit Sistem saraf pusat

Efektor
Organ yang bergerak balas terhadap ransangan. Contoh: otot Otot
(Pengecutan otot)
dan kelenjar
Gerak
balas
Pankreas
(rembesan hormon)
 Uji Minda 2.3 2.4 Tindakan refleks dan deria kinestesis

Nyatakan jenis neuron dibawah Tindakan refleks

Maksud: gerak balas automatik terhadap ransangan tanpa
dikawal oleh otak
Dikawal oleh saraf tunjang
Kepentingan: elak daripada kecederaan serius
Contoh: sentakan lutut, bersin, menarik tangan apabila
tersentuk objek tajam/ panas, mengerdip mata untuk elak
A. C.
objek memasuki mata
B. Lintasan tindakan refleks disebut arka refleks

Carta aliran yang menunjukkan arka refleks

suatu tindakan refleks Tindakan refleks

Reseptor/ Impuls Neuron Impuls

Sinaps Neuron
organ deria deria Reseptor Neuron deria perantaraan

Impuls

Neuron
perantaraan

Impuls

Impuls Neuron Impuls

Efektor/ otot Sinaps
motor
Efektor Neuron motor
 Deria kinestesis

Deria kinestesis
Maksud: Deria yang menyedarkan kita tentang kedudukan dan
gerakan badan tanpa melihat
Kepentingan: Untuk mengimbang kedudukan dan koordinasi badan
Dibantu oleh serebelum dan salur separuh bulat dalam telinga
Penting bagi orang buta
Kinestesis disebabkan oleh reseptor – reseptor regang pada otot,
tendon, sendi dan ligamen
Reseptor regang sangat peka terhadap perubahan dalam regangan
semasa regangan berlaku
Ketegangan otot, tendon, sendi dan ligamen yang berubah akibat
gerakan akan meransangkan reseptor regang serta mencetuskan
impuls
Impuls dihantar ke otak untuk ditafsirkan
Seterusnya otak akan menghantar impuls ke bahagian-bahagian
badan yang terlibat untuk gerak balas

Deria kinestesis 2.5 Otak Manusia

Contoh: Terdapat tiga bahagian utama dalam otak

Mengenakan butang baju tanpa melihat manusia, iaitu:
Ahli sarkas berjalan atas tali Serebrum
Jurutaip menaip walaupun mata tertumpu pada teks Serebelum
Medula oblongata

Fungsi utama otak adalah untuk menerima impuls daripada

organ – organ deria, mentafsirkannya dan kemudian
menghantar impuls ke bahagian badan yang berkenaan
untuk bergerak balas

Otak manusia dilindungi tulang keras iaitu kranium

 Struktur Luaran Otak
Bahagian
Ciri khas
Otak
- Bahagian otak yang terbesar. - Mengawal aktiviti
-Permukaannya berlipat-lipat
untuk menambahkan
luas permukaan supaya dapat
Serebrum menempatkan lebih neuron.
-Terdiri daripada hemisfera kiri - mengawal pergerakan
dan hemisfera kanan.
- Hemisfera kiri mengawal
pergerakan badan di sebelah
kanan.
- Hemisfera kanan mengawal
pergerakan
badan di sebelah kiri.
- Merupakan pusat kawalan
tindakan terkawal.
Keratan Membujur Otak
Jirim kelabu
Jirim putih
Serebrum
Medula
oblongata Serebelum
Fungsi
Bahagian
Ciri khas Fungsi
Otak
mental seperti - Terletak di bahagian bawah
- Mengawal keseimbangan
pemikiran, ingatan, dan serebrum dan di belakang medula
badan
perasaan emosi. oblongata
- Mengawal deria seperti - mengkoordinasikan
Serebelum - Mempunyai permukaan berlipat
penglihatan, pendengaran, aktiviti otot seperti
- lipat
bau dan sentuhan. berjalan dan berlari
- Mengawal aktiviti seperti
otot (pengecutan dan mengayuh basikal
pengenduran otot seperti - Mengawal tindakan luar
berjalan, menulis dan kawal seperti bernafas,
berlari. - Menghubungkan otak dan saraf tekanan darah, denyutan
Medula tunjang jantung, pncernaan
oblongata - Merupakan pusat kawalan makanan, peristalsis,
tindakan luar kawal batuk, bersin, muntah,
perembesan air liur, dan
enzim.
 Ringkasan bahagian otak dan fungsinya
(termasuk saraf tunjang) Tindakan Terkawal
Serebrum
- Mengawal aktiviti Serebelum
mental, deria, dan - Mengawal
Tindakan kawal: Jenis tindakan kita sedari dan
pergerakan otot keseimbangan badan dilakukan mengikut kehendak kita.
- Contoh aktiviti: - Contoh aktiviti:
berfikir, melihat dan berbasikal Dalam suatu tindakan terkawal, impuls akan
berjalan mengalir dari reseptor ke serebrum (dalam otak) dan
kemudian ke efektor

Medula Oblongata
- Mengawal tindakan Neuron motor
Neuron deria
luar kawal Saraf tunjang
- Contoh aktiviti: - Mengawal tindakan Reseptor Serebrum Efektor
pernafasan, kadar refleks
denyutan jantung dan
bersin Aliran impuls dalam suatu tindakan terkawal

Carta alir menunjukkan suatu contoh tindakan

Tindakan Luar Kawal
terkawal apabila melihat seekor anjing

Tindakan luar kawal ialah tindakan yang berlaku

impuls Mata (reseptor
impuls secara automatik
Rangsangan menghasilkan Otak
impuls)
impuls

Keputusan dibuat
(anjing itu garang)

Gerak balas otot (kaki

bergerak meninggalkan impuls
tempat itu
Perbandingan antara Tindakan Terkawal dan Tindakan Luar Kawal
Kesan Kecederaan pada Bahagian Tertentu di Otak
Tindakan terkawal Perbezaan Tindakan luar kawal
Kecederaan pada
Tindakan yang kita sedari Jenis gerak balas Automatik bahagian yang Kecederaan pada
mengawal pergerakan bahagian yang
Bermula di otak Rangsangan Tiada rangsangan
Mengakibatkan lumpuh pada mengesan
sesetengah bahagian badan
Contoh: anggota tangan / kaki
rangsangan bunyi
Bahagian otak yang Mengakibatkan pekak
Serebrum Medula oblongata
mengawal tindakan
Kecederaan pada bahagian
Dari otak ke otot melalui Dari medula oblongata ke yang mengesan rangsangan Kecederaan pada
Penghantaran impuls bahagian yang
saraf tunjang organ-organ dalaman bau dan rasa
mengesan rangsangan
Otot-otot rangka seperti Bahagian yang bergerak Organ-organ dalaman Mengakibatkan kegagalan untuk penglihatan
otot biseps balas seperti jantung mengesan bau dan rasa Mengakibatkan buta

Sistem saraf soma Jenis saraf yang terlibat Sistem saraf autonomi Kecederaan pada Kecederaan pada
Denyutan jantung,
medula oblongata serebelum
Menjejaskan semua tindakan Mengakibatkan kehilangan
Menulis, bercakap, peristalsis, pernafasan, luar kawal dan boleh keupayaan untuk
berjalan, mendengar dan Contoh tindakan tindakan refleks, mengakibatkan kematian mengimbangi badan
menari pembesaran dan
pengucupan anak mata

Perbandingan Antara Sistem Endokrin Dengan Sistem Saraf

2.6 Koordinasi Hormon/Kimia Dalam Badan

Hormon
Bahan kimia yang dirembeskan oleh kelenjar
endokrin
Protein yang kompleks
Memulakan kebanyakan tindak balas kimia yang
berlaku dalam badan
Dihasilkan dalam kuantiti yang kecil dan
diangkut oleh sistem peredaran darah ke seluruh
badan
Kelenjar Endokrin dan Fungsinya
Kelenjar Endokrin dan Fungsinya

Sistem endokrin terdiri daripada kelenjar

endokrin, iaitu kelenjar tanpa duktus yang
merembeskan hormon terus ke dalam aliran darah
Sistem endokrin manusia terdiri daripada:
Kelenjar pituitari
Kelenjar tiroid
Kelenjar adrenal
Pankreas
Ovari
Testis

Jenis-jenis Hormon Dan Fungsinya

 Kesan Ketidakseimbangan Hormon Pada Kesihatan
Hormon Kesan kekurangan hormon Kesan kelebihan hormon

• Kretinisme: Perkembangan fizikal

dan mental kanak-kanak terbantut
Goiter (bengkak pada kelenjar
• Orang dewasa pula akan mengalami
tiroid) dan meningkatkan kadar
Tiroksina pemgumpulan lemak yang
metabolisme, degupan jantung,
berlebihan di bawah kulit. Kulit
serta mengalami keresahan
kelihatan kasar dan nampak
keletihan
Diabetes melitus: aras gula yang Hipoglisemia: penurunan gula
Insulin tinggi dalam darah dan gula terkandung dalam darah secara mendadak,
dalam urin boleh koma
Kegergasian pada kanak – kanak
Hormon
Akromegali pada orang dewasa;
pertumbuhan Kekerdilan
pertumbuhan luar biasa pada
(GH)
tulang tangan, kaki dan tengkorak Kekurangan iodin menyebabkan kelenjar
Kelebihan ciri-ciri lelaki dan
Testosteron
Menghalang perkembangan ciri-ciri
seks sekunder pada lelaki
mencapai tempoh matang yang tiroid bengkak (goiter)
awal (akil baligh)
Kelebihan ciri-ciri perempuan dan
Menghalang perkembangan ciri-ciri
Estrogen mencapai tempoh matang yang
seks sekunder pada perempuan
awal (akil baligh)

Gagal melahirkan anak pada

Progesteron Keguguran pada peringkat embrio
tempoh yang sepatutnya

Perbandingan Antara Koordinasi Saraf Dan Koordinasi Hormon

2.7 koordinasi antara sistem saraf dengan sistem endokrin Koordinasi
Koordinasi saraf Persamaan kimia/hormon

Sistem saraf (a) Memainkan peranan dalam Sistem endokrin

menyelaras dan membetulkan aktiviti
pelbagai sistem badan.
Kedua-dua sistem saraf dan sistem endokrin adalah (b) Menghasilkan tindakan yang betul
apabila menerima rangsangan
penting dalam menyenggarakan aktiviti badan.
Perbezaan
Kawalan hormon berbeza daripada kawalan saraf Rangkaian neuron, otak dan Kelenjar endokrin (kelenjar
Komponen
dalam beberapa aspek. saraf tunjang tanpa duktus)
Impuls elektrokimia Agen yang terlibat Bahan kimia organik (hormon)

Gentian saraf Pengangkutan Salur darah

Kepantasan
Cepat tindakan
Perlahan

Jangka pendek Tempoh Jangka panjang

keberkesanan
Kawasan lebih luas; keseluruhan
Organ spesifik Kawasan sasaran badan
 2.8 Kesan Penyalahgunaan Dadah terhadap 2.8 Kesan Penyalahgunaan Dadah terhadap
Koordinasi Badan dan Kesihatan Koordinasi Badan dan Kesihatan

Cara pengambilan: dihisap, disuntik, dihidu dan

Dadah: bahan kimia yang boleh mengubah fungsi dimakan.
dan fisiologi badan.
Kesan buruk penyalahgunaan dadah:
Bidang perubatan: digunakan untuk merawat Ketagihan
pesakit. Penagih perlu dadah yang berterusan untuk mencapai
Penyalahgunaan dadah: pengambilan dos yang ketenangan jiwa dan menghilangkan kesan-kesan
berlebihan bukan tujuan perubatan dan tanpa fizikal seperti kekejangan otot, menggeletar, muntah
dan cirit-birit
nasihat doktor.
Kemerosotan kesihatan
Penyalahgunaan dadah boleh mengakibatkan Koordinasi badan
ketagihan dan menjejaskan kesihatan. Merangsang gerak balas
Melambatkan gerak balas
Halusinasi atau khayalan

Jenis-jenis Dadah dan Ciri-cirinya

Dadah Yang Diambil Oleh Penagih Dadah
Jenis dadah Contoh Ciri-ciri

- Mengurangkan tekanan
- Morfin - Menenteramkan fikiran Jenis dadah Sumber dadah
Depresen - Heroin seseorang
- Barbiturat - Melambatkan tindakbalas
terhadap rangsangan Candu - Diperoleh daripada bunga pokok popi
- Meningkatkan kadar
- Amfetamin metabolisme badan Morfin - Bahan berwarna perang yang diproses daripada candu
Stimulan
- Nikotina - Menjadikan seseorang
lebih aktif
Heroin - Serbuk putih atau perang yang diproses daripada morfin
- Morfin
- Melegakan kesakitan dan
Opiat - Heroin - Daun dan bunga kering daripada tumbuhan Cannabis
kegelisahan Ganja
- Kokain
sativa
- Menyebabkan khayalan
- Ganja
Halusinogen - Menyebabkan kegilaan
- LSD
dan kematian
 Hubungan antara Candu, Morfin Dan Heroin

Candu
Diproses untuk menghasilkan

Bunga popi Cannabis sativa

Morfin

Diproses untuk menghasilkan

Heroin
Heroin Morfin

Kesan Penyalahgunaan Dadah Terhadap Koordinasi

Badan Dan Kesihatan Kesan Buruk Penyalahgunaan Dadah
Halusinasi
Jenis Merangsang gerak balas badan
Kesan buruk Dadah seperti ganja mengganggu
Dadah Dadah seperti amfetamin fungsi otak terutamanya dari
• Mata dan hidung berair • Berat badan menurun mengaktifkan sel-sel otak dan persepsi jarak, ruang dan masa.
meningkatkan kadar metabolisme. Dadah ini menyebabkan khayalan,
• Penonjolan mata • Cirit-birit
Pengguna menjadi lebih aktif, tidak kegilaan dan kematian
Heroin dan • Badan menggigil • Tidak dapat tidur dapat tidur dan bersikap agresif
morfin • Kehilangan selera makan • Kekejangan abdomen
• Menyebabkan ketagihan • Cepat naik marah Kesan buruk penyalahgunaan dadah
• Loya dan muntah • Koordinasi badan terjejas terhadap koordinasi badan dan
kesihatan
• Tidak dapat tidur
Kokain
• Gangguan psikologi
Melambatkan gerak balas badan
• Tidak dapat tidur - Dadah seperti heroin, morfin, dan Jangkitan penyakit
Amfetamin • Penyakit kulit barbiturat melambatkan gerak balas Perkongsian jarum suntikan antara
• Gangguan psikologi sistem saraf terhadap rangsangan penagih dadah menyebabkan
LSD • Depresi dan keinginan membunuh diri - - Pengguna berasa mengantuk dan jangkitan penyakit seperti AIDS dan
kurang sedar akan persekitarannya hepatitis B
Barbiturat • Kekejangan yang boleh menyebabkan kematian

Faktor Yang Mempengaruhi Penyalahgunaan Dadah
Dorongan perasaan ingin tahu
Terpengaruh oleh kawan-kawan
Kurang kesedaran bahaya dadah
Masalah keluarga
Tidak berpegang teguh pada nilai-nilai kerohanian
yang berdasarkan kepercayaan agama
Mengelakkan diri daripada masalah peribadi
keseronokan
2.9 Kesan Pengambilan Alkohol Secara
Berlebihan Terhadap Kesihatan
Minuman beralkohol mengandungi etanol.
Etanol dihasilkan daripada daripada penapaian
glukosa oleh yis.
Contoh-contoh minuman beralkohol ialah bir,
wiski,vodka, rum dan brandi.
Minuman ini dikategorikan sebagai minuman
keras kerana kandungan alkoholnya yang tinggi.
Langkah-langkah Pencegahan
Pemeriksaan yang ketat
Pendidikan
Untuk memberi pengetahuan tentang bahaya dadah
Aktiviti kokurikulum untuk mengisi masa lapang
Hukuman berat
Hukuman berat terhadap pengedar dadah
Pusat pemulihan penagih dadah
Dibina untuk merawat penagih dadah sperti meringankan gejala ketagihan
Mendedahkan penagih kepada pendidikan agama dan pendidikan moral untuk
membimbing mereka kearah kehidupan yang sihat
Program masa lapang
Diserap dalam aktiviti ko-kurikulum
Program Rakan Muda
Agar golongan muda dapat membina sikap hidup yang positif
Perhubungan kekeluargaan yang mesra
Keluarga yang mesra dan sihat dapat memberikan suasana tenteram
Kasih sayang daripada ibu bapa dapat membantu mengubati masalah anak-anak
remaja
Kesan-kesan pengambilan minuman beralkohol
secara berlebihan
Melambatkan kadar penghantaran impuls saraf dan
mempengaruhi sistem saraf pusat.
Merosakkan sel-sel hati,mengurangkan penghasilan hempedu,
dan menyebabkan sirosis hati (tisu berparut), hepatitis dan
kanser hati.
Mengakibatkan pengecutan otak dan kerosakan otak.
Gerak balas peminum terhadap keadaan kecemasan adalah
perlahan.
Pemandu tidak dapat memandu dengan selamat kerana
penglihatannya kabur, pendengaran kurang baik dan reaksinya
perlahan.
Ibu hamil yang mengambil arak boleh menyebabkan bayinya
menghidapi kecacatan jantung, otak terbantut, saiz kecil, cacat
dan terencat akal.
 Alkohol boleh melembabkan aktiviti otak dan
saraf tunjang Pengecutan
bahagian otot

Mengambil alkohol Alkohol menyebabkan Pemusnah

akan memberi kesan koordinasi minda otot jantung
terganggu dan refleks Sirosis hati
buruk kepada
bahagian serebrum lambat
Ulser perut
Kesihatan fetus dalam
kandungan terganggu

Ketagihan alkohol
membawa kesan buruk
kepada medula
oblongata yang
mengawal denyutan
jantung dan pernafasan

2.10 Kepentingan Minda Yang Waras Dan Sihat Faktor-faktor Yang Mempengaruhi Minda

Minda Faktor luaran Faktor dalaman

Minda ialah keupayaan otak berfikir dan

menaakul. • Faktor sosial seperti •Kecederaan bahagian otak akibat penyakit atau
Minda yang sihat membolehkan seseorang keluarga dan rakan kemalangan boleh mengganggu kesihatan minda.
membuat pertimbangan yang logik sebelum sebaya.
bertindak. •Ketidakseimbangan hormon dalam badan seperti
• Keadaan kekurangan hormon tiroid membantutkan
Seseorang yang mempunyai minda yang sihat akan persekitaran seperti perkembangan kanak-kanak.
menunjukkan ciri-ciri seperti berfikiran positif , keadaan cuaca dan
berdikari, bersifat penyayang, dan suhu. •Penyalahgunaan dadah menyebabkan seseorang
berkhayal dan otaknya tidak dapat berfungsi dengan
bertanggungjawab. • Tekanan mental baik.
Seseorang yang mempunyai minda yang tidak akibat pengalaman yang
sihat mempunyai harga diri yang rendah, mudah mendukacitakan •Pengambilan alkohol yang berlebihan
mengakibatkan seseorang berfikir secara tidak logik.
menjadi marah, mudah berasa rungsing, dan
sukar hendak mengawal emosinya.