Sáng sớm Hội An

Tác giả: Ngọc Trân vietphongsu.com

Thường đến gần bảy giờ sáng, đường phố Hội An vẫn thưa thớt, hầu như chỉ có
những người lao động lam lũ qua lại. Họ bán báo, bán chuối, bán bắp …

Sáng sớm. Hội An khá yên tĩnh. Trời mưa lâm thâm, phố xá thưa thớt. Nhưng một số em
học sinh đã đi đến trường, một vài người ngồi uống cà phê ở ngã tư Phan Châu Trinh -
Nguyễn Huệ. Thỉnh thoảng lại thấy một người chạy xe gắn máy chở hàng ra chợ Hội An.

Nhiều đường của Phố Cổ yên tĩnh suốt cả ngày.

Của buôn bán lề đường

Hầu như chưa có hàng quán lớn nào mở cửa. Trên lề đường Nguyễn Huệ gần chợ, một
vài người đang dọn ra nào rau quả, bánh đậu xanh khô, bánh thuẫn (các đặc sản Phố Cổ)
và kẹo dừa.

Cũng trên lề đường, một phụ nữ đang bày hàng gốm, chuẩn bị đón khách. Chị cho biết
mình tên Đặng Thị Thông, năm nay 41 tuổi, có đến... 11 đứa con và buôn bán ở đây đã
được 18 năm. Chị bán nhiều loại đồ gốm lưu niệm, trong đó có 12 con giáp, rỗng ruột, có
lỗ để thổi như còi. Chị còn bán cả tượng Apsara của người Chăm, cư dân đông đảo nhất
vùng đất này trước đây. Và tượng chú bé đứng tè nổi tiếng của Bỉ. Quả là Đông Tây giao
hòa.
Chị Thông cho biết khách mua hàng, Tây Ta đủ cả. Khách nước ngoài mua nhiều vào
mùa đông, tức từ tháng 8 đến tháng 12. Người Việt mua nhiều vào dịp Tết.

Chị nói mình lấy hàng ở làng gốm Thanh Hà, cách trung tâm Hội An chừng 5-7 phút đi
xe gắn máy. Từ khoảng 500 năm trước, ngôi làng này đã chuyên nghề gốm, từng có thời
kỳ cực thịnh, nổi tiếng với các đồ gốm và đất nung được bán khắp miền Trung. Sau đó
nghề này dần bị lãng quên và mai một. Tuy nhiên, chừng gần 20 năm nay, nhờ khách du
lịch, nó đã được khôi phục.

Chị chia sẻ thêm: “Đây là nghề truyền thống nên chính quyền Hội An mới cho bán trên
vỉa hè. Có năm người nữa bán với tôi. Mỗi tháng mỗi người chỉ phải đóng thuế 100.000
đồng.”

Một người dân buôn bán ở lề đường Phố Cổ.

Lại tiếp tục đi, xuống chợ Hội An (được trùng tu năm 2011). Trước cửa chợ, những năm
gần đây có một gánh mì Quảng rất ngon. Mỗi khi về Phố Cổ, hầu như sáng nào tôi cũng
đều ghé ăn. Nhưng giờ không thấy nữa, vì chỗ này nay chính quyền đã cấm buôn bán.

Trước cửa chợ vẫn còn một cái giếng, mái che lợp ngói vẩy cá đỡ bằng cột gỗ. Người địa
phương gọi nó là giếng Máy vì có ròng rọc thả gầu và kéo nước lên như... máy, dẫu
không dùng động cơ. Tại đây, ai ai cũng có thể múc nước để dùng. Không biết giếng xuất
hiện từ khi nào mà lòng giếng bám đầy rêu xanh; nước dâng cao, cách miệng giếng
chừng hai mét.
Của người cần lao

Phố Cổ sáng sớm dường như thuộc về những người lao động lam lũ. Ông Nguyễn
Đường, đã 82 tuổi, nhưng hằng ngày vẫn gánh nước thuê trong Phố. Ông cho biết mình
làm công việc này đã gần 40 năm rồi; mỗi đôi nước được trả công 5.000 đồng, cũng có
người thương tình cho thêm. Gia đình ông không thuộc hộ nghèo.

Theo quy định của Chính phủ về chuẩn hộ nghèo thành thị giai đoạn 2011-2015, hộ
nghèo là hộ mà thu nhập bình quân của mỗi cá nhân trong hộ phải dưới 500.000
đồng/tháng. Đúng là gia đình ông Đường đang “kinh doanh vận tải”. Con trai ông bị tâm
thần nhẹ, cũng đi gánh nước, kiếm hơn 1.000.000 đồng/tháng. Nhưng nói gì thì nói, tuổi
trên 80 như ông mà vẫn phải kinh doanh vất vả như thế thì thiệt quá tội.

Ông Đường nói rằng ông lấy nước từ giếng Bá Lễ chứ không phải giếng Máy. Giếng tên
Bá Lễ vì do một người phụ nữ cùng tên bỏ tiền ra để trùng tu trước đây, trong thời Pháp
thuộc (không ai nhớ rõ năm nào).

Nước giếng Bá Lễ chuyên được dùng để làm bánh phở, bánh cao lầu, pha cà phê. Nó
chưa bao giờ được dùng cho tắm táp hoặc giặt giũ. Người Hội An cho rằng nước giếng -
không phèn, mát lạnh, sẽ làm cho món ăn thêm ngon. Một số khách du lịch, khi thăm Phố
Cổ, đã tìm đến đây, uống một ngụm để thưởng thức hương vị của nó.

Đã đến gần 7 giờ, đường phố vẫn thưa thớt. Hầu như chỉ có những người lao động như
ông Đường qua lại. Đó là những người bán báo, bán chuối, bán bắp…

Một người dân gánh rau quả đi bán dạo.

Lại tiếp tục đi trên đường Trần Phú về hướng chùa Cầu. Nhiều căn nhà cổ gần chợ trồng
cây bông giấy trên cao chìa ra cả ngoài đường.

Đường Trần Phú có nhiều nhà cổ. Nhưng thỉnh thoảng lại thấy chen vài ngôi nhà cửa sắt,
một lầu, đúc bê tông, như nhà số 84 và 86, nhà số 92 và 94. Theo ông Hoàng Duy, nhà
báo tại Hội An, những căn nhà này trước đây cũng cổ, nhưng có lẽ bị hư hại nhiều nên
các chủ nhà đã xây lại, từ trước năm 1975. Sau năm đó, không có nhà kiểu bê tông được
xây trong Phố Cổ.

Hiện nay, trong Phố Cổ có khoảng 20 căn nhà như thế. Chủ hộ đã được vận động xây
dựng lại nhà theo kiểu cổ. Nhưng chắc họ không muốn vì nhà kiểu bê tông, kéo cửa sắt
mặt tiền rộng rãi, tự kinh doanh hoặc cho thuê đều tiện lợi. Hoặc muốn nhưng lực bất
tòng tâm: trùng tu một nhà cổ với các cấu kiện gỗ phải tốn rất nhiều tiền.

Trên đường Trần Phú, ngoài các cửa hàng bán đồ lưu niệm, vải vóc còn có một số hàng
quán. Bên kia đường, đối diện xéo với các căn nhà cửa sắt, có quán cao lầu Trung Bắc
khá nổi tiếng. Ngày trước quán chỉ bán cao lầu, còn giờ thì có thêm nhiều món như hoành
thánh, bánh bao, bánh vạc, bánh xèo, cơm gà… và cả... pizza và spaghetti. Hẳn do phải
chiều ý khách du lịch.

Món cao lầu đặc trưng của Hội An.

Cao lầu là một món ăn đặc trưng của người Phố Cổ. Nó gồm sợi mì dai màu vàng, ăn với
thịt heo xá xíu, rau sống và một ít nước dùng. Sợi mì được làm từ gạo với nước giếng Bá
Lễ và tro của cây tràm ở cù lao Chàm. Phải ngâm, xay, ép, luộc, nhồi, cán, hấp, cắt mới ra
sợi mì. Quả rất đặc biệt, công phu và khó làm.
Thực ra, giờ đã có người Hội An ở Gò Vấp, TP.HCM sản xuất sợi mì này nhưng với...
nước của nhà máy nước Thủ Đức.

Vẫn chưa được chuẩn

“Phố đi bộ và xe thô sơ” tại Hội An nay được dịch là “Walking and Cycling Town”. Cách
dịch này tương đối khá hơn một chút so với trước đây: “Walking street and primitive
vehicle”. Tuy nhiên, muốn chuẩn hơn thì nên sửa thành “Pedestrians and Non-Motorized
Vehicles Only” hoặc “This Street for Pedestrians and Non-Motorized Vehicles Only”.

Ngoài chuyện dịch chưa chuẩn nói trên, Hội An còn nhiều nơi dùng tiếng Anh ngô nghê,
thậm chí sai sót như tại các khách sạn, Bảo tàng Văn hóa Sa Huỳnh, Bảo tàng Gốm sứ
Mậu dịch. Và cả công viên lưu niệm ông Kazik, một kiến trúc sư Ba Lan quá cố có công
lớn trong bảo tồn, phát huy vốn cổ của Hội An cùng Khu Di tích Tháp Chăm Mỹ Sơn.

Bảo tàng Văn hóa Sa Huỳnh đang được chính quyền Hội An cho nâng cấp. Nhân cơ hội
này, chắc nên “nâng cấp” luôn cả chữ nghĩa - tiếng Anh lẫn tiếng Pháp vì tiếng Pháp ở đây
cũng bị viết… sai.

Tác giả: Ngọc Trân vietphongsu.com