TEKNİK

KULLANMA KILAVUZU HAZIRLANMASI

Mak. Müh. Ali ÖZGENÇ

Kalite Güvence Müdürü, ERENSAN
Özet: Yeni bir özet yazabilir misiniz?

Tanıtma ve kullanma kılavuzları ürünün tamamlayıcı bir parçası olarak düşünülmelidir. Olmaması ya da
yeterli olarak hazırlanmaması halinde, yasal mevzuat tarafından ürün güvenliğinin yeterli olmadığı
varsayılır.Bu yazıda tanıtma ve kullanma kılavuzlarının hazırlanması sırasında dikkat edilmesi gerekli
olan hususlara dikkat çekilmesi amaçlanmıştır.

1. Tanıtma ve Kullanma Kılavuzlarının Önemi

“Kullanma Kılavuzu”, ürünün doğru ve güvenli bir şekilde kullanılabilmesi için, ürün ile ilgili teknik
özellikler ve işletme bilgileri gibi gerekli bilgilerin kullanıcıya verilmesi amacıyla hazırlanan resim,
fotoğraf ve açıklayıcı metinlerden oluşan doküman olarak tanımlanabilir.Kullanma kılavuzları ürünle
ilgili taşıma , montaj ve işletme bilgilerini kullanıcıya aktaran dokümanlar oldukları için ürünün doğal
bir parçası ve ürünün tamamlayıcısı olarak kabul edilir.

Türk ulusal mevzuatında kullanma kılavuzlarının önemli bir yeri vardır. 4822 Sayılı Kanunla Değişik
4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Kanununu ile başlayan ve son değişikliği 24.02.2004 tarihinde
yapılan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına
Dair Yönetmelik; Sanayi Mallarının Satış Sonrası Hizmetleri Hakkında Yönetmelik ve
Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik’ler ile devam eden
kanun ve mevzuatlar dizisi Kullanma Kılavuzlarının nasıl düzenlenmesi gerektiği ve zorunlu olduğunu
hüküm altına almaktadırlar. Ayrıca bu konuda TSE de ayrı bir çalışma yaparak TS 11823:1995 Tanıtma
ve Kullanma Kılavuzu Kurallar adlı bir standart hazırlamıştır.

Buna rağmen, Türk Sanayii’nde genel olarak, beyaz eşya ve makine sektörünün bir kısmı dışında,
kullanma kılavuzu hazırlama işi yeterince tititz yapılmamaktadır.
4703 Sayılı Çerçeve Kanun’un yayınlanması ile, gerek AB Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamında olan,
gerekse bu kapsamda olmayan ürünlerin piyasaya arz edilebilmesi için, güvenli olması yasal bir
zorunluluktur. Ürün güvenliğinin sağlanmasının, uygun şekilde hazırlanmış bir kullanma kılavuzu
olmadan mümkün olamayacağı çok yaygın bir kanıdır.Bu nedenle AB Yeni Yaklaşım Direktifleri
Kullanma Kılavuzlarının ürün ile birlikte, ürünün tamamlayıcısı olarak verilmesi gerektiği üzerinde durur
ve iyi tasarlanıp hazırlanmış bir kullanma kılavuzunun, yeterli bir “teknik dosya”ya delalet ettiği
düşünülür. Bundan dolayı ister AB Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamında olsun, isterse bu kapsamın
dışında olsun, pazara sunulan her ürün için iyi tasarlanmış ve yasa ve yönetmeliklerin taleplerine cevap
veren bir kullanma kılavuzu hazırlanması ürün tasarımının bir parçası olarak düşünülmelidir.

2. Türk Ulusal Mevzuatında Tanıtma ve Kullanma Kılavuzları

4822 Sayılı Kanunla Değişik 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu’nu Madde 14’de Tanıtma ve
Kullanma Kılavuzları ile ilgili olarak şu hükmü getirmektedir:

“Yurtiçinde üretilen veya ithal edilen sanayi mallarının tanıtım, kullanım, bakım ve basit
onarımına ilişkin Türkçe kılavuzla ve gerektiğinde uluslar arası sembol ve işaretleri kapsayan
etiketle satılması zorunludur.”

24 Şubat 2004 tarihli son değişiklik ile yayınlanan Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair
Yönetmelik’te Garanti Belgesi düzenlenebilmesi için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ’ndan izin alınması
gerektiği, izin için yapılacak başvuru belgeleri arasında “Malın bakım, onarım ve kullanımını gösterir
Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu” nun olması gerektiği belirtilmektedir(madde 9-d).

1
Görüldüğü gibi gerek 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu ve gerekse Garanti Belgesi hakkındaki
yönetmelik, kullanma kılavuzlarının önemini belirtmekte ve ürün piyasaya arz edilirken beraberinde
kullanma kılavuzu verilmesi, yasal bir zorunluluk haline getirilmektedir.

Yine 24.02.2004 tarihli son değişiklik ile yayınlanan Sanayi Mallarının Satış Sonrası Hizmetleri
Hakkında Yönetmelik’in Servis İstasyonlarının Sorumluluklarını düzenleyen 10. maddesinde Kullanma
Kılavuzlarına atıfta bulunularak, “Tüketicinin malı kullanım kılavuzunda yer alan hususlara aykırı
kullanmasından kaynaklanan arızalar bu madde kapsamı dışındadır.” satış sonrası hizmet
çalışmalarının Kullanma Kılavuzları ile ilişkili olduğu belirtilmektedir.

Kullanma kılavuzları ile ilgili olarak hazırlanan Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair
Yönetmelik’in 5. maddesinde Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Düzenleme Zorunluluğu başlığı altında
şöyle denilmektedir:

“Aşağıda belirtilen mallar dışında kalan ve piyasada satışa sunulan tüm mallardan ithal edilmiş
olanların bakım, onarım ve kullanımına ait tanıtma ve kullanma kılavuzlarının, bu Yönetmeliğin 6 ncı
maddesinde belirtilen hususlara ve aslına uygun Türkçe tercümeleriyle, yurt içinde üretilenlerin ise
bakım, onarım ve kullanılmasını gösterir Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzlarıyla satılması
zorunludur.
Servis istasyonlarında, fatura kapsamında değiştirilen yedek parçalar için, tanıtma ve kullanma
kılavuzu düzenlenme zorunluluğu aranmaz.
a) Her çeşit metal, PVC, polietilen ve benzeri plastik boru ve bağlantı parçaları ile cıvata, kelepçe, vida,
saplama, somun, çivi, pim ve benzeri bağlama elemanları,
b) Kağıt, silgi, kalem ve benzeri kırtasiye malzemeleri,
c) Kürek, bel, kazma, tırmık, el arabası ve benzeri tarım aletleri,
d) Mendil, kemer, pantolon askısı, düğme, fermuar ve benzeri giyim aksesuarları,
e) Tuğla, kiremit, briket gibi inşaat malzemeleri ile dökme olarak satılan çimento, kireç, kum, çakıl,
kömür ve benzeri mineral ve ürünler,
f) Çatal, kaşık, kepçe, bıçak, tabak, bardak ve benzeri mutfak eşyaları ile makas, vazo ve saksı gibi ev
eşyaları,
g) El sanatları, kuyumculuk ve benzeri diğer sanatsal ürünler,
h) Malın özelliğine ve tüketiciye sunuluş şekline göre ambalaj içerisinde satılan ve ambalajında
özellikleri ve kullanım şekli belirtilen;
1) Makine yağı, antifiriz, hidrolik yağı, kibrit, gübre, tiner, vernik, boya incelticileri, kozmetik ve diğer
kimyevi ürünler,
2) Boya, çimento, kireç ve benzeri ürünler,
3) Yiyecek ve içecek gıda maddeleri,
4) Temizlik maddeleri,
5) Kömür ve benzeri yakacak maddeleri.

Tanıtma ve kullanma kılavuzu, mal ile birlikte ayrıca verilir. Ancak, malın özelliğine ve tüketiciye
sunuluş şekline göre ambalajının üzerine yazılabilir veya eklenebilir. Ayrıca, tüketicinin tercihine göre,
CD veya disket gibi elektronik ortamda da hazırlanabilir.”

Görüldüğü gibi hangi ürünler için kullanma kılavuzu hazırlamanın gerekli olmadığı yönetmelik
tarafından belirlenmiştir. Yönetmelikte ayrıca kullanma kılavuzu hazırlama konusunda esaslar da
belirtilmiştir. Aynı yönetmeliğin 6. maddesinde Tanıtma ve Kullanma Kılavuzunda Bulunması Gereken
Bilgiler başlığı altında ;

“Tanıtma ve kullanma kılavuzunda mallar ile ilgili olarak, malın özelliğine ve tüketiciye sunuluş şekline
göre aşağıda belirtilen bilgilerin bulunması zorunludur:
a) İmalatçı – üretici veya ithalatçı firmanın unvanı, adres ve telefon numarası,

2
b) Bakım, onarım ve kullanımda uyulması gereken kurallar,
c) Taşıma ve nakliye sırasında dikkat edilecek hususlar,
d) Kullanım sırasında insan veya çevre sağlığına tehlikeli veya zararlı olabilecek durumlara ilişkin
uyarılar,
e) Kullanım hatalarına ilişkin bilgiler,
f) Özellikleri ile ilgili tanıtıcı ve temel bilgiler,
g) Tüketicinin kendi yapabileceği bakım, onarım veya ürünün temizliğine ilişkin bilgiler,
h) Periyodik bakım gerektirmesi durumunda, periyodik bakımın yapılacağı zaman aralıkları ile kimin
tarafından yapılması gerektiğine ilişkin bilgiler,
ı) Bağlantı veya montajının nasıl yapılacağını gösterir şema ile bağlantı veya montajının kimin
tarafından yapılacağına ( tüketici, yetkili servis ) ilişkin bilgiler,
i) Bakanlıkça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü,
j) Varsa standart numarası,
k)Servis istasyonları ile yedek parça malzemelerinin temin edilebileceği yerlerin isim, adres ve telefon
numaraları veya çağrı merkezleri gibi diğer erişim bilgileri,
l) İthal edilmiş mallarda, yurt dışındaki üretici firmanın unvanı ve açık adresi ile diğer erişim bilgileri
(telefon faks ve e-mail vb),
m)“CE” işareti (varsa) ve uygunluk değerlendirme kuruluşunun unvanı ve açık adresi (telefon faks ve
e-mail vb),

Malın teknik özelliği ve/veya tüketicinin kullanımında karşılaşacağı kolaylıklar da dikkate alınarak,
yukarıda belirtilen bilgilerin işaret ve/veya şekil çizmek suretiyle açık olarak anlatılabilmesi halinde,
ayrıca yazılı bir metin aranmaz.”

Bilindiği gibi AB Yeni Yaklaşım Direktifleri ile “ürün direktifleri” uyulması zorunlu “teknik mevzuat”
kapsamına alınmış, ürünle ilgili teknik standartlara uymak ise üreticinin tercihine bırakılmıştır. Yeni
yaklaşım direktiflerinde ürün güvenliği ile ilgili teknik koşullar Temel Güvenlik Gerekleri başlığı altındaki
bölüm içinde tanımlanmıştır. Kullanma kılavuzları ürünün güvenliğini etkileyici bir unsur olarak
değerlendirildiğinden, Yeni Yaklaşım Direktiflerinin “Temel Güvenlik Gerekleri” bölümü içinde yer almış
ve ürünle birlikte verilmemesi veya uygun olarak hazırlanmaması halinde, Temel Güvenlik gereklerinin
karşılanmadığı, bir başka deyişle ürünün “güvenli olmadığı” varsayıldığından ürüne CE işareti
iliştirilemez ve pazara sunulamaz(Yeni Yaklaşım Direktiflerinde Kullanma Kılavuzlarının diline varıncaya
dek tanımlanmaya çalışılmış ve ürünün kullanılacağı ülke dilinde olması gerektiği belirtilmiştir). Ayrıca
her Yeni Yaklaşım Direktifi kendi ürün grubu ile ilgili özellikler üzerinde durmakta ve bu özelliği öne
çıkararak kullanıcının bilgilendirilmesi gereği üzerinde durmaktadır.

Örneğin, 97/23/AT Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliğinde Kullanma Kılavuzları ile ilgili olarak;

“a. Basınçlı ekipman kullanıcı için, mümkün olduğu kadar, aşağıdakilerle ilgili, bütün gerekli güvenlik
bilgilerinin bulunduğu talimatlar ile birlikte piyasaya sunulmalıdır.
 Çeşitli parçalarının montajını içeren basınçlı ekipmanın kurulması,
 Hizmete sunulması,
 Kullanımı,
 Kullanıcı kontrollerini içeren bakım;
b. Basınçlı ekipmana madde 3.3. gereği tesbit edilen kullanım talimatları; seri no yazılmadan, uygun
teknik dokümanları çizimleri ve diyagramları ve bu talimatları anlaşılır kılacak tüm esasları
kapsamalıdır.
c. Uygun olursa, bu talimatlar, madde 1.3.e göre yanlış kullanım nedeniyle olabilecek riskleri belirtmeli
ve tasarımın madde 2.2.3. e uygun olarak belirli özellikleri hakkında bilgi vermelidir.” denilmektedir.

90/396/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelikte ise;

3
“Montaj yapana yönelik teknik talimatlar, montaj, ayarlama ve hizmetin doğru yapılmasını ve cihazın
güvenle kullanılmasını sağlamalıdır. Talimatlar özellikle:

 Kullanılan gaz türünü,

 Kullanılan gaz arzının basıncını,
 Havanın yanması için, ve 3.2.3.’de söz edilen aygıtlara uymayan cihazlara yönelik tehlikeli
yanmamış gaz karışımlarının oluşumunu engellemek için, gereken temiz hava akışını,
 Yakım artıklarının dışarı atılma koşullarını,
 Tamamlanmış cihazlara, uygulanabilir gerekli koşullara uygunluğunun sağlanmasına yardım için
basınçlı yakıcıların ve bu tip yakıcılarla teçhizatlandırılması düşünülen ısıtıcıların özellikleri, montaj
koşulları ve uygun olduğunda, imalatçının tavsiye ettiği kombinasyonlar listesini, içermelidir.”
denilmektedir.

Bütün bunlar, Kullanma Kılavuzu’nun ürünün tamamlayıcı bir parçası olduğu ve ürünün güvenli
kullanımı için, en azından yukarıda tanımlanan bilgileri içermesi gerektiğini göstermektedir. Bu nedenle
Kullanma Kılavuzlarının tasarlanması ve hazırlanması, baştan savma bir iş olarak görülmemeli ve
üzerinde ciddi olarak durulması gereken bir çalışma olarak değerlendirilmelidir.

Kullanma kılavuzu hazırlama işinin,

 tasarlama
 taslak oluşturma
 taslağı değerlendirme ve
 kullanma kılavuzunu kesinleştirme
aşamalarından oluştuğu söylenebilir.

3. Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Tasarlama Aşaması İçin Öneriler

Kullanma kılavuzlarının tasarlanması sırasında;

 Ne?
 Nerede?
 Nasıl?
 Ne zaman?
 Niçin
 Kim tarafından?
sorularına cevap aranmalıdır.

Kullanım kılavuzlarının tasarlanması aşamasında dikkat edilecek ilk husus, ürünün açık şekilde
tanımlanmasıdır. Ürünün model, tür ya da tipi belirtildikten sonra, modeller ya da model alt grupları
arasındaki değişiklikler kullanma kılavuzunda tanımlanmalı ve kullanıcının ikileme düşmesi önlenmelidir.

Ürün üzerindeki yazılı bilgiler okunabilir büyüklükte ve kullanıcının rahatça okuyabileceği bir konumda
olmalıdır. Ayrıca kullanma kılavuzlarındaki sürekli yazı büyüklükleri 8-14 punto arasında olmalıdır.

Ürün bilgilerinin basıldığı zemin ile yazı rengi arasındaki kontrastın en az %70 olması sağlanmalıdır. İki
taraflı baskı yapıldığında kağıt kalınlığı bu kontrastı bozmayacak şekilde seçilmelidir.

Ürün güvenliği ile ilgili bilgilere dikkat çekebilmek için, bu tür bilgiler diğer yazı karakterlerinden boyut
ya da baskı niteliğinin farklı olmasına dikkat edilmelidir. Bu tür bilgilerin dikkat çekici hale getirilmesi
sırasında, estetik ikincil derecede önem taşımalıdır.

Kontrol düğmeleri ya da kontrol elemanlarının tanınmasını kolaylaştırmak için renklerden

yararlanılmalıdır. Renk seçimi sırasında uluslararası anlaşılırlığın sağlanabilmesi için ISO 3864 den

4
yaralanılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus ise, ortalama olarak erkeklerin %8’i, kadınların
ise %0.5’i renk körüdür, bu nedenle bu tür uyarılar sadece renk özelliği temeline dayandırılmamalıdır.

Kullanma kılavuzları, birden fazla ve bağımsız fonksiyonu tanımladığında, kolay anlaşılabilirliğin

sağlanabilmesi için, başlangıç olarak en temel ya da normal fonksiyon tanımlanmalı, aşama aşama
diğer fonksiyonlara geçilmelidir.

Kullanma kılavuzları, olabildiğince basit ve kısa cümlelerden oluşmalı ve dili toplumun çoğunluğu
tarafından anlaşılabilir olmalıdır. Kullanılması zorunlu olan teknik kavram ve terimlerin anlamları
mutlaka basitleştirilerek açıklanmalıdır. Başlıklar kısa ve anlamlı olmalı ve bilgilere metin içinde kolay
ulaşımı sağlamak için dip notlar kullanılmalıdır.

Kullanım kılavuzlarından beklenen sonuçların elde edilebilmesi için, hazırlanan taslağın, kullanıcı
özelliklerine yakın kişiler tarafından okunup uygulanmasını istemek, kılavuzun anlaşılabilirliğini sınamak
için iyi bir yoldur. Bu sınama yapıldıktan sonra hazırlanan taslağın yeterli olup olmadığı
değerlendirilmelidir.

Metin içinde geçen unsurlarla görülmesi gereken şekillerin aynı sayfada olması sağlanmalıdır. Şekil
içindeki yazıların dili metin dilinde olmalıdır.

Şekil, fotoğraf, tablo veya diğer çizimlerin yazı ile birbirlerini destekleyecek şekilde kullanılmasına
dikkat edilmeli, şekil, fotoğraf ve çizimlerin açıklık ve kalitesine dikkat edilmelidir. Şekil ile yazının eşlik
ettikleri kısımlardan uzakta olmamasına, aşamaları ile anlatılan işlemlerin aynı sırada gidiyor olmasına
dikkat edilmelidir. Şekiller iç yazı ile desteklenmeli, bir işlevden fazla unsur aynı şekil üzerinde
gösterilmemelidir.

Bir sayfadan daha fazla olan metinlere sayfa numarası verilmeli, dört sayfayı aşan metinlerin
içindekiler/indeks bölümleri olmalıdır.

4. Kazan ve Basınçlı Kaplarla İlgili Kullanma Kılavuzu Hazırlanırken Dikkat Edilecek

Hususlar(*)

Kazan ve basınçlı kaplar için kullanma kılavuz hazırlanması sırasında, kazan ya da basınçlı kabın üretici
firma tarafından sevk edilmesi, işletmeye kurulması ve tesisatının yapılması, işletilmesi ve daha sonra
kazan ya da basınçlı kapta yapılabilecek dönüşümler dikkate alınmalıdır.

4.1. Tesisatçıya yönelik olarak verilmesi gerekli bilgiler

Her kazan/basınçlı kap tesis edileceği yerel ve ulusal mevzuatlar da dikkate alınarak kazan ya da
basınçlı kabın montajı, ayarlanması ve işletme koşulları ile ilgili teknik veriler içerecek şekilde kullanma
kılavuzu ihtiva etmelidir. Aşağıda kazan/basınçlı kaplarla birlikte verilecek olan kullanma kılavuzlarında
bulunması gerekli olan ve çeşitli teknik mevzuat ve standartlarda geçen asgari bilgiler verilmektedir.
Aşağıda verilen bilgilerin ürüne uygulanabilirliği gözden geçirilmeli ve bu kılavuzlarda en azından
uygulanabilir olanlarının bulunması sağlanmalıdır:

5
 Kazan/basınçlı kabın seri numarası ve etiket bilgileri,
 En yüksek su sıcaklığı(ateşle ısıtılan kaplarda/kazanlarda),
 Maksimum işletme basıncı,
 Kazan brülör bağlantısı için gerekli boyut bilgileri,
 Karşı basınçlı kazanlarda, kazan brülör bağlantısı için, brülör namlusunun konumuna dair
bilgiler,
 Karşı basınçlı kazanlarda yanma odasında oluşan karşı basınca dair bilgiler,
 Tesisat için periyodik bakım bilgileri,
 Kazan/basınçlı kabın temizlenmesi için önerilen yöntem,
 Kazanın doğru bir şekilde montajı ve kullanılması için gerekli ise belirli standartlara ve/veya
özel yönetmeliklere göndermeler,
 Elektrik bağlantısı gerektirmesi halinde, tüm elektrik bağlantılarını gösterecek şekilde elektrik
tesisat şeması(dış kontrol sistemleri de dahil olmak üzere),
 Kullanılacak izleme ve ölçme elemanları ile ilgili tanımlamalar,
 Tesisatın işletme gürültü seviyesini yasal olarak izin verilen sınırlarda tutmak için alınacak
önlemler,
 Kazan/basınçlı kabın elektrik tesisatının topraklanması için sorumluluğun belirtilmesi,
 Birkaç gazla/yakıtla çalıştırılması mümkün olan kazanlar için;
o Bir gazdan/yakıttan diğerine dönüşüm işlemleri hakkında bilgi,
o Ayar ve değişikliklerin yalnızca uzman kişiler tarafından yapılabileceğine dair uyarı
bilgileri ve gerekiyorsa işaretler,
o Ayar işleminden sonra ayar aygıtının mühürleneceğine dair uyarı bilgisi,
 Cihazın kolayca tutuşabilen malzemelerden etkilenmesi halinde, bu tür malzemeler ile arasında
olması gereken en az mesafe,
 Kazanın konulduğu mekanda tahta gibi ısıdan etkilenebilen malzemeler kullanılarak yapılmış
duvarların olması halinde, bu duvarların uygun bir yalıtımla korunması ve kazanın tesis
edileceği duvar ile kazanın temas edilebilir sıcak parçaları arasında olması gereken en az
mesafeye dair bilgiler,
 Gaz yakıt ile çalışan cihazlar için, çeşitli kategoriler ve çeşitli gazlar veya brülörlerdeki gaz
basıncı için ortalama işletme koşullarına göre(15ºC, 1013,25mbar, kuru hava) verilen
düzeltilmiş hacimsel veya kütlesel debinin nasıl bulanacağına dair bilgiler veya varsa hazır
çizelgeler,
 Kazan/basınçlı kabın değiştirilebilir parçaları da dahil olmak üzere ürünün genel bir
tanımlaması,
 Aşağıdaki hususlara dair bilgiler:
o Kazanın ayrılamaz/bütünleşik bir pompaya sahip olması durumunda, kazan çıkış
bağlantısında mevcut su basınç yüksekliğine dair karakteristik eğri,

6
 o Kazanın ayrılabilir bir pompaya sahip olması veya pompasız olarak piyasaya arz
edilmesi durumunda, su debisine bağlı olarak basınç kaybını gösteren grafik veya
cetvel,
 Bacanın boyutlandırılması için gerekli olan, yanma ürünlerinin kütlesel debisi[g/s] ile ortalama
sıcaklık değeri ile en düşük baca çekişi değeri,
 Ulusal şartların sağlanamadığı durumlarda bacalardaki yoğuşmanın önlenmesi için alınması
gerekli tedbirler,
 Kazanın yerleştirildiği ortamın havalandırılması ve taze hava girişinin sağlanması için gerekli
şartlar hakkında bilgi,

4.2. Kullanıcıya yönelik olarak verilmesi gerekli bilgiler

Kazan/basınçlı kap piyasaya arz edildiğinde, kullanıcının ürünü kullanım amacına uygun bir şekilde
kullanması ve bakımını yapması için, kullanıcıya verilmesi gerekli olan kullanma kılavuzlarında en
azından aşağıdaki bilgilerin bulunması sağlanmalıdır:

 Kazanın kullanım amacı,

 Kazan ait tanımlayıcı bilgiler,
 Kazanın kurulmadan ve işletmeye alınmadan önce kullanma kılavuzlarının mutlaka okunması
gerektiğine dair uyarıcı bilgiler,
 Kazanın üretimi sırasında dikkate alınan teknik düzenleme standartlara dair bilgiler,
 Merkezi ısıtma sistemleri ile buhar kazanlarının işletilmesi ile görevlendirilen personelin
uzmanlık belgesine sahip olması gerektiğine dair bilgiler,
 Kazanın/basınçlı kabın montajı ve ayarı için uzman kişilerin çağırılacağına dair bilgi,
 Kazanın/basınçlı kabın çalıştırılması ve durdurulması için yapılması gerekli olan işlemlerin
açıklanması,
 Kazanın/basınçlı kabın normal işletme koşullarında çalıştırılması için uyulması gerekli kurallar,
 Buhar kazanları için minimum ve maksimum su seviyeleri,
 Kazanın/basınçlı ekipmanın emniyet ventilinin ayar basıncına dair bilgiler,
 Kazanlarda kullanılacak besleme suyu ve kazan suyuna dair bilgiler,
 Buhar kazanı suyunun yumuşatılmasına dair bilgiler,
 Buhar kazanlarındaki kışır tabakası temizliğinin yapılmasına dair öneriler,
 Kazanın/basınçlı kabın normal işletme koşullarında temizlenmesi için uyulması gerekli kurallar,
 Periyodik olarak hidrostatik basınç testi yapılmasının yasal bir zorunluluk olduğuna dair bilgiler,
 Hidrostatik basınç testini yapacak personelin yetkili personel olması gerektiğine dair uyarı ve
hidrostatik basınç testine dair prosedür,
 Kazanın blöf işlemlerinin nasıl yapılacağına ve blöf miktarına dair bilgiler,
 Periyodik bakım hakkında bilgiler ve kullanıcı tarafından yapılabilecek periyodik bakımlar,

7
  Uzman kişiler tarafından yapılması gerekli periyodik bakımların açıkça tanımlanması,
 Kazanın çalıştırılmadan bekletilmesi durumunda kullanıcının yapması gerekli işler,
 Kazanın/basınçlı kabın donmasını önlemek için alınması gerekli önlemler,
 Kazanın/basınçlı kabın öngörülebilir yanlış kullanım durumları ve kullanıcı tarafından bu
konularda alınabilecek önlemler,
 Kazanın kurulduğu ortamın havalandırılması ve taze hava girişi ile ilgili hususlarda kullanıcının
dikkatini çekecek uyarı bilgileri ve gerekiyorsa uyarı işaretleri,
 Kazanın gözetleme camına veya temas edilebilir bölgelerine doğrudan temas etmenin yanma
açısından tehlikeli olduğuna dair uyarı bilgileri ve uyarı işaretleri,

4.3. Kazan dönüşümüne dair bilgiler

Kazanlar piyasa arz edildikten sonra, işletme şartlarındaki değişiklikler veya gereksinimlerin değişmesi
nedenleri ile kazanda kullanılan yakıtın değişimi gündeme gelebilmektedir. Bu nedenle kazan üreticileri
özellikle gaz yakıta geçişte veya yeni bir gaz ailesine geçişte ve/veya diğer bir besleme basıncına
geçildiğinde, dönüşümün uzman kişiler tarafından yapılması gerektiğini kullanma kılavuzlarında
mutlaka belirtilmelidirler. Bu durumlar için kullanma kılavuzlarında aşağıdaki bilgilerin olması
sağlanmalıdır:

 Dönüşüm için değiştirilmesi gerekleri parçaların tanımlanması,

 Parçaların uygun bir şekilde değiştirilmesi ve ayarlanması için gerekli işlemler,
 Dönüşüm öncesinde yapılan mühürlemelerden hangilerinin söküleceği ve dönüşüm sonrasında
yapılması gerekli mühürlemelere dair bilgi,
 Basınç çifti ile çalışan cihaz söz konusu olduğunda, herhangi bir regülatörün normal basınç
aralığında çalıştırılması veya uygulanabiliyorsa regülatörün devre dışı bırakılarak mühürlenmesi
gerektiğine dair bilgi,

Kazan üzerine iliştirilmesi gereken, kendiliğinden yapıştırılan veya başka türlü kazana tutturulan
etiketler, dönüşüm talimatında tanımlanmalıdır. Bu tanımlama aşağıdaki bilgileri içermelidir:

 Gaz türü,
 Gaz grubu veya aralığı,
 Gaz besleme basıncı ve/veya basınç çifti,
 Uygulanabiliyorsa, dönüşüm sonrası anma ısıl kapasitesi

4. Tanıtma ve Kullanma Kılavuzlarının Uygunluk Değerlendirmesi İçin Öneriler

Hazırlanan taslakların ürün özelliklerine, Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair
Yönetmelik’e, ürün ile ilgili teknik mevzuata uygun olup olmadığını kontrol etmek için uygun bir

8
değerlendirme yöntemi belirlenmelidir. Mümkünse kullanma kılavuzları bir komisyon tarafından
uygunluk değerlendirilmesine alınmalıdır. Aşağıda taslakların uygunluk değerlendirmesi için örnek bir
soru listesi verilmiştir. Bu soru listesi kasten çok geniş kapsamlı olarak hazırlanmıştır. Buna rağmen
bazı ürünler için yetersiz olabileceği gibi, bazı ürün grupları içinse gereksiz sorular bulunabilir. Bu
konuda çalışma yapılırken ürün özelliklerine uygun sorular eklenebilir veya sorulardan bir bölümü
kullanılmayabilir.

4.1. Tanımlamalar

 Marka ve ürün tipi tanımlaması,

 Ürün modeli, varsa revizyon tanımlaması, ana modele bağlantılı model olup olmadığı,
 Kullanma kılavuzunun doküman numarası ve revizyon numarası veya tarihi,
 Varsa ürünün son kullanma tarihi veya bakanlıkça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü,
 Üretici ve/veya dağıtıcı firmalar ile yetkili servislerin tanımlanması ve iletişim bilgileri,
 Varsa ürünle ilgili sertifikasyon bilgileri,
 Ürünün üretimi sırasında yararlanılan teknik mevzuat ( ilgili ürün standartları ve ürün direktifleri),
 Üretim ve sertifikasyon sırasında uygulanan modüller,
 Ürün ile birlikte kullanılması gerekli cihazlar için seçim kriterleri,
 Kullanıcı tarafından değiştirilebilecek parçaların/sarf malzemelerin tanımlanması,
 Opsiyonel/isteğe bağlı olarak verilecek parça/sistemler,
 Varsa CE işaretlemesi.

4.2. Ürün Spesifikasyonları

 Ürünün kullanım amacı,

 Ürün tasarımı ile kullanma bilgilerinin entegrasyonu,
 Ürünün boyut, ağırlık kapasite gibi özel bilgileri,
 Ürünle ilgili performans verileri,
 Ürün ile birlikte kullanılacak elektrik, gaz, su ve diğer enerji kaynakları veya diğer sarf malzemeler
hakkında açıklayıcı bilgiler,
 Ürünün enerji tüketimi bilgileri ve enerji tüketimini izleme yöntemleri,
 Gürültü, atık gaz, atık su ve benzeri gibi atıklar ve bu atıkların nasıl izleneceği hakkında bilgi,
 Atıkların güvenli bir şekilde nasıl yok edileceği,
 Kullanıcıların güvenliğini sağlayıcı özel bilgiler( örneğin özel giysi giyilmesi vb),
 Belirli özel kullanıcı grubu ( çocuk ve özürlüler vb.) için tehlikeli durumlar.

4.3. Ürünün Kullanım İçin Hazırlanması

 Kurulmadan önce gerekli güvenlik bilgileri,

 Ürünün taşınması ile ilgili özel bilgiler,
 Ürünün ambalajından çıkarılması,
 Ambalaj atıklarının güvenli bir şekilde yok edilmesi,
 Kurma ve montaj bilgileri,
 Ürünün muhafaza ve korunması ile ilgili bilgiler,
 Yalnızca yetkili personel tarafından yapılması gereken işlemler(ürünün montajı ve kurulması gibi)
konusunda bilgi.

4.4. Kullanma Bilgileri

 Ürünün kullanım amacı,

 Önceden tahmin edilen hatalı kullanım durumlarına ilişkin bilgiler,
 Opsiyonel/isteğe bağlı parça/sistemlerin kullanılmasına ilişkin bilgiler,

4.5. Görsel ya da İşitsel Uyarılar

 Görsel uyarı işaretlerinin yeterliliği,

 İşitsel uyarı işaretlerinin yeterliliği,

9
  Görsel ya da işitsel uyarı işaretlerinin tanımlama bilgilerinin uygunluğu,

4.6. Bakım ve Temizlik Bilgileri

 Bakım ve temizlik işlemleri sırasında, kullanıcı tarafından alınması gerekli güvenlik önlemleri
hakkında bilgi,
 Olası arıza tipleri ve nedenlerinin tanımlanması,
 Kullanıcı tarafından yapılabilecek arızi ve periyodik bakım ile temizlik işlerinin tanımlanması,
 Yetkili personel tarafından yapılması gerekli arızi ve periyodik bakım ile temizlik işlerinin
tanımlanması.

4.7. Güvenlik ve Sağlık

 Güvenlik, uyarıları/dikkat işaretlerinin (kullanım sırasında insan veya çevre sağlığına tehlikeli
veya zararlı olabilecek durumlar için) yeterliliği,
 Güvenlik, uyarıları/dikkat işaretlerini açıklamakta kullanılan terimlerin yeterliliği ve uygunluğu,
 Güvenlik, uyarı/dikkat işaretleri yazılarının dış etkenlere karşı dayanıklılığı,
 Güvenlik, uyarı/dikkat işretlerinin ilgili standartlara uygunluğu,
 Risk/tehlike analizi ve düzeltici/önleyici faaliyetler sonunda giderilemeyen riskler/tehlikeler
hakkında bilgi,
 Acil durumlarda kullanıcı tarafından yapılabilecek işlerin tanımlanması,
 Ürünün kullanım ömrü sonunda güvenli olarak yok edilmesi konusunda bilgiler,
 Ürünün çevre sağlığı üzerindeki etkileri konusunda bilgiler,

4.8. Bilgilerin Tutarlılığı

Ürünün kendisi, tanıtıcı etiketi varsa ambalajı ve ürünle birlikte verilen dokümanlarda kullanılan
terminoloji ve bilgilerin birbiri ile uyumluluğu ve tutarlılığı.

5. Sonuç

Bilindiği gibi 01.01.2004 tarihinden itibaren AB Yeni Yaklaşım Direktiflerinin büyük bir çoğunluğu yasal
olarak Türkiye’de de yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bu direktifler ürünün güvenli olduğunun
göstergesi olarak CE işaretini kabul etmiştir. Direktiflerde kullanma kılavuzları için gerekli koşullar
Temel Güvenlik Gereklerinde tanımlanmıştır. CE işaretlemesi sürecinin dokümantasyon çalışmalarını
içeren Teknik Dosya içindeki en temel dokümanlardan biri kullanma kılavuzudur. Bu nedenle uygun
şekilde kullanma kılavuzu hazırlanmadan CE işaretlemesi çalışması tamamlanmış olmayacaktır. Dolayısı
ile yasa ve ilgili direktiflere uygun Kullanma Kılavuzu hazırlamadan CE işareti iliştirilemeyeceğinden
ürün piyasaya arz edilmemelidir.

Görüldüğü gibi kullanma kılavuzları ürünün güvenli olarak kullanılmasında önemli işlevlere sahip
olduklarından, haklı olarak ürün güvenliğinin bir parçası olarak değerlendirilir. Bu nedenle
tasarlanması, hazırlanması ve resmi doküman haline getirilmesi çalışmaları son derece ciddi
çalışmalardır. Bu çalışmalar sırasında “üretim”, “tasarım” ve “servis” başta olmak üzere, çeşitli
departmanlardan oluşan bir komisyon oluşturulmalı ve kullanma kılavuzlarının bu komisyon tarafından
hazırlanması ve değerlendirilmesi sağlanmalıdır. Yapılan değerlendirme ile yetinilmemeli, taslak metin
mümkünse bizzat kullanıcılara, değilse kullanıcı özelliklerine yakın kişilere okutulmalı ve hedefe ulaşılıp
ulaşılmadığı test edilmelidir.

Yararlanılan Kaynaklar:

1. ISO/IEC GUIDE 37 : 1995 - Instructions for Use of Products of Consumer Interest

2. 4822 Sayılı Kanunla Değişik 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu
3. Sanayi Mallarının Satış Sonrası Hizmetleri Hakkında Yönetmelik
4. Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik
5. 97/23/AT Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği
6. 90/396/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik

10
7. TS 11823:1995 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Kurallar

(*)1989 yılında İ.T.Ü. Makine Fakültesi ’nden mezun oldu. İGDAŞ, İstanbul Halk Ekmek, ELOPAR, BIÇAKCILAR gibi kuruluşların
çeşitli kademelerinde görev aldı. Şu anda ERENSAN’ da Kalite Güvence Müdürü olarak çalışmaktadır.

11