Yüksek Hızlı Demiryolu Geçiş Bölgelerinde Zemine İlişkin Önlemler

Zübeyde ÖZTÜRK*1 Erkan BOZKURTOĞLU*2 Onur ÖZTÜRK*3

İTÜ İnşaat Fakültesi Ulaştırma, 34469, Ayazağa, İstanbul/ TÜRKİYE, ozturkzu@itu.du.tr

İTÜ FBE, Jeoloji Mühendisliği, 34469, Ayazağa, İstanbul/ TÜRKİYE, onur.ozturk@live.com
Jeoloji Mühendisliği, 34469, Ayazağa, İstanbul/ TÜRKİYE, erkanbozkurtoglu@gmail.com

Balastlı üstyapının alternatifi olan rijit üstyapı, balast tabakası yerine daha az şekil değiştiren
beton, betonarme ya da asfalttan yapılan taşıma tabakalarının kullanıldığı bir demiryolu
üstyapı türüdür. Bakım gerekliliği ve bakım maliyetinin balastlı üstyapıya göre oldukça düşük
olması nedeniyle, giderek önem ve yaygınlık kazanmaktadır. Altyapıda zamanla oluşacak
oturmalara karşı balastsız yolun adaptasyonunun oldukça az olması önemli bir dezavantajıdır.

Yüksek hızlı demiryolunda hız faktörü nedeniyle, altyapı kalitesi çok daha önemlidir. Balastlı
hattan rijit hatta geçiş bölgeleri, demiryolu hattının düşey rijitliğinin birdenbire değişiklik
gösterdiği bölgelerdir. Geçiş bölgeleri uygun düzenlenmezse, oldukça sık bakıma ihtiyaç
duyulur. Yeterli bakım uygulanmadığı durumda da üstyapıda hasarlar ortaya çıkabilir.
Balastsız demiryolu hatlarındak altyapı rijitliğinin değişimi, düzgünce sertten yumuşağa
doğru ya da yumuşaktan serte doğru farklı oturma davranışlarına ve rijtiliklere uygun olarak
değişmelidir. Rijitliği köprü gibi yüksek yapılar ile rijitliği düşük dolgu gibi yapılar arasındaki
oturma farklılıkları özel geçiş alanları kullanılarak azaltılmalıdır. Bu nedenle köprü, viyadük,
tünel gibi yapılar bir dolguda süreksizlik ortamı olarak tanımlanır. Hattaki rijit ve daha az rijit
yapılar arasındaki taban zeminini iyileştirmek, düzgünleştirilmiş geçiş bölgesi için çok
önemlidir. Rijitliğin süreksizlik gösterdiği her noktada özel geçiş düzenlemelerine ihtiyaç
vardır. Genellikle yüksek hızlı hatlarda; toprak yapısı -köprü, toprak yapısı-tünel ya da kanal,
toprak yapısı-menfez arasında geçiş bölgeleri düzenlemek gerekir. Köprü yapısında ve toprak
işleri yapısında aynı oturma davranışının gerçekleşmesi için, ikisinin de aynı tip temele sahip
olması gerekir. Ben zer şekilde tünel ile balastsız hattın altındaki temel tabanının elastik
katman üzerine inşa edildiği ve beton plak alt yüzeyinin sonunda bulunan hatlar arasında
rijtilik farkını azaltan bir önlem geliştirilmelidir.

Çalışmada, yüksek hızlı hat altyapısında değişik zemin türleri için rijit yapı/zemin ya da
zemin/rijit yapı geçiş bölgelerinde zemin açısından yapılabilecek farklı uygulamalar ve bakım
ihtiyacını azaltacak, zemine ilişkin önlemler üzerinde durulmaktadır.

Anahtar kelimeler: Zemin Yapısı, Geçiş Bölgeleri, Zemin Düzenlemeleri.