Η άνοδος και η πτώση μιας αυτοκρατορίας

Μελέτη περίπτωσης φτιαγμένη από τον Βαγγέλη Ροδόπουλο

Εισαγωγή
Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1917. Σύμφωνα με το αρχικό της καταστατικό ο
σκοπός της ήταν η εύρεση και εξόρυξη μεταλλευμάτων στην Ελλάδα.
Μπορεί να θεωρηθεί από τις πρώτες σύγχρονες μεταλλευτικές επιχειρήσεις
της Ελλάδας , αν θεωρήσουμε οτι η Γαλλο-Ελληνική – Μεταλλεία Λαυρίου
ήταν η πρώτη διδάξασα.
Το ελληνικό υπέδαφος ήταν και είναι πλούσιο σε ασβεστολιθικά πετρώματα
αλλά και σε βωξίτη αλλά και σε άλλα ορυκτά των οποίων η χρήση και
εκμετάλλευση έγινε πιθανή στο τέλος του 20ου αιώνα λόγω των νέων
τεχνικών εκμετάλλευσης και εμπλουτισμού.
Η μελέτη αυτή έχει σαν σκοπό την ανάδειξη των προβλημάτων σε μια
τεράστια για τα ελληνικά δεδομένα επιχείρηση στους τομείς της διοίκησης
– management , παραγωγής και Εφοδιαστικής Αλυσίδας. Αν και η δομή
της εταιρείας αυτής είναι άκρως παραγωγική και τεχνική , δεν
υπεισέρχεται σε πολλές τεχνικές λεπτομέρειες .

Για την σύνταξη αυτής της μελέτης θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τούς
φίλους μου και παλιούς συναδέλφους στο συγκρότημα κα Άννυ και Μάριο
Μιχαηλίδη για τα εποικοδομητικά τους σχόλια και να την αφιερώσω σε
όλους αυτούς που δούλεψαν σκληρά τόσα χρόνια στο μεγάλο σχολείο του
συγκροτήματος Σκαλιστήρη.

Ιστορικό της εταιρείας

Η ίδρυση
Το έτος 1917, σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρείας ιδρύεται η
εταιρεία με μετοχικό κεφάλαιο ΔΡΧ 10,000,000 μόλις. Ο σκοπός της όπως
συνοψίζεται στο καταστατικό ήταν η έρευνα και αξιοποίηση
μεταλλευμάτων στην Ελλάδα.
Η εταιρεία , με το τότε ιδιοκτήτη Δ.Σκαλιστήρη , ξεκινά την έρευνα και την
εξόρυξη θείου , μαγγανίου, βωξίτη ,αμιάντου αλλά και ορισμένων
σιδηρομεταλευμάτων.
Τα εργοτάξια ευρίσκονται στην Μήλο ( θείο), Δράμα ( μαγγάνιο και
αμίαντος) Φωκίδα και Φθιώτιδα ( βωξίτης) ,Εύβοια (σιδηρομετάλλευμα,
λευκόλιθος),Μαγνησία ( χρωμίτης ) ,Κοζάνη , Χαλκιδική και Μυτιλήνη
(λευκόλιθος) . Η ανάπτυξη της για τα δεδομένα της εποχής της
παγκόσμιας ύφεσης είναι ραγδαία. Χιλιάδες εργάτες σκάβουν υπόγειες
στοές και βγάζουν από τα βάθη της Ελληνικής γης , τα μεταλλεύματα τα
οποία εξάγονται στις βαριές βιομηχανίες της Ευρώπης. Η ανάγκη της
παγκόσμιας οικονομίας σε βωξίτη , αλλά και λόγω των επερχόμενων
παγκόσμιών συρράξεων και των πολεμικών εξοπλισμών δίνει στην εταιρεία
ένα δυνατό συγκριτικό πλεονέκτημα. Πρέπει να σημειωθεί ότι και στην
περίοδο του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου και στον μετέπειτα Εμφύλιο

1
Αλληλοσπαραγμό της χώρας , η εταιρεία λειτουργούσε και έβγαζε από τα
έγκατα της γης μετάλλευμα.
Στην δεκαετία του 40 -50 η εταιρεία ξεκινά και την εξόρυξη λευκόλιθου
στην Χαλκιδική και στην Βόρειο Εύβοια .
Ο Δ.Σκαλιστήρης , με την οξυδέρκεια και την αποτελεσματικότητα που
χαρακτήριζε τους πρωτοπόρους Έλληνες επιχειρηματίες , είτε με αγορές
είτε με μακροχρόνιες ενοικιάσεις ( μέχρι 100 χρόνια ) κατορθώνει να έχει
στην πλήρη κατοχή και εκμετάλλευση ολόκληρες περιοχές της Ελλάδος.
Τα κόστος ενοικίου των προς εκμετάλλευση περιοχών είναι πολύ μικρό
σχετικά με τη τιμή πώλησης του μεταλλεύματος ( κάποιες φορές μέχρι
0,001% τον τόνο) . Με την οικονομική βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ η
εταιρεία βρίσκει διέξοδο από τις συνέπειες του οικονομικού Κράχ του 20
και των πολεμικών συρράξεων.
Στις αρχές της δεκαετίας του 70 και με το θάνατο του Δ.Σκαλιστήρη
αναλαμβάνει ο πρωτότοκος υιός του Μ.Σκαλιστήρης . Η εταιρεία με την
βοήθεια , οικονομική και τεχνολογική Γερμανικών εταιρειών,
καθετοποιείται πλήρως στο τομέα του λευκολίθου . Επίσης επιχειρείτε η
πλήρης καθετοποίηση της μέσω του εργοστασίου πυριμάχων αλλά και με
κάποιο δανεισμό από τραπεζικούς οίκους του εξωτερικού ( τα δάνεια αυτά
δεν αξιοποιήθηκαν πλήρως) της δημιουργίας εργοστασίου sea water
flotation , εργοστασίου παραγωγής σιδηρο- νικελίου ( σε συνεργασία με
την Bechtel Inc). Η εταιρεία απασχολεί μέχρι και 5000 εργάτες μόνο στην
περιοχή της Βόρειας Εύβοιας.
Στα άλλα επιχειρηματικά μέτωπα , η εταιρεία πουλά βωξίτη και μαγγάνιο
στην τότε Σοβιετική Ένωση αλλά δεν κατορθώνει να γίνει και ο
αποκλειστικός προμηθευτής της. Τη θέση αυτή την καταλαμβάνει άλλη
Ελληνική εταιρεία , η Βωξίτες Παρνασσού.
Δημιουργεί και μια βιομηχανική μονάδα παραγωγής συσσωρευτών στην
Ξάνθη με το όνομα Sunlight SA καθώς και εταιρεία που είναι
αποκλειστικός αντιπρόσωπος παραγωγών εξοπλισμού για ορυχεία (
Caterpillar για σκαπτικά και μεταφορικά μέσα ,αεροσυμπιεστές ,
γεωτρύπανα, αλυσίδες κλπ)
Οι καιροί αλλάζουν , ο νέος πρόεδρος έχει στενές σχέσεις με τα πολιτικά
δρώμενα της εποχής της Χούντας , όπου και κατορθώνει να παίρνει δάνεια
από τις τράπεζες με πολλούς ευνοϊκούς όρους αλλά και με όχι αντίστοιχη
εκμετάλλευση και απόδοση των.
Με την επάνοδο της Δημοκρατίας στην Ελλάδα , ο Μ. Σκαλιστήρης δεν
κρύβει την συμπάθεια του προς τις συντηρητικές κυβερνήσεις της εποχής
εκείνης και όταν τον Οκτώβριο του 1981 επέρχεται αλλαγή στην
Κυβέρνηση με την νίκη του ΠΑΣΟΚ και την κυβέρνηση του Ανδρέα Γ.
Παπανδρέου ,οι πολιτικές συνθήκες αλλάζουν. Λίγο η αλλαγή αυτή , λίγο
η αντεπίθεση των Ιαπώνων , λίγο η απώλεια της Ρωσικής αγοράς οδηγούν
την εταιρεία σε οικονομικές δυσκολίες .
Το αποτέλεσμα ήταν η κρατική επέμβαση στην εταιρεία να ολοκληρωθεί με
την δημιουργία του Οργανισμού Οικονομικής Ανασυγκρότησης
Επιχειρήσεων και την αντικατάσταση του Διοικητικού Συμβουλίου της
εταιρείας με managers διορισμένους από το ΟΑΕ. Η εταιρεία έχει μεγάλα
οικονομικά ανοίγματα και υψηλό δανεισμό. Η άνοδος των επιτοκίων

2
χρηματοδότησης , οι απαιτήσεις των τραπεζών αλλά και η είσοδος νέων
παραγωγών στην παγκόσμια αγορά δημιουργεί ένα ασφυκτικό κλοιό στην
πορεία της εταιρείας. Οι κρατικές επιδοτήσεις κάποια στιγμή θα
σταματήσουν και η εταιρεία θα οδηγηθεί στην πτώχευση. Ήταν στις αρχές
της δεκαετίας του 80 , όταν χιλιάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν στο δρόμο και
μια από τις πιο μεγάλες ελληνικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας
σταμάτησε να λειτουργεί .Το συγκρότημα διαλύεται , Η εταιρεία Sunlight
πουλιέται στην Γερμανός ΑΕ και κάποια στιγμή σε δημόσιο πλειστηριασμό
τα εργοστάσια της Βόρειας Εύβοιας πουλήθηκαν στην ΒΙΟΛΟΓΝΙΤ ΑΕ που
τα λειτούργησε για κάποιο διάστημα μερικών χρόνων με το όνομα
ΒΙΟΜΑΓΝ ΑΕ, αλλά ήταν αργά πλέον . Η αγορά είχε κλίσει! Σήμερα από
εκείνα τα εργοτάξια που κάποτε έσφυζαν από ζωή και παραγωγή δεν
έχουν απομείνει παρά κάτι σκουριασμένες λαμαρίνες και κλίβανοι,
απομεινάρια και λείψανα της καλής εποχής.

Η αγορά

Τα προϊόντα
• Βωξίτης. Το πολύτιμο αυτό μετάλλευμα είναι η πρώτη ύλη για την
παραγωγή αλουμίνας και αλουμινίου. Το μέταλλο έχει πολλές
χρήσεις επειδή είναι ελαφρύ , ελαστικό και ελλάσιμο. Η κύρια αγορά
του Ελληνικού βωξίτη ήταν η Σοβιετική Ένωση και οι μεγάλες
βιομηχανίες της Δ. Ευρώπης με κύριους αγοραστές τις Πεσινέ
( Γαλλία) και Κρούπ ( Δ.Γερμανία ). Η αποκάλυψη μεγάλων
κοιτασμάτων βωξίτη σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου σε
μικρό βάθος ( όπου μπορούσε να γίνει η εκμετάλλευσή του με το
τρόπο open pit δηλαδή με εξόρυξη δίχως την δημιουργία υπογείων
στοών που έχουν υψηλό κόστος) δημιουργεί στην παγκόσμια αγορά
βωξίτη πτωτικές τάσεις στην τιμή , έτσι που πολλές εταιρείες
αναγκάζονται να σταματήσουν την παραγωγή με υπόγεια.
• Λευκόλιθος.- Μαγνησία Ένα ασβεστολιθικό ορυκτό που με
κατάλληλη επεξεργασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε υψηλές
θερμοκρασίες ( κλιβάνους , υψικαμίνους χυτεύσεων μετάλλων,
τσιμεντοβιομηχανία ) . Η εταιρεία χρησιμοποιεί κατά αρχάς την
μέθοδο open pit ( νταμάρια) και μετέπειτα την μέθοδο διάνοιξης
υπογείων στοών . Η εξόρυξη και η εκμετάλλευση του λευκόλιθου
δεν γίνεται με μακροχρόνιο ορίζοντα , με αποτέλεσμα η
δυναμικότητα των ελληνικών κοιτασμάτων να φθίνει. Κύριοι
ανταγωνιστές σε παραγωγή λευκολίθου είναι η Τουρκία , όπου το
φθηνό εργατικό δυναμικό ( περίπου το 1/3 του ελληνικού ) κάνει το
προϊόν της πολύ ανταγωνιστικό, η Αυστρία , η Τσεχία ή Αυστραλία ,
η Ινδία η Κορέα , η Κίνα.
• Mag flot . Το κυριότερο προϊόν της εταιρείας .Είναι ένα από τα υπο
προϊόντα του λευκολίθου και είναι αποτέλεσμα του τμήματος
Έρευνας της εταιρείας. Διακρίνεται για την ιδιαίτερη κρυσταλλική
του μορφή. Έχει διεθνή πατέντα για αρκετά χρόνια. Η χρήση του
στα πυρότουβλα επιμηκύνει το χρόνο ζωής των εσωτερικών

3
 επενδύσεων σε κλιβάνους υψηλών θερμοκρασιών . Η εταιρεία είχε
αποσπάσει πολλά βραβεία για το προϊόν αυτό .Ιαπωνικές εταιρείες
προσπάθησαν να μιμηθούν την κρυσταλλική δομή του mag flot
τεχνιτά αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν τα ίδια με το πρωτότυπο.
• Δίπυρος μαγνησία. Άλλο ένα υπο προϊόν του λευκόλιθου .
Χρησιμοποιείται και αυτό σε υψηλές θερμοκρασίες και όχι μόνο.
Είναι και πρώτη ύλη για ορισμένα φάρμακα αλλά και σε υαλουργίες .
Ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος καθώς είναι και το αρχαιότερο υπο
προϊόν του λευκόλιθου. Η εταιρεία δεν επένδυσε πολλά σε αυτό
παρά μόνο ότι απαιτούσε η ίδια χρήση και μερικές πωλήσεις σε
ορισμένους πελάτες. Το προϊόν θεωρείτο «αγελάδα» σύμφωνα με
την B.C.G matrix
• Πυρίμαχα . Το αστέρι της παραγωγής. Οι χρήσεις τους πολλές. Από
τις υψικαμίνους της Γερμανίας μέχρι τους θερμοσυσσωρευτές των
Ελληνικών εταιρειών. Κύριοι ανταγωνιστές η Γερμανική Deitche ,η
Αυστριακή Radex , η πολυεθνική Ideal(αν και τα προϊόντα της έχουν
σαν βάσει τον βωξίτη) και Ιαπωνικές εταιρείες. Με εξαίρεση δύο ή
τριών προϊόντων που είχαν βάσει το mag flot , ο ανταγωνισμός
ήταν έντονος και εξαντλητικός.
• Βωξίτης. Το μετάλλευμα που από τις αρχές του 20ου αιώνα έγινε το
πιο απαραίτητο στην καθημερινή μας ζωή. Είναι η πρώτη ύλη του
αλουμινίου ενός πολύ ελαφρύ και ελάσσιμου μετάλλου. Στην
Ελλάδα κύριος παραγωγός ήταν και είναι οι Βωξίτες Παρνασσού.
• Μαγγάνιο. Άλλο ένα μη σιδηρούχο μετάλλευμα , πολύ χρήσιμο για
την παραγωγή συσσωρευτών. Η περιοχή της Δράμας είχε τα
πλουσιότερα κοιτάσματα
• Λοιπά μεταλλεύματα Θειάφι, αμίαντος ,χρωμίτης κλπ
• Συσσωρευτές . Η διεύθυνση της εταιρείας απεφάσισε να εισέλθει σε
μια νέα αγορά ,αυτή των καταναλωτικών προϊόντων . Με την
τεχνογνωσία της Varta –Γερμανίας κατασκευάζει ένα πρότυπο
εργοστάσιο παραγωγής συσσωρευτών στην Ξάνθη. Παράγει
μπαταρίες για καταναλωτική χρήση ( τις μικρές μπαταρίες που
χρησιμοποιούμε συνέχεια ) συσσωρευτές για το Στρατό και για τα
υποβρύχια. Κάνει αρκετές εξαγωγές σε χώρες της Μέσης Ανατολής.

Οι εκμεταλλεύσεις
Οι περισσότερες περιοχές που η εταιρεία χρησιμοποιούσε για να βγάζει τα
μεταλλεύματα ανήκαν στον ΟΔΔΕΠ ( Εκκλησία της Ελλάδας), και μέσω
μακροχρόνιων συμβάσεων και με μικρό τίμημα , η εταιρεία μπορούσε να
τις εκμεταλλευθεί εύκολα και αβίαστα. Έτσι , έναντι άλλων
ανταγωνιστών ,είχε ένα συγκριτικό πλεονέκτημα καθώς ήταν δυνατή η
εξόρυξη μεγάλων ποσοτήτων , η έρευνα του υπεδάφους σε μεγάλες
περιοχές και όλα αυτά με ένα πολύ μικρό τίμημα ( % επί των προϊόντων
εξόρυξης)

Προβλήματα στη παραγωγή – Η επέλαση των ανταγωνιστών.

Η συνεχής εξόρυξη των μεταλλευμάτων , δίχως την ικανοποιητική
ταυτόχρονη έρευνα για ανεύρεση και αξιολόγηση νέων κοιτασμάτων είχε

4
σαν λογική συνέπεια την ελαχιστοποίηση των δυναμένων προς
εκμετάλλευση περιοχών. Από την άλλη , η συνεχής οικονομική κρίση των
ανεπτυγμένων χωρών στις δεκαετίες του 70 και του 80 , όπου η
βιομηχανική παραγωγή έπεσε κατά 20-30 % , μαζί με τις συνεχείς
απαιτήσεις του προσωπικού για οικονομικές αυξήσεις και με ταυτόχρονη
αύξηση των α’ υλών ( καύσιμα, χημικά κλπ) , οδήγησαν την εταιρεία σε
οικονομικό μαρασμό και δραματική μείωση των εξαγωγών που ήταν και η
κύρια πηγή εσόδων της εταιρείας.
Η εταιρεία είχε να αντιμετωπίσει σε διεθνές επίπεδο μεγαθήρια (radex,
Didier ,Nippon Refractories), που είχαν και την οικονομική άνεση να
προμηθευθούν πρώτη ύλη από όπου μπορούσαν .Ενας ακόμη λόγος της
οικονομικής κρίσης της εταιρείας ήταν και το άνοιγμα της Κινεζικής
οικονομίας προς την Δύση. Οι δυνατότητες της εταιρείας στον τομέα αυτό
ήταν περιορισμένες. Η μόνη δυνατή λύση ήταν η προμήθεια χαμηλότερης
ποιότητας λευκόλιθου από την Τουρκία και ανάμειξη με τον εγχώριο, αλλά
και αυτή η λύση δεν στάθηκε ικανή για να μην γίνει το μοιραίο. Σύμφωνα
με τον μεταλλειολόγο κον Σαμούρη ένα από τα αδύνατα σημεία της
εταιρείας ήταν και το έλλειμμα έρευνας σε νέα κοιτάσματα αλλά και σε νέα
προϊόντα. Στρατηγικά λάθη επίσης πρέπει να θεωρηθούν α) η δημιουργία
του εργοστασίου Πυριμάχων στο Μαντούδι και όχι κοντά σε σιδηροδρομική
γραμμή και λιμάνι ( περιοχή Χαλκίδας) ,β) η εμμονή του κου Σκαλιστήρη
στην πολιτική χροιά των πράξεων του αλλά και γ) στο ρόλο που
διαδραμάτισαν τα συνδικάτα αλλά και τα πολιτικά κόμματα.

Διοικητικό μοντέλο
Η διοίκηση
Η εταιρεία από την ίδρυση της μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 80,
ακολούθησε εκείνο το μοντέλο που ήταν διαδεδομένο στις οικογενειακές
επιχειρήσεις της μετα βιομηχανικής εποχής. Ο ιδιοκτήτης και Πρόεδρος και
Γενικός Διευθυντής απεφάσιζε για όλα. Από τις προμήθειες ενός απλού
μολυβιού μέχρι την επένδυση σε ένα πανάκριβο σκαπτικό μηχάνημα της
Caterpillar. Η κατανομή αρμοδιοτήτων ήταν το δικαίωμα του εργοδότη.

5
 Διεύθυ
Προσωπ

Διεύθυνση Διεύθυνση
Στα μέσα της δεκαετίας του 80 , και με το έλεγχο της εταιρείας από τον
Οργανισμό Ανασυγκρότησης ΕπιχειρήσεωνΜεταλλείων
το οργανόγραμμα άλλαξε Ερευνας,
με Χημε
ταυτόχρονη αλλαγή κατανομής αρμοδιοτήτων . Νέες διευθύνσεις
δημιουργήθηκαν και η λήψη αποφάσεων για τη διοίκηση της εταιρείας
έγινε πιο δαιδαλώδης ακολουθώντας περισσότερο το τρόπο διοίκησης των
μεγάλωνΤεχνική
κρατικών εταιρειών ( ΔΕΗ,ΟΤΕ κλπ). Η αλλαγή αυτή επέφερεΔιευθυντές
περισσότερη Μητρώο
γραφειοκρατία , πολλές φορές Μεταλλείων
σπατάλη χρόνου και πόρων.
Υποδιεύθυνση Εργοταξίων
Από την άλλη μεριά , όμως, πολλές κρατικές ενισχύσεις με την μορφή είτε
εγγυήσεων είτε χαμηλότοκων δανείων δόθηκαν στην εταιρεία για να
ξεπεράσει τα μακροχρόνια χρηματο-οικονομικά προβλήματα αλλά και νέες
επενδύσεις , μπορεί να θεωρηθεί απαραίτητη η ύπαρξη της
γραφειοκρατίας. Κατασκευές Ε

Προμήθειες
Μεταφορές

6
Το προσωπικό
Το επιστημονικό προσωπικό της επιχείρησης ήταν ότι καλύτερο υπήρχε
στην Ελληνική Αγορά των μεταλλείων. Πολλοί από τους μηχανικούς –
ερευνητές ήταν κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων και καλοί ερευνητές.
Μερικοί από αυτούς ακολούθησαν αργότερα και ακαδημαϊκή πορεία . Τα
περισσότερα από τα προϊόντα ήταν προϊόν της έρευνας τους και ήταν και
διεθνώς πατενταρισμένα.
Το εργατικό δυναμικό ήταν άρτια ειδικευμένο στην εξόρυξη , είτε σε
υπόγεια είτε σε open pit εκμεταλλεύσεις.
Στην ακμή της ανάπτυξης της επιχείρησης ( ομίλου ) η εταιρεία αριθμούσε
5000 άτομα προσωπικό σε όλη την Ελλάδα. Μόνο στην περιοχή της Βόρεια
Εύβοιας το μηνιαίο κόστος μισθοδοσίας ήταν της τάξης των 250.000.000
δρχ ( τιμές 1983). Κάποια στιγμή και μετά την μεταπολίτευση του 1974
Διεύθυνση
δημιουργήθηκαν και εργατικά συνδικάτα στα κατά τόπους εργοτάξια. Αυτό
βέβαια δεν άρεσε πολύ στη τότε διοίκηση και με διάφορους τρόπους
προσπαθούσε την αποδυνάμωσή τους . Μεταλλείων

Παραγωγική Διαδικασία
Περιγραφή των παραγωγικών διαδικασιών
Διευθυντές
Με πολύ απλά λόγια θα γίνει προσπάθεια περιγραφής των κυριότερων
Μητρώο Μεταλλείων
διαδικασιών , καθώς δεν θα ήταν δυνατή η με λεπτομέρειες περιγραφή
ενός τόσο ειδικού θέματος της μεταλλευτικής επιστήμης. Εργοταξίων
• Έρευνα : Ερευνώνται, κύρια, τα ασβεστολιθικά πετρώματα και
γίνεται έλεγχος της περιεκτικότητας τους σε μαγνησία ( MgO)
καθώς και σε άλλα στοιχεία ( π.χ. πυριτικά άλατα , άσβεστο )

7 Ερ
 • Εξόρυξη : Όταν βρεθούν τα κοιτάσματα για μεν τα επιφανειακά
δημιουργείται το νταμάρι και με ελεγχόμενες εκρήξεις σπάει το
πέτρωμα και μαζεύονται τα μπάζα, για δε τα κοιτάσματα σε μεγάλο
βάθος δημιουργούνται στοές από όπου εξορύσσετε το μετάλλευμα
.Εδώ πρέπει να σημειωθεί το κόστος διάνοιξης υπογείων στοών είναι
μεγαλύτερο από την open pit αλλά είναι πιο αποδοτικό και
αποτελεσματικό , δίνοντας μικρότερο ανά μονάδα καθαρού
μεταλλεύματος κόστος .
• Εμπλουτισμός : Τα μπάζα αφού πλυθούν για να φύγουν τα περιττά
χώματα και περάσουν από σπαστήρες ,όπου γίνονται μικροί βόλοι
και καμιά φορά σκόνη ,περνούν από σειρά κόσκινων και
μαγνητικών πεδίων έτσι ώστε να μαζευτεί το σωστό υλικό. Η
απόδοση σε μαγνησία κυμαίνεται από 20 %- 75 % ( υπήρξαν και
φορές που έφθασε και 80%+)
• Παραγωγή δευτερογενών προϊόντων : Από τον εμπλουτισμό το
υλικό είτε μέσω οριζοντίων περιστροφικών υψικαμίνων καίγεται και
δημιουργείται η δίπυρος μαγνησία , είτε μέσω ειδικής διαδικασίας
επίπλευσης σε χημικά και μετά καύσης δημιουργείται το Mag Flot.
• Παραγωγή τριτογενών προϊόντων : Τα παραπάνω αναφερόμενα
δευτερογενή προϊόντα μαζί με διάφορα άλλα υλικά χρησιμοποιούνται
για την παραγωγή πυριμάχων . Η δίπυρος μαγνησία και το Mag Flot
αναμιγνύονται με πίσσα , γραφίτη , χρωμίτη, οξείδιο αλουμινίου και
πολλά άλλα υλικά και δημιουργούνται διάφορα είδη πυριμάχων
τούβλων και χωμάτων.

Εφοδιαστική Αλυσίδα
• Προμήθειες- προμηθευτές
Όπως είναι φανερό , η περιπετειώδης μεταμόρφωση του μεταλλεύματος
σε τελικό προϊόν είναι πολύπλοκη , οι απαιτήσεις σε υλικά , ανταλλακτικά
αλλά και σε πρώτες και βοηθητικές ύλες είναι μεγάλες. Ενδεικτικά
αναφέρονται κάποια μεγέθη προμηθειών ( μέσες αξίες σε δραχμές για το
1984)
Ανταλλακτικά μηχανημάτων Δρχ 1,000,000,000
Χημικά επίπλευσης και καθαρισμού Δρχ 700,000,000
Α΄ύλες και βοηθητικές πυριμάχων Δρχ 500,000,000
Καύσιμα και λιπαντικά Δρχ 1,000,000,000
Λοιπές κατασκευές και προμήθειες Δρχ 250,000,000

Τα τρία και κάτι δις δραχμές ήταν κατανεμημένο σε πολλούς προμηθευτές

και στο εσωτερικό αλλά κύρια στο εξωτερικό. Οι διαδικασίες προμηθειών
από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της εταιρείας διεξήγοντο μέσω ανοικτών
ή κλειστών διαγωνισμών . Οι σχέσεις της εταιρείας με τους προμηθευτές
,όσον αφορά το τομέα της έρευνας , ήταν πολύ στενές .Πολλές φορές οι
πολυεθνικοί κολοσσοί στο τομέα των χημικών ζητούσαν την πειραματική
χρήση υλικών τους στο εργοτάξιο και η εταιρεία ,αλλά και κύρια το
επιστημονικό της προσωπικό , πρόθυμα συμμετείχαν στην έρευνα.
Οι παραγωγικές διαδικασίες είχαν μεγάλη ανάγκη σε καύσιμα , κύρια
μαζούτ και πετρελαίου κίνησης. Η προμήθεια των καυσίμων

8
πραγματοποιείτο απευθείας από τα διυλιστήρια και η ποσότητα του μαζούτ
ήταν 120,000- 200,000 λίτρα κάθε τρεις ημέρες για δε το πετρέλαιο
περίπου 50,000 λίτρα κάθε δύο ημέρες.
Σε τακτά χρονικά διαστήματα , και ανάλογα με τις ανάγκες της παραγωγής
, μεγάλα επενδυτικά σχέδια άρχιζαν , με αποτέλεσμα την αγορά μεγάλων
σκαφτικών μηχανημάτων , φορτηγών , σπαστήρων αλλά και φούρνων .
Πρέπει να σημειωθεί ότι η αγορά ενός φορτηγού μεταλλείων κόστιζε 100
εκ. Δραχμές τουλάχιστον.
• Αποθήκες
Ο μεγάλος όγκος των προμηθειών είχε σαν αποτέλεσμα την δημιουργία
τεράστιων αποθηκευτικών χώρων αλλά και μεγάλων συνεργείων .
Μεγάλες ποσότητες ελαστικών, λιπαντικών , ακριβών ανταλλακτικών για
τα τροχοφόρα αλλά και για τα μηχανήματα έπρεπε να φυλαχτούν από το
καιρό αλλά και από άλλες αιτίες ( φθορές, κλοπές κλπ) . Οι στεγασμένοι
χώροι των αποθηκών ήταν πολλά τετραγωνικά μέτρα και αν
συμπεριληφθούν και οι ανοικτοί χώροι αποθήκευσης μεταλλευμάτων όλα
αυτά αποτελούσαν τον κορμό των αποθηκών. Η μεγάλη ποικιλία των
αποθηκευμένων προϊόντων , είτε των τελικών προϊόντων ,είτε των
ανταλλακτικών και των χημικών , δημιούργησε την ανάγκη από πολύ
νωρίς της δημιουργίας ειδικού λογιστικού σχεδίου παρακολούθησης των.
Στην αρχή όλα τα στοιχεία ήταν χειρόγραφα , σιγά σιγά όμως
κωδικοποιήθηκαν και άρχισε η χρήση των τεράστιων main frames των
δεκαετιών 70 και 80. Σε μια καταμέτρηση από το Σώμα Ορκωτών
Λογιστών το 1983-84 τα υλικά αποθηκών ,τα ανταλλακτικά κλπ της
εταιρείας ήταν της τάξης των 19 δις. Δραχμών , δίχως να έχουν
καταμετρηθεί τα έτοιμα προς πώληση προϊόντα. Χαρακτηριστικό είναι η
έλλειψη εφαρμογής ολοκληρωμένου συστήματος Logistics καθώς εκείνη
την εποχή αυτά ήταν ψιλά γράμματα .
• Μεταφορές
Η εταιρεία είχε κατασκευάσει σκάλα φόρτωσης στη περιοχή Κυμασίου – Β.
Εύβοιας. Στη ράδα του λιμανιού μπορούσε κάποιος να δει καθημερινά
τουλάχιστον δύο πλοία αναμένοντας την σειρά τους για φόρτωση. Η
εταιρεία διέθετε και ένα μικρό πλοίο μεταφοράς καυσίμων ( μέχρι 200,000
λίτρα ). Το τμήμα μεταφορών αποτελείτο από δύο μέρη. Το τμήμα
φορτώσεων πλοίων και το τμήμα φορτώσεων χερσαίων μεταφορών. Και τα
δύο τμήματα ασχολούνταν και με τις εισαγωγές αλλά και με τις πωλήσεις.
Η εταιρεία , είχε βοηθήσει το Ελληνικό Δημόσιο ( νομαρχία, ΥΠΕΧΩΔΕ)
στην κατασκευή του δρόμου που αρχίζει από την Χαλκίδα και φθάνει μέχρι
το Προκόπι , παρέχοντας μηχανήματα για τη διάνοιξη του δρόμου
( γνωστός και σαν δρόμος του Αγίου). Έτσι τριαξονικά φορτηγά και
τράκτορες μετέφεραν από την εγκατάσταση και προς αυτή υλικά και
προϊόντα . Μια προσπάθεια διεθνούς εταιρείας μεταφορών να συνδέσει με
δική της επένδυση το εργοτάξιο με την σιδηροδρομική γραμμή έπεσε στο
καινό λόγω της ελληνικής κρατικής γραφειοκρατίας.
• Κανάλια διανομής
Η εταιρεία από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της , είχε στενές σχέσεις με
μεγάλη Γερμανική εμπορική , χρηματοδοτική επιχείρηση που είχε σαν
κύριο σκοπό την αντιπροσώπευση των συμφερόντων της εταιρείας

9
διεθνώς. Κάποια περίοδο , οι νέοι πωλητές του Γερμανικού οίκου δούλευαν
στη Ελλάδα και εκπαιδεύονταν στα προϊόντα και στις αγορές της
εταιρείας . Η εταιρεία εκτός από ορισμένους πελάτες του εσωτερικού
( Χαλυβουργεία , Πεσινέ , κατασκευαστές θερμοσυσσωρευτών κλπ ) που
προμηθεύονταν απευθείας τα προϊόντα , χρησιμοποιούσε διάφορες άλλες
εταιρείες σαν αντιπροσώπους ( όπου δεν μπορούσαν να πάνε οι Γερμανοί).
Αυτό βέβαια είχε σαν αποτέλεσμα την μη άμεση επαφή της εταιρείας με τις
αγορές της.

Πωλήσεις και αγορά

Τα προϊόντα της εταιρείας απευθύνονταν σε μεγάλες χαλυβουργίες όπου

χρησιμοποιούνταν για τη εσωτερική επένδυση των υψικαμίνων με
πυρότουβλα , σε κατασκευαστές θερμοσυσσωρευτών σε τσιμεντάδικα ,
στη παραγωγή ζάχαρης . Η Αλγερία ,και άλλες Αραβικές χωρες, η Γαλλία ,
η Γερμανία , η Ιταλία η Σουηδία ,οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι
μερικές από τις χώρες όπου η εταιρεία πούλαγε τα προϊόντα της.
Η εταιρεία πάντα φρόντιζε να έχει ικανοποιημένους πελάτες . Ειδικό τμήμα
της εταιρείας σχεδίαζε και επιστατούσε στο κτίσιμο των υψικαμίνων ,
δίνοντας έτσι ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην εταιρεία , καθώς ο
ανταγωνισμός ήταν πολύ μεγάλος. Οι ανταγωνιστές ήταν πολυεθνικές
εταιρείες όπως American Refractories , Didier , Veitch , Radex , που
προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να ΄διώξουν ΄από τις αγορές την εταιρεία .
Παρά το λυσσαλέο ανταγωνισμό η εταιρεία κατόρθωσε να επιβιώσει για
τουλάχιστον 4 κερδοφόρες δεκαετίες και για άλλα 10 χρόνια με πολλές
ζημιές.

Συμπεράσματα
Παρά τη πολυπλοκότητα της παραγωγικής διαδικασίας και τον μεγάλο
διεθνή ανταγωνισμό η εταιρεία κατόρθωσε να επιβιώσει πολλές δεκαετίες.
Τα τελευταία χρόνια , λάθη στο management αλλά και στην εκμετάλλευση
των κοιτασμάτων οδήγησε τη εταιρεία σε πτώχευση . Πριν λίγο καιρό ένα
ντοκυμαντέρ της Ιδιωτικής τηλεόρασης ( Mega ) έδειξε σκηνές από τα
χωριά της Βόρειας Eύβοιας , καθώς και τις εγκαταστάσεις της εταιρείας .
Τα χωριά που άλλοτε ήταν γεμάτα από ζωή , σήμερα μαραζώνουν. Οι
εγκαταστάσεις που ήταν άλλοτε το θαύμα της ελληνικής βαριάς
βιομηχανίας και η ακίδα του βέλους της τεχνολογικής ανάπτυξης , είναι
ένα σκουριασμένο σύνολο σίδερων και σκόνης, πολλά μηχανήματα
λεηλατήθηκαν.Γιατί άραγε ;

Ερωτήσεις
1. Ανατρέξτε το internet και άλλες πηγές και αναπτύξτε το περιβάλλον
που η εταιρεία δούλευε .
2. Ποιες είναι οι διαδικασίες της παραγωγικής διαδικασίας . Αναφερθείτε
λεπτομερώς στις διαδικασίες από διάφορες πηγές που πρέπει να βρείτε
3. Ποιες ήταν και είναι οι αιτίες της δημιουργίας προβληματικών εταιρειών
στη Ελλάδα ;

10
4. Τι θα προτείνατε στην τότε διοίκηση της εταιρείας για την επιβίωση της;
5. Ποια είναι η άποψη σας για το συνδικαλισμό και την κακώς εννοούμενη
στην Ελλάδα συνδιαχείρηση ;

11
Παραρτήματα
Παράρτημα 1
Μπορείτε να ανατρέξετε στο internet και σε sites σχετικά με
FIMISCO,magnesite, bauxite, refractories
1.
Μαγνησίτης (λευκόλιθος) magnesite
Τύπος: MgCO3
Σύστημα: Τριγωνικό
Κατηγορία: Ανθρακικά

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Λάμψη: Υαλώδης, αλαμπής.
Χρώμα: Λευκό, άχρωμο, τεφρό, κιτρινωπό, καστανωπό.
Γραμμή σκόνης: Λευκή.
Σκληρότητα: 3½ - 5
Ειδικό βάρος: 2,9 - 3,1
Σχισμός: (10-11) τέλειος.
Διαφάνεια: Διαφανές, ημιδιαφανές, αδιαφανές.
Τηκτικότητα: 7
Παρατηρήσεις: Κρύσταλλοι ρομβοεδρικοί σπάνιοι. Συνήθως σε κρυπτοκρυσταλλικά στιφρά
αλαμπή συσσωματώματα με χαρακτηριστικό κογχώδη θραυσμό (λευκόλιθος).
Επίσης σε γεηρά, κοκκώδη συσσωματώματα και σε σχισμογενείς μάζες.
Αναβράζει με θερμό υδροχλωρικό οξύ. Βρίσκεται με τη μορφή φλεβών ή
ακανόνιστων μαζών σε περιδοτίτες και σερπεντίνες.
Όνομα: Μαγνησίτης: από τη σύστασή του.
Λευκόλιθος: λόγω του χρώματός του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Μαγνησίτης με χαρακτηριστικό κογχώδη θραυσμό.
Βασιλικά, Θεσσαλονίκη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.

Μαγνησίτης.
Βασιλικά, Θεσσαλονίκη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.

12
 Μαγνησίτης.
Βασιλικά, Θεσσαλονίκη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.

Φλέβα μαγνησίτη.
Βασιλικά, Θεσσαλονίκη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.

Δίκτυο φλεβών μαγνησίτη (stockwork) σε αλλοιωμένο δουνίτη.

Βασιλικά, Θεσσαλονίκη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.

Δίκτυο φλεβών μαγνησίτη (stockwork) σε αλλοιωμένο δουνίτη.

Γερακινή, Χαλκιδική.
Photo: Αντώνης Κορωναίος.

Ορυχείο μαγνησίτη.
Γερακινή, Χαλκιδική.
Photo: Αντώνης Κορωναίος.

Μαγνησίτης.
Γερακινή, Χαλκιδική.
Photo: Αντώνης Κορωναίος.

Φλέβα μαγνησίτη.
Γερακινή, Χαλκιδική.
Photo: Αντώνης Κορωναίος.

Ρομβοεδρικός κρύσταλλος μαγνησίτη.

Βασιλικά, Θεσσαλονίκη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.

Ρομβοεδρικός κρύσταλλος μαγνησίτη.

Βασιλικά, Θεσσαλονίκη.
Photo: Τριαντάφυλλος Σολδάτος.

Φακοειδείς κρύσταλλοι μαγνησίτη.

Sondrio, Ιταλία.
Photo: Θησαυροί της Γης, DeAgostini Hellas.

Ρομβόεδρα μαγνησίτη.
Bahia, Βραζιλία.
Photo: Θησαυροί της Γης, DeAgostini Hellas.

Ρομβόεδρα μαγνησίτη. (6 cm).

Ορυχείο Brumado, Bahia, Βραζιλία.
Photo: John Veevaert, Trinity Mineral Company.

Ρομβόεδρα μαγνησίτη (3,6 cm).

Ορυχείο Brumado, Bahia, Βραζιλία.
Photo: Amethyst Galleries, Inc.

Ρομβόεδρα μαγνησίτη (4,1 cm).

Ορυχείο Brumado, Bahia, Βραζιλία.
Photo: Amethyst Galleries, Inc.

Μαγνησίτης.
Ορυχείο Brumado, Bahia, Βραζιλία.
Photo: TheImage.

Πηγή http://www.geo.auth.gr/106/5_carbonates/magnesite.htm
2.
Magnesite (MgCO3), magnesium end–member of an isomorphous series of Mg, Ca,
Fe, Mn etc. carbonates, is a high MgO (magnesia) content mineral.
From crude magnesite, two commercial product lines of magnesia are derived.
Caustic magnesia, produced by calcination at temperatures generally between 900-
1100 0C and dead-burned magnesia, which is sintered at higher temperatures
(1700-1900 0C).

13
WORLD PRODUCTION - USES
World production of natural magnesite was of the order of 3 million tonnes in 1999.
World production of caustic calcined magnesia and dead-burned magnesia was 8
million tonnes. The principal producing countries in descending order are China,
Russia, North Korea, Austria, Brazil, Turkey, India and Greece.
05010015020025019951996199719981999Greek exports of('000 tonnes)
source:SME, Ministry of DevelopmentCrude MagnesiteDead-BurnedCaustic-
Calcined
The most important end use of dead-burned magnesia is refractory products (bricks
and masses) for steel mills, cement and glass plants etc. Other applications include
welding fluxes, extraction of magnesium metal and various small volume,
specialised applications. 0500100015002000250030003500ChinaRussiaKorea
NorthAustria Turkey India Greece Spain Slovakia Australia Canada,Other countries
World production of Magnesite (caustic and dead burned magnesia) 1999 ('000
tonnes)
Caustic magnesia has a variety of end-uses ranging from electrofused magnesia
and construction applications to agricultural, chemical, pharmaceutical and
environmental uses.
The largest magnesite deposits mainly occur within a discontinuous ophiolite belt in
the western part of the Chalkidiki peninsula (Gerakini, Ormilia, Kastri) and in Euboea
island (Gerorema, Paraskevorema, Kakavos, Troupi).
The magnesite reserves are estimated at tens of million tonnes for Chalkidiki and 8
million tonnes for Euboea.
Greece’s magnesite industry is internationally recognized for the first class quality of
end-products.
Total Greek production in 1999 was 495.194 tonnes of crude magnesite, 39.965
tonnes of dead burned magnesia and 117.817 tonnes of caustic magnesia. Exports
to various destinations abroad were on the order of 22.000 tonnes of crude
magnesite with a value of 930.300,8 EURO, 35.587 tonnes of caustic magnesia with
a value of 6.162.876 EURO and 108.991 tonnes of dead - burned magnesia, with a
value of 13.206.162,9 EURO.
During the year 2000 production of dead-burned magnesia was estimated at 32.000
tonnes and of caustic magnesia at 115.000 tonnes.
Today, one magnesite mining company is active in Greece:
Grecian Magnesite S.A., which ranks among the top magnesia producers and
exporters in the western world, is the biggest exporter in the E.U. The company’s
major deposits, along with its works, are located in Gerakini area of the Chalkidiki
peninsula. The total production capacity for calcined products is close to 200.000
tpa,
whereas 97% of the output is exported. The company produces and commercialises
raw magnesite, caustic magnesia, dead - burned magnesia and basic monolithic
refractories and holds an ISO 9001 quality assurance certificate for all its operations.
Furthermore, it has recently applied for listing at the Athens Stock Exchange.
.
Viomagn S.A., which succeeded Fimisco when the latter was privatized (1995), was
active until 1999 (the year during which it stopped its operation) operating mines and
works on the Euboea island. The company mainly focussed on refractory raw
materials (dead- burned magnesia) and products (bricks and masses).

14
PERSPECTIVES
The business environment in the magnesite sector is and will probably remain
competitive.
The current position of the Greek magnesite industry allows for a positive outlook.
Specifically, during 2000 Greek Magnesia export activity was intensive in all market
uses. For 2001 it is foreseen that the above tendency will continue and the market
perspectives remain positive.
The strategy of the Greek magnesite industry has focussed on enhanced product
quality and shift of the product mix towards higher added-value grades. Furthermore,
special emphasis has been placed on the development of new markets and
applications as well as on R & D in view of developing improved and more
competitive products.
For the coming years, large investment programmes are planned for the
improvement of the existing installations and for lowering operating costs. In the
frame of its investment policy Grecian Magnesite S.A., will proceed to the
construction of two additional production lines and to new investment abroad. The
plans also include sizeable business development, geographical diversification of
the production base and strategic alliances at both the production and the
distribution level.

15
Πηγή http://pravita.com/pdf/Mineral_Resources.pdf
Magnesite

Παράρτημα 2
Καταγράφονται ορισμένα στοιχεία την παραγωγής και εμπλουτισμού του λευκολίθου
όπως αναφέρονται στο βιβλίο του κου Σαμούρη.
... Ο εμπλουτισμός , γινόταν με τρεις τρόπους , ανάλογα με το μέγεθος.
Συγκεκριμένα , το μπαζομετάλλευμα εθραύετο στον σπαστήρα σε μέγεθος των 150
χιλιοστών και ταξινομείτο σε τρία κλάσματα :
1) στο χονδρόκοκκο κλάσμα γινόταν χειροδιαλογή
2) στο ενδιάμεσο κλάσμα γινόταν οπτικός διαχωρισμός με μηχανήματα Sortex
3) στο τρίτο κλάσμα , το λεπτόκοκκο , ο διαχωρισμός γινόταν με βαρέα διάμεσα
(sink float) από όπου το λευκόλιθος ξεχώριζε αφενός μέσα στο διάλυμα και
αφετέρου μέσα από μαγνήτες που συγκρατούσαν τα στείρα ( φύρα)...
Ο κος Σαμούρης αναφέρει επίσης στοιχεία του εντυπωσιακού σε αριθμό και
μέγεθος κινητού εξοπλισμού και ειδικότερα :
... χρησιμοποιούντο φορτωτές Cat 992, Ct 988 Mich 475B με χωρητικότητα 12
κυβ. Υάρδων. ... προωθητές Cat D9,Cat D7 ... διατρητικά wrangler,
Haouzher,Reed DM4 , τα οποία όρυσσαν διατρήματα διαμέτρου 6 ¾ ίντσες ...
Για την μεταφορά του μπαζομεταλλεύματος αλλά και των στείρων ,
χρησιμοποιήθηκαν μεγάλα χωματουργικά μηχανήματα τύπου Terex 33-11
ωφέλιμου φορτίου 80 τόνων , Cat 773 ωφέλιμου φορτίο 50 τόνων , Terex R35
ωφέλιμου φορτίου 30 τόνων αλλά και μικρότερα οχήματα Euclid R22 και Euclid
R20…

16