‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬

‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬‫خواص مکانیکی مواد‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫مدرس‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫صابر فرمانی‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی متالورژی – شناسایی و انتخاب مواد فلزی‬
‫دانشگاه علم و صنعت ایران‬

‫‪1‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫ساختار جامدات‪:‬‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪2‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫شبکه های فضایی و ساختار بلورین مواد‪:‬‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪3‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫شبکه های فضایی و ساختار بلورین مواد‪:‬‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪4‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫اساس‪ :‬تفرق اشعه ایکس‬

‫تکرار اتم های هر بلور به صورت طرح سه بعدی منظم‬
‫ابتدایی ترین ساختار بلوری‪ ،‬شبکه مکعبی ساده است‪ ،‬مثل ‪ NaCl‬و ‪LiF‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫•‬

‫‪o‬‬
‫هیچ فلزی دارای چنین ساختاری نیست‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪5‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫• شبکه های براوه‪:‬‬

‫هفت گروه کریستالی‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪6‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫• شبکه های براوه‪:‬‬

‫چهار شبکه اصلی‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪7‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫شبکه های براوه‪:‬‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪8‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫رابطه براگ‪:‬‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪9‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬
‫جهات و صفحات بلورشناسی نسبت به محورها با عباراتی به نام شاخص های میلر معرفی می گردند‪.‬‬
‫صفحات درون پرانتز )‪ (hkl‬و جهات بلورشناسی درون کروشه ]‪[uvw‬‬
‫•‬
‫•‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫•‬

‫‪o‬‬
‫ساختار اکثر فلزات یکی از سه حالت زیر است‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪ -1‬مکعبی مرکز پر )‪(bcc‬‬

‫‪a‬‬
‫مثل )‪W ،Mo ،Fe(α‬‬

‫‪D‬‬
‫تعداد اتم ها در هر سلول واحد‪2 :‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪10‬‬

 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫تعداد اتم ها در هر سلول واحد‪4 :‬‬

‫‪ -2‬مکعبی وجوه مرکز پر )‪(fcc‬‬
‫مثل ‪ Au ،Al ،Cu‬و‪...‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪11‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫ﻓ‬
‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪ -1-3‬ساختار هندسی بلور‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫تعداد اتم ها در هر سلول واحد‪6 :‬‬

‫‪ -3‬شش گوشه ای فشرده )‪(hcp‬‬
‫مثل ‪ Co ،Ti ،Mg‬و‪...‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪12‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫س‬ ‫ر‬
‫حساس به ساختار‬

‫هدایت الکتریکی‬
‫غیر حساس به ساختار‬

‫ثوابت االستیک‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫خواص نیمه هادی‬ ‫نقطه ذوب‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫تنش تسلیم‬ ‫چگالی‬

‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬
‫استحکام شکست‬ ‫گرمای ویژه‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬
‫استحکام خزش‬ ‫ضریب انبساط حرارتی‬

‫واژه عیب یا نقص معموال برای تعریف هرگونه انحراف از یک ردیف منظم نقاط شبکه به کار می رود‪.‬‬ ‫•‬

‫‪13‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫س‬ ‫ر‬
‫هنگامیکه انحراف از نظم تکراری شبکه به طور موضعی در مجاورت فقط تعداد کمی اتم وجود داشته باشد‪ ،‬عیب نقطه ای یا نقص‬
‫نقطه ای نامیده می شود‪.‬‬
‫اگر عیب در داخل نواحی میکروسکوپی بلور امتداد یابد‪ ،‬نقص شبکه نام خواهد گرفت‪ .‬نقایص شبکه به عیوب خطی و عیوب‬
‫•‬

‫•‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫سطحی یا صفحه ای تقسیم می شوند‪.‬‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫•‬

‫‪r‬‬
‫عیوب سطحی از تجمع عیوب خطی در یک صفحه ناشی می شوند‪ .‬مثل مرزهای دانه‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪14‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -1-2-3‬عیوب نقطه ای‬

‫س‬
‫سه نوع‪ -1 :‬جای خالی ‪ -2‬بین نشینی ‪ -3‬ناخالصی‬ ‫•‬
‫تحریک حرارتی‪ ،‬ایجاد جای خالی‪ ،‬پایداری ترمودینامیکی‬ ‫•‬
‫•‬

‫‪g‬‬
‫تعادل بخشی از شبکه که دارای جای خالی است‪:‬‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬
‫‪Es‬‬

‫‪r‬‬
‫‪n‬‬

‫‪a‬‬
‫‪kT‬‬
‫‪e‬‬

‫‪D‬‬
‫‪N‬‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ ES‬انرژی الزم برای حرکت دادن یک اتم از قسمت داخلی بلور به سطح‬

‫‪F‬‬
‫‪ n‬تعداد جاهای خالی‬
‫‪ N‬تعداد کل جاهای خالی‬
‫افزایش دما ‪ .........‬افزایش تعداد جاهای خالی‬ ‫•‬
‫افزایش جاهای خالی‪.....................‬امکان اتصال به یکدیگر‪.....................‬تشکیل حفره‬ ‫•‬

‫‪15‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -1-2-3‬عیوب نقطه ای‬

‫س‬
‫جای خالی‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪16‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -1-2-3‬عیوب نقطه ای‬

‫س‬
‫عیب بین نشینی‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪17‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -1-2-3‬عیوب نقطه ای‬

‫س‬
‫عیب فرنکل‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪18‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -1-2-3‬عیوب نقطه ای‬

‫س‬
‫مزایای عیوب نقطه ای‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪19‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -1-2-3‬عیوب نقطه ای‬

‫س‬
‫• راه های افزایش جاهای خالی‪:‬‬
‫‪ -1‬سریع سرد کردن از دمای مجاور نقطه ذوب‪ ،‬تعداد جاهای خالی ای که ایجاد می شود ممکن است بیشتر از تعداد جاهای خالی‬
‫تعادلی در دمای اتاق باشد‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪ -2‬تغییر شکل پالستیک زیاد (کار سرد)‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫‪ -3‬بمباران ماده با ذرات هسته ای پرانرژی‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫• اتم بین نشین یا بین نشینی‪:‬‬
‫عیب بین نشین در نتیجه ی بمباران ذرات هسته ای پرانرژی در فلزات خاص‬
‫نقطه ای واقع در بین نقاط معمول شبکه‬

‫• تذکر‪:‬‬
‫هیچ ماده ای خالص نیست‪ .‬معموال بیشتر مواد تجاری دارای ‪ 0/01‬تا ‪ 1‬درصد ناخالصی هستند‪.‬‬
‫‪20‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها‬

‫س‬
‫مهم ترین عیب خطی دو بعدی‬ ‫•‬
‫نابجایی‪:‬‬ ‫•‬
‫عامل پدیده لغزش‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫ناحیه ای با بی نظمی موضعی در شبکه که نواحی لغزش یافته و لغزش نیافته بلور را از هم جدا می کند‪.‬‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫•‬

‫‪r‬‬
‫علل اهمیت نابجایی ها‪:‬‬

‫‪a‬‬
‫لغزش بلور ها‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫تمام پدیده های مکانیکی‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫کار سختی‪ ،‬نقطه تسلیم‪ ،‬خزش‪ ،‬خستگی‪ ،‬شکست ترد و ‪....‬‬
‫دو نوع نابجایی اصلی‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ -1‬خطی‬
‫‪ -2‬پیچی‬

‫‪21‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی خطی)‬

‫س‬ ‫نابجایی خطی‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫• ساده ترین نوع نابجایی است و ابتدا توسط اوراوان‪،‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫پوالنی و تیلور پیشنهاد کردند‪ :‬نابجایی خطی یا نابجایی تیلور ‪ -‬اوراوان‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫مرز بین بخش لغزش کرده بلور و بخشی که هنوز لغزش نکرده‬
‫خط ‪ .................. AD‬نابجایی خطی‬
‫•‬
‫•‬

‫‪22‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی خطی)‬

‫س‬
‫مفهوم بردار برگرز‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪23‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی خطی)‬

‫س‬
‫مفهوم بردار برگرز‪:‬‬
‫در نابجایی لبه ای مقدار جابجایی با بردار برگرز نابجایی (‪ )b‬برابر است‪.‬‬ ‫•‬
‫مشخصه یک نابجایی خطی‪ ................‬بردار برگرز آن همیشه بر خط نابجایی عمود است‪.‬‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫نظم اتمی ماده در اطراف نابجایی خطی‪:‬‬
‫• تعداد ردیف های اتمی عمودی واقع در باالی صفحه لغزش‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫یکی بیشتر از تعداد آنها در پایین صفحه لغزش است‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫ایجاد تنش فشاری در باالی صفحه لغزش و تنش کششی در پایین صفحه لغزش‬

‫‪24‬‬
‫•‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی خطی)‬

‫س‬
‫مفهوم بردار برگرز‪:‬‬

‫قرارداد‪ :‬نابجایی خطی مثبت و نابجایی خطی منفی‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪25‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی خطی)‬

‫س‬
‫لغزش یا سر خوردن نابجایی ها‬ ‫•‬
‫حرکت یا صعود نابجایی ها‬ ‫•‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫صعود مثبت‪ :‬اتم اضافی واقع در باالی نابجایی حرکت کرده یا یک جای‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫خالی به آن افزوده شود‪ .‬به ازای هر فاصله اتمی که نابجایی صعود می کند‬

‫‪a‬‬
‫باید یک اتم بلند شود‪( .‬نابجایی به سمت باال حرکت کند)‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫صعود منفی‪ :‬باید اتم هایی اضافه شوند؛ اتم ها توسط نفوذ یک اتم از‬
‫بلور اطرف به صفحه اضافی ملحق می شود و یک جای خالی بوجود‬
‫می آورد‪( .‬نابجایی به سمت پایین حرکت می کند)‬

‫نکته‪ :‬حرکت توسط صعود به مراتب آهسته تر از لغزش است‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی پیچی)‬

‫س‬ ‫نابجایی پیچی‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫در سمت چپ خط ‪ AD‬هیچ گونه لغزشی نیست‪.‬‬ ‫•‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫‪ AD‬خط نابجایی است‪.‬‬ ‫•‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬
‫خط نابجایی موازی بردار برگرز یا بردار لغزش است‪.‬‬ ‫•‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫نابجایی پیچی بر خالف خطی دارای صفحه لغزش مرجح نبوده و بنابراین‬ ‫•‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫حرکت آن کمتر از حرکت نابجایی خطی مقید است‪.‬‬
‫حرکت این نابجایی توسط مکانیزم صعود غیر ممکن است‪.‬‬ ‫•‬

‫‪27‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی پیچی)‬

‫س‬ ‫نابجایی پیچی‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪28‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -2-2-3‬عیوب خطی – نابجایی ها (نابجایی پیچی)‬

‫س‬ ‫نابجایی پیچی‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪29‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫فصل ‪ -3‬تغییر شکل پالستیک تک بلورها‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -2-3‬عیوب شبکه‬

‫ر‬ ‫د‬
‫‪ -3-2-3‬عیوب سطحی (دوبعدی)‬

‫س‬
‫‪ -1‬عیوب الیه ای‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪30‬‬
 ‫خواص مکانیکی مواد‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫این اسالید ها بر مبنای نکات مطرح شده در فرادرس‬
‫«خواص مکانیکی مواد‪»1‬‬
‫تهیه شده است‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫برای کسب اطالعات بیشتر در مورد این آموزش به لینک زیر مراجعه نمایید‬
‫‪faradars.org/fvmme101‬‬