Κριτήριο αξιολόγησης της δουλειάς μας μέχρι σήμερα στο μάθημα της

Νεοελληνικής Γλώσσας

Α΄Λυκείου 12 Δεκεμβρίου 2017

Κείμενο

Οι μεγάλες αρχετυπικές1 δραστηριότητες της ανθρώπινης κοινωνίας

διέπονται2 εξαρχής από το παιχνίδι. Πάρτε, για παράδειγμα , τη γλώσσα –
αυτό το πρώτο και υπέρτατο όργανο που σχηματίζει ο άνθρωπος για να
επικοινωνεί, να διδάσκει, να προστάζει. Η γλώσσα του επιτρέπει να διακρίνει,
να διαπιστώνει, να δηλώνει τα πράγματα –εν ολίγοις να τα ονομάζει, και
ονομάζοντάς τα να τα υψώνει στο βασίλειο του πνεύματος. Καθώς γεννιέται
ο λόγος και η γλώσσα, το πνεύμα «σπινθηροβολεί 3» διαρκώς ανάμεσα στην
ύλη και το νου, μπορούμε να πούμε, παίζοντας με τη θαυμάσια ικανότητά
του να ονομάζει. Πίσω από κάθε αφηρημένη έκφραση βρίσκονται οι
τολμηρότερες μεταφορές, και κάθε μεταφορά είναι ένα παιχνίδι με τις λέξεις.
Έτσι ο άνθρωπος δίνοντας έκφραση στη ζωή δημιουργεί ένα δεύτερο
ποιητικό κόσμο δίπλα στον κόσμο της φύσης.

(«Ο άνθρωπος και το παιχνίδι» , του Γιόχαν Χουϊζίνγκα, εκδ. Γνώση, 1989, πρώτη έκδοση στα
Ολλανδικά 1938, κεφάλαιο πρώτο: «η φύση και η σημασία του παιχνιδιού ως πολιτιστικού
φαινομένου.)

Ερωτήσεις

Α.

1. Ποιον ορισμό για τη γλώσσα δίνει ο συγγραφέας;

2. Τι πετυχαίνει ο άνθρωπος με τη γλώσσα σύμφωνα με το κείμενο;
3. Τι είναι μια μεταφορά σύμφωνα με το κείμενο;
(μονάδες 15)

4. Να δείξετε ποια είναι τα δομικά στοιχεία της παραγράφου αυτής;

1
πανάρχαιες, συλλογικές δραστηριότητες όλης της ανθρωπότητας
2
διέπω [δiépo] -ομαι Ρ (λόγ.) (μόνο στο ενεστ. θ., συνήθ. στο γ' πρόσ.) : (για νόμο ή για ό,τι
έχει ισχύ νόμου) καθορίζω, ρυθμίζω: Οι γραπτοί νόμοι διέπουν τις σχέσεις των ανθρώπων.
H ζωή διέπεται από φυσικούς νόμους. Θα αλλάξει το καθεστώς που διέπει το εξωτερικό
εμπόριο. H αγάπη πρέπει να διέπει τη ζωή μας.
3
σπινθηροβολώ [spinθirovoló] : πετώ, βγάζω σπίθες, λάμπω και φωτίζω, συνήθ. μτφ. ως
εκδήλωση λαμπερού πνεύματος
 (μονάδες 10)

Β. 1. Ποια είναι η πιο τολμηρή μεταφορά της λέξης πέτρινος στις παρακάτω
φράσεις; Εξηγείστε την επιλογή σας.

α)Ένας χαμηλός πέτρινος τοίχος χώριζε τα δυο κτήματα, χωρίς όμως να χωρίζει και τους
ανθρώπους που γειτόνευαν

β) Μπροστά στο φρικτό θέαμα στεκόταν σχεδόν ασυγκίνητος. Το έδειχνε πλέον καθαρά:
είχε μια πέτρινη καρδιά.

γ) «Πέτρινα χρόνια» Τίτλος ταινίας του Παντελή Βούλγαρη Για τα χρόνια του Εμφυλίου
πολέμου στην Ελλάδα.

« Η γλώσσα είναι ένας δεύτερος ποιητικός κόσμος που «κατασκευάζει» ο

άνθρωπος με το κέφι και τη ζωηράδα του ……………………του δίπλα στον
κόσμο της φύσης».

Β. 2. Να αντικαταστήσετε το «κατασκευάζει» με συνώνυμη λέξη από το

κείμενο και να συμπληρώσετε το κενό με την κατάλληλη λέξη σύμφωνα με
το κείμενο.

Β.3. Να δώσετε ένα δικό σας τίτλο στο κείμενο

(μονάδες 25)

Γ. «Στερνός σκοπός του ποιητή δεν είναι να περιγράφει τον κόσμο αλλά να
τον δημιουργεί ονομάζοντάς τον» (Γ. Σεφέρης)

Έχει ο απλός άνθρωπος4 αυτή τη δύναμη και την ελευθερία σε σχέση με τη

γλώσσα; Γιατί η γλώσσα είναι κι «ένα κοινωνικό φαινόμενο που
δημιουργείται και λειτουργεί με νόμους και αρχές»5.
(μονάδες 50)

4
ατομικά -συλλογικά
5
[Γλώσσα και κοινωνικοποίηση]Ν. Μήτσης. (1996). Διδακτική του γλωσσικού μαθήματος. Από τη
γλωσσική θεωρία στη διδακτική πράξη. Αθήνα: Gutenberg, 39-40 (διασκευή).