=

ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง วิชาภาษาไทย

m
เรื่อง ชนิดของคา

co
ชุดที่ ๑ คาบุพบท

k.
no
an
ob
ro
.k
w

นางสาวนวพรรณ พันธุรัตน์
w

ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะครูชานาญการ

w

โรงเรียนเทศบาลเขาชัยสน
สังกัดกองการศึกษา เทศบาลตาบลเขาชัยสน
 (ก)

คานา

m
ชุด การเรี ย นรู้ ด้ ว ยตนเอง กลุ่ม สาระการเรี ยนรู้ ภาษาไทย เรื่องชนิ ด ของค า
(คาบุพบท) ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕ จัดทาขึ้นเพื่อใช้เป็นสื่อประกอบการเรียนการสอน

co
เรื่องชนิ ดและหน้ าที่ ของคาเพื่อพัฒนาการเรี ยนการสอนให้ ประสบผลสาเร็ จ บรรลุ
จุด มุ่ง หมาย ของหลั กสู ตรให้ นักเรี ยนได้ ศึกษาเนื้ อหาภายในเล่ ม ชุด การเรี ยนรู้ด้ ว ย

k.
ตนเอง

no
การจั ด ท าชุ ด การเรี ย นรู้ ด้ ว ยตนเองประกอบด้ วย ค าแนะน าสาหรั บ ครู
คาแนะนาในการเรียน สาระสาคัญ จุดประสงค์การเรียนรู้ แบบทดสอบก่อนเรีย น
รายละเอี ย ดของเนื้ อหาเรี ย งลาดั บ จากง่ า ยไปหายาก แบบฝึ กเสริ ม ทั กษะ และ
an
แบบทดสอบหลังเรียน
หวั ง เป็ นอย่ า งยิ่ งว่ า ชุ ด การเรี ยนรู้ ด้ วยตนเองเล่ ม นี้ จะเป็ นประโยชน์ ในการ
ob

พัฒนาผู้เรียน และพัฒนาคุณภาพการจัดการเรียนรู้ของครูผู้สอนกลุ่มสาระการเรียนรู้
ภาษาไทยได้เป็นอย่างดี
ro
.k

นางสาวนวพรรณ พันธุรัตน์
w
w
w
 (ข)

ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท

ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕

m
สาระที่ ๔ หลักการใช้ภาษาไทย

co
มาตรฐานการเรียนรู้ที่ ๔.๑ : เข้าใจธรรมชาติของภาษาและหลักภาษาไทย การ
เปลี่ยนแปลงของภาษาและพลังของภาษา ภูมิ

k.
ปัญญาทางภาษาและรักษาภาษาไทยไว้เป็นสมบัติ

no ของชาติ
มาตรฐานการเรียนรู้ช่วงชั้น :รู้และเข้าใจชนิดและหน้าที่ของคาในประโยค ชนิด
an
ของประโยค

จุดประสงค์การเรียนรู้
ob

๑. นักเรียนสามารถอธิบายความหมายของคาบุพบทได้ถูกต้อง
๒. นักเรียนสามารถจาแนกชนิดของคาบุพบทได้ถูกต้อง
ro

๓. นักเรียนสามารถบอกหน้าที่ของคาบุพบทได้ถูกต้อง
๔. นักเรียนสามารถนาคาบุพบทไปแต่งประโยคเพื่อการสื่อสารได้ถูกต้อง
.k

๕. นักเรีย นสามารถนาเรื่องของคาบุพ บทไปใช้ ในชีวิ ตประจ าวั นได้ อย่า ง

w

ถูกต้อง
๖. นักเรียนสามารถทาแบบฝึกหัดได้ร้อยละ ๗๐ ขึ้นไป
w

๗. นักเรียนสามารถทาแบบทดสอบหลังเรียนผ่านเกณฑ์ร้อยละ ๗๐ ขึ้นไป
w

๘. นักเรียนสามารถปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นตอนได้อย่างมีวินัย
และมีความสุข
 (ค)

สารบัญ

เรื่อง หน้า

m
คานา...................................................................................……....................... ก

co
ชุดการเรียนรู้ที่ ๕ คาบุพบท...................................................…...................... ข
สารบัญ....................................................................................……................... ค

k.
แผนผังความคิดสรุปเรื่องคาบุพบท............................……................................ ๑
แบบทดสอบก่อนเรียน...............................................……................................ ๓
no
ชนิดของคา................................................................….....................................
เพลงชนิดของคา........................................................…….................................
๖
๗
an
ใบความรู้ที่ ๑ ความหมายคาบุพบท……………………………………………………….. ๘
แบบฝึกหัดที่ ๑.๑.............................................….............................................. ๙
ob

ใบความรู้ที่ ๒ ชนิดของคาบุพบท.........................…......................................... ๑๐
แบบฝึกหัดที่ ๒.๑..................................................……...................................... ๑๒
ro

แบบฝึกหัดที่ ๒.๒.......................................…….................................................. ๑๓
ใบความรู้ที่ ๓ หน้าที่ของคาบุพบท..............……............................................... ๑๔
.k

แบบฝึกหัดที่ ๓.๑..............................................…….......................................... ๑๖
w

ใบความรู้ที่ ๔ สรุปคาบุพบท...........................……........................................... ๑๗
แบบทดสอบหลังเรียน.......................................……......................................... ๑๘
w

ภาคผนวก ๒๑
w

บรรณานุกรม ๒๙
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑

แผนผังความคิดเรื่องคาบุพบท

m
คาที่ใช้เชื่อมโยง

co
k.
ความหมาย
no
an
คาบุพบท
ob
ro

ชนิด หน้าที่
.k

๑. บุพบทที่เชื่อมกับคาอื่น
w

๑. นาหน้าคานาม
๒. บุพบทที่ไม่เชื่อมกับคาอื่น ๒. นาหน้าคาสรรพนาม
w

๓. นาหน้าคากริยา
w

๔. นาหน้าคาวิเศษณ์
๕. นาหน้าประโยคหรือ
ข้อความ
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒

ก่อนที่ เพื่ อนๆจะศึ กษา ชุ ด การเรี ย นรู้ ด้ ว ย

m
ตนเอง เรื่องชนิดของคา ชุดที่๑ คาบุพบท

co
ขอให้นักเรีย น มาท าแบบทดสอบก่อนเรีย น
กันก่อนเพื่อให้ทราบว่าเรามีความรู้

k.
พื้นฐานมากน้อยเพียงใด

no
an
ob
ro
.k
w
w
w
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๓

แบบทดสอบก่อนเรียน

m
คาชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคาตอบที่ถูกเพียงคาตอบเดียว

co
๑. คาบุพบทมีหน้าทีใ่ ด
ก. ใช้แสดงอารมณ์ความรูสึก

k.
ข. ใช้ขยายความของคาทีต่ ้องการเปลี่ยนรูป

no
ค. ใช้ขยายความหมายของคาทีน่ าไปประกอบ
ง. ใช้เชื่อมคาให้มีความหมายสัมพันธ์เป็นประโยคเดียวกัน
an
๒. คาว่า “จน” ในข้อใดเป็นบุพบท
ก. เราจะรอจนเช้า
ob

ข. เขาจนก็จริงแต่ไมโกง
ค. เกิดเป็นคนอย่ากลัวจน
ro

ง. คนจนไม่จาเป็นต้องเลว
.k

๓. คาว่า “โดย” ในข้อใดเป็นบุพบท

w

ก. รถโดยสาร
ข. เขียนโดยกวี
w

ค. ศึกษาโดยตรง
w

ง. ทายาทโดยธรรม
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๔

๔. “ผู้มีวาจาสัตย์ย่อมได้รับความเชื่อถือ_______ผู้อื่น” ควรเติมคาใด
ที่เหมาะสมลงในช่องว่าง

m
ก. แก่
ข. กับ

co
ค. ต่อ
ง.จาก

k.
no
๕. คาว่า “ต่อ” ในข้อใดเป็นบุพบท
ก. เขามาต่อว่าฉัน
ข. เธอต้องให้การต่อศาล
an
ค. เรื่องนี้คิดว่าเราเป็นต่อ
ง. มารู้ตัวก็ต่อเมื่อสายเสียแล้ว
ob

๖. คาว่า “บน” ในข้อใดเป็นคาต่างชนิดกับคาอื่น

ro

ก. กินบนเรือน
ข. ขี้รดบนหลังคา
.k

ค. ดาวบนฟ้า
w

ง. อยู่ข้างบน
w

๗. ข้อใดมีคาบุพบทที่แสดงความสัมพันธ์บอกเวลา
w

ก. เวลาในขวดแก้ว
ข. วันที่ตามปฏิทินคืออะไร
ค. วันนั้นเต็มไปด้วยความวุ่นวาย
ง. เขากลับมาถึงเมืองไทยเมื่อเช้านี้
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๕

๘. ข้อใดมีคาบุพบทบอกความเป็นเจ้าของ
ก. เสื้อของใครอยู่ในตู้

m
ข. ของบนโต๊ะของใครกัน
ค. นกของฉันหายไปจากกรง

co
ง. อาหารจานนี้เด็กกินเท่านั้น

k.
๙. “พวกเราแวะซื้อขนมข้างทาง” คาที่ขีดเส้นใต้เป็นคาบุพบทแสดง
ความสัมพันธ์ใด
no
ก. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับเวลา
ข. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับสถานที่
an
ค. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับผู้ที่ทาร่วมกัน
ง. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับความเป็นเจ้าของ
ob

๑๐.“เขามีกาลังใจต่อสู้โรคร้ายเพราะคาพูดของคุณ”คาที่ขีดเส้นใต้คาบุพบท
บอก สิ่งใด
ro

ก. บอกสาเหตุ
.k

ข. บอกความมุ่งหมาย
ค. บอกเครื่องมือที่ใช้ทา
w

ง. บอกผู้รับผลประโยชน์
w
w
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๖

ชนิดของคา

m
co
นักเรียนคะ เรามารู้จักชนิดของ

k.
คาในภาษาไทยกันนะคะ

no
an
ob
ro

คา คือ เสียงที่เปล่งออกมากี่ครั้งก็ได้จะต้องมีความหมาย คาในภาษาไทย

ที่เราใช้ ในการฟัง พู ด อ่ าน และเขี ย น ในชี วิต ประจาวันการแบ่ง คา หรื อการ
.k

จาแนกค า หรือปรั ชญาของคา นั้น ๆ จาแนกตามความหมายและหน้า ที่ของค า

w

ได้ ๗ ชนิดดังนี้
w

คานาม คาสรรพนาม คากริยา คาวิเศษณ์

w

คาบุพบท คาสันธาน คาอุทาน

 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๗

เพลง ชนิดของคา
ทานองเพลง ลามะลิลา

m
(คาสร้อย) คาเอ้ยคา ขึ้นต้นอะไรก็ได้ แต่ต้องลงท้ายด้วย สระอา
หญิง คานามนั้นคืออะไร(ซ้า) ขอเชิญขานไข อย่างได้เก็บงา

co
ชาย คานาม เรียกคนสัตว์สิ่งของ(ซ้า) ขอเชิญนวลน้อง จงหมั่นจดจา
หญิง คาสรรพนามนั้นคืออะไร(ซ้า) บอกหน่อยได้ไหม อย่าได้ใจดา

k.
ชาย สรรพนาม ใช้แทนนามทั้งหลาย(ซ้า) มีอยู่มากมาย พี่ไม่ได้อา
หญิง คากริยา นั้นคืออะไร(ซ้า) ฉันยังสงสัย โปรดได้ชี้นา
ชาย
no
กริยา ใช้แสดงอาการ(ซ้า)
หญิง คาวิเศษณ์ละคะคุณพี่(ซ้า)
นั่ง นอน กิน อ่าน ตัก และตา
ช่วยบอกอีกที น้องจะได้จา
an
ชาย วิเศษณ์คือคาขยาย (ซ้า) เพื่อช่วยบรรยายเนื้อหาของคา
หญิง นอกจากนี้ยังมีอะไรอีก(ซ้า) พี่อย่าหลบหลีก จะใจระกา
ob

ชาย ยังมีอุทาน สันธาน บุพบท(ซ้า) พี่บอกน้องหมดเจ็ดชนิดของคา

(คาสร้อย) คาเอ้ยคา ขึน้ ต้นอะไรก็ได้ แต่ต้องลงท้ายด้วย สระอา
ro
.k

แบ่งผู้ร้องเป็นสองฝ่าย
w

ปรบมือให้จังหวะด้วย
นะคะ
w
w
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๘

ใบความรู้ที่ ๑

m
co
ความหมาย

k.
no คาบุพบท (อ่านว่า คา-บุบ-พะ-บด) แปลว่า
คาหน้ าบท หมายถึ ง คาที่นา หน้ า คานาม
an
คาสรรพนาม ค ากริ ย าและค าวิเศษณ์ เพื่ อ
บอกตาแหน่งของคา และแสดงความสัมพันธ์
ob

กันระหว่างคา หรื อประโยคที่ อยู่ หลั งบุ พบท

นั้น เช่ น กั บ แก่ แต่ ต่อ เพื่อ โดย แห่ ง ของ
ด้วย บน ตาม เป็นต้น
ro
.k
w

 ฉันนั่งบนโต๊ะ (บน นาหน้าคานาม โต๊ะ)

w

 ฉันมอบดอกไม้ให้แก่เธอ (แก่ นาหน้าคาสรรพนาม เธอ)

w

 เราไม่ควรกินขนมระหว่างเรียน (ระหว่าง นาหน้าคากริยา เรียน)

 เธอทางานสาเร็จด้วยดี (ด้วย นาหน้าคาวิเศษณ์ ดี)
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๙

แบบฝึกหัดที่ ๑.๑

m
คาสั่ง ให้นักเรียนขีดเส้นใต้คาบุพบทในประโยคต่อไปนี้

co
k.
๑. เขาเห็นกับตาว่าเธอร้องไห้

no
๒. นักเรียนวาดภาพด้วยดินสอสี
an
๓. เด็ก ๆ ยอมไปโรงเรียนโดยดี

๔. เราทุกคนควรกินเพื่ออยู่ไม่ใช่อยู่เพื่อกิน
ob

๕. ถ้าจะไปอยุธยาทางเรือ ต้องออกจากบ้านแต่เช้า
ro

๖. ศุภณัฐบุตรของนางจารึกเรียนเก่งมาก
.k

๗. กรมพระยาดารงราชานุภาพเป็นบิดาแห่งประวัตศิ าสตร์
w
w

๘. โรงเรียนเทศบาลเขาชัยสนตั้งอยู่ใกล้อาเภอเขาชัยสน
w

๙. คุณพ่อเลี้ยงปลาสวยงามไว้สาหรับขาย

๑๐.เขาทางานใกล้เสร็จแล้ว
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๐

ใบความรู้ที่ ๒

m
co
ชนิดของคาบุพบท
คาบุพบทแบ่งออกเป็น ๒ ชนิด ดังนี้

k.
๑. คาบุพบททีไ่ ม่เชื่อมกับคาอื่น แต่ใช้นาหน้าเพื่อทักทาย หรือเรียกขาน

no
ได้แก่ ดูแน่ะ ดูกร ดูก่อน ดูรา ข้าแต่ เป็นต้น
ตัวอย่าง
an
 ดูก่อน ภิกษุทั้งหลาย
 ข้าแต่ท่านผู้เจริญ โปรดฟังข้าก่อน
ob

ข้อสังเกต ดูกร ดูก่อน ดูแน่ะ ดูรา ผู้ใหญ่ใช้พูดกับผู้น้อยหรือ บุคคลทั่วไปที่

ro

เสมอกัน ข้าแต่ ผู้น้อยใช้พูดกับผู้ใหญ่หรือบุคคลที่นับถือยกย่อง

.k

๒. คาบุพบทที่เชื่อมกับคาอื่น บุพบทที่นาหน้าคานาม คาสรรพนาม คากริยา

w

และคาวิเศษณ์ ได้แก่ กับ แก่ ซึ่ง ต่อ ของ สาหรับ ด้วย โดย ที่ บน ใต้ ยัง
เป็นต้น
w

ตัวอย่าง
w

 คนเราต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน
 นักท่องเที่ยวเดินทางไปยังภูกระดึง
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๑

คาบุพบทที่เชื่อมกับคาอื่น ยังแบ่งออกเป็นชนิดต่างๆ ดังนี้

m
๒.๑ คาบุพบทบอกเวลา เช่น ตั้งแต่ จน จนกระทั่ง เมื่อ เป็นต้น
ตัวอย่าง

co
 แม่มาหาฉันเมื่อเช้านี้
 ชาวสวนรดน้าผักจนกระทั่งเที่ยง

k.
๒.๒ คาบุพบทบอกสถานที่ เช่น ใกล้ ไกล ใน บน นอก เป็นต้น

no
ตัวอย่าง
 เสืออยู่ในป่า
 บ้านของดวงดาวอยู่ใกล้โรงเรียนมาก
an
๒.๓ คาบุพบทบอกความเป็นเจ้าของ เช่น แห่ง ของ เป็นต้น
ตัวอย่าง
ob

 สมุดเล่มนี้เป็นของฉัน
 ภูเก็ตเป็นเมืองแห่งความฝัน
ro

๒.๔ คาบุพบทบอกความประสงค์ เช่น กับ แก่ แด่ แต่ ต่อ เพื่อ

.k

สาหรับ โดย ทั้ง เฉพาะ ตาม เป็นต้น

w

ตัวอย่าง
 แพทย์ทางานหนักเพื่อคนไข้
w

 ฉันจะให้เงินเฉพาะคนลาบาก
w
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๒

แบบฝึกหัดที่ ๒.๑

m
คาสั่ง ให้นักเรียนบอกชนิดของคาบุพบท ให้ถูกต้อง

co
k.
๑. ฉันรอเธอตั้งแต่เช้า

no
๒. เครื่องบินบินอยู่เหนือน่านน้าไทย

๓. ประชาชนมาร่วมบริจาคโลหิตเมื่อสัปดาห์ที่แล้ว
an
๔. คุณแม่กาลังซื้อของในตลาด
ob

๕. พ่อตั้งกล่องรับน้ามันไว้ตามชุมชน
ro

๖. เจ้ามอมนอนใต้โต๊ะของมะลิเมื่อเช้านี้
.k

๗. คุณครูให้ส่งการบ้านภายในวันนี้
w

๘. คุณตาปลูกต้นไม้อยู่ข้างรั้ว
w
w

๙. เขาดูแลต้นมะม่วงจนกระทั่งออกผลเต็มต้น

๑๐.สถานที่แห่งนี้เป็นที่พักผ่อนหย่อนใจของทุกคน
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๓

แบบฝึกหัดที่ ๒.๒

m
คาสั่ง ให้นักเรียนเติมคาบุพบทให้ถูกต้อง

co
. ๑. ครูให้รางวัล นักเรียนที่เรียนดี

k.
. ๒. เขาทางาน ตัวของเขาเอง
no
๓. แหวนวงนี้ ฉัน
an
. ๔. เขายื่นคาร้อง ศาล
ob

. ๕. อาหารนี้ ใส่บาตร

. ๖. น้องไปซื้อของ แม่
ro

. ๗. เขาทางานอยู่วิทยุกระจายเสียง ประเทศไทย
.k

. ๘. ฉันทาทุกอย่าง แม่
w
w

. ๙. หนังสือเล่มนี้ ผม
w

. ๑๐. เขาแถลงข่าว ผู้สื่อข่าวในทาเนียบรัฐบาล

 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๔

ใบความรู้ที่ ๓

m
co
หน้าที่ของคาบุพบท

k.
คาบุพบททาหน้าที่ต่างๆ กันดังนี้
no
an
๑. นาหน้าคานาม
ob

เช่น
 สร้อยคอของคุณแม่ราคาแพงมาก
 นักเรียนอยู่ในห้องเรียน
ro

 คุณแม่ชอบกินส้มตากับข้าวเหนียว
.k

๒. นาหน้าคาสรรพนาม
w
w

เช่น
w

 ครูให้หนังสือ แก่เขา เพื่อเป็นรางวัลเรียนดี

 ดินสอ ของฉันอยู่ที่เขา
 นักเรียนอนุบาลอยากอยู่ใกล้ ฉัน
 ปากกาตรานกของคุณอยู่ในกระเป๋าทีเ่ ขาซื้
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๕

๓. นาหน้าคากริยา

m
เช่น  พ่อทางานเพื่อหาเลี้ยงครอบครัว

co
 สมชายทางานหามรุ่งหามค่าจนกระทั่งไม่สบาย
 มนัสเก็บขนมไว้สาหรับรับประทาน

k.
 อภิสิทธิ์เขียนเรียงความใกล้เสร็จแล้ว

no
๔. นำหน้ำคำวิเศษณ์
an
เช่น  เขายินยอมปฏิบัติโดยดี
ob

 ถ้าพูดกันตามความจริง เขาต้องมาหาฉันโดยเร็ว
 วันนี้พี่ไก่ควรไปหาคุณพ่อโดยเร็วนะ
ro

 เขานอนหลับโดยสงบ
.k

๕. นำหน้ำประโยคหรือข้อควำม
w
w

เช่น  มูลนิธิจัดอาหารมาแจกจ่ายให้แก่ประชาชน
w

 สมหมายไม่สบายตั้งแต่เธอไปเที่ยวน้าตกกับครอบครัว
 ท่านผู้อานวยการแจกรางวัลเฉพาะคนที่ได้คะแนนรวมที่ ๑
 สมพลพูดเสียงเบาจนเพื่อฟังไม่รู้
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๖

แบบฝึกหัดที่ ๓.๑

m
คาสั่ง ให้นักเรียนเลือกคา เติมในช่องว่างให้ถูกต้อง

co
k.
เหนือ ของ จาก ใต้ ตาม แก่ ใกล้ โดย ใน เพื่อ

no
๑. ตลาดอยู่ โรงเรียนแค่นี้เอง
an
๒. เขาทางานแบบมา เมฆ
๓. บ้าน สมจิตรหลังใหญ่มาก
ob

๔. ขอให้เดินทาง สวัสดิภาพ
ro

๕. พูดแล้วเหมือนยกภูเขาออก อก
.k

๖. ยากเหมือนงมเข็ม มหาสมุทร
๗. พ่อแม่ทาทุกอย่าง ลูก
w
w

๘. โบราณว่าเดิน ผู้ใหญ่หมาไม่กัด
w

๙. อย่าให้ความเห็น ตัวมาทาลายมิตรภาพระหว่างเรา
๑๐. สุนัขนอนอยู่ โต๊ะในห้องอาหาร
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๗

ใบความรู้ที่ ๔

m
co
สรุปคาบุพบท
คาบุพบทมี ๒ ชนิด คือ

k.
๑. คาบุพบทที่ไม่เชื่อมกับคาอื่น เช่น ข้าแต่ ดูกร เป็นต้น

เป็นต้น no
๒. คาบุพบทที่เชื่อมกับคาอื่น เช่น สาหรับ กับ แต่ แก่ ด้วย โดย
an
หน้าที่ของคาบุพบท
- นาหน้าคานาม เช่น ปากกาของฉันหาย
ob

- นาหน้าคาสรรพนาม เช่น เขาชอบอยู่ใกล้เธอ

- นาหน้าคากริยา เช่น ฉันกินเพื่ออยู่
ro

- นาหน้าคาวิเศษณ์ เช่น เขาใจร้ายสิ้นดี

.k

- นาหน้าประโยคหรือข้อความ เช่น หมอพูดเสียงดังกับคนป่วย

w

สรุป คาบุพบท คือ คาที่ใช้นาหน้าคานาม คาสรรพนาม คาวิเศษณ์

เพื่อให้ได้ใจความชัดเจนและต่อเนื่องกัน
w
w

ข้อสังเกต ในการใช้คาบุพบท ต้องเข้าใจให้ดีวา่ คาบุพบทต้องนาหน้าคาอื่น

คือ คานาม คาสรรพนาม คากริยา และคาวิเศษณ์
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๘

แบบทดสอบหลังเรียน

m
คาชี้แจง ให้นักเรียนเลือกคาตอบที่ถูกเพียงคาตอบเดียว

co
๑. คาว่า “โดย” ในข้อใดเป็นบุพบท
ก. รถโดยสาร

k.
ข. เขียนโดยกวี

no
ค. ศึกษาโดยตรง
ง. ทายาทโดยธรรม
an
๒. คาว่า “จน” ในข้อใดเป็นบุพบท
ก. เราจะรอจนเช้า
ob

ข. เขาจนก็จริงแต่ไมโกง
ค. เกิดเป็นคนอย่ากลัวจน
ro

ง. คนจนไม่จาเป็นต้องเลว
.k

๓. คาบุพบทมีหน้าทีใ่ ด
w

ก. ใช้แสดงอารมณ์ความรูสึก
ข. ใช้ขยายความของคาทีต่ ้องการเปลี่ยนรูป
w

ค. ใช้ขยายความหมายของคาทีน่ าไปประกอบ
w

ง. ใช้เชื่อมคาให้มีความหมายสัมพันธ์เป็นประโยคเดียวกัน
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๑๙

๔. “ผู้มีวาจาสัตย์ย่อมได้รับความเชื่อถือ_______ผู้อื่น” ควรเติมคาใด
ที่เหมาะสมลงในช่องว่าง

m
ก. แก่
ข. กับ

co
ค. ต่อ
ง.จาก

k.
๕.“เขามีกาลังใจต่อสู้โรคร้ายเพราะคาพูดของคุณ”คาที่ขีดเส้นใต้ เป็นคา

no
บุพบทบอกสิ่งใด
ก. บอกสาเหตุ
an
ข. บอกความมุ่งหมาย
ค. บอกเครื่องมือที่ใช้ทา
ง. บอกผู้รับผลประโยชน์
ob

๖. ข้อใดมีคาบุพบทบอกความเป็นเจ้าของ
ro

ก. เสื้อของใครอยู่ในตู้
ข. ของบนโต๊ะของใครกัน
.k

ค. นกของฉันหายไปจากกรง
ง. อาหารจานนี้เด็กกินเท่านั้น
w

๗. คาว่า “บน” ในข้อใดเป็นคาต่างชนิดกับคาอื่น

w

ก. กินบนเรือน
w

ข. ขี้รดบนหลังคา
ค. ดาวบนฟ้า
ง. อยู่ข้างบน
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๐

๘. “พวกเราแวะซื้อขนมข้างทาง” คาที่ขีดเส้นใต้เป็นคาบุพบทแสดง
ความสัมพันธ์ใด

m
ก. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับเวลา
ข. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับสถานที่

co
ค. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับผู้ที่ทาร่วมกัน
ง. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับความเป็นเจ้าของ

k.
๙. ข้อใดมีคาบุพบทที่แสดงความสัมพันธ์บอกเวลา
no
ก. เวลาในขวดแก้ว
ข. วันที่ตามปฏิทินคืออะไร
an
ค. วันนั้นเต็มไปด้วยความวุ่นวาย
ง. เขากลับมาถึงเมืองไทยเมื่อเช้านี้
ob

๑๐. คาว่า “ต่อ” ในข้อใดเป็นบุพบท

ก. เขามาต่อว่าฉัน
ro

ข. เธอต้องให้การต่อศาล
ค. เรื่องนี้คิดว่าเราเป็นต่อ
.k

ง. มารู้ตัวก็ต่อเมื่อสายเสียแล้ว
w
w
w
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๑

m
co
k.
no
an
ภาคผนวก
ob
ro
.k
w
w
w
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๒

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน

m
๑. ค. ใช้เชื่อมคาให้มีความหมายสัมพันธ์เป็นประโยคเดีย วกัน
๒. ก. เราจะรอจนเช้า

co
๓. ข. เขียนโดยกวี
๔. ง. จาก

k.
๕. ข. เธอต้องให้การต่อศาล
๖. ง. อยู่ข้างบน

no
๗. ข. เขากลับมาถึงเมืองไทยเมื่อเช้านี้
๘. ก. นกของฉันหายไปจากกรง
an
๙. ข. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับสถานที่
๑๐. ข. บอกสาเหตุ
ob

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน
ro

๑. ข. เขียนโดยกวี
.k

๑. ก. เราจะรอจนเช้า
w

๒. ง. ใช้เชื่อมคาให้มีความหมายสัมพันธ์เป็นประโยคเดียวกัน
๓. ง. จาก
w

๔. ก. บอกสาเหตุ
w

๕. ค. นกของฉันหายไปจากกรง
๖. ง. อยู่ข้างบน
๗. ข. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับสถานที่
๘. ง. เขากลับมาถึงเมืองไทยเมื่อเช้านี้
๑๐.ข. เธอต้องให้การต่อศาล
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๓

เฉลยแบบฝึกหัดที่ ๑.๑

m
co
คาสั่ง ให้นักเรียนขีดเส้นใต้คาบุพบทในประโยคต่อไปนี้

k.
no
๑. เขาเห็นกับตาว่าเธอร้องไห้
๒. นักเรียนวาดภาพด้วยดินสอสี
an
๓. เด็ก ๆ ยอมไปโรงเรียนโดยดี
๔. เราทุกคนควรกินเพื่ออยู่ไม่ใช่อยู่เพื่อกิน
ob

๕. ถ้าจะไปอยธุยาทางเรือ ต้องออกจากบ้านแต่เช้า
๖. ศุภณัฐบุตรของนางจารึกเรียนเก่งมาก
๗. กรมพระยาดารงราชานุภาพเป็นบิดาแห่งประวัตศิ าสตร์
ro

๘. โรงเรียนเทศบาลเขาชัยสนตั้งอยู่ใกล้อาเภอเขาชัยสน
.k

๙. คุณพ่อเลี้ยงปลาสวยงามไว้สาหรับขาย
๑๐.เขาทางานใกล้เสร็จแล้ว
w
w
w
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๔

แบบฝึกหัดที่ ๒.๑

m
คาสั่ง ให้นักเรียนบอกชนิดของคาบุพบทของคาที่ขีดเส้นใต้ให้ถูกต้อง

co
k.
๑. ฉันรอเธอตั้งแต่เช้า บุพบทบอกเวลา

no
๒. เครื่องบินบินอยู่เหนือน่านน้าไทย บุพบทบอกสถานที่
an
๓. ประชาชนมาร่วมบริจาคโลหิตเมื่อสัปดาห์ที่แล้ว บุพบทบอกเวลา
ob

๔. คุณแม่กาลังซื้อของในตลาด บุพบทบอกสถานที่
ro

๕. พ่อตั้งกล่องรับน้ามันไว้ตามชุมชน บุพบทบอกสถานที่
.k

๖. เจ้ามอมนอนใต้โต๊ะของมะลิเมื่อเช้านี้ บุพบทบอกเวลา
w

๗. คุณครูให้ส่งการบ้านภายในวันนี้ บุพบทบอกเวลา
w

๘. คุณตาปลูกต้นไม้อยู่ข้างรั้วบุพบทบอกสถานที่
w

๙. เขาดูแลต้นมะม่วงจนกระทั่งออกผลเต็มต้น บุพบทบอกเวลา

๑๐.สถานที่แห่งนี้เป็นที่พักผ่อนหย่อนใจของทุกคน บุพบทบอกสถานที่
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๕

เฉลยแบบฝึกหัดที่ ๒.๒

m
คาสั่ง ให้นักเรียนจับคู่ความสัมพันธ์ของคาบุพบท

co
k.
. ๑. ครูให้รางวัล นักเรียนที่เรียนดี

no
. ๒. เขาทางาน ตัวของเขาเอง
an
๓. แหวนวงนี้ ฉัน

. ๔. เขายื่นคาร้อง ศาล
ob

. ๕. อาหารนี้ ใส่บาตร
ro

. ๖. น้องไปซื้อของ แม่
.k

. ๗. เขาทางานอยู่วิทยุกระจายเสียง ประเทศไทย
w

. ๘. ฉันทาทุกอย่าง แม่
w

. ๙. หนังสือเล่มนี้ ผม
w

. ๑๐. เขาแถลงข่าว ผู้สื่อข่าวในทาเนียบรัฐบาล

 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๖

เฉลยแบบฝึกหัดที่ ๓.๑

m
คาสั่ง ให้นักเรียนเลือกคา เติมในช่องว่างให้ถูกต้อง

co
k.
เหนือ ของ จาก ใต้ ตาม แก่ ใกล้ โดย ใน เพื่อ

no
๑. ตลาดอยู่ ใกล้ โรงเรียนแค่นี้เอง
an
๒. เขาทางานแบบมา เหนือ เมฆ
๓. บ้าน ของ สมจิตรหลังใหญ่มาก
ob

๔. ขอให้เดินทาง โดย สวัสดิภาพ

ro

๕. พูดแล้วเหมือนยกภูเขาออก จาก อก
.k

๖. ยากเหมือนงมเข็ม ใน มหาสมุทร
w

๗. พ่อแม่ทาทุกอย่าง เพื่อ ลูก

w

๘. โบราณว่าเดิน ตาม ผู้ใหญ่หมาไม่กัด

w

๙. อย่าให้ความเห็น แก่ ตัวมาทาลายมิตรภาพระหว่างเรา

๑๐. สุนัขนอนอยู่ ใต้ โต๊ะในห้องอาหาร
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๗

ตารางการบันทึกคะแนนระหว่างเรียน
ของนักเรียนชั้นประถมศึ กษาปี ที่ ๕ ที่เรียนโดยชุดการเรียนรู้ด้ว ยตนเอง

m
เรื่อง คาบุพบท
เลขที่ ชื่อ – สกุล แบบฝึกชุดที่ รวม ร้อยละ การประเมิน

co
ชุดที่๑ ชุดที่๒.๑ชุดที่๒.๒ชุดที่๓.๑ ผ่าน ไม่
(๑๐) (๑๐) (๑๐) (๑๐ ผ่าน

k.
no
an
ob
ro
.k
w
w
w

กาหนดเกณฑ์ผ่าน การทาแบบฝึกระหว่างเรีย นไว้ ร้อยละ ๗๐ ( ๗ ข้อ) ขึ้นไป

 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๘

ตารางการบันทึกคะแนนการทดสอบก่ อนเรียน – หลังเรียน

ของนักเรียนชั้นประถมศึ กษาปี ที่ ๕ ที่เรียนโดยชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง

m
เรื่อง คาบุพบท
เลขที่ ชื่อ – สกุล คะแนน ระดับ

co
ก่อนเรียน หลังเรียน การพัฒนา

k.
no
an
ob
ro
.k
w
w
w

กาหนดเกณฑ์ผ่าน การทาแบบทดสอบหลังเรีย นไว้ ร้อยละ ๗๐ ( ๗ ข้อ) ขึ้นไป

 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒๙

บรรณานุกรม

กองเทพ เคลือบพณิชกุล.การใช้ภาษาไทย.กรุงเทพฯ:โอเดียนสโตร์ , ๒๕๔๒.

m
กาชัย ทองหล่อ.หลักภาษาไทย.กรุงเทพฯ:อมรการพิมพ์,๒๕๔๕.

co
กิจมาโนชญ์ โรจน์ทรัพย์. ติวเข้มภาษาไทยโค้งสุดท้ายเข้าเตรียมอุดมศึกษา.
กรุงเทพฯ:โรงเรียนวิทย์ศิลป์Pinnacle,๒๕๕๒.

k.
ขัณธ์ชัย อธิเกียรติ,เรณู ทวินันท์ และสิริพัชร์ เจษฎาวิโรจน์.ภาษาไทยหลักภาษา
และการใช้ภาษา.กรุงเทพฯ:อักษรเจริญทัศน์ , ๒๕๕๔.
no
เครือรัตน์ เรืองแก้ว. ชนิดของคา. กรุงเทพฯ:ปาเจรา , ๒๕๔๖.
จงชั ย เจนหั ต ถการกิ จ .เสริ มปรี ชาญาณวิ ชาภาษาไทย ม.ต. พิ ม พ์ ค รั้ ง ที่ ๕
an
กรุงเทพฯ:ธนาเพลส , ๒๕๕๑.
ชนิ ต า ฉั ต รจรั สแสง. ภาษาไทยชั้ น ประถมศึ ก ษาปี ที่ ๖. พิ ม พ์ ค รั้ ง ที่ ๑๑.
ob

กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทัศน์ , ๒๕๕๑.

ช. ช้างน้อย. ภาษาชวนคิด. กรุงเทพ: สุวีริยาสาสน์, ๒๕๔๘.
ro

ฐะปะนีย์ นาครทรรพ. บันไดหลักภาษา ๒ .กรุงเทพฯ:อักษรเจริญทัศน์ , ๒๕๔๕.

ธารง ชูทัพ ,วิไลพร รังสีวงศ์ และพรทิพย์ แฟงสุด. หนังสือชุดเสริมประสบการณ์
.k

ภาษาไทย ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๖. กรุงเทพฯ:ฟิสิกส์เซ็นเตอร์. ๒๕๕๑.

w

บรรเทา กิตติ ศักดิ์. หลักภาษาไทย. พิม พ์ครั้ง ที่ ๖. กรุงเทพฯ:ไทยวัฒนาพานิช.

๒๕๓๙ พรทิ พ ย์ แฟงสุ ด. หลั ก ภาษาไทยม.๒. กรุง เทพฯ: ฟิ สิกส์ เซ็ น
w

เตอร์. ๒๕๕๒.
w

______________ . หลักภาษาไทยม.ต้น . กรุงเทพฯ : ฟิสิกส์เซ็นเตอร์. ๒๕๕๒.

ยศ พนัสสรณ์. ภาษาไทยม.ต้น. กรุงเทพฯ:ไทยวัฒนาพานิช,๒๕๓๙.
ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรุงเทพฯ :
นานมีบุคส์พับลิเคชั่นส์, ๒๕๔๖.
 ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๓๐

______________. ลักษณนาม พิมพ์ ครั้งที่ ๖ กรุงเทพฯ : ราชบั ณฑิตยสถาน

m
พ.ศ. ๒๕๔๖.

co
วิเชียร เกษประทุม. คู่มือภาษาไทย ม. ๒ ท ๒๐๓ , ท ๒๐๔. กรุงเทพฯ : พัฒนา
ศึกษา, ๒๕๔๓.

k.
สถาบันภาษาไทย. บรรทัดฐานภาษาไทย เล่ม ๓ ชนิดของคา วลี ประโยค
และสั มพัน ธสาร. กรุ งเทพฯ : สานักวิชาการและมาตรฐานการศึ กษา,
๒๕๕๒.
no
อัจฉรา ชีวพันธ์. หลักภาษาไทยชั้นประถมศึกษาปีที่ ๕. กรุงเทพฯ:กรุงธนพัฒนา,
an
๒๕๔๕
ob
ro
.k
w
w
w