The Women’s Movement in

Wartime
International Perspectives, 1914–19
σελ.2
Τα γυναικεία κινήματα 1848 – 1914
Οι ρίζες αυτού του οποίου έχουμε ονομάσει «γυναικείο κίνημα» δεν βρισκόταν σε
μια μεμονωμένη οργάνωση, ένα μαζικό κίνημα ή ένα συνεκτικό σύνολο ιδεών. Οι
οργανώσεις που δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική τον 19ο
αιώνα τις οποίες μπορούμε να επισημάνουμε, από μια σύγχρονη προοπτική, ως
«φεμινιστικές» έχουν μικρή ομοιότητα με όρους ιδεολογιών και πρακτικών των
φεμινιστικών ομάδων του «δεύτερου κύματος» του 1960 και 1970. Όπως σημειώνει
η Γκιζέλα Μποκ στην έρευνα της για την γυναίκα στην ευρωπαϊκή ιστορία:
«Ο στόχος [των κλασικών γυναικείων κινημάτων του 19ου αιώνα και των αρχών του
20ου] δεν ήταν να αλλάξουν τους έμφυλους ρόλους ή να δημιουργήσουν τους ίδιους
αλλά η απελευθέρωση από την υποταγή από τη σκοπιά του φύλου. Το γυναικείο κίνημα
ήταν κοινωνικό κίνημα διότι διαπλεκόταν με το «κοινωνικό ζήτημα» του
παουπερισμού, κατανοούνταν το «γυναικείο ζήτημα» επίσης σαν κοινωνικό ζήτημα και
όπως όλα τα κινήματα της εποχής, υιοθέτησε την μορφή του «κινήματος».
Οι οργανώσεις που εμφανίστηκαν για να προσπαθήσουν να φέρουν σε πέρας την
«απελευθέρωση από την υποταγή» της γυναίκας συχνά συμπεριελάμβαναν γυναίκες
και άνδρες με διαφορετικά πολιτικά, θρησκευτικά ή ταξικά πιστεύω, που ενώνονταν
από τους κοινούς στόχους της αναβάθμισης της γυναικείας κοινωνικής, οικονομικής
και πολιτικής κατάστασης. Έτσι παρ όλο που ήταν αναγκαίο να οργανωθούν ομάδες
συμφερόντων σε εθνικό και πανεθνικό επίπεδο
σελ.4
Δεδομένης της σημασίας του φιλελευθερισμού για το γυναικείο κίνημα του 19ου
αιώνα, δεν είναι παράξενο ότι πολλές φεμινιστικές ενώσεις γεννήθηκαν σαν
οργανώσεις γυναικών μεσαίων και ανώτερων κοινωνικών ομάδων
συμπεριλαμβάνοντας στα προγράμματά τους ηθική, κοινωνική, πολιτική ή
φιλανθρωπική μεταρρύθμιση, πριν εστιάσουν την προσοχή τους πιο ιδιαίτερα σε
αυτό που ήταν γνωστό ως «γυναικείο» ζήτημα. Η αυξανόμενη βαρύτητα του
γυναικείου δικαιώματος στην ψήφο ως στόχος στα τέλη του 19ου αιώνα, ωστόσο,
οδήγησε πολλές φεμινιστικές οργανώσεις να γίνουν πιο ριζοσπαστικές στους
σκοπούς και τις τακτικές τους και αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε διάσπαση στις
φεμινιστικές τάξεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτοί οι διαχωρισμοί τονίστηκαν
ακόμα περισσότερο από τις αντιτιθέμενες πολιτικές και ταξικές καταβολές των
ακτιβιστριών, ιδιαίτερα ανάμεσα στις κοινωνικά συντηρητικές φιλάνθρωπες από τις
επαγγελματίες ή ανώτερα στρώματα, και τις πολιτικά προσανατολισμένες στο
σοσιαλισμό γυναίκες των οποίων η ατζέντα ήταν πιο ανένδοτη. Γενικότερα η
αλήθεια είναι ότι αυτές οι ριζοσπαστικές φεμινίστριες ήταν μια μειοψηφία σε σχέση
με την συντηρητική πλειοψηφία. Αλλά είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι
κατευθύνσεις που παίρνονταν από τα φεμινιστικά κινήματα και τα κινήματα για το
γενικό δικαίωμα ψήφου εξαρτώταν προφανώς από την αντίστοιχη πολιτική
κατάσταση της χώρας. Σε πολλές χώρες, ο εναγκαλισμός μια πιο συντηρητικής θέσης
που δε αντιτασσόταν φανερά τα πιστεύω και κοινωνικά ήθη των κυρίαρχων τάξεων
ήταν τα μόνα μέσα με τα οποία οι γυναίκες μπορούσαν να διασφαλίσουν ένα κοινό
για τις διεκδικήσεις τους. Όπως σημειώνει η Μποκ «οι γυναίκες ξεκίνησαν να
απαιτούν να ψηφίζουν μόνο τη στιγμή που είδαν κάποια πιθανότητα επιτυχίας και μόνο
σε τέτοιες στιγμές. Δηλαδή, όταν ο εκδημοκρατισμός για τους άνδρες ήταν στην
πολιτική ατζέντα.». Σύμφωνα με το παραπάνω, οι βόρειες ευρωπαϊκές χώρες όπως η
Νορβηγία και η Φιλανδία ήταν η πρώτες που υιοθέτησαν τη πολιτική ισότητα και το
δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες.***
Αυτό ήταν ασφαλώς η περίπτωση στην Βρετανία, όπου η Έμμελιν Πάνκχουρστ και
η κόρη της Κρίσταμπελ ήταν οι ριζοσπαστικές ηγέτιδες της σουφραζέτικής
οργάνωσης, «Η Γυναικεία Κοινωνική και Πολιτική Ένωση», που ιδρύθηκε το 1903.
Η θέση της Πάνκχουρστ μοιραζόταν από πολλές στο διεθνές σουφραζέτικο κίνημα: η
πίστη ότι η χειραφέτηση θα ήταν ο μοναδικός τρόπος για να επιτευχθεί μια
πραγματική αλλαγή στις ζωές των γυναικών. Εκεί που οι φεμινίστριες διέφεραν,
ωστόσο, ήταν πάνω στις τακτικές που θα ακολουθούνταν για να κερδίσουν τη «Μάχη
σελ. 5
για τη γυναικεία ψήφο».