FOTOSINTEZA

-fiziološki proces u kojem zelene biljke, transformacijom svjetlosne

energije (uz pomoć hlorofila) u hemijsku, sintetiziraju organske spojeve
iz CO2 i H2O uz oslobađanje kisika
-Značaj:
1. najvažniji biohemijski proces za život na Zemlji
2. osnovni organski spojevi nastali u procesu fotosinteze služe kao
izvor hrane za sve organizme
3. oslobađa se kisik neophodan za disanje

FOTOSINTEZA: 6 CO2 + 6 H2O energ> C6H12O6 + 6 O2

Molekuli koji prevode svetlosnu energiju u hemijsku su hlorofili. Ostali

pigmenti apsorbuju sunčevu energiju i predaju je hlorofilu.
Fotosintetički pigmenti:
1. Hlorofili: a,b,c,d,,e
2. Karotenoidi - karoten i ksantofil
3. Fikobilini – fikocijanin (Cyanobacteria)
- fikoeritrin (Rhodophyta
Fotosintetički pigmenti ne apsorbuju ceo spektar sunčevog zračenja nego
samo svetlost talasnih dužina između 380 i 760 nm (bela svetlost).
Različiti pigmenti apsorbuju različite talasne dužine (propuštena ili
odbijena svetlost daje boju pigmentima): hlorofili – plavi i crveni deo
spektra (400 i 700 nm), karotenoidi – ljubičasti i plavi deo i fikobilini –
zeleni, žuti i naranđžasti deo spektra.
Pigmenti se nalaze u membrani tilakoida vezani za proteine membrane i
organizovani su u fotosisteme. Fotosistemi su grupe pigmenata koji
apsorbuju E sunčevog zračenja. Postoje dva fotosistema: fotosistem 1 i
fotosistem 2. U fotosistemima se E se kreće u smeru od molekula
pigmenta koji apsorbuju manje talasne dužine ka molekulima koji
apsorbuju veće talasne dužine. Sva apsorbovana energija se predaje
molekulu hlorofila koji u tom sistemu apsorbuje
Svetlost najveće talasne dužine i ti molekuli predstavljaju reakcione
centre fotosistema: P680 za fotosistem 2 i P700 za fotosistem 1. Ovi
molekuli su deo elektrontransportnog lanca u membrani tilakoida.
 Fotosinteza se odvija u zelenim delovima biljke, u glavnom u listu svih
biljaka a glavno fotosintetičko tkivo je palisadno jer je najbogatije
hloroplastima (manje hloroplasta ima u sunđerastom tkivu a u
epidermisu ih nema).

Dvije faze:
- svijetla faza (za koju je neophodna svjetlost) - primarni procesi
- tamna faza (svjetlost nije neophodna) - sekundarni procesi

 SVIJETLA FAZA

mjesto odvijanja:
tilakoidna membrana

procesi koji se odvijaju: (primarni)

1. apsorpcija svjetlosti preko klorofila
2. sinteza ATP-a (ciklična i neciklična fotofosforilacija)
3. fotoliza vode

Svjetlost
• dio elektromagnetskog zračenja od 380 nm do 780 nm tzv. vidljiva
svjetlost
• Elektromagnetsko zračenje je oblik energije - prijenos energije u obliku
elektromagnetskih valova
veća valna duljina - svjetlost manje energije i manje frekvencije
(učestalosti ponavljanja)
kraća valna duljina - svjetlost veće energije i veće frekvencije)
• Kompletan spektar elektromagnetskog zračenja obuhvaća:
gama zračenje (y - zrake)
rendgensko zračenje (x – zrake)
ultraljubičasto zračenje
vidljivo zračenje (svjetlost)
infracrveno zračenje
mikrovalno zračenje
radio valovi
Bijela svjetlost
• svjetlost sastavljena od kontinuiranog niza svih boja vidljivog spektra
(380 - 780 nm)
• svjetlost se može apsorbirati, transmitirati ili reflektirati, ovisno o objektu
na koji dolazi svjetlost
• objekt crne boje u potpunosti apsorbira sva valna područja bijele
svjetlosti
• objekt bijele boje u jednakoj mjeri reflektira sva valna područja bijele
svjetlosti

• apsorpcija svjetlosti nužne za fotosintezu odvija se u pigmentima

hloroplasta
• djelotvorni dio spektra za fotosintezu je u području crvene i plave
svjetlosti
• fotosintetski pigmenti nalaze se u membranama tilakoida hloroplasta
• najznačajniji pigment za apsorpciju svjetlosti je hlorofil a
• hlorofil jako apsorbira ljubičasto i crveno područje spektra, dok zelene i
infracrvene zrake reflektira
• posljedica toga je zelena boja listova i hladna sjena šume (refleksijom
infracrvenih toplinskih zraka)

Građa hlorofila

• molekula hlorofila izgrađena je iz četiri pirolova prstena međusobno

povezanih u porfirinski prsten
• u centru porfirinskog prstena nalazi se atom magnezija
• na porfirinski prsten vezane su različite funkcionalne skupine
• hlorofil a, na prvom pirolovom prstenu sadrži vinilnu skupinu, a na
drugom sadrži metilnu skupinu
• umjesto metilne skupine na drugom pirolovom prstenu, kod klorofila b
se nalazi aldehidna skupina

• apsorpciju svjetlosti ne obavljaju sve molekule klorofila identično

jedna molekula klorofila a razlikuje se od drugih jer apsorbira svjetlost
valne duljine 700 nm
• ta molekula predstavlja zamku za fotone svjetlosti pa djeluje kao
reakcijski centar (fotosustav 1, P700)
• Fotosustav 2 karakterizira jedna molekula hlorofila a, koja apsorbira
svjetlost valne duljine 680 nm
• ostale molekule hlorofila apsorbiraju svjetlost kraćih valnih duljina i
predstavljaju tzv. antenske pigmente koji apsorbiranu svjetlosnu
energiju prenose do reakcijskog centra

• Fotosustavi F1 i F2 djeluju sinergistički - tzv. Emersonov efekt

• Emersonov efekt
• Ako oba sustava djeluju istovremeno, iskoristivost apsorpcije svjetlosti je
veća od zbroja učinka svakog fotosustava zasebno

• apsorpcija svjetlosti odvija se prema Stark-Einsteinovom zakonu pri

čemu jedna molekula hlorofila može apsorbirati samo jedan foton
svjetlosti
• apsorpcijom kvanta svjetlosti pobuđuje se samo jedan elektron koji
dovodi molekulu klorofila (P700) u pobuđeno stanje
• u pobuđenom stanju elektron ne može dugo ostati (nestabilno stanje)
• taj pobuđeni elektron može prihvatiti određeni akceptor ili se on putem
određenog redoks sustava vraća u molekulu hlorofila (P700)

Transport elektrona

• elektron izlazi iz pobuđenog P700 i putuje preko feredoksina(x) i

mobilnog feredoksina do konačnog akceptora NADP+ koji se reducira u
NADPH2
• za stvaranje NADPH2 potrebna su dva elektrona (djelovanjem dva
fotona svjetlosti na P 700) i dva protona(H+) , koja se dobijaju iz medija
(fotolizom vode)

Sinteza ATP-a

• predavši elektrone NADP-u, P700 je ostao bez dva elektrona

izgubljene elektrone klorofilna molekula nadoknađuje preko
fotosustava P680 koji apsorbirajući foton svjetlosti prelazi u pobuđeno
stanje i izbacuje elektron (potrebno dva elektrona-dva fotona)
• izbačeni elektron iz P680 preko akceptora plastokinona, citokroma f i
plastocijanina putuje do P700 kako bi nadoknadio manjak elektrona
• prelaskom sa višeg na niži energetski nivo elektron otpušta dio
energije koju prima ADP i pretvara se u ATP (neciklična
fotofosforilacija)
• fotosustav P680 koji je predao elektrone na fotosustav P700
nadoknađuje svoje elektrone iz fotolize vode

• u slučaju da pobuđeni P700 ne preda svoje elektrone NADP (zbog

visokog omjera NADPH/NADP) tada se elektroni vraćaju preko topljiva
feredoksina, citokroma b6, citokroma f i plastocijanina natrag na P700
• pri takvom kružnom putovanju oslobađa se energija koja se
ugrađuje u ATP
• takvo stvaranje ATP-a naziva se ciklična fotofosforilacija

Fotoliza vode

• do fotolize (bilo čega) dolazi kada je energija fotona veća od energije

hemijske veze koju treba raskinuti
• fotoliza vode koja se odvija u hloroplastima je fenomen
u laboratorijskim uslovima fotoliza vode zahtijeva jako veliku energiju
štetnih valnih duljina - UV i gama zrake (uništavaju život biljne ćelije)
• biljke su sposobne koristiti za fotolizu vode valne duljine koje nisu
štetne za biljku (crvena svjetlost)
• vjerojatno se fotoliza vode obavlja postepeno u nekoliko koraka kako
bi sistem nakupio dovoljno energije za cijepanje vode
• pri fotolizi voda se razlaže na elektrone, vodikove jone i kisik
• elektroni služe za nadoknađivanje gubitka elektrona u fotosustavu
F680
• vodikove ione prihvaća NADP i postaje NADPH2
• kisik se ispušta u atmosferu
krajnji produkti svijetle faze su:
• kisik
• ATP
• reducirani NADPH2
što se događa sa produktima svijetle faze:
• ATP i NADPH2 odlaze u tamnu fazu fotosinteze
• kisik se ispušta u atmosferu

 TAMNA FAZA

• proizvodi svijetle faze, ATP (sadrži energiju) i NADPH2

(donosi vodik porijeklom iz vode), se koriste u tamnoj fazi
da bi se ugljik iz CO2 reducirao u organske spojeve (šećer)
• ovaj proces je neovisan o svjetlosti i izvodi se u tzv.
Kalvinovom ciklusu u stromi hloroplasta

KALVINOV CIKLUS

• u Kalvinovom ciklusu kao produkt fiksacije CO2 stvaraju se u

konačnici tzv. C3 spojevi (3-fosfoglicerat) - C3 tip fotosinteze
tri faze:
1. fiksacija CO2
(akceptor ribuloza 1-5bifosfat)
ugradnjom CO2 stvara se heksoza koja se raspada na dvije
molekule 3 – fosfoglicerata
2. redukcija 3 - fosfoglicerata
3 - fosfoglicerat se uz pomoć ATP-a i NADPH2 reducira u 3 -
fosfogliceraldehid 3 - fosfogliceraldehid je osnovni spoj pri
nastajanju šećera
3. regeneracija akceptora CO2, ribuloze 1-5 bifosfata
ponovo se omogućava fiksacija C02, a time i obnavljanje ciklusa

fiksacija CO2
• početak Kalvinovog ciklusa vezan je uz fiksaciju ugljik - dioksida
• akceptor je ribuloza 1-5bifosfat - reakciju katalizira enzim ribuloza 1-
5bifosfat karboksilaza (Rubisco)
• karboksilacijom nastaje heksoza koja se raspada na dvije molekule 3
– fosfoglicerata
redukcija 3 - fosfoglicerata

• 3 - fosfoglicerat se prvo uz pomoć ATP-a fosforilira do 1,3

difosfoglicerata
• reakciju katalizira enzim 3 - fosfoglicerat kinaza
• dobiveni 1,3 bifosfoglicerat se dehidrogenira u 3 - fosfogliceraldehid
• reakciju katalizira enzim 3 - fosfoglicerat dehidrogenaza

regeneracija akceptora CO2, ribuloze 1-5 bifosfata

• molekule 3 - fosfoglicerata ulaze u brojne reakcije pri čemu nastaju

šećeri
• istovremeno jedan dio nastalih molekula 3 - fosfoglicerata se koristi
za regeneraciju ribuloze 1-5 bifosfata, spoja neophodnog za fiksaciju
CO2, čime se omogućava obnavljanje ciklusa

VANJSKI FAKTORI KOJI UTIČU NA PROCES FOTOSINTEZE

Svjetlost
• svjetlost predstavlja onaj oblik energije zračenja koje ljudsko oko
može zamijetiti (380 - 760nm)
• svjetlost utječe na fotosintezu jačinom i kvalitetom
• neke biljke trebaju veću osvjetljenost (heliofiti) nasuprut skiofitima
(biljke sjene)
• povećanjem svjetlosti povećava se fotosinteza (veći je primitak CO2,
a zatim opada)
Temperatura
• povećanjem temperature povećava se intezitet fotosinteze, dok se ne
postigne temperaturni optimum, koji je različit ovisno o biljci
• kod većine biljaka, temperaturni optimum je oko 20 - 300C, arktičke
biljke imaju optimum oko 80C, dok tropske biljke imaju temperaturni
optimum 30 - 400C (vjenčasta građa lista)
Količina ugljik – dioksida
• koncentracija CO2 je u atmosferi oko 0,03% što je suboptimalno s
obzirom na kapacitet ezima (rubisco karboksilaza)
• povećanjem koncentracije C02 (do 0,1-0,3%) u plastenicima i
staklenicima povećava se fotosinteza
• koncentracije preko 0,3% djeluju štetno jer uzrokuju zatvaranje
stoma
Mineralne tvari

• intezitet fotosinteze ovisi o prisutnosti mineralnih tvari u biljci

• magnezij ulazi u sastav hlorofila
• željezo omogućuje sintezu hlorofila
• mangan je sastavni dio enzimatskog kompleksa koji sudjeluje u
fotolizi vode
• fosfati ulaze u sastav nukleotida koji čine koenzime, spojeve za
prijenos energije
Voda
• o vodi ovisi životna aktivnost protoplazme jer je ona potrebna za
odvijanje svih fizioloških funkcija u ćeliji
• voda osigurava hidrataciju molekula, bubrenje koloida
protoplazme, te je nužna za održavanje strukturnog jedinstva
ćelije i organizma u cjelini
• otvorenost stoma određuje ulazak CO2 u biljku od gubitka vode
biljka se štiti zatvaranjem stoma, čime se koči proces fotosinteze
• manjak vode nepovoljno utječe i na kretanje asimalata kroz
biljku, te na uspostavu turgorskog koeficijenta
Unutrašnji faktori:
o anatomska građa lista
o veličina lista
o starost lista
o položaj lista

DISANJE KOD BILJAKA

• Oksidacija organskih jedinjenja uz oslobadjanje energije koja je

potrebna za život biljke
• Pod disanjem biljaka podrazumijeva se samo ćelijsko disanje
• Najčešće se koriste ugljikohidrati i masti
• Opća jednačina predstavlja disanje kao oksidaciju glukoze do CO2 i
redukciju kiseonika do H2O

Kisik do svih biljnih ćelija dolazi procesom DIFUZIJE.Na isti način se

izlučuje i CO2 tako da se pod disanjem biljaka podrazumijeva samo
ćelijsko disanje.
Gotovo sve organske supstance koje sadrzi biljka mogu biti supstrat
disanja.
Ipak najcesce se koriste ugljikohidrati i masti.
Stanično disanje je proces u kojem se oslobađa energija pohranjena u
spojevima koji su nastali procesom fotosinteze.
Postoje dva osnovna tipa disanja:
aerobno disanje
za koje je nužna prisutnost kisika, a koje je uobičajeno za sve
eukariotske organizme i anaerobno disanje
ili vrenje koje se odvija u odsutnosti kisika (anaerobnim uvjetima)
Uzastopni biohemijski procesi u disanju
1. priprema organskog jedinjenja (supstrata) za razlaganje
2. oksidativna degradacija supstrata
3. oksidacija koenzima
4. oksidativna fosforilacija (sinteza ATP-a)
Procesi oksidacije glukoze su lokalizovani u citoplazmi,
mitohondrijama i dijelom u plastidima (masti – sferozomi i
glioksizomi)
-Aerobno disanje
• Najznacajnija funkcija mitohondrija u fizioloskim procesima jeste
stvaranje energije neophodne za odvijanje svih fizioloških procesa
u celiji
• navedena energija dobiva se tokom aerobnog disanja
• Aerobno disanje se kod eukariota odvija u mitohondrijima.
Sam proces aerobnog disanja može se podijeliti u tri dijela:
1.GLIKOLIZA
2.KREBSOV CIKLUS
3.TRANSPORT ELEKTRONA U TRANSPIRACIJSKOM LANCU(dišni
lanac)
PRVA faza aerobnog disanja:
1) glikoliza
Glikoliza je anaerobna faza(desava se kod aerobnih,ali i kod
anaerobnih organizama)
Odigrava se u citosolu
Prije početka glikolize razlaže se skrob do glukoze
• prva faza glikolize započinje fosforilacijom glukoze, odnosno njenim
prevodjenjem u fruktozu-6-fosfat
• reakciju katalizuje glukokinaza ili heksokinaza uz utrošak jedne
molekule ATP-a
KREBSOV CIKLUS

 Krebsov ciklus je metabolicki put koji se obavlja u

mitohondrijama,a anazvan je po istazivacu koji ga je otkrio
1937.godine.Prije pocetka Krebsovog ciklusa pirogrozdjana kiselina
reaguje sa koenzimom A (CoA)
 Pojednostavljeni prikaz Krebsovog ciklusa:
1. Formiranje citrata, kondenzacijom Acetil CoA i okaloacetata
2. Pretvaranje citrata u izocitrat preko cis-akonitata
3. Dehidrogenacija izocitrata i dobijanje -ketoglutarata i CO2
4. Oksidacija -ketoglutarata do sukcinil-CoA i CO2
5. Pretvaranje sukcinil CoA u sukcinat
6. Dehidrogenacija sukcinata u fumarat
7. Hidratacija fumarata i formiranje malata
8. Dehidrogenacija malata i formiranje oksalacetata
SKRACENO
Proizvodi (po jednom molekulu acetil-CoA) su:
1) dva molekula CO2
2) redukovani koenzimi bogati energijom
( NADH+H+ i FADH2 )
KC obezbedjuje mnogo više energije nego fermentacija
U KC-u nastaju organske kiseline od kojih se sintetišu aminokiseline
-Anaerobno disanje

• Anaerobno disanje se odvija u odsutnosti kisika.

• Dešava se kod biljaka i nekih mikroskopskih ćelija u prisustvu malo
kisika ili njegovom potpunom odsustvu.

• Primjeri ovoga su korijen biljaka u preplavljenim zemljištima i

bakterije u ubodnim ranama.
Anaerobno disanje kod biljnih ćelija i kod mikroorganizama (kvasac)
proizvodi etanol i ugljendioksid umjesto mliječne kiseline.
glukoza --> etanol + CO2 + otpuštanje energije

• Organizmi i tkiva mogu da budu fakultativno anaerobni - čim

dospiju u aerobne uslove odmah prelaze sa anaerobnog na aerobno
disanje.Razgradnja organskih materija u odsustvu kiseonika naziva se
vrenjem.
Alkoholno vrenje spada u anaerobne procese:
C6H12O6 → 2C2H5OH + 2CO2
• Sa stanovišta energije vrenje je mnogo nepovoljniji način razgradnje
organskih materija od aerobnog mehanizma.
Pri vrenju jednog molekula glukoze dobijaju se svega dva a pri
aerobnoj razgradnji 38 molekula ATP
• Krajnji produkti anaerobnog disanja u viših biljaka su obično:
• mliječna,
• oksalna,
• vinska,
• Jabučna
• ili limunska kiselina.

Uticaj spoljašnjih faktora na disanje

1. Temperatura – porast temperature od 0-40o ubrzava disanje (2-3

puta za porast temperature od 10o); temperatura iznad 45o
negativno deluje na enzime koji učestvuju u disanju
2. Voda – disanje je intenzivnije u mladim listovima i organima koji
sadrže dosta vode i rastu
3. Koncentracija kiseonika
4. Koncentracija CO2
 FIZIOLOGIJA RASTENJA I RAZVIĆA BILJAKA

• Ontogeneza predstavlja morfološke i fiziološke promjene u

vremenu i prostoru čije se sekvence odvijaju po slijedu i programu
koji je osoben za sva živa bića.
• Morfogeneza obuhvata razvoj individualnog oblikovanja, u koju je
uključen proces formiranja pojedinih organa.
ONTOGENEZA

• VEGETATIVNA FAZA: • REPRODUKTIVNA FAZA:

razviće embriona, klijanje zrelost biljke, razviće cveta,
semena, juvenilni period i oprašivanje i oplodjenje,
razviće vegetativnih organa razviće ploda i semena, starenje
i smrt jedinke

Rastenje biljaka

• Rastenje je proces povećanja volumena i mase uz promjenu forme.

• Usmjerenost rasta biljaka zasnovana je na:
o rastenje ćelija i organa
o njihovoj polarnosti
o korelaciji i
o specifičnosti određenih zona rasta.

• Nakon završenog rasta ćelija postaje osposobljena za funkcionalnu

ulogu u sastavu određenih tkiva, organa i organizma.
• U rastu ćelija imamo 3 faze:
o embrionalna
o izduživanje i proširivanje
o Diferencijacija
Zone rastenja

• Rastenje biljke se zasniva na rastenju ćelija odredjenim zonama:

◦ korijen i stablo rastu vrhom (apikalno rastenje) - zone izduživanja
korena i stabla nalaze se 2-3 mm od vrha
◦ list raste osnovom lisne ploče kod monokotila i celom površinom lista
kod dikotila
• neke trave rastu interkalarno ( u zoni iznad koljenca).

Brzina rasta kod pojedinih biljnjih vrsta zavisi od sistematske pripadnosti

(genetičkih svojstava) i ekoloških uvijeta.
Rastenje ćelije
1. Prva faza: embrionalni (meristemski) rast.
• faza do procesa nastajanja nove ćelije diobom ćelija meristemskog
tkiva.
• Ćelije: male, sa izraženim jedrom i gustim protoplazmatičnim
sadržajem.
• Značajnu stimulativnu ulogu i regulaciju imaju biljni hormoni
(fitohormoni).
2. Izduživanje i povećanje volumena
• Nakon više provedenih dioba ćelije se udaljavaju od meristema i ulaze
u drugu fazu.
• U njima se pojavljuje velika centralna vakuola, koja potiskuje
protoplazmu uz ćelijski zid.
• Ulaskom vode u vakuolu i pvećanjem turgora dolazi do istezanja
zidova i ugradnje novih celuloznih elementa.
3. Diferencijacija

Diferencijacija je proces povećanja složenosti i raznolikosti

individualne građe i funkcije, praćen organizacionim promjenama
organizma u pravcu formiranja osobenog ustrojstva odrasle jedinke
 • Proces diferencijacije započinje primanjem impulsa polariteta
• Obično se na osvjetljenoj strani razvije vegetativni, a na drugoj
generativni spol. Na pojavi polariteta pored svjetlosti mogu utjecati
i pH, CO2,O2 i neki drugi faktori.
• Kod biljaka više organizacije polaritet je nasljednja osobina koja je
usmjerena polaritetom roditelja.
• Završetkom diferencijacije ćelije smanjuju ili potpuno gube
sposobnost za nove regeneracije iako, teorijski gledano, svaku
biljnu ćeliju odlikuje osobina totipotentnost ( totalis- sve, potenita-
moć)
Razviće biljaka

• Osnovne faze ontogeneze:

o Mirovanje (smanjenim intenzitetom metabolizma u sjemenu)
o Klijanje (počinje u osobenoj kombinaciji spoljnih fakotora)
o vegetacija i
o reporodukcija.

BILJNI HORMONI

Stimulatori Inhibitori

AUKSINI ETILEN APSICINSKA

KISELINA
GIBERELINI
AUKSINI

• Otkriće se pripisuje naučniku Ventu(1928)

• Grč. Auksem=rasti
• Pored auksina nalaz se jos i prirodni auksini (indol-sirćetna kiselina,
indolpirogrožđana kiselina i indolpropionska kiselina),
2,4-D(herbicid)
• Beta-indolsirćetna kiselina
• Prvi otkriveni biljni hormon
• Sintetizira se u tkivima vegetacijskih kupa
• Njegovo djelovanje odražva se na diobu ćelija, formiranje korijena,
rastenje plodova...
• A djelovanje počiva na intenziviranju sinteze proteina i nukleinskih
osobina
• Stvara se u mladim tkivima
• U stablu se kreće od vrha prema bazi grana
Određuje rast u visinu, sprečava opadanje listova i plodova, te razvoj
bočnih grana

GIBERELINI

• Otkrio je japanski istraživač Kursova (1926)

• Organska ciklična jedinjenja
• Utiče na dužinsko rastenje, obrazovanje cvijeta, mirovanje sjemen i
pupoljka, apikalnu dominaciju, pojavu partenokarpije, te aktiviranje
određenih gena.
• Dužinsko rastenje giberelina podstiče intenziviranjem dioba i
izduživanjem ćelija.

CITOKININI

• Podstiču diobu ćelije ili citokinezu

• Otkrio ih je Skug (1955)
• Po hemijskoj strukturi to su derivati adenina
• Nalaze se u endospremu nekih sjemena
• Naročito su ovim hormonom bogati nezreli plodovi sjemenke
• Održava organe u podmlađenom stanju
• Niže koncentracije citokinina u kompleksu sa auksinom usmjeravaju
rast stabla, a više stimuliraju rast korijena
• Utiče na diobu ćelija, sintezu proteina i ribonukleinskih kiselina, proces
starenja, transport materija...

INHIBITORI ILI RETARDANTI

• Negativno utiče na proces rasta

• Lat.abscissio-odvajanje, otkidanje
• U in vivo uvijetima može nastati iz karotenoida
• Nazivaju je hormonom stresa-
• pri nedostatku vode zatvara stome
• Ima suprotno dejstvo od auksina, giberelina i citokinina.

ETILEN

• Neljubov(1901)-izaziva poremećaj u rastenju

• 1932-podstiče sazrijevanje plodova
• Sintetizira u zaraženim i oštećenim plodovima iz metionina
• U gasovitom stanju

POKRETI KOD BILJAKA

Biljkama nije svojstveno slobodno kretanje

Međutim biljke reaguju na spoljašnje draži promjenom položaja pojedinih
organa i organela
Orijentacija organa ima veliki adaptivni značaj i odgovara njihovoj
funkciji
TIPOVI KRETANJA:
1) SLOBODNA (LOKOMOTORNA KRETANJA)
2) POKRETI ORGANA/ORGANOMOTORNI POKRETI

Slobodna lokomotorna kretanja:

 Modrozelene alge, bakterije;

 Pojedini stadiji razvića kod: zoospora gljiva, algi, muških polni ćelija...
 TAKSIJE-spoljni činilac koji određuje pravac slobodnog kretanja
 Fototaksije, hemotaksije, termotaksije...
 Na osnovu smjera: pozitivne, negativne, poprecne

Pokreti pojedinih biljnih organa

- karakteristika biljaka više organizacije

- AUTONOMNI (unutrašnji mehanizmi) & INDUCIRANI (spoljašnji faktori)

INDUCIRANI POKRETI

 Rezultat lančanih reakcija

 1) -primanje nadražaja
 2) –promjena u protoplazmi
 3) –dolazak do reakcije
PODJELA INDUCIRANIH POKRETA: Tropizmi & nastije

Tropizmi

 Pokret biljaka koje izaziva usmjereni nadražaj

 Pozitivni (Ukoliko je pokret usmjeren u pravcu draži) &
negativni tropizam (Ukoliko je pokret usmjeren u pravcu
draži)

Fototropizam

 Ispoljava se u savijanju biljke ili njenih organa u toku rasta,

uvjetovano osvjetljavanjem.
 Bolje iskorištavanje svjetlosne energije
Geotropizam
 Pojava prilagođavanja pravca rastenja biljnog organizma pod uticajem
sile zemljine teže
 Rast u pravcu djelovanja sile zemljine teze osigurava nakupljenje
auksina u korijenu
Hemotropizam
 Određena djelovanjem određenih hemiskih draži
 Rast kroijena u pravcu hranidbenih sastojaka
 Hidrotropska reakcija – kretanje ka većim količinama vode

Nastije

 Pokreti biljaka koji su nezavisni od pravca draži

 Njihov smjer određuje fiziološko stanje organa, odnosno građa
tkiva koje reaguje na draž
 Zasniva se na reverzibilnoj promjeni ili na nejednakom rastu
pojedinih organa
Termonastije
 Pokreti izazvani promjenom temperature
 Niže temperature- rast vanjskih dijelova cvijeta
 Visoke temperature- rast unutrašnjih dijelova cvijeta; njegovo
otvaranje
Fotonastije
 Pokreti izazvani različitim intenzitetom svjetlosti
 Otvaranje i zatvaranje cvijeta/posljedica različitog rasta unutršnjih i
spoljašnjih zidova latica
 Niktinastije-pokreti izazvani dnevno/noćnom svjetlosnom ritmikom
Seizmonastije
 Pokreti izazvani mehaničkim nadražajem
 Pokret vezan za promjenu pritiska turgora i aktivnosti zgloba
 Pokret izaziva izlazak vode i sklapanje listova
 AUTONIMNI POKRETI

 Pokreti biljaka neovisni od spoljnih činilaca

 Nutacije pokreti prouzrokovani nejednakim rastenjem
 Cirkumnutacije- kružni pokreti; pokreti rasta
 mogu biti izazvani i promjenom turgora
Hidroskopski pokreti
 Ne sudjeluju biljne ćelije
 Uzrokovani fizičkim procesom bubrenja, odnosno isušivanja mrtvih
ćeliskih stjenki
 Posljedica bubrenja dvosloja ćelije u kojima su mikrofibrile okomite
u smijeru pružanja; tako da se jedan sloj isteže, drugi pruža otpor
 Rezultat: pucanje i otvaranje