Chapter2 Statics

กลศาสตรวิศวกรรม ภาคสถิตยศาสตร บทที่ 2 สมดุลของอนุภาคและวัตถุแข็งเกร็ง
บทที่ 2
สมดุลของอนุภาคและวัตถุแข็งเกร็ง
2.1 สภาวะสมดุล คือ สภาวะที่วัตถุหยุดนิ่ง (หากหยุดนิ่งอยูกอนแลว) หรือ เคลื่อนที่ดวย
ความเร็วคงที่ (หากเคลื่อนที่มากอนเริ่มสังเกต) เนื่องจากแรงลัพธที่มากระทํากับวัตถุ มีคา
เทากับศูนย
รูปที่ 2.1 แสดงเงื่อนไขสมดุลของวัตถุ
เมื่อพิจารณาสมดุลของวัตถุ เราจะสามารถพิจารณาเงื่อนไขสมดุลของวัตถุได โดยแบง

ออกเปน 2 กรณี คือ กรณีของอนุภาค และ กรณีของวัตถุแข็งเกร็ง
กรณีของอนุภาค
เงื่อนไขสมดุลของอนุภาคใน 2 มิติ เปนดังนี้
R = ∑F = 0 (2.1)
เมื่อพิจารณาองคประกอบของสมการเวคเตอร (2.1) จะสามารถเขียนสมการสเกลารซึ่ง
เปนสมการพีชคณิตไดดังนี้ (สําหรับระบบ 2 มิติ)
R x = ∑ Fx = 0 (2.2)
R y = ∑ Fy = 0 (2.3)
เงื่อนไขสมดุลของอนุภาคใน 3 มิติ เปนดังนี้
R = ∑F = 0 (2.1)
ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล [61]
บทที่ 2 สมดุลของอนุภาคและวัตถุแข็งเกร็ง กลศาสตรวิศวกรรม ภาคสถิตยศาสตร
เมื่อพิจารณา องคประกอบของสมการเวคเตอร (2.1) ในกรณี 3 มิติ จะสามารถเขียน

สมการพีชคณิตไดจํานวน 3 สมการ ดังนี้
R x = ∑ Fx = 0 (2.4)
R y = ∑ Fy = 0 (2.5)
R z = ∑ Fz = 0 (2.6)
สําหรับเงื่อนไขโมเมนตของอนุภาคไมมีเนื่องจากแรงทุกแรงกระทําที่อนุภาคที่จุด
เดียวกัน ดังนั้น ในกรณีของอนุภาคจึงไมมีโมเมนต
กรณีของวัตถุแข็งเกร็ง (Rigid body)

เงื่อนไขสมดุลของวัตถุแข็งเกร็งสามารถเขียนไดดังนี้
R = ∑F = 0 (2.7)
และเนื่องจากแรงที่กระทํากับวัตถุแข็งเกร็ง อาจไมไดกระทําที่จุดเดียวกัน ดังนั้น ผลจากการ
ยายแรงมารวมที่จุดๆเดียวกันจะทําใหเกิดโมเมนตขึ้น ดังนั้น ในกรณีของวัตถุแข็งเกร็งจะมี
เงื่อนไขสมดุลเพิ่มมาอีก 1 สมการ คือ
∑M = 0 (2.8)
ในกรณีสมดุลของวัตถุแข็งเกร็งใน 2 มิติจะสามารถเขียนองคประกอบของสมการ (2.7)
ไดเปนสมการพีชคณิตดังนี้
R x = ∑ Fx = 0 (2.9)
R y = ∑ Fy = 0 (2.10)
และเนื่องจากปญหา 2 มิตินั้น หากกําหนดให แรงและพิกัดตางๆ วางตัวอยูบนระนาบ x− y
แลว จะพบวา โมเมนตที่เกิดขึ้นจะมีองคประกอบตามแกน z เทานั้น ในกรณี 2 มิติ จึงสามารถ

เขียนสมการ (2.8) ไดเปนสมการพีชคณิตเพียงสมการเดียว คือ
∑Mz = 0 (2.11)
ในกรณีวัตถุแข็งเกร็งใน 3 มิติ จะสามารถเขียนสมการองคประกอบของสมการ (2.7)

และสมการ (2.8) ในรูปของสมการพีชคณิตไดเปน
[62] ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล
∑ Fx = 0 (2.12) และ ∑Mx = 0 (2.15)

∑ Fy = 0 (2.13) ∑My = 0 (2.16)
∑ Fz = 0 (2.14) ∑Mz = 0 (2.17)
เป น ที่ น า สั ง เกตว า จํ า นวนสมการพี ช คณิ ต ที่ เ ป น เงื่ อ นไขสมดุ ล จะเป น ตั ว กํ า หนด
จํานวนตัวไมรูคา (Unknown) ดวย กลาวคือ
ในกรณีอนุภาคใน 2 มิติ; จะมีสมการสมดุลไดสูงสุด 2 สมการ จะสามารถหาตัวไมรูคา
ไดสูงสุด 2 ตัว
ในกรณีวัตถุแข็งเกร็งใน 2 มิติ; จะมีสมการสมดุลไดสูงสุด 3 สมการ จะสามารถหาตัวไม
รูคาไดสูงสุด 3 ตัว
ในกรณีอนุภาคใน 3 มิติ; จะมีสมการสมดุลไดสูงสุด 3 สมการ จะสามารถหาตัวไมรูคา
ไดสูงสุด 3 ตัว
ในกรณีวัตถุแข็งเกร็งใน 3 มิติ; จะมีสมการสมดุลไดสูงสุด 6 สมการ จะสามารถหาตัวไม
รูคาไดสูงสุด 6 ตัว
2.2 แผนภูมิอิสระของวัตถุ (Free Body Diagram: FBD)

เป น แผนภูมิที่ แ สดงแรงที่ ก ระทํ ากั บ วัต ถุ โดยใหร ายละเอี ย ดของแรงและข อมู ล
ทิศ ทางของแรงที่ ก ระทํ า กั บ วั ต ถุ โดยปกติ แ ผนภูมิ อิ ส ระของวั ต ถุ จ ะไมเ ขี ย นทั บ ไปบนรู ป
กายภาพ ( รูปโจทย ) แตจะเขียนแยกออกมาจากรูปโจทย
หลักการในการเขียน FBD
1. ปลดตัวรองรับออกแลวแทนดวยแรง
การแทนตัวรองรับดวยแรงอาศัยหลักการที่วา “จะมีแนวแรงกระทํากับวัตถุในทิศทางที่
ตานไมใหวัตถุสามารถเคลื่อนที่ไปได” ตัวอยางเชน หากพิจารณาตัวรองรับแบบลูกลอ (Roller)
ดังแสดงในตารางที่ 2.1 จะพบวา วัตถุไมสามารถเคลื่อนที่จมลงไปในพื้นได ซึ่งแสดงวามีแรงที่
พื้นกระทํากับลูกลอในแนวดันขึ้นอยู ดังนั้นหากปลดพื้นออกจากลูกลอก็จะพบวามีแรงกระทํากับ
ลูกลอดังแสดงในตารางที่ 2.1 รายละเอียดการแทนตัวรองรับดวยแรงแตละชนิดเปนดังแสดงไว

ในตารางที่ (2.1) และ (2.2)
2. เขียนแรงภายนอกที่มากระทํากับวัตถุ
แรงภายนอกในที่นี้คือ แรงที่ไมใชแรงที่จุดรองรับและไมใชแรงที่เกิดในเนื้อของวัตถุ
3. ตรวจสอบวามีการเขียนแรงภายในหรือไมหากมีใหแกไข
แรงภายในเปนแรงที่เกิดขึ้นในเนื้อวัตถุหรือเกิดขึ้นระหวางผิวสัมผัส 2 ผิวที่แนบชิดกัน
แรงประเภทนี้ไมสามารถมองเห็นได หากไมตัดเนื้อวัตถุหรือแยกผิวสัมผัสออกจากกัน และเมื่อ
แยกออกจากกันจะเห็นแรงกระทําที่ผิวหนึ่งและแรงคูปฏิกิริยา (Reaction) ของแรงนั้นกระทําที่
อีกผิวหนึ่งเสมอ เพื่อใหเกิดความเขาใจมากขึ้นเกี่ยวกับแรงภายใน จะยกตัวอยางเพื่อพิจารณา
ดังนี้
- แรงตึงเชือก เมื่อพิจารณารูป 2.2 ก จะพบวาไมเห็นแรงตึงเชือก แมวาจะปลดพื้น
ออกแลวดังรูป 2.2 ข ก็ยังไมเห็นแรงตึงเชือก ที่เปนเชนนี้เนื่องจากแรงตึงเชือกเปนแรงภายใน
เสนเชือก หากจะเห็นแรงตึงเชือกตองตัดเสนเชือกดังรูป 2.2 ค แรงตึงเชือกซึ่งเปนแรงภายในก็
จะปรากฏขึ้น แรงภายในนี้เปนไปตามกฎขอที่ 3 ของนิวตัน โดยจะพบแรงสองแรงที่มีขนาด
เทากันและทิศทางอยูตรงขามกัน
ก. รูปกายภาพ ข. ไมเห็นแรงตึงเชือก ค. เห็นแรงตึงเชือก

รูปที่ 2.2 การพิจารณาแรงภายในแรงตึงเชือก
ตาราง 2.1 แรงเมื่อปลดตัวรองรับในสองมิติ
จํานวนตัว
ประเภทตัวรองรับ แรงเมื่อปลดตัวรองรับ
ไมรูคา
1
ลูกลอ ตัวโยก พื้นเรียบลื่น
(Rollers) (Rocker) (Frictionless surface) แนวแรงกระทําตั้งฉากกับพื้น
1
เชือกสั้น ขอตอ แนวแรงอยูตามแนวเชือก
(Short cable) (Short link) หรือขอตอ
1
แนวแรงตั้งฉากกับเพลา
ลูกเลื่อนลื่น สลักและรองลื่น หรือผิวรอง
(Collar on frictionless rod) (Frictionless pin in slot)
2
สลักขอตอลื่น พื้นผิวขรุขระ
(Frictionless pin hinge) (rough surface) แนวแรงกระทําเปนมุมใดๆ
พื้นตรึงแนน ประกอบไปดวยแรงและ
(Fixed support) โมเมนต
ตาราง 2.2 แรงเมื่อปลดตัวรองรับในสามมิติ
ประเภทตัวรองรับ แรงเมื่อปลดตัวรองรับ จํานวนตัวไม

รูคา
พื้นเรียบลื่น
(Smooth or Frictionless Surface)
2
ลอวางบนราง บนพื้นฝด
(Wheel on lateral constraint) (Wheel on Frictionless Fz Fy
Surface)
พื้นฝด ลูกบอลและเบารับ
(Frictionless Surface) (Ball and Socket)
เจอรนัลแบริ่ง
(Journal Bearing)
สลักลื่น
(Smooth Pin)
5
บานพับ
(Single Hinge)
ประเภทตัวรองรับ แรงเมื่อปลดตัวรองรับ จํานวนตัวไม

รูคา
แบริ่งกันรุน
(Thrust Bearing)
เจอรนัลแบริ่งที่มีเพลาเปนสี่เหลี่ยม
(Journal Bearing with Square Shaft)
พื้นตรึงแนน
(Fixed support)
- แรงที่ผิวสัมผัส เมื่อพิจารณารูป 2.3 ก จะพบวาไมสามารถมองเห็นแรงที่พื้นกระทํา

กับกลองมวล m1 และไมเห็นแรงที่กลองมวล m1 และ m2 กระทําตอกัน แตเมื่อปลดพื้นออกดัง
แสดงในรูป 2.3 ข จะพบวาแรงภายใน ( N ) ที่พื้นดันกลองมวล m1 และ แรงที่กลองมวล m1
ดันพื้นจะปรากฏขึ้นมา แรงทั้งสองนี้เปนแรงภายในที่มีขนาดเทากันและมีทิศทางตรงกันขาม
ดังนั้น เมื่อนํากลองมวล m1 และพื้นมาประกอบเขากันใหม แรงทั้งนี้ก็จะหักลางกันจนหมด และ
กลับไปเปนดังรูป 2.3 ก คือไมเห็นแรงภายใน ในทํานองเดียวกัน เราไมเห็นแรงระหวางกลอง
มวล m1 และ m2 แตเมื่อแยกกลองออกจากกัน ดังรูป 2.3 ค แรงภายในระหวางผิวสัมผัสก็จะ
ปรากฏขึ้น
m2g
m1g ′
ก. รูปกายภาพ ข. มองเห็นเฉพาะแรงที่พื้น ค. มองเห็น N 2 N 2′ และ N 1

กับกลองดานลาง
รูปที่ 2.3 การพิจารณาแรงที่ผิวสัมผัส
แบบฝกหัดเสริมประสบการณ
1. จงเขียน FBD ของโครงถัก ABCD
2. จงเขียน FBD ของชิ้นสวน AB
3. จงเขียน FBD ของชิ้นสวน AB หากชิ้นสวน AB อยูในสภาวะสมดุล (คําแนะนํา: หากวัตถุรับ

แรง 3 แรงแลวสมดุล แรงทั้งสามแรงนี้จะพบกันที่จุดๆ หนึ่ง)
4. จงเขียน FBD ของมวล m1 หากระบบนี้อยูในสภาวะสมดุล (คําแนะนํา: โปรดพิจารณาพื้น

ตามความเปนจริง)
5. จงเขียน FBD ของคาน AB
6. จงเขียน FBD ของคาน AB
7. จงเขียน FBD ของมวล m2 (คําแนะนํา: แนวแรงสปริงจะอยูตามแนวตัวสปริง เชนเดียวกับ

แรงตึงเชือก)
8. จงเขียน FBD ของคาน A
9. จงเขียน FBD ของมวล m (คําแนะนํา; พิจารณาพื้นใหละเอียด)
ขอสังเกตในการเขียนแผนภูมิอิสระของวัตถุ
ในกรณีที่ เ ราไม ส ามารถกํ า หนดทิ ศ ทางที่ ถูก ตอ งของแรงได เราจะกํ า หนดให แ รงมี
ทิศทางไปตามทิศที่เปนบวกไวกอน สําหรับกรณีของโมเมนตก็เชนเดียวกัน แตเปนที่หนาสังเกต
วาในบางกรณีเราอาจกําหนด ทิศทางที่ถูกตองของแรงไดโดยการพิจารณาสภาพสมดุลไดดังนี้
รูปที่ 2.4 ตัวอยางการพิจารณาหาทิศทางที่ถูกตองของแรง
จากรูปที่ 2.4 จะพบวาในแนวราบมีแรงอยู 2 แรงคือ องคประกอบของแรงตึงเชือกตาม

แกนราบ ( Tx ) และแรงที่จุดรองรับกระทํากับคาน ( R x ) เมื่อแรง Tx มีทิศทางไปทางขวา แรง
Rx จะมี ทิ ศ ทางไปทางซ า ยเท า นั้ น คานจึ ง จะสมดุ ล ได ดั้ ง นั้ น จึ ง สรุ ป ได ว า R x มี ทิ ศ ทางไป
ทางซาย
ในการพิจารณาทิศทางที่ถูกตองของแรง Ry สามารถทําไดโดยการคิดโมเมนตรอบจุด
B และเมื่อพิจารณาโมเมนตเนื่องจากแรงโนมถวงของโลก (แรง mg) รอบจุด B จะเห็นวาแรง
mg ทํ าให เ กิ ด โมเมนต หมุ น ในทิ ศ ทวนเข็ ม นาฬิก า ในเมื่ อมี แ รง Ry เท านั้ น ที่ จ ะทํา ใหเ กิ ด
โมเมนตรอบจุด B ได ดังนั้นคาน AB จะอยูในสภาพสมดุลไดก็ตอเมื่อ แรง Ry ทําใหเกิด
โมเมนตหมุนในทิศทางตามเข็มนาฬิกา ดังนั้นจึงเห็นไดชัดเจนวา Ry ตองมีทิศขึ้นเทานั้น
นอกจากนี้ยังจะพบวาในบางกรณีการคิดสภาพสมดุล จะทําใหการเขียนแรงใน FBD มี
ความสมบูรณขึ้นไดดังตัวอยางตอไปนี้
รูปที่ 2.5 ตัวอยางการพิจารณาเขียน FBD เพื่อใหเกิดความสมบูรณ
จากรูปที่ 2.5 จะพบวาเมื่อเขียน FBD ของกาน AB โดยพิจารณารองวาเปนรองเรียบ

ลื่น (Smooth Slot) จะไดผลลัพธดังรูป แตเมื่อลากเสนตอระหวางแนวแรง T และ Rx จะพบวา
แรงทั้งสองแนวมาตัดกันที่จุด O ดังนั้นหากคิดโมเมนตรอบจุด O ก็จะพบวามีเพียงแรง mg ที่
ทําใหเกิดโมเมนตเทานั้น ดังนั้นจึงสรุปไดวาตองมีแรงอื่นอีกที่ไมไดปรากฏอยูในรูปซึ่งในกรณีนี้
ความเปนไปไดมีเพียงอยางเดียวคือผิวรอง (Slot surface) จะตองมีความเสียดทาน และแผนภูมิ
อิสระของวัตถุที่ถูกตองในกรณีนี้ สามารถเขียนไดดังรูปที่ 2.6
รูปที่ 2.6 แผนภูมิอิสระในรูปที่ 2.5 ที่มีความสมบูรณแลว
ตัวรองรับที่ทําใหเกิดโมเมนตที่เกินความจําเปน (Redundant moment)

อีกประเด็นหนึ่งที่มีความสําคัญอยางยิ่งในการเขียน FBD สําหรับปญหา 3 มิติ ก็คือ ตัว
รองรับประเภท แบริ่ง (Single journal bearing), ทรัสแบริ่ง (Single thrust bearing), สลักลื่น
(Single smooth pin) และขอตอหมุน (Single hinge) ตัวรองรับเหลานี้เปนตัวรองรับที่อาจทําให
เกิดโมเมนตที่เกินความจําเปนในการทําใหเกิดสภาพสมดุล (Redundant moment) ในกรณี
เชนนี้ อาจตัดโมเมนตเหลานั้นออกได เพราะการมีอยูของโมเมนตที่แทนตัวรองรับเหลานี้อาจ
ทําใหไมสามารถแกสมการสมดุลเพื่อหาคําตอบได และอีกประการหนึ่งคือ การมีเพียงแรงที่แทน

ตัวรองรับเหลานี้ ก็เพียงพอที่จะทําใหเกิดสมดุลได ดังนั้น จึงอาจสรุปไดวา “สําหรับตัวรองรับที่
กลาวมาขางตน หากการเขียนแรงแทนตัวรองรับเพียงพอที่จะทําใหเกิดสภาพสมดุล ก็อาจไม
จํ า เป น ต อ งเขี ย นโมเมนต ที่ ตั ว รองรั บ เพิ่ ม เข า ไป แต อ ย า งไรก็ ดี หากแรงแทนตั ว รองรั บ ไม
เพียงพอที่จะทําใหเกิดสภาพสมดุล ก็จําเปนที่จะตองเขียนโมเมนตเพิ่มเขาไปเพื่อแทนตัวรองรับ
ดวย” ตัวอยางการพิจารณาในกรณีนี้อาจดูไดจากตัวอยางตอไปนี้
รูปที่ 2.7 การพิจารณาโมเมนตที่เกินความจําเปน
จากรูปที่ 2.7 จะพบวา แรงเนื่องจากมวลของประตู (mg) จะทําใหเกิดโมเมนตรอบแกน

y เทานั้น ซึ่งในกรณีนี้แรง PZ และ QZ ก็เพียงพอที่จะทําใหเกิดโมเมนตเพื่อทําใหเกิดสภาพ
สมดุลได (พิสูจนไดจากการคิดคาโมเมนตรอบจุด A หรือจุด B จะเห็นวามีแรงสองแรงที่ทําให
เกิดโมเมนตตานกันเสมอ) ดังนั้น โมเมนตที่ตัวรองรับทั้งหมดจึงตัดออกไมตองนํามาคิดได ซึ่งก็
จะทําใหในกรณีนี้มีตัวไมรูคา (Unknown) เพียง 6 ตัว ( Px , Py , Pz , Q x , Q y และ Qz ) ซึ่ง
สามารถแกสมการหาคําตอบได
แตหากเราพิจารณาปญหานี้ใหมอีกครั้งหนึ่งโดยประตูนี้ไมมีจุดรองรับ (Hinge) ที่
ดานบนของประตู จะพบวาในกรณีนี้แรง Qz เพียงแรงเดียวไมเพียงพอที่จะทําใหเกิดสมดุล
โมเมนตได (ลองพิจารณาไดโดยคิดโมเมนตรอบจุด A ซึ่งจะมีแรง mg เพียงแรงเดียวที่ทําให
เกิดโมเมนต) ดังนั้นจึงตองเพิ่มโมเมนต My เขาไปที่ตัวรองรับ เพื่อทําใหเกิดสมดุลโมเมนต
รอบแกน y
ถอดบานประตู
ที่จุดนี้ออกไป
รูปที่ 2.8 การพิจารณาประตูในกรณีที่มีตัวรองรับเพียงอันเดียวที่จุด A
ในการคํานวณปญหา 3 มิติที่มีความซับซอนของรูปมากๆ นั้น การพิจารณาดวยวิธีการ

ขางตนอาจทําไดยาก วิธีการที่ชวยใหการคํานวณสะดวกขึ้นก็คือ การคิดโมเมนตที่ตัวรองรับไป
ทั้งหมดกอน และเมื่อทําการเขียนสมการสมดุลและแกปญหาแลวพบวา วัตถุอยูในสภาพสมดุล
ได โดยไมตองมีโมเมนตที่ตัวรองรับเหลานี้ ก็จึงคอยกําหนดใหมันมีคาเทากับศูนย (นั่นคือคิดวา
โมเมนตเหลานี้เปนตัวเกิน หรือ Redundant ทําใหสามารถตัดออกได) วิธีการนี้ทําใหสะดวกใน
การเขียน FBD แตอยางไรก็ดีพึงระลึกไวเสมอวา จะตองเขียนสมการสมดุลทั้งหมดขึ้นกอนแลว
จึงพิจารณาตัดโมเมนตที่เปนตัวเกินออกจากสมการ และโมเมนตที่ตัดอออกจากสมการเหลานั้น
ได ตองเปนโมเมนตที่เกิดจากตัวรองรับสามมิติประเภท Journal bearing, thrust bearing,
smooth pin และ Single hinge เทานั้นสําหรับการคํานวณปญหา 3 มิตินั้นจะไดกลาวถึง
รายละเอียดในหัวขอตอไป
ชิ้นสวนที่รบั แรง 2 แรงและชิ้นสวนทีร่ ับแรง 3 แรง

(Two - force members and Three - force members)
หากมีวัตถุเกร็งใดๆ มีแรงกระทํา 2 แรง และไมมีโมเมนตกระทําบนวัตถุเกร็งนั้น จะ
พบวาวัตถุเกร็งนั้นจะอยูในสภาพสมดุลได ก็ตอเมื่อแรง 2 แรงนั้นอยูในแนวเดียวกันเทานั้น และ
แรงทั้ง 2 แรงนี้จะมีขนาดเทากัน แตมีทิศทางตรงกันขาม เราเรียกวัตถุเกร็งที่มีแรงกระทําใน

ลักษณะนี้วา ”Two - force members”
การพิสูจนความจริงขางตน ในประเด็นทีว่ า ”วัตถุเกร็งจะอยูในสภาพสมดุลไดเมื่อ แรง
ทั้ง 2 แรง อยูในแนวเดียวกันเทานั้น” ทําไดโดยการคิดโมเมนตรอบจุด B ดังแสดงในรูที่ 2.9 ซึ่ง
จะไดวา
รูปที่ 2.9 แสดงชิ้นสวนที่รับแรงสองแรง (Two force member)
∑M B = F1 sin θ 1 (l 1 ) − F1 cos θ1 (l 2 )
ในกรณีที่เกิดสภาพสมดุลจะไดวา
F1 sin θ1 (l 1 ) − F1 cos θ1 (l 2 ) = 0
จัดรูปสมการขางตนจะไดวา
sin θ1 l
= tan θ1 = 2 = tan β
cos θ1 l1
เมื่อพิจารณาสมการขางตน จะเห็นวา β = θ1 ดังนั้นจึงสรุปไดวาแนวแรง F1 ตองอยู

บนแนวเดียวกับแนวเสนประซึ่งลากเชื่อมตอระหวางจุดที่แรง F2 กระทําอยู ในทํานองเดียวกัน
เมื่อคิดโมเมนตรอบจุด A จะไดวา
∑M A = F2 sin θ 2 (l 1 ) − F2 sin θ 2 (l 2 )
sin θ 2 l
ในกรณีสมดุลจะไดวา = tan θ 2 = 2 = tan β หรือ θ2 = β
cos θ 2 l1
ดังนั้นจึงสรุปวาแนวแรง F1 และ F2 ในกรณีนี้จะทําใหเกิดสภาพสมดุลได เมื่อแนว

แรงทั้ง 2 แรงนี้อยูบนแนวเดียวกัน
เมื่อสรุปไดแลววา แนวแรงทั้งสองอยูบนแนวเดียวกัน จะพบวา เมื่อคิดสมดุลแรงบน

แนวเดียวกัน จะพบวา เมื่อคิดสมดุลแรงบนแนวเสนประในรูปที่ 2.8
จะพบวา; ∑F AB =0 +
แทนคาจะไดวา; F1 - F2 = 0 หรือ F1 = - F2
ดังนั้น จึงสามารถสรุปไดวา F1 และ F2 มีขนาดเทากันแตมที ิศทางตรงกันขาม
สรุป ชิ้นสวนที่มีแรง 2 แรงกระทํา และไมมีโมเมนตกระทําบนชิ้นสวน จะพบวาแรงที่

กระทําบนชิ้นสวนจะอยูบนแนวที่ลากตอระหวางจุดที่แรงทั้ง 2 แรงกระทําอยู และแรงทั้งสองแรง
นี้จะมีขนาดเทากัน แตมีทิศทางตรงกันขาม เรียกชิ้นสวนในลักษณะนี้วา “Two - force
members” ตัวอยางอื่นๆ ของ Two - force members เปนดังแสดงในรูปที่ 2.10
รูปที่ 2.10 แสดงชิ้นสวนที่เปน Two - force members
สําหรับวัตถุเกร็งที่มี แรงกระทํา 3 แรง โดยไมมีโมเมนตกระทํากับวัตถุเกร็ง จะพบวา

วัตถุเกร็งนั้น จะอยูในสภาพสมดุลไดก็ตอเมื่อ แนวแรงทั้งสามมาพบกันที่จุดๆ หนึ่ง เราเรียก
วัตถุเกร็งในลักษณะนี้วา ”Three - force members” การพิสูจนความจริงในประเด็นนี้สามารถ
ทําไดโดยการคิดโมเมนตรอบจุดที่แรงกระทํา แลวพิจารณาเงื่อนไขสมดุล ตัวอยางของ Three -
force members แสดงไวในรูปที่ 2.11
กรณีกลุมแรงพบกันที่จุดๆ หนึ่ง กรณีกลุมแรงพบกันที่จุดๆ อนันต

รูปที่ 2.11 แสดงชิ้นสวนที่เปน three force member
2.3 หลักการในการคํานวณสภาพสมดุล
ในการคํานวณสภาพสมดุลนั้น ทําโดยการใชสมการสมดุล (2.1) - (2.17) แลวแต
เงื่อนไขของวัตถุที่พิจารณา อยางไรก็ดีในการเริ่มตนฝกหัดคํานวณสภาพสมดุลมีหลักเกณฑ
เพื่อชวยใหการคํานวณงายขึ้นดังนี้
1. ใหระลึกไวเสมอวา การเขียนแผนภูมิอิสระของวัตถุ (FBD) นั้น เราสามารถเขียนได
หลายรูปจากรูปกายภาพ (รูปโจทย) ที่กําหนดให ในบางกรณีอาจใชรูปแผนภูมิอิสระของแรง
เพียงรูปเดียวก็ไดคําตอบ บางกรณีอาจตองใชหลายๆ รูปพิจารณารวมกัน ดังนั้น “อยายึดติด
กับแผนภูมิอิสระของวัตถุเพียงรูปเดียว” ใหฝกเขียนแผนภูมิอิสระของวัตถุไวหลายรูป แลว
ฝกพิจารณาความเปนไปไดในการใชรูปแผนภูมิอิสระของวัตถุในการหาคําตอบ
2. ใหนับจํานวนตัวไมรูคา (Unknown) จากแผนภูมิอิสระของแรง แลวนับจํานวนสมการ
สมดุลที่ใชได หากจํานวนสมการสมดุลนอยกวาจํานวนตัวไมรูคา ก็อาจสรุปไดวา รูปแผนภูมิ
อิสระของวัตถุที่นํามาใชนั้นใชไมได หรืออาจตองใชแผนภูมิอิสระของวัตถุรูปอื่นมาชวย
3. ในการคํานวณใหเริ่มจากการคิดโมเมนต (Take moment) รอบจุดที่มีแรงไมรูคาผาน
มากที่สุด เพื่อใหการแกสมการหาตัวไมรูคาทําไดงายขึ้น และในทํานองเดียวกันในกรณีปญหา 3
มิติ ใหใชการคิดสมดุลรอบจุดหรือโมเมนตรอบแกนที่มีแรงไมรูคาผานมากที่สุด
4. เครื่องหมายลบทีเ่ กิดขึ้นจากการคํานวณ ใหความหมายวา แรงที่คํานวณไดมีทศิ ทาง
“ตรงขาม” กับที่กําหนดไวในแผนภูมิอิสระของวัตถุ
ตัวอยาง 2.1 จงหาแรงที่จุดรองรับที่กระทํากับโครงสรางดังแสดงในรูป
วิธีทํา จากโจทยสามารถเขียน FBD ไดดังนี้
จากรูป FBD จํานวน Unknown = 3 แรง

มีสมการสมดุลใชได = 3 สมการ
∴ แกหาคําตอบได
ในกรณีนี้เปนการยากในการกําหนดทิศทางที่ถูกตองของแรงไมรูคา (Unknown) ดังนั้น

จึงกําหนดใหคา Px และ Rx มีทิศเปนบวก
∑M A =0
(พิจารณาโมเมนตรอบจุด A เนื่องจากจะทําให Unknown Px และ Py หายไป)

(4) (3)
R x (1)-1200 (1) +1200 (0.5) = 0
5 5
R x = 960 − 360
= 600 N
(คาที่ไดเปนบวกแสดงวาทิศทางที่กําหนดไวถูกตอง)
∑F x =0 ⎯+
⎯→
(3)
Px + R x − 1200 =0
5
Px = 720 − 600
= 120 N
(คาที่ไดเปนคาบวก แสดงวาทิศทางที่กําหนดไวถูกตองแลว)
∑F y =0 ↑+
(4)
1200 − Py = 0
5
Py = 960 N
สรุปคําตอบ R x = 600 N ทิศ →
P x = 120 N ทิศ ←
Py = 960 N ทิศ ↓ ตอบ
ตัวอยาง 2.2 จงหาแรงที่กระทําที่จุด B, C และ D ของชิ้นสวนที่มีแรง 800 N กระทําตาม

แนวราบดังแสดงในรูป
ขอสังเกต 1. รูป FBD รูปนี้แสดงตัวไมรคู าตัว 3 ตัว และใชสมการสมดุลได 3 สมการ ดังนั้นจึง

นาจะใชรูปนี้ในการคํานวณได
2. แรงที่ลอดันพื้นจะมีเพียงดานเดียว เพราะมีการกดหรือดันเพียงดานเดียวเทานั้น
ทั้งในจุด B และ C ทําใหเขียน FBD ไดดังรูป
วิธีทํา ∑M D =0
− 800(0.24) − N 1 (0.2) − N 2 (0.1) = 0

0.2 N 1 − 0.1N 2 = −192 (1)
∑F x =0 ⎯+
⎯→
800 + N 1 cos 37 ° + N 2 cos 37 ° = 0

0.8 N 1 + 0.8 N 2 = −800 (2)
แกสมการ (1) และ (2) จะไดวา;
0.4 N 2 = −32
N 2 = −80 N
และ N 1 = −920 N
∑F y =0 +↑
N 1 sin 37° + N 2 sin 37° + N 3 = 0
0.6 N 1 + 0.6 N 2 + N 3 = 0
N 3 = −0.6[N 1 + N 2 ]
= 600 N
สรุปคําตอบ N 2 = 80 N ทิศ
N 1 = 920 N ทิศ
N 3 = 600 N ทิศ ↑ ตอบ
ข อ สั ง เกต ในการคํ า นวณหากไม ท ราบทิ ศ ทางที่ แ ท จ ริ ง ของแรงไม ท ราบค า ให

กําหนดทิศทางไปในทางเดียวกันทั้งหมดกอน และไมควรกลับทิศทางเมื่อไดคาติดลบในระหวาง
การคํานวณ ใหแทนคาติดลบไปจนจบการคํานวณ แลวจึงสรุปทิศทางที่แทจริงของแรงทั้งหมด
เมื่อคํานวณเสร็จ
ตัวอยาง 2.3 หากแรงตึงเชือกในรูปมีคา 1300 นิวตัน และสปริงมีคานิจ 100N/m จงคํานวณหา

แรงที่จุดรองรับ A
วิธีทํา รูป FBD 1, FBD 2 และ FBD 4 ไมเหมาะที่จะใชในการเริ่มคํานวณ เนื่องจากแตละรูปมี

จํานวน Unknown มากกวา สมการสมดุล (FBD 1 มี 4 Unknown แตใชสมการสมดุลได 3
สมการ FBD 2 มี 4 Unknown แตใชสมการสมดุลได 3 สมการ FBD 4 มี 4 Unknown แตใช
สมการสมดุลได 3 สมการ)
และ FBD 3 ใชสมการสมดุลไมได จึงไมควรนํามาเริ่มคิดเชนกัน ในขณะที่รูป FBD 5 มี
ความเหมาะในการเริ่มคํานวณ เพราะมีตัวไมรูคา 2 ตัว ในขณะที่สมการที่ใชงานได 3 สมการ
ดังนั้นจึงใชรูป FBD 5
จาก FBD 5; ∑F x = 0⎯+

⎯→
T cos 45° + T − FS = 0
FS = 2219.24 N
∑F y =0 ↑+
T sin 45° − N = 0
N = T sin 45°
= 919.24 N
จาก FBD 5 จะเห็นไดวา จุดรองรับ A มีแรง FS และ N มากระทํา ดังนั้นขนาดของแรงลัพธ
( R A ) ที่จุดรองรับ A หาไดจาก
∴ R A = 2219.24 2 + 919.24 2
= 2401.98 N
919.24
tan θ =
2219.24
θ = 22.5
ดังนั้นแรงที่จุดรองรับ A มีคา 2401.58 N ทิศ ตอบ
ขอสังเกต ตัวอยางนี้แสดงใหเห็นวารูป FBD ที่เขียนไดจากรูปโจทยอาจไมไดมีเพียงรูปเดียว

ดังนั้น สิ่งที่สําคัญที่สุดคือ “อยายึดติดกับรูป FBD เพียงรูปใดรูปหนึ่ง เพราะ FBD เขียนไดหลาย
รูป ดังนั้นรูปที่เหมาะสมดังรูปที่มีจํานวนตัวไมรูคา (Unknown) นอยกวาหรือเทากับจํานวน
สมการสมดุล”
ตัวอยาง 2.4 จากรูป จงหาระยะยืดของสปริงที่ทําใหมวล 20 kg อยูในสภาวะสมดุลเมื่อมวล

ทางดานขวามือนอยมากจนไมตองนํามาคิด
ขอสังเกต; FS = k ( x 1 − x0 )
เมื่อ k คือคานิจสปริง
x1 คือระยะสุดทายหลังสปริงยืด
x0 คือระยะความยาวกอนยืดตัว (Unstretch length) ของสปริง
FS คือ แรงสปริง
วิธีทํา เขียนแผนภูมิอิสระของแรง จะได FBD ของแตละรูปดังนี้
จะพบวา FBD 2 และ FBD 3 ไมเหมาะสมในการใชงานเริ่มในการคํานวณ เนื่องจากทั้ง

รูปนี้มีตัวไมรูคา (Unknown) มากกวาสมการสมดุล (FBD 2 ใชสมการสมดุลไมได และ FBD 3
ใชสมการสมดุลได 1 สมการแตมี 2 Unknown) ในขณะที่ FBD 1 มี Unknown 2 ตัวแต ใช
สมการสมดุลได 2 สมการดังนั้นจะเห็นวา FBD 1 มีความเหมาะสมในการใชในการคํานวณ
จาก FBD1; ∑F y =0 +↑
N sin 37° − mg = 0
mg 20(9.81)
N= =
sin 37° sin 37°
= 326.01 N
∑F x =0 ⎯+
⎯→
FS − N cos 37° = 0
FS = N cos 37° = 326.01cos 37°
= 260.37 N
จาก FS = k ( x 1 − x0 )
260.37 = 400( x 1 −4)
x 1 = 4.65 m
ดังนั้นระยะยืดมีคา Δx = 4.65 − 4 = 0.65 m ตอบ
ตัวอยาง 2.5 จากรูปจงหาแรงที่จุดรองรับ B
วิธีทํา เขียน FBD ของกาน AB จะไดผลดังรูป (ในกรณีนี้หากพิจารณาคราวๆ จะพบวา

FBD ที่เขียนขึ้นใชงานไดและสมบูรณแลว แตจากที่กลาวมาขางตน จะพบวามีขอบกพรองอยู)
ในตอนนี้จะแสดงใหเห็นวา สภาวะสมดุลของรูป FBD นี้จะไมเกิดขึ้น
∑F y =0 ↑+ ∑F x =0 ⎯+
⎯→
T sin θ − mg = 0 R x − T cos θ = 0
mg 20(9.81)
T= = R x = 226.55 cos 60°
sin 60 sin 60°
= 113.28 N
= 226.55 N
ตรวจสอบสภาพสมดุลโดยคิดโมเมนตทจี่ ุดA
R x (2 sin 45°) − mg (1 cos 45) = 0
แทนคาจะได;
113.28(2 sin 45°) − (20)(9.81) cos 45 = 0
21.47 ≠ 0
สิ่งนี้แสดงใหเห็นวา FBD รูปนี้ไมสามารถสมดุลตอการหมุนได หรือแรงในรูป FBD นี้ไม

ครบนั้นเอง
กลับมาพิจารณารูป FBD ที่ถูกตองซึ่งในกรณีนี้จะตองเพิ่มแรงเสียดทานในรอง (slot)
FBD 1
จาก FBD 1; ∑M B =0
mg (1) cos 45° + T cos 60°(2 sin 45°) − T sin 60°(2 cos 45°) = 0
แทนคาจะได; T = 268.01 N
∑F y =0 ↑+
T sin 60° + R y − mg = 0
R y = −35.91 N
∑F x =0 ⎯
⎯+
→
R x − T cos 60° = 0
R x = 268.01cos 60°
= 134 N
หาขนาดของ R = 134 2 + (−35.91) 2
= 138.73 N
ตรวจสอบสภาพสมดุลโยคิดโมเมนตรอบจุดA;
R y (2 cos 45°) + R x (2 sin 45°) − mg (1cos 45°) = 0
− 35.91(2 cos 45°) + 134(2 sin 45°) − (20)(9.81)(1cos 45°) = 0
0=0
ดั ง นั้ น จะเห็ น ได ว า เมื่ อ FBD ถู ก ต อ ง ไม ว า จะตรวจสอบสภาพสมดุ ล ที่ จุ ด ใดก็ ต าม

เงื่อนไขสมดุล (สมการสมดุล) จะเปนจริงเสมอ และตัวอยางนี้แสดงใหเห็นวาการเขียน FBD ที่
ถูกตองจําเปนที่จะตองประเมินสภาพสมดุล ดังรายละเอียดดังที่กลาวไว ในตัวอยางการเขียน
FBD เสียกอน
อีกประเด็นหนึ่งที่นาสนใจคือ กาน AB มีลักษณะเปนชิ้นสวนที่รับแรง 3 แรง ดังนั้น แรง
สามแรงนี้จะตองพบกันที่จุดๆ เดียว ดวยเหตูนี้ การคํานวณยังสามารถทําไดอีกวิธีหนึ่ง ดวยวิธี
กราฟฟค ดังนี้
ตามความเปนจริง เราสามารถเขียนรูปที่ถูกสัดสวน แลววัดมุมที่แรง R กระทํากับ
แนวราบ (มุม β ) ไดทันที แตในที่นี้จะแสดงวิธีหามุม B โดยการใชกฎของโคซายนและซายน
ตามที่เรียนมาแลว
จากรูป ΔACD ใชกฎของซายนจะไดวา

AC AD
=
sin 30° sin 135°
AC
AD = (sin 135°)
sin 30°
1
= (sin 135°)
sin 30°
= 1.414
จากรูป ΔABD ใชกฎของโคซายนจะไดวา
BD 2 = AB 2 + AD 2 − 2( AB )( AD ) cos 15°
= 2 2 + (1.414) 2 − 2(2)(1.414) cos15°
= 4 + 2 − 5.463
BD = 0 .733
จากรูป ΔABD ใชกฎของซายนจะไดวา
AB BD
=
sin(30 + γ ) sin 15°
2 0.733
=
sin(30 + γ ) 0.259
γ = 14.97
ดังนั้น B = 90 − 14.97 = 75.03°
เขียนรูปสามเหลี่ยมของแรงไดดังนี้
จากกฎของซายนจะไดวา
W R
=
sin 135.03° sin 30°
196.2(sin 30°)
R=
sin 135.03°
= 138.81 N ทิศ
1. จากรูปรถยกคันหนึ่งยกมวลขนาด 500 kg และตัวรถมีมวล 150 kg จงหามวล m1 ซึ่งเปน
มวลถวงน้ําหนัก ที่ทําใหรถยกนี้ไมคว่ําหนาลงเมื่อยกมวล 500 kg
Hint 1 เขียน FBD โดยปลดตัวรองรับชนิดลูกลอ (Roller) ออกแลวแทนดวยแรงและใสแรง

ภายนอกเนื่องจากน้ําหนัก
Hint 2 หากรถยกจะเริ่มคว่ําหนาพอดี ลอ A จะยกขึ้น ดังนั้นกอนลอ A จะยกขึ้น แรง
ปฏิกิริยาที่ลอ A ( N A ) = 0
วิธีทํา เขียนแผนภูมิอิสระของวัตถุไดดังนี้
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
[ทําไมจึงคิดโมเมนตรอบจุด B ] …………………………………………………...
…………………………………………………... …………………………………………………...
…………………………………………………... …………………………………………………...
…………………………………………………... …………………………………………………...
…………………………………………………...
…………………………………………………...
2. จากรูปหากตัวรถ ( m2 ) มีมวล 150 kg จงหามวล m1 และความสามารถในการยกของสูงสุด

ของรถคันนี้
Hint1 เขียน FBD โดยปลดตัวรองรับชนิดลูกลอ (Roller) ออกแลวแทนดวยแรงและใส

แรงภายนอกเนื่องจากน้ําหนัก
Hint2 หากรถยกอยูในสภาวะตัวเปลา มวล m1 จะไมมากจนทําใหรถยกกระดกไป
ดานหลัง ดังนั้นที่สภาวะตัวเปลามวล m1 ที่มากที่สุดจะทําใหลอ B เริ่มยกขึ้น (หรือ แรง
ปฏิกิริยาที่ลอ B : N B = 0 )
Hint3 น้ําหนักที่มากที่สุดที่รถยกไดคือ น้ําหนักที่ทําใหรถเริ่มคว่ําไปขางหนา
วิธีทํา เขียนแผนภูมิอิสระของวัตถุ (FBD) ไดดังนี้
FBD กอนยก
FBD ขณะยกน้ําหนักไดมากที่สุด
กรณี FBD กอนยก

∑M
[ทําไมจึงคิดโมเมนตรอบจุด A ]
A =0
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
กรณี FBD ขณะยกน้ําหนักไดมากที่สุด

∑M A[ทําไมจึงคิดโมเมนตรอบจุด B ]
=0
[ทําไมแรง N A = 0 ]
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
คํ า อธิ บ ายเพิ่ ม เติ ม การคํ า นวณในลั ก ษณะนี้ คื อ การหาพิ กั ด การยกของรถยก

(Crane) นั่ น เอง ขนาดของมวลที่ ถ ว งอยู ด า นหลั ง ( m1 ) จะเป น ป จ จั ย สํ า คั ญ ในการกํ า หนด
น้ําหนักที่รถยกจะสามารถยกไดโดยรถยกไมคว่ําหนาลง (ภาษาชางเรียกวา รกยกไหวเจา)
3. จากรูปหากตัวรถ ( m2 ) มีมวล 150 kg จงหามวล m1 และหากแขนยกสามารถเลื่อนที่ยืด

ออกได จงหาน้ําหนักที่รถยกไดมากที่สุดเมื่อแขนยกยืดออกไปไกลสุด
FBD กอนยก
FBD ขณะยกน้ําหนักไดมากที่สุด เมื่อแขนยกยืดออกไปไกลสุด
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
คําอธิบายเพิ่มเติม จากคําตอบที่ไดเทียบกับขอที่แลวจะพบวาน้ําหนักที่รถยกทําไดมี
คาลดลงตามระยะแขนยกที่ยืดยาวขึ้น หากคํานวณน้ําหนักยกทุกระยะที่แขนยืดออกแลวนําไป
เขียนกราฟความสัมพันธระหวางระยะยืด (แกน x ) และน้ําหนักที่รถยกได จะเรียกกราฟนี้วา
แผนภูมิการยกน้ําหนัก (Lifting chart) ซึ่งเปนกราฟสําคัญในการยกวัตถุในงานวิศวกรรม โดย
วิศวกรจะใช Lifting chart นี้ในการชวยกําหนดขนาดน้ําหนักมากที่สุดที่รถยกจะยกที่ระยะยืด
ของแขนยกนั้นๆ
4. จากรูปจงหาแรง P ที่นอยที่สุดที่ทําใหคานดังรูปอยูในสภาวะสมดุล

(จุด A เปนตัวรองรับชนิด Roller แทนจุด A ดวย แรงตามตาราง)
(จุด B เปนตัวรองรับชนิด Pin แทนจุด B ดวย แรงตามตาราง)
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
5. จากรูปจงคํานวณหาแรงที่จุดรองรับ A และ B หากมีแรง P ขนาด 100 N กระทําดังรูป

นอกจากนี้ จงสังเกตอัตราสวนของแรงที่จุดรองรับ B เทียบกับแรง P และอภิปรายผล

(ปลดตัวรองรับออกแลวแทนดวยแรง)
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
6. คานกระดกอันหนึ่งมีแรง P ขนาด 1000 นิวตันกระทําอยูในแนวดิ่งที่จุด A และที่ปลาย C ถูก

ยึดไวดวยเชือก ดังแสดงในรูป จงหาแรงตึงเชือกและแรงที่จุดรองรับ B
Hint 1 ใชกฎโคซายนและซายน คํานวณมุมที่แรงตึงเชือก TCD กระทํากับคาน ABC จากนั้นจึง

ทําการคํานวณสมดุลตอไป
Hint 2 ในกรณีใชวิธีกราฟฟค ในการคํานวณอยาลืมวาชิ้นงานที่มีแรง 3 แรง กระทําอยู จะ
สมดุลไดแรง 3 แรงนั้น ตองมาพบกันที่จุดๆ เดียว
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
7. จากรูปหากแรง P ที่กระทํากับกาน AC มีคา 750 N และผิวกาน AC ลื่นมาก จงคํานวณหา

แรงที่จุด A และ B
Hint การพบกันของแรง 3 แรงที่จุดๆ เดียว บนชิ้นงานที่สมดุล อาจพบกันที่จุดตัดของแรงที่

เกิดขึ้นจริง หรือแรงทั้งสามแรงอาจไปพบกันที่จุดอนันตก็ได ในกรณีที่แรงสามแรง พบกันที่จุด
อนันต แรงสามแรงนั้นจะขนานกัน
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
8. จากรูปหากลูกเลื่อน A เคลื่อนที่ในกานบังคับทีล่ ื่นมากจงหามุมที่แรง P กระทํากับกาน AC
Hint วัตถุที่มแี รง 3 แรง มากระทําจะสมดุลไดหากแรง 3 แรงนี้ มาพบกันที่จุดๆ เดียว

วิธีทํา
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
9. วงแหวนเรียบลื่นถูกยึดไวดวยสปริงซึ่งมีความยาวกอนรับแรง ( L0 ) 6 เมตร และสปริงมีคานิจ

500 N/m จงหาระยะยืดเมื่อสปริงรับแรง
B
Hint 1 แรงสปริง ( Fs ) = k (l − l0 )
เมื่อ l คือ ระยะยืดสุดทาย เมื่อสปริงรับแรง
l 0 คือ ความยาวตั้งตนของสปริงกอนรับแรง
วิธีทํา เขียน FBD ของวงแหวนเรียบลื่นได เขียน FBD ของมวล 20 kg ไดดังนี้

ดังนี้
Hint 2 พิจารณาสามเหลี่ยม ABC ในขณะที่สปริงยืดตัวแลว ระยะ AB และ AC คือระยะยืดของ

สปริง มุมภายในสามเหลี่ยมที่เกิดขึ้น จะทําใหคํานวณสมการสมดุลตอไปได
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
10. คานกระดกอันหนึ่งมีแรง P ขนาด 500 นิวตัน กระทําตามแนวดิ่งที่จุด A และปลายที่จุด C

ถูกยึดไวดวยแรงสปริงซึ่งมีคานิจ 2000 N/m โดยในสภาวะเริ่มตนกอนรับแรงนั้นสปริงยาว 1
เมตร ดังรูป จงหาแรงสปริงที่ทําใหคาน AC อยูในสภาวะสมดุล
สภาพโครงสรางกอนรับแรง
Hint ตัวรองรับสปริงทั้งสองขางหมุนไดโดยอิสระ
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
2.4 เทคนิคการคํานวณปญหาสมดุล 3 มิติ

ในกรณีปญหา 3 มิติจะพบวาตัวรองรับบางชนิดตองแทนดวยแรงไมรูคาจํานวนมาก ซึ่ง
ทําใหการใชสมการสมดุลแรงตามแนวแกน x, y และ z หรือการคิดสมดุลโมเมนตรอบจุดใดๆทํา
ไดยาก หรือไมสามารถแกปญหาได ดังนั้นเพื่อใหการแกปญหาในกรณี 3 มิติ สามารถทําไดงาย
ขึ้น การพิจารณาสมดุลขององคประกอบโมเมนตบนแกน (Moment about axis) จึงเปนวิธีที่
นิยมนํามาใชในการเริ่มตนการคํานวณโดยหากวัตถุอยูในสภาพสมดุลแลว
∑M axis =0 (2.18)
เมื่อ ∑ M axis คือ องคประกอบของโมเมนตบนแกนที่ตองการพิจารณา

อยางไรก็ตามการเขียน FBD ในปญหา 3 มิติมีรายละเอียดดังที่กลาวไวแลวในหัวขอกอนหนานี้
โดยเฉพาะอยางยิ่ง กรณีของตัวรองรับประเภท เจอนัลแบริ่ง (Journal bearing), แบริ่งกันรุน
(Thrust journal bearing), สลักเลื่อน (smooth pin) และ ตัวหมุน (Hinge) ที่ตองระวังปญหาการ
เกิดตัวเกิน (Redundant) จากการเขียนโมเมนตแทนตัวรองรับ ตัวอยางการคํานวณปญหา 3
มิติ เปนดังแสดงตอไปนี้
ตัวอยาง 2.6 จากรูปมวล 100 kg ถูกแขวนดวยเชือก 3 เสน ระยะตางๆ เปนดังแสดงในรูป

จงคํานวณหาแรงตึงเชือกในเสนเชือก CD
วิธีทํา เลือกคิดสมการสมดุลโมเมนตรอบแกน AB ซึ่งจะทําใหเหลือเพียงแรง W และ TCD ที่

ทําใหเกิดองคประกอบของโมเมนตบนแกน AB สวนแรง TAD และแรง TBD ตัดผานแกน AB
ทําใหองคประกอบของโมเมนตเทากับศูนย ดังนั้น
y
B x
C
A เขียน TCD ;
rBD
z CD = (3 − 2)i + (0 − (−2)) j + (1 − 3)k
= i + 2 j − 2k
D
CD = 12 + 2 2 + (−2) 2 = 9
1
eˆCD = (i + 2 j − 2k )
9
เขียน rBD ; T
TCD = CD (i + 2 j − 2k )
rBD = (2 − 0)i + (−2 − 0) j + (3 − 0)k 9
= 2 i − 2 j + 3k
เขียน W ; W = − mgj
เขียน ê AB ; AB = 4k และ AB = 4
eˆ AB = k
∑M AB =0
0 0 1 0 0 1
2 −2 3 +2 −2 3 =0
TCD 2TCD − 2TCD
0 − mg 0
9 9 9
2 ⎛⎜⎜ 2TCD ⎞⎟⎟ – ⎛⎜⎜ − 2TCD ⎞⎟⎟ + 2(−mg ) = 0

⎝ 9 ⎠ ⎝ 9 ⎠
6TCD
= 2mg = 2 × 100 × 9.81
9
2 × 100 × 9.81 × 9
TCD =
6
TCD = 981 นิวตัน Ans
ในกรณีนี้ เราสามารถคํานวณแรงตึงเชือก TCD ไดโดยการคิดสมดุลแรงดังนี้

เขียน TAD ; AD = ( 0 − 2 ) i + ( 0 − ( − 2 )) j + ( 4 − 3 )
AD = −2i + 2 j + k
AD = (−2) 2 + 2 2 + 12
= 9
1
eˆ AD = (−2i + 2 j + k )
9
T
∴ T AD = AD (−2i + 2 j + k )
9
เขียน TCD ; BD = (0 − 2)i + (0 − (−2)) j + (0 − 3)k
BD = −2i + 2 j − 3k
BD = (−2) 2 + 2 2 + (−3) 2
= 17
1
eˆ BD = (−2i + 2 j − 3k )
17
T
∴ TBD = BD (−2i + 2 j − 3k )
17
∑F x =0
− 2T AD 2TBD TCD
− + =0 (1)
9 17 9
∑F y =0
2T AD 2TBD 2TCD
+ + − mg = 0 (2)
9 17 9
∑F z =0
T AD 3TBD 2TCD
− − =0 (3)
9 17 9
เขียนสมการใหมในรูป Matrix;
−2 −2 1
9 17 9 T AD 0
2 2 2
TBD = mg
9 17 9
1 −3 − 2 TCD 0
9 17 9
−2 −2
0
9 17
2 2
mg
9 17
1 −3 −2
9 17 9
TCD =
−2 −2 1
9 17 9
2 2 2
9 17 9
1 −3 −2
9 17 9
−2⎡ (−3) ⎤ ⎛ − 2 ⎞ ⎡ (1) ⎤

⎢− mg ⎥ + ⎜⎜ ⎟⎟ ⎢mg ⎥
9⎣ 17 ⎦ ⎝ 17 ⎠ ⎣ 9⎦
TCD =
⎛ − 2 ⎞⎡ 2 ⎛ 2 ⎞ 2 ⎛ 3 ⎞ ⎤ ⎛ − 2 ⎞ ⎡ 2 ⎛ 1 ⎞ 2 ⎛ − 2 ⎞⎤ ⎛ 1 ⎞ ⎡ 2 ⎛ − 3 ⎞ 2 ⎛ 1 ⎞⎤
⎜⎜ ⎟⎟ ⎢ ⎜⎜ − ⎟⎟ − ⎜⎜ − ⎟⎟⎥ + ⎜⎜ ⎟⎟ ⎢ ⎜⎜ ⎟⎟ − ⎜⎜ ⎟⎟⎥ + ⎜⎜ ⎟⎟ ⎢ ⎜⎜ ⎟⎟ − ⎜⎜ ⎟⎟⎥
⎝ 9 ⎠ ⎣ 17 ⎝ 9⎠ 9⎝ 17 ⎠⎦ ⎝ 17 ⎠ ⎣ 9 ⎝ 9 ⎠ 9 ⎝ 9 ⎠⎦ ⎝ 9 ⎠ ⎣ 9 ⎝ 17 ⎠ 17 ⎝ 9 ⎠⎦
− 6mg 2mg
−
3 17 3 17
TCD =
⎡ 8 12 ⎤ ⎡ − 4 8 ⎤ ⎡ −6 2 ⎤
⎢ − ⎥+⎢ − ⎥+⎢ − ⎥
⎣ 9 17 9 17 ⎦ ⎣ 9 17 9 17 ⎦ ⎣ 9 17 9 17 ⎦
− 8mg
TCD =
3 17
= − 8mg × 9 17
− 24 3 17 − 24
9 17
TCD = mg = 100 × 9.81

981
∴ TCD = 981 นิวตัน หรือ TCD = (i + 2 j − 2k )
9
จะพบวาวิธีการนี้คอนขางยุงยากในการคํานวณและใชเวลาในการคํานวณมาก จึงเห็น
ไดชัดเจนวาวิธีการ คิดสมดุลองคประกอบของโมเมนตรอบแกนใดๆ เปนวิธีการที่งายกวามาก
จึงเปนวิธีการที่แนะนําใหใชในการเริ่มตนการคํานวณกอน โดยใหคิดสมดุลขององคประกอบ
โมเมนตบนแกนที่มีแรงไมรูคาตัดผานมากที่สุด ซึ่งจะมีผลทําใหตัวไมรูคาในสมการสมดุลที่
เกิดขึ้นมีจํานวนลดลง
ตัวอยาง 2.7 บานแขวนมวล 20 kg ถูกเปดออกดวยไมค้ํา AB ดังแสดงในรูป จงหาแรงที่

จุด B
Rx
Rz
Ry
0.4
วิธีทํา ในกรณีของบานพับจะพบวามีโมเมนตรอบแกน y แกน z เมื่อปลดบานพับ

ออก (ดูตารางที่ ) แตจะพบวา แรง Ry และ Py สามารถทําใหเกิดโมเมนตตานแรง mg ได
ดังนั้น จึงไมมีความจําเปนตองมีโมเมนตจากจุดรองรับบานพับรอบแกน z หรือโมเมนตของจุด
รองรับเปนตัวเกิน (Redundant moment) นั่นเอง เราสามารถตัดโมเมนตตัวเกินนี้ออกไปได ใน
กรณีของโมเมนตรอบแกน y ของบานพับก็เชนกัน จะพบวาแรง Pz, Rz และ F1 เพียงพอตอ
การสมดุลโมเมนตอยูแลว ดังนั้นจะเห็นไดชัดเจนวาโมเมนตรอบแกน y จากตัวรองรับเปนตัว
เกิน ซึ่งตัดออกไดเชนกัน
เมื่อพิจารณาได ดังนี้ ก็จะเขียนแผนภูมิอิสระของวัต ถุไดดังรูป ในกรณีนี้จะเลือกคิ ด

สมดุลโมเมนตรอบแกน x เพราะจะทําใหแรงไมทราบคา (Unknown) หายไปจนเหลือเพียงแรง
F1 เทานั้น ทําใหหาคําตอบงายขึ้น
เขียน rF ; rF = 0.6 j − 0.4k ∑M x =0

1 0 0 1 0 0
0 0.6 − 0.4 + 0.6 0.3 − 0.2 = 0
เขียน rmg ; rmg = 0.6 j + 0.3 j − 0.2k
0 0 − F1 0 mg 0
(-0.6F1 ) - (-0.2mg) = 0
เขียนแรง F1 ; F1 = − F1 k
F1 =
0.2mg
0.6
0.2 × 20 × 9.81
=
เขียนแรง mg ; W = mgj 0.6
= 65.4 N
หมายเหตุ ใหนักศึกษาลองสรางสมการสมดุลโดยไมตัดโมเมนตทจี่ ุดรองรับ แลวทําการคํานวณ

โดยพิจารณาตัดโมเมนตทจี่ ุดรองรับออกภายหลังจากสรางสมการสมดุลแลว
ตัวอยาง 2.8 ชิ้นสวนทางกลถูกยึดดวยหมุด (Pin) ที่จุด A และรั้งสายเคเบิล้ BC ถาน้ําหนักที่ D

เทากับ 750 N จงคํานวณหาแรงปฏิกิริยาที่หมุด A และแรงดึงของเคเบิล้ BC
วิธีทํา เขียนแรง TCB จาก

CB = (−0.1 − (−0.4))i + (0 − 0.6) j + (0.2 − 0)k
= 0.3i − 0.6 j + 0.2k

CB = (0.3) 2 + (−0.6) 2 + (0.2) 2
= 0. 7
1
TCB = ( 0.3i − 0 .6 j + 0 .2 k )TCB
0 .7
เขียนแรง mg จาก
mg = −750k
เขียน rAB ; rAB = (−0.4i + 0.6 j + 0k )
เขียน rAP ; rAP = (−0.2i + 0.6 j + 0k )
คิดโมเมนตรอบจุด A;
MA =0
(rAB × TCB ) + (rAB × mg ) + M A = 0
i j k i j k
− 0.4 0.6 0 + − 0 .2 0 .6 0 +MA =0
0.3 − 0.6 0.2
TCB TCB TCB 0 0 − 750
0.7 0.7 0.7
⎛ 0 .2 ⎞ ⎡ ⎛ 0 .2 ⎞ ⎤ ⎡ ⎛ 0 .6 ⎞ ⎛ 0 .3 ⎞ ⎤
(0.6)⎜ ⎟TCB i + ⎢− (−0.4)⎜ ⎟TCB ⎥ j + ⎢(0.4)⎜ ⎟TCB − (0.6)⎜ ⎟TCB ⎥ k
⎝ 0 .7 ⎠ ⎣ ⎝ 0 .7 ⎠ ⎦ ⎣ ⎝ 0 .7 ⎠ ⎝ 0 .7 ⎠ ⎦
+ (0.6)(−750)i + [− (−0.2)(−750)] j + 0k + M y j + M z k = 0
พิจารณาตามแกน x , y และ z จะไดวา

0.12
TCB − 450 = 0 (1)
0.7
0.08
TCB − 150 + M y = 0 (2)
0.7
0.06
TCB + M Z = 0 (3)
0.7
450(0.7)
จาก (1) ; TCB = = 2625 N
0.12
0.08(2625)
จาก (2) ; M y = 150 − = −150 Nm
0.7
0.06(2625)
จาก (3) ; Mz = − = −225 Nm
0.7
∑F = 0
TCB + mg + A = 0
พิจารณาตามแกน x y และ z จะไดวา

0.3
TCB − Ax = 0
0.7
0 .3( 2625 )
Ax = = 1125 N
0 .7
− 0.6
TCB − Ay = 0
0.7
0 .6 ( 2625 )
Ay = = 2250 N
0 .7
0.2
TCB − Az − 750 = 0
0.7
0.2(2625)
Az = 750 − = 0N
0.7
สรุปคําตอบ
Ax = 1125 N
Ay = 2250 N
Az = 0 N
TCB = 2625 N
M y = −150 N ⋅ m
M z = −225 N ⋅ m
ในกรณีนี้จะพบวา ไมสามารถตัดโมเมนต เนื่องจากตัวรองรับออกได ทั้งนี้เนื่องจาก

โมเมนตที่ตัวรองรับในกรณีนี้ไมใชตัวเกิน จะสังเกตไดจากสมการที่ (3) หากเราตัดโมเมนตที่ตัว
รองรับออกเพราะคิดวามันเปนตัวเกิน แรง TCB ในสมการที่ (3) จะเทากับศูนย ซึ่งแสดงวาแรง
ตึงเชือกไมมี แตจากรูปเห็นไดชัดเจนวามีแรงตึงเชือก ดังนั้นการตัดโมเมนตที่ตัวรองรับออก
ทั้งๆ ที่มันไมใชตัวเกินจะทําใหการคํานวณขัดแยงกับความจริง
จากตัวอยางที่ 7 และ 8 แสดงใหเห็นตัวอยางที่พิจารณาตัดโมเมนตตัวเกินออกไดและ

ตัวอยางที่ไมใชโมเมนตตัวเกิน การพิจารณาอาจทําไดยาก และมีความสับสนอยางไรก็ดี การทํา
การคํานวณบอยๆ และการพิจารณาหลักเกณฑที่วา ในกรณีตัวรองรับประเภท เจอนัลแบริ่ง
(Journal bearing), แบริ่งกันรุน (Thrust journal bearing), สลักเลื่อน (smooth pin) และ
ตัวหมุน (Hinge) หากการมีอยูของโมเมนตที่ตัวรองรับเหลานั้น ทําใหระบบสมการแกหาคําตอบ
ไมได ก็อาจสงสัยไดวา โมเมนตที่รองรับเหลานี้เปนตัวเกิน (Redundant Moment) แตหากตัด
มันออกจากระบบสมการแลว พบวาคําตอบที่ได ขัดแยงกับความเปนจริงทางกายภาพ ก็อาจ
สงสัยไดวาโมเมนตที่ตัวรองรับเหลานี้ไมใชโมเมนตตัวเกิน
1. จากรูปมีแรง P = 10 kN อยูในระนาบ x-y กระทําที่จุด C โดยทํามุม 30 องศากับแกน x
สวนจุด A เปนตัวรองรับประเภท ball and socket เสานี้ถูกยึดไวดวยเสนเชือก BD และ BE จง
คํานวณหาแรงที่จุดรองรับ A และแรงตึงเชือก BE กําหนดใหเสา AC มีมวล 200 kg
30°
Hint คิดสมดุลโมเมนตรอบจุด A หรือคิดสมดุลโมเมนตรอบแกน AE และ AD เพื่อหาแรงตึง

เชือก BE และ BD ตามลําดับ
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
2. จากรูปแรง 100 นิวตัน กระทําที่กาน AB โดยกาน AB เบามาก ตัวรองรับที่จุด A เปนแบบ

Pin และกาน AB ถูกยึดไวดวยเชือก BC และเชือก BD จงหาแรงที่จุดรองรับ A และเชือก BD
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
3. จากรูปกาน CD ถูกยึดไวดวย Ball and socket ที่จุด C และแรงตึงเชือก BD ที่ปลาย D มี

แรง 5000N กระทําในแนวดิ่ง นอกจากนี้ยังมีลูกเลื่อน (Collar) ที่จุด F ซึ่งลูกเลื่อนนี้ถูกยึดไว
ดวยเชือก FA และ FE จงหาแรงในเชือกแตละเสน และจงสรุปวาลูกเลื่อนนี้มีความฝดหรือไม
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
4. จากรูปหากประตูมีมวล 500 kg จงหาแรงตึงเชือก DA
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

Chapter2 Statics

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chapter2 Statics

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

กลศาสตรวิศวกรรม ภาคสถิตยศาสตร บทที่ 2 สมดุลของอนุภาคและวัตถุแข็งเกร็ง

รูปที่ 2.1 แสดงเงื่อนไขสมดุลของวัตถุ

เมื่อพิจารณาสมดุลของวัตถุ เราจะสามารถพิจารณาเงื่อนไขสมดุลของวัตถุได โดยแบง

เมื่อพิจารณา องคประกอบของสมการเวคเตอร (2.1) ในกรณี 3 มิติ จะสามารถเขียน

กรณีของวัตถุแข็งเกร็ง (Rigid body)

แลว จะพบวา โมเมนตที่เกิดขึ้นจะมีองคประกอบตามแกน z เทานั้น ในกรณี 2 มิติ จึงสามารถ

ในกรณีวัตถุแข็งเกร็งใน 3 มิติ จะสามารถเขียนสมการองคประกอบของสมการ (2.7)

∑ Fx = 0 (2.12) และ ∑Mx = 0 (2.15)

2.2 แผนภูมิอิสระของวัตถุ (Free Body Diagram: FBD)

ลูกลอดังแสดงในตารางที่ 2.1 รายละเอียดการแทนตัวรองรับดวยแรงแตละชนิดเปนดังแสดงไว

ก. รูปกายภาพ ข. ไมเห็นแรงตึงเชือก ค. เห็นแรงตึงเชือก

ตาราง 2.1 แรงเมื่อปลดตัวรองรับในสองมิติ

ตาราง 2.2 แรงเมื่อปลดตัวรองรับในสามมิติ

ประเภทตัวรองรับ แรงเมื่อปลดตัวรองรับ จํานวนตัวไม

ประเภทตัวรองรับ แรงเมื่อปลดตัวรองรับ จํานวนตัวไม

- แรงที่ผิวสัมผัส เมื่อพิจารณารูป 2.3 ก จะพบวาไมสามารถมองเห็นแรงที่พื้นกระทํา

ก. รูปกายภาพ ข. มองเห็นเฉพาะแรงที่พื้น ค. มองเห็น N 2 N 2′ และ N 1

2. จงเขียน FBD ของชิ้นสวน AB

3. จงเขียน FBD ของชิ้นสวน AB หากชิ้นสวน AB อยูในสภาวะสมดุล (คําแนะนํา: หากวัตถุรับ

4. จงเขียน FBD ของมวล m1 หากระบบนี้อยูในสภาวะสมดุล (คําแนะนํา: โปรดพิจารณาพื้น

5. จงเขียน FBD ของคาน AB

6. จงเขียน FBD ของคาน AB

7. จงเขียน FBD ของมวล m2 (คําแนะนํา: แนวแรงสปริงจะอยูตามแนวตัวสปริง เชนเดียวกับ

8. จงเขียน FBD ของคาน A

9. จงเขียน FBD ของมวล m (คําแนะนํา; พิจารณาพื้นใหละเอียด)

รูปที่ 2.4 ตัวอยางการพิจารณาหาทิศทางที่ถูกตองของแรง

จากรูปที่ 2.4 จะพบวาในแนวราบมีแรงอยู 2 แรงคือ องคประกอบของแรงตึงเชือกตาม

รูปที่ 2.5 ตัวอยางการพิจารณาเขียน FBD เพื่อใหเกิดความสมบูรณ

จากรูปที่ 2.5 จะพบวาเมื่อเขียน FBD ของกาน AB โดยพิจารณารองวาเปนรองเรียบ

รูปที่ 2.6 แผนภูมิอิสระในรูปที่ 2.5 ที่มีความสมบูรณแลว

ตัวรองรับที่ทําใหเกิดโมเมนตที่เกินความจําเปน (Redundant moment)

ทําใหไมสามารถแกสมการสมดุลเพื่อหาคําตอบได และอีกประการหนึ่งคือ การมีเพียงแรงที่แทน

รูปที่ 2.7 การพิจารณาโมเมนตที่เกินความจําเปน

จากรูปที่ 2.7 จะพบวา แรงเนื่องจากมวลของประตู (mg) จะทําใหเกิดโมเมนตรอบแกน

รูปที่ 2.8 การพิจารณาประตูในกรณีที่มีตัวรองรับเพียงอันเดียวที่จุด A

ในการคํานวณปญหา 3 มิติที่มีความซับซอนของรูปมากๆ นั้น การพิจารณาดวยวิธีการ

ชิ้นสวนที่รบั แรง 2 แรงและชิ้นสวนทีร่ ับแรง 3 แรง

แรงทั้ง 2 แรงนี้จะมีขนาดเทากัน แตมีทิศทางตรงกันขาม เราเรียกวัตถุเกร็งที่มีแรงกระทําใน

รูปที่ 2.9 แสดงชิ้นสวนที่รับแรงสองแรง (Two force member)

เมื่อพิจารณาสมการขางตน จะเห็นวา β = θ1 ดังนั้นจึงสรุปไดวาแนวแรง F1 ตองอยู

ดังนั้นจึงสรุปวาแนวแรง F1 และ F2 ในกรณีนี้จะทําใหเกิดสภาพสมดุลได เมื่อแนว

เมื่อสรุปไดแลววา แนวแรงทั้งสองอยูบนแนวเดียวกัน จะพบวา เมื่อคิดสมดุลแรงบน

ดังนั้น จึงสามารถสรุปไดวา F1 และ F2 มีขนาดเทากันแตมที ิศทางตรงกันขาม

สรุป ชิ้นสวนที่มีแรง 2 แรงกระทํา และไมมีโมเมนตกระทําบนชิ้นสวน จะพบวาแรงที่

รูปที่ 2.10 แสดงชิ้นสวนที่เปน Two - force members

สําหรับวัตถุเกร็งที่มี แรงกระทํา 3 แรง โดยไมมีโมเมนตกระทํากับวัตถุเกร็ง จะพบวา

กรณีกลุมแรงพบกันที่จุดๆ หนึ่ง กรณีกลุมแรงพบกันที่จุดๆ อนันต

ตัวอยาง 2.1 จงหาแรงที่จุดรองรับที่กระทํากับโครงสรางดังแสดงในรูป

วิธีทํา จากโจทยสามารถเขียน FBD ไดดังนี้

จากรูป FBD จํานวน Unknown = 3 แรง

ในกรณีนี้เปนการยากในการกําหนดทิศทางที่ถูกตองของแรงไมรูคา (Unknown) ดังนั้น

(พิจารณาโมเมนตรอบจุด A เนื่องจากจะทําให Unknown Px และ Py หายไป)

สรุปคําตอบ R x = 600 N ทิศ →

Py = 960 N ทิศ ↓ ตอบ

ตัวอยาง 2.2 จงหาแรงที่กระทําที่จุด B, C และ D ของชิ้นสวนที่มีแรง 800 N กระทําตาม

ขอสังเกต 1. รูป FBD รูปนี้แสดงตัวไมรคู าตัว 3 ตัว และใชสมการสมดุลได 3 สมการ ดังนั้นจึง

− 800(0.24) − N 1 (0.2) − N 2 (0.1) = 0

800 + N 1 cos 37 ° + N 2 cos 37 ° = 0

N 1 sin 37° + N 2 sin 37° + N 3 = 0

ข อ สั ง เกต ในการคํ า นวณหากไม ท ราบทิ ศ ทางที่ แ ท จ ริ ง ของแรงไม ท ราบค า ให

ตัวอยาง 2.3 หากแรงตึงเชือกในรูปมีคา 1300 นิวตัน และสปริงมีคานิจ 100N/m จงคํานวณหา

วิธีทํา รูป FBD 1, FBD 2 และ FBD 4 ไมเหมาะที่จะใชในการเริ่มคํานวณ เนื่องจากแตละรูปมี

จาก FBD 5; ∑F x = 0⎯+

ดังนั้นแรงที่จุดรองรับ A มีคา 2401.58 N ทิศ ตอบ