ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ
7-17/8/2017 ΔΑΣΟΚΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΑΣΤΡΑΝΤΙΝΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ, ΑΕΜ:6600

ΠΕΡΤΟΥΛΙ 2017
Περιεχόμενα

1. Εκτίμηση περιβάλλοντος και περιγραφή συστάδων........................................................ 2

2. Κατάταξη κορμών ανάλογα με την κοινωνική θέση. ........................................................ 3
3. Στάδια εξέλιξης.................................................................................................................. 6
4. Καλλιέργεια κορμιδίων – κλαδεύσεις. .............................................................................. 7
5. Φυσική αναγέννηση – χειρισμός κηπευτών συστάδων. .................................................. 9
6. Προσήμανση.................................................................................................................... 10
7. Δασοκομικό σχέδιο. ........................................................................................................ 11
8. Εκδρομή στο πανεπιστημιακό δάσος Ταξιάρχη Χαλκιδικής. .......................................... 12
9. Εκδρομή περιφερειακού δάσους Σέιχ – Σου. ................................................................. 13
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ............................................................................................................................ 14

[1]
1. Εκτίμηση περιβάλλοντος και περιγραφή συστάδων

Στην δασοκομία σημαντικό στοιχείο είναι να γνωρίζουμε η έστω να προσδιορίσουμε

την ποιότητα τόπου. Αυτό διότι με βάση την ποιότητα τόπου γνωρίζω τους χρόνους
που θα έχω καρπώσεις αλλά και την εκτίμηση θεμιτών διαμέτρων αλλά και τι
δασοπονικά είδη μπορούν να συνθέσουν την δυναμική παραγωγικότητα του σταθμού.
Καθορίζει την ένταση των επεμβάσεων αλλά και τον περίτροπο χρόνο. Στην μέθοδο
αυτή αρχικά συμπληρώνεται φύλλο ειδικής περιγραφής που περιέχει γενικά στοιχεία
για την περιοχή που θέλουμε να αναλύσουμε, όπως περιγραφή περιβάλλοντος (κλίμα,
ζώνη βλάστησης, υψόμετρο, κλίση κ.α.) αλλά και την περιγραφή τμήματος
(δασοπονική και διαχειριστική μορφή, συγκομωση κ.α.), επίσης προτεινόμενα μετρά
καθώς και φυτοκατάλογος. Με αυτόν τον τρόπο αναγνώσκουμε την συστάδα και
κάνουμε οικολογική ερμηνεία, δηλαδή ποια είναι, από που έρχεται, που πάει, και που
θέλουμε εμείς να την πάμε.

Για την εκτίμηση ποιοτήτων τόπου υπάρχουν οι έξεις τρόποι:

• Τοποδιαδοχή, δηλαδή ανάλογα με την θέση της συστάδας διακρίνουμε κορυφή

κλιτύος (υψηλές θέσεις υψομετρικά) κακές ποιότητες τόπου, μέσο κλιτύος
(ενδιάμεσα) μέτριες ποιότητες τόπου και τέλος κατω μέρος κλιτύος καλές
ποιότητες τόπου.
• Καμπύλες ύψους συναρτήση της διαμέτρου, οπού υπολογίζουμε το μέσο ανώτερο
ύψος των 10 μεγαλύτερων δέντρων στο στρέμμα. Γνωρίζω ότι οι ποιότητες τόπου
έχουν αναλογία με το μέσο ανώτερο ύψος:
ΜΕΣΟ
ΠΟΙΟΤΗΤΑ
ΑΝΩΤΕΡΟ
ΤΟΠΟΥ
ΥΨΟΣ
Ι >32
ΙΙ 31-27
ΙΙ 26-22
ΙV 21-17
V ≤16
Πίνακας 1.

• Βάση φυτοδεικτών: 5 φυτοκοινωνικές ομάδες οπού με συνδυασμούς και με βάση

τους φυτοκατάλογους που έχουν καταγραφεί βρισκω την ποιότητα τόπου. Σε καλές
ποιότητες τόπου απαντώνται τα Mnium sp. , αρσενική και θηλυκή φτέρη κ.α.

[2]
2. Κατάταξη κορμών ανάλογα με την κοινωνική θέση.
Για να γίνει σωστή κατάταξη θα πρέπει να γνωρίζω τις έννοιες των δασοπονικών
μορφών που διακρίνονται σε ομήλικα, δηλαδή δέντρα ιδίας ηλικίας με διαφορά μέχρι
10 ετών (μέγιστο 15 έτη), αλλά και τα ανομήλικα όπου και αυτά διακρίνονται σε
υποκηπευτά δηλαδή ομήλικα αθροίσματα ίσα με το κλάσμα του περίτροπου χρόνου
και τα κηπευτά όπου συναντάμε όλες τις κολάσεις διαμέτρου, ύψους και ηλικίας. Τα
τελευταία είναι τα πλήρως επιθυμητά δάση διότι έχουν λειτουργική δομή. Οι καμπύλες
τους έχουν τις έξεις μορφές:

ΟΜΗΛΙΚΟ ΥΠΟΚΗΠΕΥΤΟ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΝΤΡΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΝΤΡΩΝ

ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ

ΚΗΠΕΥΤΟ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΝΤΡΩΝ

ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ

Διάγραμμα 1. Δασοπονικές λειτουργικές μορφές.

[3]
Στην συνέχεια διακρίνω τις κοινωνικές τάξεις των κορμών. Αρχικά βρισκω το μέσο
ανώτερο ύψος της συστάδας (10 μεγαλύτερα δέντρα στο στρέμμα) όπου γίνεται
απογραφή των κορμών και τα καταταγώ στις έξεις κολάσεις:

Κλάσεις Διάμετροι (cm)

-1 8-12
0 12-16
1 16-20
2 20-24
3 24-28
4 28-32
5 32-36
6 36-40
7 40-44
8 44-48
9 48-52
10 52-56
11 56-60
Πίνακας 2. Κολάσεις διαμέτρου.

Στην συνέχεια με βάση τον φαινότυπο κατατάσσω τα δέντρα με ένα τριψήφιο αριθμό
που αναφέρεται η κοινωνική θέση. Αυτό είναι:

a) Τάξεις ύψους:
100, ανώροφος (3/3 – 2/3 μέσου ανωτέρου ύψους).
200, μεσώροφο (2/3 – 1/3 μέσου ανωτέρου ύψους).
300, υπόροφος ( ≤ 1/3 του μέσου ανωτέρου ύψους).
b) Τάξεις ζωτικότητας (υγειά):
10, αναπτύσσονται ζωηρά.
20, αναπτύσσονται κανονικά.
30, αναπτύσσονται καχεκτικά.
c) Τάξεις κοινωνικής εξέλιξης
1, κοινωνικά ανερχόμενα.
2, κοινωνικά παραμένοντα.
3, κοινωνικά κατερχόμενα.

Από άποψη δασοκομίας δεν συναντώνται όλοι οι συνδυασμοί, οι σημαντικότερες

τάξεις είναι : 111, 211, 311, 112, 212, 312 και λιγότερο οι 121, 221, 321. Στο
παράρτημα ακολουθεί η άσκηση που διεξήχθη στην περιοχή του σχοινογερανου καθώς

[4]
και το μιλιμιτρέ με τις καμπύλες των δασοπονικών μορφών της ομάδας και της υπό
ομάδας που χωριστήκαμε.

[5]
3. Στάδια εξέλιξης.
Στα πλαίσια της πρακτικής για να γίνουν αντιληπτά τα σφάλματα του κορμού και ξύλου
αλλά καθώς και η καλλιέργεια συστάδας από τα διαφορά στάδια εξέλιξης του
βρεθήκαμε στην θέση αλαταριά του πανεπιστημιακού δάσους Περτουλίου. Η περιοχή
αυτή ονομάζεται έτσι διότι βάζανε αλάτι για την διατροφική βελτίωση των ζωών,
γιατρό κιόλας παρατηρήθηκε λόγω μακροχρόνιας βόσκησης αλλά και για
ακαδημαϊκούς σκοπούς, δέντρα κακοποιημένα με πολλά εξωτερικά προβλήματα. Το
ξύλο της ελάτης έχει τιμή αγοράς 70 €/m3 και έτσι είναι απαραίτητη η σωστή διαχείριση
του δάσους. Για τον λόγω αυτόν επεμβαίνουμε με επιλεκτικές υλοτομίες και όχι
αποψιλωτικά και για να έχει πρόσοδο μια συστάδα θα πρέπει να αποφεύγω σφάλματα
στο ξύλο. Αυτά είναι:
• Διχάλωση, σχηματισμός οξείας γωνίας, σε μεγαλύτερης διαμέτρου κορμοί
δημιουργείται σχισμή με αποτέλεσμα σήψη αλλά και δυσκολία στην κατεύθυνση
ρίψης.
• Δικράνωση, σχηματισμός αμβλείας γωνίας.
• Πολυέλαιοι, δημιουργία 4-5 η περισσοτέρων βλαστών στο κορυφοτεμάχιο η
επικόρυφο. Σχηματίζονται υδατοθυλακες με νερό και συνεπώς σήψη.

Επίσης θέλουμε κορμούς που να έχουν πληρομορφία δηλαδή κορμούς σχήματος

κυλίνδρου ενώ ελλειπομορφία είναι όταν πλησιάζει στον κώνο. Συνήθως
ελλειπόμορφοι είναι όταν αναπτύσσονται δέντρα μεμονωμένα – διάσπαρτα για να
επιβιώσει σε καιρικές και κλιματικές συνθήκες ενώ δέντρα μέσα σε συστάδα είναι
πληρόμορφα (λόγω αυξητικού χώρου – συγκόμωσης κ.α.). Αλλά σφάλματα είναι η
παγοραγάδα που οφείλεται σε παγετούς δημιουργώντας σχισμή στον κορμό και στην
συνέχεια σήψη. Καλά είναι σε κάθε χρόνο περιφοράς να απομακρύνονται. Η
κλαδοβρίθεια που είναι πολλά κλαδιά χονδρά κάθετα στον κορμό σχηματίζοντας
σύμφυτους ρόζους. Αυτό διαμορφώνεται με την συγκομωση, γι’ αυτό τον λόγω κάνω
ήπιες αραιώσεις και όχι έντονες για την αποφυγή περιφερειακής ραγάδας (ξεκολλάνε
αυξητικοί δακτύλιοι) ώστε να υπάρχουν ισοπαχείς δακτύλιοι. Τέλος υπάρχει και η
στρεψοίνια που οφείλονται συνήθως σε γενετικές καταβολές και υπάρχουν
προβλήματα στην πρίση. Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να ακολουθήσουν διαφορετικοί
χειρισμοί και μετρά ανάλογα στο στάδιο κα στην φάση που βρίσκονται. Οι φάσεις και
τα στάδια είναι:

Φάση νεότητας

[6]
 • Νεοφυτείας
• Πυκνοφυτείας
• Λεπτά κορμίδια (d<10 cm)

Φάση ωριμότητας (καρποφορία)

• Χονδρά κορμίδια (d=10-20 cm)

• Λεπτοί κορμοί (d=21-25 cm)
• Μέτριοι κορμοί (d=36-52 cm)
• Χοντροί κορμοί (d >52 cm)

Φάση γήρατος (σε οικονομικά διαχειριζόμενες συστάδες δεν υπάρχει)

• Πρώτου γήρατος
• Προχωρημένου γήρατος

Σύμφωνα με αυτά τα στάδιά εξέλιξης και φάσεις, ακολουθούν και τα μετρά σε κάθε
ένα από αυτά. Τα μετρά είναι:

❖ Προστασία: από ανεμοθλασίες, χιονοθλασίες, βόσκηση, μύκητες, έντομα κ.α.

Είναι έντονη στην νεοφυτεία και ένα βαθμό λιγότερο στην πυκνοφυτεία, έπειτα
δεν δίνουμε τόσο βαρύτητα. Η προστασία πραγματοποιείται με διαμόρφωση
συγκόμωσης, αυξητικού χώρου κτλ.
❖ Επιλογή: είναι η λελογισμένη υλοτομία όπου μέχρι την φάση της νεότητας είναι
αρνητική η αλλιώς ¨ξεσκάρτισμα¨ και στην φάση της ωριμότητας ακολουθεί
θετική επιλογή που είναι η ευνόηση των επίλεκτων ατόμων και απομάκρυνση
επιζήμιων. Τέλος ακολουθεί ο εξευγενισμός, αραιώσεις και υπεραραιώσεις.
❖ Ανατροφή: διακρίνεται σε μαζική όπου είναι κατά ομάδες, συνήθως σε νεοφυτεία,
πυκνοφυτεία και λίγο κορμίδια και ατομική που έχουμε στα κορμίδια και έπειτα
στους κορμούς.
❖ Επικουρικά μετρά: στην νεοφυτεία για διαμόρφωση και φροντίδα επικορύφου και
κορμίδια για κλαδεύσεις.

4. Καλλιέργεια κορμιδίων – κλαδεύσεις.

Μετά την καλλιέργεια της νεοφυτείας και πυκνοφυτείας ακολουθεί η καλλιέργεια

κορμιδίων όπου μιλάμε για ένα στάδιο με ισχυρό ανταγωνισμό και ισχυρή σκίαση, η
επιλογή που θα εφαρμόσουμε θα είναι για την ευνόηση των καλυτέρων ατόμων

[7]
δηλαδή των επίλεκτων. Σε μια τέτοια συστάδα η βαριά σκίαση έχει ως αποτέλεσμα
την ξήρανση των κλάδων αλλά και παύση της ανάπτυξης των επικορύφων σε άτομα
που προσπαθούν να ευνοηθούν. Έτσι εφαρμόζω θετική επιλογή δηλαδή χρησιμοποιώ
λελογισμένη υλοτομία για να ευνοήσω επίλεκτα άτομα απομακρύνοντας των
ανταγωνιστή στον ανώροφο. Επίσης αυτά τα άτομα θα είναι τα μελλοντικά άτομα που
θα καρπωθώ στο στάδιο των κορμών, γι’ αυτό τον λόγο για την αποφυγή σύμφυτων
ρόζων, κλαδοβρίθειας και ευνόηση της ανάπτυξης χρησιμοποιώ επικουρικά μετρά για
κλαδεύσεις σε ύψος 8-12 μέτρα, η κλάδευση αυτή ονομάζεται ξηρή κλάδευση (χλωρή
κλάδευση μόνο στην λευκή). Η μέθοδος είναι να οριοθετήσω μια περιοχή 20Χ25
τετραγωνικά και να παχυμετρήσω και να καταγράψω τα επίλεκτα και τους
ανταγωνιστές όπου θα υπολογίσω το ποσοστό αραίωσης (Gαντ./Gολ) με αποδεκτές τιμές
(<10%) ήπιες, ενώ (10-15%) μέτριες και (>15%) ισχυρή αραίωση και όχι τόσο καλές
και αποδεκτές. Οι ήπιες επαναλαμβανόμενες αραιώσεις δημιουργούν ηπία μετάβαση
μεταξύ δακτυλίων αποφεύγοντας έτσι μελλοντικά προβλήματα στην ποιότητα του
ξύλου. Το έντυπο με τα αποτελέσματα της άσκησης παραπέμπεται στο παράρτημα.

[8]
5. Φυσική αναγέννηση – χειρισμός κηπευτών συστάδων.

Για να υπάρξει σωστή διαχείριση του δάσους στο διηνεκές θα πρέπει αρχικά να έχει
συνταχθεί διαχειριστικό σχέδιο καθώς και να έχει γίνει αντιληπτό ο διαχειριστικός
σκοπός, έτσι ώστε μέσα απτό δασοκομικό σχέδιο να καθορίσουμε την δομή που πρέπει
να έχει το δάσος. Έτσι με βάση το δασοκομικό κάνουμε διάγνωση και περιγραφή της
συστάδας η δάσους (συνολικά). Η καλλιέργεια που εφαρμόζουμε σε ομήλικο
αθροίσματα (ομήλικα, ηποκηπευτά) εξαρτάται από την υγειά της συστάδας, δηλαδή
παραγωγική δυνατότητα της συστάδας να ανταποκρίνεται στην παραγωγική
ικανότητα του σταθμού. Πάνω σε αυτή την σχέση στηρίζεται η καλλιέργεια, και με
βάση την υγειά διακρίνουμε τις συστάδες σε ασταθείς, σταθερές και κρίσιμες. Με
βάση αυτά για να ολοκληρωθεί η καλλιέργεια σωστά πρέπει να επιτευχθεί η
αναγέννηση όπου εξαρτάται με ότι προ ειπώθηκε παραπάνω. Η επίτευξη φυσικής
αναγέννησης επιτυγχάνεται με τις υλοτομίες και την δημιουργία αυξητικού χώρου,
αυτές διακρίνονται σε υπόσκιες, αποψιλωτικές και κρασπεδικές όπου λαμβάνεται
υπόψιν φυσικά η έκθεση αλλά και το είδος της πλάγιας σε σχέση με τον ήλιο. Όλα
αυτά εφαρμόζονται σε ομήλικα αθροίσματα ενώ σε κηπευτές συστάδες δεν
εφαρμόζουμε καλλιέργεια αλλά κήπευση, τηρώντας έτσι της 4 αρχές της κήπευσης.
Σε ένα κηπευτό δεν έχω στάδια εξέλιξης αλλά έχω όλες τις κολάσεις διαμέτρου και
ύψους σε μικρή έκταση. Διακρίνεται κατ’ άτομο και καθ’ ομάδες. Οι 4 αρχές είναι ο
εξευγενισμός (αρχή της ανατροφής) δηλαδή ευνόηση των καλυτέρων με απομάκρυνση
των κακόμορφων, αρχή της διαμόρφωσης (ιδεατή δομή) δηλαδή να υπάρχει η εκθετική
καμπύλη που σημαίνει λίγα άτομα μεγάλης διαμέτρου και πολλά σε μικρότερες
κολάσεις διάμετρού, αρχή της ανανέωσης (αναγεννητική αρχή) διατήρηση της
κηπευτής μορφής, ένα κηπευτό αναγεννάτε πάντοτε και τέλος η αρχή της κάρπωσης
δηλαδή η προσκόμιση ατόμων αρίστης μορφής για την συγκομιδή. Σε ένα κηπευτό
δάσος η αναγέννηση γίνεται διαρκώς και υπάρχει πάντοτε ενώ στα ομήλικα
αθροίσματα την επιτυγχάνουμε εμείς μέσω της καλλιέργειας. Για να επαληθεύσουμε
αν τα μετρά που εφαρμόσαμε στον προηγούμενο χρόνο περιφοράς ήταν σωστές από
άποψη δασοκομίας κάναμε καταγραφή της αναγέννησης με πλαίσιο συγκεκριμένης
διατομής και καταμετρήσαμε όλα τα φτυαριά ανάλογα με την διάσταση τους σε
συγκεκριμένη κλάση και βγάλαμε το ποσοστό της αναγέννησης. Στο παράρτημα
ακολουθεί το έντυπο που συμπληρώσαμε.

[9]
6. Προσήμανση.
Σύμφωνα με ότι έχει ειπωθεί μέχρι τώρα η προσήμανση στηρίζεται πάνω σε όλες αυτές
τις αρχές και μέτρα καθώς και ο συνδυασμός όλων αυτών των γνώσεων και πρακτικών
μεθόδων. Προσήμανση είναι η σήμανση των δέντρων για την λελογισμένη υλοτομία.
Η διαδικασία απαιτεί τον υπεύθυνο δασολόγο, δασικοί με πρακτική μόρφωση όπως
είναι ο γενικός γραμματέας όπου γράφει την κλάση διαμέτρου για το ξυλαπόθεμα και
τους δασεργάτες όπου διακρίνονται σε έναν με την ειδική σφυρά του δασαρχείου, έναν
να παχυμετρει και έναν με τσεκούρι ώστε να χαράζει το δέντρο. Η επιλογή σήμανσης
γίνεται υστέρα από πολλές παραμέτρους αλλά και το στάδιο όπου βρισκόμαστε καθώς
και την ποιότητα τόπου. Η χάραξη με το τσεκούρι γίνεται στο πρέμνο ώστε να
σημανθεί με την σφύρα και από την πίσω μεριά του κορμού ώστε να βλέπουμε ποιο
έχουμε επιλέξει. Ο δασολόγος κατά την λήψη απόφασης βρίσκεται σε ύψωμα ώστε να
έχει σφαιρική άποψη της κατάστασης αλλά και των πολλών παραγόντων που
επηρεάζουν την αύξηση του κάθε δέντρου. Στο παράρτημα υπάρχει χάρτης του
πανεπιστημιακού δάσους, το είδος της υλοτομίας ανάλογα με το στάδιο που
βρισκόμαστε αλλά και πίνακας κατηγορίες δασικών προϊόντων και τις διαστάσεις
αυτών αλλά και άλλων κατηγοριών.

[10]
7. Δασοκομικό σχέδιο.

Το δασοκομικό σχέδιο ασχολείται με τον άμεσο δασοκομικό χειρισμό για κάθε

περίπτωση που παρουσιάζεται και αποβλέπει στον καθορισμό και τη ρύθμιση του
καλλιεργητικού σκοπού και των καλλιεργητικών μέτρων. Για την δυνατότητα
εναρμόνισης όλων των καλλιεργητικών σκοπών και καλλιεργητικών μέτρων που
παίρνονται για την επίτευξη τους έχει αποδειχθεί ότι είναι αναγκαία η διαίρεση του
δάσους σε συστάδες η τμήματα. Στα πλαίσια της πρακτικής άσκησης μας δόθηκε το
τμήμα 202 και είμασταν η ομάδα Α όπου έπρεπε να κατασκευάσουμε το δασοκομικό
σχέδιο σύμφωνα με ότι έχει ειπωθεί μέχρι στιγμής. Ακολουθεί φύλλο ειδικής
περιγραφής, φυτοκατάλογος αλλά και χάρτες δασοπονικών μορφών, στάδια εξέλιξης
και ποιοτήτων τόπου. Για τις ποιότητες τόπου έγινε εικονική – εμπειρική διάκριση
σύμφωνα με την τοποδιαδοχή αλλά και το έδαφος (φτωχό υπέδαφος, παρουσία
πετρών, φυτοδείκτες καλής ή κακής ποιότητας τόπου) καθώς και την ανάπτυξη των
δέντρων σε ύψος και διάμετρο, πάντοτε εμπειρικά. Ο φυτοκατάλογος συμπληρώθηκε
σύμφωνα με τα είδη που αναγνωρίσαμε. Παραπέμπεται στο τέλος του παραρτήματος.

[11]
8. Εκδρομή στο πανεπιστημιακό δάσος Ταξιάρχη Χαλκιδικής.

Το δάσος του Ταξιάρχη είναι ένα δάσος που αποτελείται από δρυς και συγκεκριμένα
την πλατύφυλλη δρυς (Quercus frainetto=confertae), το οποίο διαχειριζόταν ως
πρεμνοφυής μέχρι πριν κάποια χρονιά. Στην συνέχεια με την αλλαγή της δασικής
πολιτικής που εφάρμοζε η χωρά σταμάτησε η πρεμνοφυής μορφή και η αποψιλωτικές
υλοτομίες και εφαρμόσαμε αναγωγή. Αναγωγή εννοούμε την μεταβολή της
διαχειριστικής μορφής, ενώ με τον ορό μετατροπή εννοούμε την μεταβολή της
δασοπονικής μορφής. Έτσι από πρεμνοφυής μορφή κάναμε αναγωγή σε σπερμοφυής,
όπου έγινε σταδιακά. Η αναγωγή που εφαρμόστηκε ήταν άμεση αναγωγή, την οποία
ονομάζουμε αναγωγή με καλλιέργεια η αναγωγή με καλλιέργεια, συνίσταται στην
παράταση του περίτροπου χρόνου και τον κατάλληλο δασοκομικό χειρισμό των
συστάδων σαν να ήταν σπερμοφυείς. Ο σκοπός του δασοκομικού χειρισμού στην
περίπτωση αυτή δεν είναι μόνο η προετοιμασία του εδάφους και των δέντρων για
φυσική αναγέννηση αλλά κυρίως η εκμετάλλευση της παραγωγικής δυνατότητας των
συστάδων αυτών για παραγωγή ξύλου μεγάλων διαστάσεων. Επίσης επειδή έχουμε
καλές ποιότητες τόπου στον Ταξιάρχη (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ ποιότητά τόπου) καθώς και πολύ καλή
αύξηση και καλά φαινοτυπικα άτομα του συγκεκριμένου είδους εφαρμόζουμε αυτή την
μέθοδο. Η διαδικασία αυτή είναι αργή και μπορεί να κρατήσει μέχρι 100 χρονιά, στην
διάρκεια αυτών των χρονών εφαρμόζονται όλα τα καλλιεργητικά μετρά που θα
εφαρμόζαμε σε ένα σπερμοφυές ανά 10 χρονιά. Με αυτόν τρόπο προετοιμάζεται η
συστάδα για φυσική αναγέννηση ενώ η πρεμνοβλαστικότητα μειώνεται. Σε κακές
ποιότητες τόπου θα εφαρμόσουμε αναγωγή με τεχνητή αναγέννηση, γιατί το έδαφος
έχει υποβαθμιστεί πολύ και δεν μπορούμε να παράγουμε ξύλο μεγάλων διαστάσεων.
Σε συγκεκριμένες περιοχές στο δάσος έχει γίνει άμεση τεχνητή αναγωγή η αλλιώς
ενρητίνωση, έχοντας ενσωματώσει την μαύρη πεύκη (Pinus nigra).

[12]
9. Εκδρομή περιφερειακού δάσους Σέιχ – Σου.

Θέμα: Προφίλ συστάδας

Α Ομάδα

Στα πλαίσια του μαθήματος της εφαρμοσμένης δασοκομικής διεξήχθη εκδρομή στης
18/5/2017 για την κατανόηση του δασοκομικού σχεδίου και τα επιμέρους στοιχεία του.
Υπεύθυνος καθηγητής ήταν ο Πιπινής Μάριος, όπου αναφέραμε για την συγκόμωση
και την διαφορά βαθμού συγκόμωση από βαθμό εδαφοκάλυψης. Η συγκομωση είναι
σημαντική και διαμορφώνεται μέσα από τις επιλογές που θα εφαρμόσουμε καθώς
διαμορφώνει και επηρεάζει την αναγέννηση και το έδαφος. Η διαφορά μεταξύ βαθμού
συγκόμωσης και εδαφοκάλυψης είναι ότι η δε πρώτη αναφέρεται στον λόγο του
αθροίσματος προβολών κόμης στην επιφάνεια προς την συνολική επιφάνεια ενώ η δε
δεύτερη είναι η επιφάνεια που σκιάζεται προς την συνολική προς την ολική επιφάνεια.
Ο βαθμός συγκόμωσης παίρνει τιμές μικρότερες, ίσες και μεγαλύτερες του 1 ενώ ο
βαθμός εδαφοκάλυψης μικρότερες και ίσες του 1. Έτσι για τον υπολογισμό αυτών και
την λήψη σωστών αποφάσεων κατά την καλλιέργεια ακολουθούμε μια συγκεκριμένη
μεθοδολογία. Αρχικά πρέπει να γίνει σωστή δειγματοληψία χωρίς μεγάλα διάκενα, να
είναι αντιπροσωπευτικό το δείγμα και να παρουσιάζει ομοιογένεια με την συστάδα.
Έπειτα καθορίζουμε το σχήμα της δειγματοληπτικής επιφάνειας (τραπέζιο, τετράγωνο,
κύκλος κλπ.) καθώς και την έκταση του. Στην συγκεκριμένη περίπτωση είμασταν σε
σπερμοφυές δάσος τραχείας Πεύκης (Pinus brutia) με αμιγές σύνθεση και οριζόντια
συγκομωση, με στάδιο εξέλιξης κυρίως χονδρά κορμίδια. Ορίσαμε μια ευθεία μήκους
30 μέτρων περίπου στο ίδιο ύψος των χωροσταθμικών και εκατέρωθεν άνω και κάτω
της ευθείας πήραμε 5 μετρά (συνολικά 10 μετρά), έτσι ώστε να σχηματιστεί στην κλιτύ
ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο. Στην συνέχεια έγινε καταμέτρηση της στηθαία
διαμέτρου, απεικόνιση κόμης στην επιφάνεια και την διεύθυνση του κορμού. Τέλος σε
μιλιμιτρέ χαρτί έγινε πρόσοψη της δειγματοληπτικής επιφάνειας αλλά και κάτοψη,
υπολογίζοντας τα ζητούμενα τα οποία αναφέρονται στο φυλλάδιο που ακολουθεί στο
παράρτημα.

[13]
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΟΡΜΩΝ
Κλασεις ΑΝΩΡΟΦΟΣ 100 ΜΕΣΩΡΟΦΟΣ 200 ΥΠΟΡΟΦΟΣ 300
ΔΙΑΜΕΤΡΟΙ ΣΥΝΟΛΟ
διαμετρου
10 20 30 1 2 3 10 20 30 1 2 3 10 20 30 1 2 3
8-12 -1 16 7 10 8 11 14 33
12-16 0 4 2 2 4 10 2 5 9 2 20
16-20 1 2 7 1 3 5 2 2 7 3 2 10 22
20-24 2 1 1 3 9 2 5 7 2 3 2 1 18
24-28 3 3 22 10 13 2 2 1 1 27
28-32 4 1 2 3 3
32-36 5 7 7 4 4 5 4 5 4 3 1 1 1 2 24
36-40 6 5 1 5 1 3 1 2 2 10
40-44 7 8 1 9 3 12 15 24
44-48 8 3 1 2 3
48-52 9 4 4 4
52-56 10 4 4 4
56-60 11 5 4 1 5
ΣΥΝΟΛΟ 8 29 2 13 24 2 16 63 9 26 50 12 24 27 19 17 33 20
ΣΥΝΟΛΟ
39 88 70
ΟΡΟΦΩΝ

Πίνακας 3.

ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΟΡΜΩΝ

ΙΣ ΥΠΟΟΜΑΔΕΣ Α' ΟΜΑΔΑΣ

ΑΣΕ ΣΥΝΟΛΟ
Λ 1η 2η 3η
Κ
-1 24 33 38 95
0 16 20 35 71
1 36 22 28 86
2 51 18 18 87
3 30 27 24 81
4 16 3 16 35
5 13 24 24 61
6 15 10 16 41
7 5 24 6 35
8 2 3 3 8
9 1 4 2 7
10 4 4
11 5 5
Πίνακας 4.

[14]
Η υποομάδα όπου ήμουν ήταν η δεύτερη, και η ζωτικότητα και η κοινωνική θέση ήταν:
ΖΩΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ανώροφος: (8*10+29*20+2*30)/39=18,46
Μεσώροφος: (16*10+63*20+9*30)/88=18,97 ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ=18,91
Υπόροφος: (24*10+27*20+19*30)/70=19,29

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ
Ανώροφος: (13*1+24*2+2*3)/39=1,72
Μεσώροφος: (26*1+50*2+12*3)/88=1,84 ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ=1,87
Υπόροφος: (17*1+33*2+20*3)/70=2,04

Αυτό εκφράζεται ως έχει, στην ζωτικότητα η συστάδα της 2ης υποομάδας έχουμε
δέντρα που αναπτύσσονται κανονικά- ζωηρά. Δηλαδή έχουμε υγιείς συστάδα και
φτάνουν στο ζενίθ της ανάπτυξης τους γι’ αυτό πρέπει να επέμβουμε με αραιώσεις
ώστε η συστάδα να τείνει προς την ζωηρή μορφή της η να μην κατευθύνει προς την
καχεκτική μορφή και επιβαρύνεται με σκίαση και μείωση αυξητικού χώρου ο
μεσώροφος και υπόροφος. Οπότε αραιώσεις αρχικά στον ανώροφος και έπειτα στον
μεσώροφο όπου χρειάζεται για να έχουμε μελλοντικά άριστα φαινοτυπικα άτομα.
Έχοντας παρατηρήσει και την κοινωνική τάση παρατηρούμε ότι έχουμε δέντρα
παραμένοντα και τείνουν μελλοντικά προς καχεκτικά. Αυτό σημάνει ότι ο επικόρυφος
είναι στάσιμος χωρίς να ανέρχονται κοινωνικά με τα αλλά δέντρα που περιβάλλονται
και σε συνδυασμό με την ζωτικότητα αν εφαρμόσω αραιώσεις θα δώσω φως και χώρο
στα άτομα να αναπτυχθούν ζωηρά έχοντας έτσι μια πιο παραγωγική συστάδα.

Συγκεκριμένα για το τμήμα παρατηρώ :

ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ:
1ης υποομάδας: Ζ=15,17 ΚΘ=1,77
2ης υποομάδας: Ζ=18,91 ΚΘ=1,87
3ης υποομάδας: Ζ=17,6 ΚΘ=1,8
ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟ ΤΜΗΜΑ:
Ζ=17,22
ΚΘ=1,81

[15]
Τα αποτελέσματα είναι περίπου ιδιά με αυτά της υποομάδας αρά θα εφαρμόσω τα ιδιά
μετρά με πάνω οπού χρειάζεται και σύμφωνα με την θεωρία των καλλιεργητικών
επεμβάσεων. Για να ξέρω τι καλλιεργητικά μετρά θα εφαρμόσω πρέπει να ξέρω την
δασοπονική μορφή. Αρχικά κάναμε καταγραφή των δέντρων σε υποομάδες και
συνολικά σε ομάδα όπου διακρίνονται σε κολάσεις διαμέτρου (ακολουθεί έντυπο της
υποομάδας). Οι καμπύλες είναι οι παρακάτω.

Διάγραμμα 2. Καμπύλη μετρήσεων 2ης υποομάδας.

Διάγραμμα 3. Καμπύλη της συνολικής ομάδας.

[16]
 ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΟΡΜΙΔΙΩΝ

ΕΠΙΛΕΚΤΟ
α/α D(cm) ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ G=π*d2/4
ΑΤΟΜΟ

1 22 ν 379,94
2 14 ν 153,86
3 19 ν 283,385
4 13,5 ν 143,06625
5 22 ν 379,94
6 15 ν 176,625
7 21 ν 346,185
8 33 ν 854,865
9 26,5 ν 551,26625
10 15 ν 176,625
11 21 ν 346,185
12 19,5 ν 298,49625
13 18 ν 254,34
14 18 ν 254,34
15 26,5 ν 551,26625
16 20 ν 314
17 24,5 ν 471,19625
18 22,5 ν 397,40625
19 20,5 ν 329,89625
20 25 ν 490,625
21 16 ν 200,96
22 17 ν 226,865
23 15,5 ν 188,59625
24 31,5 ν 778,91625
25 15,5 ν 188,59625
26 29 ν 660,185
27 24,5 ν 471,19625
28 18,5 ν 268,66625
29 13,5 ν 143,06625
30 23,5 ν 433,51625
31 14 ν 153,86
32 18,5 ν 268,66625
33 19,5 ν 298,49625
34 24 ν 452,16
35 13 ν 132,665
36 14 ν 153,86
37 12 ν 113,04
38 21 ν 346,185
39 15 ν 176,625
40 27 ν 572,265
41 20,5 ν 329,89625
42 20,5 ν 329,89625

[17]
 43 22 ν 379,94
44 21,5 ν 362,86625
45 26,5 ν 551,26625
46 21 ν 346,185
47 22 ν 379,94
48 17 ν 226,865
49 24 ν 452,16
50 10 ν 78,5
51 14 ν 153,86
52 17,5 ν 240,40625
53 12 ν 113,04
54 31 ν 754,385
55 11,5 ν 103,81625
56 21,5 ν 362,86625
57 20,5 ν 329,89625
58 20 ν 314
59 14 ν 153,86
60 19,5 ν 298,49625
61 17 ν 226,865
62 17 ν 226,865
63 24 ν 452,16
64 19 ν 283,385
65 21 ν 346,185
66 20,5 ν 329,89625
67 13 ν 132,665
68 17 ν 226,865
69 21,5 ν 362,86625
70 10 ν 78,5
71 40,5 ν 1287,59625
72 24 ν 452,16
73 19 ν 283,385
74 29 ν 660,185
75 20 ν 314
76 29 ν 660,185
77 15 ν 176,625
78 34 ν 907,46
79 24 ν 452,16
80 25 ν 490,625
81 34,5 ν 934,34625

ΕΠΙΛΕΚΤΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΑ
GΕΠΙΛΕΚΤΩΝ GΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ GΟΛΙΚΟ
ΑΤΟΜΑ ΑΤΟΜΑ
ΣΥΝΟΛΟ 58 22791,89 23 6137,13 28929,02
ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΡΑΙΩΣΗΣ: (GΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ/GΟΛΙΚΟ)*100%= 21% (ΙΣΧΥΡΗ ΑΡΑΙΩΣΗ)
Πίνακας 5 και 6.

[18]
 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

Δειγματοληπτική επιφάνεια: 1 Ημερομηνία: 11/8/2017

Θέση: Τμήμα 201 – Κράσπεδο δρόμου.

Συνολικός Αριθμός φυταρίων ανά κλάση

Δείκτης
α/α αριθμός φυταρίων ύψους.
αναγέννησης
ανα τ.μ. <50 εκ. 51-100 εκ. >100 εκ.
a 50 50
b 14 14 26%
c 13 12 1
Πίνακας 7.

[19]
ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Θέση: - Τμήμα: 202

Έκταση(συνολική): 8,62 ha Δασοσκεπης:7,5856 ha Γυμνή: 1,0344 ha

Α. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Έκθεση γενική: Νοτιά Ειδική: Νοτιοδυτική

Κλίση: 35-45%
Υπερθαλασσιο ύψος: 1200 – 1300 μέτρα
Πέτρωμα: (Φλύσχης) σχιστοφυής ψαμμίτης ισχυρά δια γέννησης
Έδαφος:
Τύπος: Αμμοαργυλλώδες
Είδος: Μέσης μηχανικής σύστασης – ελαφρώς όξινα
Βάθος: Βαθύ έως μέτρια
Μορφολογία επιφάνειας: Κυματοειδής
Τοπικό κλίμα: Κατά ομάδες παγετόπληκτο
Φυτοκοινωνικη ένωση: Abietum borisii - regis
Χαρακτηριστικά είδη: Abies borisii regis, Ilex aquifolium, Juniperus communis, Pinus sylvestris,
Fagus sylvatica.

Μέσος βαθμός κάλυψης Παρεδαφιαίας βλάστησης: 70-80 %

Ποιότητα τόπου: III - IV
Θαμνώδης βλάστηση: Abies borisii regis, Ilex aquifolium, Fagus sylvatica
Βόσκοντας ζώα: Αγελάδες, πρόβατα, άλογα.

Β. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Δασοπονικά είδη: Abies borisii – regis

Ηλικία: 1-150
Μέγιστο ύψος δέντρων: 25-30
Διαχειριστική μορφή: Σπερμοφυής
Δασοπονική λειτουργική μορφή: ομήλικη - υποκηπευτή
Σύνθεση τμήματος: Αμιγής
Μορφή συγκόμωσης: Κλιμακωτή, κατά θέσεις κατακόρυφη
Βαθμός συγκόμωσης: 0.8 - 1
Ποιότητα κορμών: Μέτρια
Υγειά συστάδων: Ασταθής
Αναγέννηση: Μέτρια

Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΧΕΙΡΙΣΜΟ

Ο χειρισμός είναι μέτριος, πρέπει να συνεχίσουν καλλιεργητικές επεμβάσεις. Επίσης δεν υπάρχουν
σωστές τομές στις υλοτομίες, με αποτέλεσμα να καταστρέφεται η αναγέννηση αλλά και ύπαρξη μεγάλων
πρεμνών με συνέπεια την προσβολή μελλοντικά από έντομα και παθογόνα.

Δ. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΔΑΣΟΚΟΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Δασοκομικός σκοπός (επιδιωκτέα μορφή): Εισαγωγή ευγενών πλατύφυλλων ειδών όπως οξιάς (Fagus
sylvatica), ευθύφλοιης δρυός (Quercus cerris) αλλά και εισαγωγή κατά θέσεις με μαύρη πεύκη (Pinus
nigra) και δασική πεύκη (Pinus sylvestris).

Μίξη: Μόνο με αρκουδοπούρναρο (Ilex aquifolium) και κατά θέσεις μεμονωμένα ανατολικό γαύρο
(Carpinus orientalis) και οξιάς (Fagus sylvatica), άρκευθο ο κοινός (Juniperus communis).
Δασοπονικά μετρά: Κηπεύσεις

[20]
 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΝ ΔΑΣΟΚΟΜΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

1. Αριθμός φυτοληψίας: 1 2. Ημερομηνία: 16/8/2017 3. Χάρτης: Δάσος Περτουλίου 4.Θεση: -

5. περιοχή: Τμήμα 202 6. Συν) γμεναι: - 7. Φυτοκοινωνία: Abietum borisii - regis
8. μέγεθος επιφάνειας: 8,62 ha 9. Υπερθαλασσιο ύψος: 1200-1300m
10. Ορεογρ.διαμόρφ.: Κυματοειδής 11. έκθεση: Νοτιά – Νοτιοδυτική 12.κλισις: 35-45%
13. Παρατηρήσεις: μέτρια ποιότητα συστάδας, κακή διαχείριση
14. Όροφος δέντρων: Abies borisii-regis 15. Ηλικία: έως 150 χρονών 16. Ποιότητα τόπου: ΙΙΙ- ΙV
17. εδαφοκάλυψης: 90% 18. όροφος θάμνων: Abies borisii regis, Ilex aquifolium, Juniperus
communis 19. εδαφοκάλυψης: 35% 20. Όροφος ποών:‘Φυτοκατάλογος’ 21. Εδαφοκάλυψης:90%
22. όροφος βρύων: ‘Φυτοκατάλογος’ 23. Εδαφοκάλυψης: 45%
24. σύνθεση δομής και ποιότητα συστάδας: Αμιγής μορφή, ομήλικη- υποκηπευτή μορφή, κρίσιμη
έως ασταθή υγειά συστάδας.
25.Ιστορικα δεδομένα: -
26, προτεινόμενα δασοκομικά μετρά: Καλλιέργεια συστάδας και κατά θέσεις οπού χρειάζεται
εισαγωγή ευγενών πλατύφυλλων.

ΠΛΗΘΟΚΑΛΥΨΗ
ΟΡΟΦΟΙ Α/Α ΦΥΤΟΚΑΤΑΛΟΓΟΣ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
Δ1 1 5,5 Abies borisii regis
Δ2 2 2,2 Abies borisii – regis
Δ3 3 2,3 Abies borisii – regis
Θ 4 2,2 Abies borisii – regis
5 1,1 Ilex aquifolium
6 2 Juniperus communis
7 +,1 Pinus sylvestris
8 1,1 Fagus sylvatica
9 1,2 Rubus idetis
Π 10 2,3 Pteridium aquilinum
11 1,2 Helleborus cyclophylus
12 +,1 Hieracium murorum
13 1,2 Fragaria vesca
14 +,1 Anthoxanthium odoratum
15 1,2 Arimonia agrimonoides
16 +,1 Viccia cracca
17 +,1 Melica uniflora
18 1,2 Viola sylvestris
19 +,1 Brachypodium sylvaticum
20 +,1 Veronica chamaedrys
21 1,2 Sanicula europaea
22 1,2 Clynopodium vulgare
23 +,1 Geranium striatum
24 +,1 Lathyrus ssp.
Β 25 2,3 Scleropodium pourum
26 1,2 Dicranium scoparum
27 1,2 Hypnum cupresiforme
28 +,1 Mnium ssp.
29
30
Πίνακας 8.

[21]
 ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΠΟΥ
ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΦΥΤΟΔΕΙΚΤΩΝ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΤΟΛΗΨΙΑΣ

ΟΜΑΔΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ

ΕΙΔΗ
ΦΥΤΟΔΕΙΚΤΩΝ ΦΥΤΟΔΕΙΚΤΩΝ
Αthyrium filix femina
Α. ΟΜΑΔΑ Μnium odoratum +
Carex remota
Galium odoratum
Mnium afinae
Geranium striatum +
Gardamine bulbifera
Geum urbanum
Β. ΟΜΑΔΑ

Geranium robertianum
Melica uniflora +
Mycelis muralis
Calamintha grandiflora
Poa nemoralis
Lapsana communis
Γ. ΟΜΑΔΑ

Veronica chamaedrys +
Brachypodium sylvaticum +
Scleropodium purum +
Viola reihenbachiana
Arimonia agrimonoides +
Hieracium murorum +
Anthoxanthum odoratum +
Δ. ΟΜΑΔΑ

Veronica serpifolia
Festuca heterofilla
Satureja vulgaris
Hieracium bauhini
Hieracium pilosella
Ε. ΟΜΑΔΑ

Trifolium arvense
Trifolium procubens
Cynosurus echinatus
Prunella alba
Cerastium villosum
Πίνακας 9.

Ι Ποιότητα τόπου: ΑΒΓ

ΙΙ Ποιότητα τόπου: αΒΓδ
ΙΙΙ Ποιότητα τόπου: βΓΔ(ε)
ΙV Ποιότητα τόπου: (β)ΓΔε
V Ποιότητα τόπου: ΓΔΕ
Σύμφωνα με αυτά έχω (α)(β)ΓΔ, οπότε έχω III ποιότητα τόπου και σε μέρη ποιο κακοποιημένα έχω IV
ποιότητα τόπου.

[22]
 Α ΟΜΑΔΑ
ΕΝΔΕΙΞΗ ΚΥΚΛΙΚΗ
ΣΤΗΘΙΑΙΑ ΥΨΟΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΌ ΜΗΚΟΣ
ΣΤΟΝ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΜΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ
α/α ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΥΨΟΣ(Μ) ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΟΝ ΑΞΟΝΑ Υ (Μ) ΚΟΜΗΣ
ΑΞΟΝΑ (=π*d2/4)
(ΕΚ) ΚΟΜΗΣ (Μ) (Μ)
Χ (Μ) (M)
ΠΑΝΩ ΚΑΤΩ α1 α2 β1 β2
1 20 8 5 1,8 2,5 3,6 1,9 1,4 3 3 0,0314
2 17 8,1 4 5,2 2,9 2,2 1,7 1,3 2,4 4,1 0,0227
3 14 6 2,5 5,5 0,4 0,5 2,7 -0,4 3,7 3,5 0,0154
4 17,5 8,8 4 8,2 1,9 1,3 2 1,1 2,8 4,8 0,0240
5 20,5 7 4 9,5 4,7 2,6 2,25 2,1 2,9 3 0,0330
6 23,5 9 2,5 14,2 2 2,3 1,8 2,6 2,5 6,5 0,0434
7 17 7 4,5 17,9 2,3 2,3 0,7 0,8 2,9 2,5 0,0227
8 22,5 10 4 24,5 4,5 2,2 2 1,7 2,7 6 0,0397

[23]
9 21,5 7,5 4 28,2 3,65 2,2 2,6 1,4 3,1 3,5 0,0363
10 18 7,5 4,5 11,5 2 -0,4 4,3 1,2 2,9 3 0,0254
11 19,9 8,4 3,8 18 5 1,9 2,7 1,8 2,6 4,6 0,0311
12 21,5 11,5 5 21,5 2,2 2,5 1 0,8 3,3 6,5 0,0363