FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

SEMINARSKI RAD

TEMA: Bioterorizam I biološko oružje

Mentor: Doc.dr Vladan Božović Student: Rijad Ličina 17/013

Podgorica, novembar, 2017. god

FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

SADRŽAJ
1. APSTRAKT
2. UVOD
3. Prednosti biološkog oružja u odnosu na konvencionalno
4. Nedostaci biološkog oružja
5. Način primjene biološkog oružja
6. Način kontaminacije
7. Istorija upotrebe biološkog oružja
8. Kategorije biološkog oružja
9. Najstrašnija biološka oružja
10.Dalji razvoj biološkog oružja
11.Zaštitne mjere protiv bioterorizma i upotrebe biološkog oružja
12.ZAKLJUČAK
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Apstrakt
Vjekovima unazad biološki agensi su korišćeni za ratovanje,
terorističke ili kriminalne aktivnosti. Bioterorizam je postao
realnost savremenog svijeta, zbog svojih karakteristika I
posljedica koje uzrokuje. Sposobnost biološkog oružja da
izazove masovne žrtve nameće pitanje ,,kada će se desiti novi
teroristički napad biološkim oružjem˝.
Zato sam u radu pokušao da se osvrnem na pojam, vrste,
klasifikaciju, upotrebu biološkog oružja.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Uvod
Biološko oružje je oružje za masovno uništenje koje se
koristi u ratu i koje djeluje putem patogenih mikroorganizama
(bakterija, virusa, toksina ili drugih organizama koji izazivaju
bolesti). Može imati za cilj ubiti, onesposobiti ili narušiti
borbene sposobnosti neprijatelja. To podrazumijeva i mjere
obrane od takvih aktivnosti.Proizvodnja i skladištenje biološkog
oružja zabranjeni su godine 1972. temeljem Konvencije o
biološkom oružju, koju je potpisalo preko 100 država.
Konvencija je još uvijek na snazi. Kao razlog za postizanje
sporazuma navodi se nastojanje da se izbjegnu strahovite
posljedice uspješnog biološkog napada koje bi mogle uzrokovati
smrt milijuna ljudi, odnosno poremećaje ili mogući nestanak
cijelih društava i ekonomija.Konvencija zabranjuje proizvodnju i
skladištenje, ali ne i korištenje biološkog oružja.Najčešći biološki
agensi koji se koriste su agensi — velikih boginja, antraksa,
kuge, mutiranih virusa gripe i raznih toksina. Virus velikih
boginja, pak, smatra se najpogodnijim bioterorističkim oružjem,
zbog čega su Amerikanci 2002. predmnijevajući tu opasnost
počeli razvoj nove generacije cjepiva za velike boginje,a vodeće
su zapadne zemlje već nabavile dovoljan broj doza cjepiva za
kompletno stanovništvo. Antraks čovječanstvu nije ekstremno
opasan za čovječanstvo. Za lokalnu porabu treba sofisticirana
preobrazba spora, dok je vrlo opasan aerosolni oblik antraksa,
koji mogu proizvesti samo najrazvijenije institucije. Kuga ne
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

zabrinjava stručnjake, jer ju se može liječiti antibioticima.

Zabrinjavajući su mutirani oblici gripe.

Prednosti biološkog oružja u

odnosu na konvencionalna

Biološko oružje proizvodi visok stepen smrtnosti ljudi,

životinja i biljaka,veoma malim količinama patogena
može se postići visok stepen destrukcije, patogeni se
relativno lako i brzo aktiviraju.
Biološko oružje pruža mogućnost trajnog aktiviranja,
oprema koja je neophodna, nije skupa i lako je dostupna,
aktivni živi mikrobi, koji se koriste u sklopu biološkog
oružja,često se nalaze u prirodnom okruženju.
Prema nekim računicama, proizvodnja biološkog oružja
je 600 puta jeftinija od hemijskog i 800 puta od
nuklearnog, a pri tome je takvo oružje i veoma efikasno.
U jednoj analizi uspoređena su novčana sredstva koja
treba izdvojiti da bi se pojedinom vrstom oružja usmrtilo
nezaštićene civile u krugu od jednog četvornog kilometra.
Za upotrebu konvencionalnog oružja troškovi su
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

procijenjeni na 2 200 eura, nuklearnog oružja na 880

eura, nervnih bojnih otrova na 660 eura i biološkog
oružja na 1,10 eura.

Nedostaci biološkog oružja

Da bi neki terorist ili teroristička organizacija izveli

uspješan napad biološkim oružjem, moraju savladati
neke ne baš tako male probleme tehničke prirode. Kao
prvo, terorist mora nabaviti uzročnika opasne
smrtonosne bolesti. Kao drugo, mora znati kako ispravno
rukovati njime i pohraniti ga, a da se pritom sam ne
zarazi. Kao treće, mora ga znati umnožiti u velikim
količinama. Točno je da su mikroorganizmi toliko opasni
da su već i sasvim male količine kada stignu do svog cilja
dovoljne da unište usjeve neke kulture, stada životinja ili
usmrte čitavo stanovništvo nekog grada. Međutim,
mikroorganizmi teško preživljavaju izvan laboratorija. U
stvarnosti do cilja uspije doprijeti tek manji dio
mikroorganizama, zbog čega su za pokretanje napada
katastrofalnih razmjera potrebne ogromne količine
takvih organizama.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

No to još nije sve. Terorist mora znati kako uzročnike

bolesti transportirati s mjesta gdje su pohranjeni do
mjesta gdje ih želi osloboditi, a da pritom ne uginu i ne
izgube svoja opasna svojstva. I na kraju, mora ih znati
djelotvorno raspršiti. To znači da uzročnici bolesti moraju
biti odgovarajuće veličine, da ih se mora raspršiti na
dovoljno velikom prostoru i u dovoljno velikom broju da
bi uzrokovali zarazu većih razmjera. Vrhunskom timu
američkih znanstvenika trebalo je više od deset godina da
razviju efikasan sustav primjene biološkog oružja. Kada se
nekog uzročnika bolesti pusti u atmosferu, automatski ga
se izlaže utjecaju svjetla i temperature koja stalno varira,
uslijed čega velik dio njih ugiba. Zbog toga onaj tko
namjerava upotrijebiti biološko oružje mora točno znati
kako se određeni organizmi ponašaju u atmosferi.

Kada se ima u vidu čitav niz navedenih problema, ne

iznenađuje da su teroristi dosad pokušali izvesti svega
nekoliko napada biološkim oružjem. Osim toga, u svim
tim napadima nije zabilježen veći broj žrtava.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Način primjene biološkog oružja

Napadnuti i nije svjestan da je izložen djelovanju

biološkog oružja, a naknadno je teško utvrditi
odgovornost. U tajnom biološkom ratu agresor će
započeti s uzročnicima bolesti koje se javljaju prirodno u
tretiranom području, kod ograničenih lokalnih akcija koje
kasnije mogu poprimiti razmjere epidemije. Obzirom da
je biološko oružje vrlo selektivno, može se koristiti ciljano
npr. protiv životinja i korisnog bilja i time umanjiti
obrambene sposobnosti napadnutoga. Međutim, teško je
odrediti prostorne i vremenske granice napadnutoga
područja. Vojno-tehničke značajke koje ograničavaju
uporabu biološkog oružja su brojne: ovisnost o
meteorološkim uvjetima, odloženi, a ne neposredni
učinak, nepouzdana kontrola djelotvornosti, moguće
retroaktivno djelovanje. Zbog toga je biološko oružje
strategijsko oružje za široku primjenu protiv cjelokupnog
pučanstva, a može se koristiti za lokalne diverzantske,
terorističke akcije i sabotaže. Prema dostupnim
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

literaturnim podacima ispitivani su praktično svi

pojedinačni predstavnici svih skupina mikroorganizama
(bakterija, rikecija, klamidija, virusa, gljivica i protozoa), a
kao potencijalno biološko oružje uzeti su u obzir i
istraživano je oko 60 uzročnika zaraznih bolesti ljudi,
životinja i korisnog bilja (6). Biološki napad je neophodno
čim prije identificirati te, zbog organizacije zaštite, otkriti
biološki i toksinski ratni agens prije nego se pojavi bolest.

Hemijsko oružje djeluje na površinu od oko 60 km².

Nuklearno oružje djeluje na površinu od oko 300 km².
Biološko oružje djeluje na površinu od oko 100 000 km².
Širenje agensa se vrši putem aerosola, aviona,
rasprskavajućih bombi, vodovodnih sistema, hrane...

Primjena biološkog aerosola od 5l na 5km, sa

koncentracijom mikroba 〖10〗^10/𝑚l, pod određenim
meteorološkim uslovima moguće je stvoriti aerosolni
oblak dugačak 50 km koji bi se širio brzinom 20𝑘𝑚∕ℎ i
ugrozio površinu od 6000 km².

Najpovoljnije mete napada su podzemne željeznice,

sportske dvorane, trgovački centri...
Dakle gdje god postoji vještačko strujanje vazduha koje
pogoduje boljoj diseminaciji.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Način kontaminacije
Respiratorni trakt
Gastrointestinalni trakt
Koža
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Istorija upotrebe biološkog oružja

U istoriji čovečanstva je nebrojeno puta zabeležen

katastrofalan efekat bolesti, zaraza i otrova. Ipak, s
tim teškim lekcijama došlo je i znanje koje je čovek
koristio kako bi stvorio biološko oružje. Ovu vrstu
oružja ljudi su koristili još od praistorije.

Taktike upotrebe biološkog oružja u drevnim

vremenima mogu se svrstati u tri kategorije:
kontaminiranje vode ili hrane, upotreba toksina i
mikroba kao oružja i ciljno inficiranje ljudi
određenom bolešću. Naši preci su od vajkada
nanosili otrove iz životinja na svoje strele kako bi
osigurali smrt neprijatelja. Kako su prednosti
trovanja postajale sve evidentnije, čovečanstvo je
razvijalo posebne naprave dizajnirane za trovanje.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Čak i reč toksin potiče od starogrčke reči za

zatrovan vrh strele.
Primeri za upotrebu biološkog oružja pre
modernog doba toliko su brojni da ih je gotovo
nemoguće sve nabrojati.

Iako ljudi u antičkom dobu nisu razumeli kako se

bolesti šire, verovalo se da su leševi ljudi i životinja
odgovorni za zaraze. Skitijski strelci su ubacivali
vrhove strela u trula tela neprijatelja još od 400.
godine pre Hrista. Od 300. godine pne. Grci,
Rimljani i Persijanci primenjivali su strategiju
kontaminacije bunara životinjskim fekalijama i
leševima. Poznato je da je Hanibal u bici kod
Eurimedona 184. godine protiv kralja Eumena II od
Pergama upotrebio zmije, koje je u glinenim
posudama bacao na palubu neprijateljskog broda.
U 14. veku smrtonosna kuga zvana Crna smrt
protutnjala je Evropom, Bliskim Istokom i
Severnom Afrikom izazvavši pritom jednu od
najvećih katastrofa u istoriji. Od bolesti je umrlo
između 100 i 200 miliona ljudi, a ono što je
najstrašnije jeste što je najmanje četvrtina umrla
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

jer je ciljno zaražena upotrebom kuge kao

biološkog oružja.
Leševi umrlih od kuge bacani su katapultima preko
zidina opsedanih gradova i tako se zaraza širila i u
mestima koja su uspela da izbegnu smrtonosnu
kugu. Ova brutalna taktika upotrebljavana je sve
do početka 18. veka.
Prilikom kolonizacije Novog Sveta, britanski
osvajači poklanjali su Indijancima prilikom
pregovora ćebad kojima su se pokrivali oboleli od
malih boginja i na taj način su izazivali smrtonosne
zaraze, jer su američki urođenici bili izuzetno
osetljivi na ovaj virus. Čitava istorija rata
oblikovana je upotrebom biološkog oružja, a
drevne taktike koriste se i danas, nezavisno od
sporazuma i međunarodnog prava. Razlog za to je
jedan – njihova jeziva smrtonosna efikasnost.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Kategorije biološkog oružja

I. kategorija terorističkih bioloških agensa i toksina
ispunjava sljedeće kriterijume:
- mogućnost lake diseminacije ili prijenosa s
čovjeka na čovjeka,
- visoki stupanj oboljenja i smrtnosti
učinak na nepripremljeno javno zdravstvo,
- mogućnost izazivanja masovne panike,
- posebni zahtjevi i pripravljenost javnih
zdravstvenih ustanova

I. kategorija ukljuèuje sljedeæe biološke agense i

toksine:
- Virus velikih boginja (Velike boginje)
- Bacillus anthracis (Antraks, bedrenica, crni
prišt)
- Yersinia pestis (Kuga)
- Botulin toksin (Botulizam)
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

- Francisella tularensis (Tularemija)

- Ebola virus (Ebola groznica)
- Marburg virus (Marburška groznica)
- Lassa virus (Lasinska groznica)
- Junin virus (Argentinska hemoragijska
groznica)

II kategorija terorističkih bioloških agensa i toksina

ispunjava sljedeće kriterije:
- osrednja mogućnost diseminacije,
- osrednji nivo oboljenja, nizak nivo smrtnosti
- zahtijeva specifičnu pripremljenost dijagnostičkih
kapaciteta i zdravstvenog zbrinjavanja

II. kategorija ukljuèuje sljedeæe biološke agense

i toksine:
- Coxiella burnetti (Q groznica)
- Bricella sp. (Bruceloza)
- Burkholderia mallei (Maleus)
- Virus Venecuelskog konjskog encefalitisa
(Venezuelski konjski encefalomijelitis)
- Virus istoènog i zapadnog konjskog encefalitisa
(Istoèni i Zapadni konjski encefalitis)
- Ricin
- Clostridium perfrigens toksin
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

- Stafilokokni enterotoksin B

III. kategorija terorističkih bioloških agensa

uključuje nove i već poznate patogene koji se mogu
pripremiti za masovnu diseminaciju u budućnosti, a
koji ispunjavaju sljedeće kriterijume:
- lako su dostupni,
- lako se mogu proizvesti i diseminirati,
- imaju snaan učinak na nepripremljeno javno
zdravstvo

III. kategorija ukljuèuje sljedeæe biološke agense:

- Nipah virus (Nipah encefalitis)
- Hantavirusi (Hemoragijska groznica s bubrenim
sindromom)
- Virusi krpeljnih hemoragijskih groznica (KrimKongo
hemoragijska groznica, Kjasanurska
šumska bolest, Omska hemoragijska groznica)
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Najstrašnija biološka oružja

Zika virus i globalna epidemija koju je izazvao širi nedoumice,
paniku i strah. Da se možda radi o biološkom oružju, potvrđuju i
iz Rusije i iz SAD.

Bivši glavni ljekar Rusije i pomoćnik ruskog premijera Genadij

Oniščenko kaže da postoji mogućnost da se u slučaju zika virusa
radi o biološkom oružju. On je pozvao da se ne izvode
preuranjeni zaključci, već da se snage usmere na sprječavanje
širenja bolesti.

Mišljenje doktora Oniščenka djeli i američki pravnik Frensis Bojl,

koji je svojevremeno bio angažovan na projektima razvoja
biološkog oružja u borbi protiv terorizma. On vjeruje da je neko
želio da zika virus postane rezistentniji i lakše prenosiv na
čovjeka, što je, prema njegovim rječima, dovelo do sadašnje
globalne epidemije.

Ovo je top-lista najpoznatijih mogućih vrsta biološkog oružja.

10. Boginje
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Biološko oružje modernih vremena je virus velikih boginja, sa

kojima su stariji Jugosloveni mogli da se upoznaju tokom
epidemije 1972, a mlađi kroz film „Variola vera“. Američki
Centar za kontrolu bolesti i prevenciju klasifikovao je velike
boginje kao biološko oružje A kategorije, s obzirom na visoku
smrtnost (30 odsto) i činjenicu da se prenosi vazduhom.

9. Antraks

U jesen 2001. Amerikom su počela da kruže pisma koja su

sadržala nepoznati bijeli prah i koja su stizala na adrese
kancelarija senatora i medija. Kada je utvrđeno da prah sadrži
spore bakterije antraksa, usljedila je panika — dvadeset dvoje
ljudi je oboljelo, a pet je umrlo od posljedica napada. Nakon
sedam godina istrage, FBI je utvrdio da je pisma slao
mikrobiolog Brus Ajvins, koji je počinio samoubistvo prije nego
što je istraga zaključena.

Zahvaljujući visokom procentu smrtnosti i stabilnosti u

okruženju, antraks je takođe uvršten u A kategoriju biološkog
oružja. Najviše slučajeva antraksa nastalo je prenošenjem spora
na kožu, ali on postaje najsmrtonosniji kada se udahne. Tada je
smrtnost od 75 do 100 odsto, i to je bio slučaj sa svih pet mrtvih
2001. godina.

8. Ebola
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Ebola virus, jedna od najsmrtonosnijih opasnosti današnjice,

oblik je od nekoliko desetina virusa hemoragične groznice. U
žižu javnosti ušao je kasnih sedamdesetih godina kada je ubio
na stotine ljudi u Sudanu i Zairu. Od tada je kosio ljude u
nekoliko velikih epidemija, od kojih je posljednja zabilježena
krajem prošle godine. Ebola virus pokazao se nestabilnim čak i u
laboratorijskim uslovima — najmanje sedam epidemija izbilo je
u bolnicama i laboratorijama u Africi, SAD i Evropi. Kao
postojbinu ebole, naučnici su označili sliv rijeke Kongo, ali
njegovo porijeklo i prirodno stanište i dalje su misterija.

7. Kuga

Kuga ili „crna smrt“ je u 14. vijeku uništila skoro polovinu

evropske populacije. Kuga se pojavljuje u dva oblika — kao
bubonska i kao plućna. Bubonsku kugu šire buve, ali može da se
prenosi i putem tjelesnih tečnosti. Plućna kuga je rjeđa i širi se
kašljanjem, kijanjem i kontaktom licem u lice. Zaraženi kugom
od najranijih dana istorije služili su kao biološko oružje, a
takođe i u modernim vremenima. Epidemija kuge pojavila se u
Kini 1940, pošto su Japanci iz aviona bacali zaražene buve.
Eksperti danas pominju širenje kuge putem aerosoli (plućna
kuga), ali opasnost od staromodne upotrebe ove bolesti kao
biološkog oružja još uvijek postoji.

6. Tularemija

Iako je smrtnost od tularemije izuzetno mala (oko 5 odsto), ovaj

mikroorganizam spada u najinfektivnije bakterije na planeti.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Godine 1941, Sovjetski Savez je prijavio 10.000 slučajeva bolesti

izazvanih ovom bakterijom, a tokom opsade Staljingrada
prijavio je 100.000 slučajeva. Bivši sovjetski ekspert za biološko
oružje i čovek koji je radio na pronalasku vakcine protiv
tularemije, Kanatžan Alibekov, tvrdi da se radilo o upotrebi
biološkog oružja.

5. Botulinski toksin

Ako udahnete duboko i unesete u sebe botulinski toksin, nećete

znati šta vam se desilo jer bakterija je bezbojna i bezukusna —
12 do 36 sati kasnije pojaviće se prvi simptomi: zamagljen vid,
povraćanje i otežano gutanje. U tom stadijumu jedina nada za
preživljavanje je antitoksin. Ukoliko se ne liječi, botulinski toksin
izaziva paralizu koja blokira prvo mišiće, a zatim i respiratorni
sistem. Bez podrške aparata za vještačko disanje, toksin izaziva
smrt nakon 24 do 72 sata od unošenja u organizam.

4. Pirinčana eksplozija

Presjecanje linija snabdjevanja u vojnoj nauci bilo je jedno od

ključnih pitanja za pobjedu u ratu. Veliki broj država, uključujući
SAD i SSSR, radio je na razvoju mikroorganizama za masovno
uništavanje hrane. Države u kojima je jedna kultura igrala
ključnu ulogu u ishrani bile su posebno ranjive. Jedno od takvih
bioloških oružja je i pirinčana eksplozija, koju izaziva gljiva
Magnaporthe grisea. Spore ove gljive brzo se razmnožavaju i
uzrokuju znatno manje usjeve. Ova vrsta biološkog rata nije
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

usmerena direktno na ljude, poput prethodnih primjera, ali

može dovesti do gladi i znatnih finansijskih gubitaka. Do
likvidacije programa za borbu protiv usjeva u Aziji, vlada SAD
uskladištila je više od tone spora ove gljive.

3. Goveđa kuga

Tokom vjekova, goveđa kuga se iz Srednje Azije proširila u sve

djelove svijeta. U Africi su epidemije bile toliko teške da su
lavovi postajali ljudožderi, a stočari vršili masovna samoubistva
pošto su bili finansijski upropašteni. Zahvaljujući opsežnim
mjerama stvaranja karantina i vakcinaciji, goveđa kuga je
stavljena pod kontrolu u većem dijelu svijeta. Kanada i SAD
istraživale su mogućnosti korišćenja virusa koji izaziva goveđu
kugu u svrhe biološkog rata.

2. Nipah virus

Nipah virus izaziva jednu od novih bolesti. U žižu javnosti ušao

je 1999, kada je epidemija pogodila istoimeni malezijski region
usmrtivši 105 od 265 zaraženih ljudi. Iako još nije utvrđeno da
ga je neka država razvijala kao biološko oružje, visoka stopa
smrtnosti od nipah virusa čini potencijalno oružje za masovno
uništenje.

1. Himera
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Boginje, kuga, antraks, iako spadaju u najsmrtonosnije agense

na planeti, samo su produkti evolucije. Međutim, šta se dešava
kada naučnici počnu da razvijaju ovakve agense u
laboratorijskim uslovima? Kakav užas može da se dogodi kada
se spoji ljudska želja za uništavanjem i genetski inženjering?

U grčko-rimskoj mitologiji Himera je legendarna zvijer, sprijeda

lav, pozadi zmaj, u sredini koza. Srednjevjekovni umetnici često
koriste taj pojam kako bi objasnili složenu prirodu zla. U
modernoj genetici, Himera je organizam koji sadrži gene više
vrsta. Jedna takva Himera, u kojoj su kombinovani geni virusa
prehlade i virusa dječje paralize, pomaže u liječenju raka
mozga.

Međutim, istorija nas uči da je zloupotreba nauke u svrhe

ratovanja neizbježna. Genetičari su već otkrili kako da povećaju
ubilačke potencijale antraksa i velikih boginja usavršavanjem
njihove genetičke strukture. Kombinovanjem gena, naučnici su
teorijski mogli da stvore virus koji bi aktivirao dvije bolesti
odjednom. Tako je u SSSR-u kasnih osamdesetih
eksperimentisano sa izvodljivošću kombinovanja virusa ebole i
malih boginja u jednom supervirusu.

Drugi scenariji podrazumevaju sojeve virusa koji traže određene

okidače. Stelt virus bi mirovao u dužem vremenskom periodu,
dok ga ne izazove prethodno utvrđeni stimulans. Druga
himerična biološka oružja tražila bi dva okidača. Na primer,
botulinski toksin koji bi u kombinaciji sa protivotrovom postao
samo još smrtonosniji.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Ova horor top-lista samo ukazuje koliko je tanka linija između

napretka i uništenja čovečanstva i šta može da se dogodi ako bi
prava stvar pala u pogrešne ruke. Izvitoperivanje naučnih,
religijskih i političkih ideja može dovesti do prave katastrofe od
koje neće pobjeći čak ni oni koji su je izazvali.
Dalji razvoj biološkog oružja
1. DNK hibridizacija
2. Genetičko inženjerstvo
3. Sekvencionisanje gena
4. Tehnike fuzije gena

apredak na području biotehnologije još je jedan razlog za

zabrinutost. Znanstvenici već mogu izmijeniti svojstva
postojećih uzročnika bolesti i učiniti ih izrazito
smrtonosnima, a opet jednostavnijima za rukovanje.
Genetičkim inženjeringom mogu inače bezopasne
mikroorganizme tako promijeniti da stvaraju otrove.
Mogu ih izmijeniti i tako da ih je nemoguće otkriti
uobičajenim pretragama. Nadalje, mikroorganizme se
može učiniti otpornima na antibiotike, standardna
cjepiva i lijekove. Naprimjer, znanstvenici koji su pobjegli
iz bivšeg Sovjetskog Saveza tvrdili su da su stvorili neki
novi oblik kuge koji je otporan na 16 vrsta antibiotika.
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

Daljnji napredak na području biotehnologije i genetičkog

inženjeringa vjerojatno će otvoriti još neke mogućnosti.
Znanstvenici mogu promijeniti genetsku strukturu
organizama kako bi preinačili postojeće ili stvorili
mnoštvo novih vrsta biološkog oružja — smrtonosnijeg,
otpornijeg i jednostavnijeg za proizvodnju i rukovanje.
Mogli bi ih izmijeniti tako da im je lakše predvidjeti njihov
učinak i kontrolirati ga. Uzročnike bolesti također bi se
moglo programirati da uginu nakon određenog broja
dioba, što znači da bi posijali smrt i potom nestali.

Nije isključeno ni da se u budućnosti razvije neko

vrhunsko biološko oružje kojem neće biti moguće ući u
trag. Tako, naprimjer, umjesto da se osobu zarazi nekom
bolešću, moglo bi se stvoriti neku posebnu vrstu
mikroorganizama koja bi u tolikoj mjeri oslabila
imunološki sustav žrtve da bi ona bila podložna mnogim
bolestima. Ukoliko se pojavi neki takav smrtonosni virus
nalik virusu AIDS-a, tko će znati je li nastao uslijed neke
prirodne mutacije ili je stvoren genetskom
manipulacijom u laboratoriju neprijatelja?

Tehnološki napredak izmijenio je i način razmišljanja

vojnih stručnjaka. Jedan časnik Američke ratne mornarice
napisao je: “Oni koji stvaraju nove vrste oružja tek su
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

počeli istraživati mogućnosti koje im je otvorila

biotehnološka revolucija. Moramo se zamisliti nad
činjenicom da su sva dosadašnja otkrića neznatna u
usporedbi s onim što ćemo tek otkriti u budućnosti.”

Zaštitne mjere protiv bioterorizma i

upotrebe biološkog oružja
Internacionalni Sporazumi o Biološkom ratovanju
Ženevska konvencija 1925. god.
Zabranjeno korišćenje ali ne i istraživanje i produkcija
i posedovanje
1972. god. Konvencija o upotrebi biološkog oružja
(potpisano od 103 nacije)
,,Ne razvijati proizvoditi čuvati prodavati bilo koji biološki
reagens za neke druge osim mirovnih namera(raditi na
razmeni informacija opreme i materijala biološkiha
ragenasa isključivo za mirovne svrhe).”

Preko 25 godina Sjedinjene Države, bivši Sovjetski Savez i

nekoliko drugih zemalja svesrdno su radili na razvoju
biološkog oružja. No 1972. te su se zemlje složile da
biološko oružje treba zabraniti. Međutim, neke su zemlje
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

i dalje nastavile tajno raditi na razvijanju i istraživanju

novih vrsta biološkog oružja, što je dovelo do gomilanja
raznih smrtonosnih uzročnika bolesti i usavršavanja
sredstava za njihovo širenje.

Zbog čega je to oružje službeno zabranjeno? Početkom

70-ih godina prošlog stoljeća došlo se do zaključka da
biološko oružje, premda je vrlo smrtonosno, nije
dovoljno djelotvorno na bojnom polju. Jedan razlog tome
je njegovo sporo djelovanje — naime simptomi oboljenja
javljaju se tek nakon određenog vremena. Drugi razlog je
taj što efikasnost tog oružja ovisi o vjetru i drugim
vremenskim prilikama. Isto tako, uvidjelo se da će u
slučaju upotrebe biološkog oružja napadnuta zemlja
vjerojatno uzvratiti napadom vlastitim arsenalom
biološkog ili nuklearnog oružja. I konačno, namjerno
korištenje živih organizama u svrhu onesposobljavanja ili
ubijanja drugih ljudi mnogi smatraju moralno
neprihvatljivim. Međutim, ne može se očekivati da će
ijedan od navedenih razloga pokolebati osobe zadojene
mržnjom koje se ne ustručavaju pogaziti sve postojeće
moralne vrijednosti. Za takve osobe, kojima ničiji život
nije svet, biološko oružje izuzetno je privlačno. Njega se
može tajno proizvesti i upotrijebiti. Napadač može ostati
nepoznat, a čak i kada je poznat, teško je poduzeti mjere
protiv neke terorističke organizacije koja djeluje u
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

brojnim zemljama. Nadalje, napad oružjem koje je

nečujno, nevidljivo, sporo djeluje i smrtonosno je može
izazvati paniku u čitavoj zemlji. Napadi na poljoprivredne
kulture i stoku mogu uzrokovati nestašice hrane i
ekonomsku katastrofu.

Zaključak
 Biološko oružje ,, atomska bomba siromašnih’’
 Tri kategorije biološkog oružja
 Najefikasnije mjere predostrožnosti antibiotici, gas
maske...
 Ukoliko dođe do kontaminacije tada je neophodna
vakcinacija i karantin...
 Najopasnijih 5 bioloških oružja:
 Smallpox – male boginje
 Antrax - antraks
 Ebola - ebola
 Botilinum toxin( Botox) - botulizam
 Chimera viruses
 Adekvatnim zakonima, savremenim doktrinama i
strategijama
FAKULTET ZA PREHRAMBENU TEHNOLOGIJU, BEZBJEDNOST HRANE I EKOLOGIJU

 Razvijenim zdravstvenim sistemom

 Usklađivanjem nacionalnih zakona sa
međunarodnim aktima
 Kontrolom nad radom mikrobioloških i genetičkih
laboratorija se bori protiv terorizma