07 YGS - LYS Kimya PDF

ÜNİVERSİTE HAZIRLIK
SORU KİTAPLARI
K İ M YA
Ürün Ad›: Üniversite Haz›rl›k Soru Kitab› YGS - LYS Kimya
Ürün Kodu: KD00-SS.06SB17
ISBN: 978-605-380-073-6
Yay›n Editörleri: H. Seren YEN‹ÇER‹ - Nilgün AYDO⁄AN
Yazarlar: Hilal HAZ‹NE - Dr. Ali R›za ERDEM - Fatma ÖZCAN
Dizgi Mizanpaj: eksendizgi
Grafik Tasar›m: grafikeksen
Yay›n Yönetmeni: Zekai fiEKERC‹
Bask›: Nesil Matbaac›l›k Mermerciler Sanayi Sitesi, 2. Cadde No: 23

Yakuplu - Büyükçekmece / ‹stanbul tlf: 0212 876 38 68
Bas›m Tarihi: May›s 2012
‹letiflim: 0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com -

info@eksenyayinlari.com
Gülbahar Mahallesi Cemal Surûri Sokak Halim Meriç ‹fl Merkezi
No : 15 / E Mecidiyeköy / ‹STANBUL
Copyright: Fikir ve sanat eserleri kanununa göre her hakk› EKSEN

Yay›nc›l›k Özel E¤itim ve Tic. A. fi.’ye aittir. Eksen
Yay›nc›l›k’›n yaz›l› izni olmaks›z›n, kitab›n herhangi bir
flekilde k›smen veya tamamen ço¤alt›lmas›, bas›m ve
yay›m› yasakt›r.
MERHABA
Üniversite haz›rl›k program›n›z› yürütürken
elinizden b›rakamayaca¤›n›z kaynaklar haz›r-
laman›n k›vanc›n› yafl›yoruz. Bu k›vanc›m›z,
elinizdeki kitaplar›n her y›l binlerce ö¤renciyi
üniversiteye tafl›mas›ndan kaynaklan›yor.
Ürünlerimiz, s›nav sistemine ve müfredata
birebir uygun nitelik tafl›yor.
Kitaplar›m›z; bilimsel bak›fla sahip, literatüre

ve dile hakim kadrolarca haz›rlan›yor; özenli
dizgi, grafik ve bask› ifllemlerinden geçerek
sizlere ulafl›yor. Bu aflamalar›n her biri ülke-
mizin gençlerine, ö¤rencilerine lay›k olacak
yo¤un bir emek ve titiz iflçilikle süsleniyor.
Çünkü, insan›n önemli ve de¤erli oldu¤unu
biliyor; ona sunulacak her nesnenin özenle
haz›rlanmas› gerekti¤ine inan›yoruz.
Bu kaynaklar›n gerçek de¤erini, siz de¤erli

e¤itimciler ve çal›flmay› prensip edinen ö¤-
rencilerimiz belirleyecektir.
Ayd›nl›k bir dünya ve baflar›l› bir gelecek di-

le¤iyle...
‹Ç‹NDEK‹LER
• Kimyan›n Geliflimi
Simyadan Kimyaya 8
Maddenin S›n›fland›r›lmas› 10
Maddenin Özellikleri 12
Atomun Yap›s› 16
Kimya Kanunlar› 20
• Bileflikler
Periyodik Sistem 30
Kimyasal Ba¤ Kavram› ve Bileflik Oluflumu 32
‹yonik Bileflikler 34
Kovalent Bileflikler 38
Organik Bileflikler 42
• Kimyasal De¤iflimler
Fiziksel ve Kimyasal De¤iflmeler / Kimyasal Tepkimeler 48
Tepkime Türleri 52
Polimerleflme ve Hidroliz 56
• Kar›fl›mlar
Çözeltiler ve Çözünürlük 62
Kar›fl›mlar›n Ayr›lmas› 70
• Hayat›m›zda Kimya
Temizlik Maddeleri 80
Yayg›n Malzemeler 82
Biyolojik Sistemlerde Kimya 84
Çevre Kimyas› 86
• Atomun Yap›s›
Atom Modellerinin Tarihsel Geliflimi 92
Atomun Kuantum Modeli 94
Ba¤›l Atom Kütlesi ve Mol Kavram› 98
Kimyasal Hesaplamalar 102
• Periyodik Sistem
Periyodik Sistemin Tarihçesi 112
Periyodik Özelliklerin De¤iflimi 114
Elementlerin Özellikleri 118
• Kimyasal Türler Aras› Etkileflimler
Güçlü Etkileflimler 126
Zay›f Etkileflimler 130
• Maddenin Halleri
Gazlar›n Genel Özellikleri ve Kinetik Teori 138
Gaz Kanunlar› 140
Gaz Kar›fl›mlar› 142
Gaz Kar›fl›mlar› / Gerçek Gazlar 144
S›v›lar ve Özellikleri / Amorf ve Kristal Kat›lar 146
Hal De¤iflimleri 148
• Kar›fl›mlar
Çözücüler ve Çözeltiler / Heterojen Kar›fl›mlar 154
Çözeltilerin Deriflimi 156
Çözeltilerin Deriflime Ba¤l› Özellikleri 160
• Kimyasal Reaksiyonlar ve Enerji

Sistemler ve Enerji Türleri 166
Sistemlerde Entalpi De¤iflimi 168
‹stemlilik 174
• Reaksiyon H›zlar› ve Kimyasal Denge

Reaksiyon H›z› 180
Reaksiyon H›z›n›n Ba¤l› Oldu¤u Etkenler 182
Kimyasal Reaksiyonlarda Denge 188
Kimyasal Dengeye Etki Eden Faktörler 190
• Çözeltilerde Denge
Suyun Otoiyonizasyonu / pH - pOH Kavram› 200
Asitlerin ve Bazlar›n Ayr›flma Dengeleri 202
Nötralleflme Reaksiyonlar› ve Titrasyon 206
Çözeltilerde Çözünme ve Çökelme Olaylar› 208
• Elektrokimya
‹ndirgenme - Yükseltgenme Tepkimeleri 216
Standart Elektrot Potansiyeli 218
Elektrokimyasal Hücreler 220
Elektroliz 224
• Çekirdek Kimyas›
Çekirde¤in Yap›s› ve Kararl›l›k 230
Yapay Çekirdek Reaksiyonlar› (fisyon - füzyon) / Yar›lanma süresi 232
Aktiflik / Radyoaktif Ifl›nlar›n Sa¤l›¤a Etkisi /
Radyoaktif Maddelerin Kullan›m Alanlar› 234
• Elementler Kimyas›
Evrende ve Dünyada Elementler / Elementler Nas›l Elde Edilir? 240
Alafl›mlar / Hidrojen 242
Alkaliler ve Toprak Alkaliler / Toprak Grubu Elementleri 244
4A Grubu Elementleri / 5A Grubu Elementleri 246
Kalkojenler / Halojenler 248
Geçifl Elementleri 250
• Organik Kimyaya Girifl

Organik Bilefliklerin Formülleri 256
Hibritleflme ve molekül Geometrisi 258
Organik Bilefliklerde Fonksiyonel Gruplar ve Adland›rma 260
Organik Bilefliklerde ‹zomerlik 264
• Organik Reaksiyonlar
Organik Redoks Tepkimeleri 272
Yer De¤ifltirme Tepkimeleri 274
Kat›lma Tepkimeleri 276
Ayr›lma Tepkimeleri 278
Kondenzasyon Tepkimeleri 280
• Organik Bileflik S›n›flar›

Alkanlar 286
Alkenler 290
Alkinler 294
Alkoller ve Eterler 298
Karbonil Bileflikleri 302
Karboksilik Asitler 306
Karboksilik Asit Türevleri / Azotlu Organik Bileflikler 308
Yayg›n Benzen Türevleri 312
Cevap Anahtarlar› 317

01
kimyanın gelişimi
kimyan›n geliflimi
simyadan kimyaya
maddenin s›n›fland›r›lmas›
maddenin özellikleri
atomun yap›s›
kimya kanunlar›
7
SİMYADAN KİMYAYA
1. I. Hayatı sonsuza dek uzatacak ölümsüzlük iksirini bul- 5. Orta çağdan itibaren insanlar hem değersiz madenleri al-
ma tına çevirecek hem de ölümsüzlük iksirinin bulunmasında
II. Suyu elementlerine ayrıştırma kullanılacak efsanevi bir maddenin bulunması için büyük
çaba sarf etmiştir.
III. Değersiz madenleri altına çevirme
Bu madde aşağıdakilerden hangisidir?
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri simyacıların
hedeflerindendir? A) Göz taşı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III B) Kıbrıs taşı
D) II ve III E) I, II ve III C) Felsefe taşı

D) Kireç taşı
E) Ateş ruhu
2. I. Su
II. Hava
III. Toprak
6. Aşağıdakilerden hangisi ilk simyacıların bildikleri ele-
Yukarıdaki maddelerden hangileri Aristo’ya göre dört mentlerden biri değildir?
ana elementten biri olduğu halde günümüzde karışım
olarak kabul edilmektedir? A) Helyum B) Cıva C) Kükürt
D) Altın E) Demir
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
7. Aristoya göre madde, "su, toprak, hava, ateş" olmak üze-

3. Simyanın kimya bilimine katkılarından biri de günümüzde re dört ana elementten oluşmaktadır. Bu elementlerin ise
kimya laboratuvarlarında kullanılan pek çok yöntemin ilkel sıcak-ıslak, soğuk-kuru, kuru-sıcak ve ıslak-soğuk grupla-
hallerinin simyacılar tarafından ilk kez kullanılmasıdır. rından birine dahil olabileceğini varsaymıştır.
Buna göre, aşağıda verilen yöntemlerden hangisi sim-

toprak
yacılar tarafından kullanılmış olamaz?
I II
A) Ateşte kavurma B) Elektroliz
C) Damıtma D) Mayalama ateş su
E) Suda çözüp çalkalama

IV III
hava
Buna göre, yukarıdaki şemada I, II, III ve IV nolu köşe-
lere yazılması gereken özellikler aşağıdakilerin hangi-
sinde doğrudur?
4. Aşağıda verilen maddelerden hangisi eski çağ insan- I II III IV

larının deneme yanılma yoluyla yararını keşfettiği A) kuru ıslak soğuk sıcak
maddelerden biri değildir?
B) kuru soğuk ıslak sıcak
A) Plastik B) Isırgan otu C) soğuk kuru sıcak ıslak
C) Kıbrıs taşı D) Şap D) sıcak soğuk ıslak kuru
E) Yemek tuzu E) sıcak ıslak kuru soğuk
8
8. Aşağıda verilen maddelerden hangisi orta çağdan iti- 12. Antik döneme ait çeşitli kalıntıların bulunduğu X, Y ve Z
baren çeşitli amaçlarla kullanılan kimyasal maddeler- bölgelerinde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda aşağı-
den biri değildir? daki kalıntılara ulaşılıyor.
A) Kezzap B) Zaç yağı C) Kauçuk X bölgesi : Aristonun dört ana element kavramının
D) Güherçile E) Tuz ruhu şematize edildiği tablet
Y bölgesi : Kıbrıs taşı ile boyanmış hayvan derisi
Z bölgesi : Çeşitli sembollerin birleşmesinden güneş

sembolünün oluşumunun gösterildiği yıpran-
9. Aristo’nun tanımladığı 4 ana element kavramı maddelerin mış papirüs
fiziksel halleri ile ilişkilendirilebilir. Buna göre, yapılan kazı çalışmalarından yukarıdaki
Buna göre, aşağıda verilen maddelerden hangisinin bölgelerden hangilerinde eski çağlarda simya ile uğra-
Aristo’nun element kavramındaki karşılığı yanlış veril- şan kişilerin yaşamış olduğu sonucuna ulaşılabilir?
miştir? A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y
Aristonun element D) Y ve Z E) X, Y ve Z
Madde kavramındaki karşılığı
A) Oksijen Hava
B) Şeker Toprak
C) Gazoz Su
D) Kömür Ateş 13. Simyacıların uğraşlarından elde edilen bulgular pek çok
E) Yemek tuzu Toprak bilim dalının gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Buna göre, aşağıda verilen bilim dallarından hangisi-

ne simya biliminin katkısı olmamıştır?
A) Kimya B) Tıp C) Metalurji

10. I. Çalışmalarında neden-niçin-nasıl sorularından çok, D) Nükleer fizik E) Eczacılık
sonuçla ilgilenilmesi
II. Elde edilen sonuçların yazılı hale getirilip diğer simya-
cılar ile paylaşılamaması
III. Simyacıların çalışmalarını gerçekleştirilme imkanı ol-
mayan hayaller uğrunda yapmaları
Simyanın bugün bilim olarak kabul edilmemesinin se- 14.
Bilim insanı Çalışma
bebi, yukarıda verilenlerden hangileri olabilir?
a. Elementlerin isimlerinin baş
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. J.J. Becher harflerini veya ilk iki harfini sembol
olarak kullanmıştır.
D) I ve III E) I, II ve III
b. Yanma olayını filojiston kavramıyla
II. Berzelius
tanımlamıştır.
c. Bir metalin başka bir metale
III. Van Helmont dönüştürülmesinin olanaksız
olduğunu savunmuştur.
11. Element kavramı ile ilgili,
d. Deneylerinde ilk defa teraziyi
I. Antikçağda hava, su, toprak ve ateş birer element ka- IV. İbni Sina kullanarak kimyasal çalışmalara
bul edilmiştir. nicel özellik kazandırmıştır.
II. Rönesans döneminde ısıtıldığında çok zor parçala- Yukarıdaki tabloda bazı bilim insanları ve yaptıkları çalış-
nan kireç ve NaOH birer element kabul edilmiştir. malar verilmiştir.
III. Günümüzde aynı tür atomlardan oluşan saf maddeler
Buna göre, bilim insanları ve çalışmaları aşağıdakile-
element kabul edilmektedir.
rin hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Ia, IIb, IIId, IVc B) Ib, IIa, IIIc, IVd
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) Ib, IIa, IIId, IVc D) Id, IIb, IIIa, IVc
D) II ve III E) I, II ve III E) Id, IIa, IIIc, IVd
9
MADDENİN SINIFLANDIRILMASI
1. 4. X
Zaman 0 dk 5 dk 10 dk 15 dk
Sıcaklık 10°C 15°C 15°C 18°C

Y Z
X(k) X(k) X(k) X(s)
X(s)
Dış
görünüm T K
X(s)
Maddenin sınıflandırılması yapılırken, X ile ilgili yukarıda-
Yukarıda X(k) in ısıtılmasına ilişkin sıcaklık, zaman (daki- ki şema oluşturuluyor. X türündeki maddeler en az iki cins
ka) ve dış görünümleri tabloda verilmiştir. atom içeriyor ve sınıflandırmada T ye örnek olarak ayran
veriliyor.
Buna göre X maddesi ile ilgili;
Buna göre,
I. Erime noktası 15°C dir.
I. Y ye örnek çeliktir.
II. Arı maddedir.
II. K ayırma hunisi ile ayrılır.
III. 15. dakikada homojendir.
III. Z homojen maddeleri gösterir.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
2. I. Element: Gümüş, kükürt, klor gazı

5. Sıvı haldeki tüm arı maddeler ile ilgili aşağıdaki ifade-
II. Bileşik: Lehim, yemek tuzu, doğal gaz
lerden hangisi doğrudur?
III. Karışım: Toprak, süt, hava
A) Normal basınçta sabit sıcaklıkta kaynarlar.
Yukarıda element, bileşik ve karışım türü maddelere bazı
B) Aynı tür moleküllerden oluşurlar.
örnekler verilmiştir.
C) Kimyasal yollarla daha basit yapılı maddelere dönüş-
Bunlardan hangilerinde verilen tüm örnekler doğrudur?
türülebilirler.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) Aynı tür atomlardan oluşurlar.
D) II ve III E) I, II ve III E) Formül ile gösterilirler.
6. Normal koşullarda bulunan su ile ilgili aşağıdaki bilgiler ve-

3. Saf maddeler ile ilgili; riliyor.
I. Donma sıcaklığı 0°C dir.
I. Tek cins taneciklerden oluşurlar.
II. Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılamıyor.
II. Erime ve kaynama sırasında enerjileri değişmez.
III. Hidrojen ve oksijen atomları içerir.
III. Sembollerle gösterilirler.
Buna göre, verilen bu bilgilerden hangileri suyun arı
yargılarından hangileri her zaman doğrudur?
bir madde olduğunu tek başına kanıtlar?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
10
7. X bir element, Y bir bileşiktir. 10. • Homojen X sıvısı sabit basınçta kaynarken sıcaklığı
artmaktadır.
Bu maddelerle ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor:
• Y sıvısı aynı cins molekül, farklı cins atom içermektedir.
I. Molekül yapılıdır.
Buna göre, X ve Y ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
II. Farklı tür atom içerir.
yanlıştır?
III. Normal basınçta kaynama noktası sabittir.
A) Sabit basınçta Y nin kaynama sıcaklığı sabittir.
Bu bilgilerden hangileri X, hangileri Y için doğru olabi-
B) X sıvısı aynı tür moleküllerden oluşur.
lir?
C) Y sıvısı bileşenlerine elektrolizle ayrılabilir.
X Y
D) X sıvısı bileşenleri ile aynı kimyasal özellikleri gösterir.
A) I ve II II ve III
E) Y sıvısı saftır.
B) I ve III I, II ve III
C) II ve III I ve II
D) III I, II ve III
11. X(k) + Y(g) ⎯→ Z(k)
E) I ve III I ve II
denklemine göre gerçekleşen bir reaksiyondaki X, Y
Elementler doğada tek atomlu ya da moleküler halde
!
ve Z maddeleri için;
bulunabilir. Bileşikler de moleküler halde bulunur.
I. X ve Y elementtir.
II. Z bileşiktir.
III. X, Y ve Z saf maddedir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
8. • X katısı ile Y gazının tepkimesi sonucu Z katısı oluş- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
maktadır. D) II ve III E) I, II ve III
• Y gazının hidrojenle karıştırılması sonucu homojen T
karışımı oluşmaktadır.
Buna göre, X, Y, Z ve T maddeleri ile ilgili aşağıdakiler- 12. – X in yapısında birden fazla türde atom bulunur.
den hangisi kesinlikle yanlıştır?
– Saf Y katısı ısıtıldığında farklı bir gaz çıkışı gözlenir.
A) X ve Y bileşiktir. – Z nin sıcaklığı kaynama süresince sabit kalmaz.
B) Z ve T nin yapısında Y nin atomları bulunmaktadır.
X, Y ve Z maddelerinden hangilerinin bileşik olduğu
C) Z ve T nin kütleleri, bileşenlerinin kütleleri toplamına kesindir?
eşittir.
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y
D) T fiziksel, Z kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrıştı-
D) Y ve Z E) X, Y ve Z
rılır.
E) Z, X ve Y nin kimyasal özelliklerini gösterir.
13. Oda koşullarında birbiri içerisinde çözünmeyen X, Y ve Z

maddeleri ile hazırlanan karışımlardan X - Y karışımının
emülsiyon, Y - Z karışımının ise süspansiyon olduğu bilini-
9. X, aynı tür atomlardan oluşan fiziksel ve kimyasal yöntem- yor.
lerle ayrıştırılamayan bir maddedir.
Aynı koşullarda X, Y ve Z maddelerinin fiziksel halle-
Bu bilgiden X ile ilgili, ri aşağıdakilerden hangisinde doğru gösterilmiştir?
I. element olma, X Y Z
II. aynı tür molekül içerme, A) Katı Sıvı Sıvı
III. saf olma B) Sıvı Katı Sıvı
özelliklerinden hangilerine kesinlikle ulaşılır? C) Katı Sıvı Katı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) Sıvı Sıvı Sıvı
D) II ve III E) I, II ve III E) Sıvı Sıvı Katı
11
MADDENİN ÖZELLİKLERİ / 1
1. X, Y ve Z saf bir maddenin üç ayrı fazını göstermektedir. 4. Arı bir madde ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.
Bu madde, • 25°C de esneklik katsayısı ayırt edici özelliğidir.
– X fazında iken genleşme katsayısı, • t1 sıcaklığında genleşme katsayısı ayırt edici özelliği
değildir.
– Y fazında iken esneklik katsayısı
ayırt edici değildir. Bu madde için,
Buna göre, X, Y ve Z ile gösterilen fazlar aşağıdakile- I. 25 °C de katıdır.

rin hangisinde doğru olarak verilmiştir? II. t1 sıcaklığı 25°C den büyüktür.
X Y Z III. Aynı ortamda erime noktası en az 25°C dir.
A) Katı Sıvı Gaz yargılarından hangileri doğrudur?

B) Sıvı Gaz Katı A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
C) Gaz Katı Sıvı D) I ve II E) I, II ve III
D) Gaz Sıvı Katı
E) Katı Gaz Sıvı 5. 10 gram 20 gram
X(k) X(k)
2. Kapalı bir kapta bulunan saf X maddesinin sabit sıcaklıkta
miktarı artırıldığında yoğunluğunun zamanla değişimi gra-
fikteki gibidir.
1 2
Yoğunluk
Yukarıdaki kaplarda aynı sıcaklıkta X katıları bulunmak-
tadır. Kaplardaki bu katılar tamamen eriyene kadar aynı
basınçta ısıtılmaktadır.
Buna göre 2. kaptaki,

Zaman
I. X(k) in aldığı ısı miktarı,
Buna göre, X maddesi ile ilgili aşağıdakilerden hangi- II. oluşan sıvının özkütlesi,
si doğrudur? III. oluşan sıvının hacmi
A) Sıvı haldedir. B) Gazdır. değerlerinden hangileri 1. kaptakinin iki katıdır?
C) Hacmi artmıştır. D) Katı haldedir.
E) Kütlesi sabit kalmıştır.
3. Saf X katısı için sabit basınç ve sıcaklıkta kütlenin A özel-

liği ile değişimi grafikte görüldüğü gibidir. 6. Sıcaklık (°C)
X
A
I II III
Kütle Isı (kal)
Buna göre, A, Sıcaklık - Zaman grafiği verilen saf X maddesi ile ilgi-
I. kaynama noktası, li aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
II. çözünürlük, A) I. bölgede genleşme ayırt edicidir.

III. yoğunluk B) II. bölgede potansiyel enerji artmıştır.
özelliklerinden hangileri olabilir? C) III. bölgede kinetik enerji artmıştır.

D) Zamanla düzensizliği artmaktadır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
E) II. bölgede kinetik enerjisi artmıştır.
12
7. 10. Özkütle
Katı Sıvı Gaz
X + – –
Y – + – 1
Z + + +
2
Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z ayırt edici özelliklerinin mad-

denin fiziksel hallerine göre dağılımı gösterilmiştir.
Kütle
Buna göre, X, Y ve Z özellikleri ile ilgili;
Şekildeki grafikte 1 ve 2 numaralı iki ayrı kaptaki etil alkol
I. X, esneklik ve erime noktası olabilir. sıvısının Özkütle - Kütle ilişkileri verilmiştir.
II. Y, kaynama noktasıdır.
Buna göre, etil alkol sıvısı için,
III. Z, genleşme katsayısı veya öz ısı olabilir.
I. 2. dekinin sıcaklığı 1. dekinden küçüktür.
(Tablodaki özelliklerin ayırt edici olduğu (+), ayırt edici ol- II. Eşit kütlelerde örnekler alındığında 1. den alınan ör-
madığı (–) ile gösterilmiştir.) neğin hacmi, 2. dekinden küçüktür.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. Eşit hacimlerde örnekler alındığında 1. den alınan ör-
neğin kütlesi, 2. dekinden büyüktür.
yargılarından hangileri yanlıştır?

D) I ve II E) II ve III
8. Aynı ortamda bulunan saf X ve Y sıvıları için aşağıda-
kilerden hangisinin farklı olması X ve Y nin farklı oldu- 11. I. X maddesi için genleşme ayırt edici bir özelliktir.
ğunu kanıtlamaz?
II. Erime noktası Y için ayırt edici bir özellik iken X için
A) Kütle B) Kaynama noktası değildir.
C) Çözünürlük D) Genleşme katsayısı III. Özkütle Z için ayırt edici bir özellik iken kaynama nok-
E) Özkütle tası ayırt edici bir özellik değildir.
Buna göre, X, Y ve Z maddelerinin fiziksel halleri için

aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
X Y Z
9. Kütle (g)
A) Katı Sıvı Gaz
X B) Sıvı Katı Gaz

3m Y C) Gaz Katı Sıvı
2m D) Katı Gaz Sıvı
Z
m
E) Sıvı Gaz Katı
V Hacim (cm3)
Birbiri içerisinde çözünebilen X, Y ve Z maddelerinin Küt- 12. 25 °C de bulunan saf su ile ilgili aşağıdaki grafiklerden
le - Hacim grafiği yukarıdaki gibidir. hangisi kesinlikle yanlıştır?
Buna göre; A) Kütle B) Hacim C) Özkütle
I. Eşit kütlede hacmi en büyük olan X tir.

II. X - Y karışımının yoğunluğu Y - Z karışımının yo-
ğunluğundan büyüktür.
Hacim Sıcaklık Sıcaklık
III. Eşit hacimde X ve Z karıştırılırsa yoğunluğu Y ye
eşit bir karışım elde edilir. D) Özkütle E) Özhacim
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III Kütle Sıcaklık
13
MADDENİN ÖZELLİKLERİ / 2
1. 4. 25°C deki
Erime Noktası (°C) Kaynama Noktası (°C) Erime Kaynama
Madde
X –120 –10 Noktası(°C) Noktası (°C) Yoğunluk (g/cm3 )
Y 40 120 K −25 30 0,9
Z 0 100 L −117 78 0,8
M 50 120 1,6
Normal erime ve kaynama noktaları yukarıdaki gibi N 10 90 1,2
olan X, Y ve Z maddelerinin tümü için;
I. esneklik katsayısı, Yukarıdaki tablodan yararlanılarak aşağıdakilerden han-

gisine ulaşılamaz?
II. çözünürlük,
III. erime noktası A) 55°C de L, M ve N sıvı haldedir.
B) Sıcaklığı 0°C den 40°C ye çıkardığımızda K hal de-
niceliklerinden hangileri oda koşullarında ayırt edici
ğiştirir.
özelliktir?
C) Oda koşullarında bulunan eşit kütleli maddeler soğu-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III tulmaya başlanırsa ilk önce N hal değiştirir.
D) II ve III E) I, II ve III D) 50°C de yoğunluğu en küçük olan K dir.
E) L nin yoğunluğu sıcaklık arttıkça azalır.
2. – X ve Y maddelerinden eşit hacimde alındıklarında X 5. Yoğunluk Yoğunluk Yoğunluk

in kütlesi daha büyüktür.
– Y ve Z maddelerinden eşit kütlelerde alındıklarında
Y nin hacmi daha küçüktür.
Buna göre, X, Y ve Z maddelerinin yoğunluklarının

Sıcaklık (kütle sabit) Hacim Sıcaklık
büyükten küçüğe sıralanışı aşağıdakilerden hangisin- I II III
de doğru verilmiştir?
Saf bir sıvı ile ilgili yukarıdaki grafiklerden hangileri çi-
A) dX, dY, dZ B) dZ, dX, dY
zilebilir?
C) dZ, dY, dX D) dX, dZ, dY
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
E) dY, dZ, dX
Isıtılan maddeler genleşir, hacimce büyür. Olay esnasın-
3. ! da kütle sabit olduğundan özkütle azalır.
Y
Y-Z X
6. – Deniz seviyesinde +4°C de suyun özkütlesi en büyük
X Z değerini alır.
I II III – Maddelerin özkütleleri hacimleri ile ters orantılı olarak
değişir.
Oda koşullarında X ve Y sıvıları ile Z katısı kullanarak ha-
zırlanan karışımların görünümleri yukarıdaki gibidir. Yukarıdaki bilgilerden yararlanılarak;
Buna göre; I. Sabit basınç altında 0°C deki su +4°C ye kadar ısı-
tılırsa hacmi artar.
I. Aynı koşullarda yoğunluğu en büyük olan X tir.
II. Sabit basınç altında 50°C de su +4°C ye kadar so-
II. Oda koşullarında kaynama noktası en yüksek Z dir.
ğutulursa hacmi azalır.
III. Y - Z karışımı çözeltidir.
III. 10°C deki suyun yoğunluğu 50°C deki suyun yoğun-
IV. X - Y karışımı emülsiyondur. luğundan daha fazladır.
A) II ve III B) III ve IV C) I, II ve III
D) I, II ve IV E) I, III ve IV
14
7. Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C) 10. Sıcaklık (°C)
a b
c d Zaman e f Isı
1 2 3 4 5 6
Yukarıda bir miktar saf X sıvısının sabit basınç altında sı-
Zaman
caklığa karşı ısı ve zaman grafikleri verilmiştir.
Saf X, Y ve Z sıvılarının oluşturduğu homojen karışımın
Diğer şartlar aynı kalmak koşulu ile ısıtıcının gücü artırı-
ısıtılmasına ilişkin Sıcaklık – Zaman grafiği şekildeki gibi-
lıyor.
dir.
Buna göre;
Aynı ortamda X in kaynama noktası Z ninkinden düşük,
I. a ve b değişmez. Y ninkinden yüksektir.
II. c ve d azalır. Buna göre, 3. zaman aralığında ısıtma kabında hangi
III. e ve f azalır. sıvılar yoktur?
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Y ve Z
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) X ve Y E) X, Y ve Z
11. Aynı ortamda bulunan X ve Y maddelerinin genleşme kat-

sayıları farklıdır.
8. Arı bir X katısının kütleleri eşit, hacimleri farklı iki ör-
neğinin aynı dış basınç altında aşağıdaki özelliklerin- Buna göre bu maddeler için aşağıdakilerden hangisi
den hangisi farklı olabilir? kesinlikle yanlıştır?
A) Kimyasal özelliği A) Aynı fazda bulunan farklı iki maddedir.

B) Erime sıcaklığı B) Farklı fazda bulunan aynı maddeye ait örneklerdir.
C) Sıcaklığı C) İkisi de katı fazdadır.
D) Molekül yapısı D) İkisi de gaz fazdadır.
E) Molekül sayısı E) Katı fazda bulunan farklı iki maddedir.
9. 12. 25 °C de 100 °C de
X X: sıvı sıvı – gaz
Y Y: sıvı gaz
Su Su
Z: katı sıvı
Şekil - 1 Şekil - 2
X, Y ve Z maddelerinin 1 atm basınç altında 25 °C ve
Şekil-1 de içerisinde su bulunan kaba önce Y daha son- 100 °C sıcaklıklarındaki fiziksel halleri yukarıdaki tabloda
ra ise X çok yavaş bir şekilde ilave ediliyor ve Şekil-2 el- verilmektedir.
de ediliyor. Buna göre, 1 atm basınç altında,
Buna göre; I. 20 °C de her üç madde de sıvıdır.
I. X ve Y sıvıları suda çözünmez. II. Oda koşullarında Z için esneklik katsayısı ayırt edici
II. Suyun yoğunluğu en büyüktür. özelliktir.
III. X ve Y sıvıları aynı sıvılardır. III. X in normal kaynama noktası 100 °C dir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? yargılarından hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
15
ATOMUN YAPISI / 1
1. Atomun yapısı ile ilgili; a b
5. X iyonu Y iyonuna 2 elektron verdiğinde ikisi de nötr
I. Atomun çekirdeğinde yalnızca yüklü tanecikler bulu- olmaktadır.
nur. Buna göre;
II. Çekirdek yükünün elektron sayısına eşit olduğu atom- a b
I. X anyon, Y katyondur.
lara nötr atom denir.
II. Y nin atom numarası X inkinden büyüktür.
III. Nötr atomlarda elektron ve nötron sayısının toplamı
III. X ve Y nin proton sayıları farkı 4 tür.
kütle numarasına eşittir.
D) I ve III E) II ve III
Elektron verdiğinde nötr olan iyon anyon, elektron aldı-
1–
! ğında nötr olan iyon katyondur.
2. I. F iyonu, nötr F atomuna

1+
II. Na iyonu, nötr Na atomuna 2– +
2+ 6. SO4 iyonundaki proton (p ), nötron (n) ve elektron
III. Fe atomu, Fe iyonuna –
(e ) sayıları arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde
Yukarıda verilen dönüşümlerdeki elektron sayısı deği- doğru olarak verilmiştir?
32 16
şimleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (16S , 8O)
+ – + –
I II III A) p = e = n B) p = e > n
+ – – +
A) Azalır Artar Artar C) p = n > e D) e > p > n
+ –
B) Artar Azalır Azalır E) p = n < e
C) Azalır Azalır Azalır
+ 2– –
D) Artar Azalır Artar 7. İzoelektronik olan X , Y ve Z iyonlarının toplam elektron
E) Azalır Artar Azalır sayıları 54 tür.
Bu iyonlardan atom numarası en büyük olanın kütle

numarası 39 olduğuna göre nötron sayısı kaçtır?
A) 17 B) 18 C) 19 D) 20 E) 21
3. Aşağıdakilerin hangisinde elektron sayısının, çekirdek
yüküne oranı birden farklı bir tam sayıdır? 8. Atom
(1H, 7N) numarası
X Y
A) +3 yüklü N iyonu B) Yüksüz H atomu a+2
C) –1 yüklü H iyonu D) –3 yüklü N iyonu a+1

E) Yüksüz N atomu a
T Z
0
b b+2 b+4 Nötron
sayısı
4. Pozitif yüklü olduğu bilinen bir iyon bir elektron alıyor. Yukarıda Atom numarası - Nötron sayısı ilişkileri veri-
len X, Y, Z ve T atomları için;
Yeni oluşan tanecik için aşağıdakilerden hangisi ke-
sinlikle yanlıştır? I. X ve Y izotoptur.
A) Anyondur. II. Y ve T izotondur.
B) Nötr atomdur. III. Y ve Z izobardır.
C) Çekirdek yükü değişmemiştir. yargılarından hangileri doğrudur?

D) Elektriksel yükü azalmıştır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) Atom çapı büyümüştür. D) I ve II E) I, II ve III
16
9. Aşağıda atomun temel taneciklerinin karşılarına atomda 13. Elektron sayısı
bulundukları yer verilmiştir. I
Bulunduğu
Tanecik Yer II
I. proton çekirdek
II. elektron çekirdek III
III. nötron orbital Zaman

Tabloya göre verilenlerden hangileri yanlıştır?
Nötr bir X atomunun elektron sayısının zamanla değişimi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I, II, III ile gösterilmiştir.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre, bunların her birinde oluşan tanecikler aşa-
ğıdakilerin hangisinde doğru olarak sınıflandırılmış-
tır?
I II III
10. Aşağıdaki tabloda Y, Z ve T taneciklerinin proton ve elekt-
ron sayıları verilmiştir. A) Anyon Katyon Nötr
B) Anyon Nötr Katyon
Proton sayısı Elektron sayısı
C) Nötr Anyon Katyon
Y 12 10
D) Katyon Nötr Anyon
Z 15 18
T 18 18 E) Anyon Nötr Anyon
Buna göre, Y, Z ve T için aşağıdakilerden hangisi doğ-

rudur?
Katyon Anyon Nötr

A) Y T Z
B) T Y Z
C) Y Z T
D) Z Y T
14. Aşağıdakilerin hangisinde oluşan tanecik anyondur?
E) T Z Y A) –2 yüklü bir taneciğin 2 elektron vermesi

B) +2 yüklü bir taneciğin 1 elektron alması
C) Proton sayısı elektron sayısından 1 fazla olan bir tane-
ciğin, 1 elektron alması
11. İzobar olduğu bilinen X ve Y tanecikleri için aşağıdaki-
lerden hangisi kesinlikle yanlıştır? D) Proton sayısı elektron sayısından 1 fazla olan bir tane-
ciğin, 2 elektron alması
A) Kimyasal özellikleri farklıdır.
E) Proton ve elektron sayısı eşit olan bir taneciğin, 2
B) Nötron sayıları aynıdır.
elektron vermesi
C) Fiziksel özellikleri farklıdır.
D) Elektron sayıları eşittir.
E) Proton sayıları farklıdır.
12. Farklı iki elementin nötr atomlarında,

15. Aşağıdaki ifadelerden hangisi hem anyonlar hem de
I. proton sayısı, katyonlar için her zaman doğrudur?
II. nötron sayısı, A) Elektron sayıları çekirdek yüklerinden büyüktür.
III. elektron sayısı B) Elektron sayıları çekirdek yüklerinden küçüktür.
niceliklerinden hangileri aynı olabilir? C) Elektron sayıları nötr atomlarınınkinden farklıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Proton sayıları nötr atomlarınınkinden farklıdır.
D) I ve II E) I, II ve III E) Nötron sayıları nötr atomlarınınkinden farklıdır.
17
ATOMUN YAPISI / 2
1. 1– 7+
K M 3. Klor (Cl) elementine ait Cl ve Cl izotop iyonlardır.
X izotop izotop Bu iyonlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Y — izoton
Z izobar — A) Kimyasal özellikleri aynıdır.
B) Nötron sayıları farklıdır.
Yukarıdaki tabloda X, Y, Z, K ve M atomları arasındaki
C) Atom numaraları aynıdır.
ilişkiler verilmiştir.
D) Elektron sayıları farklıdır.
Bu atomlarla ilgili;
E) Çapları farklıdır.
I. K ve M atomlarının proton sayıları eşittir.
II. K ve Z nin nükleon sayıları eşittir.
III. Y ve M nin nötron sayıları eşittir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III 4. Bir elementin aynı cins atomlarının farklı kristal veya mo-
lekül şekillerinin her birine o elementin allotropu denir.
Buna göre, allotrop maddelerle ilgili,
Proton sayıları aynı, nötron sayıları farklı olan atomlara
! izotop; proton sayıları farklı, nötron sayıları aynı atom-

lara izoton; proton ve nötron sayıları farklı, kütle numa-
I. Yoğunlukları farklıdır.
II. Kimyasal tepkimeye girme istekleri farklıdır.
raları aynı atomlara izobar atomlar denir.
III. Aynı elementle aynı formülde bileşik oluşturabilirler.
Allotrop maddelerin aynı madde ile tepkimelerinde
! oluşan bileşik aynı; molekül şekilleri, bağ yapıları ve fi-

ziksel özellikleri farklıdır.
2. Nötron
sayısı
Z
a+3
a+2 Y2–
n m
X4+ 5. X ve bY tanecikleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.
a a
n m
Elektron
a
X b
Y
a–4 a a+2 sayısı
4+ 2– Kütle numarası : 37 35
X , Y ve Z taneciklerinin nötron sayılarına karşı elekt-
ron sayıları yukarıdaki grafikte gösterilmiştir. Nötron sayısı : 20 18
Elektron sayısı : 17 18
Buna göre;
Buna göre, bu taneciklerle ilgili,
I. Y ve Z atomları izotoptur.
II. X ve Z atomları izobardır. I. Çekirdek yükleri eşittir.
m
III. X in çekirdek yükü en fazladır. II. Y anyondur.
III. a > b dir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
18
6. Proton sayısı 9. X2O formülüne sahip bir bileşiğe ait olan eşit molekül sa-
yılı iki ayrı örnekten birincinin nükleon sayısı m1, ikincinin
Z Y
16
ise m2 dir.
X
14
m2 > m1 olduğuna göre,
12
I. 1. bileşikteki X in nötron sayısı, 2. dekinden küçüktür.
12 14 16 18 Elektron
sayısı II. 2. bileşikteki X in proton sayısı, 1. dekinden büyüktür.
X, Y ve Z taneciklerinin Proton sayısı - Elektron sayısı III. 1. ve 2. bileşiğin toplam elektron sayıları eşittir.
grafiği yukarıda verilmiştir. yargılarından hangileri yanlıştır?
16
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? ( 8O)
A) X katyon, Y anyondur.
B) Y ve Z nin kimyasal özellikleri aynıdır.
C) Y nin yükü 2– dir.
D) Z nin yükü X inkinden 2 eksik, Y ninkinden 2 fazladır.
E) X ve Z nin çekirdek yükleri farklıdır.
10. Kütle numarası
2a+5 Y
X
2a+3
2a+1 Z
a a+1 a+2 Nötron sayısı

n m
7. Elektron sayıları eşit olan X ve Y iyonları ile ilgili,
X, Y ve Z atomlarının kütle numarası ve nötron sayısı de-
I. Proton sayıları eşit ise n = m dir.
ğerleri grafikteki gibidir.
n
II. X nin proton sayısı daha büyük ise n > m dir.
Buna göre, bu atomlarla ilgili aşağıdaki yargılardan
III. m > n ise nötr halde X in elektron sayısı Y ninkinden
hangisi yanlıştır?
büyüktür.
A) X ve Y birbirinin izotopudur.
B) Y ve Z birbirinin izotonudur.
C) Z nin atom numarası Y ninkine eşittir.
D) Y nin nükleon sayısı en büyüktür.
E) X in atom numarası a+3 tür.
8. Aşağıda Dalton atom teorisine ait bazı bilgiler verilmiştir.
I. Elementler, atom adı verilen ve parçalanamayan tane-

23 16
ciklerden oluşmuştur. 11. 11
Xile 8Y atomlarının oluşturacağı kararlı X2O bileşi-
ğinin bir molekülündeki toplam proton, nötron ve
II. Bir elementin bütün atomları özdeş olup, kütleleri ve
elektron sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğru
hacimleri eşittir.
verilmiştir?
III. Bileşikler farklı türde atomların basit bir oranda birleş-
mesiyle oluşmuştur. Proton Nötron Elektron
A) 19 30 19
Bu bilgilerden hangileri günümüz atom teorisi ile
B) 19 21 19
uyuşmamaktadır?
C) 30 30 30
D) 30 32 30
E) 30 32 28
19
KİMYA KANUNLARI / 1
1. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin kütlece %70 i 5. X2S bileşiğinin kütlece % b si S elementi olduğuna gö-
Fe elementidir? re, X sembolü ile gösterilen elementin atom kütlesi
(Fe : 56, CI : 35, S : 32, O : 16) aşağıdaki işlemlerden hangisi ile bulunabilir?
(S : 32)
A) FeO B) Fe2O3 C) FeS
C) (100 – b) ⋅ 16
100 – b
D) FeCI2 E) FeCI3 A) 100 – b B)
b b ⋅ 32 b
b b
D) E)
(100 – b) ⋅ 32 (100 – b) ⋅ 16
2. Na2SO4 . 3H2O bileşiğinde oksijen (O) ile kükürt (S) 6. Eşit miktarda Mg ve S elementlerinin tam verimle tepki-
mesinden MgS oluşuyor.
⎛O⎞
arasındaki ⎜ ⎟ kütle oranı kaçtır? Buna göre, artan elementin kütlesinin oluşan bileşiğin
⎝S⎠
(S : 32 , O : 16) kütlesine oranı kaçtır?
(Mg : 24 , S : 32)
A) P B) g C) m D) ~ E) 7
A) U B) S C) T D) a E) Q
⎛X⎞ 3
7. Kütlece birleşme oranı ⎜ ⎟ olan bir bileşiği elde etmek
⎝Y ⎠ 4
için 1,5 gram X elementi ile 2,4 gram Y elementi tam
3. N, H ve S den oluşan bir bileşiğin yalnızca basit formü- verimle tepkimeye sokuluyor.
lünden, Buna göre, tepkime sonunda hangi elementten kaç
I. elementlerin kütlece yüzdesi, gram artar?
II. elementlerin molce birleşme oranı, Artan element Artan kütle (g)
III. 1 molünün içerdiği atom sayısı A) Y 1,2
niceliklerinden hangileri belirlenebilir? B) X 0,4

C) X 0,9
D) Y 0,6
E) Y 0,4
Reaksiyona giren maddelerden en az birinin tamamen
! bittiği tepkimeler tam verimle gerçekleşmiştir.
4. I. X ve Y elementlerinin atom kütleleri arasındaki oran

X 12 dir. 8. I. Cl2O
=
Y 7 II. Cl2O3
II. X ile Y elementlerinden oluşmuş bileşiğin kütlece III. Cl2O7
%28’i Y dir.
Aynı miktar klor kullanılarak hazırlanan yukarıdaki bi-
Buna göre, bileşiğin basit formülü aşağıdakilerden leşiklerin oksijence zenginlikleri arasındaki ilişki aşa-
hangisidir? ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) XY3 B) X3Y C) X2Y3 A) I > II > III B) III > II > I C) I = II = III
D) X3Y2 E) X3Y4 D) III > I > II E) III > I = II
20
9. I. NaClO3 , KClO4 13. X2Y3 bileşiğinin 3,8 gramı 2,4 gram Y içermektedir.
II. CuO , Cu2O 6,6 gram X2Y elde etmek için X ve Y elementlerinden
III. H3PO4 , K3PO4 en az kaçar gram alınmalıdır?
Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangileri arasında X(g) Y(g)

katlı oranlar yasası uygulanabilir?
A) 1,4 0,8
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II B) 0,7 0,4
D) I ve III E) II ve III C) 4,2 0,8
Aynı iki elementten türeyen, basit formülleri farklı bile- D) 4,2 2,4
! şik çiftleri arasında katlı oranlar yasası uygulanabilir. E) 2,1 1,2
14. Azot (N) (g) Kükürt (S) (g)

3,2
10. XY3 bileşiğinin kütlece % 40 ı X olduğuna göre, 2,8 2,4
X kütlece birleşme oranı

I.
Y
a tür. 1,4
0,8
⎛X⎞ 1 0,8 1,6 0,8 2,4 3,2

II. X ve Y atomlarının mol kütleleri oranı ⎜ ⎟ dir. Oksijen Oksijen
⎝Y ⎠ 2 (O) (g) (O) (g)
Grafik - I Grafik - II
III. XY2 bileşiğinin kütlece % 25 i Y dir.
Grafik - I azot elementinin, Grafik - II ise, kükürt elemen-
yargılarından hangileri doğrudur? tinin oksijen ile yaptıkları bileşiklerin kütle ilişkisini göster-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II mektedir.
D) I ve III E) I, II ve III Buna göre, I. ve II. bileşiklerin formülleri sırasıyla aşa-

ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
(N : 14 , S : 32 , O : 16)
A) N2O, SO2 B) NO2, SO2 C) N2O3, SO3
11. D) N2O, SO3 E) N2O5, SO2

X kütlesi (g)
I. bileşik
II. bileşik
0,9
15. 7 gram X elementi ile 4 gram Y elementinden en çok

11 gram X2Y bileşiği elde edilmektedir.
1,8 3,6 Bileşik kütlesi (g) Buna göre, 38 gram X2Y3 elde etmek için en az kaç
gram Y kullanılmalıdır?
Yukarıda iki ayrı X - Y bileşiğindeki X kütlelerine karşılık
bileşiklerin kütlesini gösteren grafik verilmiştir. A) 7 B) 12 C) 14 D) 24 E) 30
Buna göre, I. bileşikteki Y nin II. bileşikteki Y ye kat-

lı oranı kaçtır?
16. Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisinde eşit

A) 1 B) P C) Q D) a E) g kütlede X ile birleşen I. bileşikteki Y nin II. bileşikte-
ki Y ye oranı g
tür?
I II
A) X2Y XY2
12. Azot (N) elementinin oksijenle (O) birleşmesi sonucu
oluşan aşağıdaki bileşiklerden hangisinde kütlece ok- B) XY2 X2Y3
sijen yüzdesi en azdır?
C) X 2Y X2Y3
(N : 14, O : 16)
D) XY X 2Y4
A) NO B) NO2 C) N2O3
E) X2Y3 XY2
D) N2O5 E) N2O
21
1. Bir bileşiğin yalnızca basit formülü ve elementlerinin atom 5. XY4 bileşiğinde kütlece % 20 oranında Y bulunmaktadır.
kütleleri biliniyor.
Buna göre, eşit kütlede X ve Y , XY4 oluşturmak üze-
Buna göre, bu bileşik ile ilgili, re tepkimeye girdiğinde hangisinden % kaç artar?
I. elementlerin kütlece yüzde bileşimi, A) % 25 X B) % 25 Y C) % 75 X

II. 1 molekülündeki atom sayısı, D) % 75 Y E) % 50 Y
III. hacmi
niceliklerinden hangileri bulunabilir?

6. X ve Y elementlerinin oluşturduğu XY2 bileşiğinin küt-
Bileşikteki elementlerin sayıca birleşme oranını
! gösteren formüllere basit ya da kaba formül denir.

lece b i X tir.
Buna göre, X3Y bileşiğinde kütlece % kaç oranında

Y bulunur?
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
2. AB2 bileşiğinin molekül kütlesi 62 ve A nın B ile

12
kütlece birleşme oranı ise, A ve B nin atom
19
kütleleri toplamı kaçtır? 7. X ve Y elementlerinin Mol sayısı-Kütle ilişkisi aşağıdaki
grafikte gösterilmiştir.
A) 31 B) 40 C) 43 D) 46 E) 48
Kütle X
2m
Y
m
3. 50 gram A ile 50 gram B nin tam verimle tepkimesinden
90 gram bileşik oluşuyor ve 10 gram madde artıyor.
n 2n Mol sayısı
Buna göre,
Buna göre, bu elementlerin oluşturduğu XY3 bileşi-
I. Tepkimede kütle korunmuştur. ğinde kütlece % kaç oranında X vardır?
⎛A⎞ 4
II. A ile B nin kütlece birleşme oranı ⎜ ⎟ tir.
⎝B ⎠ 5 A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
III. Oluşan bileşiğin formülü AB dir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

8. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikteki X ve Y
miktarları aşağıdaki gibidir.
Bileşik X Y
4. X ve Y elementlerinden, X in atom ağırlığı, Y ninkinin 2 I 2,4 3,2

katıdır. II 3 8
Buna göre, 2 gram X ve 3 gram Y alınarak hazırla- I. bileşiğin formülü XY olduğuna göre II. bileşiğin for-
nan 5 gram bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangi- mülü aşağıdakilerden hangisidir?
sidir?
A) X2Y B) XY2 C) XY3
A) XY B) X3Y C) X2Y
D) X2Y3 E) XY4
D) X2Y3 E) XY3
22
9. Kurşun ve oksijenden oluşan iki bileşikte eşit kütlede kur- 12. Karbon (C) ve Hidrojen (H) elementleri arasında oluşan bir
şun ile birleşen I. bileşikteki oksijenin II. bileşikteki oksi- bileşiğin kütlece %75 i karbondur.
jene kütlece oranı m
dür.
Buna göre, bu bileşik ile ilgili çizilen aşağıdaki grafik-
Buna göre, bileşiklerin formülleri aşağıdakilerden lerden hangisi doğrudur?
hangileri olabilir? (C : 12 , H : 1)
I II A) Bileşiğin kütlesi B) Karbonun

(gram) kütlesi (gram)
A) PbO PbO2
20 24
B) PbO2 Pb2O3
C) PbO Pb2O3 16 6
D) Pb2O3 PbO2
4 5 Hidrojenin 1 4 Hidrojenin
E) Pb2O3 PbO kütlesi (gram) kütlesi (gram)
C) Bileşiğin kütlesi D) Karbonun kütlesi

(gram) (gram)
10. XY nin kütlesi (gram) 2,2 7,2
1,1 2,4
2,1
0,7 0,9 1,8 Karbonun 0,6 1,8 Hidrojenin

kütlesi (gram) kütlesi (gram)
0,4 1,2 E) Karbonun kütlesi

Y kütlesi (gram)
(gram)
2,4
Y elementinin kütlesinin XY bileşiğinin kütlesine bağlı
olarak değişimini gösteren grafik yukarıda verilmiştir. 1,2
Buna göre,
2,5 5 Hidrojenin
⎛X⎞ 3 kütlesi (gram)
I. Elementlerin kütlece birleşme oranı ⎜ ⎟ tür.
⎝Y ⎠ 4
II. X ve Y elementlerinden eşit kütlede alınıp tam verim-
le XY bileşiği elde edilirken Y den artma olur.
III. 14 gram XY bileşiği elde edilirken 6 gram X kullanılır. 13. X taneciği sayısı
yargılarından hangileri doğrudur? 2. bileşik
0,50
D) II ve III E) I, II ve III 0,25 1. bileşik
0,50 0,75 Y taneciği sayısı
11. C2H4 ve C3H8 bileşikleri için aşağıdakilerden hangisi X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşiğin içerdikle-
doğrudur? ri X ve Y nin tanecik sayıları grafikteki gibidir.
(C : 12 , H : 1)
Buna göre,
⎛C⎞
A) C2H4 bileşiğinde kütlece ⎜ ⎟ oranı 12 dir. I. 1. bileşiğin kaba formülü XY3 ve 2. bileşiğin kaba for-
⎝H⎠
mülü XY dir.
⎛X⎞
B) H ler arasındaki katlı oran P dir. II. Her iki bileşikte kütlece birleşme oranı ⎜ ⎟ aynıdır.
⎝Y ⎠
⎛C⎞ III. Eşit miktarda X ile birleşen 1. bileşikteki Y nin 2.

C) İkisinde de kütlece ⎜ ⎟ oranı aynıdır.
⎝H⎠ bileşikteki Y ye oranı 3 tür.
D) İkisinin de kaba formülleri aynıdır. yargılarından hangileri doğrudur?
E) C ler arasındaki katlı oran m tür. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

23
1. Kükürdün kütlesi (g) 4. Y nin kütlesi (g) Grafikte X ve Y den
oluşan iki ayrı bileşikte X
48 1
ve Y nin kütlece birleş-
16
32 2 me oranları verilmiştir.
12
12
18 48 7 X in kütlesi (g)
Oksijenin
kütlesi (g) 1. bileşiğin formülü XY2 olduğuna göre,
Kükürt (S) ve oksijen (O) elementlerinin oluşturduğu bile-
I. 2. bileşiğin formülü X2Y3 tür.
şikle ilgili kütle değişim grafiği yukarıda verilmiştir.
II. Eşit miktarda X ile birleşen 1. bileşikteki Y nin 2. de-
Buna göre,
kine oranı tür. m
I. Bileşiğin formülü SO3 tür. III. 1. bileşiğin içerdiği kütlece Y yüzdesi, 2. ninkinden
II. Oluşan bileşik 80 gramdır. büyüktür.
III. Tepkime sonrası ortamda SO3 bileşiği ve oksijen ele- yargılarından hangileri doğrudur?
menti vardır.
(S : 32 , O : 16)
D) II ve III E) I, II ve III 5. X in kütlesi (g) X ve Y elementleri
II arasında 3 tür bileşik
14
I oluşmaktadır. Bu bile-
III şiklerde X ve Y nin
7
kütlece birleşme oran-
2. X elementinin oksijenle oluşturduğu bileşiklerden I. sinde ları grafikte verilmiştir.
2 3 5 Y in kütlesi (g)
⎛X⎞ 7
X in oksijenle kütlece birleşme oranı ⎜ ⎟ dır. II. sinde
⎝ O ⎠ 16 II. bileşiğin formülü X4Y5 olduğuna göre, I. ve III. bi-
leşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir?
⎛X⎞ 7
ise, X in oksijenle kütlece birleşme oranı ⎜ ⎟ dir. I III
⎝ O ⎠ 12
A) XY X3Y2
Buna göre, I. ve II. bileşiklerin formülü aşağıdakiler-
den hangisi olabilir? B) XY2 X2Y
C) X2Y X2Y3
I II
D) XY X2Y3
A) XO XO2
E) XY XY3
B) XO2 X2O3
C) X 2O X2O3
D) XO2 X2O 6. C2HX ve CYH6 bileşikleri arasında katlı oranlar yasası uy-
E) X2O3 XO2 gulanamıyor.
Buna göre, x ve y nin sayısal değerleri için,
x y
3. I. NO2 – CO2 I. 2 6
II. HClO – HClO4 II. 4 3
III. CH4 – C2H2
III. 6 3
Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangilerine katlı
verilerinden hangileri doğru olabilir?
oranlar kanunu uygulanamaz?
D) I ve II E) I ve III
24
7. • 4 gram X ile 1,6 gram Y nin birleşerek 5,6 gram 10. SO3 ve SO2 bileşikleri için;
XY bileşiğini oluşturuyor.
I. kükürt ve oksijen elementleri arasındaki sabit oran,
• 56 gram XY bileşiğinde 16 gram Y bulunmakta-
II. içerdikleri kütlece kükürt yüzdesi,
dır.
III. 1 moleküllerinin kütlesi
Buna göre yukarıda verilen bilgilerden,
niceliklerinden hangileri farklıdır?
I. katlı oranlar,
(S : 32 , O : 16)
II. kütlenin korunumu,
III. sabit oranlar
kanunlarından hangileri çıkarılamaz?

Fiziksel ve kimyasal değişimlerde toplam kütle
! korunur.
11. Bir kaptaki bir miktar Y üzerine yeteri kadar X eklenerek

tam verimle XY2 bileşiği oluşturuluyor.
Buna göre, kaptaki Y kütlesinin, oluşan XY2 kütlesi-

8. Kimya kanunu Bilim adamı ne bağlı değişimini gösteren grafik aşağıdakilerden
hangidir?
I. Kütlenin korunumu kanunu a. Dalton
A) Y B) Y
II. Sabit oranlar kanunu b. Gay - Lussac
III. Katlı oranlar kanunu c. Lavoisier
IV. Birleşen hacim oranları d. Proust
XY2 XY2
Yukarıda verilen kimya kanunları ile kanunu deneysel
olarak ispatlayan bilim adamlarına ait doğru eşleştir- C) Y D) Y
me aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ia, IIb, IIIc, IVd B) Ib, IIa, IIIc, IVd

C) Ib, IIa, IIId, IVc D) Ic, IId, IIIa, IVb XY2 XY2
E) Ic, IIb, IIId, IVa E) Y
XY2
9. Dalton n tane bölünmez atomun tepkimesinden asla n’den

fazla tanecik meydana gelmeyeceğini öne sürmüştür. Avo-
gadro ise bazı elementlerin taneciklerinin çok atomlu mo-
leküller şeklinde olması gerektiğini açıklamış ve aynı sı-
caklık ve basınçta, farklı gazların eşit sayıdaki molekülle-
rinin eşit hacim kapladığını ortaya koymuştur.
Buna göre; aşağıda verilen tepkimelerden hangisi her

iki bilim adamının da görüşlerini destekler?
12. 9 gram X ile 1 gram Y artansız birleşerek X3Y4 bileşi-
A) N2 + O2 ⎯→ 2NO ğini oluşturuyorlar.
B) N2 + 3H2 ⎯→ 2NH3 Buna göre, X in atom ağırlığının, Y ninkine oranı ne-
C) 2N2 + 5O2 ⎯→ 2N2O5 dir?
D) 2N2 + O2 ⎯→ 2N2O 27
E) N2 + 2O2 ⎯→ 2NO2
A) 3 B) 9 C) g D) 12 E)
4
25
BİRLİKTE ÇÖZELİM
Çözüm : Maddenin S›n›fland›r›lmas› / 1 Çözüm : Maddenin Özellikleri Test 1 / 2
Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki grafik çizilebilir. Sabit sıcaklıkta saf katı ve sıvı maddelerin kütlesi artarsa
hacmi de artar, özkütlesi (yoğunluk) değişmez. Gazların
Sıcaklık (°C)
hacmi, bulundukları kabın hacmine eşittir. Hacmi sabit
olan gazın kütlesi arttığında özkütlesi de artar.
18 Sıvı
Katı-Sıvı A B C D E
15
10 Katı
0 5 10 15 Zaman (dk)
Arı maddelerin hal değişimleri sırasında sıcaklık sabit ka-

lır. X arı maddedir ve erime noktası 15 °C dir. 15. dakika-
da sıvı haldedir ve homojendir.
Çözüm : Maddenin Özellikleri Test 1 / 5
Saf katı ve sıvı maddelerin özkütlesi türüne ve sıcaklığa
A B C D E
bağlıdır. Her iki kapta oluşan X sıvısının özkütlesi aynıdır.
Kütle arttıkça hal değişimi için gereken ısı miktarı ve mad-
denin hacmi artar. 2. kaptaki X in kütlesi 1. kaptaki X in iki
katı olduğundan oluşan sıvının hacmi ve aldığı ısı mikta-
rı 1. kaptakinin iki katıdır.
A B C D E
Çözüm : Maddenin S›n›fland›r›lmas› / 10

Bir madde homojen ise element, bileşik ya da çözelti ola-
bilir. X sıvısı kaynarken sıcaklığı arttığından çözeltidir.
Aynı cins molekül içeren maddeler element (ametal) ya

da bileşiktir. Y farklı cins atom, aynı cins molekül içerdi-
ğinden bileşiktir. Y saftır, elektroliz ile bileşenlerine ayrıla-
Çözüm : Atomun Yap›s› Test 1 / 5
bilir ve kaynama sıcaklığı sabittir. a
X iyonu 2 elektron verdiğinde nötr oluyorsa a + 2 = 0,
b
a = –2 dir. Y iyonu 2 elektron aldığında nötr oluyorsa
X farklı cins atom ve moleküller içerebilir, bileşenlerinin
b – 2 = 0, b = 2+ dır.
özelliklerini gösterir.
a b
A B C D E Buna göre X iyonu anyon, Y iyonu katyondur. Ancak
sadece iyon yükleri bilindiğinden proton sayıları ile ilgili
yorum yapılamaz.
A B C D E
Çözüm : Maddenin S›n›fland›r›lmas› / 13 Çözüm : Atomun Yap›s› Test 2 / 5

Karıştırılan maddeler birbirleri içerisinde çözünmediklerine gö-
Kütle numarası, nötron sayısı ve elektron sayısı verilen
re heterojen karışım oluşur. X ve Y den oluşan karışım emül-
siyon olduğuna göre X ve Y sıvı haldedir. Katı - sıvı heterojen taneciklerin proton sayıları ve yükleri bulunabilir. Verilen-
m
karışımlara süspansiyon denir. Y – Z karışımındaki Y sıvı ol- lere göre X ve Y nin proton sayıları eşit, X nötr ve Y an-
duğundan Z katı haldedir. yondur. I. ve II. öncüller doğrudur.
A B C D E A B D E
26
Çözüm : Atom ve Yap›s› Test 2 / 9 Çözüm : Kimya Kanunlar› 3 / 2
X2O bileşiğinin nükleon sayısının iki örnekte farklı olması- Soruda verilen kütlece birleşme oranlarını kullanarak
nın nedeni X in izotoplarının bulunmasıdır. İzotopların bileşiklerde Oksijen(O) elementleri arasındaki katlı oran
proton sayıları aynı olduğuna göre, 2.örneğin nükleon sa- bulunabilir.
yısının fazla olması 2. örnekteki X in nötron sayısının bü- 1. bileşik 7 gram X 16 gram O
yük olduğunu gösterir. Her iki örnekte eşit sayıda X ve O 2. bileşik 7 gram X 12 gram O
atomu olduğundan örneklerdeki toplam proton ve nötron 16 4
Oksijenler arasındaki katlı oran = tür.
sayıları eşittir. 12 3
A B C D E Seçeneklerde verilen bileşikler yapılarındaki X elementi
sayısı eşit olacak şekilde genişletilir. Hangi bileşik çifti için
4
oksijen elementleri arasındaki oran bulunursa cevap
3
o olacaktır.
I II Oksijenler arasındaki oran
Çözüm : Kimya Kanunlar› 1 / 5
1
Kütlece % b S elementi içeren bileşiğin yapısındaki X XO XO2
2
kütlesini bulalım.
X2O4 X 2O 4
b gram S (100 – b) gram X
1
32 grram S ? X 2O X2O3
3
32 ⋅ (100 – b)
?= gram X 4
b X2O4 X 2O3
3
Bulunan bu değer 2 mol X in kütlesidir. X in mol kütlesi 3
X2O3 X 2O4
16 ⋅ (100 − b) 4
olacaktır.
b A B C D E
A B C D E
Çözüm : Kimya Kanunlar› Test 1 / 13

X2Y3 bileşiğinin 3,8 gramı 2,4 gram Y içeriyorsa 1,4 gram
X içerir. Bu bileşikteki kütlece birleşme oranlarından atom
ağırlıklarının oranını bulalım.
2X 1, 4 X 7
3Y
=
2, 4
⇒
Y
=
8
Çözüm : Kimya Kanunlar› 3 / 6
Aynı iki element arasında, basit formülleri farklı bileşik çift-
X2Y bileşiğinin kütlece birleşme oranını bulabilmek için
leri arasında katlı oranlar yasası uygulanabilir. Soruda C ve
atom ağırlıkları oranını yerine koyalım.
H elementlerinden türeyen bileşiklerde katlı oranlar yasası
2X mX 7 mX
= 2⋅ = uygulanamadığına göre bileşiklerin basit formülleri aynı
Y mY 8 mY
demektir. X ve Y değerlerini yerine yazarak bileşiklerin
mX 7 basit formüllerini inceleyelim.
= olarak bulunur.
mY 4
Molekül Formülü Basit Formül
Buna göre 11 gram bileşikte 7 gram X, 4 gram Y vardır.
1. bileşik 2. bileşik 1. bileşik 2. bileşik
6,6 gram bileşikteki X ve Y kütleleri için aşağıdaki orantı
kurulur. I. C 2H 2 C 6H 6 CH CH
x 0,6 II. C2H 4 C 3H 6 CH2 CH2
mX 7 4,2
=
mY 4 2,4 III. C2H6 C 3H 6 CH3 CH2
x 0,6
11 gram 6,6 gram Görüldüğü gibi I ve II de bileşiklerin basit formülleri aynı
bileşik bileşik olarak bulunuyor.
A B C D E A B C D E
27
DÖRT KÖŞE
1. 3. Molekül formülleri NxOy ile NaOb olan gazların basit for-
mülleri aynıdır. NxOy gazının aynı koşullardaki yoğunlu-
X sıvısı
ğu NaOb ninkine göre daha küçüktür.
X katısı Buna göre,
Yukarıdaki şekilde sıvısı içerisinde dengede bulunan X I. a > x tir.
katısı verilmiştir. X katısı tamamen eriyene kadar sistem
II. a + b > x + y dir.
ısıtılıyor.
III. Her iki gazdan da eşit kütlede alındığında aynı koşul-
Sıcaklık Yoğunluk Hacim larda NxOy gazının hacmi, NaOb ninkinden daha bü-
2t yüktür.
d V
t yargılarından hangileri doğrudur?
Zaman Zaman Zaman A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

I II III
Buna göre X sıvısı için çizilen, yukarıdaki grafiklerden

hangileri doğrudur?
2. Birbirinin izotopu olan X ve Y taneciklerinden, 4. X ve Y elementlerinden oluşan bileşiklerin formülleri ve bi-

nötron leşiklerdeki elementlerin kütlece birleşme oranları aşağı-
– X in oranı Y ninkinden, daki tabloda verilmiştir.
proton
elektron Bileşikteki elementlerin kütlece
– Y nin oranı X inkinden
proton Bileşiğin formülü birleşme oranı (X/Y)
büyüktür. XY Ñ
Buna göre, bu taneciklerle ilgili, X2Y3 a
I. X in nötron sayısı Y ninkinden büyüktür.
II. X yüksüz ise, Y anyondur.
b Å
Buna göre, tablodaki a ve b ne olmalıdır?
III. Y nin elektron sayısı proton sayısından fazladır.
a b
7
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) X 2Y
12
D) I ve III E) II ve III 7
B) X2Y5
24
7
C) X 2Y3
12
7
D) X 2Y
6
7
E) XY2
6
28
02
bileşikler
bileflikler
periyodik sistem
kimyasal ba¤ kavram› ve bileflik oluflumu
iyonik bileflikler
kovalent bileflikler
organik bileflikler
29
PERİYODİK SİSTEM
1. Halojenlerle ilgili olarak; 4. Y
X
I. Son katmanlarında 7 elektron vardır. Z
II. Ametaller ile bileşik oluştururlar. K
III. Tabiatta katı, sıvı ve gaz halinde bulunurlar.

Periyodik sistemde yerleri belirtilen elementlerle ilgili
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) X ve Y nin değerlik elektron sayıları aynıdır.
B) X, K ve Z metaldir.
C) Y soygazdır.
D) K ve Z bileşik oluşturabilir.
E) X elektriği iletir.
2. +1 yüklü iyonunun 18 elektronu olan X elementi nötr

halde iken;
5. Aşağıda periyot ve grup numaraları verilen elementlerin
I. 4. periyotta bulunur.
karşılarına atom numaraları yazılmıştır.
II. Alkali metaldir.
Buna göre, hangisinde verilen elementin atom numa-
III. Çekirdek yükü elektron sayısına eşittir.
rası yanlıştır?
Elementin periyodik Atom
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III sistemdeki yeri numarası
D) II ve III E) I, II ve III A) 2. periyot 3A grubu 5
B) 2. periyot 7A grubu 9
C) 3. periyot 8A grubu 18
D) 4. periyot 2A grubu 20
E) 4. periyot 3A grubu 21
3. Z
Y
X
6.
Yukarıda periyodik sistemin bir kesiti verilmiştir.
Birbirlerine göre konumları belirtilen X, Y ve Z ele- X Y Z

mentleri ile ilgili,
I. X, 1A grubunda ise Z ametaldir.

Yukarıda X, Y ve Z bölgelerine ayrılan periyodik sis-
II. Z, 3A grubunda ise X ve Y metaldir.
tem ile ilgili;
III. Y, 2A grubunda ise Z 3A grubundadır.
I. X bölgesinde yalnız metaller bulunur.
II. Z bölgesinde metaller, ametal ve soygazlar bulunur.
III. Y bölgesindeki elementlerin tamamı oda koşullarında
D) I ve II E) II ve III katı halde bulunur.
2. ve 3. periyotta 3A grubundan önce 2A grubu, 4. pe- yargılarından hangileri doğrudur?
! riyottan itibaren ise 2B grubu gelir.

30
7. Periyodik sistemin 2A ve 7A grubu elementleri ile ilgili, 10.
III
I. Atom numaraları artarken değerlik elektron sayıları I
artar. II
II. Atom numaraları arttıkça atomik çapları artar.
III. Doğada moleküler halde bulunurlar.
yargılarından hangileri ortaktır?
Yukarıdaki periyodik sistemde I, II ve III ile gösterilen ele-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III mentlerden biri X, biri Y, diğeri de Z dir.
D) I ve II E) II ve III Bu elementlerin atom numaraları arasında X > Z > Y
ilişkisi olduğuna göre, I, II ve III aşağıdakilerin hangi-
sinde doğru olarak verilmiştir?
I II III
A) X Y Z
B) Y Z X
8. Periyodik sistemin A gruplarında bulunan X ve Y element- C) Z X Y
lerinden Y nin atom numarası daha büyüktür. D) X Z Y
Buna göre, bu elementlerle ilgili, E) Y X Z
I. Aynı periyotta bulunuyorlarsa Y daha sağdadır.

II. Aynı grupta bulunuyorlarsa X daha yukarıdadır.
III. X in değerlik elektron sayısı daha büyük ise periyotla-
rı farklıdır. 11. X, Y, Z elementlerinden X 1A grubu elementidir.
a a+1 a+2
Buna göre, aşağıdakilerin hangisi kesinlikle yanlıştır?
A) Y bir soygazdır.
B) Z bir alkali metaldir.
C) Y bir toprak alkali metaldir.
D) Z bir geçiş metalidir.
E) Z bir halojendir.
9.
Element Proton sayısı Kütle numarası Nötron sayyısı
X 17 18
Y 37
Z 9 10
T 20 12.
X Y
X, Y, Z ve T elementlerinin atomlarına ait bazı bilgiler yu- Z
karıdaki tabloda gösterilmiştir.
X, Y, Z elementlerinin periyodik sistemdeki konumları şe-
– X ve Y birbirinin izotopu kilde görüldüğü gibidir.
– Z ve T birbirinin izotonu Buna göre, X, Y ve Z ile ilgili,
olduğuna göre, nötr X, Y ve Z elementlerinin kimyasal
I. X alkali metalse Y toprak alkali metaldir.
özellikleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
II. X ve Y nin temel enerji seviyesi sayıları aynıdır.
Elementler Kimyasal özellikleri
III. X ve Z nin kimyasal özellikleri benzerdir.
A) X ve Y Aynı
B) Y ve Z Benzer
C) Z ve T Aynı
D) Y ve T Farklı
E) X ve Z Benzer
31
KİMYASAL BAĞ KAVRAMI ve BİLEŞİK OLUŞUMU
1. Çeşitli bilim insanlarının kimyasal bağ ile ilgili aşağıda 5.
verilen görüşlerinden hangisi yanlıştır?
Bilim insanı Görüşü
A) Empedokles Ögeleri (ateş, su, toprak, hava) Na CI

biraraya getiren neden çekme ve
itmedir.
B) Demokritus Kancaları olan atomlar birbirine
dolanarak atom kümelerini
oluşturur. Mg O
C) Aristo Atomların konumu ve düzeni Yukarıda iki farklı bileşiğin oluşumu sembolize edilmiştir.
değişince farklı maddeler oluşur.
Buna göre, oluşan bileşikler için
D) Dalton Her atom ısı atmosferiyle çevrilidir
ve birbirine benzeyen atomlar I. elektrostatik çekim kuvvetiyle oluşma,
birbirini iter. II. elektron ortaklaşması ile gerçekleşme,
E) Avogadro Atomlar çengellerle birbirine III. aynı anyon ve katyon yüküne sahip olma
tutunarak maddeyi oluşturur.
özelliklerinden hangileri ortaktır?
2. Kimyasal bağ ile ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) Atomlar arası bağlar, moleküller arası bağlardan daha D) II ve III E) I, II ve III
sağlamdır.
B) Maddelerin farklı fiziksel hallerde bulunmasının nede- 6. X, 16Y, 19Z nin en kararlı bileşiklerinde alacağı değerlik-
11
ni moleküller arası çekim kuvvetleridir. ler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
C) Soygazlar oktetini tamamladığından bağ yapma eği-
X Y Z
limleri yoktur.
A) 1– 2+ 1–
D) Suda atomlar arası bağı koparmak için verilen ısı, gaz
B) 1+ 2– 1+
haline geçirmek için verilen ısıdan daha azdır.
C) 2+ 1– 1+
E) Son katman elektron düzenleri soygazdan farklı olan
atomlar bağ yapma eğilimindedir. D) 1– 1+ 2–
E) 1+ 2– 1–
3. Aşağıda bazı atomların bağ yaparken hangi kurala uyduk-
ları belirtilmiştir.
Buna göre, verilenlerden hangisi hatalıdır?

7. Azot (N) elementinin oksijenle oluşturduğu aşağıdaki
Atom Oktet / Dublet bileşiklerden hangisinde azotun değerliği en büyük-
A) Li Dublet tür?
3
B) F Oktet (8O)
9
C) Ne Dublet A) NO B) NO2 C) N2O
10
D) Mg Oktet D) N2O3 E) N2O5
12
E) 17
CI Oktet
4. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinde hidrojenin değerli- 8. I. K4[Fe(CN)6]

ği diğer dördünden farklıdır? II. K3[Fe(CN)6]
(C : 4A , O ve S : 6A , N : 5A , Ca : 2A , H : 1A grubun- III. FeO
dadır.)
Yukarıdaki bileşiklerde demir metallerinin değerlikleri-
A) H2CO3 B) NH3 C) CaH2 nin karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru
D) H2O E) H2S olarak verilmiştir?
Hidrojen metal hidrürlerinde 1–, diğer bileşiklerinde A) I = III > II B) I > II = III C) II > I = III
! 1+ değerlik alır. D) II > I > III E) I = II = III
32
9. Aşağıdaki bileşiklerde azotun (N) aldığı değerlikler karşıla- 13. X elementi K, L ve M bileşiklerinin yapısında bulunmakta-
rına yazılmıştır. dır.
Bileşik Değerlik Bu bileşiklerdeki X in değerlikleri sırasıyla 2–, 4+, 6+

I. HNO3 5+ olduğuna göre, K, L ve M bileşikleri aşağıdakilerden
hangileri olabilir?
II. NO2 2+ (Mg : 2A , Na : 1A , O : 6A grubu elementidir.)
III. NH3 3+
K L M
Buna göre, tablodaki bileşiklerde azotun aldığı değer- A) MgX XO3 Na2XO4
lik hangilerinde hatalı verilmiştir?
B) Na2XO4 MgX XO3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) MgX XO2 Na2XO4
D) II ve III E) I, II ve III D) XO2 MgX XO3
E) XO3 XO2 Na2XO4
10. Aşağıdaki olayların hangisinde yeni bir bileşik oluşu-

mu söz konusu değildir?
A) Demirin paslanması 14. CO2 ve MgCO3 bileşikleri ile ilgili, aşağıdakilerden

hangisi doğrudur?
B) Kömürün yanması 12 16 24
( 6C , 8O , 12Mg)
C) Sodyum elementinin suda çözünmesi
A) Karbon atomlarının yükseltgenme basamakları eşittir.
D) Şekerin suda çözünmesi
B) Oksijen atomlarının yükseltgenme basamakları farklı-
E) Gümüşün oksitlenmesi
dır.
C) Toplam atom sayıları eşittir.
D) Mg atomu 4A grubu elementidir.
E) MgCO3, CO2 nin kimyasal özelliklerine sahiptir.
11. K2SO4 ve Na3PO4 bileşiklerindeki S ve P elementleri-
nin değerlikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru ola-
rak verilmiştir?
S P
A) 6+ 2+
2–
B) 6+ 5+
15. I. C2O4
II. CH4
C) 6+ 4+
III. H2CO3
D) 4+ 2+
Yukarıdaki anyon ve bileşiklerdeki C atomlarının de-
E) 3+ 2+
ğerliklerinin karşılaştırılması aşağıdakilerden hangi-
sinde doğru verilmiştir?
A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III

D) II > III > I E) III > I > II
12. X bileşiğinin molekül formülü bilinmektedir.
Bileşiği oluşturan elementlerin atom kütleleri de veril-
diğine göre bileşikle ilgili,
I. fiziksel hali,
16. I. HBr
II. bileşenlerinin kütlece birleşme oranları,
II. HBrO3
III. yapısındaki elementlerin cinsi –
III. BrO
değerlerinden hangileri bilinemez?
Yukarıdaki anyon ve bileşiklerde bulunan Br atomla-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II rının yükseltgenme basamaklarının toplamı kaçtır?
D) II ve III E) I, II ve III A) +3 B) +5 C) +6 D) +7 E) +8
33
İYONİK BİLEŞİKLER / 1
1. X : Geçiş metali 6. X periyodik sistemin 3. periyot 2A grubundadır. X elemen-
Y : 2. periyot 6A grubu elementi ti aynı periyotta bulunan Y elementi ile XY2 bileşiğini oluş-
turmaktadır.
Z : 1. periyot 1A grubu
T : 2A grubu elementi Buna göre,
Yukarıda verilen elementlerden hangi ikisi arasında I. Y nin atom numarası 17 dir.
elektron alışverişi sonucu bileşik oluşur? II. XY2 bileşiği katı halde elektriği iletir.
2+ 1–
A) Z - X B) Y - Z C) Y - Y III. XY2 nin sulu çözeltisinde X ve Y iyonları bulunur.
D) X - T E) Z - Z yargılarından hangileri doğrudur?

2. Y
Q
Z
X T
7. X ve Y elementlerinden oluşan bir bileşik suda çözündü-
1+ 2–
ğünde X ve Y iyonları oluşmaktadır.
Yukarıdaki periyodik sistemde yerleri belirtilen X, Y, Z, Buna göre,

T ve Q elementlerinden hangisi bileşiklerinde yalnızca
I. Oluşan çözelti elektriği iletir.
iyonik bağ oluşturmaktadır?
II. Bileşiğin formülü X2Y dir.
A) X B) Y C) Z D) T E) Q
III. Bileşik oluşurken Y nin verdiği elektronları X almıştır.
3. X : 2. periyot 7A grubu
Y : 3. periyot 3A grubu
Periyodik sistemdeki yerleri verilen elementler arasın-
da oluşan kararlı bileşiğin formülü aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir?
A) X2Y B) YX3 C) XY2

2+ 1–
8. Y ve Z , X soygazı ile izoelektroniktir.
D) X2Y3 E) X3Y2
Buna göre, Y ve Z arasında oluşan bileşiğin formülü
aşağıdakilerden hangisidir?
4. Aşağıdaki bileşik formüllerinin hangisi demir (II) oksit
bileşiğine aittir? A) YZ2 B) YZ C) Y2Z
A) Fe2O B) Fe2O3 C) Fe3O4 D) YZ3 E) Y2Z3
D) FeO2 E) FeO
–
5. X metali NO3 iyonu ile X(NO3)2 ve X(NO3)3 bileşiklerini
oluşturmaktadır.
9. Aşağıda adlandırmaları verilen bileşiklerden hangisi-
Buna göre, X metali ile ilgili, nin formülü yanlış yazılmıştır?
I. Geçiş metalidir. Adlandırma Bileşik formülü

II. Bileşiklerinde birden fazla pozitif değerlik alır. A) Demir (II) sülfat FeSO4
III. 11
Na elementi ile iyonik yapılı bileşik oluşturur. B) Potasyum okzalat K 2C 2O4
yargılarından hangileri doğrudur? C) Sodyum oksit Na2O
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Kalsiyum oksit CaO2
D) II ve III E) I, II ve III E) Magnezyum hidrür MgH2
34
10. 17
X ile 19Y elementlerinin oluşturduğu bileşik için aşa- 14. Kalay (IV) oksit bileşiğinin formülü aşağıdakilerden
ğıdakilerden hangisi yanlıştır? hangisidir?
A) Formülü YX dir. A) SnO4 B) Sn2O3 C) SnO

B) Suda iyonlarına ayrışarak çözünür. D) Sn2O E) SnO2
C) İyonik bağlıdır.
D) X katyon, Y anyon oluşturur.
E) X ve Y arasında elektriksel çekim gücü vardır. 15. X ve Y elementleri ile ilgili;
– X in atom numarası kendine en yakın halojeninkinden
3 fazladır.
11. Bileşik Adlandırma – Y toprak metalidir.
I. Mg3N2 Magnezyum nitrür bilgileri veriliyor.
II. CuSO4 Bakır (I) sülfat Buna göre, aşağıdakilerden hangisi X ve Y elementle-
– 2– –
III. KMnO4 Potasyum manganat rinin siyanür (CN ), sülfat (SO4 ) ve nitrat (NO3) kökleri
Yukarıdaki bileşiklerden hangilerinin adlandırılması ile oluşturacağı bileşiklerden birinin formülü olamaz?
yanlış olarak verilmiştir? A) XCN B) X(NO3)2 C) Y2(SO4)3
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) XSO4 E) Y(NO3)3
16. Aşağıda formülleri verilen bileşiklerden hangisinin ad-
Geçiş metalinin isminden sonra parantez içinde Ro-
! men rakamıyla bileşikteki yükseltgenme basamağı be-

lirtilir.
landırılması hatalıdır?
Bileşik Adlandırma
A) CuO Bakır (II) oksit
B) Mg(HCO3)2 Magnezyum bikarbonat
12. XO2 bileşiği iyonik bağlıdır. C) (NH4)2S Amonyum sülfit

D) (NH4)2SO4 Amonyum sülfat
Buna göre, X elementi için,
E) MgSO4.12H2O Magnezyum sülfat dodekahidrat
I. Lewis yapısı X• şeklindedir.
II. Geçiş metalidir.
III. Isı ve elektriği iyi iletir.
17. Bakır (II) sülfat pentahidrat bileşiğinin formülü aşağı-
dakilerden hangisidir?
(8O)
A) CuSO4 B) CuSO4 . 5H2O
C) Cu2SO4 D) Cu2SO4. 5H2O
E) Cu(SO4)2 . 5H2O
13. Demir elementi bileşiklerinde 2+ ve 3+ yüklerini alabilir.

18. X ve Y elementlerinden bir bileşiğin oluşumunun Lewis
Buna göre, elektron - nokta gösterimi aşağıda verilmiştir.
I. Oksijenle Fe2O3 bileşiğini oluşturabilir. 2X + Y ⎯→ X+[ Y ]2– X+

II. FeS bileşiğinin adlandırılması “demir sülfür” şeklinde-
Buna göre;
dir.
III. FeO bileşiğindeki demirin yükseltgenme basamağı I. Oluşan bileşik iyonik yapılıdır.
2+ dır. II. Y, 6A grubu elementidir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. X atomu aktetini tamamlamıştır.
(8O)
35
İYONİK BİLEŞİKLER / 2
– 2– – 2– 3– 4. X ve Y elementleri XY2 bileşiğini oluştururken elektron sa-
1. 13
Al elementinin, MnO4 , CO3 , HCO3 , SO3 ve PO4
iyonları ile oluşturduğu aşağıdaki bileşik formüllerin- yılarının zamanla değişimi aşağıdaki grafiklerde verilmiştir.
den hangisi yanlıştır? Elektron sayısı Elektron sayısı
A) AlCO3 B) Al(MnO4)3 C) Al(HCO3)3

12 10
D) Al2(SO3)3 E) AlPO4
X Y
10 9
Bileşik oluşurken iyonların yükleri çaprazlanır.
! Buna göre,
Zaman Zaman
I. X metal, Y ametaldir.
2+ 1–
II. X ile Y iyonları eşit elektronludur.
III. XY2 bileşiği elektron alışverişi sonucu oluşmuştur.
2. 12
Mg elementinin,
–
I. NO3
2–
II. SO4
–
III. OH
anyonları ile oluşturduğu bileşiklerin birer molekülle-

rindeki atom sayıları aşağıdakilerin hangisinde doğru
karşılaştırılmıştır? n+
5. X ve Y elementlerinin oluşturduğu bir bileşikte X iyonla-
m–
A) I > II > III B) I > III > II C) I > II = III rının sayısı Y iyonlarınınkinin iki katıdır.
D) II = III > I E) II > III > I Buna göre,
I. Oluşan bileşiğin formülü X2Y dir.

II. m > n dir.
III. Bileşik oluşurken X elektron vermiştir.
3. X ve Y elementleri ile ilgili
• X elementi bileşiklerinde sadece 1+ değerlik almakta- D) II ve III E) I, II ve III
dır.
• Y elementi bileşiklerinde en düşük (3–), en yüksek
(5+) değerliklerini almaktadır.
bilgileri veriliyor.
Buna göre, X ve Y elementlerinin oluşturduğu bileşik-

le ilgili,
6. Sulu çözeltisine
I. Formülü X3Y dir.
verdiği iyonlar Bileşiğin formülü
II. İyonik yapılıdır.
1+
2–
I. X , CO3 X2CO3
III. Sulu çözeltisi elektriği iletir.
2+ 2–
II. Y , CO3 YCO3
3+ 2–
III. Z , CO3 Z3(CO3)2
D) II ve III E) I, II ve III Yukarıda sulu çözeltilerine verdikleri iyonları gösteri-
len bileşiklerden hangilerinin formülleri yanlıştır?
1A grubu metalleri bileşiklerinde yalnızca 1+, 5A gru-
! bu elementleri ise en düşük 3–, en yüksek 5+ değer-

liklerini alır.
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) II ve III
C) Yalnız III
36
7. Bir bileşik ile ilgili, 10. Aşağıda bazı elementler ve proton sayıları verilmiştir.
– Yapısındaki elementlerin elektron alışverişi sonucu Buna göre, hangi elementin oluşturduğu bileşik adlan-
oluşmuştur. dırılırken bileşikteki yükseltgenme basamağının belir-
– Yapısındaki katyon sayısının toplam iyon sayısına tilmesi gerekir?
oranı Q
tür.
Element Proton sayısı
A) X 6
Buna göre, bu bileşiğin formülü aşağıdakilerden han-
B) Y 11
gisi olabilir?
C) Z 15
(Mg: 2A, Al: 3A, S ve O: 6A, Cl: 7A grubu elementidir.)
D) T 17
A) SO2 B) AlCl3 C) SO3
E) Q 25
D) MgCl2 E) MgO
11. Aşağıda bazı iyonlar ve isimleri verilmiştir.

Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır?
İyon İyon adı

8. İyon sayısı A) N
3–
Nitrür
2–
B) S Sülfür
3a Ym– C)
–
NO2 Nitrat
2a Xn+ D) Cr2O7
2–
Dikromat
2–
E) C 2O4 Okzalat
Zaman
XmYn tuzunun sulu çözeltisindeki iyon sayısının zamanla

12.
değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. OH– SO2–
4 PO3–
4
a
Buna göre, XmYn tuzunun formülü aşağıdakilerden Na+ Na2SO4
hangisi olabilir? Zn 2+ b
Zn(OH)2
c
Zn3(PO4)2
A) Na3PO4 B) Al2(SO4)3 3+ d e
Fe Fe2(SO4)3 Fe3(PO4)3
C) MgCI2 D) K2SO4
Yukarıdaki tabloda satır ve sütunlardaki iyonların oluştur-
E) Ca3(PO4)2
duğu bileşikler harflerle belirtilmiştir.
Buna göre, hangi harfle belirtilen bileşiğin formülü

hatalıdır?
A) a B) b C) c D) d E) e
9. Son katmandaki
Element elektron sayısı
13. Aşağıda A gruplarında yer alan bazı element atomlarının
X 1
Lewis yapıları verilmiştir.
Y 2
Z 5
Atom Lewis yapısı
Yukarıda 3. periyottaki X, Y ve Z elementlerinin temel X X
A) 4
halde son katmanlarındaki elektron sayıları verilmiştir.
Buna göre, aşağıdaki bileşiklerden hangisi iyonik B) 8

Y Y
bağlı değildir?
C) Z Z
(8O) 11
A) X3Z B) Y3Z2 C) X2O D) T T

15
D) Z2O3 E) YO
E) Q Q
18
37
KOVALENT BİLEŞİKLER / 1
1. Aşağıda bazı moleküllerin Lewis yapıları gösterilmiş ve 5. Y
bağlayıcı elektronları yuvarlak içine alınmıştır. Y X Y Y X X Y
Y
Buna göre, hangisi için yapılan işaretleme yanlıştır?
1. 2.
Molekül Bağlayıcı elektronlar Yukarıda Lewis yapıları verilen 1. ve 2. moleküller için,
A) H2 H H I. polar ve apolar kovalent bağ içerme,
II. apolar molekül olma,
B) F2 F F III. ortaklaşmamış elektron çifti içermeme
C) HCI H CI
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) H O O D) II ve III E) I, II ve III
2 H H
H
E) CH H C H
4
H
2. Aşağıda bazı moleküller ve ortaklaşmamış elektron sayı-

ları verilmiştir.
Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır? 6. Bir molekül ile ilgili

(1H, 6C, 8O, 9F, 16S, 53Ι) – Ortaklaşmamış elektron çifti yoktur.
Ortaklaşmamış – Yapısında dublet kuralına uyan element bulundurur.
Molekül elektron sayısı – Apolar kovalent bağ içermez.
A) O2 8 bilgileri veriliyor.
B) Ι2 12
Buna göre, verilen özellikleri gösteren molekül aşağı-
C) HF 6 dakilerin hangisi olabilir?
D) H 2S 4 (1H, 6C, 9F, 16S)
E) CO2 10 A) H2 B) CH4 C) C2H2

D) F2 E) H2S
3. Aşağıdaki moleküllerin hangisinde ortaklaşmamış

elektron çifti yoktur?
(1H, 7N, 17CI, 35Br)
A) N2 B) H2 C) NH3 D) CI2 E) HBr
4. Y Y 7. Aşağıda bazı bileşik formülleri ve adlandırmaları verilmiş-

Y X X Y tir.
Yukarıda X2Y4 molekülünün Lewis yapısı verilmiştir. Buna göre, hangi bileşiğin adlandırması yanlıştır?
Buna göre, aşağıdakilerin hangisi yanlıştır? Bileşik Adlandırma
A) X, 4A grubu elementidir. A) N 2O5 Diazot pentaoksit
B) Y, 1A grubu elementidir. B) BCI3 Bor triklorür
C) Molekülde 1 tane ikili, 4 tane tekli bağ vardır. C) H 2S Dihidrojenkükürt
D) Apolar bir moleküldür. D) CCI4 Karbon tetraklorür
E) Ortaklaşa kullanılan elektron sayısı 4 tür. E) SO3 Kükürt trioksit
38
8. I. NO2 11. X ve 7Y atomlarının, H ile oluşturduğu XH3 ve YH3
13
II. BH3 molekülleri ile ilgili;
III. CΙ4 I. Molekül içi polar kovalent bağ içerirler.

IV. CI2O II. Apolar moleküllerdir.
Yukarıda bazı bileşiklerin formülleri verilmiştir. III. XH3 elektron alışverişi, YH3 elektron ortaklaşması ile
oluşur.
Buna göre, aşağıda ismi verilen bileşiklerden hangisi-
nin formülü yukarıda yer almamaktadır? yargılarından hangileri doğrudur?
(1H)
A) Karbon tetraiyodür
B) Bor trihidrür
C) Klor dioksit
D) Diklor monoksit
E) Azot dioksit
+ – 12. X, Y ve Z elementlerinin oluşturduğu XY2 ve YZ bileşikle-

9. Aşağıdaki moleküllerin hangisinde δ ve δ uçlar
rinden biri iyonik biri kovalent yapılıdır.
yanlış gösterilmiştir?
(1H, 7N, 8O, 9F, 15P, 17CI, 53Ι) Buna göre, bu elementlerle ilgili aşağıdakilerden
+ – hangisi doğrudur?
Molekül δ δ
A) Z metal ise X ametaldir.
A) HΙ H Ι
B) Üçü de ametaldir.
B) CO2 C O
C) Üçü de metaldir.
C) H 2O H O
D) XY2 iyonik yapılı ise Y metaldir.
D) PCI3 CI P
E) YZ iyonik yapılı ise Z ametaldir.
E) NF3 N F
Elektronun daha fazla çekildiği taraf kısmen negatif
! – +
(δ ), diğer taraf kısmen pozitif (δ ) olarak kabul edilir.
13. Aşağıda bazı moleküllerin Lewis yapıları verilmiştir.

Buna göre verilenlerden hangisi doğrudur?
10. 6
X, 8Y ve 1Z atomları arasında oluşan bazı bileşiklerin for- (N, P: 5A, O, S: 6A, CI, F: 7A, K: 1A grubu elementidir.)
mülleri ve moleküllerinin polar veya apolarlıkları aşağıda
Molekül Lewis Yapısı
verilmiştir.
A) PCI5 Cl Cl
P
Bileşik Polar / Apolar Cl Cl
Cl
A) XY Polar B) N2 N N
B) XY2 Apolar
C) SO2 O S O
C) X 2Z4 Apolar
D) CO2 O C O
D) Z 2Y Polar
E) XZ4 Polar E) KF K F
39
KOVALENT BİLEŞİKLER / 2
1. 5
X , 15Y , 9Z , 19K elementlerinden hangileri 1H ile 5. Oda koşullarında bulunan Na2CO3 bileşiğiyle ilgili,
oluşturdukları kararlı bileşiklerin moleküllerinde 3 ta-
I. İyonik bağ içermektedir.
ne bağ yapabilirler?
II. Kovalent bağ içermektedir.
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y
III. Yapısındaki Na atomu elektron ortaklaşması yapmış-
D) X ve Z E) Y ve K tır.
3A ve 5A grubu elementleri kararlı bileşiklerinde 3 yargılarından hangileri yanlıştır?
! bağ yaparlar. (6C, 8O,
A) Yalnız I
11
Na)
B) Yalnız III C) I ve II
2. H : 1A grubu elementi
6. Aşağıda bazı maddeler ve bu maddeler için öngörülen çö-
Cl : 7A grubu elementi
zücüler verilmiştir.
Yukarıda verilen elementlerin oluşturduğu HCl bileşi-
Buna göre, aşağıdaki maddelerden hangisi karşısında
ği ile ilgili,
verilen çözücüde çözünmez?
I. İyonik bağlıdır.
Madde Çözücü
II. Kovalent bağlıdır.
A) C6H12O6 (şeker) H 2O
III. Elektron alışverişi sonucu oluşur.
B) NaCl (yemek tuzu) H 2O
C) S8 (kükürt) H 2O
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) NH3 (amonyak) H 2O
D) I ve III E) II ve III E) I2 (iyot) CCl4
Polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler
3. Atom numarası 38 olan X elementinin oksijen (8O) ! apolar çözücülerde çözünür. H2O polar, CCl4 apolardır.
ile yapacağı kararlı bileşiğin formülü ve bu bileşiğin

atomları arasındaki bağ türü aşağıdakilerin hangisinde 7. Atom numarası 7 olan X elementi 8O elementi ile aşa-
doğru olarak verilmiştir? ğıdaki bileşiklerden hangisini oluşturamaz?
Bileşik Bağ türü A) XO B) X2O C) XO2

A) XO apolar kovalent D) X2O5 E) XO3
B) X 2O iyonik
C) XO2 polar kovalent 8. Aşağıda verilen moleküllerin hangisinin oluşumu sıra-
D) XO iyonik sında Lewis elektron nokta yapısı yanlış gösterilmiş-
tir?
E) X 2O polar kovalent
(H: 1A, N: 5A, O: 6A, F: 7A grubu elementidir.)
Molekül Lewis yapısı

A) H2 , H H
4. Metaller ametallerle iyonik yapılı bileşik oluştururlar. Aynı
cins ametal atomları arasında oluşan bağlar apolar kova- B) NH3 , H N H
lent, farklı cins ametal atomları arasında oluşan bağlar po- H
lar kovalenttir. C) H 2O , O
H H
Yukarıda verilen bilgilere göre, 7X, 8Y ve 20Z atomları-
D) O2 , O O
nın oluşturduğu aşağıdaki moleküllerden hangisi po-
lar kovalent bağlıdır? E) F2 , F F
Lewis elektron-nokta yapısı, elementin sembolünün et-
A) X2Y3
D) Z3X2
B) ZY
E) Y3
C) X2
! rafına değerlik elektron saysı kadar nokta konularak
yazılır.
40
9. 12
X, 8Y, 7Z elementleri arasında oluşan aşağıdaki bileşik- 12. X, 18Y, 16Z elementleri için aşağıdakilerden hangisi
12
lerin karşılarına atomlar arası bağ türleri yazılmıştır. doğrudur?
Buna göre, hangisinde verilen bilgi yanlıştır? A) X ile Z, XZ bileşiğini oluştururken X elektron verir.
Atomlar arası B) Y ile Z, ZY2 kovalent bağlı bileşiğini oluşturur.

Bileşik bağ türü C) Z elementi kendi atomları arasında bağ oluşturamaz.
A) XY İyonik D) Y ile Z, ZY2 bileşiğini oluştururken elektron ortaklaşma-
B) X 3Z2 İyonik sı olur.
C) ZY2 Kovalent E) X ile Y, XY iyonik bileşiğini oluşturur.
D) Z 2Y Kovalent
E) ZY İyonik
13. X ve Y elementleri XY2 bileşiğini oluşturmaktadır.

Buna göre,
I. X metal ise Y ametaldir.

10.
Oluşturacağı bağ türü II. X, (+2) yüklü ise; Y, (–1) yüklüdür.
X Y Z III. X ve Y ametal ise bileşik kovalent yapılıdır.
X Bileşik K İyonik yargılarından hangileri doğrudur?

yapmaz
Apolar A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Y İyonik L
kovalent
Z İyonik Polar M
kovalent
Tabloda X, Y ve Z elementlerinin birbirleriyle oluşturdukla-

rı bileşik ya da moleküllerin türleri verilmiştir. 14. – Genel olarak polar yapılı maddelerin kaynama nokta-
sı apolar yapılı olanlardan daha büyüktür.
Buna göre tabloda K, L ve M yerine aşağıdakilerden
– İyonik yapılı bileşiklerin kaynama noktası kovalent ya-
hangileri gelmelidir?
pılı olanlardan daha büyüktür.
K L M Yukarıda verilen bilgilere göre aynı şartlarda bulunan
A) İyonik İyonik Polar kovalent aşağıdaki maddelerden hangisinin kaynama noktası
B) Apolar kovalent İyonik İyonik en büyüktür?
(N: 5A, O: 6A, Na: 1A, Cl: 7A grubu elementidir.)
C) Polar kovalent Apolar kovalent İyonik
D) İyonik Polar kovalent Apolar kovalent A) N2 B) O2 C) NO D) NaCl E) NO2
E) Polar kovalent İyonik Apolar kovalent
15. CO2 ve CO molekülleri için,

I. CO molekülünde C atomunun bağ yapmamış değer-
lik elektronları vardır.
II. Her iki molekülde de molekül içi bağlar polar kova-
11. X ve Y elementleri ile ilgili, lenttir.
11 16
III. CO2 polar bir moleküldür.
I. Aralarında kovalent bağlı X2Y bileşiğini oluştururlar.
II. Aynı periyottadırlar.
(6C, 8O)
III. Aralarında oluşan bileşiğin Lewis yapısı
X Y X şeklindedir.
Elektronegatifliği farklı ametal atomları arasında ger-
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) II ve III
C) Yalnız III
! çekleşen bağlara polar kovalent bağlar denir.
41
ORGANİK BİLEŞİKLER
1. Organik bileşiklerle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlış- 5. H
tır?
X – C – OH
A) Temel elementleri karbondur. H
B) Genellikle iyonik bağlı bileşiklerdir. Yukarıda organik bir bileşiğin açık bağ yapısı verilmiştir.
C) Genellikle suda çözünmezler.
X Oluşan bileşiğin ismi
D) Reaksiyonlarına yüksek miktarda ısı eşlik eder.
I. H Metil alkol
E) Sayıları anorganik bileşiklerden fazladır.
II. CH3 Etanol
III. CH2OH Etandiol
2. CH4 ve CH3OH bileşikleri için, Buna göre, X yerine gelecek atom veya gruplara göre
– hidrokarbon olma, oluşacak bileşiğin ismi yukarıdakilerden hangilerinde
doğru verilmiştir?
– polar kovalent bağ içerme,
– suda çözünme A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
– benzende çözünme, D) II ve III E) I, II ve III
– hidrofil uç içerme
özelliklerinden kaç tanesi ortaktır?

6. Kapalı formülü C4H8 olan hidrokarbon bileşiği için
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
A) Bir tane ikili bağ içerebilir.

3. Aşağıdaki organik bileşik çiftlerinden hangisinin ge- B) Halkalı yapıda olabilir.
nel formülü aynıdır?
C) Bir alkin olabilir.
A) Etan – propan D) 8 tane polar kovalent bağ içerebilir.
B) Bütan – siklopropan E) 12 tane tekli bağ içerebilir.
C) Eten – etin
D) Metanol – metanoik asit
E) Gliserin – glikoz 7. Aşağıda 6C ve 1H elementlerinden oluşan bazı bileşikler-
deki bağların çizgilerle gösterimleri verilmiştir.
Buna göre, gösterimlerden hangisi yanlıştır?
4. C atomu sayısı Bileşik Bağ yapısı

H H
Z
3 A) C2H6 H–C–C–H
X Y H H
2
H
2 4 6 B) C3H4 H–C≡C –C–H

H atomu sayısı
H
Yukarıdaki grafikte C ve H atomlarından oluşan X, Y ve Z H H
bileşiklerinin 1 moleküllerindeki C ve H atomu sayıları ve-
H–C–C–H
rilmiştir. C) C4H8
H–C–C–H
Buna göre, aşağıdakilerin hangisi kesinlikle yanlıştır? H H
A) X ve Y doymamış hidrokarbonlardır. O
D) HCOOH
B) Z halkalı yapıdadır. H–C–O–H
C) Y ve Z nin genel formülleri aynıdır. H O
D) Z bir tane üçlü bağ içerir. E) NH2CH2COOH H – C – C – OH
E) X alkinlerin en küçük üyesidir. H NH2
42
8. Bir organik bileşik ile ilgili 12. Aşağıda isimleri verilen bileşiklerden hangisi
– CnH2n genel formülüne sahiptir. O
– Yapısında çift bağ içerir. – C – OH
fonksiyonel grubunu içerir?
Buna göre, özellikleri verilen bileşik aşağıdakilerin
A) Glikol B) Gliserin C) Glikoz
hangisi olamaz?
D) Metanoik asit E) Alanin
A) CH2CH2 B) CH3CHCH2
C) D) CH3CHCHCH3
E) CH3CH2CHCHCH3
13. X : Yalnızca tekli bağlar içerir.

Y : Tekli ve ikili bağlar içerir.
9. Aşağıda C ve H atomu sayıları verilen bileşiklerden
X ve Y organik bileşikleri için bazı bilgiler yukarıda veril-
hangisinin karşısındaki bağ sayısı yanlıştır?
miştir.
C atomu H atomu Bileşikteki
Buna göre, X ve Y bileşikleri aşağıdakilerin hangisinde
sayısı sayısı bağ sayısı
verilenler olamaz?
A) 2 4 6
X Y
B) 3 8 10
A) CH3OH C2H 4
C) 3 6 9
B) C4H10 CO2
D) 4 8 10
C) CH2OH HCOOH
E) 4 6 11 I
CH2OH
D) C2H6 CH3COOH
E) CH4 C 6H 6
10. Açık formülü
CH3
H3C – C – CH3
H
şeklinde olan bileşik için
14.
I. Genel formülü CnH2n dir. Bileşik Hidrofil uç Hidrofob uç
II. Bir sikloalkandır. X + +

III. Doymuş bir hidrokarbondur.
Y – +
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III Yukarıdaki tabloda X ve Y bileşiklerinden hidrofil ve hidro-

fob uç içerenler + ile, içermeyenler – ile gösterilmiştir.
Buna göre,
I. X molekülü polar, Y molekülü apolardır.

11. Genel formülleri Cx(H2O)y şeklinde olan organik bile- II. X in yapısında –OH, –COOH, –NH2 veya –SO3H gibi
şiklerle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır? gruplar bulunabilir.
A) Karbonhidrat türü bileşiklerdir. III. X bileşiği bir aminoasit, Y ise alkan olabilir.
B) Yapılarında hidroksil grubu içerirler. yargılarından hangileri doğrudur?

C) Hepsi suda iyi çözünür. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) En çok bilinenleri glikoz, fruktoz, sakkarozdur. D) II ve III E) I, II ve III
E) Tatlı ve tatsız türleri vardır.
43
Çözüm : Periyodik Sistem / 4 Çözüm : ‹yonik Bileflikler Test 1 / 9
Periyodik sistemde yerleri verilen elementlerden X 2A Birden fazla değerlik alan metallerle ametallerin yaptığı
grubu metali, Y soygaz, K geçiş metali ve Z 3A grubu me- bileşiklerde metalin değerliği belirtilir. Tek değerlik alan
talidir. Y nin atom numarası 2 olduğundan değerlik elek- metallerle ametallerin yaptığı bileşiklerde katyonun adı ve
tron sayısı X ile aynıdır. X metal olduğundan elektriği ile- anyonun adı okunur. Kovalent bağlı bileşiklerin adlandırıl-
tir. K ve Z nin ikisi de metal olduğundan bileşik oluştur-
masında latince sayılar belirtilir.
mazlar.
İki oksijen atomunun -2 değerlik aldığı durumlarda bileşik
A B C D E
peroksittir.
A B C E
Çözüm : Periyodik Sistem / 9

Element Proton sayısı Kütle numarası Nötron sayyısı
X 17 35 18
Y 17 37 20
Z 9 19 10
T 10 20 10
Tabloya göre,
Çözüm : ‹yonik Bileflikler Test 1 / 12
XO2 bileşiği iyonik bağlı ise X bir metaldir. X in yükselt-
– X ile Y birbirinin izotopu olduğundan kimyasal özellikleri
genme basamağı 4+ ise X 4A grubunda bulunabilir. Eğer
aynıdır.
XO2 bileşiği bir peroksit ise X 2A grubundadır, ya da XO2
– Y ile Z 7A grubu elemetleri olduğundan kimyasal özellik- bileşiği süperoksit ise X 1A grubunda olabilir. Buna göre
leri benzerdir. X in Lewis yapısını bilemeyiz. Ancak metal olduğundan
– Z 7A grubu, T soygaz olduğundan kimyasal özellikleri ısı ve elektriği iyi iletir.
farklıdır.
A B C D E
– Y ile T farklı gruplarda olduğundan farklı kimyasal özellik
gösterirler.
– X ile Z aynı gruptan olduğundan benzer kimyasal özellik
gösterirler.
A B D E
Çözüm : Periyodik Sistem / 11

X 1. periyot 1A grubunda ise Y soygaz, Z alkali
a
metaldir.
a+1 a+2 Çözüm : ‹yonik Bileflikler Test 2 / 5
n+ m–
X iyonlarının sayısı Y iyonlarınınkinin iki katı ise bile-
a
X 2. periyot 1A grubunda ise a+1
Y toprak alkali metal,
şiğin formülü X2Y, X4Y2, X6Y3, ... olabilir.
a+2
Z 3A grubu elementidir.
Örneğin X2Y bileşiğinde n, 1 ve m, 2 olduğundan m > n
a
X 3. periyot 1A grubunda ise a+1
Y ve a+2
Z metaldir.
dir.
a
X 4. veya sonraki periyotlarda 1A grubunda ise a+1
Y
Bileşiklerde X katyon olduğundan elektron veren X tir.
toprak alkali metal, a+2Z geçiş metalidir.
A B C D E
A B C D E
44
Çözüm : Kovalent Bileflikler Test 1 / 5 Çözüm : Organik Bileflikler / 4
Grafikten X, Y ve Z bileşiklerinin C ve H atomu sayılarını
1. ve 2. moleküller elektron ortaklaşması sonucu oluşan
ve genel formüllerini bulalım.
kovalent bağlı moleküllerdir. Lewis yapılarına göre Y 1A
grubu, X 4A grubu elementidir. Buna göre 1. molekülde X ⎯→ C2H2, CnH2n–2
yalnızca polar kovalent bağ, 2. de polar ve apolar kova-
Y ⎯→ C2H4, CnH2n
lent bağ vardır.
Z ⎯→ C3H6, CnH2n
Moleküllerde Y uçları kısmen negatif, X uçları kısmen po-
zitif olduğundan ve yük dengesizliği olmadığından mole- X, Y ve Z bileşiklerinin açık yapılarını yazalım.
küller apolardır.
X H–C C–H
Her iki molekülde de bütün elektronlar ortaklaşa kullanıl- Y H–C C–H
mıştır.
H H
A B C D E
H H H
Z H–C C=C–H
H
veya
H H
H C H
Çözüm : Kovalent Bileflikler Test 1 / 11 C C
H H
Verilen elektron dağılımlarına göre X 3A grubu, Y 5A gru-
bu elementidir. Hidrojenle oluşturdukları bileşiklerden Buna göre, X üçlü, Y ikili bağ içerdiğinden doymamıştır. Z
XH3 iyonik bağlı, YH3 kovalent bağlıdır. Molekül yapıları halkalı yapıda olabilir. Y ve Z nin genel formülleri CnH2n
aşağıda verilmiştir: şeklindedir. X iki karbonlu olup alkinlerin en küçük üyesi-
dir (asetilen). Z üçlü bağ içermez.
H
A B C D E
X Y
H H H H
H
Buna göre, XH3 molekülü apolar, YH3 molekülü ise Y nin
ortaklanmamış elektronları nedeniyle polardır.
A B D E
Çözüm : Organik Bileflikler / 6

Kapalı formülü C4H8 olan hidrokarbonun olası molekül
yapılarını yazalım.
Çözüm : Kovalent Bileflikler Test 2 / 10 H H H H
Tabloya göre Z ile Y polar kovalent bileşik oluşturduğuna 1. H – C C–C–C–H
göre ikisi de ametaldir. Z, X ile iyonik bağlı bileşik oluştur- H H
duğuna göre X metaldir.
H H
Buna göre; 2. H – C C–H
X metal, Y ametal olduğundan K bileşiği iyonik bağlıdır. H–C C–H
Y ve Z ametal olduğundan L bileşiği polar kovalenttir. H H
Z ametal oluduğundan M molekülü (Z2) apolar kovalent Buna göre, bir tane ikili bağ içeriyorsa 8 tane polar kova-
bağlıdır. lent bağ içerir (1). Halkalı yapıda ise 12 tane tekli bağ içe-
rir. C4H8 bileşiği bir alkin olamaz.
A B C D E
A B C D E
45
DÖRT KÖŞE
1. 3. O
X Z
H–O P–O–H
Y
O
X, Y ve Z elementlerinin periyodik sistemdeki konumları H

yukarıdaki gibidir. H, 8O ve 15P atomlarından oluşan bir bileşiğin molekül
1
Buna göre, aşağıdakilerin hangisi kesinlikle yanlıştır? yapısı yukarıda verilmiştir.
A) X 1A grubunda ise Z geçiş metalidir. Buna göre, bu bileşik,
B) Y geçiş metali ise Z 3A grubu elementidir. I. iyonik,

C) Z soygaz ise X ve Y ametaldir. II. polar kovalent,
D) Atom numaraları arasındaki ilişki Z > Y > X şeklinde- III. apolar kovalent
dir. bağlarından hangilerini içermez?
E) X metal ise hepsi oda koşullarında katı halde bulunur.
2. Genel formülü CnH2n olan bir hidrokarbon bileşiği için 4. Ametal

aşağıdakilerin hangisi kesinlikle yanlıştır? CI O
Metal
A) Yalnızca tekli bağ içerir. Na NaCI NaO
B) Sikloalkandır. Mg MgCI2 MgO
C) En az 6 tane kovalent bağ içerir. Al AlCI3 Al2O3
D) Bir tane üçlü bağ içerir.
Yukarıdaki tabloda bazı metal ve ametal atomlarının elek-
E) Bir tane ikili bağ içerir. tron nokta yapıları ve oluşturacakları bileşikler verilmiştir.
Buna göre hangi iki atom arasında oluşabilecek bile-

şiğin formülü yanlış yazılmıştır?
A) Na – O B) Mg – CI C) Mg – O
D) Al – CI E) Al – O
46
03
kimyasal değişimler
kimyasal de¤iflimler
fiziksel ve kimyasal de¤iflmeler /
kimyasal tepkimeler
tepkime türleri
polimerleflme ve hidroliz
47
FİZİKSEL ve KİMYASAL DEĞİŞMELER / KİMYASAL TEPKİMELER / 1
1. Arı suya, 5. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal değişmeye örnek-

I. buharlaştırma, tir?
II. içinde şeker katısı çözme, A) Şekerin ateşte esmerleştirilmesi

III. elektroliz etme B) Duvarın matkapla delinmesi
işlemlerinden hangileri yapıldığında molekül yapısı de- C) Platin bir telin alevde ısıtılıp soğutulması
ğişir? D) Tahtanın işlenerek koltuk yapılması
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II E) Kömürün ezilerek toz haline getirilmesi
2. Bakır levhanın,
6. I. Suya atılan NaCl tuzunun çözünmesi
I. bakıroksite dönüşmesi,
II. Buzdolabından çıkarılan buzun erimesi
II. tel haline getirilmesi,
III. Suda CO2 gazının çözünmesi
III. elektrik akımını iletmesi
Yukarıdaki olaylardan hangileri kimyasal değişme de-
işlemlerinden hangileri kimyasal özelliklerini değişti-
ğildir?
rebilir?
+ 2–
CO2 nin H2O ile tepkimesinde H ve CO3 iyonları
!
Elektron hareketi ile iletkenlik fiziksel, iyon hareketi ile
iletkenlik ise kimyasal değişim ile sonuçlanır. ! oluşur.
7. Çok soğuk havalarda kırağılaşma gözlenir.

3. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal bir olay değildir?
Kırağılaşma ile ilgili, aşağıdaki yargılardan hangisi
A) H2 gazının yakılarak H2O oluşturulması
yanlıştır?
B) CaCO3 ün ısıtılarak CaO ve CO2 ye ayrıştırılması
A) Fiziksel bir değişimdir.
C) Gümüşün oksitlenmesi
+ – B) Tanecikler arası çekim kuvveti artmıştır.
D) NaCI nin suda Na ve CI iyonlarını oluşturması
C) Madde daha düzenli hale geçmiştir.
E) Na metalinin asit çözeltisinden H2 gazı açığa çıkarma-
sı D) Potansiyel enerji artmıştır.
E) Kırağılaşma denklemi, H2O(buhar) → H2O(buz) şeklin-
dedir.
4. Maddede meydana gelen değişimlerle ilgili aşağıdaki-

lerden hangisi yanlıştır?
A) Bir karışım bileşenlerine ayrıldığında kimyasal değişi-

me uğrar. 8. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal olay değildir?
B) Bir bileşik elektroliz edildiğinde kimyasal özelliği deği- A) Ekmeğin küflenmesi

şir. B) Suyun elektrolizi
C) Bir atom elektron verdiğinde kimyasal özelliği değişir. C) Sütün yoğurda dönüşmesi
D) Katı bir madde toz haline getirildiğinde fiziksel değişi- D) Petrolün oluşumu
me uğrar.
E) Petrolün damıtılması
E) Sıvı bir madde buharlaştığında fiziksel değişime uğrar.
48
9. Kimyasal tepkimelerde aşağıdakilerden hangisi kesin- 12. 21
likle değişmez? CnH2n+ 2 O + O2 → nCO2 + (n + 1) H2 O
2
A) Tepkimeye giren elementlerin kimyasal özellikleri denkleştirilmiş tepkime denkleminde n sayısı kaçtır?
B) Toplam elektron sayısı A) 8 B) 7 C) 6 D) 4 E) 3
C) Tepkimeye giren elementlerin atom çapı
D) Molekül sayısı
E) Hacim
13. ClO2 + H2O → HClO3 + HCl
tepkimesi, H2O bileşiğinin katsayısı 3, HCl bileşiği-

nin katsayısı 1 alınarak denkleştirildiğinde diğer bile-
şiklerin katsayıları ne olur?
ClO2 HClO3
10. X ve Y maddelerinden Z maddesi elde ediliyor.
A) 3 2
Z bir bileşik olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi
B) 4 5
yanlıştır?
C) 6 5
A) Z oluşurken kütle korunmuştur.
D) 6 4
B) Z oluşurken X ve Y belli oranda birleşmiştir.
E) 5 3
C) Z oluşurken X ve Y özelliklerini kaybetmiştir.
D) Z nin yapısında tek cins atom vardır.
E) Z nin fiziksel hali X ve Y ninkinden farklı olabilir.
2– + – 3+
Bileşikler iki veya daha fazla elementin belli oranlarda Cr2O7 + 14H + ne → 2Cr
!
14. + 7H2O
birleşmesi ile oluşan saf maddelerdir. –
Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkimede elektronun (e )
katsayısı (n) kaçtır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
2+ 3+ 3+ –
15. X + 6Fe + 7H2O ⎯→ 2Cr + 6Fe + 14OH
11. Demir (Fe) elementinin oksitli bileşiğinden eldesi aşağıda-
ki reaksiyon basamaklarını içermektedir. Yukarıda verilen denkleştirilmiş tepkime denkleminde
X yerine aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
3Fe2O3(k) + X(g) → 2Fe3O4(k) + CO2(g)
A) Cr2O3 B) Cr C) Cr2O7
Fe3O4(k) + X(g) → 3Y(k) + CO2(g) 2– 2–
D) CrO4 E) Cr2O7
FeO(k) + CO(g) → Z(k) + CO2(g)
Kimyasal reaksiyonlarda toplam kütle ve atom sayısı
Bu reaksiyonlarda yer alan X, Y ve Z hangisinde
doğru olarak verilmiştir? ! yanında toplam yük de korunur.
X Y Z
A) CO Fe2O3 Fe2O4
B) CO Fe2O4 Fe
C) CO FeO Fe 16. –
Al(OH)4 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O + X
D) CO2 Fe2O3 FeO
Yukarıda denkleştirilmiş olarak verilen tepkimedeki X
E) CO2 FeO Fe aşağıdakilerden hangisidir?
+ –
Bileşiklerin kimyasal yollarla parçalanması ile ele-
!
A) H B) OH C) H2O
mentler elde edilebilir. + 2–
D) H3O E) O
49
FİZİKSEL ve KİMYASAL DEĞİŞMELER / KİMYASAL TEPKİMELER / 2
1. I. C3H8 + O2 ⎯→ CO2 + H2O 4. Su

II. C2H4 + O2 ⎯→ CO2 + H2O
III. CH4 + O2 ⎯→ CO2 + H2O
Yukarıda aynı sıcaklık ve basınçta gerçekleşen tepki-

melerden hangilerinde toplam molekül sayısı koru-
Na(k)
nur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Şekilde sodyum metali bulunan kapalı kaba bir miktar su
D) II ve III E) I, II ve III ekleniyor. Sodyum (Na) un tamamı,
Na(k) + H2O(s) → NaOH(suda) + PH 2(g)
denklemine göre su ile tepkimeye giriyor.
Katı kütlesi Gaz molekülü Toplam kütle

sayısı
2. Sabit hacimli bir kapta sabit sıcaklıkta,
2CO(g) + O2(g) → 2CO2(g)

0 0 0
tepkimesi gerçekleştiriliyor. Zaman Zaman Zaman
I II III
Toplam kütle Basınç Basınç
Bu olay ile ilgili çizilen yukarıdaki grafiklerden hangi-
leri doğrudur?

Zaman Özkütle Zaman D) II ve III E) I, II ve III
I II III

leri doğrudur?

Sabit hacim ve sıcaklıkta gerçekleşen tepkimelerde
! gaz basıncı gazın mol sayısı ile doğru orantılıdır.

5. Katı madde
kütlesi
Basınç
m
t Zaman t Zaman
3. Katı kütlesi Gaz yoğunluğu Gaz basıncı
Kapalı ve sabit hacimli bir kaba yalnızca reaktifleri yerleş-
tirerek gerçekleştirilen reaksiyonlar sonucunda yukarıdaki
grafikler elde edilmiştir.
Zaman Zaman Zaman Bu grafiklerin ait olabileceği tepkimeler,

I II III
I. 5C(k) + 2SO2(g) → CS2(s) + 4CO(g)
Sabit hacim ve sıcaklıkta gerçekleşen;
II. Mg(k) + 2HCl(suda) → MgCl2(suda) + H2(g)
FeO(k) + H2(g) → Fe(k) + H2O(g) III. CaCO3(k) + Isı → CaO(k) + CO2(g)
tepkimesi ile ilgili çizilen yukarıdaki grafiklerden han- yukarıdakilerden hangileri olabilir?
gileri doğrudur?
50
6. Saf olduğu bilinen bir madde O2 ile yakıldığında oluşan 9. CO ve O2 gazlarının tepkimesinden CO2 gazı elde edili-
ürünler CO2, H2O ve NO dur. yor.
Yakılan bu madde için; Bu olay sırasında,
I. Formülle gösterilir. I. molekül sayısı,

II. Yapısında C, N ve O atomları bulunur. II. kütle,
III. Yapısındaki C atomları sayısı, N atomları sayısı ka- III. aynı şartlarda hacim
dardır.
niceliklerinden hangileri korunur?
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (C: 12, O: 16)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

Saf madde olan elementler sembollerle, bileşikler for-
! müllerle gösterilir.
10. Ağzı açık kapta gerçekleşen aşağıdaki tepkimelerin

hangisinde toplam kütlenin zamanla azalması bekle-
nir?
7. Sabit hacimli bir kapta T sıcaklığında CS2 ile O2 gazları
A) NaOH(suda) + HCI(suda) ⎯→ NaCI(suda) + H2O(s)
CS2(g) + 3O2(g) → CO2(g) + 2SO2(g)
denklemine göre sabit sıcaklıkta artansız olarak tepkimeye B) NaCI(suda) + AgNO3(suda) ⎯→ AgCI(k) + NaNO3(suda)
giriyor. C) H2SO4(suda) + 2KOH(suda) ⎯→ K2SO4(suda) + 2H2O(s)
Buna göre,
D) Zn(k) + 2HNO3(suda) ⎯→ Zn(NO3)2(suda) + H2(g)
I. Tepkime süresince basınç değişmez.
E) 3NaOH(suda) + AI(OH)3(k) ⎯→ Na3AIO3(suda) + 3H2O(s)
II. Atom sayısı artmıştır.
III. Molekül sayısı değişmemiştir.
11. Yandaki kapta bir miktar demir metali
Nemli
hava ve nemli hava bulunmaktadır. Bir sü-
re sonra demir metalinin üzerinde
kahverenkli bir tabaka oluşmaktadır.
Fe(k)
8. A, B ve C maddeleri elementtir.
Bu olay sırasında,
Buna göre denkleştirilmiş,
I. katı kütlesi,
AB + C2 → A + D
II. gaz kütlesi,
tepkimesinde oluşan D için, III. gaz özkütlesi
I. Bileşiktir. niceliklerinden hangilerinin azalması beklenir?

II. Kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir.
III. Formülü B2C dir.
Metallerin havanın oksijeni ile reaksiyona girmesine
A) Yalnız I
D) II ve III
B) I ve II C) I ve III
E) I, II ve III
! oksitlenme denir. Bu olay demirde gerçekleşirse pas-
lanma ismi de kullanılır.
51
TEPKİME TÜRLERİ / 1
1. X + 2HCl → XCl2 + H2 4.
X + 2NaOH → Na2XO2 + H2
Na2CO3(suda) Na2CO3(suda)
X metali HCl ve NaOH ile yukarıdaki tepkimeleri gerçek-
leştirmektedir.
1 2
Buna göre X metali ile ilgili,
I. Amfoter özellik göstermiştir. Yukarıdaki kaplardan 1. ye Pb(NO3)2, 2. ye Cu(NO3)2 su-

– lu çözeltisi ilave ediliyor.
II. OH ile oluşturduğu X(OH)2 bileşiği de HCl ve
NaOH ile tepkime verir. Buna göre, kaplar için
III. Su ile tepkime verir. I. çözünme - çökelme tepkimesi gerçekleşmesi,
yargılarından hangileri doğrudur? II. dipte katı birikmesi,
(Sıcaklık 25 °C dir.) 2–
III. CO3 iyonu içeren bir tuz çökmesi
olaylarından hangileri ortaktır?
D) II ve III E)I, II ve III
Alkali ve toprak alkali metallerin su ile tepkimelerinde
!
H2 gazı oluşur.
2. Belli miktarda X, Y ve Z maddeleri sırasıyla H2SO4,

HCl ve KOH çözeltilerine ayrı ayrı atıldığında,
• X in yalnızca H2SO4 çözeltisi ile reaksiyon verdiği,

5. I. CuNO3(suda) + NaCl(suda) ⎯→
• Y nin H2SO4, HCl ve KOH çözeltileri ile tepkime
verdiği, II. Pb(NO3)2(suda) + KΙ(suda) ⎯→
• Z nin yalnızca KOH ile tepkime verdiği gözleniyor. III. Ca(NO3)2(suda) + Na2CO3(suda) ⎯→
Buna göre, X, Y ve Z aşağıdakilerin hangisinde ve- IV. Pb(NO3)2(suda) + NaΙ(suda) ⎯→

rilenler olabilir?
Yukarıda bazı çözünme - çökelme tepkimelerinin reaktifle-
X Y Z ri verilmiştir.
A) Ag ZnO HNO3 Buna göre, hangi tepkimelerde aynı madde çöker?
B) ZnO Al2O3 H2CO3 A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
C) Cu H2CO3 Ag D) II ve III E) II ve IV
D) Ca Al2O3 ZnO
E) Hg CuO Ca
3. CO ve O2 gazlarının tepkimesinden CO2 gazı oluşmaktadır.

6. Asitler turnusol boyasının rengini kırmızıya, bazlar maviye
Buna göre, çevirir.
I. Tepkimede ısı açığa çıkar. Buna göre, aşağıdaki sıvılardan hangisine turnusol bo-
II. Tepkime denklemine göre toplam molekül sayısı azal- yası damlatıldığında oluşan renk yanlış verilmiştir?
mıştır.
Sıvı Oluşan renk
III. CO2 bileşiğinde C atomu en yüksek değerliğine sa-
hiptir. A) Amonyak Kırmızı
yargılarından hangileri doğrudur? B) Çamaşır suyu Mavi

C) Domates suyu Kırmızı
D) Sabunlu su Mavi
E) Greyfurt suyu Kırmızı
52
7. 11. N2 + 3H2 ⎯→ 2NH3
Verilen tepkime ile ilgili,

HCl(suda) NaOH(suda)
I. Redoks tepkimesidir.
II. N, indirgenmiştir.
Mg, Al ve Ag metallerinin tozlarından oluşan bir karışım III. Sentez tepkimesidir.

yukarıdaki kapların her ikisine de atılıyor. IV. N, yükseltgen özellik göstermiştir.
Buna göre, V. Gerçekleştiği ortam soğur.
I. her iki kapta da reaksiyona giren, bilgilerinden kaç tanesi doğrudur?
II. her iki kapta da reaksiyona girmeyen A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
metaller aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
I II
A) Mg Ag
12. Na2CO3(k)
B) Mg Al
C) Al Ag
D) Al Mg
E) Ag Al
HCl(suda)
8. pH değeri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış-
NaOH(suda)
tır?
+ 1. kap 2. kap
A) pH, H iyonu derişiminin bir ölçüsüdür.
B) pH değeri 8 olan bir çözelti zayıf asit çözeltisidir. Şekildeki sistemde musluk açılarak 1. kaba Na2CO3 ka-
tısı ilave ediliyor.
C) pH değeri 0 ile 7 arasındaki çözeltiler asidik özellik
gösterir. Buna göre,
D) pH değeri 13 olan bir çözelti kuvvetli baz çözeltisidir. I. Her iki kapta da asit - baz tepkimesi gerçekleşir.
E) 25 °C de saf suyun pH değeri 7 dir. II. 1. kapta yanıcı olmayan bir gaz açığa çıkar.
III. 1. kapta tuzlu su çözeltisi oluşur.

9. Aşağıdaki tepkimelerden hangisi asit - baz tepkimesi de-
ğildir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) Na2CO3 + HCl ⎯→
B) NaOH + HNO3 ⎯→
C) NH3 + HCl ⎯→
D) Fe + O2 ⎯→
13. KMnO4 + SO2 + H2O ⎯→ MnSO4 + K2SO4 + H2SO4
E) H2SO4 + Mg(OH)2 ⎯→
Yukarıdaki tepkimede yer alan maddelerden yükseltge-
nen ve indirgenen türler aşağıdakilerin hangisinde doğ-
ru verilmiştir?
10. I. Na + HCl ⎯→
Yükseltgenen İndirgenen
II. KOH + HF ⎯→
III. Na2O + SO3 ⎯→ A) KMnO4 SO2
B) KMnO4 H 2O
Yukarıda verilen madde çiftlerinden hangilerinin reak-
siyonu sonucu hem tuz hem de su oluşur? C) SO2 KMnO4
D) SO2 H 2O
E) H 2O KMnO4
53
TEPKİME TÜRLERİ / 2
+ + a b
1. + Na ve K iyonunun bütün anyonlarla oluşturduğu bi- 3. X + 2Y ⎯→ X + 2Y
leşikler suda iyi çözünür.
Denklemi verilen redoks tepkimesi için
–
+ NO3 iyonunun bütün katyonlarla oluşturduğu bileşik-
ler suda iyi çözünür. I. a = 2b dir.
+ Pb
2+
katyonunun CI ve
– 2–
SO4
anyonlarıyla, Cu
2+ II. X indirgeniyorsa a > 0 dır.
– 2–
katyonunun OH ve CO3 anyonlarıyla oluşturduğu III. b > 0 ise Y indirgen özellik gösterir.
bileşikler suda az çözünür.
Yukarıda verilen bilgilere göre, aşağıdaki kaplardan han-
gisinde çökelti oluşumu beklenmez?
A) Pb(NO3)2(k) B) KCl(k)
4. Asitler ve bazlar tepkimeye girerek genellikle tuz ve su

NaCl(suda) NaOH(suda) oluştururlar.
Buna göre aşağıda verilen madde çiftlerinden hangisi

tuz oluşturamaz?
C) Cu(NO3)2 D) Cu(NO3)2
A) HNO3 + NaOH
B) NH3 + HCl
NaOH(suda) K2CO3(suda) C) NaOH + CH3COOH
D) CH3COOH + H2SO4
E) Pb(NO3)2(k) E) KOH + H2SO4
K2SO4(suda)
5. I. NH3 + HCl ⎯→
II. CH3COOH + Na2O ⎯→
III. SO3 + K2O ⎯→
Yukarıda verilen asit - baz reaksiyonlarından hangi-

2. Sıcaklık (°C) lerinde H2O açığa çıkmaz?

Zaman 6. Derişik
NaOH
X HNO3
Bir olay sırasında sıcaklığın zamanla değişimi yukarıdaki
grafikteki gibidir.
Buna göre, bu grafik
I. H2O(s) ⎯→ H2O(g)
Zn(k) Cu(k)
II. H2O(s) ⎯→ H2(g) + PO 2(g)
Yukarıdaki düzenekte Zn(k) üzerine NaOH, Cu(k) üzerine
III. CaCO3(k) ⎯→ CaO(k) + CO2(g) derişik HNO3 çözeltileri boşaltılıyor.
tepkimelerinden hangilerine ait olabilir? Buna göre X kabında hangi gazlar toplanır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) H2 – NO B) H2– NO2 C) Yalnız H2

D) II ve III E) I, II ve III D) O2 – NO2 E) Yalnız NO2
54
7. X, Y ve Z oksitleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor. 9.
• X, HNO3 ile tepkimeye vermeyip Ca(OH)2 ile tepki- Sabunlu Sirkeli
me vermektedir. su su
• Y, hem HCl ile hem de KOH ile tepkime vermekte-

I II
dir.
Yukarıdaki kaplarda sabunlu ve sirkeli sular bulunmakta-
• Z, H2SO4 ile tepkime verirken, NH3 ile tepkime vermez.
dır.
Buna göre X, Y, Z oksitleri aşağıdakilerin hangisin-
deki gibi olabilir? Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
X Y Z A) Her iki kapta bulunan sıvı elektrik akımını iletir.
A) P 2O5 ZnO Na2O B) Her iki kaba Ca metali atılırsa sadece II. kapta reaksi-
yon gerçekleşir.
B) P2O5 ZnO CO2
C) Her iki kaba AI metali atılırsa sadece I. kapta reaksi-
C) CuO Al2O3 CO2
yon gerçekleşir.
D) SO3 CaO CuO
D) I. kaptaki sıvı kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirir.
E) NO2 SO3 K2O
E) II. kaptaki çözeltinin tadı ekşidir.
Oksijenin metallerle yaptığı bileşiklerde değerliği -2 ise
! bu bileşiklere metal oksit denir. Sulu çözeltileri bazik-

tir. Amfoter metallerin oksijenli bileşiklerine amfoter
oksit denir. Ametallerin oksijenli bileşiklerinde oksijen
sayısı ametalinkinden fazla olanlar asit oksittir. Sulu
çözeltileri asidiktir.
10. I. Cu + HCI ⎯→
II. AI + H2SO4 ⎯→
III. Zn + NaOH ⎯→
IV. Ag + HNO3 ⎯→
8.
V. Fe + CH3COOH ⎯→
Yukarıdaki reaksiyonların kaç tanesinde H2 gazı açığa

çıkar?
I II III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Yukarıdaki kaplarda asit, baz ve nötr tuz çözeltisi olduğu
bilinmektedir.
Bu çözeltilerle ilgili,
• I. çözeltiye kırmızı turnusol kağıdı daldırıldığında renk

değişmiyor.
11.
• I. çözeltiden çıkarılan turnusol kağıdı II. çözeltiye dal-
H2SO4 NaOH MgCI2
dırıldığında rengi maviye dönüyor.
çözeltisi çözeltisi çözeltisi
• II. çözeltiden çıkarılan turnusol kağıdı III. çözeltiye
daldırıldığında rengi değişmiyor. I II III
bilgileri veriliyor. Oda sıcaklığında yukarıdaki derişik çözeltilere sırasıyla
Buna göre, kaplarda bulunan çözeltilerin türleri aşağı- Ca, AI ve Mg metallerinden bir miktar ilave ediliyor.
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Buna göre, hangi kaplarda gaz çıkışı gözlenir?
I II III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Asit Baz Tuz D) I ve II E) I ve III
B) Baz Tuz Asit
Asitlerin aktif metallerle tepkimelerinde tuz ve H2 ga-
C)
D)
Tuz
Tuz
Asit
Baz
Baz
Asit ! zı oluşur. Cu, Hg, Ag metalleri ancak kuvvetli oksi asit-
lerle tepkime verirler. Kuvvetli bazların derişik çözelti-
E) Asit Tuz Baz lerinin amfoter metallerle tepkimelerinden H2 açığa
çıkar.
55
POLİMERLEŞME ve HİDROLİZ
1. Küçük moleküllerin birbirine bağlanmasıyla meydana ge- 4. Aminoasitlerden protein oluşumu ile ilgili;
len maddeye polimer, polimer oluşumu tepkimesine ise
I. Kondenzasyon polimerleşmesi ile gerçekleşir.
polimerleşme denir. Polimerleşme tepkimeleri sırasında
farklı sayılarda monomerler bir araya gelebilir. II. n tane aminoasit molekülü birleşirken (n – 1) tane
H2O molekülü açığa çıkar.
Buna göre, aşağıda verilen polimerleşme ürünlerin-
III. Aminoasit molekülleri birbirine peptit bağı ile bağlanır.
den hangisi yanlıştır?
A) monomer + trimer → tetramer
B) trimer + pentamer → heptamer A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
C) tetramer + dimer → heksamer D) II ve III E) I, II ve III
D) pentamer + monomer → heksamer

E) dimer + trimer → pentamer
5. H
2. CH2 – CH
nX
n
C
CI
H C C H
Yukarıda verilen tepkime ile ilgili; 3H C≡C H
H C C H
I. X bir monomerdir. C
H
II. Tepkimede oluşan polimer PVC olarak adlandırılabilir.
III. n = 3 olduğunda oluşan molekül bir trimerdir. Yukarıda denklemi verilen tepkime ile ilgili;
yargılarından hangileri doğrudur? I. Asetilenden benzen elde edilmiştir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II II. Bir trimerleşme olayı gerçekleşmiştir.
D) II ve III E) I, II ve III III. Kondenzasyon polimerleşmesidir.
3. Aşağıda verilen monomerlerden hangisinin polimer-

leşmesi sonucu polistiren (PS) molekülü oluşur?
A) B)
H H H H
C C C C
H H H CI
6. Polietilen 1933 yılında Reginald Gibson ve Eric Fawcett
tarafından bir deney sırasında tesadüfen elde edilen ilk
C) D) polimerdir.
F F H H
C C C C Buna göre, polietilen ile ilgili aşağıdaki yargılardan
F F H hangisi yanlıştır?
A) İyi bir elektrik yalıtkanıdır.

E)
H CH3 B) Katılma polimerleşmesi sonucu oluşur.
C C H C) Monomeri etilendir.
H C=C
H D) Yapısında ikili bağlar vardır.
H
E) Kimyasal özellikleri monomerinden farklıdır.
56
7. Sakkaroz (çay şekeri) molekülünün asidik ortamda su ka- 10. Aşağıda verilen maddelerden hangisi bir polimerleş-
tılımıyla glikoz ve früktoz moleküllerine parçalanmasının me tepkimesi ürünü değildir?
tepkimesi aşağıda verilmiştir.
A) Atık su boruları
C12H22O11 + H2O ⎯→C6H12O6 + C6H12O6 B) Porselen tabak
sakkaroz su glikoz früktoz
C) Pet su şişesi
Buna göre, bu tepkimenin türü, D) Oto lastiği
I. hidroliz, E) Ebonit tarak
II. polimerleşme,
III. dehidratasyon
yukarıdakilerden hangileri olabilir?
D) I ve III E) I, II ve III 11. Aşağıda verilen moleküllerden hangisi polimerleşme
tepkimesi veremez?
A) C2H6 B) C2H4 C) C2H3CI

D) C2F4 E) C2H2
8. İki farklı monomerin birleşerek oluşturduğu ve H2O, NH3,

HCI gibi küçük bir molekülün ayrılmasıyla gerçekleşen po-
limerleşme tepkimelerine kondenzasyon polimerleşmesi 12. Vücudumuza aldığımız besinlerin hücreler tarafından kul-
denir. lanılabilmesi için öncelikle sindirilmesi gerekir. Sindirim
büyük moleküllerin su ile parçalanarak daha küçük mole-
Buna göre, aşağıda verilen polimerlerden hangisi kon-
küllere ayrılması olayıdır.
denzasyon polimerleşmesi ile oluşur?
Buna göre, sindirim olayında gerçekleşen kimyasal
A) Polietilen B) Teflon C) Polistiren
tepkime türü aşağıdakilerden hangisidir?
D) Nylon E) Polivinilklorür
A) Polimerleşme
B) Hidroliz
C) Kondenzasyon
D) İndingenme–yükseltgenme
E) Yanma
9. Aşağıda bir poliamid olan nylon 6,6 nın oluşma tepkimesi

verilmiştir.
nH2N – (CH2)6 – NH2 + nHOOC – (CH2)4 – COOH
H H O O 13. O O
1
N – (CH2)6 – N – C – (CH2)4 – C + (n – 1)H2O CH3 – C – OH + C2H5OH CH3 – C – O – C2H5 + H2O
n 2
Buna göre, tepkime ile ilgili; tepkimesi ile ilgili;
I. Kondenzasyon polimerleşmesidir. I. 1 yönünde dehidratasyon olayı gerçekleşir.
II. Polimerleşmede iki farklı monomer kullanılmıştır. II. 2 yönünde hidroliz olayı gerçekleşir.
III. Tepkimede toplam atom sayısı ve cinsi korunmuştur. III. Her iki yönde de indirgenme-yükseltgenme olayı ger-
çekleşir.
57
Çözüm : Fiziksel ve Kimyasal De¤iflmeler 1/ 15 Çözüm : Fiziksel ve Kimyasal De¤iflmeler 2/ 9
Tepkimeye giren ve çıkan atom türü ve sayısı birbirine Tepkimenin denkleştirilmiş denklemi
eşit olmalıdır. Giren ve çıkan atom sayısı ve türünü gös-
2CO(g) + O2(g) ⎯→ 2CO2(g)
teren bir tablo oluşturalım.
şeklindedir. Buna göre tepkimeye 3 molekül girerken 2
Element Giren Çıkan molekül çıkıyor. Molekül sayısı zamanla azalır. Toplam
kütle tüm kimyasal tepkimelerde korunur. Gaz fazında
Fe 6 6
gerçekleşen tepkimelerde hacim aynı koşullarda gazların
H 14 14 molekül sayıları ile doğru orantılıdır. Molekül sayısı azal-
O 7 14 dığı için hacim de azalır.
Cr – 2 A B C D E
Tablodan görüldüğü gibi girenlerde 2 tane Cr ve 7 tane O

atomu eksiktir. Buna göre X in formülü Cr2O7 şeklinde ol-
malıdır. Ancak dikkat edilmesi gereken diğer bir özellik ise
tepkimeye giren yük miktarının çıkan yük miktarına eşit
olmasıdır.
dan ⇒ 6. (+2) = +12 yük

2+
Girenlerde 6Fe
3+ 3+ –
Çıkanlarda 2Cr + 6Fe + 14OH
2. (+3) + 6. (+3) + 14. (–1) = +10 yük vardır.

Çözüm : Tepkime Türleri 1/ 7
Amfoter metaller hem asitlerle hem de bazlarla tepkime
Yük miktarlarının eşit olabilmesi için X in yükü –2 olmalı-
verirler. Al metali bir amfoter metal olduğu için hem HCI
dır.
hem de NaOH çözeltileri ile tepkimeye girer.
2–
Buna göre X in formülü Cr2O7 şeklindedir.
Soymetaller (Cu, Hg, Ag, Pt, Au) pasif metaller olduğun-
A B C D E dan oksijensiz asitler ve bazlarla tepkime veremezler. Ag
bir soymetal olduğundan HCI ve NaOH ile tepkime ver-
mez.
A B C D E
Çözüm : Fiziksel ve Kimyasal De¤iflmeler 2/ 3

FeO(k) + H2(g) ⎯→ Fe(k) + H2O(g)
tepkimesi gerçekleşirken FeO katısının kütlesi azalır, Fe

katısının kütlesi artar. Ancak toplam katı kütlesi sabit kal-
maz. FeO nun mol kütlesi Fe ninkinden fazla olduğundan Reaktifleri verilen tepkimelerin tamamlanmış halleri
toplam katı kütlesi azalmış olur. (I. grafik doğru). Katı küt- aşağıda verilmiştir:
lesi azaldığından tepkimedeki gaz kütlesi artar. (Toplam
kütle değişmez). Kap hacmi sabit olduğundan gaz kütlesi
Na + HCI ⎯→ NaCI + PH 2
arttıkça gaz yoğunluğu da artar. (II. grafik yanlış). KOH + HF ⎯→ KF + H2O

Tepkimeye giren ve çıkan gazların mol sayıları eşit
Na2O + SO3 ⎯→ Na2SO4
olduğundan kaptaki gaz basıncı değişmez (III. grafik
doğru). Hem tuz hem de su oluşan yalnız II. tepkimedir.
A B C D E A B C D E
58
Çözüm : Tepkime Türleri 1/ 11 Çözüm : Tepkime Türleri 2/ 6
yükseltgenme Kaplarda gerçekleşen tepkimeler
3– 1+ Zn(k) + 2NaOH(suda) ⎯→ Na2ZnO2(suda) + H2(g)

o o
N2 + 3H2 NH3
indirgenme
Cu(k) + 4HNO3(suda) ⎯→ Cu(NO3)2(suda) + 2NO2(g) + 2H2O(s)
tepkimesinde N atomları indirgenmiş H atomları ise yük- şeklindedir. Buna göre X kabında H2 ve NO2 gazları top-
seltgenmiştir. Buna göre tepkime indirgenme-yükseltgen- lanır.
me diğer adıyla redoks tepkimesidir. (I, II doğru). N atom-
A B C D E
ları elektron alarak H atomlarının yükseltgenmesini sağla-
dığı için yükseltgendir (IV doğru). Tepkime bir sentez tep-
kimesi olduğu için ekzotermiktir. Tepkime süresince ısı
açığa çıktığından gerçekleştiği ortam ısınır. (III doğru, V
yanlış).
A B C D E

Tepkimedeki atomların yükseltgenme basamaklarını
belirledikten sonra yükseltgenen ve indirgenen türler
tespit edilebilir.
7+ 4+ 2+ 6+
KMnO4 + SO2 + H2O MnSO4 + K2SO4 + H2SO4
indirgenme
yükseltgenme
İndirgenen madde KMnO4, yükseltgenen ise SO2 dir.
A B C D E
Çözüm : Polimerleflme ve Hidroliz / 4
Aminoasitlerden protein oluşumu aşağıdaki tepkimeye
göre gerçekleşir.
R1 R2
n H – N – C – COOH + n H – N – C – COOH
H H H H
R1 O R2 O
Çözüm : Tepkime Türleri 2/ 1 – N – C – C – N – C – C – + (n – 1)H2O
Verilen bilgilere göre suda az çözünen PbCI2 veya PbSO4 H H H H

n
ün ya da Cu(OH)2 nin veya CuCO3 ün oluştuğu tepkime-
+ +
lerde çökelti oluşumu gözlenir. Ancak Na , K ve NO 3
– Tepkime sırasında su açığa çıktığı için bir kondenzasyon
iyonları suda iyi çözündüğüne göre bu iyonların bulundu- polimerleşmesidir. Moleküllerin birbirine bağlanması
ğu B seçeneğinde bir çökelti oluşmaz. C – N arasındaki peptit bağları ile oluşur.
A B C D E A B C D E
59
DÖRT KÖŞE
– + 2+ – – +
1. xC2H6O + 2MnO4 + yH ⎯→ 5C2H4O + 2Mn + zH2O 3. 3CI2 + 3H2O ⎯→ 5CI + CIO3 + 6H
denkleminde x, y ve z ile gösterilen katsayılar Yukarıda denkleştirilmiş olarak verilen tepkime ile il-
aşağıdakilerden hangisinde doğru gösterilmiştir? gili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
x y z A) İndirgenme – yükseltgenme tepkimesidir.
A) 5 8 6 B) CI2 indirgenmiştir.
B) 5 6 8 C) CI2 indirgendir.
C) 10 6 8 D) Tepkime asidik ortamda gerçekleşmiştir.

–
D) 10 6 7 E) CIO 3 iyonundaki CI nin yükseltgenme basamağı +3
tür.
E) 5 7 8
2. Aşağıda verilen tepkimelerden hangisinin gerçekleş- 4. H H

mesi mümkün değildir? C=C
H R
A) 2Na + H2SO4 ⎯→ Na2SO4 + H2
B) Al + 3NaOH ⎯→ Na3AlO3 + fH 2
monomerinin bir polimerleşme tepkimesi sırasında hek-
sameri meydana geliyor.
C) Ag + 2HNO3 ⎯→ AgNO3 + NO2 + H2O
Oluşan heksamerin toplam atom sayısı 72 olduğuna
D) Cu + 2NaOH ⎯→ Na2CuO2 + H2 göre monomenin yapısında R ile gösterilen birim
E) CaCO3 + 2HCI ⎯→ CaCI2 + CO2 + H2O aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) CH3 B) C2H5 C) C3H7

D) C4H9 E) C5H11
60
04
karışımlar
kar›fl›mlar
çözeltiler ve çözünürlük
kar›fl›mlar›n ayr›lmas›
61
ÇÖZELTİLER ve ÇÖZÜNÜRLÜK / 1
1. Çözünürlük 4. X maddesi, Y maddesinde çözünmektedir.
X Buna göre, X ve Y maddeleri aşağıdakilerden hangi-

leri olabilir?
X Y
A) Yoğurt Su
Sıcaklık
B) Buz Su
Çözünürlük - Sıcaklık grafiği verilen X tuzunun suda- C) Oksijen gazı Azot gazı
ki çözünme hızı aşağıdaki işlemlerden hangisi ile artı-
D) Su Demir tozu
rılamaz?
E) Zeytinyağı Su
A) Sıcaklığı artırma
B) X tuzunu toz haline getirme
C) Karıştırıcı kullanma
D) Ortam basıncını artırma
E) Çözücü miktarını artırma
5. NaCl katısı ile hazırlanan doymuş sulu çözelti bir miktar
soğutulduğunda çözeltinin yoğunluğu azalıyor.
Buna göre,
I. NaCl nin suda çözünmesi endotermiktir.

2. İki maddenin birbiri içerisinde homojen bir şekilde dağıl-
II. NaCl suda çözünürken suyun sıcaklığı azalır.
masına çözünme denir.
III. Soğutma işlemi sonunda çözelti doymamış hale ge-
Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisinde çözünme çer.
olmuştur?
A) Suya benzin katılması
B) Süte su katılması
C) Suya buz katılması
D) Petrole su eklenmesi
E) Suya alkol eklenmesi
6. Çözünürlük
(g X / 100 g su)
X
3. Çözünürlüğü ekzotermik olan X tuzunun doygun sulu çö-

zeltisi hazırlanıyor.
Basınç
Bu çözeltinin molar derişimini artırmak için çözeltiye,
Grafikte X maddesinin Basınç - Çözünürlük ilişkisi göste-
I. sıcaklığını artırıp X ekleme, rilmiştir.
II. sıcaklığını azaltıp X ekleme,
Buna göre, X maddesi ile ilgili,
III. sıcaklığını sabit tutup X ekleme
I. Gazdır.
işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır?
II. Suda çözünmesi ekzotermiktir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. Doygun X çözeltisi soğutulursa doymamış hale ge-
D) I ve III E) II ve III çer.
1 L çözeltide çözünmüş olan maddenin mol sayısına
! molarite denir. A) Yalnız I

D) II ve III
B) Yalnız II C) I ve II
E) I, II ve III
62
7. 10. Katı kütlesi (g)
Doygun
Doymamış 10
tuz çözeltisi X
tuz çözeltisi
çözeltisi
X(k) 5
1. kap 2. kap
Zaman
10 g X(k)
Eşit hacimde su içeren 1. ve 2. kaba eşit kütlede X tuzu
Şekil - I Şekil - II
konularak iki ayrı çözelti hazırlanıyor.
Şekil-I de X çözeltisinin bulunduğu kabın dibinde 10
X in suda çözünürlüğünün endotermik olduğu bilinmektedir. gram X katısı bulunmaktadır. Sıcaklık bir miktar artırıldı-
ğında dipteki katı kütlesi zamanla Şekil-II deki gibi değişi-
Buna göre, bu çözeltilerle ilgili,
yor.
I. 1. kaptaki çözeltinin sıcaklığı 2. dekinden büyüktür.
Buna göre,
II. 1. kaptaki çözelti 2. ye göre daha seyreltiktir.
I. Çözeltinin yoğunluğu artar.
III. Yoğunlukları eşittir.
II. Çözelti aşırı doygun hale gelir.
III. X katısının suda çözünmesi ekzotermiktir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?
11. Katı kütlesi

8. Çözünürlük
(g A / 100 g su)
x
X
y
Y
Zaman
t1 t2 Sıcaklık (°C)
İki ayrı kapta eşit hacimlerde ve aynı sıcaklıkta saf su var-
Şekildeki grafikte A katısının sudaki çözünürlüğünün sı- dır. Bu kapların birine X, diğerine Y katısı eklenerek yete-
caklıkla değişimi görülmektedir. rince bekleniyor. Bu olayla ilgili X ve Y katı kütlelerinin za-
Bu grafiğe göre, t2 sıcaklığında 200 gram su ile ha- manla değişimi grafikte verilmiştir.
zırlanan doymuş çözelti, t1 sıcaklığına kadar soğutu- Buna göre,
lursa kaç gram katı çöker?
I. X çözeltisi doymuş, Y çözeltisi doymamıştır.
x−y
A) B) x + y C) 2x + 2y II. X in çözünme hızı, Y ninkinden büyüktür.
2 2
D) 2x – 2y E) 2x – y III. Aynı sıcaklıkta Y nin sudaki çözünürlüğü X inkinden
büyüktür.

9. Tüm çözeltiler için geçerli olan;
I. Birleşen maddelerin kimyasal özellikleri korunur. 12. AgCl tuzunun sudaki çözünürlüğünü değiştirmek için,
II. Tek görünüşlüdürler. I. sıcaklığı artırma,
III. Birden fazla maddenin karıştırılması ile oluşurlar. II. su miktarını artırma,
bilgilerinden hangileri, bütün karışımlar için doğru de- III. çözeltide NaCl katısı çözme
ğildir? işlemlerinden hangileri ayrı ayrı yapılmalıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
63
1. 3. Aynı sıcaklıkta eşit miktarda su bulunan kaplardan birinci-
sine kesme şeker, ikincisine toz şeker, üçüncüsüne pudra
Doygun
X çözeltisi şekeri eşit kütlede atılıyor. Bu maddelerin kütlelerinin za-
manla değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
X(k)
Kütle
Şekildeki kapta 20 °C de katısı ile dengede doygun X çö-

zeltisi vardır. Sistem 50 °C ye kadar ısıtıldığında dipteki
katı kütlesinin zamanla değişimi aşağıdaki grafikte veril- 1
miştir. 2
3
Katı kütlesi (g)
Zaman
45
Buna göre,
30
I. Çözünme hızı en büyük olan 1 dir.
II. Birim zamanda çözünen şeker miktarı en büyük olan
20 50 Sıcaklık (°C)
3 tür.
Buna göre; III. Yeteri kadar beklenirse üç kapta aynı miktarda şeker
I. X in suda çözünmesi endotermiktir. çözünür.
II. Sıcaklık düşürüldüğünde çözeltideki X miktarı artar. yargılarından hangileri doğrudur?

III. 50 °C deki X çözeltisi doymamıştır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III
Çözünürken ısı alan maddelerin çözünürlükleri sıcaklık
! arttıkça artar.
2. 4. Çözünürlük (g X / 100 mL su)

10 g A(k) 20 g B(k)
X
5g 150
A(k)
60
25 °C 25 °C 25 °C
100 g su 100 g su 50 g su
I II III
Bir X tuzunun sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişimi
Yukarıdaki kaplara belirtilen miktarlardaki katılar atılarak
grafikte görüldüğü gibidir. 50 °C de 200 gram arı su ve 120
dibinde katısı olmayan doygun çözeltiler hazırlanıyor.
gram X tuzu kullanılarak bir çözelti hazırlanıyor.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Çözeltinin doygun olabilmesi için;
A) I ve III ün çözünürlükleri eşittir.
I. aynı sıcaklıkta 100 gram X tuzu ekleme,
B) En derişik çözelti II dir.
II. çözeltinin sıcaklığını 25 °C ye düşürme,
C) A(k) nın çözünürlüğü 5 g / 100 g su dur.
III. 50 °C de 120 gram su buharlaştırma
D) I, II ve III homojendir.
işlemlerinden hangileri ayrı ayrı yapılmalıdır?
E) Çözünürlüğü en büyük olan II dir. (dsu : 1 g / mL)
Çok miktarda çözünen içeren çözeltiler derişiktir. Bir A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
! çözeltinin derişik ya da seyreltik olmasına başka bir

çözeltiyle karşılaştırarak karar verilir.
64
5. Bir X tuzunun, 8. X, Y, Z maddeleri için aşağıdaki bilgiler veriliyor.
– 20 °C deki çözünürlüğü a g X/100 mL su – 20 °C de 100 g suda en fazla 30 g X, 40 g Y çözün-

– 25 °C deki çözünürlüğü b g X/100 mL sudur. mektedir.
Buna göre, – 25 °C de 50 g suda en fazla 20 g Z, 10 g X çözünmek-

tedir.
I. a > b ise, X in çözünürlüğü ekzotermiktir.
Buna göre, bu maddelerle ilgili;
II. b > a ise, sıcaklık arttıkça X in çözünürlüğü artar.
I. Üçü de farklıdır.
III. X in çözünürlüğü endotermik ise 25 °C deki doygun
çözeltinin yoğunluğu 20 °C dekinden büyüktür. II. X farklı Y ve Z aynıdır.
III. X in çözünürlüğü ekzotermiktir.
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
9. Çözünürlük
6.
X çözeltisi Sıcaklık
Çözünürlük - Sıcaklık grafiği yukarıdaki gibi olan bir X

X(k)
maddesi için,
Katısıyla dengede olan X çözeltisine, I. Gazdır.

II. Doymuş sulu çözeltisinin sıcaklığı artırıldığında çök-
I. çözelti ile aynı sıcaklıkta X(k) ekleme,
me görülür.
II. ısıtma,
III. Doymamış sulu çözeltisi ısıtıldığında doymuş hale
III. çözelti ile aynı sıcaklıkta su ekleme
gelir.
işlemlerinden hangileri ayrı ayrı uygulandığında çözü-
nen katı miktarı değişebilir?
10. Şekildeki kapta katısıy-

Doymuş la dengede olan doy-
X çözeltisi
muş X çözeltisi bulun-
X(k) maktadır.
7. Na2SO4 katısı suda ekzotermik olarak çözünmektedir. X katısının sudaki çözünürlüğü ekzotermik olduğuna
göre, sıcaklık artırıldığında katı X kütlesi ve X in su-
Doymamış Na2SO4 çözeltisine,
daki çözünürlüğündeki değişimlerle ilgili aşağıdakiler-
I. çözeltinin sıcaklığını düşürme, den hangisi doğrudur?
II. çözeltiye NaNO3 ilave etme,
X in sudaki çözünürlüğü Katı X kütlesi
III. ortamın basıncını düşürme
A) Azalır Artar
işlemlerinden hangileri yapılırsa Na2SO4 ün sudaki çö- B) Artar Artar
zünürlüğü değişir?
C) Azalır Azalır
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Değişmez Artar
D) I ve III E) II ve III E) Değişmez Azalır
65
1. 30 °C de 25 g suda en fazla 15 g X katısı çözünmektedir. 4. Çözünürlük Çözünürlük
(g / 100 mL su) (g / 100 mL su)
Buna göre, bu sıcaklıkta X in sudaki çözünürlüğü kaçtır?
X
A) 80 gX / 100 g su B) 60 gX / 100 g su Y, X
C) 50 gX / 100 g su D) 30 gX / 100 g su Y
E) 15 gX / 100 g su
t Sıcaklık (°C) Basınç (mmHg)
Yukarıdaki grafikler X ve Y maddelerinin sudaki çözünür-

2. Çözünürlük (g X / 100 gram su)
lüklerinin sıcaklık ve basınçla değişimini göstermektedir.
X
50
Buna göre, X ve Y ile ilgili aşağıdakilerden hangisi ke-
40 sinlikle yanlıştır?
35
A) Y gazdır.
B) X katıdır.
15 25 30 Sıcaklık (°C)
C) X in çözünürlüğü sıcaklıkla artmaktadır.
Bir X tuzunun Çözünürlük-Sıcaklık grafiği yukarıdaki gibi- D) Doygun Y çözeltisi ısıtılırsa çökelme gözlenir.
dir.
E) t sıcaklığında X ve Y nin çözünürlükleri eşittir.
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) 15 °C de 200 g su ile doygun çözelti hazırlamak için

70 g X gerekir.
B) 30 °C deki 450 gramlık doygun çözelti 25 °C ye kadar 5.
İdeal
soğutulursa 30 g X çöker. piston
C) 25 °C deki 280 gramlık doygun çözelti 30 °C ye kadar CO2(g)
ısıtılırsa çözeltiyi tekrar doygun hale getirmek için 20 g
X gerekir. CO2(suda)
D) 25 °C de 300 g su ve 100 g X ile hazırlanan çözelti doy- Şekildeki sistem dengede iken kaba sırasıyla,
gundur.
I. ısıtma,
E) 15 °C de 200 g su ve 80 g X ile hazırlanan çözelti doy-
gundur. II. pistonu aşağı doğru itme
işlemleri uygulanıyor.
3. Çözünürlük Buna göre, Çözünen CO2(g) - Zaman grafiği aşağıdaki-
(g X / 100 gram su)
lerden hangisi gibi olur?
X
40
A) Çözünen CO2 B) Çözünen CO2 C) Çözünen CO2
25 I
II
I II
15 25 Sıcaklık (°C) I II
Çözünürlük - Sıcaklık grafiği şekildeki gibi olan bir X Zaman Zaman Zaman
tuzunun 25 °C de hazırlanmış 280 gramlık doygun çö-
D) Çözünen CO2 E) Çözünen CO2
zeltisi için,
II
I. 80 g X, 200 g su içerir. I
II I
II. 15 °C ye kadar soğutulursa 30 g X tuzu çöker.
III. 15 °C de 200 g su ile hazırlanan doygun çözeltiye Zaman Zaman
göre daha derişiktir.

Yüksek sıcaklık, düşük basınçta gazın sudaki çözünür-
A) Yalnız I
D) II ve III
E) I, II ve III
! lüğü en azdır.
66
6. Çözünürlük 9. Katısıyla dengedeki X in sulu
çözeltisine sabit sıcaklıkta ka-
X çözeltisi tının tamamı çözününceye ka-
Z
dar arı su ilave ediliyor.
X(k)
Y
X Buna göre,
Çözünürlük Katı X Çözünen X in

t1 t2 Sıcaklık kütlesi kütlesi
Yukarıda Çözünürlük - Sıcaklık grafiği verilen madde-

nin farklı sıcaklıklarda hazırlanan çözeltileri ile ilgili
aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? 0 0 0
Zaman Zaman Zaman
I II III
A) X çözeltisi doymamış, Y çözeltisi doymuştur.
B) Y çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar su eklenirse X grafiklerinden hangileri doğrudur?
çözeltisi elde edilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
C) Y çözeltisinden aynı sıcaklıkta bir miktar su buharlaş- D) II ve III E) I, II ve III
tırılırsa Z çözeltisi elde edilir.
D) X ve Y çözeltilerinin derişimleri eşittir.
E) Z çözeltisi aşırı doymuştur.
10. Çözünürlük
(g/100g su)
X
75
7. 100 mL saf su içinde 30 gram yemek tuzu çözülerek bir 50 Y

çözelti hazırlanıyor.
25
Oluşan çözeltinin aynı sıcaklıkta aşağıdaki özellikle-
rinden hangisi saf su ile aynıdır? 20 40 60 Sıcaklık (°C)
(Suyun yoğunluğu 1 g/mL)
Çözünürlük - Sıcaklık değişimleri yukarıdaki grafikler-
A) Kütle B) Yoğunluk de belirtilen X ve Y maddeleri ile ilgili,
C) Elektrik iletkenliği D) Homojenlik I. X in çözünürlüğü endotermik, Y ninki ekzotermiktir.
E) Hacim II. 20 °C sıcaklıkta hazırlanan doymuş X çözeltisi küt-
lece %20 liktir.
III. X ve Y nin 40 °C sıcaklıktaki doygun çözeltilerinin
kütlece yüzde derişimleri eşittir.
8. 2
1 Şekildeki kabın pistonu 1 konu-
NO2(g) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
munda iken çözelti KCl tuzu ve
KCl(suda) NO2 gazına doymuş durumdadır. D) II ve III E) I, II ve III
NO2(g)
Katı KCl tuzu 11. Çözünürlüğü ekzotermik olan bir X tuzunun doygun çö-
Sıcaklık sabit tutularak piston 1 konumundan 2 ko- zeltisi hazırlanıyor.
numuna getirilirse, Oluşan bu çözeltide daha fazla X çözebilmek için,
I. NO2 gazının çözünürlüğü artar. I. çözeltinin sıcaklığını azaltma,
II. KCl nin derişimi artar. II. çözeltiye sabit sıcaklıkta bir miktar daha X ekleme,
III. Çözelti üzerindeki NO2 gazı miktarı artar. III. çözeltiye X ekleyip sıcaklığını artırma
yargılarından hangileri yanlıştır? işlemlerinden hangileri tek başına uygulanmalıdır?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
67
1. Çözünürlük X maddesinin sudaki Çözü- 4. 20 °C de 100 mL saf suda en fazla 36 g sofra tuzu çözün-
nürlük-Sıcaklık grafiği şekil- mektedir. İçinde belirtilen miktarlarda saf su bulunan aşa-
de görüldüğü gibidir. ğıdaki kaplara belirtilen miktarda tuz atılıyor.
36 g tuz 20 g tuz
Sıcaklık
Basıncı artırılan X maddesinin çözünürlüğü arttığına 100 mL
su
göre, X maddesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi ke- 50 mL
su
sinlikle yanlıştır?
20 °C 20 °C
A) Sudaki çözünürlüğü ekzotermiktir. 1 2
B) Gazdır. Buna göre, 1 ve 2 çözeltileri için,

C) Sıcaklık artırılırsa sudaki çözünürlüğü azalır.
I. İkisi de doymuştur.
D) Tuzdur.
II. 1. kaptaki çözelti 2. kaptaki çözeltiden daha derişiktir.
E) Sulu çözeltisi iyon içerir.
III. 2. kaptaki çözeltinin yoğunluğu 1. kaptaki çözeltiden
küçüktür.

2. Kütlece % 15 lik KNO3 tuzu çözeltisinin içerisinde 45
gram KNO3 tuzu vardır.
Buna göre, çözeltideki su miktarı kaç gramdır? 5. Kütlece % 20 lik şeker çözeltisinde 400 gram su bulun-
maktadır.
A) 30 B) 60 C) 170 D) 255 E) 300
Buna göre, çözeltideki şeker miktarı kaç gramdır?
A) 20 B) 40 C) 80 D) 100 E) 120
6. Çözünen kütlesi
3. Çözünen şeker kütlesi
1. kap
2. kap
Zaman
Zaman Su içerisinde alkol çözünmesi ile hazırlanan bir çözeltiye

Aynı sıcaklıkta içlerinde eşit kütlede arı su bulunan kaplar- yapılan bir etki ile çözünen kütlesinin zamanla değişimi
dan 1. sinde m gram pudra şekeri, 2. sinde m gram toz şe- grafikteki gibi olmaktadır.
ker çözünmesine ilişkin Çözünen şeker kütlesi - Zaman Buna göre çözelti ile ilgili çizilen;
grafiği şekildeki gibidir.
Yoğunluk Hacim İletkenlik
Buna göre,
I. 1. kaptaki şekerin çözünmesi 2. den hızlıdır.

II. 1. kaptaki şekerin temas yüzeyi, 2. den büyüktür.
Zaman Zaman Zaman
III. 1. ve 2. kaplardaki şekerin çözünürlükleri eşittir. I II III
yargılarından hangileri doğrudur? grafiklerinden hangileri doğru olabilir?

3 3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (dsu = 1 g / cm , dalkol = 0,8 g / cm )
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

68
7. Çözünürlük (g X / 100 g su) 10. Çözünürlük (g X / 100 mL su)
25 160
32
30 Sıcaklık (°C)
X tuzunun Çözünürlük-Sıcaklık grafiği şekilde görüldüğü
X katısının Çözünürlük-Sıcaklık grafiği şekilde verilmiştir.
gibidir. 30 °C de kütlece % 20 lik sulu X çözeltisi hazırla-
20 °C de hazırlanmış bir miktar doymuş çözeltinin sıcaklı-
nıyor.
ğı 50 °C ye çıkarıldığında 16 gram X çöküyor.
Buna göre, hazırlanan çözelti için;
Buna göre, 20 °C deki bu doymuş çözeltide kaç gram
I. Doymuştur. su vardır?
II. Sıcaklık artırılırsa doymamış hale gelir. (dsu = 1 g/mL)
III. Aynı sıcaklıkta bir miktar arı su ilave edilirse derişimi A) 10 B) 12,5 C) 25 D) 40 E) 45
değişmez.

11. Çözünürlük (g X / 100 g su)
50
40
30
20 30 35 Sıcaklık (°C)
8. Kaptaki çözelti sudaki çözünürlüğü endotermik olan bir tuz Bir X tuzunun Çözünürlük-Sıcaklık grafiği şekildeki gibidir.
ile hazırlanmıştır.
A) 20 °C de 100 g suda en fazla 30 g X çözünür.

Doymamış B) 30 °C de 100 g su kullanılarak hazırlanan doygun X çö-
tuzlu su
zeltisi 140 gramdır.
C) 35 °C de hazırlanan doygun X çözeltisi kütlece % 50
Kapta bulunan çözelti doygun hale gelinceye kadar ısıtılıyor. oranında X içerir.
Bu olay ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? D) 20 °C deki 50 g suyla doygun çözelti hazırlamak için
aynı sıcaklıkta en az 15 g X gerekir.
A) Çözelti kütlesi azalır.
E) X in 30 °C deki çözünürlüğü 40 g X/100 g su dur.
B) Çözünen kütlesi değişmez.
C) Çözücünün hacmi azalır.
D) Çözeltinin yoğunluğu artar. 12. Ağzı açık bir kapta bulunan CO2 gazının sulu çözeltisi ısıtılı-
E) Çözünenin kütlece yüzdesi değişmez. yor.
Çözünürlük Çözünen CO2 derişimi

CO2 kütlesi
9. 25 °C deki çözünürlüğü 25 g / 100 g su olan bir X tu-

zunun aynı sıcaklıkta hazırlanan doygun çözeltisi küt-
Sıcaklık Sıcaklık Sıcaklık
lece % kaç oranında X içerir?
I II III
A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 35
Buna göre, bu olayla ilgili yukarıdaki grafiklerden han-
100 gram çözeltide çözünmüş maddenin gram cinsin- gileri doğrudur?
! den miktarına kütlece % derişim denir.

A) Yalnız I
D) II ve III
B) Yalnız II
E) I, II ve III
C) I ve II
69
KARIŞIMLARIN AYRILMASI / 1
1. Sıvı eter, sıvı alkol ve sudan oluşan homojen karışımı 5. X, Y ve Z maddeleri bir kapta karıştırılıyor.
ayırmak için, Bu karışım ile ilgili;
I. diyaliz, – Üç maddenin karıştırılmasıyla homojen bir karışım
oluşmuyor.
II. eleme,
– Karışım ilk önce süzülüyor, süzgeç kağıdında Y mad-
III. ayrımsal damıtma
desi toplandığı gözleniyor.
yöntemlerinden hangileri kullanılmaz?
– Geri kalan karışım basit damıtma yöntemi ile bileşen-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III lerine ayrılıyor.
D) I ve II E) II ve III bilgileri verildiğine göre, X, Y ve Z maddeleri aşağıda-
kilerden hangisi gibi olabilir?
X Y Z
2. Tuz, naftalin ve karabiberden oluşan bir karışımdan A) Çamaşır sodası Su Şeker
naftalini ayırmak için,
B) Su Şeker Naftalin
I. süzme C) Zeytinyağı Demir tozu Su
II. suda çözme, D) Şeker Demir tozu Su
III. elektriklenme ile ayırma, E) Su Şeker Zeytinyağı
işlemleri hangi sıra ile yapılmalıdır?
A) I, II, III B) III, I, II C) I, III, II

D) II, III, I E) III, II, I
6.
3. Tabloda bazı karışımlar ve ayırma yöntemleri verilmiştir.
Karışım Ayırma yöntemi

I. Etil alkol - su Ayrımsal damıtma
II. Demir - bakır alaşımı Mıknatıs ile ayırma Yukarıdaki kabın içerisinde toz haline getirilmiş X, Y ve Z
III. Karabiber - şeker Elektriklenme ile ayırma maddeleri karışımı bulunmaktadır.
Hangilerinde verilen karışımlar karşısındaki ayırma yön- Bu karışımı ayırmak isteyen bir öğrenci ilk önce kaba bir
temiyle ayrılamaz? mıknatıs sarkıtıyor ve Y maddesini karışımdan ayırıyor.
Daha sonra kaba bir miktar su ekleyip, karışımı süzgeç ka-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ğıdından geçirdiğinde X maddesinin süzgeç kağıdında kal-
D) II ve III E) I, II ve III dığını görüyor.
Bu bilgilerden yararlanılarak X, Y ve Z maddeleri için

aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
X Y Z
4. I. Zeytinyağı – Çakıl taşı A) Talaş tozu Demir tozu İyot katısı
II. Şeker – Naftalin B) Demir tozu İyot katısı Şeker
III. Demir tozu – Talaş C) Naftalin Nikel tozu Şeker
Yukarıda verilen karışımlardan hangileri suda çözme D) Şeker Tuz Demir tozu
ve süzme yöntemlerinden en az biri kullanılarak bile- E) Alkol Şeker Tuz
şenlerine ayrılabilir?
Mıknatıs tarafından çekilebilen metaller demir (Fe),
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) II ve III
C) Yalnız III
! nikel (Ni) ve kobalt (Co) elementleridir.
70
7. 9. – X maddesinin normal kaynama noktası 78 °C dir ve
K L M
suda çözünür.
X - Y karışımı + – –
– Y maddesi suda çözünmez ve yoğunluğu sudan bü-
Y - Z karışımı – + – yüktür.
X - Z karışımı – – + – Z maddesi suda moleküler olarak çözünen bir katıdır.
Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z maddelerinin K, L ve M ayır- Yukarıda verilen X, Y ve Z maddeleri ile ilgili bilgilere
ma yöntemleri kullanılarak bileşenlerine ayrılması (+), ayrıl- göre;
maması (–) ile gösterilmiştir. X, Y ve Z ile ilgili; I. X maddesinin su ile karışımı ayrımsal damıtma yön-
temiyle ayrılır.
– Y suda çözünen, Z ise suda çözünmeyen katıdır.
II. Y ve Z maddelerinden oluşan bir karışım suda çöz-
– X – Y karışımı homojendir. me yöntemi ile bileşenlerine ayrılır.
bilgileri veriliyor. III. Z nin sulu çözeltisi bileşenlerine damıtma yöntemi ile
ayrılır.
Buna göre K, L ve M ayırma yöntemleri aşağıdakiler-
den hangisi gibi olabilir? yargılarından hangileri doğru olabilir?
K L M A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
A) Damıtma Suda çözme Süzme D) II ve III E) I, II ve III
B) Süzme Yüzdürme Aktarma Karışımdaki katı, sıvı içinde çözünüyorsa ayırma işle-
C) Damıtma
D) Eleme
Ayıklama
Suda çözme
Suda çözme
Diyaliz
! minde sadece katı elde edilecekse buharlaştırma; hem
katı hem sıvı elde edilecekse damıtma yöntemi kullanı-
lır.
E) Damıtma Suda çözme Ayırma hunisi
10. Karışım Ayırma Yöntemi Doğru / Yanlış
I. Tuz - İyot katısı Süblimleştirme Doğru

II. Naftalin - Tuz Suda çözme Doğru
8. Kütle (g)
III. Demir tozu - Talaş Suda yüzdürme Yanlış
X
Z Yukarıdaki tabloda üç ayrı karışımda kullanılacak ayırma
Y yöntemlerinin doğru veya yanlış oldukları gösterilmiştir.
Buna göre, verilenlerden hangileri doğrudur?

Hacim (cm3)
Yukarıdaki grafikte X, Y ve Z sıvılarının Kütle-Hacim iliş- D) I ve II E) I ve III
kisi verilmektedir.
Yalnızca X ve Y sıvılarının birbirine karışmadığı bil-

gisi verildiğine göre;
I. X ve Z karışımı ayırma hunisi yardımıyla bileşenleri- 11. X - Y karışımı ayırma hunisi ile,
ne ayrılırsa, X ayırma hunisinde kalan kısımda bulu- Y - Z karışımı ayrımsal damıtma ile
nur.
bileşenlerine ayrılıyor.
II. Y ve Z karışımı ayrımsal damıtma yöntemi kullanıla-
rak bileşenlerine ayrılabilir. Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
III. X ve Y sıvıları süzme yöntemiyle bileşenlerine ayrıla- A) X ve Z sıvıdır.

bilir.
B) X ve Y nin özkütleleri farklıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? C) Y katıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Y ve Z nin kaynama sıcaklıkları farklıdır.
D) I ve III E) I, II ve III E) X - Y karışımı heterojendir.
71
1. 3. Saf X sıvısı Y sıvısında çözünmekte, saf Z sıvısı ise X
Özellik Yoğunluk (g/cm3)
ve Y de çözünmemektedir. X, Y ve Z sıvılarının oluşturdu-
X Suda çözünüyor. 0,9
ğu karışımın bir kap içerisindeki konumu aşağıdaki gibidir.
Y Suda çözünüyor. 1,5
Z Suda çözünmüyor. 0,7
X–Y
Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z katı maddelerinin suda çö- Z
zünme özellikleri ve yoğunlukları verilmiştir.
Buna göre;
Buna göre,
Karışım Ayırma yöntemi
I. Aynı koşullarda yoğunluğu en büyük olan Z sıvısıdır.
I. X-Y Suda çözme
II. X – Y karışımı ayrımsal damıtma ile ayrıştırılır.
II. Y-Z Ekstraksiyon
III. Z sıvısı X - Y karışımından ayırma hunisi ile ayrılır.
III. X-Z Suda çözme,
süzme ve damıtma
eşleştirmelerinde, verilen karışımlar için öngörülen
ayırma yöntemlerinden hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III

4. X ve Y katıları arı su içerisine atıldığında oluşturdukları he-
terojen karışım şekilde görüldüğü gibidir.
Y katısı
arı su
X katısı
Buna göre, bu sistemle ilgili aşağıdakilerden hangisi

2. Kum, tuz ve sudan oluşan bir karışımı bileşenlerine ayır- yanlıştır?
mak için iki ayrı işlem uygulanıyor.
A) Aynı koşullarda X katısının yoğunluğu Y ninkinden bü-
Buna göre, bu işlemlerden ilki için aşağıdaki düzenek- yüktür.
lerden hangisi kullanılır? B) Oluşan karışım sadece çözünürlük farkından yararla-
narak ayrıştırılır.
A) B)
C) X ve Y katıları arı suda çözünmemektedir.
Karışım D) Y odun talaşı, X demir tozu olabilir.
Karışım
Süzgeç E) Aynı sıcaklıkta birim hacminin kütlesi küçük olan Y dir.
kağıdı
5. X, Y ve Z katılarından oluşan bir karışım suya atıldığında

C) D) yalnız Y suda çözünüyor. Karışım süzülüyor (I. süzme).
Süzgeç kağıdından alınan karışım alkole atıldığında yalnız
X çözünüyor ve bu karışım süzülüyor (II. süzme).
Karışım
Bu maddelerden I. süzme sonucunda süzgeç kağıdın-
Karışım
da, II. süzme sonucunda toplama kabında kalanlar
aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Isıtıcı Isıtıcı
I. süzme II. süzme
E) Mıknatıs A) X ve Z Z
B) X ve Z X
C) Y ve Z Z
Karışım
D) Y X
E) Y ve Z Y
72
6. X, Y ve Z katılarından oluşan bir karışımdaki maddelerden 9. Sıcaklık (°C)
X yalnız suda; Y ise yalnız alkolde çözünmemektedir, Z 100
her ikisinde de çözünmektedir.
78
Bu karışıma sırası ile,
55
I. suda çözme, süzme, buharlaştırma I II III IV V VI
II. toplama kabına alkol ekleme, süzme, buharlaştırma Zaman (s)
Yukarıdaki grafik aseton, etil alkol ve sudan oluşan bir ka-

işlemleri uygulanıyor.
rışımın ayrımsal damıtması sırasında sıcaklık değişimini
Bu işlemler sonunda toplama kabında hangi maddeler göstermektedir.
kalır?
Damıtma işlemi sırasında toplama kabında önce ase-
A) Yalnız Z B) Yalnız Y C) Yalnız X ton, en son su toplandığına göre aşağıdakilerden han-
D) X ve Z E) Y ve X gisi yanlıştır?
A) Asetonun kaynama sıcaklığı 55 °C dir.

B) III. zaman aralığında damıtma balonunda alkol ve su
bulunur.
C) VI. zaman aralığında su moleküllerinin potansiyel
7. K katısı enerjisi artar.
D) V. zaman aralığında damıtma balonunda yalnız su
vardır.
L çözeltisi E) Alkol 78 °C de buharlaşmaya başlar.

Saf su
M katısı
Şekilde içinde saf su bulunan kaba, K katısı atılıp karıştı-

rıldığında L çözeltisi ve M katısı oluşmaktadır.
10. Aşağıda bazı karışımları ayırmada kullanılan ayırt edici
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle
özellikler ve bu özelliklerin kullanıldığı karışımdaki madde-
yanlıştır?
lerin fiziksel halleri belirtilmiştir.
A) K katısı bir karışımdır.
Buna göre hangisinde belirtilen fiziksel haller yanlış-
B) M katısı, L çözeltisinden süzme ile ayrılabilir. tır?
C) M katısı saf maddedir.
Ayırt edici Maddelerin fiziksel
D) L çözeltisi ayırma hunisi ile bileşenlerine ayrılabilir. özellik halleri
E) K katısı heterojendir. A) Çözünürlük farkı katı - katı
B) Yoğunlaşma noktası farkı gaz - gaz
C) Özkütle farkı sıvı - sıvı
D) Kaynama noktası farkı sıvı - gaz
8. X ve Y katılarının suda çözündükleri ancak X in çözünme- E) Tanecik boyutu farkı katı - katı
si sırasında çözeltinin sıcaklığının arttığı, Y ninkinde ise
azaldığı tespit ediliyor.
Buna göre X ve Y den oluşan bir karışımı bileşenlerine

ayırmak için;
I. ayrımsal kristallendirme,
II. erime noktaları farkından yararlanma, 11. Tuz, kum ve demir tozundan oluşan bir karışımı bile-
III. ayrımsal damıtma şenlerine ayırmak için aşağıdaki malzemelerden han-
gisine ihtiyaç yoktur?
işlemlerinden hangileri kullanılabilir?
A) Su B) Isıtıcı C) Ayırma hunisi
D) Süzgeç E) Mıknatıs
73
1. X ve Y katılarından oluşan bir karışımın ayrılmasında ön- 4. Aşağıda verilen olaylardan hangisinde süzme yöntemi
ce flotasyon, sonra dekantasyon işlemi kullanılıyor. kullanılmamıştır?
Dekantasyon işlemi sonunda Y katısı elde edildiğine A) Demlenmiş çayın bardağa doldurulması sırasında
göre; süzgeç kullanılması
I. X in özkütlesi Y ninkinden küçüktür. B) Haşlanmış makarnanın kevgirden geçirilmesi
II. X ve Y suda çözünmez. C) Otomobillerde benzinin temiz havayla yakılabilmesi

için hava filtrelerinin bulunması
III. X in su ile karışımı bir çözeltidir.
D) İnşaatlarda kullanılan kumun ince bir elekten
geçirilerek çakıl taşlarından ayrılması
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Su arıtma cihazlarında bulunan filtreler yardımıyla
D) II ve III E) I, II ve III çeşme suyundan içme suyu eldesi
2. X katısının suda çözünmesi sonucu oluşan karışıma sıra-

sıyla aşağıdaki işlemler uygulanıyor. 5. X ve Y katılarından oluşan
Süzgeç
kağıdı bir karışım suya atılıyor.
– Karışım süzüldüğünde süzgeç kağıdında Y katısı ka-
lıyor. Huni Oluşan karışım yandaki şe-
kilde görülen huniye boşal-
– Süzüntünün suyu buharlaştırıldığında toplama kabın-
Toplama tıldığında süzgeç kağıdında
da Z katısı kalıyor.
kabı X in kaldığı gözleniyor.
Buna göre X ile ilgili;
I. Y ve Z nin içerdiği tüm atomları içerir. Buna göre;
II. Belirli bir sembol ya da formülü yoktur. I. Toplama kabında Y ve sudan oluşan karışım bulunur.
III. Isıtıldığında sabit bir sıcaklıkta erir. II. X suda çözünmemiştir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Y – su karışımı süspansiyondur.
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

3. X, Y ve Z sıvılarından oluşan 6. 1. Ham petrolün rafinerilerde benzin ve fuel oil gibi

bir karışımın ayrıma hunisin- çeşitli sıvılara ayrılması
X—Y
karışımı deki görünümleri yandaki şe- 2. Rüzgarlı bir havada havaya savrulan buğdayın
kilde verilmiştir. saman ve tanelerine ayrılması
Z
3. Kirli kanın diyaliz cihazından geçirilerek temizlenmesi
Yukarıda verilen ayrıştırma olaylarında kullanılan ayırt
Buna göre;
edici özellikler aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
I. Z nin özkütlesi X – Y karışımınınkinden fazladır. rilmiştir?
II. X ve Z sıvıları birbiri içinde çözünmez. 1 2 3

III. X – Y karışımı ayrımsal damıtma yöntemi ile bileşen- A) Özkütle Kaynama noktası Tanecik boyutu
lerine ayrılır.
B) Kaynama noktası Özkütle Tanecik boyutu
C) Kaynama noktası Tanecik boyutu Özkütle
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Çözünürlük Tanecik boyutu Özkütle
D) II ve III E) I, II ve III E) Özkütle Çözünürlük Tanecik boyutu
74
7. Bir maddeyi çözücü kullanarak bir ortamdan çekip çözücü 10. Tanecik boyutları birbirinden farklı olan maddelerden
ortamına alma işlemine ekstraksiyon ya da özütleme de- oluşan bir karışımı bileşenlerine ayırabilmek için;
nir.
I. süzme,
Buna göre; II. eleme,
I. şeker pancarından sıcak su buharı geçirilerek şeker III. ayıklama
eldesi, işlemlerinden hangilerinden yararlanılabilir?
II. tuzlu peynirin suda bekletilerek tuzunun uzaklaştırıl-
ması,
III. çayın demlenmesi sırasında çay yaprağının renginin
ve kokusunun suya geçmesi
işlemlerinden hangilerinde ekstraksiyon yöntemi kul-
lanılır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 11. Karışım Ayırma yöntemi
D) II ve III E) I, II ve III I. Emülsiyon Ayırma hunisi

II. Süspansiyon Süzme
III. Çözelti Ayrımsal damıtma
Yukarıda verilen karışımlardan hangileri için kullanılan
8. Merkezkaç kuvvetin yardımıyla süzgeç kağıdından ge- ayırma yöntemi doğru olabilir?
çebilecek büyüklükteki taneciklerin bulunduğu bir ka-
rışımdaki taneciklerin çöktürülmesi olayına verilen ad
aşağıdakilerden hangisidir? D) II ve III E) I, II ve III
A) Santrifüjleme B) Diyaliz
C) Kristallendirme D) Dekantasyon
E) Flotasyon
12.
Termometre
Su
çıkışı
9. Aşağıda bazı karışımların ayrılması ile ilgili açıklamalar ve
Ayırma kolonu
kullanılan ayırma yöntemleri verilmiştir.
Destilasyon Soğutucu
balonu
Buna göre hangisinin ayırma yöntemi yanlış yazılmış-
tır?
Ayırma yöntemi ile Su

ilgili açıklama Ayırma yöntemi girişi
Isıtıcı
A) Sudan hafif olan katı
Erlenmayer
taneciklerin su yüzeyine Dekantasyon
yükseltilerek uzaklaştırılması Şekildeki sistemdeki destilasyon balonuna kaynama nok-
taları sırasıyla 78, 55 ve 100 °C olan X, Y ve Z sıvıları ko-
B) Koloit karışımların gözenekli
narak ısıtma işlemi yapılıyor.
zardan geçebilmesi temeline Diyaliz
dayanan arıtma yöntemi Buna göre;
C) Katı - katı heterojen karışım-
I. Erlenmayere önce Y sıvısı geçer.
ları tanecik boyutu farkına Ayıklama
II. Erlenmayerde X sıvısı toplanmaya başladığında des-
göre ayırma
tilasyon balonunda yalnız Z sıvısı vardır.
D) Sıvı - sıvı homojen karışım- Ayrımsal
III. Destilasyon balonunda son kalan sıvı karışımdan saf
ları kaynama noktaları farkına damıtma
olarak ayrılmış olur.
göre ayırma
E) Çözünürlüklerinin sıcaklıkla Ayrımsal
değişimi farklı olan iki tuzun kristallendirme A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
sudaki çözeltilerinden ayrılması D) I ve III E) I, II ve III
75
Çözüm : Çözeltiler ve Çözünürlük Test 1 / 8 Çözüm : Çözeltiler ve Çözünürlük Test 3 / 8
t1°C de 100 g suda y gram A katısı, Sabit sıcaklıkta pistonun yukarı çekilerek hacmin artırıl-
ması gaz basıncını azaltacağından NO2 gazının çözünür-
t2°C de 100 g suda x gram A katısı çözünür.
lüğü azalır (I yanlış). Basıncın katıların çözünmesine bir
Buna göre, sıcaklık t2°C den t1°C ye soğutulduğunda etkisi yoktur. Bu nedenle KCI’nin çözünürlüğü değişmez
(x – y) gram A katısı çöker. (II yanlış). Basınç azalacağından NO2 gazının çözünürlü-
ğü azalır ve çözünmüş olan NO2 gazının bir kısmı çözel-
100 g su ile hazırlanan doymuş çözeltide (x – y) gram
tiyi terk ederek gaz fazına geçer. Bu nedenle çözelti üze-
çökerse,
rindeki NO2 gazı miktarı artar (III doğru).
200 g su ile hazırlanan doymuş çözeltide (2x – 2y) gram
A B C D E
A katısı çöker.
A B C D E
Çözüm : Çözeltiler ve Çözünürlük Test 2 / 6 Çözüm : Çözeltiler ve Çözünürlük Test 4 / 10

X çözeltisi doygundur. I. işlemde sıcaklık değişmediğin- Grafiğe göre,
den X in çözünürlüğü değişmez, eklenen X dipte birikir,
20 °C de 100 g su en fazla 160 g X içerir.
katı kütlesi artar.
50 °C de 100 g su en fazla 32 g X içerir.
II. işlemde X in çözünürlüğü ekzotermik ise sıcaklık artı-
rıldığında çözünürlüğü ve çözünen katı miktarı azalır. X in 128 g X çöker.
çözünürlüğü endotermik ise sıcaklık arttıkça çözünürlüğü
100 g su kullanıldığında 128 g çökme olursa
artar, çözünen katı miktarı artar.

? g su kullanıldığında 16 g çöker.
III. işlemde ise, sıcaklık değişmediğinden X in çözünürlü-
ğü değişmez. Fakat çözücü miktarı artırıldığında çözünen ? = 12,5 g su
katı miktarı artar.
A B C D E
A B C D
Çözüm : Çözeltiler ve Çözünürlük Test 3 / 4 Çözüm : Kar›fl›mlar›n Ayr›lmas› Test 1 / 5

Sıcaklık grafiğine göre X in çözünmesinin sıcaklıkla arttı- Üç madde karıştığında homojen bir karışım oluşmadığına
ğı yani endotermik olduğu, Y ninkinin ise azaldığı yani ek- göre maddelerden en az biri diğerleri içinde çözünmüyor-
zotermik olduğu görülmektedir. Basınç grafiğinden ise her dur. Karışım süzüldüğünde süzgeç kağıdında kalan Y
iki maddenin de çözünürlüğüne basıncın etki etmediği gö- maddesi çözünmeyen katı maddedir (Demir tozu olabilir).
rülmektedir. Buna göre X ve Y katı ya da sıvı olabilir, gaz Geri kalan karışım basit damıtma ile ayrıldığına göre bir
olma ihtimalleri yoktur. katı sıvıda çözünmüş olmalıdır (Şeker ve su olabilir).
A B C D E A B C D E
76
Çözüm : Kar›fl›mlar›n Ayr›lmas› Test 1 / 8 Çözüm : Kar›fl›mlar›n Ayr›lmas› Test 2 / 6
Grafiğe göre, X, Y ve Z sıvılarının hacimleri eşit alındı- I. İşlem :
ğında kütleleri arasındaki ilişki mX > mZ > mY şeklinde
X, Y, Z karışımına su eklendiğinde Y ve Z çözünür. X
olur.
çözünmeden kalır. Süzme ile X ayrılır, süzüntüdeki su
m
d= formülüne göre hacimleri eşit ise kütlesi büyük buharlaştırılır, kapta Y ve Z kalır.
V
olanın özkütlesi de büyük olur. Buna göre özkütleleri ara- II. İşlem :
sındaki ilişki dX > dZ > dY şeklindedir.
Toplama kabına alkol eklendiğinde Z çözünür, Y çözün-
Soruda yalnızca X ve Y sıvılarının birbirine karışmadığı meden kalır. Süzme yöntemi ile Y ayrılır. Süzüntüdeki su
verildiğine göre X ve Z sıvıları birbirine karışmaktadır. Bir- buharlaştırılır ve kapta Z kalır.
birine karışan sıvılar ayırma hunisiyle ayrılmaz.
A B C D E
Sadece X ve Y sıvıları birbirine karışmadığına göre, Y
ve Z sıvıları birbiri içinde çözünür ve kaynama noktaları
farklı ise ayrımsal damıtma yöntemi ile bileşenlerine ayrı-
labilir.
Katının sıvı içinde çözünmediği karışımlar süzülerek

ayrılabilir. X ve Y emülsiyon karışımdır ve süzme yöntemi
ile ayrıştırılamazlar. Çözüm : Kar›fl›mlar›n Ayr›lmas› Test 3 / 1
A B C D E Flotasyon sudan hafif olan katı taneciklerin su yüzeyine
yükseltilerek uzaklaştırılmasıdır. Dekantasyon ise bir sıvı-
da dibe çöken ağır ve iri taneli katının üstte kalan sıvının
başka bir kaba aktarılarak ayrılmasıdır. Dekantasyon işle-
mi sonunda Y katısı elde edildiğine göre Y nin özkütlesi X
inkinden fazladır (I doğru). Her iki ayırma tekniğinde de
katıların sıvıda çözünmemesi gerekir (II doğru). Y dekan-
tasyon ile ayrıldığına göre X flotasyon ile ayrılmış olmalı-
dır. Bu durum X in suda çözünmediğini ve suyun yüzeyin-
de bulunduğunu göstermektedir. Bu nedenle X ile su çö-
zelti oluşturamaz (III yanlış).
A B C D E
Çözüm : Kar›fl›mlar›n Ayr›lmas› Test 3 / 12

Ayrımsal damıtma işleminde önce kaynama noktası dü-
şük olan madde çözeltiyi terkeder. Bu nedenle erlenma-
yere kaynama noktası en düşük olan (55 °C) Y sıvısı ge-
çer (I doğru). Erlenmayerde X sıvısı toplanmaya başladı-
Çözüm : Kar›fl›mlar›n Ayr›lmas› Test 2 / 4 ğında destilasyon balonundaki X sıvısının kaynadığı göz-
Şekildeki maddelerin durumları incelendiğinde Y katısının lenir. Bu nedenle destilasyon balonunda hem X hem de Z
özkütlesinin suyunkinden az, X katısınınkinin ise fazla sıvısı bulunur (II yanlış). Destilasyon balonunda son ka-
olduğu görülür. Her iki maddede suda çözünmemiştir. Bu lan sıvı diğerleri kaynayarak ortamı terk ettiği için tek ba-
nedenle X ve Y çözünürlük farkı ile değil özkütle farkı ile şına kalmıştır. Bu nedenle en saf olarak ayrılan sıvı Z sı-
birbirinden ayrılır. Aynı sıcaklıkta birim hacminin kütlesi vısıdır. Erlenmayerde ilk biriken Y sıvısının saf olması
küçük olan özkütlesi küçük olan Y dir. beklenmez. Çünkü sıvılar her sıcaklıkta buharlaştığından
A B C D E Y ile birlikte çok az da olsa X te bulunabilir.
A B C D E
77
DÖRT KÖŞE
1. X, Y ve Z katı maddelerinin suda ve alkolde çözünüp (+), 3. A çözeltisi, saf X katısının suda tamamen çözünmesiyle
çözünmedikleri (–) aşağıdaki tabloda işaretlenmiştir. hazırlanmıştır.
Suda çözünme Alkolde çözünme Buna göre,
X + + I. A çözeltisi ve X in kimyasal özellikleri farklıdır.
Y – + II. Çözeltinin kütlesi X katısı ve suyun kütlelerinin top-

lamına eşittir.
Z – –
III. Saf X katısı ve A çözeltisi homojendir.
X, Y ve Z den oluşan bir karışımı ayırmak için önce suda
çözme ve 1. süzme işlemi yapılıyor. Süzme işlemi sonra- yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
sı süzgeç kağıdında kalanlar alınıp alkolde çözme ve 2. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
süzme işlemi yapılıyor.
Buna göre 1. süzme işleminde süzgeç kağındında, 2.
süzme işleminde süzüntüde kalan maddeler aşağıda-
kilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
1. 2.
A) X ve Y X
B) X ve Z Z
C) Y ve Z Y
D) Y ve Z Z
E) X ve Y Y
2. 1 kg su ile hazırlanan X tuzu çözeltisi ısıtıldığında, 4. X tuzunun 20 °C de sudaki çözünürlüğü 40 g/100 mL su,
Y tuzunun 20 °C de sudaki çözünürlüğü 60 g/100 mL su-
Çözünen kütlesi (g)
dur. İçerisinde 20 °C de 200 mL saf su bulunan kaba 100
80 gramlık X ve Y tuzları karışımı atıldığında çözelti sadece
X tuzuna doygun hale geliyor.
Çözeltinin dibinde çökelme görülmediğine göre, tuz

karışımının içerisinde bulunan X ve Y tuzlarının küt-
leleri aşağıdakilerden hangisi gibidir?
grafiği elde ediliyor. X(g) Y(g)
A) 20 80
(Buharlaşma ihmal edilecek)
B) 40 60
A) Çözeltinin ilk sıcaklığı 20°C dir.
C) 50 50
B) 20 °C deki çözelti doymamıştır.
D) 60 40
C) 40 °C de X tuzu çökmeye başlar.
E) 80 20
D) X tuzunun 20 °C deki çözünürlüğü 8 g/100 g sudur.
E) X tuzunun 40 °C deki çözünürlüğü 8 g/100 g sudur.
78
05
hayatımızda kimya
hayat›m›zda kimya
temizlik maddeleri
yayg›n malzemeler
biyolojik sistemlerde kimya
çevre kimyas›
79
TEMİZLİK MADDELERİ
1. Sabun ve deterjan molekülleri için; 4. Aşağıda temizlik malzemesi olarak kullanılan bazı madde-
lerin formülleri verilmiştir.
I. temizlik maddesi olma,
II. hidrofil ve hidrofob kısımlardan oluşma, Buna göre, hangisinin formülü yanlıştır?
III. sert sularda bile iyi çözünme A) Çamaşır sodası : CaCO3
özelliklerinden hangileri ortaktır? B) Çamaşır suyu : NaOCI

C) Deterjan : C12H25OSO3Na
D) Sıvı sabun : C17H35COOK
E) Katı sabun : C17H35COONa
5. X : Kimyasal adı sodyumkarbonattır.
Y : NaOCI nin sulu çözeltisidir.

2. Sodyum dodesil benzen sülfonat bileşiğinin molekül for-
Z : Bitkisel ya da hayvansal yağların NaOH ile tepkimesin-
mülü;
den oluşur.
– +
CH3 – (CH2)10 – CH2 SO3 Na
Yukarıda bazı özellikleri verilen X, Y ve Z temizlik mad-
şeklindedir. deleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Buna göre, bileşik ile ilgili; X Y Z

A) Çamaşır sodası Çamaşır suyu Sabun
I. Deterjan aktif maddesidir.
B) Çamaşır suyu Çamaşır sodası Sabun
II. Yapısında hem hidrofil hem de hidrofob grup içerir.
C) Çamaşır sodası Sabun Deterjan
III. Yapısındaki benzen halkasından dolayı çevre kirliliği-
ne ciddi etkileri vardır. D) Çamaşır suyu Deterjan Sabun
E) Çamaşır sodası Çamaşır suyu Deterjan
6. Sabun ya da deterjan molekülünün yağlı kirleri yapıştığı
yüzeyden sökerek temizlemesi ile ilgili şekil aşağıda veril-
miştir.
Su molekülü
3. Potasyum stearat sabununun molekül formülü aşağıda ve-

rilmiştir. X
Sabun molekülü
Y
H 3C CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 Yağ
CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 COOK Yüzey
Buna göre; Buna göre,
I. Halk arasında arap sabunu olarak bilinir. I. Yağ polar yapılı bir maddedir.
II. Hidrofil kısmı – COOK dır. II. X kısmı sabunun hidrofil kısmıdır.
III. Hidrofob kısmına kuyruk kısmı da denir. III. Y kısmı sabunun suda çözünen kısmıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

80
7. Sabun yapımında; 11. Çamaşır suyu yükseltgenme yoluyla çamaşırların ağartıl-
masını sağlayan kimyasal bir maddedir. Oksitleyici
I. bitkisel yağ,
çamaşır suları hücre zarlarına ve proteinlerine etki ederek
II. sud kostik (NaOH), proteinleri öldürür. Klorlu çamaşır suları genellikle mikrop
III. çamaşır sodası öldürücü olarak kullanılır.
maddelerinden hangisine ihtiyaç yoktur? Buna göre, çamaşır suyu ile ilgili;
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III I. Asidik özellik gösterir.

D) I ve II E) II ve III II. Beyazlatma sırasında yükseltgenme – indirgenme
tepkimesi gerçekleşir.
III. Dezenfektan olarak kullanılabilir.
8. Çamaşır sodası ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yargılarından hangileri doğrudur?
yanlıştır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) Kimyasal formülü Na2CO3 şeklindedir. D) II ve III E) I, II ve III
B) Suda çözündüğünde asidik bir ortam oluşur.
C) Suda çözünmesi bir hidroliz olayıdır.
D) Suda çözünme tepkimesi
Na2CO3 + H2O ⎯→ NaHCO3 + NaOH 12. Sabunlar hayvansal ya da bitkisel yağların gliserin ile tep-
şeklindedir. kimesinden elde edilen bileşiklerdir. Aşağıda bir katı sabu-
E) Yağlı kirlerin sabunlaşarak çözünmesini sağlar. nun oluşum tepkimesi verilmiştir.
O
II
CH2 – O – C – C17H35
O CH2 – OH
9. 1. Gliserin + Yağ asidi ⎯→ Yağ + su II I
CH – O – C – C17H35 +3NaOH CH–OH + 3 C17H35 – COONa
2. Yağ + NaOH ⎯→ X + Gliserin O I
II CH2 – OH
CH2 – O – C – C17H35
Yukarıda verilen tepkimeler ile ilgili; gliserin katı sabun

yağ
I. 1. tepkime hidroliz tepkimesidir.
Buna göre, sabun ile ilgili;
II. X bileşiği bir katı sabundur.
III. 2. tepkimede NaOH yerine KOH kullanılırsa sıvı sa- I. Kimyasal bir tepkime ile elde edilirler.
bun elde edilir. II. Yağ asitlerinin Na tuzu katı sabundur.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Suda genellikle iyi çözünürler.

10. Deterjanların temizleme özelliği ile ilgili;

I. Yapısındaki yüzey aktif maddeler sayesinde suyun ıs-
latma özelliğini artırarak kumaş ve kirlere nüfuz etme-
13. 2NaOH + CI2 ⎯→ X + NaCI + H2O
sini sağlar.
tepkimesinde oluşan X bileşiği için;
II. Yapısındaki hidrofobik uçlar apolar yapıdaki yağlı kir-
lerin çözünmesini sağlar. I. Isı ve ışık altında çok çabuk bozunur.
III. Yapısındaki hidrofilik kısım suda çözünmesini sağlar. II. Çamaşırları beyazlatıcı özelliği vardır.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Sodyumhipoklorit olarak adlandırılır.
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

81
YAYGIN MALZEMELER
1. Sönmüş kireç ile ilgili; 4. Cam ile ilgili;
I. Kum ile karıştırılarak harç eldesinde kullanılır. I. En önemli ana bileşeni kumdur.
II. Sönmemiş kirecin su ile tepkimesinden oluşur. II. Kimyasal açıdan birçok maddeye karşı dayanıklıdır.
III. Kimyasal formülü Ca(OH)2 şeklindedir. III. Kuvvetli kovalent bağlar içeren düzenli kristallerden
oluşur.
5. Aşağıda isimleri verilen maddelerden hangisi bir ala-

şım değildir?
2. Boyanın üç ana bileşeni X, Y ve Z ile gösteriliyor.
A) Kalay B) Amalgam
X : Boyanın dayanımını, kuruma şeklini ve süresini be-
lirler. C) 18 ayar altın D) Duralumin
Y : Boyanın uçucu kısmını oluşturan kimyasallardır. E) Lehim
Z : Boyaya parlaklık, fiziksel ve kimyasal dayanıklılık

sağlar.
Buna göre bu ana bileşenlerin doğru sınıflandırılması

aşağıdakilerden hangisidir? 6. Camın elde tepkimesi
ısı Na SiO + CaSiO + 2CO
Na2CO3 + CaCO3 + 2SiO2 ⎯→
Çözücü Bağlayıcı Renklendirici 2 3 3 2
A) X Y Z şeklindedir.
B) Y Z X
Buna göre, cam eldesinde;
C) X Z Y
I. kum,
D) Y X Z
II. kireçtaşı,
E) Z Y X
III. soda
maddelerinden hangileri kullanılır?
3. 1. CaCO3(k) ⎯→ X(k) + CO2(g)

2. X(k) + H2O(s) ⎯→ Y(k)
7. Aşağıdaki cam türlerinden hangisinin kullanım alanı
Yukarıda verilen tepkimelerde yer alan X ve Y bileşik-
yanlış verilmiştir?
leri için;
Cam türü Kullanım alanı
I. X bileşiği sönmemiş kireçtir.
A) Sodakalsik camı Pencere camı
II. Y bileşiği sönmüş kireçtir.
B) Kristal cam Floresan ampulleri
III. Y nin CO2 ile tepkimesinden kireçtaşı oluşur.
C) Borosilikat camı Cam mutfak eşyası
D) Alüminosilikat camı Termometre
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Cam mozaikler Duvar ve döşeme
D) II ve III E) I, II ve III kaplama malzemesi
82
8. X(k) + H2O(s) ⎯→ Ca(OH)2(k) + ısı 12. Boyanın ana bileşenlerinden olan çözücüler ile ilgili;
tepkimesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış- I. Boyanın akışkanlığının istenilen seviyeye getirilmesi-
tır? ni sağlar.
A) Bir sentez tepkimesidir. II. Boyanın kuruma şeklini ve süresini belirler.
B) Ekzotermik bir tepkimedir. III. Boyanın uçucu kısmını oluşturan kimyasal maddeler-
dir.
C) X maddesi kireç taşıdır.
D) X in kimyasal formülü CaO şeklindedir. yargılarından hangileri doğrudur?
E) Kirecin söndürülmesi olayına aittir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

9. Seramik grubu maddeler ile ilgili, aşağıdakilerden han-

gisi yanlıştır?
13. Alaşım adı İçerdiği mataller
A) Halk arasında "pişmiş toprak" esaslı malzeme olarak
bilinirler. I. Pirinç Cu – Zn
B) Çarpmalara ve sıcaklık değişimlerine karşı çok daya- II. Bronz Cu – Sn – Zn

nıklıdırlar. III. Malgama Pb – Sn
C) Yüzeyleri sırlandığında su geçirmezler. Yukarıda isimleri verilen alaşımlardan hangilerinin
D) Killi topraktan üretilirler. içerdiği metaller doğru gösterilmiştir?
E) En üstün ve en mükemmel forma ulaşmış üyesi porse- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
lendir.
14. Cam ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

10. Porselen ile ilgili; A) Isıya dayanıklı cam yapısında bol miktarda PbO içerir.
I. Ham maddesi kil, silikat ve feldspattır. B) Amorf bir yapıya sahiptirler.
II. Gövde ve sır olmak üzere iki kısımdan oluşur. C) Yalnız HF asidinden etkilenirler.
III. Gözenekli bir yapıya sahiptir. D) Cama katılan maddeler camın renk, sertlik gibi özellik-
lerini değiştirir.
E) Ampül yapımında sodakalsik camı kullanılır.
15. Seramik eşyaların yüzeylerinin camsı bir malzeme ile kap-

lanmasına sırlama denir.
11. Çelik ile ilgili;
Buna göre sırlama işlemi seramiğe;
I. Demirin bir alaşımıdır.
II. Elektrik akımını iletir. I. iyi bir görünüm kazandırma,
III. Çivi, zincir, bıçak, ustura, jilet yapımında kullanılır. II. su geçirmez hale getirme,
III. kir ve mikrop tutmama
özelliklerinden hangilerini kazandırır?
83
BİYOLOJİK SİSTEMLERDE KİMYA
1. Fotosentez olayının kimyasal denklemi aşağıda verilmiştir. 4. Bitkilerin karbondioksit ve suyu kullanarak ışık enerjisi ve
yapraklarında bulunan klorofil sayesinde oksijen ve glikoz
Güneş ışığı
üretmesine fotosentez denir.
ve klorofil
6CO2(g) + 6H2O(s) ⎯⎯⎯⎯⎯→ 6O2(g) + C6H12O6(k) Buna göre, fotosentez olayı ile ilgili aşağıdaki yargılar-
dan hangisi yanlıştır?
Buna göre, fotosentez olayı ile ilgili,
A) Kimyasal bir değişimdir.
I. Yanma tepkimesidir.
B) Kimyasal enerji ışık enerjisine dönüşür.
II. İndirgenme-yükseltgenme tepkimesidir.
C) Klorofil taşıyan hücrelerde gerçekleşir.
III. Bitkiler tarafından gerçekleştirilir.
D) İndirgenme - yükseltgenme tepkimesidir.
yargılarından hangileri doğrudur? E) Tepkimede besin ve O2 üretilir.
5. Aşağıda verilen maddelerden hangisi fotosentezde

kullanılmaz?
A) Oksijen
2. Canlıların vücutlarına aldıkları besin maddelerini oksijen B) Güneş ışığı
yardımı ile CO2 ve H2O ya dönüştürmelerine solunum de-
C) Karbondioksit
nir.
D) Klorofil
Buna göre, solunum olayı;
E) Su
I. yanma,
II. polimerleşme,
III. indirgenme – yükseltgenme
tepkime türlerinden hangilerine örnektir? 6. Proteinlerin sindirimi ile ilgili;

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. Midede başlar.
D) I ve III E) I, II ve III II. Oniki parmak bağırsağında tripsin enzimi ile sindirimi
devam eder.
III. İnce bağırsakta erepsin enzimi yardımıyla aminoasit-
lere kadar parçalanır.

3. İnsan vücudunda karbondioksitin taşınması A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
1. CO2(g) + H2O(suda) H2CO3(suda) D) II ve III E) I, II ve III
+ –
2. H2CO3(suda) H (suda) + HCO 3(suda)
denklemleri ile gerçekleşir.
Buna göre;
7. Nişastanın sindirimi ile ilgili;
I. CO2 nin taşınması kimyasal bir olaydır.
II. Her iki olay da indirgenme-yükseltgenme tepkime- I. Hidroliz olayı ile gerçekleşir.
sidir. II. Ağızda başlar.
III. 1. olay kimyasal, 2. olay fiziksel değişmedir. III. Sindirim sonucu oluşan son ürün glikozdur.

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
84
8. Proteinlerin oluşum tepkimesi aşağıda gösterilmiştir. 12. Aşağıda sindirim olayında kullanılan bazı enzim ve salgı-
ların isimleri ve bu salgıların üretildiği organlar gösterilmiş-
R1 R2 tir.
n H N C C OH + n H N C C OH
Enzim – salgı Üretildiği organ
H H O H H O I. Lipaz enzimi Pankreas
R1 R2 II. Pepsin enzimi Mide
N C C N C C + (n – 1)H2O III. Safra salgısı Safra kesesi
H H O H H O n Buna göre, yukarıdakilerden hangisi yanlıştır?
Buna göre proteinler ile ilgili; A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
I. Polimerdirler. D) II ve III E) I, II ve III
II. Peptit bağı içerirler.

III. Suyla hidrolizi sonucunda kendini oluşturan aminoa-
sitlere parçalanırlar.
yargılarından hangileri doğrudur? 13. Yağların sindirimi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangi-
si yanlıştır?
D) II ve III E) I, II ve III A) Ağızda gerçekleşmez.
B) Sindirimleri sonucu yağ asitleri ve gliserin oluşur.
C) Midede başlar.
D) Sindirimde safra salgısı ve lipaz enzimi etkilidir.
E) İnce bağırsakta sonlanır.
9. Aşağıda verilen organlardan hangisinin sindirim siste-
minde bir görevi yoktur?
A) Böbrek B) Karaciğer C) Mide

D) Ağız E) İncebağırsak
14. Aşağıda verilen besin maddelerinden hangisi için kim-
yasal sindirimin gerçekleştiği organlar yanlış verilmiş-
tir?
Kimyasal sindirimin
10. Bir besin maddesinin sindirilmesine katkıda bulunan bö- Besin maddesi gerçekleştiği organ
lümler aşağıdaki tabloda (+) ile işaretlenmiştir.
A) Patates Mide ve ince bağırsak
Oniki parmak
Ağız Mide bağırsağı İnce bağırsak B) Yumurta Mide ve ince bağırsak
+ – + + C) Margarin İnce bağırsak
Buna göre, sindirilen besin türü, D) Ekmek Ağız ve ince bağırsak
I. Protein E) Tavuk eti Mide ve ince bağırsak
II. Karbonhidrat
III. Yağ
yukarıdakilerden hangileri olabilir?

15. Pepsin
Protein + H2O ⎯⎯⎯⎯→ Polipeptit
D) I ve II E) II ve III Yukarıda denklemi verilen sindirim olayı ile ilgili;
I. Hidroliz tepkimesidir.
II. İncebağırsakta gerçekleşir.
11. Aşağıda verilen enzimlerden hangisi karbonhidratların III. Pepsin enzimi mideden salgılanır.
sindirilmesinde etkilidir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Lipaz B) Pepsin C) Amilaz A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Erepsin E) Tripsin D) I ve III E) I, II ve III
85
ÇEVRE KİMYASI
1. Aşağıda verilen gazlardan hangisinin hava kirliliğine 5. Hava kirliliği canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen
etkisi yoktur? havadaki yabancı maddelerin normalin üzerindeki miktar
ve yoğunluğa ulaşmasıdır.
A) Sera gazları
B) Eksoz gazı Buna göre, insanlarda görülen aşağıdaki hastalıklar-
dan hangisinin hava kirliliği ile ilişkilendirilmesi düşü-
C) Hidrojen gazı
nülemez?
D) Fabrika baca gazları
A) Cilt ve gözlerde tahriş
E) Azot oksitler
B) Nefes darlığı
C) Bronşit
D) Tansiyon
E) Astım
2. Aşağıda formülleri verilen gazlardan hangisi asit yağ-
murlarının oluşmasında etkili değildir?
A) CO2 B) SO2 C) NO2

D) H2 E) SO3
6. Bitkiler gelişmek için havadan ısıyı, ışığı, karbon ve oksi-

jeni alırlar. Topraktan ise Ca, Mg, S, Fe, Mn, Zn, Cu, Na,
K ve P gibi elementleri alırlar. Topraktan eksik ve alınama-
yacak durumda olan elementlerin kimyasal yolla toprağa
3. I. Fosil yakıtların kullanımının azaltılması dışarıdan verilmesine kimyasal gübreleme denir. Ancak
II. Karayolu taşımacılığının yaygınlaştırılması aşırı kimyasal gübreleme toprağın dengesini bozar.
III. Fabrika bacalarına filtrelerin takılması Buna göre yanlış gübreleme sonucu toprakta,
Yukarıda verilenlerden hangileri hava kirliliğine karşı I. humus oranının azalması
alınacak önlemlerden değildir?
II. pH değerinin değişmesi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. üst kısımlarının kumlaşıp alt kısımlarının sertleşmesi
yukarıda verilen değişmelerden hangilerinin olması
beklenir?
4. Çevreyi kirleten zararlı kimyasal maddeler doğada farklı
tür kirlenmelere neden olurlar. Bunların en önemlileri top-
rak, su ve hava kirliliğidir. Çevreye zararlı etkisi olan mad-
delerden biri de deterjanlardır. Deterjanların içinde bulu-
nan yüzey aktif maddeler ve diğer katkı maddeleri atık su- 7. Atmosferin üst katmanlarında bulunan ozon (O3) tabakası
larla beraber toprağa ve su kaynaklarına karışmaktadır. güneşten dünyaya gelen zararlı UV (ultraviyole) ışınlarını
tutmaktadır.
Buna göre deterjanların;
Son çeyrek yüzyılda kullanım alanı hızla artan aşağı-
I. toprak,
daki maddelerden hangisi ozon tabakasının delinme-
II. su, sine neden olmaktadır?
III. hava
A) Ağır metaller
kirliliklerinden hangilerine etkisi olduğu düşünülebi- B) Kloro floro karbonlar (CFC)
lir?
C) Lineer alkil sülfonat (LAS)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Kimyasal gübreler
D) II ve III E) I, II ve III E) Dikloro difenil trikloretan (DDT)
86
8. I. Pasifik okyanusunda yapılan nükleer başlıklı füze de- 12. Atmosferdeki X gazının oran olarak artmasının en önemli
nemeleri sonucu, bu gazın sera etkisi yaparak dünyadaki ortalama
II. Japonyadaki tsunami felaketi sonucu Fukushima nük- sıcaklığın artmasına neden olmasıdır. Ortalama sıcaklık
leer reaktöründe maydana gelen sızıntı artışı, dünyada mevsimlerin değişmesine, yağış düzeninin
bozulmasına ve kutuplardaki buzulların erimeye başlama-
III. Karadeniz kıyısında bulunan içinde nükleer atıkların
sına neden olmaktadır.
bulunduğu variller
Buna göre, X gazı aşağıdakilerden hangisidir?
yukarıda verilen olaylardan hangileri radyoaktif kirlen-
meye örnek olarak verilebilir? A) O2 B) CO2 C) H2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) SO3 E) Ar
9. Aşağıdaki enerji kaynaklarından hangisinin atmosfer-

deki O2 / CO2 oranını azaltması beklenir?
13. Toprak kirliliğinin en önemli sonuçlarından biri tarım arazi-
A) Termik santral lerinin miktarının azalmasıdır.
B) Hidroelektrik santral
Buna göre,
C) Nükleer santral
I. asit yağmurları,
D) Güneş enerji paneli
II. aşırı kimyasal gübreleme,
E) Rüzgar enerji paneli
III. erozyon
olaylarından hangileri tarım arazilerinin miktarının

azalmasında etkilidir?
10. Kimyasal maddeler verdikleri zararlar açısından hava, su

ve toprak kirleticiler olarak sınıflandırılırlar. Toprak kirliliği-
ne neden olan en önemli maddelerden biri ağır metallerdir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir ağır metal de-

ğildir?
A) Kobalt B) Kadmiyum C) Cıva

D) Sodyum E) Nikel 14. Çevre sorunlarının azaltılabilmesi için çevremize salınan
zararlı maddelerin arıtılması ve bunları salan kaynakların
azaltılması gerekmektedir. Özellikle fosil yakıtları kullan-
madan enerji üreten alternatif enerji kaynaklarının kullanıl-
ması çevre kirliliğinin azaltılması yönünde en öncelikli uy-
gulamalardır.
Buna göre, aşağıda verilen enerji türlerinden hangisi

11. Aşağıda verilen enerji türlerinden hangisinin çevre kir- çevre dostu alternatif enerji kaynaklarından biri değil-
liliğine etkisi en az dır? dir?
A) Doğalgaz A) Doğalgaz enerjisi

B) Nükleer enerji B) Jeotermal enerji
C) Güneş enerjisi C) Güneş enerjisi
D) Petrol D) Rüzgar enerjisi
E) Kok kömürü E) Gel-git dalgalarının enerjisi
87
Çözüm : Temizlik Maddeleri / 2 Çözüm : Yayg›n Malzemeler / 2
Boyanın ana maddelerinden olan bağlayıcılar boyanın
CH3 (CH2)10 CH2 SO3– Na+ hemen hemen tüm karakteristik özelliklerini örneğin kuru-
ma şekli ve süresi, diğer katmanlarla uyuşup uyuşmaya-
molekülü deterjan aktif maddesidir (I doğru). Yapısında cağı, dayanımı ve uygulama biçimini belirler. Çözücüler
bulunan C ve H den oluşan kuyruk kısmı hidrofob, boyanın uçucu kısmını oluşturan kimyasal maddelerdir.
– +
SO3 Na kısmı ise hidrofil özelliktedir (II doğru). Molekül-
Renklendiriciler boyaya örtücülük, parlaklık, fiziki ve
deki benzen halkası mikroorganizmalar tarafından parça-
kimyasal dayanıklılık gibi özellikler sağlar.
lanamaz. Bu nedenle çevre kirliliğine etkisi sabuna göre
çok fazladır (III doğru). A B C D E
A B C D E

Şekilden görüldüğü gibi sabun molekülü X ve Y olmak Camın ana bileşeni kumdur. Bununla birlikte kireçtaşı ve
üzere iki kısımdan oluşmaktadır. soda da içerir (I doğru). Cam su geçirmez ve paslanmaz
bir madde olup birçok maddeye karşı oldukça dayanıklı-
X dır (II doğru). Çok kuvvetli kovalent bağlar içerir ancak
Y düzensiz bir yapıya sahiptir. Düzenli kristallerden oluş-
maz (III yanlış).
X kısmı baş kısım olup hidrofiliktir. Y kısmı ise kuyruk kıs-
A B C D E
mı olup hidrofobiktir. Bu nedenle Y kısmı suda çözünmez.
Ayrıca şekilden görüldüğü üzere yağ molekülüne sabu-
nun hidrofobik kısımları yöneldiğine göre yağ molekülleri
suyu sevmeyen yani apolar yapılı maddelerdir.
A B C D E

Tepkimede oluşan X maddesinin formülünü bulalım. Tepkimede iki maddenin birleşmesinden tek bir madde
2NaOH + CI2 ⎯→ NaOCI + NaCI + H2O oluştuğuna göre sentez (birleşme) tepkimesidir. Tepkime
sonrası ısı açığa çıkıyor olması tepkimenin ekzotermik ol-
X : NaOCI olduğuna göre halk arasında çamaşır suyu
duğunu gösterir. X maddesinin formülü CaO şeklinde
olarak bilinen sodyum hipoklorittir. Çamaşırları beyazlatı-
olup ismi sönmemiş kireçtir (kireç taşı değildir). Verilen
cı etkileri vardır. Çamaşır suları çabuk bozunan kimyasal-
tepkime denklemi kirecin söndürülmesi olayıdır.
lardır.
A B C D E
A B C D E
88
Çözüm : Biyolojik Sistemlerde Kimya / 2 Çözüm : Çevre Kimyas› / 7
Solunum olayının kimyasal denklemi Ozon tabakasının delinmesine neden olan madde, klima
ve buzdolabı gibi soğutucularda soğutucu akışkan olarak,
C6H12O6 + 6O2 ⎯→ 6CO2 + 6H2O
deodorant spreylerde itici gaz olarak kullanılan Freon
şeklindedir. Tepkimede glikoz O2 ile reaksiyona girdiğin- (CCI2F2) gibi kloroflora karbonlardır.
den tepkime bir yanma tepkimesidir. Ayrıca tepkimede O2
A B C D E
elementel halde olduğu için yükseltgenme basamağı baş-
langıçta 0 dır. Ürünlerde ise bileşik haldeki oksijenin yük-
seltgenme basamağı –2 olduğuna göre O2 indirgenmiştir.
Yalnız bu bilgiden tepkimenin bir indirgenme - yükselt-
genme tepkimesi olduğu ortaya çıkar.
A B C D E
Çözüm : Biyolojik Sistemlerde Kimya / 8 Çözüm : Çevre Kimyas› / 12

Güneşten gelen ısı dünyada organizmaların yaşayabil-
Şekilden görüldüğü gibi proteinler aminoasitlerin birleş-
mesine uygun bir sıcaklık sağlar. Dünyaya ulaşan ısının
mesinden meydana gelirler. Tepkime sırasında çok sayı-
çoğu geri yansır. Atmosferdeki CO2 bu ısıyı tutar. Hava
da (n tane) molekülün birbirine peptit bağları ile bağlan-
kirlenmesinin tehlikeli bir sonucu atmosferin yüksek kat-
ması ile bir polimerik madde oluşur. Tepkime sırasında su
manlarında bir CO2 tabakasının oluşmasıdır. Kömür,
da açığa çıktığından tepkime kondenzasyon polimerleş-
odun, mazot gibi yakıtların yanmasıyla açığa çıkan kar-
mesidir. Proteinler aminoasitlerin birleşmesinden oluştu-
bondioksitin oluşturduğu bu tabaka yeryüzünden yansı-
ğuna göre su ile parçalandıklarında aminoasitlere dönü-
yan güneş ışınlarının dünya dışına çıkmasını engelleye-
şürler.
rek atmosferin ısınmasına yol açar. Sera etkisi denen bu
A B C D E olay dünyanın sıcaklığının artmasına neden olmaktadır.
A B C D E
Çözüm : Biyolojik Sistemlerde Kimya / 10

Proteinlerin sindirimi midede başlar. Yağların sindirimi
ağız ve midede olmaz. Verilen tabloya göre sindirimi ağız-
dan başlayıp on iki parmak bağırsağında devam eden ve
ince bağırsakta sonlanan besin türü karbonhidrattır.
A B C D E
89
DÖRT KÖŞE
1. Çamaşır suyunun çamaşırların rengini ağartması ile 3. 1. Yağ + H2O ⎯→ X + Gliserin
ilgili;
2. Yağ + NaOH ⎯→ Gliserin + Y
I. Fiziksel bir olaydır.
Yukarıda verilen tepkimeler ile ilgili;
II. Çamaşır suyunun yükseltgen özelliğinden kaynakla-
nır. I. 1. tepkime hidroliz tepkimesidir.
III. Renkli maddelerin moleküllerinde bulunan karbon II. X, yağ asididir.

atomları arasındaki ikili bağların tekli bağa dönüşme- III. Y, katı sabundur.
si ile oluşur. yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
2. Deterjanların yapısına katılan yüzey aktif maddelerden 4. O

bazıları güç bozunan ve çere kirliliği oluşturan maddeler-
dir. CH2 O C C17H33
O
Buna göre;
CH O C C17H33
I. LAS (Lineer alkil sülfonat)
O
II. LAB (Lineer alkil benzen)
CH2 O C C17H33
III. DDB (Dodesil benzen)
yukarıdaki yüzey aktif maddelerinden hangileri güç Yukarıda molekül formülü verilen bileşik ile ilgili;
bozunur?
I. Su ile hidrolizinden yağ asitleri ve gliserin oluşur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III II. Sindirimi midede başlar.
D) I ve II E) II ve III III. Safra salgısı ve lipaz enzimi yardımı ile sindirilir.

90
06
atomun yapısı
atomun yap›s›
atom modellerinin tarihsel geliflimi
atomun kuantum modeli
ba¤›l atom kütlesi ve mol kavram›
kimyasal hesaplamalar
91
ATOM MODELLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
1. Atom ile ilgili; 4. Floresan
ekran
I. Negatif ve pozitif yükler atomun içinde dağılmış du-
– + X Levhası
rumdadır.
A
II. Elektronlar çekirdekten belli uzaklıktadır ve kendileri-
B
ne özgü enerjileri vardır.
C
III. Atomun pozitif yükü ve kütlesinin büyük miktarı ato-
Y Levhası
mun merkezinde çok küçük bir hacimde toplanmıştır.
J.J. Thomson'un katot ışınları ile yapmış olduğu deneyin
yargılarının ilk kez ifade edildiği atom modelleri aşağı-
düzeneği yukarıda verilmiştir.
dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Buna göre, katot ışınları ile ilgili;
I II III
A) Thomson Dalton Rutherford I. Anottan çıkıp katota doğru giden ışınlardır.
B) Dalton Bohr Rutherford II. X ve Y levhaları yüklü değilken B noktasına ulaşırlar
C) Thomson Bohr Dalton III. X levhası (–), Y levhası (+) yüklendiğinde A noktasına
ulaşırlar.
D) Thomson Bohr Rutherford
E) Rutherford Dalton Thomson yargılarından hangileri doğrudur?
2. Faradayın yapmış olduğu elektroliz deneyleri ile;
I. atomların yapısında elektrik yüklü taneciklerin bulun- 5. Millikan’ın yağ damlası deneyi ile ilgili;
duğu,
I. X ışınlarının havadan kopardığı elektronlar yağ dam-
II. elektrik ve kimyasal değişme arasında nicel bir ilişki-
lacıkları tarafından tutulmuştur.
nin olduğu,
II. Yağ damlacığının düşüşünü durdurmak için gereken
III. elektroliz olayında anot ve katotta toplanan madde
elektriksel yük miktarı ölçülmüştür.
miktarının devreden geçen yük miktarı ile doğru oran-
tılı olduğu III. Elektronun yük/kütle oranı hesaplanmıştır.
sonuçlarından hangilerine ulaşılmıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
6.
3. Rutherford radyoaktif bir kaynaktan elde ettiği α ışınlarını
X
ince altın bir levhaya göndererek alfa tanecikleri saçılma
deneyini gerçekleştirmiştir. Yaptığı deney sonucunda 1911
yılında yeni bir atom modeli geliştirmiştir.
Y
Bu atom modeline göre;
Yukarıda elektromanyetik bir dalganın kesiti gösterilmiştir.
I. Atom çoğunlukla boşluktan ibarettir.
–14 Buna göre;
II. Atomun merkezinde 10 m yarıçaplı bir çekirdek
2
vardır. I. Dalganın şiddeti X ile doğru orantılıdır.
III. Proton ve nötronlar atomun çekirdeğinde bulunur. II. Y değeri arttıkça dalganın enerjisi de artar.
III. Y değeri ile dalganın frekansının çarpımı boşluktaki
ışık hızına eşittir.
92
7. Elektromanyetik spektrumda yer alan 11. n=4
Z
I. kızıl ötesi (ΙR), n=3 Yandaki şekilde hidrojen
II. X, Y atomundaki bir elektro-
III. mor ötesi (UV) n=2 nun enerji seviyeleri ara-
sındaki geçişleri X, Y ve
ışınlarının frekanslarına göre kıyaslanışı aşağıdakiler- X
Z okları ile gösterilmiştir.
den hangisinde doğrudur?
n=1
A) III > II > I B) I > II > III C) II > I > III
Buna göre;
D) III > I > II E) II > III > I
I. X te açığa çıkan enerji Y ninkinden fazladır.
8. Dalga boyu 600 nm olan turuncu ışık ile ilgili; II. Y de yayılan ışınlar elektromanyetik spektrumun gö-
rünür bölgesinde yer alır.
I. Frekansı 5. 10
14 –1
s dir.
III. Z, Balmer serisi olarak adlandırılır.
II. Enerjisi yeşil ışığınkinden daha fazladır.
III. Dalga boyu kırmızı ışığınkinden daha büyüktür. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

12. Aşağıda bazı tek elektronlu taneciklerde meydana gelen
9. Siyah cisim ve ışıması ile ilgili aşağıdaki yargılardan elektron geçişlerinde açığa çıkan enerjiler gösterilmiştir.
E1 = 1H atomunda 3. enerji düzeyindeki elektronun 2.
A) Üzerine gelen bütün ışınları soğuran cisimlerdir. enerji düzeyine geçişi
B) İçi karbonla sıvanmış borunun üzerine bir delik aç- +

E2 = 2He iyonunda 2. enerji düzeyindeki elektronun 1.
makla hazırlanabilir. enerji düzeyine geçişi
C) Siyah cisim ısıtıldığında her çeşit dalga boyunda ışın- 2+
E3 = 3Li iyonunda 2. enerji düzeyindeki elektronun 1.
ların yayıldığı görülür.
enerji düzeyine geçişi
D) Siyah cismin yaptığı ışımanın cinsi siyah cismin yapıl-
Buna göre, E1, E2 ve E3 enerjilerinin kıyaslanışı aşağı-
dığı maddenin cinsine bağlıdır.
dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
E) Siyah cisim düşük sıcaklıkta uzun dalga boylu ışınları
yayar. A) E3 > E2 > E1 B) E1 > E2 > E3 C) E3 = E2 > E1
D) E1 > E2 = E3 E) E2 > E3 > E1
10. 1 elektron 2 elektron
13. Louis de Broglie X–ışınları kırınımından yola çıkarak hare-

X metali Y metali ket eden maddesel parçacıkların dalga gibi davranabilece-
ğini söylemiştir. Kütlesi m, hızı v olan bir taneciğin dalga
X ve Y metalleri üzerine eşit şiddet ve enerjili 1 ve 2 nolu h
ışınlar gönderildiğinde kopan elektronların hızları 1 > 2 boyu λ = bağıntısı ile hesaplanır.
m⋅v
şeklinde oluyor.
Buna göre;
Buna göre;
I. Büyük kütleli ve yüksek hızlı taneciklerin dalga boyu
I. Her iki metalin yüzeyinde fotoelektrik olay gerçekleş- da büyüktür.
miştir. II. Aynı hızda hareket eden bir tabanca mermisinin dal-
II. Y metalinden elektron koparmak için gereken enerji X ga boyu bir füzeninkinden daha büyüktür.
inkinden fazladır. III. Elektron ve protonun hızları eşit ise dalga boyları da
III. 1 ve 2 ışınlarının şiddeti artırılırsa kopan elektronların eşittir.
hızı da artar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
93
ATOMUN KUANTUM MODELİ / 1
1. Kuantum sayıları ile ilgili; 5. p orbitalleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
lıştır?
I. Baş kuantum sayısı elektron bulutunun çekirdeğe
olan uzaklığı ile ilgilidir. A) İlk katmanda bulunmaz.
II. Açısal momentum kuantum sayısı elektron bulutları- B) 3 orbitalden oluşur.
nın şekillerini belirtir. C) Açısal momentum kuantum sayısı 1 dir.
III. Spin kuantum sayısı bir orbitaldeki elektronların dön- D) En fazla 6 elektron alabilir.
me yönünü belirtir.
E) İçerdiği alt katmanların enerji seviyeleri arasında
yargılarından hangileri doğrudur? pX < pY < pZ ilişkisi vardır.
6. Orbital : 3s 3d 4s 4p
n :3 3 4 4
2+ :0 2 0 1
2. 25
Mn iyonunun elektron dağılımı dikkate alındığında
son katmanda bulunan, manyetik kuantum sayısı 0 n + : 3 5 4 5
olan en fazla kaç elektron vardır?
Yukarıda bazı orbital türleri ile bu orbitallerin (n + ) değer-
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 leri verilmiştir.
Buna göre;
I. 3s ve 3d orbitalleri aynı temel enerji düzeyinde bulu-

3. n = 3 ve m = + 1 kuantum sayılarına sahip bir elek- nur.
tron, II. 3d ve 4p orbitallerinin enerji seviyeleri eşittir.
I. s, III. Orbitallerin enerji sıralaması
II. p, 3s < 4s < 3d < 4p şeklindedir.

III. d yargılarından hangileri doğrudur?
orbitallerinden hangilerinde bulunabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
7. m
+2
4. Kuantum atom modeline göre elektronun bulunduğu yer Yandaki şekilde bir orbital türünün
için yörünge tanımlamasını kullanmak yanlıştır. Bu teoriye +1
dış manyetik alandaki yönelimleri
göre elektronun bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bölge- 0 gösterilmiştir.
lere orbital denir. Orbital, elektronun kuantum sayıları ile –1
belirlenen dalga fonksiyonudur. –2
Buna göre, orbitaller ile ilgili;
I. Üç kuantum sayısı ile belirlenir. Buna göre, bu orbital türü ile ilgili
II. Her orbital türünün açısal momentum kuantum sayısı
I. Baş kuantum sayısı en küçük 3 tür.
farklıdır.
II. Açısal momentum kuantum sayısı 2 dir.
III. Aynı orbital türünün farklı katmanlardaki baş kuantum
III. En fazla 5 elektron alabilir.
sayıları aynıdır.
94
8. Enerji 11.
Baş kuantum İkincil kuantum Manyetik kuantum
4f Orbital
sayısı (n) sayısı () sayısı (m)
N 4d
4p 2s 2 0 Z
3d
4s 3d 3 Y –2, –1, 0, +1, +2
M 3p
4p X 1 –1, 0, +1
3s
L 2p
Yukardaki tabloda bazı orbitallerin başkuantum (n), ikincil
2s kuantum () ve manyetik kuantum (m) sayıları verilmiştir.
K
1s Buna göre tabloda X, Y ve Z ile gösterilen yerlere
Çok elektronlu bir atomda katman ve alt katmanların ener- gelmesi gereken sayılar aşağıdakilerden hangisinde
ji düzeyleri yukarıdaki şekilde gösterilmiştir. doğru verilmiştir?
Buna göre; X Y Z
A) 4 2 0
I. M katmanının baş kuantum sayısı 3 tür.
B) 3 2 +1
II. L katmanında en fazla 8 elektron bulunabilir.
C) 4 1 0
III. 4s orbitalinin enerji seviyesi 3d ninkinden daha fazladır.
D) 3 1 0
yargılarından hangileri doğrudur? E) 4 2 –1
9. Tek atomlu bir taneciğin elektron dizilimindeki son orbital 12. X atomuna ait elektron dizilimi
için;
2 2 6 a
1s 2s 2p ns
– baş kuantum sayısı (n) = 3 tür.
şeklinde veriliyor.
– açısal momentum kuantum sayısı () = 1 dir.
– içerdiği elektron sayısı = 6 dır. Buna göre;
bilgileri veriliyor. I. n = 3, a = 2 ise X in atom numarası 12 dir.

II. n = 4, a = 1 ise X uyarılmış haldedir.
Buna göre, bu tanecik aşağıdakilerden hangisidir?
+ 3– 6+
III. n = 3, a = 1 ise X küresel simetri özelliği gösterir.
A) 17
CI B) 15P C) 16S
+
D) 19K E) 20Ca
10. z z
y y
x x
13. Aşağıda verilen atomlardan hangisinin temel hal elek-
1 2 tron dizilimi yapılırken Hund kuralına uyulmamıştır?
Yukarıda bazı orbitallerin elektrıon yoğunluğu sınır yüzey 1s 2s 2p

diyagramları verilmiştir.

A) 5
B :
Buna göre;

I. Her iki orbital de en fazla 2 elektron bulundurabilir.

B) 6
C :
II. 2 nolu orbitalin enerji seviyesi aynı katmanda bulunan

pX ve pY orbitallerinden daha fazladır. C) 7

N :
III. Her iki orbitalin de başkuantum sayısı n = 1 olabilir.

D) 8
O :

E) 9
F :
95
ATOMUN KUANTUM MODELİ / 2
1. Yarı dolu 3. "d" orbitalleri için;
orbital sayısı
I. 4. enerji seviyesinden itibaren her enerji seviyesinde
X
3
bulunur.
Y
2
II. Uzaysal şekli küredir.
Z
1
III. Bulunduğu enerji seviyesinde en fazla 10 elektron
2 3 4 Tam dolu orbital sayısı barındırabilir.
Yukarıdaki grafikte X, Y ve Z atomlarının temel hal elekt- yargılarından hangileri doğrudur?

ron dizilişlerinde bulunan tam dolu ve yarı dolu orbital sa-
yıları gösterilmiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Buna göre;
I. Atom numarası en büyük olan X tir.

II. X, Y ve Z atomlarının çekirdek yükleri arasında
Z > Y > X ilişkisi vardır.
III. X, Y ve Z nin proton sayıları ardışık sayılardır. 4. X ve Y elementlerinin temel haldeki atomlarının dolu ve
yarı dolu orbitalleri aşağıdaki gibidir.
Dolu orbitalleri Yarı dolu orbitalleri
X: 3 tane s 3 tane p
3 tane p
s orbitalleri 2, p orbitalleri en fazla 6 elektron barındı-
! rabilir. p orbitallerine elektronlar birer birer yerleştirilir.

Y: 2 tane s
2 tane p
1 tane p
Buna göre, bu atomlarla ilgili,
I. İkisi de küresel simetri özelliği gösterir.

II. X in atom numarası Y ninkinden 3 fazladır.
III. En yüksek enerjili orbitallerinin başkuantum sayıları
farklıdır.

2. Orbitallerle ilgili, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Çekirdek çevresinde belli enerji düzeylerinde elektron-

ların bulunma ihtimallerinin yüksek olduğu bölgelerdir. 2 2 6 1 3
5. X : 1s 2s 2p 3s 3p
B) s, p, d ve f olmak üzere 4 farklı orbital türü vardır.
2 2 6
Y : 1s 2s 2p
C) p orbitalindeki elektronların uzaydaki dağılımları
2 2 6 2 6 1 5
y Z : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
Yukarıda nötr X, Y ve Z atomlarının elektron dizilişleri gös-

terilmiştir.
x
Buna göre;
z
I. Z uyarılmış haldedir.
şeklindedir. II. X, temel halde küresel simetri özelliği gösterir.
D) Aynı enerji düzeyinde enerjisi en yüksek olan orbital III. Z ile Y arasında bileşik oluşmaz.
türü s orbitalidir. yargılarından hangileri doğrudur?
E) Enerji düzeyi n olursa, bu enerji düzeyindeki en faz-
2 A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
la orbital sayısı n bağıntısıyla hesaplanır.
96
2 3
6. I. [10Ne] 3s 3p 10. Temel haldeki elektron dizilişi 3d5 ile biten nötr bir
2 1 atomla ilgili,
II. [18Ar] 4s 4p
2 10
III. [18Ar] 4s 3d I. Çekirdek yükü 24 tür.
2 5
Yukarıda verilen elektron dağılımlarından hangileri te- II. Temel hal elektron dizilişi [18Ar] 4s 3d şeklindedir.
mel haldeki bir atoma ait olamaz? III. Küresel simetri özelilği gösterir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğru olabilir?
D) I ve II E) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
7. Atom numarası 7 olan X atomunun,

11. Elektron
sayısı
I. nötr,
20 Y
II. 3– yüklü iyonu,
III. 3+ yüklü iyonu 13 X
taneciklerinden hangileri küresel simetri özelliğine sa-

hiptir? 13 20 Atom
numarası
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Yukarıdaki grafikte X ve Y elementlerinin Elektron sayısı-
D) I ve III E) I, II ve III Atom numarası ilişkisi gösterilmiştir.
A) Y nin elektron dizilişinde en büyük başkuantum sayısı

8. Dokuz tam dolu, altı yarı dolu orbitali bulunan nötr X
4 tür.
atomu için;
B) Y nin elektron dizilişinde son orbitaldeki elektron sayı-
I. Uyarılmış haldedir.
sı değerlik elektron sayısına eşittir.
II. Atom numarası 25 tir.
C) X in elektron dizilişinde en büyük başkuantum sayısı
5
III. 1+ yüklü iyonunun elektron dağılımı 3d ile biter. 3 tür.
2+ 3+
yargılarından hangileri doğrudur? D) Y ve X iyonları aynı soygaz elektron düzeninde-
dir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 3+ 2+
E) X ve Y iyonlarının elektron dizilişinde son orbital-
lerinde eşit sayıda elektron vardır.
A grubu elementleri için son enerji seviyelerindeki elek-

9.
X:
1s 2s 2p
! tron sayısı, değerlik elektron sayısını ve grup numarası-
nı verir.
Y:
12. X, Y ve Z nötr atomlarının orbital şemaları aşağıdaki gibidir.
Elektronların orbitallere dağılımı yukarıda verilen nötr
1s 2s 2p 3s 3p
X ve Y atomları ile ilgili;
X:
I. Aynı elementin atomlarıdır. Y:
II. Y, X in uyarılmış halidir. Z:
III. Birer elektron koparılması için gereken enerjileri farklı- Buna göre, bu atomlarla ilgili,
dır.
I. X in atom numarası en büyüktür.
II. Z in değerlik elektron sayısı en büyüktür.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II III. Üçü de küresel simetri özelliği gösterir.
D) I ve III E) II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
Temel halde bulunan bir atoma enerji verilerek son
!
enerji seviyesinde bulunan bir elektronun daha yüksek
enerjili orbitallere geçmesi sağlanabilir. Bu atoma uya-
rılmış atom denir.
97
BAĞIL ATOM KÜTLESİ ve MOL KAVRAMI / 1
38 40 5. Y elementine ilişkin,
1. X elementine ait bir örnekte X ve X izotopları bulun-
duğu saptanmıştır. a
I. Bir Y atomu gramdır.
Bu örnekteki X in ortalama atom kütlesi 39,2 olduğu- 6, 02 ⋅ 1023
na göre, karışımdaki izotopların molce yüzdeleri hangi II. Bir Y atomu a akb dir.
seçenekte doğru olarak verilmiştir?
III. Bir mol Y atomu a gramdır.
38 40
X X
A) 20 80 (Y : a)
B) 30 70 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
C) 40 60
D) 50 50
E) 60 40
Doğada izotoplarının karışımı halinde bulunan bir ele-
!
No
6. niceliği aşağıdakilerden hangisine eşittir?
mentin ortalama atom kütlesi aşağıdaki formülle bulunur. 28
(N : 14 , CO : 28 , Si: 28, No : Avogadro sayısı)
1. izotopun 2. izotopun A) CO bileşiğinin molekül ağırlığı
kütlece kütle + kütlece x kütle
yüzdesi x numarası yüzdesi numarası B) 1 gram N2 molekülündeki atom sayısı
C) N2 nin mol kütlesi
100
D) 1 gram CO molekülündeki molekül sayısı
E) 1 tane Si atomunun kütlesi
2. I. 4 gram He gazı
II. 4 mol He gazı
III. 4 mol atom içeren He gazı 7. N tane molekül içeren X maddesi için aşağıdakiler-
den hangisi kesinlikle doğrudur?
Yukarıda verilen maddelerin mol sayıları arasında na-
(N : Avogadro sayısı)
sıl bir ilişki vardır?
(He : 4) A) Normal koşullarda 22,4 litre hacim kaplar.
A) I = II = III B) I < II = III C) II = III < I B) 2N tane atom içerir.
D) III > I > II E) III > II > I C) Bileşiktir.

D) 1 moldür.
23
E) 6,02 x 10 tane atom içerir.
3. I. 3 tane atom içeren CO2 Normal koşullarda (0 °C ve 1 atm) tüm gazların bir
II. 3 tane CO2 molekülü
III. 3 mol CO2
! molleri 22,4 L hacim kaplar.
Yukarıdaki maddelerin kütleleri arasındaki ilişki aşağı-

dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
8.
A) III > II > I B) I > II > III C) II > III > I
NO
D) I = II = III E) III > I = II
Şekildeki kapta bulunan NO gazının özkütlesi d dir.

4. 4,4 gram N2O bileşiğindeki atom sayısı kadar atom
içeren X2O4 bileşiğinin kütlesi 4,6 gram ise, X in Bu kaba kaptaki toplam özkütle 2d olacak şekilde C2H6
atom kütlesi kaçtır? gazı eklenirse kaptaki toplam atom sayısı kaç katına
(N : 14 , O : 16) çıkar?
(C: 12, N: 14, O: 16, H: 1)
A) 7 B) 8 C) 10 D) 11 E) 14
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
98
9. 12. SO3 gazı için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
23
m gram (S: 32, O: 16, N: 6,02 x10 )
O2 23
A) 6,02 x10 tane SO3 molekülü 1 moldür.
B) 1 mol SO3 80 gramdır.
Şekildeki kapalı kapta m gram O2 gazı vardır. C) 1 mol SO3 4 atom içermektedir.
Kaptaki atom sayısını 5 katına, yoğunluğu 2 katına D) Normal şartlarda 1 mol SO3 gazı 22,4 litredir.
çıkarmak için, 80
E) 1 molekül SO3 gramdır.
N
I. SO2
II. He
III. O2
13. Eşit sayıdaki CO2 ve N2O molekülü ile ilgili,
maddelerinden hangilerinden m gram eklenmelidir?
I. Kütleleri farklıdır.
(S : 32 , O : 16 , He : 4)
II. İçerdikleri O atomu sayısı farklıdır.
III. CO2 deki O nun kütlece yüzdesi daha fazladır.
(N: 14, O: 16, C: 12)
10. Mol atom sayısı
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
2,5 Y
2 X
5,6 11,2 Normal şartlardaki

hacim (L)
14. Aşağıda XY2, XY4 ve XZ bileşiklerinin molekül kütlele-
Atom sayısı – Normal şartlardaki hacim ilişkisi grafik- ri verilmiştir.
teki gibi olan X ve Y gazları aşağıdakilerden hangile-
ri olabilir? – XY2: 190
– XY4: 261
X Y
– XZ: 135
A) CH4 C 2H 6
B) C3H 8 C 2H 6 Buna göre, AgZ bileşiğinin molekül kütlesi kaçtır?
108
( Ag)
C) C2H 6 C4H10
D) CO2 CH4 A) 124 B) 112 C) 96 D) 80 E) 72
E) C2H 6 CH4
11. Tek atomlu X elementinin mol kütlesi m dir. 15. Molekül sayıları eşit olan X, Y ve Z gazlarının kütlelerine
göre sıralanışı Y > Z > X şeklindedir.
Buna göre, X ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
(N: Avogadro sayısı) X, Y ve Z gazlarından eşit kütlelerde alındığında,
A) Atom ağırlığı m dir. I. Aynı koşullarda hacmi en büyük olan X tir.
B) N tanesi m gramdır. II. Molekül sayılarına göre X > Z > Y şeklinde sıralanır-
lar.
C) 1 molü mN gramdır.
m III. Atom sayılarına göre sıralanışı X > Z > Y şeklinde-
D) 1 tanesi gramdır. dir.
N
E) 1 tanesi m akb dir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
Mol kütlesi m olan elementin bir atomunun kütlesi m
!
akb dir.
99
BAĞIL ATOM KÜTLESİ ve MOL KAVRAMI / 2
1. 4. Atom sayısı
Z
m gram
Y X
C2H5OH 3N
Şekildeki kapta m gram alkol (C2H5OH) bulunmaktadır. 2N

Kaba, alkol ve su (H2O) molekülleri sayıları eşitlenene ka-
dar su ekleniyor.
Buna göre, 0,1 0,25 0,5 Bileşiğin

mol sayısı
I. Kaba m gram su eklenmiştir. Grafik X, Y ve Z bileşiklerinin molekül sayısı ile atom sa-
m yısının değişimini göstermektedir.
II. Kaba mol su eklenmiştir.
46
III. Kaptaki atom sayısı iki katına çıkmıştır. Buna göre, bu bileşiklerle ilgili,
yargılarından hangileri doğrudur? I. Eşit mol sayıları alındığında Z nin atom sayısı en
(H : 1 , C : 12 , O : 16) fazladır.
II. Y molekülleri 8 atomludur.
III. X molekülü C2H4 olabilir.
23
2. I. 3,01. 10 tane X atomunun kütlesi a gramdır. D) II ve III E) I, II ve III
II. 0,2 mol Y atomunun kütlesi b gramdır.
Yukarıda verilen bilgilere göre, normal şartlar altında 5.

11,2 litre hacim kaplayan X2Y gazının kütlesi kaç
m gram
gramdır? SO3 gazı
a+b 2a + 3b
A) a + b B) C)
2 2
Şekildeki kapalı kapta sabit sıcaklıkta m gram SO3 gazı
2(a + b) 4a + 5b
D) E) vardır. Bu kaba aşağıdaki işlemler ayrı ayrı uygulanıyor.
3 2
Maddelerin Avogadro sayısı kadar taneciğinin kütlesine I. m gram Ne gazı ekleniyor.
! mol kütlesi denir.

II. m gram O3 gazı ekleniyor.
III. m/2 gram SO3 gazı ekleniyor.
Bu işlemlerden hangilerinde kaptaki gaz yoğunluğu ve

toplam atom sayısı niceliklerinin her ikisi de iki katına
çıkmıştır?
3. 23,9 gram CHCl3 sıvısı ile ilgili aşağıdaki yargıların karşı- (S : 32, O : 16, Ne : 20)
larına doğru ya da yanlış oldukları yazılmıştır.
Hangisinde yapılan eşleştirme yanlıştır?
23 D) II ve III E) I, II ve III
(C : 12 , H : 1 , Cl : 35,5 , N : 6,02 x 10 )
Yargı Doğru / Yanlış

A) 0,2 moldür. Doğru 6. Aynı sıcaklık ve basınçta bulunan X ve Y gazlarından X
in hacmi 2V, Y nin hacmi 8V olduğuna göre, Y nin mol
B) Normal koşullardaki hacmi Yanlış
sayısının X in mol sayısına oranı kaçtır?
4,48 litredir.
C) N tane atom içerir. Doğru A) 4 B) 2 C) 1 D) P E) R
23
D) 1,204 x 10 tane molekül içerir. Yanlış Aynı sıcaklık ve basınçta gazların eşit hacimlerinde eşit
E) Toplam 1 mol atom içerir. Doğru
! sayıda molekül bulunur.
100
7. Bir X bileşiğinin 1 molekülünün gram cinsinden küt- 11. Eşit sayıda atom içeren NO2 ve N2O3 gazları alınıyor.
lesi Avogadro sayısı ile çarpılırsa,
Buna göre,
I. mol kütlesi,
I. NO2 bileşiğindeki N atomlarının N2O3 teki N
II. N tane molekülünün kütlesi, atomlarına,
III. toplam atom sayısı II. N2O3 bileşiğindeki O atomlarının NO2 deki O
niceliklerinden hangileri hesaplanmış olur? atomlarına
(N : Avogadro sayısı) oranı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak veril-
miştir?
D) II ve III E) I, II ve III I II
A) P f
8. Eşit kütleli X2O ve Y2O bileşiklerinden X2O nun içerdi-
ği molekül sayısı, Y2O dan fazladır.
B) u ì
Buna göre, C) u ó
I. X in atom kütlesi, Y ninkinden büyüktür. D) { í
II. Eşit kütleli X2O ve Y2O bileşiklerinin içerdikleri atom
sayıları eşittir.
E) x n
III. X2O nun mol sayısı, Y2O nunkinden fazladır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 12. 1,2 . 1023 molekül içeren X bileşiğindeki toplam atom sayı-
D) II ve III E) I, II ve III sı ile 20 gram Y bileşiğindeki toplam atom sayısı eşittir.
Buna göre, X ve Y aşağıdakilerin hangisinde verilen-

9. X3PO4 bileşiğinin 8N tane atom içeren miktarının küt- ler olabilir?
(C : 12, H : 1, O : 16, S : 32, N : 6 . 10 )
lesi biliniyorsa, 23
I. X in atom ağırlığı, X Y
II. X3PO4 bileşiğinin mol kütlesi, A) SO3 SO2
III. 0,5 mol X2O nun kütlesi B) CO CH4
değerlerinden hangileri bulunabilir? C) CH4 SO3
(P: 31, O: 16, N: Avogadro sayısı) D) CH4 CO
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) CO2 SO2
10. X, Y ve Z maddeleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.

13. Avogadro sayısı 6,02 . 1023 yerine, 6,02 . 1024 alınsay-
– Y ve Z nin molekül ve atom sayıları aynıdır.
dı, H2 molekülü için,
– X ve Z nin eşit kütlelerinin molekül sayıları farklıdır.
I. 1 molekülünün kütlesi değişmezdi.
– X ve Y nin eşit kütlelerinin molekül sayıları aynıdır.
II. 1 molünün kütlesi 10 katına çıkardı.
Buna göre, X, Y ve Z ile gösterilen maddeler aşağıda-
kilerden hangisi olabilir?
III. 1 molünün içerdiği molekül sayısı X una düşerdi.
(C: 12, N: 14, O: 16) yargılarından hangileri doğru olurdu?
X Y Z A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

A) NO CO N2 D) I ve II E) I ve III
B) CO N2 NO Molü tanımlamak için kullanılan Avogadro sayısının
C)
D)
NO2
N2
CO2
NO
N 2O
CO
! değerinin değişmesi, ilgili maddenin bir molekülünün
kütlesini değiştirmezken bir mol maddedeki molekül
sayısı ve mol kütlesi değerleri değişir.
E) NO2 NO N 2O
101
KİMYASAL HESAPLAMALAR / 1
1. 0,5 mol C3H4 bileşiğinin yeterli miktarda O2 ile yakıl- 5. H2 ve O2 gazları aşağıda verilen miktarlarda alınıp tep-
ması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? kimeye konularak H2O elde ediliyor.
(C: 12, H: 1, O: 16)
Buna göre, hangisinde elde edilen H2O miktarı en faz-
A) Harcanan O2 gazı normal şartlarda 44,8 litre hacim ladır?
kaplar. (H: 1, O: 16, N : Avogadro sayısı)
B) Oluşan H2O 36 gramdır. H2 O2
C) Oluşan CO2 molekülleri sayısı, harcanan C3H4 ünki-
nin 3 katıdır. A) 1 mol 1 mol
D) Toplam molekül sayısı korunur. B) 10 gram 10 gram
E) Harcanan C3H4 20 gramdır. C) Normal şartlarda Normal şartlarda

22,4 litre 11,2 litre
D) N tane molekül N tane molekül
E) 4 gram 1 mol
2. 3
NaClO 3(k) ⎯⎯→ NaCl(k) + O2(g)
2
1
H2(g) + O2(g) ⎯⎯→ H2 O( g)
2
6. Mol Sayısı
Yukarıdaki tepkimelere göre 10,65 gram NaClO3 ka-
tısının tamamen ayrışmasından elde edilen O2 gazı- 0,5
O2 H 2O
nın kullanılması ile en fazla kaç mol H2O elde edilir? 0,4
(Na : 23, Cl : 35.5, O : 16)
0,3
A) 0,1 B) 0,15 C) 0,12 D) 0,3 E) 0,5 0,2
CO2
0,1
X
Zaman
3. C ve H elementlerinden oluşan organik bir bileşiğin ya-
Bir X organik bileşiğinin yakılmasına ait Mol sayısı - Za-
⎛ ⎞
pısındaki elementlerin kütlece birleşme oranı ⎜ C ⎟ 9 dur. man grafiği yukarıda verilmektedir.
⎝H⎠
Buna göre, X bileşiğinin formülü aşağıdakilerden han-
Buna göre, bu bileşikten bir miktar yakıldığında oluşan
gisi olabilir?
CO2 nin mol sayısının H2O nunkine oranı kaçtır?
(C: 12, H: 1) A) CH3OH B) C2H5OH C) HCOOH
1 2 3 3 D) CH3COOH E) C3H7OH
A) B) C) D) 2 E)
2 3 2 4
Hidrokarbonların yanma ürünü CO2 ve H2O dur.
!
7. 4 FeS2 + 11 O2 ⎯→ 2 Fe2O3 + 8 SO2
4. Bir organik bileşiğin 0,3 molü tamamen yakıldığında 0,9 2 SO2 + O2 ⎯→ 2 SO3
mol CO2, 1,2 mol H2O elde ediliyor.
2 SO3 + H2O ⎯→ H2SO4
0,3 molü 27,6 gram olan bu organik bileşiğin molekül
Yukarıda verilen tepkimelere göre 9,8 gram H2SO4 el-
formülü nedir?
de edebilmek için harcanması gereken oksijen gazının
(C: 12, H: 1, O: 16)
toplam hacmi normal koşullarda kaç litredir?
A) C6H12O6 B) C4H8O2 C) C3H6O2 (H2SO4 : 98)
D) C3H6O3 E) C3H8O3 A) 2,1 B) 2,24 C) 4,2 D) 8,4 E) 5,6
102
8. C ve H içeren bir bileşiğin 0,1 molünün yanmasından 12. Bir miktar X metalinin yeterli miktarda H2SO4 ile tepkime-
5,4 gram H2O ve normal koşullarda 4,48 L hacim kapla- sinden elde edilen X2(SO4)3 17,1 gram, H2 gazı ise 0,3
yan CO2 gazı oluşuyor. gramdır.
Buna göre, bileşiğin molekül formülü nedir? Buna göre, X in mol kütlesi kaç gramdır?
(H : 1 , O : 16) (S : 32, H : 1, O : 16)
A) C2H6 B) C2H2 C) C3H6 A) 12 B) 17 C) 24 D) 27 E) 32

D) C2H4 E) CH4
9. 1,5 mol Zn nin 3 mol HNO3 ile artansız tepkimesinden

1,5 mol Zn(NO3)2 ve 1,5 mol X gazı oluşuyor.
1,5 mol X gazı, normal koşullarda 11,2 litre hacim kapla-

yan N2 ile artansız tepkimeye girerek 1 mol Z gazını
oluşturuyor. 13. Mol sayısı
Buna göre, X ve Z nin formülü aşağıdakilerden hangisi- 4 H 2O Bir kimyasal tepkimede

3,5 O
2
dir? 3 CO2 maddelerin mol sayısının
2 zamanla değişimi grafikte
X Z
1 X görüldüğü gibidir.
A) H2 N 2H 4
0
B) H2 NH3 t Zaman
C) O2 N 2O Buna göre,
D) NO2 N 2O3 I. X in formülü C3H8O3 tür.
E) NO NO2 II. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.
III. X in tamamı harcanmıştır.
10. XnYm bileşiğinin 0,1 molü yeteri kadar oksijen ile yakıldı-
ğında 0,4 mol Y2O ile 0,3 mol XO2 gazı oluşuyor.
Reaksiyona giren maddelerden en az birinin bittiği tep-
Buna göre, n ve m sayıları toplamı (n + m) kaçtır?
A) 7 B) 9 C) 10 D) 11 E) 12
! kimelere tam verimle gerçekleşen tepkimeler denir.
11. Mol sayısı

0,3
O2
0,2 CO2 ve H2O 14. 0,5 mol C3Hx(OH)y bileşiği yeterli miktarda O2 ile yakıldı-
ğında elde edilen H2O 36 gramdır. H ve O nun atom kütle-
0,1 CnH2n
leri sırasıyla 1 ve 16 dır.
t Zaman Yalnız bu bilgiler kullanılarak,
CnH2n bileşiğinin O2 ile yakılması olayında oluşan ve har- I. C3Hx(OH)y nin mol kütlesi,
canan maddelerin mol sayısı değişimi grafikteki gibidir.
II. x + y nin değeri,
Buna göre, CnH2n in formülü aşağıdakilerden hangisi III. harcanan O2 nin mol sayısı
olabilir?
niceliklerinden hangileri hesaplanamaz?
A) C2H4 B) C3H6 C) C4H8
D) C5H10 E) C6H12
103
1. Aşağıdakilerden hangisinde başlangıç maddeleri eşit
kütlede alındığında tepkime artansız gerçekleşir? 4. SO2(g) + PO 2(g)
→ SO3(g)
(C : 12 , S : 32 , H : 1 , N : 14 , O : 16)
Eşit kütlede SO2 ve O2 gazlarının tam verimle tepkimesi
A) CO(g) + PO 2(g)
→ CO2(g) sonucu 8 gram SO3 gazı elde ediliyor.
B) C(k) + O2(g) → CO2(g) Buna göre,
C) S(k) + O2(g) → SO2(g) I. 3,2 gram O2 artar.

II. 0,1 mol SO2 harcanır.
D) H2(g) + PO 2(g)
→ H2O(g)
III. Karışımın başlangıçtaki kütlesi 12,8 gramdır.
E) NO(g) + PO 2(g)
→ NO2(g)
2. Sabit hacimli bir kaptaki SO3 gazının % 50 si,
SO3(g) → SO2(g) + PO 2(g)
denklemine göre parçalanıyor.
Toplam molekül Mol sayısı Toplam kütle (g)

sayısı
5. Eşit kütlede H2 ve O2 gazları kullanılarak tam verimle 36
SO3 gram H2O elde ediliyor.
SO2 Buna göre, hangi gazdan kaç gram artmıştır?

0 0 0
t Zaman t Zaman t Zaman (H : 1 , O : 16)
I II III
A) 16 gram O2 B) 14 gram O2
C) 16 gram H2 D) 28 gram H2
leri doğrudur?
E) 24 gram H2
6. Toplam mol sayısı

3. A(g) + 2B(g) → C(g)
4
Sabit hacimli bir kapta A ve B gazlarının tepkimesi sonu-
cu C gazı oluşmaktadır. Tepkime tamamlanıp ilk sıcaklı- 2
ğa dönüldüğünde kapta iki farklı tür gaz bulunmaktadır.
t Zaman
Buna göre;
I. Reaktiflerden biri artmıştır. X(g) + 2Y(g) → Z(g)
II. Kaptaki gaz basıncı azalmıştır. denklemine göre eşit molekül sayılı X ve Y nin tepkimesin-
III. Oluşan C gazının molekül sayısı, harcanan A gazı- den Z gazı oluşurken t anında tepkime tamamlanmıştır.
nınki kadardır. Buna göre;
yargılarından hangileri doğrudur? I. Kaptaki molekül sayısı yarıya inmiştir.
23
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III II. Oluşan Z gazı, 6,02.10 tane molekül içerir.
D) II ve III E) I, II ve III III. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir.
Sabit hacimli bir kapta sabit sıcaklıkta gerçekleşen bir yargılarından hangileri doğrudur?
! olayda gaz molekül sayısı ile gaz basıncı doğru orantılı

olarak değişir.
A) Yalnız I
D) II ve III
E) I, II ve III
104
7. 15 er gram NO ve O2 alınarak tam verimle NO2 oluştu- 10. H2 ve O2 gazları karışımının 30,5 gramı, H2O vermek
ruluyor. üzere bir kıvılcımla patlatılıyor.
Buna göre, tepkimeye giren O2 ile oluşan NO2 nin Gazlardan biri tükenirken diğerinden 1,75 mol arttığına
kütleleri arasındaki ilişki aşağıdaki grafiklerden hangi- göre, ilk karışımda kaçar gram hidrojen ve oksijen var-
sinde doğru verilmiştir? dır?
(N : 14 , O : 16) (H : 1 , O : 16)
A) NO2 kütlesi (g) B) NO2 kütlesi (g)

H2 kütlesi O2 kütlesi
(gram) (gram)
23 23
A) 6,5 24
16 O2 kütlesi (g) 8 B) 3,5 27

O2 kütlesi (g)
C) 7,5 23
C) NO2 kütlesi (g) D) NO2 kütlesi (g)
46 D) 10,5 20
46
E) 20 10,5
8 O2 kütlesi (g) 8 O2 kütlesi (g) 11. X2 ve Y2 gazlarının tepkimesi sonucu farklı formülde bile-
şikler oluşuyor.
E) NO2 kütlesi (g)
30 Buna göre,
I. 1 mol X2 ve 1 mol Y2 den X2Y nin oluşması,
8 II. Normal koşullarda da 11,2 L hacim kaplayan X2 ve

O2 kütlesi (g)
22,4 L Y2 den X2Y3 oluşması,
III. N molekül X2 ve 2,5N molekül Y2 den X2Y5 oluşması
tepkimelerinden hangilerinde herhangi bir gazdan

8. 0,2 mol X2 ve 0,2 mol Y2 gazları tam verimle,
artma olur?
X2(g) + 2Y2(g) → 2XY2(g)
denklemine göre tepkimeye giriyor.
Bu tepkime ile ilgili,
Aynı şartlardaki gazların hacimleri ile molekül sayıları
I. 0,1 mol X2 artar.
II. 0,1 mol XY2 oluşur.
! doğru orantılıdır.
III. 0,1 mol Y2 artar. 12. Mol sayısı

yargılarından hangileri yanlıştır? 7n
6n
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 5n Z(g)
D) I ve III E) II ve III 4n
3n
2n X(g)
n Y(g)
9. Normal şartlarda 44,8 L hacim kaplayan X2 gazı ile aynı
t Zaman
şartlarda hacmi bu gazın yarısı kadar olan Y2 gazı tam
verimle tepkime vererek XY2(g) bileşiğini oluşturuyor. Sabit hacimli bir kapta gerçekleşen tepkimedeki maddele-
rin mol sayılarının zamanla değişimi grafikteki gibidir.
Bu tepkime sonucu,
Bu tepkime için;
I. Artan gaz Y2 dir.
II. X2 nin tamamı tepkimeye girmiştir. I. Denklemi 2Y(g) + Z(g) → X(g) dir.
III. Toplam gaz molekülleri sayısı 2,5N dir. II. Zamanla gaz yoğunluğu azalır.
III. X bir bileşik, Y ve Z ise birer element olabilir.
(N : Avogadro sayısı) yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

105
1. Kütlece % 20 saflıktaki MgCO3 filizi ısıtıldığında MgO 5. 7,6 gram XS2 ile 9,6 gram O2 nin
ve normal koşullarda 2,24 litre hacim kaplayan CO2 gazı
XS2 + 3O2 → XO2 + 2SO2
elde edilmiştir.
denklemine göre artansız tepkimesinden XO2 ve SO2
Buna göre, başlangıçta alınan MgCO3 filizi kaç gram-
gazları elde ediliyor.
dır?
(Mg : 24, O : 16, C : 12) Buna göre,
A) 14 B) 21 C) 42 D) 56 E) 70 I. X in atom ağırlığı 12 dir.

II. 4,4 gram XO2 elde edilir.
III. Oluşan SO2 normal koşullarda 4,48 L hacim kaplar.
(O: 16, S: 32)
2. 2X(k) + fO 2(g)
→ X2O3(k)
Yukarıdaki tepkimede 2,7 gram X elementi 2,4 gram A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

O2 ile artansız tepkimeye girerek X2O3 katısını oluşturu- D) II ve III E) I, II ve III
yor.
Buna göre, X elementinin atom kütlesi kaçtır?

(O: 16)
A) 14 B) 27 C) 36 D) 56 E) 64 6. 150 gram Mg örneğinin yeteri kadar HCl ile tepki-

mesinden 0,5 gram H2 oluştuğuna göre, Mg örne-
ği yüzde kaç saflıktadır?
(Mg: 24, H: 1)
A) 2 B) 4 C) 10 D) 12 E) 15
Aktif metallerin asitlerle tepkimesinde açığa çıkan H2
!
3. CH4 ve H2 gazlarından oluşan 0,3 mol gaz karışımı ile
yeterli miktarda O2 gazı tepkimeye girdiğinde toplam 0,5 nin katsayısı metalin değerliğinin yarısı kadardır.
mol H2O elde ediliyor.
Buna göre, başlangıç karışımında CH4 ve H2 den kaçar

gram vardır?
(H: 1, C: 12)
CH4 H2 7. Harcanan X2 nin Oluşan XY2 nin

mol sayısı kütlesi(g)
A) 6,4 0,2 460
5
B) 4,8 0,4
C) 3,2 0,6
D) 1,6 0,8
Zaman Zaman
E) 3,2 0,2
X2 ve Y2 elementlerinden oluşan XY2 bileşiğinin oluşu-

muna ilişkin grafikler yukarıda verilmiştir.
Buna göre,
I. X2 nin molekül kütlesi 14 tür.
4. CH4 ve C2H4 gazlarından oluşan bir karışım 4,5 litre O2 II. 5 mol XY2 bileşiği oluşmuştur.
gazı ile artansız olarak yakıldığında aynı şartlarda 2,5 litre III. Tepkimeye giren Y2 nin kütlesi 320 gramdır.
CO2 gazı elde edilmektedir.
Buna göre, başlangıçtaki gaz karışımı aynı şartlarda (Y: 16)
kaç litre hacim kaplar?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 8 D) II ve III E) I, II ve III
106
8. 2A| + 6HC| → 2A|C|3 + 3H2 13. Kütlece %53 NaCIO3 içeren bir miktar katı ısıtıldığında,
Zn + 2HC| → ZnC|2 + H2 NaCIO3(k) ⎯→ NaCI(k) + fO 2(g)
Yukarıdaki tepkimelere göre 0,5 mol A| ve Zn karışımı- katı kütlesi 6 gram azalmaktadır.
nın yeterli miktarda HCI çözeltisi ile 0,7 mol H2 gazı elde
Tepkimede NaCIO3 ün tamamı ayrıştığına göre başlan-
edilmektedir.
gıçtaki katının kütlesi kaç gramdır?
Buna göre, başlangıç karışımındaki A| kaç gramdır? (Na: 23, CI: 35, O: 16)
(A| : 27 , Zn : 65)
A) 100 B) 50 C) 25 D) 20 E) 10
A) 10,8 B) 9,6 C) 8,4 D) 5,4 E) 3,2
Al ve Zn gibi amfoter metaller hem asitler hem de
! kuvvetli bazlar ile tepkime verir.
14. 0,1 mol XY bileşiğinin kütlesi, 0,1 mol X2Y3 bileşiğinin

9. X2 ve Y2 gazlarından oluşmuş karışımın 10 litresi tepki-
kütlesinden 8,8 gram azdır.
meye sokulduğunda Y2 tamamen tükenirken, aynı şartlar-
da gaz hacminde 4 litrelik hacim azalması meydana gel- Y nin atom kütlesi 16 g/mol olduğuna göre, X in atom
mektedir. kütlesi aşağıdakilerden hangisidir?
Tepkime sonunda XY3 gazı oluştuğuna göre, başlan- A) 36 B) 40 C) 56 D) 64 E) 80

gıçtaki karışımın molce % kaçı Y2 dir?
A) 60 B) 50 C) 40 D) 25 E) 20
15. I. 0,1 mol Y2Om bileşiğinin kütlesi 10,8 gramdır.

10. 50 gram (Ca – Zn) karışımı üzerine yeteri kadar NaOH
çözeltisi eklendiğinde normal koşullarda 8,96 L hacim kap- II. 0,5 mol YX3 bileşiğinin kütlesi 8,5 gramdır.
layan H2 gazı açığa çıkmaktadır. Yukarıdaki bilgilere göre, Y nin atom ağırlığı ve bileşik
Buna göre, alaşımın kütlece % kaçı Ca dır? formülündeki m nin sayısal değeri kaçtır?
(Zn: 65 Ca: 40) (X : 1 , O : 16)
Y nin atom ağırlığı m
A) 46 B) 48 C) 50 D) 52 E) 65
A) 16 2
B) 12 4
11. Normal koşullarda 5,6 L CH4 ve CS2 gazları karışımı yeter-
li miktarda oksijen ile yakılmaktadır. C) 14 3
D) 14 5
Tepkimeden sonra kaptaki H2O 3,6 gram olduğuna göre,
E) 12 5
I. başlangıçtaki CH4,
II. harcanan oksijen,
III. oluşan SO2
gazlarından hangilerinin molekül sayısı 0,1 N tanedir? 16. XO3 + 2NaOH → Na2XO4 + H2O
Yukarıdaki tepkime sonucu oluşan H2O nun mol sayısı ve
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II harcanan XO3 ün kütlesi biliniyor.
D) I ve III E) II ve III Buna göre,
I. X in atom ağırlığı,
12. Saf olmayan 10 gram Ca tozu üzerine H2SO4 çözeltisi
II. harcanan NaOH ın mol sayısı,
döküldüğünde, normal koşullara 2,24 L hacim kaplayan
III. ürünlerin kütleleri toplamı
H2 gazı oluşuyor.
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
Buna göre, başlangıçta alınan Ca yüzde kaç saflıkta-
(Na : 23 , H : 1 , O : 16)
dır?
(Ca : 40) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 80 D) II ve III E) I, II ve III
107
Çözüm : Atomun Kuantum Modeli Test 1 / 9 Çözüm : Ba¤›l Atom Kütlesi ve Mol Kavram›
Taneciğin elektron diziliminde son orbitalin baş kuantum
Test 1 / 5
sayısı 3 ise elektron dizilimi 3s, 3p veya 3d ile biter. Açısal Soruda Y atomunun 1 molünün a gram olduğu verilmiştir. 1
momentum kuantum sayısı = 1 olduğuna göre 3p ile bi- mol, N taneye eşit olduğuna göre N tanesi a gramdır. Bir
ter. Son orbitalin içerdiği elektron sayısı 6 olduğuna göre tane Y atomunun kaç gram olduğu
6
son orbital 3p dır.
N tane Y atomu a gram ise
Bu bilgilere göre elektron dizilimini yazalım.
1 tane Y atomu x
2 2 6 2 6
1s 2s 2p 3s 3p a a
x= gram = gram
Bu elektron dizilimine sahip olan tanecik B seçeneğinde- N 6,02 ⋅ 1023
3–
ki 15P iyonudur. orantısından bulunur.
a
A B C D E Bir tane Y atomu gram ise,
N
1
1 akb = gram olduğuna göre akb cinsinden kütlesi a
N
akb dir.
A B C D E
Çözüm : Atomun Kuantum Modeli Test 2 / 4 Çözüm : Ba¤›l Atom Kütlesi ve Mol Kavram›
Tabloda verilen tam dolu ve yarı dolu orbitallere göre X ve
Test 1 / 15
Y nin elektron dağılımlarını yazalım. Molekül sayısı eşit olan gazların kütleleri ile molekül küt-
leleri doğru orantılıdır. Bu sebeple mol kütleleri arasında-
1s2 2s 2 2p6 3s 2 3p3 ki ilişki Y > Z > X şeklindedir.
X.
Bu gazlardan eşit kütleler alındığında molekül sayıları,
1s2 2s2 2p5 molekül kütleleri ile ters orantılı olduğundan molekül sayı-
Y. ları arasında X > Z > Y ilişkisi vardır.
Molekül sayısı en fazla olan X olduğuna göre aynı koşul-

X küresel simetrik elektron dağılımına sahiptir ancak Y
larda hacmi en büyük olan X tir.
sahip değildir. X in atom numarası 15, Y ninki ise 9 dur.
Gazların molekül formülleri ya da bir moleküllerindeki
X in en yüksek enerjili orbitallerinin başkuantum sayısı 3,
atom sayıları bilinmediğinden içerdikleri atom sayıları kı-
Y nin ise 2 dir.
yaslanamaz.
A C D E
A B C D E
Çözüm : Ba¤›l Atom Kütlesi ve Mol Kavram›

Test 2 / 5
Başlangıçta kapta bulunan SO3 miktarı 6 mol ve kütlesi (m)
Çözüm : Atomun Kuantum Modeli Test 2 / 10 480 gram olsun. Bu gazın yapısında toplam 24 mol atom
bulunur. Kaptaki gaz yoğunluğunun iki katına çıkması için
5
Temel hal elektron dizilişi 3d ile biten bir atomun elektron kaba (m) kütleli gaz eklenmelidir. Bu sebeple III. öncül
dizilişini yazalım. doğru olamaz. I ve II. öncüllerdeki gazlardan, yapısındaki
2 2 6 2 6 1 5 atom sayısı 24 mol olanlar aradığımız cevap olacaktır.
I. 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d veya
2 2 6 2 6 2 5 480
II. 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d şeklinde olabilir. I. 480 gram Ne = = 24 mol Ne → 24 mol atom içerir.
20
I. durumda proton sayısı 24. II. durumda 25 tir. Her iki du-
480
rumda da atom küresel simetri özelliği gösterir. II. 480 gram O3 = = 10 mol O3 → 30 mol atom içerir.
48
A B C D A B C D E
108
Çözüm : Kimyasal Hesaplamalar 1 / 4 Çözüm : Kimyasal Hesaplamalar 2 / 9
Organik bileşiğe X diyelim. Organik bileşikler yakıldığında Normal şartlarda 44,8 L hacim kaplayan X2 gazı ile 22,4 L
CO2 ve H2O oluştuğuna göre X in yanma denklemini yaza- hacim kaplayan Y2 gazından XY2 bileşiği oluştuğuna göre
lım. tepkime denklemini yazalım.
X2(g) + 2Y2(g) ⎯→ 2XY2(g)
X + O2 ⎯→ CO2 + H2O

Başlangıç: 2 mol 1 mol
0,3 mol 0,9 mol 1,2 mol
Tepkime: –0,5 mol –1 mol
0,3 mol bileşik yakıldığında 0,9 mol CO2 oluştuğuna göre 1
molü yakıldığında 3 mol CO2 oluşur. O halde 1 mol X Sonuç : 1,5 mol 1 mol
bileşiğinde 3 mol C atomu vardır. Tepkimeye göre 1 mol Y2 harcanacağından 0,5 mol X2 harca-
nır. X2(g) den artar ve Y2(g) nin tamamı tepkimeye girer. Tepki-
0,3 mol bileşik yakıldığında 1,2 mol H2O oluştuğuna göre 1
me sonucu ortamda 1,5 mol X2 ve 1 mol XY2(g) olduğuna gö-
molü yakıldığında 4 mol H2O oluşur. 4 mol H2O bileşiği 8
re toplam molekül sayısı 2,5 mol yani 2,5N tane moleküldür.
mol H atomu içerir. O halde 1 mol X bileşiğinde 8 mol H
A B C D E
atomu vardır.
X in 0,3 molü 27,6 gram olduğuna göre 1 molü 92 gramdır. Çözüm : Kimyasal Hesaplamalar 3 / 4
3 mol C atomu 12.3 = 36 gram 8 mol H atomu 8.1 = 8 gram Her iki bileşiğin de yanma tepkimelerini yazıp denkleştire-
olduğuna göre bileşikte, lim. CH4 ün hacmine x, C2H4 ünkine y diyerek kullanılan
92 – (36 + 8) = 48 gram oksijen atomu vardır. 48 gram oksi- O2(g) ve açığa çıkan CO2(g) hacimlerini bulalım.
jen atomu 3 mol olduğuna göre bileşik 3 mol oksijen içerir. CH4 + 2O2 ⎯→ CO2 + 2H2O
Buna göre bileşiğin formülü C3H8O3 tür. x 2x x
A B C D E C2H4 + 3O2 ⎯→ 2CO2 + 2H2O

y 3y 2y
Soruda verilenlere göre denklemleri kurup x ve y yi hesap-
layabiliriz.
Kullanılan O2 ⎯→ 2x + 3y = 4,5
Oluşan CO2 ⎯→ x + 2y = 2,5
x
= 1,5 y = 0,5
2L (CH4 + C2H4)
A B C D E
Çözüm : Kimyasal Hesaplamalar 3 / 13

NaCIO3 ün ayrışma denklemini yazalım.
NaCIO3(k) ⎯→ NaCI(k) + fO 2(g)

106 gram 58 gram 48 gram
Çözüm : Kimyasal Hesaplamalar 2 / 4
106 gram NaCIO3 tepkimeye girdiğinde 48 gram oksijen
Eşit kütlede SO2 ve O2 gazlarının tepkimesi sonucu 8 gram
gazı oluştuğuna göre katı kütlesi 48 gram azalır. Soruda
SO3 gazı elde edildiğine göre, SO3 gazı 0,1 moldür. Denk-
katı kütlesinin 6 gram azaldığı verildiğine göre
leme göre 0,1 mol SO3 gazı oluşması için 0,1 mol SO2 ga-
zı ve 0,05 mol O2 gazı tepkimeye girmelidir. 106 gram NaCIO3 Katı kütlesi 48
tepkimeye girdiğinde gram azalırsa
SO2(g) + PO 2(g)
⎯→ SO3(g)
x 6 gram azaldığında
1 mol 0,05 mol 0,1 mol x = 13,25 gram NaCIO3 tepkimeye girmiştir.
6,4 gram 1,6 gram 8 gram
NaCIO3 katısı %53 saflıkta olduğuna göre,
Başlangıçta eşit kütlede SO2 ve O2 gazları alındığına göre
100 gramda 53 gram
6,4 er gram almışlardır. Buna göre, 6,4 – 1,6 = 4,8 gram
x 13,25 gram
oksijen artar. Karışımın başlangıç kütlesi ise 12,8 gramdır.
x = 25 gram
A B C D E A B C D E
109
DÖRT KÖŞE
1. Mol sayıları eşit X ve Y metallerinden oluşan bir karışım, 3. a tane X atomunun kütlesi m gramdır.
HCl çözeltisine atıldığında X metali, XCl2 tuzu ve H2
gazı açığa çıkarken; Y metali, YCl3 tuzu ve H2 gazı Buna göre, 1 mol X3 molekülünün kütlesi kaç akb
oluşturmaktadır. dir? (N : Avogadro sayısı)
Buna göre, 3m 3m ⋅ N
A) 3m B) C)
a a
I. X metalinin açığa çıkardığı H2 gazı, Y ninkinden
3m ⋅ N2 3m
fazladır. D) E)
a N⋅a
II. X ve Y nin başlangıç kütleleri eşittir.
III. X in yükseltgenme basamağı, Y ninkinden büyüktür.
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?
4. Bir miktar CuO yeterli miktarda HNO3 ile

2. Mol sayısı
CuO + 2HNO3 → Cu(NO3)2 + H2O
0,4
denklemine göre tepkimeye giriyor.
0,2 Tepkime tamamlandığında m gram H2O elde edildi-

ğine göre, harcanan CuO miktarı kaç gramdır?
(H: 1, Cu: 64, O: 16)
Zaman
40 ⋅ m 9⋅m m
A) B) C)
Yukarıdaki grafik 25 °C sıcaklıkta CH4 ve O2 gaz karışımı 9 40 18
sabit sıcaklıkta yakıldığında kaptaki gaz mol sayısının de- 80
D) 80. m E)
ğişimini göstermektedir. m
Buna göre,
I. Harcanan O2 gazı 0,2 moldür.

II. 7,2 gram H2O oluşmuştur.
III. CH4 gazı tamamen harcanmıştır.

(H : 1 , O : 16)
110
07
periyodik sistem
periyodik sistem
periyodik sistemin tarihçesi
periyodik özelliklerin de¤iflimi
elementlerin özellikleri
111
PERİYODİK SİSTEMİN TARİHÇESİ
1. Elementleri sınıflandırma 4. Modern periyodik sistem ile ilgili aşağıdakilerden han-
Bilim insanı çalışması gisi yanlıştır?
I. Mendeleyev a. Oktavlar kuralı A) 6. periyot 32 element içerir.
II. J. Newlands b. Triadlar kuralı B) 7. periyot radyoaktif elementlerden oluşur.
III. Döbereiner c. Periyodik sistem C) Aynı periyottaki elementler benzer kimyasal özellik
gösterir.
Yukarıda bazı bilim insanları ve elementlerin sınıflandırıl-
ması için yapılan çalışmalar verilmiştir. D) d bloğu elementlerinin tamamı metaldir.
E) A grubu elementleri, s ve p bloklarında bulunur.
Buna göre, verilenlerin doğru eşleştirilmesi aşağıdaki-
lerin hangisindeki gibidir?
A) Ia, IIb, IIIc B) Ia, IIc, IIIb

C) Ic, IIa, IIIb D) Ic, IIb, IIIa
E) Ib, IIc, IIIa
5.
2. I. Elementler artan atom numaralarına göre dizilmiştir.

II. 7. periyoda kadar tamamlanmıştır.
III. Satır ve sütunlardan oluşur.
Yukarıda modern periyodik sistemin bazı özellikleri veril-
miştir. Yukarıda modern periyodik sistem verilmiştir.
Buna göre, verilen özelliklerden hangileri Mendele- Buna göre, şekle bakılarak aşağıdaki sonuçlardan
yev’in çizelgesi ile çelişmektedir? hangisine ulaşılamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) 7 tane periyottan oluşur.
D) II ve III E) I, II ve III B) 18 tane gruptan oluşur.

C) 2. ve 3. periyotlarda eşit sayıda element vardır.
D) 1. ve 18. grup benzer kimyasal özellik gösterir.
E) 3. ile 12. gruplar eşit sayıda element içerir.
3. Mendeleyev, elementlerin sınıflandırılması ile ilgili hazırla-

dığı çizelgesinde bazı elementlerin yerlerini boş bırakmış-
tır.
Buna göre, bu durum
I. henüz keşfedilmemiş elementlerin tahmin edilmesine

olanak sağlaması,
II. kimyasal özellikleri birbirine benzeyen atomların yan
yana yerleştirilmesi,
III. grupların soldan sağa doğru 1’den 18’e kadar numa- 6. Periyodik cetvelin 3. periyodunda aşağıdaki element-
ralandırılması lerden hangisi yer almaz?
sonuçlarından hangilerine neden olmuştur?
A) Alkali metal B) Toprak alkali metal
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Soygaz D) Halojen
D) I ve II E) II ve III E) Geçiş elementi
112
1 10. • X elementi periyodik cetvelin 2. periyot 5A grubunda-
7. Temel halde nötr atomunun elektron dağılımı ns ile
sonlanan bir element ile ilgili aşağıdakilerden hangisi dır.
kesinlikle doğrudur? • Y elementinin atom numarası X inkinden 7 fazladır.
A) Metaldir. Buna göre, Y elementinin periyot ve grubu nedir?
B) Halojendir. Periyot Grup

C) Bileşiklerinde (–) değerlik alır. A) 2 7A
D) 1A grubunda yer alır. B) 3 4A
E) Kovalent yapılı bileşik oluşturur. C) 3 7A
D) 3 5A
E) 2 5A
11. a
X, a+1Y ve a+2Z elementlerinden Z nin periyodik tabloda
8. Aynı periyotta bulunan X ve Y elementlerinin atom numa- B grubu elementi olduğu bilinmektedir.
raları ardışıktır. Buna göre, aX, a+1Y ve Z elementlerinin periyodik
a+2
X in atom numarası daha büyük olduğuna göre, bu tablodaki yerleri için,
elementlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi kesinlikle I. X, 3. periyot 1A grubunda bulunabilir.
yanlıştır?
II. Y, toprak alkali metaller grubunda bulunabilir.
A) X metal, Y ametaldir. III. Z nin atom numarası 20 den küçüktür.
B) İkisi de ametaldir. yargılarından hangileri doğru olabilir?
C) İkisi de metaldir.
D) X yarımetal, Y metaldir.
E) X soygaz, Y ametaldir.
B grubundaki bir elementin periyot numarası en küçük
! 4 olabilir.
9. Bir X elementinin elektron dizilişi, 12. Periyodik cetvelde aynı periyotta bulunan,
2 10 k
ns (n–1)d np – X, toprak alkali metali,
ile sona ermektedir. – Y, geçiş metali,

– Z, 6A grubu
Buna göre, bu element ile ilgili aşağıdakilerden hangi-
si yanlıştır? elementidir.
A) Periyot numarası n dir. Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
B) Grup numarası k+2 dir. I. Soldan sağa dizilişleri X, Y, Z şeklindedir.

C) A grubundadır. II. X ile Y, XY iyonik katısını oluşturur.
2–
D) n nin değeri 3 ten büyüktür. III. Z iyonunun elektron dizilişi soygaz düzenindedir.
E) Değerlik elektron sayısı k dır. yargılarından hangileri doğrudur?
Bir elementin elektron dizilişinde d orbitali varsa bu A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
! element 4 veya daha büyük bir enerji seviyesindedir. D) I ve III E) II ve III
113
PERİYODİK ÖZELLİKLERİN DEĞİŞİMİ / 1
1. 4. Orbitaller
T Element s p d
Z
Y X : 10 18 11
X
Y : 4 3 –
Z : 6 10 –
Yukarıda verilen periyodik sisteme göre, X, Y ve Z elementlerinin temel hal elektron dizilişleri yapıl-
I. metalik aktifliği en büyük olan, dığında s, p ve d orbitallerindeki toplam elektron sayısı
tabloda verilmiştir.
II. atom numarası en küçük olan,
III. bileşiklerinde birden fazla pozitif değerlik alan Buna göre, X, Y ve Z ile ilgili;
elementler aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiş- I. Atom hacmi en büyük olan X tir.
tir? II. Üçü de bileşiklerinde (+) değerlik alabilir.
I II III III. Değerlik elektron sayıları arasında X > Y > Z ilişkisi
A) X Y T vardır.
B) Z T Y yargılarından hangileri doğrudur?
C) Z Y T A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) Y T Z D) I ve III E) II ve III
E) X T Y
5. Periyodik sistemin aynı grubunda bulunan X ve Y element-

2. Aynı periyottaki K, L ve M elementleri için, lerinden biri 2. diğeri 3. periyottadır.
– İyonlaşma enerjisi en büyük olan K dir. Buna göre, bu elementlerle ilgili,
– Atom numarası en küçük olan L dir. I. Atom numarası büyük olan 3. periyottadır.
bilgileri veriliyor. II. Atom hacmi büyük olan 2. periyottadır.
Buna göre, III. Birinci iyonlaşma enerjisi büyük olan 3. periyottadır.

I. K soygaz ise, M halojendir.
II. Atom çapı en küçük olan L dir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
III. K 5A grubunda ise M 6A grubundadır. D) I ve III E) I, II ve III

6.
D) I ve II E) I ve III X T Z
3. Periyodik sistemde bulunan X, Y ve Z halojenleri ile ilgili;
– X elementinin elektronegatifliği en büyüktür.

Periyodik sisteme göre X, Y, Z ve T elementleri ile ilgi-
– Y2 nin kaynama sıcaklığı, Z2 ninkinden yüksektir. li aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Y nin metalik aktifliği, X inkinden büyüktür.
Buna göre, X, Y ve Z nin periyodik sistemdeki konum- B) Z nin elektron ilgisi T ninkinden büyüktür.
larının aşağıdakilerden hangisi gibi olması beklenir?
C) Y2T bileşiğinin iyonik karakteri, YZ bileşiğininkinden
A) B) C) D) E) büyüktür.
X Y Z X Y
Y X Y Z Z D) Birinci iyonlaşma enerjisi en küçük olan Y dir.
Z Z X Y X E) X ve Y alaşım oluşturabilir.
114
7. 10.
1 X Y
Z T
2
Şekilde verilen periyodik sistem kesiti ile ilgili bilgiler doğ-
ru ya da yanlış olmalarına göre sınıflandırılmıştır.
Buna göre, hangisinde yapılan sınıflandırma yanlıştır?

Şekildeki periyodik sistemde 1 yönünde gidildikçe genel-
Bilgi Doğru / Yanlış
likle elementlerin,
A) Birinci iyonlaşma enerjisi Doğru
– a özelliği artmakta,
en büyük olan T dir.
– b özelliği azalmaktadır.
B) T nin atom numarası Yanlış
2 yönünde gidildiğinde ise a ve b özellikleri artmaktadır.
Y ninkinden küçüktür.
Buna göre, a ve b ile gösterilen özellikler aşağıdakiler- C) X ve Y nin kimyasal Doğru
den hangileri olabilir? özellikleri farklıdır.
a b D) Y ve T aynı periyottadır. Yanlış
A) İyonlaşma enerjisi Atom çapı E) X ve Z aynı gruptadır. Doğru
B) Atom numarası Atom çapı
C) Elektron ilgisi Elektron sayısı
D) Atom çapı Atom numarası
E) Atom numarası İyonlaşma enerjisi
4 11. T
8. X : ... 2p
4
Y : ... 3p X
4
Z : ... 4p
Z Y
X, Y ve Z elementlerinin temel hal elektron dağılımları yu-
karıdaki gibi sona ermektedir.
Periyodik sistemde yerleri gösterilen elementler ile il-
Buna göre, bu elementlerin 1. iyonlaşma enerjileri aşa-
gili aşağıdaki sorulardan hangisinin doğru cevabı X
ğıdakilerin hangisinde verilenler gibi olabilir?
tir?
X Y Z
A) Atom çapı en büyük olan element hangisidir?
A) 3a 2a a
B) Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük element hangisidir?
B) a 2a 3a
C) Atom numarası en büyük element hangisidir?
C) 2a 3a a
D) Elektron ilgisi en büyük element hangisidir?
D) 3a a 2a
E) Hidrojenli bileşiğinin asitliği en fazla olan element hangisi-
E) a 3a 2a dir?
Temel hal elektron dağılımlarında son yörüngelerindeki
! elektron sayısı eşit olan atomlardan, proton sayısı

büyük olanın iyonlaşma enerjisi küçüktür.
2 2 3
12. 7
N : 1s 2s 2p
1
9. X atomunun elektron dizilişi 3p ile sonlanmaktadır.
7
N atomunun temel hal elektron dizilişi yukarıda verilmiş-
Buna göre X atomu ile ilgili, tir.
E4 E3 5+ 3–
I. > dir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi N ya göre N
E3 E2
için daha küçüktür?
II. E4 > E3 > E2 > E1 dir.
III. Bileşiklerinde (+) ve (–) değerlik alabilir. A) Elektron bulunduran orbital sayısı
yargılarından hangileri doğrudur? B) İyon çapı

(En : İyonlaşma enerjisi) C) Elektron başına düşen çekim kuvveti
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Çekirdek yükü
D) II ve III E) I, II ve III E) Elektron sayısı
115
PERİYODİK ÖZELLİKLERİN DEĞİŞİMİ / 2
1. 1. iE 2. iE 3. iE 4. Birinci iyonlaşma
enerjisi (kkal/mol)
X : 100 734 1100
X
Y : 119 1091 1650
T
Z : 124 1744 2823 Y
Z
A gruplarındaki X, Y ve Z elementlerine ait iyonlaşma
enerjileri kkal/mol cinsinden tabloda verilmiştir.
Atom
numarası
Buna göre, X, Y ve Z elementleri için,
I. Değerlik elektron sayıları 1 dir. Yukarıdaki grafik, aynı periyotta bulunan ve atom numara-
ları ardışık olan X, Y, Z ve T elementlerinin Birinci iyonlaş-
II. Atom çaplarına göre X > Y > Z şeklinde sıralanırlar.
ma enerjisi - Atom numarası değişimini göstermektedir.
III. Y nin atom numarası Z ninkinden fazla X inkinden
azdır. Y elementinin halojen olduğu bilindiğine göre;
yargılarından hangileri doğrudur? I. T ve X in tüm orbitalleri tam doludur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II II. Z nin değerlik elektron sayısı T ninkinden büyüktür.
D) II ve III E) I, II ve III III. Y ve X bileşik oluşturabilir.

2
2. X : [He] 2s D) II ve III E) I, II ve III
2
Y : [Ar] 4s
2
Z : [Ne] 3s
X, Y ve Z elementlerinin elektron dağılımları yukarıda ve-

rilmiştir.
Buna göre, bu elementlerle ilgili aşağıdakilerden han-

gisi yanlıştır?
(2He, 10Ne, 18Ar)
A) Atom numarası en büyük olan Y dir.

B) Kimyasal özellikleri benzerdir.
C) Değerlik elektron sayıları aynıdır.
5.
K L
D) Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük olan Y dir. M
E) Atom hacimleri arasında Y > Z > X ilişkisi vardır. Periyodik sistemdeki konumları şekildeki gibi olan K, L ve
M elementlerinden K alkali metal olup bu elementlere ait
ilk dört iyonlaşma enerjisi aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Element E1 E2 E3 E4
I 176 347 1848 2521
3. – X ve Y aynı periyotta olup X metal, Y ametaldir. II 118 1090 1340 1810
– Y ve Z aynı grupta olup Y nin atom hacmi daha bü- III 141 274 1180 1580
yüktür.
Buna göre, I, II ve III için aşağıdakilerden hangisi doğ-
Buna göre, X, Y ve Z atomları için;
rudur?
I. Çekirdek yükü en küçük olan Y dir. I II III
II. X nin atom hacmi Y ninkinden büyüktür. A) K M L
III. Z nin elektron ilgisi Y ninkinden büyüktür. B) K L M
yargılarından hangileri yanlıştır? C) L K M
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) M L K
D) II ve III E) I, II ve III E) M K L
116
6. Değerlik Atom hacmi Kütle numarası
9. X T
elektron sayısı
Z Y
Q
Atom 1. iyonlaşma Değerlik

numarası enerjisi elektron sayısı
Periyodik sistemde yerleri belirtilen elementler ile ilgi-
I II III
li aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Periyodik sistemde aynı periyotta bulunan baş grup
A) X bileşiklerinde hem pozitif hem de negatif değerlik
elementleri için yukarıda verilen grafiklerden hangileri
alabilir.
her zaman doğrudur?
B) İyonlaşma enerjisi en büyük olan T dir.
C) Z nin birinci iyonlaşma enerjisi Y ninkinden küçüktür.
D) Q 4. periyot 3B grubu elementidir.
E) T bileşik oluşturamaz.
10. X, Y ve Z baş grup elementlerinin ilk üç iyonlaşma enerji-

7. 2. periyotta, 5A grubunda X, 6A grubunda Y elementi, si değerleri aşağıdaki gibidir.
3. periyotta 5A grubunda ise Z elementi bulunmaktadır.
İyonlaşma enerjisi (kkal/mol)
Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük olanla ilgili, Elementler E1 E2 E3
X 124 1744 2823
I. Atom numarası en küçüktür.
Y 175 346 1850
II. Değerlik elektron sayısı en büyüktür.
Z 120 245 2430
III. Atom hacmi en küçüktür.
Buna göre, bu elementlerle ilgili,
I. X, 1A grubundadır.
II. Y nin atom numarası Z ninkinden büyüktür.
III. Z nin temel enerjisi seviyesi sayısı, Y ninkinden bü-
Aynı periyottaki baş grup elementlerinin iyonlaşma yüktür.
! enerjileri arasında,
1A <3A <2A <4A <6A <5A <7A <8A
ilişkisi vardır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

11. Periyot numarası
Z T
8. 3
X Y
Z 2
X
Q T
Y
1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A Grup numarası
X, Y, Z ve T elementlerinin Periyot numarası-Grup numa-

Periyodik sistemde bazı elementlerin yerleri gösterilmiştir. rası grafiği yukarıda verilmiştir.
Buna göre verilen elementlerle ilgili aşağıdaki yargılar- Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
dan hangisi doğrudur?
A) T nin ametalik aktifliği Y ninkinden fazladır.
A) X, Y ve Q temel halde 1 yarı dolu orbital içerir. B) Atom çapları arasındaki ilişki T > Z > Y > X tir.
B) Q nun 1. iyonlaşma enerjisi T ninkinden büyüktür. 2+ 3+
C) X ile Z iyonları izoelektroniktir.
C) X ile T nin oluşturacağı bileşik iyonik karakterlidir. D) X ve Z s bloğu elementidir.
D) X, Y ve Z metal, Q ve T ametaldir. E) 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki Y > T > X > Z
E) Elektron ilgisi en fazla olan element Y elementidir. dir.
117
ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ / 1
1. – X elementi 3. periyot toprak alkali metalidir. 5. Metal ve ametallerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangi-
2+ 2– si kesinlikle yanlıştır?
– X ve Y iyonlarının elektron sayıları eşittir.
Buna göre, nötr Y elementinin elektron dağılımı aşa- A) Metal atomları ametaller ile bileşik yaptıklarında hacim-
ğıdakilerden hangisidir? leri büyür.
2 2 2 2 1 B) Ametaller bileşiklerinde birden fazla değerlik alabilirler.
A) 1s 2s B) 1s 2s 2p
2 2 2 2 2 4 C) Ametaller bileşiklerinde (+) ve (–) değerlik alırlar.
C) 1s 2s 2p D) 1s 2s 2p
2 2 6 2 4 D) Metaller bileşiklerinde birden fazla (+) değerlik alırlar.
E) 1s 2s 2p 3s 3p
E) Metal ve ametal atomlarının oluşturduğu bileşikler sıvı
halde iken elektriği iletirler.
2. Aynı düşey sütunda çekirdek yüklerine göre büyükten
küçüğe sıralanışı A, C, B şeklinde olan metallerle ilgi-
5
li; 6. Temel hal elektron dağılımı d orbitali ile sona eren bir
atom ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle
I. Atom hacmi en büyük olan C dir. yanlıştır?
II. Elektron alma eğilimi en fazla olan A dır.
A) Atom numarası 25 tir.
III. A nın elektron verme eğilimi B ninkinden fazladır.
B) 3. periyottadır.
C) Bileşiklerinde birden fazla pozitif değerlik alabilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Geçiş elementidir.
D) I ve II E) II ve III E) Elektron sayısı 24 tür.
7. X, Y ve Z elementleri ile ilgili,

5
3. X : . . . . . . . . . . 3d
5
– X in atom numarası 3. periyot soygazınınkinden 2 ek-
Y : . . . . . . . . . . 3p
sik, Y nin atom numarasından 1 fazladır.
Yukarıda X ve Y elementlerinin temel hal elektron dağı- – Z nin periyot numarası X inkinden 1 fazla olup, değer-
lımlarında son orbitalleri verilmiştir. lik elektron sayısı 1 dir.
Buna göre, X ve Y için aşağıdakilerden hangisi doğ- bilgileri veriliyor.

rudur? Buna göre, bu elementlerle ilgili aşağıdakilerden han-
A) X oda koşullarında gaz, Y katı haldedir. gisi yanlıştır?
B) X elektriği iletir, Y iletmez. A) Y, 6A grubundadır.

C) X in atom numarası Y ninkinden küçüktür. B) Z, 4. periyottadır.
D) X 5B, Y 5A grubundadır. C) Z metal, X ve Y ametaldir.
E) X, bileşiklerinde pozitif ve negatif değerlik alabilir. D) Z ve X arasında iyonik yapılı bileşik oluşur.
E) Y bileşiklerinde + ya da – değerlik alabilir.
8. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.

4. X elementinin elektron dağılımı,
1
X : Alkali metal
I. s ,
2
Y : Geçiş elementi
II. s ,
3
Z : Halojen
III. d
Bu elementler aynı periyotta olduğuna göre,
hangisi ile sonlanırsa kesinlikle metal sınıfında olur?
I. Z nin atom numarası en büyüktür.
II. X ve Y katı halde elektriği iletir.
III. Z, X ve Y ile bileşik oluşturabilir.
1
Elektron dağılımı s ile biten element hidrojen veya 1A
! 2
grubu metali olabilir. s ile biten element helyum veya
2A grubu elementi olabilir.

118
10 13. X elementi periyodik sistemde s bloğunda, Y elementi
9. X atomunun kararlı elektron dağılımında son orbital 3d
olarak verilmiştir. p bloğunda bulunmaktadır.
Buna göre, X atomu ile ilgili, Buna göre, X ve Y elementleri için aşağıdakilerden
I. 3. periyottadır.
A) Her ikisi de ametal olabilir.
II. Atom numarası 30 dur.
B) X metal, Y ametal olabilir.
III. Metaldir.
C) X ametal, Y soygaz olabilir.
D) X ametal, Y yarı metal olabilir.
E) X geçiş metali, Y metal olabilir.
10. X2– iyonunun elektron dizilişi 3p6 ile sona ermektedir.

Buna göre, X ile izotop olan Y nin periyodik sistemde-
ki yeri neresidir?
14. İyonlaşma Değerlik Atom hacmi
Periyot Grup enerjisi elektron sayısı
A) 2. VA
B) 3. VI A
C) 2. VII A Atom Atom Atom
numarası numarası numarası
D) 4. II A I II III
E) 3. VIII A Periyodik sistemin 2A grubunda bulunan elementler

için yukarıda verilen grafiklerden hangileri doğrudur?
11. Periyodik sistemin 3. periyot 2A grubunda bulunan X ele- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

menti Y elementi ile iyonik yapılı XY bileşiğini oluşturmak-
tadır.
Bileşikteki iyonların elektron sayıları eşit olduğuna

göre, Y elementinin periyodik sistemdeki yeri neresi-
dir?
15. Aşağıda temel haldeki atomlarının elektron dizilişleri
Periyot Grup
verilen elementlerden hangisi bileşiklerinde (–) değer-
A) 2 II A lik alır?
2 1 2 2 2 2 6 2
B) 2 IV A A) 1s 2s B) 1s 2s C) 1s 2s 2p 3s
2 2 6 2 3 2 2 6 2 6 1
C) 2 VI A D) 1s 2s 2p 3s 3p E) 1s 2s 2p 3s 3p 4s
D) 3 III A
E) 3 VII A
12. Elektron dizilişleri,

16. Aynı yatay sıradaki X, Y ve Z elementleri periyodik sis-
2 2 6 1
X : 1s 2s 2p 3s temin 1A, 5A ve 6A grubu elementleridir. X in Z ile yap-
2 2 6 2 5 tığı kararlı bileşiğin formülü X3Z şeklindedir.
Y : 1s 2s 2p 3s 3p
2 2 6 2 Buna göre, bu elementlerin periyodik sistemdeki grup-
Z : 1s 2s 2p 3s
ları için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
şeklinde olan X, Y ve Z elementleri için aşağıdakiler-
X Y Z
A) 1A 5A 6A
A) Atom çapı en büyük olan Y dir.
B) 5A 1A 6A
B) X ve Y nin yarı dolu orbital sayıları eşittir.
C) 1A 6A 5A
C) X ve Z nin oksitleri bazik özellik gösterir.
D) 6A 1A 5A
D) X oda koşullarında katı, Y gaz haldedir.
E) 5A 6A 1A
E) X ve Z elektriği iletir.
119
ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ / 2
1. A grubu elementlerinden X ve Y, XY2 bileşiğini oluşturmak- 4. Periyodik sistemde 3A grubundan 2 önce gelen ele-
tadır. mentler için,
Bu bileşikte X in pozitif (+) yüklü olduğu ve bileşikteki I. Metaldirler.

iyonların izoelektronik oldukları bilindiğine göre, II. Küresel simetrik elektron dağılımına sahiptir.
I. X in periyot numarası Y ninkinden 1 fazladır. III. Değerlik elektron sayıları 2 dir.
II. X in atom numarası Y ninkinden 3 fazladır. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
III. Y nin değerlik elektron sayısı X inkinden 5 fazladır. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
5. Aynı periyotta bulunan X ve Y elementlerinden X, Y ile iyo-

nik yapılı XY2 ve XY3 bileşiklerini oluşturmaktadır.
2. X Y Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlış-
Z
tır?
Q
A) X, s; Y, p blok elementidir.
B) X metal, Y ametaldir.
C) X bir geçiş elementidir.
D) Y bir halojendir.
R E) Y nin atom numarası X inkinden büyüktür.
Periyodik sistemde yerleri belirtilen X, Y, Z, Q ve R ele-
mentleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğru-
dur?
A) Y ve X küresel simetri özelliği gösterir. 2

6. X ve Y elementlerinin elektron dağılımı s ile bitmektedir.
B) X, Q ve R bileşiklerinde yalnız (+) değerlik alırlar.
Buna göre, X ve Y için,
C) Z bir metaldir.
I. Kimyasal özellikleri benzerdir.
D) R, 7. periyodun 8. elementidir.
II. Metaldirler.
E) Z, Y ve X s bloğundadır.
III. Oda koşullarında katı haldedirler.
Lantanitler 6., aktinitler 7. periyot elementidir.
! yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir?
3. Atom numaraları ardışık olan X, Y ve Z elementlerinden

birinci iyonlaşma enerjisi en büyük olan Y dir. X, Y ve Z ele-
mentlerinin tümünün aynı periyotta olmadıkları bilinmekte-
dir.
Buna göre, 7. Aşağıdakilerden hangisi temel halde atom numarası

2A grubu elementlerinin atom numaralarından iki faz-
I. Y soygazdır. la olan hiçbir element için doğru değildir?
II. Atom hacmi en büyük olan Z dir. 2
A) Elektron dağılımının d ile bitmesi
III. Atom numarası en küçük olan X tir. 3
B) Elektron dağılımının p ile bitmesi
yargılarından hangileri doğru olabilir? 2
C) Elektron dağılımının p ile bitmesi
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) İç geçiş elementi olması
D) II ve III E) I, II ve III E) Ametal olması
120
8. Atom numarası soygazlardan iki fazla olan X elementi, Y 11. Aşağıda 1A grubu metalleri ve 7A grubu elementlerinin
elementi ile XY bileşiğini oluşturmaktadır. gösterdiği özellikler (+) ile, göstermedikleri (–) ile işaretlen-
miştir.
Buna göre, X ve Y ile ilgili,
Buna göre, yapılan işaretlerden hangisi hatalıdır?
I. Aynı periyotta bulunuyorlarsa Y nin proton sayısı da-
ha fazladır. Özellik 1A 7A
II. Farklı periyotta bulunuyorlarsa X in proton sayısı da- A) Isı ve elektriği iletme + –
ha fazladır.
B) 1 tane yarı dolu orbital + +
III. X in atom numarası daha büyük ise Y nin enerji sevi- içerme
yesi daha küçüktür.
C) Oksitlerinin bazik özellik + –
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? göstermesi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Doğada meleküler halde – +
D) I ve III E) II ve III bulunma
E) Değerlik elektronlarının s ve + –
p orbitalinde bulunması
12. X Y
9. Aynı periyotta olduğu bilinen elementlerden X, s; Y d blo- Z
ğundadır.
Yukarıda periyodik sistemden bir kesit verilmiştir.
Buna göre, bu elementler için aşağıdakilerden hangisi
X, 3. periyot 1A grubu elementi olduğuna göre,
kesinlikle doğrudur?
I. X, Y ve Z nin oksitleri bazik özellik gösterir.
A) Değerlik elektron sayıları eşittir.
II. X in ve Z nin oksitleri Y ninkinden baziktir.
B) Bileşiklerinde birden fazla değerlik alabilirler.
III. Y nin sulu çözeltisi asidik özellik gösterir.
C) X in atom numarası daha büyüktür.
D) Elektrik akımını iyi iletirler.
E) Küresel simetri özelliği gösterirler. A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
13. X, Y, Z, Q elementleri ve periyodik sistemdeki yerleri ile il-

10. gili aşağıdaki bilgiler veriliyor.
Na Mg Al – Q atomunun son orbitali 3d ile bitmektedir.

K – X in proton sayısı en küçüktür.
– X ile Z aynı grupta ve Y ile aynı bloktadır.
– Z nin atom çapı X inkinden büyüktür.
Periyodik cetvelde bazı metallerin yerleri gösterilmiştir. Buna göre, X, Y, Z ve Q elementlerinin periyodik sis-
temdeki yerleri aşağıdakilerin hangisindeki gibi olabi-
Buna göre,
lir?
I. 3. periyottaki metallerin erime noktaları arasındaki
A) X Y Q B) Q Y X
ilişki Al > Mg > Na şeklindedir.
II. 1A grubundaki metallerin erime noktaları arasındaki Z Z
ilişki Na > K şeklindedir.
III. 9
F elementi ile oluşturdukları bileşiklerde iyonik C) D)
Y X Q Z
karakteri en yüksek olan AlF3 tür.
Z Y X Q
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III E) Z
D) II ve III E) I, II ve III X Y Q
121
Çözüm : Periyodik Sistemin Tarihçesi / 12 Çözüm : Periyodik Özelliklerin De¤iflimi
Periyodik sistemde aynı periyotta olan elementlerin grup
Test 2 / 1
adları soldan sağa doğru sırasıyla; alkali metaller, toprak Eğer bir elementin 1. ile 2. iyonlaşma enerjileri arasında-
alkali metaller, geçiş elementleri, ......., halojenler soygaz- ki artış oranı yüksek ise o element 1A grubundadır. 2. ile
lar şeklindedir. Dolayısıyla verilen elementler soldan sağa 3. iyonlaşma enerjileri arasındaki artış oranı yüksek ise o
doğru X, Y, Z şeklinde sıralanır. element 2A grubundadır. Verilen tabloya göre X,Y ve Z
X ve Y elementleri metal olduğuna göre, aralarında bile- elementleri 1A grubundadır. Dolayısıyla değerlik elektron
şik oluşmaz. Z 6A grubunda ise atom numarası en az 34 sayıları 1 dir. Aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe
olabilir. Çünkü Y geçiş metali olduğuna göre bu element- iyonlaşma enerjisi azalır. Buna göre elementlerin yukarı-
ler en az 4. periyotta bulunabilir. 2– değerlikli iyonunun dan aşağıya doğru sıralanışı Z, Y, X şeklindedir. Dolayı-
elektron dizilişini yazalım. sıyla elementlerin çapları ve atom numaraları arasındaki

2– 2 2 6 2 6 2 10 6 ilişki X > Y > Z şeklindedir.
Z
34 36
: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p
A B C D
Elektron dizilişi soygaz elektron düzenindedir.
A B C E
Çözüm : Periyodik Özelliklerin De¤iflimi

Test 1 / 4
s orbitali 2, p orbitali toplam 6, d orbitali toplam 10 elek-
tron alır. Verilen elementlerin elektron dağılımları şu şekil-
dedir.
2 2 6 2 6 2 10 6 2 1
X: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d
2 2 3
Y: 1s 2s 2p
2 2 6 2 4
Z: 1s 2s 2p 3s 3p
X in yörünge sayısı daha büyük olduğundan atom çapı
diğerlerinkinden büyüktür. Metaller bileşiklerinde yanlızca
+ değerlik alırken, ametaller hem +, hem - değerlik alabi-
lirler. Değerlik elektron sayıları sırasıyla 3, 5, 6 dır.
Çözüm : Periyodik Özelliklerin De¤iflimi
A B D E
Test 2 / 8
Periyodik sistemde yerleri verilen elementlerden;
– X 1A grubunda olan hidrojen elementidir. Temel halde

1 yarı dolu orbital içerir.
– Y geçiş metalidir. Temel halde elektron dağılımı
2 1
Çözüm : Periyodik Özelliklerin De¤iflimi 4s 3d ile bittiğinden 1 yarı dolu orbital içerir.
Test 1 / 7 – Z ametaldir.
1 yönünde atom çapı, metalik özellik azalır. Elektronega- – Q 5A grubunda bir ametaldir. Temel halde elektron
3
tiflik, ametalik aktiflik, atom numarası, değerlik elektron dağılımı 3p ile bittiğinden 3 tane yarı dolu orbitali
sayısı artar. İyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi genellikle vardır.
artar. 2 yönünde ise iyonlaşma enerjisi, elektronegatiflik , – T 6A grubunda bir ametaldir. Elektron ilgisi
ametalik aktiflik azalır. Elektron ilgisi genellikle azalır. diğerlerininkinden daha fazladır. X ile kovalent bileşik
Atom çapı, metalik aktiflik, atom numarası artar. oluşturur. 1. iyonlaşma enerjisi Q ninkinden küçüktür.
A B C D E A B C D E
122
Çözüm : Periyodik Özelliklerin De¤iflimi Çözüm : Elementlerin Özellikleri Test 2 / 4
Test 2 / 11 3A grubundan iki önce gelen element, 2. veya 3. periyotta
Verilen elementlerin periyot ve grup numaraları aşağıdaki ise 1A grubundadır. 4. – 7. periyotta ise 1B grubundadır.
gibidir. 1A veya 1B grubunda olduğuna göre, metaldir. Elektron
1 1
X : 2. periyot 2A grubu dizilişi; 1A grubunda ise ns , 1B grubunda ise ns (n – 1)
10
d ile bitmektedir. Her iki durumda da küresel simetrik
Y : 2. periyot 7A grubu
elektron dağılımına sahiptir.
Z : 3. periyot 3A grubu
İki durumda da değerlik elektron sayısı 2 değildir.
T : 3. periyot 6A grubu
A B D E
Buna göre,
– Y 7A grubunda olduğundan ametalik aktifliği T nin-
kinden fazladır.
– Atom çapları arasındaki ilişki, Z > T > X > Y şeklinde-
dir.
2+
– X in proton sayısı 4, Z nin 13 tür. X
iyonunun elek-
3+
tron sayısı 2, Z iyonunun elektron sayısı 10 oldu- Çözüm : Elementlerin Özellikleri 2/ 7
ğundan izoelektronik değildirler. Atom numarası 2A grubu elementlerinin atom numarala-
– X s bloğu, Z p bloğu elementidir. rından iki fazla olan bir element:
– Son katman elektron sayıları sırasıyla 2, 7, 3, 6 oldu- – 2. periyot veya 3. periyot 4A grubunda elektron dağı-
ğundan 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki 2
lımı p ile biten bir element olabilir.
Y > T > X > Z şeklindedir. 2
– 4. veya 5. periyotta 4B grubunda elektron dağılımı d
A B C D
ile biten bir element olabilir.
– 6. veya 7. periyotta iç geçiş elementi olabilir.
3
– Elektron dağılım p ile biten elementler 5A grubu ele-
mentleri olup atom numaraları 2A grubu elementle-
Çözüm : Elementlerin Özellikleri Test 1 / 6 rinden en az 3 fazladır.
5
Temel hal elektron dağılımı d orbitali ile biten bir atomun A B C D E
elektron dağılımı aşağıdaki gibi olabilir.
2 2 6 2 6 1 5
X : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
2 2 6 2 6 2 5
Y : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
Buna göre;
– Atom numarası 24 veya 25 olabilir.

– Geçiş elementi olduğundan bileşiklerinde birden faz- Çözüm : Elementlerin Özellikleri 2/ 8
la pozitif değerlik olabilir.
Atom numarası soygazlardan 2 fazla olan X elementi 2A
– Geçiş elementleri 4. peroyottan itibaren başladığın- grubu elementidir ve 2+ değerlik alır. Y ile XY bileşiğini
dan 3. periyotta olamaz. oluşturduğuna göre Y 2– değerlik alan 6A grubu elementi-
A B C D E dir.
I. Aynı periyotta bulunuyorsa X 2A grubunda olduğun-

dan Y den daha soldadır ve proton sayısı Y ninkinden
küçüktür.
Çözüm : Elementlerin Özellikleri 1/ 13 II. X in periyot numarası daha büyük ise proton sayısı
X elementi s bloğunda olduğuna göre metal veya ametal daha büyüktür. Y nin periyot numarası daha büyük ise
(hidrojen) olabilir. Geçiş metali olamaz. Y elementi p blo- proton sayısı daha büyüktür.
ğunda olduğuna göre metal, yarı metal, ametal veya soy- III. X in atom numarası daha büyükse periyot numarası,
gaz olabilir. enerji seviyesi Y ninkinden daha büyüktür.
A B C D A B C E
123
DÖRT KÖŞE
1. Birinci iyonlaşma 3. X, Y ve Z elementlerinin elektron dizilişlerindeki son orbi-
enerjisi talleri ve bu orbitaldeki elektron sayıları aşağıdaki gibidir.
Y
Son orbitaldeki
T Element Son orbitalleri
X elektron sayısı
X s 1
Z
Y p 1
Atom numarası
Z d 3
Şekildeki Birinci iyonlaşma enerjisi-Atom numarası grafi-
ğinde X, Y, Z ve T elementleri noktalarla gösterilmiştir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlış-
tır?
Elementlerin atom numaraları ardışık sayılar olduğu-
na göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır? A) X, Y ve Z metaldir.
B) Z geçiş elementidir.
A) X halojendir.
C) X alkali metaldir.
B) Z nin atom çapı Y ninkinden büyüktür.
D) X bileşiklerinde (–) değerlik alabilir.
C) T ve X elektriği iletir.
E) Z bileşiklerinde (–) değerlik alabilir.
D) X 1A grubundadır.
E) Y helyum elementidir.
2. Elektron sayısı Elektron sayısı

4. X, Y ve Z elementlerinden X bir soygazdır.
a b+3 +1 –1
Y ve Z in elektron sayıları X inki ile aynı olduğuna
göre, aşağıda verilenlerden hangisi diğer iki elemen-
a–2 b tinkinden kesinlikle daha küçüktür?
Zaman Zaman A) Y nin atom numarası

X Y
B) Z nin atom numarası
X ve Y atomlarının elektron sayıları zamanla şekildeki gi-
C) Z nin elektron ilgisi
bi değişmektedir.
D) X in değerlik elektron sayısı
a – 2 = b + 3 olduğuna göre,
2+ 3–
E) Z nin atom hacmi
I. X ve Y iyonları birbirinin izoelektroniğidir.
II. a = 12 ise b = 7 dir.
2+ 3–
III. X den bir elektron koparmak için gereken enerji Y
dan büyüktür.
124
08
kimyasal türler arası
etkileşimler
kimyasal türler aras› etkileflimler
güçlü etkileflimler
zay›f etkileflimler
125
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER / 1
–1 4. İyonik ve kovalent bağlar ile ilgili aşağıdaki yargılardan
1. 1. CH4(s) + 8,1 kJ.mol ⎯→ CH4(g)
–1 hangisi yanlıştır?
2. H2O(s) + 43,9 kJ.mol ⎯→ H2O(g)
–1 A) Aynı tür ametal atomları arasında oluşan bağ % 100
3. CH4(g) + 414 kJ.mol ⎯→ •CH3(g) + •H(g)
kovalent karakterlidir.
Yukarıda verilen değişmeler ile ilgili;
B) Farklı tür ametal atomları arasında oluşan bağ polar ko-
I. 1. ve 2. olayda yalnız zayıf etkileşimler kırılmıştır. valenttir.
II. 3. olayda maddenin kimlik özellikleri değişmiştir. C) Atomlar arası elektronegatiflik farkı arttıkça bağın iyo-
III. 2. olayda kırılan zayıf etkileşimler 1. olaydakine kıyas- nik karakteri artar.
la daha güçlüdür. D) Elektronegatifliği en fazla ve en az olan elementler ara-
sında oluşan bağ % 100 iyoniktir.
E) Bir bağdaki ortaklaşmış elektron çiftini aynı güçte çe-
ken atomlar arasındaki bağ apolar kovalenttir.
2. O2– F– F–
2 2 6 2
Ca2+ Ca2+
5. X : 1s 2s 2p 3s
2
Y : [18Ar] 4s
2
Z : [36Kr] 5s
99 140 99 136
pm pm pm pm
Yukarıda elektron dizilimleri verilen elementlerin oksi-
Yukarıda iyon yarıçapları gösterilen CaO bileşiğinin eri- jenle (8O) oluşturdukları XO, YO ve ZO bileşiklerinin
me noktası 2614 °C iken CaF2 bileşiğinin erime nokta- erime noktalarına göre kıyaslanışı aşağıdakilerden
sı 1380 °C dir. hangisinde doğru verilmiştir?
Buna göre; A) XO > YO > ZO B) XO > ZO > YO

C) ZO > YO > XO D) ZO > XO > YO
I. CaF2 bileşiğinde iyonlar arası çekim kuvveti daha faz-
ladır. E) YO > XO > ZO
II. İyonik bağ sağlamlığında yalnız yarıçap değil iyonla-

rın yük değerleri de etkilidir.
III. İyonik bağ sağlamlığı CaO > CaF2 dir. 6. 1A grubu metallerinin bazılarının mohs skalasına göre sert-
likleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Metal Mohs sertliği
D) II ve III E) I, II ve III Li 0,6
Na 0,5
3. 1
1s : Y K 0,4
X : 1s2 2s2 2p4
Rb 0,3
1s1 : Y Cs 0,2
Buna göre;
Yukarıda orbital şeması verilen bileşik ile ilgili;
I. Metalik bağı en sağlam olan Li dir.
I. Formülü XY2 şeklindedir.
II. Erime noktası en düşük olan Cs dir.
II. Kovalent bağlı bir bileşiktir.
III. Aynı grupta atom çapı arttıkça metalik bağ gücü artar.
III. s-p orbital örtüşmesi sonucu oluşmuştur.
126
7. Atomlar arasındaki 10. Aşağıda bazı B grubu metallerinin elektron dizilimleri ve
Bileşikler elektronegatiflik farkı erime noktaları verilmiştir.
AgF 2,1 Metal Elektron dizilimi Erime noktası (°C)
AgCl 1,1 26Fe [Ar] 4s2 3d6 1535

AgBr 0,9
27Co [Ar] 4s2 3d7 1495

AgΙ 0,6
28Ni [Ar] 4s2 3d8 1453
Yukarıda bazı bileşikler ve bu bileşiklerdeki atomlar arası

elektronegatiflik farkları verilmiştir.
Buna göre;
Buna göre;
I. Fe metalindeki atomlar arası çekim kuvvetleri en faz-
I. İyonik karakteri en fazla olan AgF dir. ladır.
II. AgΙ nın sudaki çözünürlüğü AgCl ninkinden fazladır. II. B grubu metallerinde yarı dolu orbital sayısı arttıkça
III. AgBr nin polarlığı AgΙ ya göre daha fazladır. metalin erime noktası yükselir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Co metalinin sertliği Ni ninkinden azdır.
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

8. 1
X, 7Y, 17Z atomları arasında oluşan bazı kovalent bağlı
moleküller ve bu moleküllerdeki orbital örtüşmelerinin tür-
leri aşağıda verilmiştir.
11. İyonik yapılı bileşikler ile ilgili aşağıdaki yargılardan
Molekül Orbital örtüşme türü hangisi yanlıştır?
I. YX3 s-p A) Erime ve kaynama noktaları oldukça yüksektir.

II. XZ s-p B) Katı halde elektriği iletirler.
III. YZ3 p-p C) Suda iyonlarına ayrışarak çözünürler.
Buna göre verilen örtüşme türlerinden hangileri doğru- D) Kırılgandırlar.

dur? E) Oda koşullarında katı halde bulunurlar.
12. Serbest radikaller ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangi-
si yanlıştır?
9. Halojen atomlarına ait iyonların yarıçap değerleri aşağıda
verilmiştir. A) En fazla 1 tane ortaklanmamış elektron içerirler.
– – – – B) Oldukça yüksek enerjiye sahiptirler.
İyon : F Cl Br Ι
Yarıçap (pm) : 136 181 195 216 C) Tepkimeye girme istekleri çok fazladır.
D) Kimyasal tepkimelerin ara basamaklarında oluşurlar.
Buna göre;
E) Kararsız yapılardır.
I. NaF bileşiğindeki iyonik bağ gücü NaCl bileşiğinin-
kinden fazladır.
13. Aşağıda verilen taneciklerden hangisinin ait olduğu
II. NaBr bileşiğinin erime noktası NaCl bileşiğininkinden
kimyasal tür yanlış yazılmıştır?
fazladır.
III. NaF bileşiğinin iyonik karakteri NaΙ bileşiğininkinden Tanecik Kimyasal türü
fazladır. A) H• Atom
+
yargılarından hangileri doğrudur? B) NH4 İyon
(11Na) C) NaCl Molekül
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) •CH3 Radikal
2–
D) II ve III E) I, II ve III E) O İyon
127
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER / 2
1. X, Y ve Z atomlarıyla ilgili şu bilgiler veriliyor. 5. Hidrojen elementinin, atom numarası sırasıyla 9, 11 ve
17 olan X, Y ve Z elementleriyle yaptığı bileşiklerle il-
X : Sadece elektron alarak bağ yapıyor.
gili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Y : Sadece elektron vererek bağ yapıyor.
A) X ve Z ile kovalent bağlı bileşik oluşturur.
Z : Elektron alarak veya vererek bağ yapıyor.
B) Y ile oluşturduğu bileşiğin sulu çözeltisi elektrik akımı-
Buna göre, nı iletir.
I. X flor atomudur. C) X ve Z ile yaptığı bileşikler polar yapılıdır.
II. Y ile Z atomları arasındaki bağ iyonik bağdır. D) Y ile yaptığı bileşik kristal yapılıdır.
III. X ile Z atomları arasındaki bağ apolar kovalent bağ- E) HZ bileşiğinin iyonik karakteri, HX ninkinden daha faz-
dır. ladır.
yargılarından hangileri doğrudur? İyonik bağlı bileşikler kristal yapılıdır.Katı halde elektrik
A) Yalnız I
D) II ve III
E) I, II ve III
! akımını iletmezler. Sıvı halleri ve sulu çözeltileri elek-
trik akımını iletir.
2. 12
Mg elementi ile Mg3X2 bileşiğini oluşturan X elemen- 6. Atom numaraları sırasıyla 7, 8 ve 11 olan X, Y ve Z
ti ve oluşturduğu bileşik ile ilgili; elementlerinin aralarında oluşturacakları bağların tür-
leri aşağıdakilerden hangisinde yanlış gösterilmiştir?
I. Bileşikteki iyonlar izoelektronik ise X in atom numara-
sı Mg ninkinden büyüktür. Bağ yapan atomlar Bağ türü
II. X tüm bileşiklerinde negatif değerlik alır. A) X ile Y Polar kovalent
III. XH3 bileşiği polar kovalent bağ ile oluşur. B) Y ile Y Apolar kovalent
C) X ile Z İyonik
D) Y ile Z Polar kovalent
E) Z ile Z Metalik
3. X atomu hidrojen atomu ile üç elektronu ortaklaşa kullana- 7. – Katı bakır

rak bağ yapıyor ve polar bir molekül oluşuyor.
– Sıvı gümüş
Buna göre, X atomu ile ilgili; – Pirinç
I. Değerlik elektron sayısı 5 tir. – Bakır (I) sülfat
II. Periyodik cetvelin 3A grubunda bulunur. – Demir (II) klorür
III. Hidrojenle oluşturduğu bileşiğin formülü XH3 tür. Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi metalik bağ
yargılarından hangileri doğru olabilir? içermez?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
8. Potasyum elementi ile oksijen elementi bağ oluştururken,

4. İyonik bağlı bileşikler sıvı halde ve sulu çözeltilerinde elek-
iki tane potasyum atomu bir oksijen atomuna birer elek-
trik akımını iletirler. Kovalent bağlı bileşikler ise saf halde
tronlarını veriyor.
elektrik akımını iletmez. Metalik bağ yapan atomlar ise ka-
tı ve sıvı halde elektrik akımını iletir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi elektrik akımını A) Potasyum elementinin değerlik elektron sayısı 1 dir.
iletmez? B) Oksijen elementinin değerlik elektron sayısı 6 dır.
A) Sıvı C2H5OH B) KCl çözeltisi C) Aralarında iyonik bağlı bileşik oluşur.
C) Sıvı NaCl D) Sıvı alüminyum D) Elektron alışverişi ile bağ oluştururlar.
E) Katı demir E) Bileşiğin formülü KO2 dir.
128
9. İyonik bağ ile oluşmuş bir bileşik için; 13. I. C2H5OH(s) → C2H5OH(g)
I. Elektron ortaklaşması ile oluşmuştur. II. H2O(s) → H2(g) + PO 2(g)

II. Kaynama ve erime noktaları yüksektir.
Yukarıda verilen olaylarla ilgili aşağıdakilerden hangi-
III. Suda + ve – iyon oluşturur. si yanlıştır?
yargılarından hangileri doğrudur? A) I. olayda moleküller arası bağlar kırılmaktadır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III B) I. olayda molekül yapısı değişmektedir.
D) II ve III E) I, II ve III C) C2H5OH ve H2O nun kendi molekülleri arasında hid-
rojen bağları vardır.
D) II. olayda molekül içi bağlar kırılmaktadır.
E) II. olayda kimyasal değişim olmaktadır.
Fiziksel olaylarda moleküller arası bağlar kırılır, molekül

10. 9
X, 5Y elementlerinin oluşturduğu kararlı bileşik için,
I. bağ türü,
! yapısı değişmez. Kimyasal olaylarda ise molekül içi bağlar
kırılır.
II. bağ sayısı,

III. molekül polarlığı
14. X
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
R T
I II III Y Q
A) Kovalent 3 apolar Z
B) İyonik 3 apolar
C) İyonik 3 polar
D) Kovalent 2 apolar
Periyodik sistemde yerleri verilen elementlerle ilgili aşa-
E) İyonik 2 polar
ğıdakilerin hangisi yanlıştır?
A) X in Q ve T ile yaptığı bileşikler kovalent bağlıdır.

B) Z atomları arasında metalik bağ vardır.
C) RT3 molekülleri polardır.
11. I. Bakır
D) XZ bileşiği oluşurken atomların s orbitalleri örtüşür.
II. Lehim
E) ZT bileşiğinin iyonik karakteri YQ bileşiğininkinden da-
III. NaCl(suda)
ha fazladır.
Yukarıdakilerden hangileri elektrik akımını iyon hare-
keti ile iletmektedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 15. Elektronegatiflikleri farklı atomlar arasında oluşan kovalent
D) I ve II E) I, II ve III bağlarda elektronegatifliği yüksek olan atom kısmi negatif
– +
(δ ), elektronegatifliği düşük olan atom kısmi pozitif (δ )
yükle yüklenir.
+
Buna göre, aşağıdaki moleküllerden hangisi için δ ve
–
δ uçlar yanlış verilmiştir?
12. I. Potasyum atomları arasında metalik bağ
(1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 16S, 17Cl)
II. Elmastaki karbon atomları arasında kovalent bağ
+ –
Molekül δ δ
III. KCl bileşiğindeki atomlar arasında iyonik bağ
A) HCl H Cl
Yukarıda bazı maddeler için verilen bağ türlerinden
B) NF3 N F
hangileri doğrudur?
(19K , 6C , 17Cl) C) CH4 H C
D) SF6 S F
E) CO2 O C
129
ZAYIF ETKİLEŞİMLER / 1
1. Zayıf etkileşimler ile ilgili; 5. Halojenlerin elektron sayıları ve kaynama noktaları aşağı-
daki tabloda verilmiştir.
I. İçlerinde en güçlüsü hidrojen bağlarıdır.
II. Dipol - dipol etkileşimleri London kuvvetlerinden daha Halojen F2 Cl2 Br2 Ι2
etkindir.
Elektron 18 34 70 106
sayısı
III. Apolar moleküller arasında yalnızca London kuvvetleri
vardır. Kaynama –188 –35 59 184
noktası (°C)
Buna göre;
I. Oda koşullarında yalnız F2 ve Cl2 gazdır.
II. Molekülleri arasında yalnız London etkileşimleri var-
dır.
III. Moleküller arası etkileşimi en fazla olan Ι2 dir.
2. SO2 CO2 yargılarından hangileri doğrudur?
S O C O A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
O O D) II ve III E) I, II ve III
Yukarıda elektron-nokta yapıları verilen SO2 ve CO2 bi-

leşikleri için;
I. SO2 polar, CO2 apolar yapıdadır.

II. SO2 kalıcı dipol, CO2 indüklenmiş dipol oluşturur.
III. Aynı koşullarda kaynama noktası büyük olan CO2 dir. 6. Zayıf etkileşimler Van der Waals ve hidrojen bağları olmak
üzere iki sınıfa ayrılır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Van der Waals bağ-
ları sınıfına dahil edilemez?
A) London kuvvetleri
B) Dipol - dipol etkileşimleri
C) Polar kovalent bağ
3. Aşağıda verilen moleküllerden hangisi kalıcı dipol oluş- D) İyon - dipol etkileşimi
turamaz? E) Dipol - indüklenmiş dipol etkileşimi
(1H, 6C, 7N, 8O, 16S, 35Br)
A) HCl B) NO C) CO2
D) HBr E) H2S
7. Aşağıda bazı moleküller ve bu moleküllerin yoğun fazlarda

içerdikleri en etkili çekim kuvvetleri yazılmıştır.
4. London kuvvetleri ile ilgili; Buna göre, hangisinde verilen etkileşim türü yanlıştır?
I. Yalnız apolar moleküller arasında oluşur. (1H, 6C, 8O, 9F, 16S)
II. Moleküldeki elektron sayısı arttıkça London kuvvetle- Moleküller arası

rinin etkisi artar. Molekül etkileşim türü
III. Aynı molekülün dallanmış yapısındaki etkileşimleri düz A) H2 London kuvvetleri
zincirli yapısındakine göre daha güçlüdür.
B) OF2 Hidrojen bağı
yargılarından hangileri doğrudur? C) H 2S Dipol - dipol etkileşimi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) CH3OH Hidrojen bağı
D) II ve III E) I, II ve III E) CO2 London kuvvetleri
130
8. Yemek tuzunun (NaCl) suda çözünmesi sırasında, 12. Suda hidrojen bağı oluşturan bileşikler suda iyi çözünür.
I. iyon - dipol, Buna göre;
II. dipol - dipol, I. CH3 – CH2 – CH3
III. metalik bağ II. CH3 – CH2 – NH2
etkileşimlerinden hangileri görülür? III. CH3 – C = O
I
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III H
bileşiklerinden hangilerinin suda iyi çözünmesi bekle-
nir?
9. HF ve HCl bileşikleri için;
I. molekülleri arasında hidrojen bağı içerme,

II. molekül içi polar kovalent bağ içerme,
III. polar yapıya sahip olma 13. I. Ι2 katı, F2 gazdır.
II. H2O sıvı, H2S gazdır.
III. CH3OH sıvı, CH4 gazdır.
Yukarıda verilen durumların hangilerinin nedeni hidro-
jen bağlarının etkinliği ile açıklanamaz?

10. y
O H x O H
H CH3
H 14. Kaynama
t sıcaklığı (°C)
H N H z N H
H H NH3 5A grubu
AsH3 SbH3
elementleri
PH3
Yukarıdaki şekilde gösterilen bağlar ile ilgili; SnH4 4A grubu
GeH4 elementleri
SiH4
I. x ve z bağları moleküller arası zayıf etkileşimleri gös- CH4
termektedir.
2 3 4 5 Periyot numarası
II. y ve t bağları molekül içi polar kovalent bağlardır.
Yukarıdaki grafikte bazı 4A ve 5A grubu elementlerinin hid-
III. Hidrojen bağları aynı ya da farklı moleküller arasında
rojenli bileşiklerinde periyot numarasına göre kaynama nok-
oluşabilir.
talarındaki değişme gösterilmiştir.
Buna göre;
I. NH3 ün kaynama sıcaklığının diğer bileşiklerden büyük
olmasının nedeni hidrojen bağı içermesidir.
II. 4A grubunda elementlerin atom numarası arttıkça hid-
rojenli bileşiklerinin kaynama sıcaklığı artar.
III. 5A grubunun hidrojenli bileşiklerinde moleküller arası
en etkili bağ London kuvvetleridir.
11. Aşağıda formülleri verilen bileşiklerden hangisi yoğun
fazlarda hidrojen bağı içermez? yargılarından hangileri doğrudur?
A) HCN B) NH3 C) CH3OH A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) CH3COOH E) HF D) II ve III E) I, II ve III
131
ZAYIF ETKİLEŞİMLER / 2
1. Hidrojen bağları bulunan bileşiklerin kaynama noktaları, 5. Kimyasal bağlarla ilgili aşağıda verilen yargılardan han-
bulundurmayan bileşiklere göre daha fazladır. gisi yanlıştır?
I. H2O A) Ametal atomlarının oluşturduğu polar moleküllerde mo-

II. CH3 – OH leküller arasında oluşan kutupsal çekime iyonik bağ de-
nir.
III. HCl
B) Polar bileşikler polar çözücülerde, apolar bileşikler de
Buna göre, yukarıda verilen bileşiklerin kaynama nok- apolar çözücülerde iyi çözünür.
taları hangisinde doğru olarak kıyaslanmıştır?
C) Metaller ve alaşımlar metalik bağ içerirler.
(H : 1, C : 12, O : 16, CI : 35)
D) F, O ve N atomlarının hidrojen ile bağ yapmış olduğu
A) I > II > III B) I > III > II C) III > II > I bileşiklerde, moleküller arası hidrojen bağları bulunur.
D) II > I > III E) II > III > I E) Aynı cins ametal atomlarının elektron ortaklaşması ya-
parak oluşturduğu bağ türü apolar kovalent bağdır.
2. H2, F2, Ι2 molekülleri ile ilgili;
I. Her üçünün de yoğun fazda molekülleri arasında

London etkileşimleri bulunur.
II. F2 nin molekülleri arasındaki çekim gücü en yüksek-
tir. 6. CH4 ve CH3OH bileşikleri ile ilgili,
III. H2 nin yoğunlaşma noktası F2 ninkinden düşüktür.
I. Aynı koşullarda arı sudaki çözünürlükleri farklıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? II. CH4 molekülleri arasında yalnızca London kuvvetleri
(1H , 19F , 53Ι) bulunmaktadır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III III. CH3OH molekülleri arasında hidrojen bağları bulun-
D) II ve III E) I, II ve III maktadır.
3. Aşağıda verilen maddelerden hangilerinde moleküller D) II ve III E) I, II ve III
arası hidrojen bağı bulunmaktadır?
A) Amonyak (NH3) gazı

B) Su (H2O) buharı
C) Sıvı etil alkol (C2H5OH)
D) Dimetil eter (CH3 – O – CH3)
H 7. I. H2O
|
II. N2
E) Etanal (CH3 – C = O)
III. C2H5OH
IV. NaCl
4. I. Molekülleri arasında hidrojen bağı bulunmaktadır. Yukarıda verilen maddelerin aynı ortamda kaynama
noktalarının büyükten küçüğe sıralanışı aşağıdakiler-
II. Molekül içi bağları polar kovalenttir.
den hangisinde doğru verilmiştir?
III. Molekülleri apolardır.
(H : 1, C : 12, N : 14, O : 16, Na : 23, Cl : 35)
Yukarıdaki ifadelerden hangileri H2O ve H2S bileşik-
A) IV, III, II, I B) IV, I, III, II C) IV, III, I, II
lerinin her ikisi için de doğrudur?
D) III, IV, II, I E) IV, II, III, I
(1H , 8O , 16S)
İyonik katıların kaynama noktaları oldukça yüksektir.
!
Hidrojen bağları Van der Waals bağlarından daha kuv-
vetlidir.
132
8. Aşağıda bazı kimyasal türler ve karşılarında bu türler ara- 12. Elektron Kaynama
Soygaz
sında oluşan en etkin etkileşimler verilmiştir. sayısı noktası (°C)
He 2 –269
Buna göre, hangisi için verilen etkileşim türü yanlıştır?
Ne 10 –246
Kimyasal türler Etkileşim türü Ar 18 –186
Kr 36 –152
A) KCl – H2O İyon – dipol
B) CH4 – C6H6 London kuvvetleri Yukarıdaki tabloda soygaz atomlarının elektron sayıları ve
C) NaCl – CCl4 İyon – indüklenmiş dipol kaynama noktaları verilmiştir.
D) HBr – Ι2 Dipol – indüklenmiş dipol Buna göre, soygazlarla ilgili aşağıdakilerin hangisi yan-
E) C2H5OH – NaNO3 Dipol – dipol lıştır?
A) Soygaz atomları arasında yalnızca London kuvvetleri

etkindir.
9. I. CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3 B) Elektron sayısı arttıkça London kuvvetleri artar.
C) Elektron sayısı artıkça kaynama noktaları artar.
II. CH3 – CH – CH2 – CH2 – CH3
| D) He nin uçuculuğu en azdır.
CH3
E) Kr atomunun polarlanabilirliği diğerlerininkinden daha
III. CH3 – CH – CH – CH3 fazladır.
| |
CH3 CH3
Yukarıda bazı bileşiklerin açık yapıları verilmiştir.
Buna göre, bileşiklerin aynı koşullarda kaynama nokta-

ları arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisindeki gibidir?
13. H H H H
A) I > II > III B) I = II = III C) II > III > I
H C C O H H C O C H
D) III > II > I E) III > I > II
H H H H
Londan kuvvetleri organik bileşiklerin düz zincirli mo-
!
X Y
leküllerinde, küresel moleküllerdekine göre daha etkin-
dir. Yukarıda X ve Y moleküllerinin açık yapıları verilmiştir.
Buna göre,
I. X ile Y birbirinde çözünebilir.

10. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin polarlanabilir-
II. X ile Y molekülleri arasında hidrojen bağı oluşur.
liği diğerlerininkinden daha fazladır?
III. X molekülleri arasında London kuvvetleri görülmez.
(1H, 6C, 7N, 9F, 17Cl, 54Xe)
A) N2 B) F2 C) C2H6
D) Xe E) CCl4 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
11. Bir X katısı suda çözünmediği halde CCl4 sıvısında çözü-

nür.
Buna göre, X katısı için,
I. Apolardır. 14. C2H5OH ile H2O molekülleri arasında,

II. Moleküllü yapıya sahip olabilir. I. dipol – dipol,
III. X–CCl4 arasında indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol II. hidrojen bağı,
etkileşimleri görülür.
III. london
etkileşimlerinden hangileri vardır?
133
Çözüm : Güçlü Etkileflimler Test 1 / 5 Çözüm : Güçlü Etkileflimler Test 2 / 3
X, Y ve Z elementleri, verilen elektron dağılımlarına göre X atomu hidrojenle elektron ortaklaşması sonucu bağ ya-
2A grubu elementleridirler ve 2+ yükseltgenme basama- pıyorsa bir ametaldir. Üç elektronu ortaklaşa kullandığın-
ğına sahiptirler. Atom çapları arasında Z > Y > X ilişkisi dan XH3 bileşiği oluşur. Oluşan bileşiğin molekül şekli
vardır. aşağıdaki gibi olabilir.
İyonların yarıçapı arttıkça iyonlar arasındaki elektrostatik H

çekim gücü azaldığı için iyonik bağın gücü dolayısıyla X X
erime noktası azalır. H H H H H
I II
Atom çapları arasındaki ilişkiye göre oksijenli bileşikleri-
nin erime noktaları arasındaki ilişki XO > YO > ZO şek- I. molekül apolar olduğundan molekül şekli bu olamaz.
lindedir. II. molekül X in ortaklanmamış elektronları nedeniyle
A B C D E polardır. X in son katmanında 5 elektron bulundu-
ğundan 5A grubundadır ve değerlik elektron sayısı
5 tir.
A B C D E
Çözüm : Güçlü Etkileflimler Test 1 / 8

Atomların yarı dolu orbitalleri ile bağ oluşumlarını göste-
relim.
2 2
I. 7Y : 1s 2s 2p3
Çözüm : Güçlü Etkileflimler Test 2 / 10
X ve Y elementlerinin elektron dizilimlerini yazalım.
1X : 1s1 1s1 : 1X
2 2 5
X : 1s 2s 2p
1X : 1s1 9

YX3 bileşiği oluşurken X in s orbitalleri ile Y nin p or-

2 2 1
bitalleri örtüşür. 5
Y : 1s 2s 2p

2 2 6 2
II. Z : 1s 2s 2p 3s 3p5
17
Buna göre, Y 3A grubunda olup 3 bağ yapabilecek bir

atom, X ise 7A grubunda olup yalnızca 1 bağ yapabilen
1X : 1s1
ametaldir.
XZ bileşiği oluşurken X in s orbitalleri ile Z nin p orbi- Dolayısıyla X ile Y arasında elektron ortaklaşmasına
talleri örtüşür. dayalı kovalent bağ oluşur.
2 2
III. 7Y : 1s 2s 2p3 Bileşiğin molekül şekli,

X
şeklindedir.

Y
X X
3Z
X nin elektronegatifliği daha fazla olduğundan elektron
Her bir yarı dolu orbital Z nin son katmanında bulunan bir yoğunluğu X atomları tarafından daha fazla olur.
yarı dolu p orbitalini temsil eder.
Ancak düzlem üçgen olan molekül şekli nedeniyle elek-
YZ3 bileşiği oluşurken Y nin ve Z nin p orbitalleri örtü- tron yoğunluğu simetrik dağılır. Bu nedenle molekül apo-
şür. lardır.
A B C D E
A B C D E
134
Çözüm : Zay›f Etkileflimler Test 1 / 3 Çözüm : Zay›f Etkileflimler Test 2 / 2
H2, F2 ve Ι2, moleküller halinde bulunan ametaller olduk-
δ+ δ–
H C larına göre yoğun fazlarında molekülleri arasında London
etkileşimleri bulunur.
HCl molekülünde Cl atomunun elektronegatifliği daha
fazla olduğundan elektron yoğunluğu Cl atomu tarafında Elektron sayısı arttıkça London etkileşimlerinin kuvvetleri
daha fazla olur. Bu nedenle kalıcı dipol oluşur. büyür. Bu yüzden Ι2 molekülleri arasındaki çekim kuvvet-
leri en yüksektir. H2 molekülleri arasındaki ise en düşük-
δ+ δ– tür.
N O
NO molekülünde de elektron yoğunluğu simetrik dağıl- Buna göre H2 nin yoğunlaşma noktası (gaz halden sıvı
madığından kalıcı dipol oluşur. hale geçtiği nokta) diğerlerininkinden daha düşüktür.
A B C D E
O C O
CO2 molekülünde molekül doğrusal olduğundan ve iki ta-

raftaki çekim gücü eşit olduğundan bu kuvvetler birbirini
etkisiz hale getirir. Bu nedenle CO2 molekülünde kalıcı
dipol oluşmaz.
H Br
HBr molekülünde de HCl deki gibi Br atomu tarafında

elektron yoğunluğu daha fazla olduğundan kalıcı dipol olu-
şur.
S
H H
H2S molekülünde elektron yoğunluğu S atomu tarafın-

dadır. Elektriksel kuvvetler molekül geometrisinden dola-
– +
yı dengelenemez. S atomu tarafı δ , H atomu tarafı δ
yüklenir. Bu nedenle kalıcı dipoller oluşur.
A B C D E
Çözüm : Zay›f Etkileflimler Test 2 / 8

KCl kristali suya atıldığında su molekülleri zıt yüklü uçları
ile iyonlara yaklaşır ve onları kristal örgüsünden koparır.
Bu etkileşim iyon - dipol etkileşimidir.
Çözüm : Zay›f Etkileflimler Test 1 / 9 CH4 ve C6H6 molekülleri apolar olduğundan indüklenmiş
dipolleri oluştururlar. Bu nedenle molekülleri arasında Lon-
Hidrojen bağı, H atomuna bağlı F, O veya N atomu içe- don kuvvetleri oluşur.
ren bileşiklerin molekülleri arasında görülür. Bu nedenle
HF molekülleri arasında hidrojen bağı oluşurken, HCl mo- İyonik bir maddenin polar olmayan bir çözücüde çözünme-
lekülleri arasında oluşmaz. si olayı iyon - indüklenmiş dipol etkileşimidir. NaCl iyonik
bir bileşik, CCl4 ise apolar olduğundan molekülleri arasın-
H, F ve Cl atomları ametal olduğundan HF ve HCl bi- da etkileşim türü iyon - indüklenmiş dipol etkileşimidir.
leşikleri molekül içi polar kovalent bağ içerir.
Polar HBr molekülü ile apolar Ι2 molekülü arasındaki
HF ve HCl molekülleri doğrusaldır ve elektron yoğunlu- etkileşim türü dipol - indüklenmiş dipol etkileşimidir.
ğu HF molekülünde F atomu tarafında, HCl molekü-
lünde Cl atomu tarafında olduğundan simetrik dağılmaz. NaNO3 iyonik bileşiğinin polar C2H5OH çözücüsünde çö-
Dolayısıyla her iki molekül de polardır. zünmesi olayı iyon - dipol etkileşimidr.
A B C D E A B C D E
135
DÖRT KÖŞE
1. Aşağıda verilen kimyasal türlerden hangisinde aynı 3. Periyodik sistemde 2A grubunda bulunan X, Y ve Z atom-
ortamda II. türün kaynama noktası I. ninkinden yük- larının metalik bağ kuvvetleri arasındaki ilişki X > Y > Z
sektir? şeklindedir.
I II Buna göre, X, Y ve Z atomları için

A) 18
Ar 2
He I. erime noktası,
B) Ι2 F2 II. atom çapı,
C) CH4 SiH4 III. atom numarası
D) H 2O H2S
niceliklerinden hangileri arasındaki ilişki X > Y > Z
E) CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3 CH3 – CH – CH2 – CH3 şeklindedir?
|
CH3
4. I.
2. X : H2SO4
Y : Na2O2
Z : NH4Br
Yukarıdaki bileşiklerde bulunan bağların; II.

I. sadece iyonik bağ içeren,
II. sadece kovalent bağ içeren,
III. hem iyonik hem de kovalent bağ içeren
şeklinde gruplandırılması yapılırsa, aşağıdakilerden

hangisi doğru olur?
Yukarıda bazı orbital örtüşmeleri sembolize edilmiştir.
I II III
Buna göre, verilenler hangi orbital örtüşmelerini sem-
A) Y X Z
bolize etmektedir?
B) – X Y, Z
I II
C) Y – X, Z
D) – – X, Y, Z A) s–s p–p
E) – X, Z Y B) p–p s–s
C) s–p p–p
D) p–p s–p
E) s–p s–p
136
09
maddenin halleri
maddenin halleri
gazlar›n genel özellikleri ve kinetik teori
gaz kanunlar›
gaz kar›fl›mlar› / gerçek gazlar
s›v›lar ve özellikleri / amorf ve kristal kat›lar
hal de¤iflimleri
137
GAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ ve KİNETİK TEORİ
1. Gazlar için aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? 4. Boş
A) t °C sıcaklığındaki gazın sıcaklığı 2t °C ye çıkarıldığın- B ( g)

A(g)
da ortalama kinetik enerji 2 katına çıkar. C(g)
4cm
76cm
B) Aynı sıcaklıktaki gazların ortalama kinetik enerjileri
eşittir. İdeal
piston
C) Tüm gazların sıcaklıkla genleşme katsayıları aynıdır.
Hg
D) Gaz basıncı, birim zamanda birim yüzeye çarpan mo-
lekül sayısına bağlıdır. Basıncı 1 atm olan bir ortamdaki kaplarda bulunan A,
B ve C gazlarının basınçları arasındaki ilişki hangisin-
E) Gazlar içinde bulundukları kabın her yerine aynı ba-
de doğru olarak verilmiştir?
sıncı uygularlar.
A) PA = PB = PC B) PA > PB > PC
C) PA = PC > PB D) PB > PA > PC
E) PB > PA = PC
2. Gazlar ile ilgili; 5. P0 P0

I. Sıkıştırılabilme ve genleşme özellikleri vardır.
II. Moleküller sürekli hareket halindedir.
X(g) Y(g)
III. Gaz basıncı kabın çeperlerinin her yerinde aynıdır.
14cm 28cm
yargılarından hangileri doğrudur? 1 2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Hg

Şekilde aynı sıcaklıkta özdeş kaplarda bulunan X ve Y
gazları için,
I. Y nin basıncı, X inkinin iki katıdır.

II. 2. kaptaki gaz yoğunluğu, 1. kaptakinden büyüktür.
3. P0=70cmHg
III. 1. kaptaki tanecik sayısı, 2. dekinden azdır.

X Y A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
gazı gazı
20cm
10cm
Hg A sıvısı
6. 2V
Şekildeki manometre sistemine göre X ve Y gazlarının
V V
basınçları kaç cmHg dir?
3 3 He
(dHg = 13,6 g/cm , dA = 3,4 g/cm )
CH4 He
X Y
A) 75 65 20 °C 20 °C 50 °C
I II III
B) 80 70
Yukarıdaki kaplarda belirtilen sıcaklıklarda bulunan
C) 65 75
gazların difüzyon hızları aşağıdakilerden hangisinde
D) 95 80 doğru olarak kıyaslanmıştır?
E) 75 60 (H : 1 , He : 4 , C : 12)
Manometrede farklı sıvı kullanıldığında gazın basıncı A) I > II > III B) III > II > I C) III > I > II
! değişmez, sıvı yüksekliği değişir. Kullanılacak eşitlik

hsıvı.dsıvı = hHg.dHg dir.
D) III > I = II E) I > III > II
138
7. Boş 10. I. Molekülleri arasında çekim kuvveti yoktur.
X(g) II. Difüzyon hızı molekül ağırlığının karekökü ile ters
Y(g)
orantılıdır.
20cm
60cm
III. Kinetik enerjisi, mutlak sıcaklık ile doğru orantılıdır.
Hg Yukarıda verilen özelliklerden hangileri ideal olduğu
Hg
kabul edilen tüm gazlar için doğrudur?
Şekildeki manometre düzeneğine göre X gazının basın-
⎛P ⎞ D) I ve III E) I, II ve III
cının Y gazının basıncına oranı ⎜ X ⎟ kaçtır?
⎝ PY ⎠
A) g B) a C) f D) 2 E) 3
11. Elastik balonda bulunan ideal dav-

8. ranışlı He gazının mutlak sıcaklığı
X(g) Y(g) He(g) 2 katına çıkarılıyor.
h
P0
2h
Hg
He gazının;
Hg
I. çarpma sayısı,
Yukarıdaki sistemde bulunan gazların basınçları ara-
II. hacim,
sındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
III. ortalama kinetik enerji
verilmiştir?
niceliklerinden hangileri iki katına çıkar?
A) P0 > PY > PX B) PY > P0 > PX
C) P0 > PX > PY D) PX > PY > P0 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) PY > PX > P0 D) II ve III E) I, II ve III
9. Açık hava basıncının 3h cmHg olduğu bir ortamda içe-

risinde aynı sıcaklıkta ve eşit mol sayıda X gazı bulu-
nan aşağıdaki sistemlerden hangisinde gazın kapladı-
ğı hacim diğerlerinden daha büyüktür?
12. I. Mutlak sıcaklığı T1 olan He gazı
A) B) II. Mutlak sıcaklığı T2 olan H2 gazı

X(g) III. Mutlak sıcaklığı T3 olan CH4 gazı
X(g)
h
Yukarıda verilen gazların difüzyon hızları eşit olduğu-
esnek
balon
cıva
na göre, T1, T2 ve T3 sıcaklıkları arasındaki bağıntı
Boş aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
C) D)
(H : 1 , He : 4 , C : 12)
X(g) X(g)
h A) T1 = T2 = 2T3 B) 4T1 = 8T2 = T3
h
C) T1 = 8T2 = 2T3 D) 8T1 = 2T2 = T3
cıva cıva
E) 2T1 = T2 = 8T3
E)
Gazların difüzyon hızları, molekül ağırlıklarının karekö-
cıva
X(g)
h
! kü ile ters, mutlak sıcaklığın karekökü ile doğru orantı-
lıdır.
139
GAZ KANUNLARI
1. 4. İdeal
piston P0
X(g) Y(g)
V, T h V, T C3H8(g) SO3(g)
1. kap 2. kap
cıva
Şekildeki sistemde manometredeki cıva seviyesinin

eşitlenebilmesi için, Hg
I. 1. kaba X(g) ekleme, Yukarıdaki sistemde aynı sıcaklıkta ideal pistonla ayrılmış
bölmelerde SO3 ve C3H8 gazları vardır.
II. 2. kaba Y(g) ekleme,
III. 2. kabın sıcaklığını artırma Buna göre, bu sistemle ilgili,
işlemlerinden hangileri uygulanabilir? I. SO3(g) ün özkütlesi daha büyüktür.

II. C3H8(g) in kütlesi daha büyüktür.
III. Birim hacimdeki molekül sayıları aynıdır.
(H : 1, C : 12, O : 16, S : 32, Bölmeler eşit aralıklıdır.)
2. İdeal A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

piston
İdeal pistonla ayrılmış bölmelerde sabit sıcaklıkta gaz-

N2(g)
1 mol
H2(g)
M
! ların mol sayıları ile hacimleri doğru orantılıdır.
1 2 3 4 5 6 5. P0 = 75 cmHg
Şekildeki kaba M musluğu açılarak aynı sıcaklıkta kaç
gram He gazı eklenirse piston 2 noktasında denge-
M CH4(g)
de durur?
45 cm
(He : 4, Aralıklar eşit bölmelendirilmiştir.)
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 12
a b
cıva
Açık uçlu manometreye bağlanmış şekildeki kapta CH4
gazı bulunmaktadır. M musluğu kısa bir süre açılıp kapa-
3. İdeal piston
tıldığında manometrenin b kolunda cıva seviyesi 15 cm
düşmüştür.
T T Buna göre, musluk açıldığında kapta bulunan CH4 ga-
He gazı Ne gazı
zının yüzde kaçı dışarı çıkmıştır?
(Musluk açıldığında içeri gaz girişi olmadığı dünüşülecek.)
A B C D E F G
A) 20 B) 25 C) 33,3 D) 50 E) 60
Şekildeki sistemde aynı sıcaklıkta bulunan gazlar
arasındaki ideal piston D noktasında dengededir.
6. Aynı ortamda bulunan eşit hacimli iki ayrı kapta aynı sı-
Sabit sıcaklıkta Ne gazının yarısı boşaltılırsa piston caklıkta X ve Y gazları bulunmaktadır.
son durumda nerede durur?
• X gazının kütlesi, Y gazının kütlesinin 3 katıdır.
(Bölmeler eşit aralıklıdır.)
• X gazının mol kütlesi, Y gazının mol kütlesinin 1,5
A) E noktasında B) E - F arasında katıdır.
C) F noktasında D) F - G arasında Buna göre, X in basıncı, Y nin basıncının kaç katı-
E) G noktasında dır?
A) 1 B) P C) 2 D) Q E) 3
140
7. 10.
Y(g) X(g)
X(g) Z(g)
V, T 2V, T V, 2T V, T
Yukarıdaki kaplarda bulunan X, Y ve Z gazlarının basınç- Yukarıdaki kapta T sıcaklığında bir miktar X(g) vardır.
ları eşittir. Bu kaba,
Buna göre,
1. sıcaklığı artırma,
I. mol sayısı, 2. sıcaklık sabitken X in mol sayısını artırma
II. yoğunluk,
işlemleri sırasıyla uygulanıyor.
III. kütle
PV PV PV
niceliklerinden hangilerinin karşılaştırılması kesinlikle
Y > X > Z şeklindedir? 2
2 2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 1 1 1
D) I ve III E) II ve III I T II n III P

8. 2V leri doğrudur?
İdeal
V piston D) II ve III E) I, II ve III
SO2
Yukarıdaki ideal pistonlu kapta SO2 gazı bulunmaktadır.

Kap zamanla ısıtıldığında piston V konumundan 2V ko-
numuna gelmektedir.
Basınç Özkütle P.V
Zaman Zaman Zaman

I II III 11. ideal
Buna göre bu işlem sırasında kaptaki gazla ilgili yuka- piston
X(g) X(g)
rıdaki grafiklerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 1. kap 2. kap

Şekilde içlerinde aynı miktar X gazı bulunan kaplardan
İdeal pistonlu kaplarda sıcaklık artırıldığında basınç
!
1. si sabit hacimli, 2. si pistonlu kaptır.
değişmez, hacim artar dolayısıyla özkütle azalır.
1. ve 2. kaba aşağıdaki işlemler uygulandığında kap-
lardaki gaz basınçlarının değişimi hangilerinde doğru
verilmiştir?
9. Eşit hacimli üç ayrı kaba aynı sıcaklıklarda ayrı ayrı;
1. kap 2. kap
I. m gram NO2
I. Sıcaklık yükseltiliyor Artar Azalır
II. m gram N2O4
II. Molekül sayısı Azalır Değişmez
III. m gram N2O5
azaltılıyor
gazları dolduruluyor. III. Aynı miktar X gazı Değişmez Değişmez
Kaplardaki gaz basınçları arasındaki ilişki aşağıdaki- ekleniyor
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) I > II > III B) II > I > III C) I > III > II D) II ve III E) I, II ve III
D) III > II > I E) I = II = III
141
GAZ KARIŞIMLARI
1. Aynı kap içinde bulunan X, Y ve Z gazları ile ilgili şu bil- 4.

giler veriliyor. X 2V Y
V
3n M 2n
– Gazların kısmi basınçları eşittir.
– X gazının yoğunluğu en fazla, Y ninki ise en azdır.
Buna göre, gazların mol kütleleri arasındaki ilişki aşa-

ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? 3V
5n Z
A) X = Y = Z B) X > Y > Z C) X > Z > Y
D) Y > Z > X E) Z > Y > X Başlangıçta Y kabındaki gaz basıncı 2 atm dir. Aynı sı-
caklıkta cam kaplar arasındaki muslukların her ikisi de açı-
lıp gazların karışması sağlanıyor.
Buna göre bileşik kaplardaki son basınç kaç atm olur?

2.
V 2V Boş
A) h B) P C) R D) b E) s
1,6 gram
SO2 h
He
5.
T T Cıva 3V
I II
Şekildeki sistemde sabit sıcaklıkta aradaki musluk açıldı- 2V İdeal
He(g) piston
ğında manometredeki cıva seviyesi değişmemiştir.
H2O(g)
V
Buna göre, I nolu kapta kaç gram SO2 gazı vardır?
H2O(s)
(He: 4, S: 32, O: 16)
A) 3,2 B) 6,4 C) 12,8 D) 25,6 E) 32

Şekildeki kapta H2O(s), H2O(g) ve He gazı dengededir. Sa-
bit sıcaklıkta piston 3V noktasına getirilip sabitleniyor.
Buna göre,
I. He gazının kısmi basıncı yarıya düşer.

3. İçinde 0 °C de 8 gram CH4 gazı bulunan sabit hacimli
II. H2O(s) buhar basıncı değişmez.
bir kabın hacmi 11,2 litredir.
III. H2O(g) molekülleri sayısı artar.
Bu kaba aynı sıcaklıkta 2 gram He gazı ilave ediliyor.
Bu olayla ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?
(H: 1, He: 4, C: 12, N: Avogadro sayısı) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Toplam gaz D) II ve III E) I, II ve III

A) He gazının B)
basıncı
basıncı
1 2
0 Zaman 0 Zaman 6. Sabit hacimli kapta P atm basınca sahip n mol NH3 ga-
C) CH4 gazının D) Toplam gaz zı vardır.
basıncı kütlesi
10 Bu gazın bir kısmı,
1 8
2NH3(g) ⎯→ N2(g) + 3H2(g)
0 Zaman 0 Zaman
tepkimesine göre parçalanıyor. Sabit sıcaklıkta gerçekle-
E) Toplam molekül 3P
sayısı(N) şen bu olay sonucunda gaz basıncı atm oluyor.
2
N
N Buna göre, NH3 ün yüzde kaçı parçalanmıştır?
2
0 Zaman A) 20 B) 25 C) 40 D) 50 E) 60
142
7. 9. N2(g) + 3H2(g) ⎯→ 2NH3(g)
K
3P atm P atm tepkimesi sabit hacimli kapalı bir kapta eşit mollerde reak-
Y gazı X gazı tifler alınarak 27 °C de başlatılıyor. Reaksiyon sonunda sı-
caklık 127 °C oluyor.
V,T
3V,T
Reaksiyon tam verimle gerçekleştiğine göre, ilk basın-
Şekildeki kaplar arasındaki K musluğu açıldığında gazlar, cın (P1) son basınca (P2) oranı aşağıdakilerden hangi-
3X(g) + Y(g) → 2Z(g) sinde doğru olarak verilmiştir?
tepkimesine göre tam verimle reaksiyona giriyor. A) u B) g C) m D) í E) å

Tepkime sonunda sistem başlangıç sıcaklığına getiril-
diğinde artan gazın kısmi basıncı ve oluşan Z gazının
mol kesri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak veril-
miştir?
Artan gaz Z(g)
P 1 10. 1 2 Şekilde verilen aynı sı-

A) caklıktaki gazların bu-
2 2 3 atm M 4 atm
2 mol 1 mol lunduğu sabit hacimli
2P 1
B) X(g) Y(g) kaplar arasındaki M
3 2
musluğu kapalıdır.
3P 1
C)
2 4 Verilen sistemdeki gazların ideal olduğu varsayıldığı-
na göre,
D) P 1
I. 1. kabın hacmi, 2. kabın â katıdır.
E) 2P 1 II. Musluk açıldıktan sonra toplam basınç 22 atm olur.
7
Aynı sıcaklıkta kapalı bir kaptaki gazların mol sayıları
!
III. Musluk açıldıktan sonra gazların mol kesirleri arasın-
ile basınçları arasındaki ilişki
⎛X ⎞⎛ 1 ⎞
PT P P P daki oran ⎜ X ⎟ ⎜ ⎟ dir.
= X = Y = Z dir. ⎝ XY ⎠⎝ 2 ⎠
nT nX nY nZ
(X ve Y arasında tepkime yoktur.)
8. 1 atm A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
SO2 O2
38 cm
V, T V, T
Cıva
Şekildeki sistemde kaplarda bulunan gazların içerdikleri

toplam atom sayıları eşittir.
11. T
M musluğu açılıp
T
SO2(g) + PO 2(g)
→ SO3(g)
He(g)
M
N2(g)
denklemine göre, reaksiyon gerçekleştikten sonra ilk 2 atm 1 atm
sıcaklığa dönüldüğünde,
I. SO3 ün kısmi basıncı 0,5 atm olur. Sabit sıcaklıkta kaplar arasındaki musluk açıldığında N2
II. Manometrenin kollarındaki cıva düzeyi eşitlenir. gazının basıncı 0,6 atm ye düşüyor.
III. SO2 nin kısmi basıncı değişmez. Buna göre, son durumda N2 gazı kısmi basıncının He
yargılarından hangileri doğrudur? gazı kısmi basıncına oranı kaçtır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) P B) a C) g D) n E) u
143
GAZ KARIŞIMLARI / GERÇEK GAZLAR
1. Sabit sıcaklıkta şekildeki 5.

3 mol 1 mol kaplar arasındaki musluk
He(g) N2(g) açılıp sistemin dengeye He(g) H2(g)
4 atm 12 atm
gelmesi sağlanıyor.
I II
Buna göre, sistemin son basıncı kaç atm olur? Şekildeki sistemde sabit sıcaklıkta musluk açılıp yete-
rince beklendiğinde He gazının basıncı % 40 oranın-
A) 2,4 B) 3,2 C) 3,6 D) 4,8 E) 6,4
da azaldığına göre H2 gazının basıncı % kaç azalır?
2. ideal piston A) 80 B) 60 C) 40 D) 20 E) 10
0,5 atm
Po= 1 atm
4L 3L
N2(g) H2(g)
6. V, T V, T Boş
T T
He(g) M H2(g)
Sabit sıcaklıkta musluk açılıp gazlar arasında
40 cm
N2(g) + 3H2(g) ⎯→ 2NH3(g)
tepkimesinin tam verimle gerçekleşmesi sağlanıyor. cıva
Sistem yeniden başlangıç sıcaklığına getirildiğinde Şekildeki özdeş kaplarda aynı sıcaklıkta ve eşit kütlede H2
NH3 gazının kısmi basıncı kaç atm olur? ve He gazları vardır. Kaplar arasındaki M musluğu açılıp
A) R B) Q C) P D) a E) g sabit sıcaklıkta gazların karışması sağlanıyor.
Buna göre, son durumda cıva seviyesi kaç cm olur?

3. (H2 : 2, He : 4)
İdeal
piston 2V
He(g) A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 60
V
H2O(g)
Birbirine bağlı kaplarda aynı sıcaklıktaki gazlar
H2O(s)
! karıştırıldığında ilk ve son basınç arasındaki ilişki,
PS. VS = P1. V1 + P2. V2 + P3. V3 ........... şeklindedir.
Şekildeki piston aynı sıcaklıkta 2V konumundan V
konumuna getirilirse, aşağıdaki yargılardan hangisi
yanlış olur?
(He suda çözünmez.)
7. Moleküller arasındaki etkileşimler ile ideallikten sapma
A) Su buharının basıncı değişmez.
arasında bir ilişki vardır. Gaz molekülleri arasındaki etkile-
B) He gazının kısmi basıncı artar. şimin şiddeti ne kadar az ise gaz idealliğe o kadar yakın-
C) Gaz basıncı iki katına çıkar. dır. Aşağıda bazı gazların 1 atm basınçtaki kaynama nok-
D) Su buharı moleküllerinin sayısı azalır. taları verilmiştir.
E) H2O(s) moleküllerinin sayısı artar. Gazlar Kaynama noktası (°C)

SO2 –10
Cl2 –34,6
4. I II Şekildeki kaplardan I. sinde-
ki X gazı moleküllerinin % 30 CO2 –78,5
M
4 atm He(g) u pompa yardımıyla sıcaklık O2 –182,9
X(g)
değişmeden II. kaba aktarıl- He –268,6
pompa dığında I. ve II. kabın son
2V, T 3V, T Buna göre; verilen gazlardan hangisi idealliğe en ya-
basınçları eşitleniyor.
kındır?
Buna göre, II. kaptaki He gazının başlangıçtaki basın-
cı kaç atm dir? A) He B) O2 C) CO2
A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 3 D) CI2 E) SO2
144
8. – Hiçbir basınç değerinde sıvılaştırılamayan akışkan 11. Molekülleri arasındaki etkileşimleri yüksek olan gazların
– Sıkıştırıldığında sıvılaşabilen akışkan ölçülen basıncı, ideal gaz denkleminde hesaplanan ba-
sınçtan daha düşüktür.
– Gazların, belli bir sıcaklık değerinin üstünde ne kadar
basınç uygulansa da sıvılaşmadığı sıcaklık Buna göre, aşağıda verilen molekül çiftlerinden hangi-
sinde altı çizili olan molekülün ölçülen basıncı, ideal
– Düşük sıcaklık ve yüksek basınçta ideal gaz davranı-
gaz denkleminde hesaplanandan daha düşüktür?
şı göstermeyen gaz
(1H, 6C, 10Ne, 18Ar)
Yukarıda bazı tanımlar verilmiştir.
A) SO2 – CI2 B) CH3OH – CO2
Buna göre, aşağıdaki kavramlardan hangisinin tanımı
yukarıda verilmemiştir? C) H2O – He D) CH4 – C2H6
A) Kritik sıcaklık B) Soğutucu akışkan E) Ne – Ar

C) Buhar D) Gerçek gaz
E) Gaz 12. Madde Kaynama noktası (°C)
C2H5OH 78,5
9. Yaklaşık hacimce CI2 –34,6
Bileşen yüzdesi
SO2 –10
N2(g) 78,084
Yukarıda bazı maddelerin kaynama noktaları verilmiştir.
O2(g) 20,946
Buna göre,
Ar(g) 0,934
I. Moleküller arasındaki etkileşimin şiddeti arttıkça kay-
Havada bulunan bazı gazların yaklaşık hacimce yüzdeleri nama noktası da artar.
yukarıda verilmiştir. II. İdealliğe en yakın olan CI2 dir.
Buna göre, 1 atm basınçlı bir hava örneğindeki gazlar III. SO2 nin CI2 ye göre ölçülen basıncı ideal gaz denkle-
için, miyle hesaplanandan daha düşüktür.
I. kısmi basınç, yargılarından hangileri doğrudur?
II. kısmi hacim, A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

III. mol kesri D) II ve III E) I, II ve III
niceliklerinden hangileri arasındaki ilişki N2 > O2 > Ar
şeklindedir? 13. PV
RT 200 K
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 500 K
640 K
D) II ve III E) I, II ve III 1000 K
1,0 ideal gaz
10. Bağıl nem, su buharı kısmi basıncının aynı sıcaklıkta su-

yun buhar basıncına oranıdır ve % ile tanımlanır.
Su buharının kısmi basıncı

Bağıl nem = x 100 300 600 P (atm)
Suyun buhar basıncı
CH4 gazının değişik sıcaklıklarda PV/RT oranının basınç-
Aşağıda bazı sıcaklıklardaki su buhar basınçları verilmiştir. la değişimi ve ideal gaz denkleminde hesaplanan değer-
den sapması yukarıda verilmiştir.
Buna göre, bağıl nemin %51 olduğu bir yerde aşağıda-
ki sıcaklıkların hangisinde su buharının kısmi basıncı Grafiğe göre,
daha fazladır? I. İdeal gazların PV/RT değeri 1 dir.
Suyun buhar basıncı II. Sıcaklık azaldıkça ve basınç arttıkça CH4 gazının ide-
Sıcaklık (°C) (mmHg) allikten sapma miktarı artar.
A) 0 4,60 III. Gazlar yüksek sıcaklık ve düşük basınçta idealliğe
B) 5 6,50 yaklaşır.
C) 10 9,20 sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
D) 20 17,50 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

E) 24 22,40 D) II ve III E) I, II ve III
145
SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ / AMORF VE KRİSTAL KATILAR
1. Maddenin katı, sıvı ve gaz hallerine ilişkin aşağıdaki 5. CH3 – CH2 – ---------------–CH2 – OSO3Na

yargılardan hangisi yanlıştır?
Hidrofob Hidrofil
A) Gazlar düşük sıcaklıkta yüksek basınç altında sıvılaş-
tırılabilirler. Yukarıda deterjan yapımında kullanılan bir yüzey aktif
maddenin molekül yapısı gösterilmiştir.
B) Katılarda tanecikler sadece titreşim hareketi yaparlar.
C) Sıvılarda tanecikler birbirleri üzerinden kayarak hare- Buna göre,
ket ederler. I. Hidrofil grup, maddenin sudaki çözünürlüğünü artırır.
D) Sıvılar, gazlar ve katılar sıkıştırılabilir akışkandır. II. Suyun yüzey gerilimini düşürür.
E) Gaz tanecikleri arasındaki çekim kuvveti, sıvı ve katı- III. Çamaşır deterjanı ise kumaşın kolay ıslanmasını sağ-
larınkine göre azdır. lar.
2. I. Buzdolabındaki reçelin, oda koşullarındakinden daha
zor akması
II. Su dolu bir kaba bırakılan bilyenin aynı koşullarda gli-
serin dolu bir kaba bırakılandan daha kısa sürede ta-
bana ulaşması 6.
III. Elde bulaşık yıkanırken suya deterjan katılması
yukarıda verilen olaylardan hangileri viskozite ile ilgi-

lidir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III a b
D) II ve III E) I, II ve III Yukarıdaki kılcal borularda farklı a ve b sıvıları vardır.
Buna göre,
I. a sıvısında kohezyon kuvvetleri adhezyon kuvvetin-

3. Aşağıda bazı kavramlar ve bu kavramların tanımları veril- den büyüktür.
miştir.
II. b sıvısı bulunduğu yüzeyi ıslatır.
Buna göre, hangi kavram için verilen tanım yanlıştır? III. a sıvısı cam bir yüzeye döküldüğünde damla biçimini
Kavram Tanım korur.
A) Yüzey gerilimi Bir sıvının yüzey alanını yargılarıdan hangileri doğrudur?
artırmak için gereken iş
B) Kapiler etki Sıvıların kılcal borularda A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
yükselmesi olayı D) II ve III E) I, II ve III
C) Yüzey aktif madde Çözücünün yüzey gerilimini
değiştirmeyen madde
D) Viskozite Sıvıların akmaya karşı
gösterdiği direnç
7. Viskozite ile ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
E) Kohezyon kuvvetleri Sıvı molekülleri arasında
A) SI'de birimi Pa . s dir.
çekim kuvvetleri
B) Büyük kütleli ve doğrusal moleküllerin viskozluğu, kü-
çük ve küresel moleküllü olanlardan daha yüksektir.
C) Viskozite ile akışkanlık ters orantılıdır.
D) Moleküller arası kuvvetleri büyük olan sıvılar, mole-
4. SI'da yüzey gerilimi birimi aşağıdakilerin hangisidir?
külller arası kuvvetleri zayıf olanlara göre daha düşük
A) Pa . s B) N / m C) mmHg viskoziteye sahiptir.
D) m / s E) ohm / cm E) Sıvıların viskozitesi, gazlarınkinden büyüktür.
146
8. a. Deterjan 11. H H H
b. Alkol O I I I
H–C–C–C–H
I
c. Şeker H H I I I
OH OH OH
d. Gliserin
Su Gliserin
Yukarıda bazı maddeler verilmiştir.
Yukarıda su ve gliserin moleküllerinin yapıları verilmiştir.
Buna göre, bu maddelerin
Buna göre,
I. yüzey aktif madde
II. yüzey inaktif madde I. Gliserinin molekülleri arasındaki hidrojen bağları da-
ha kuvvetlidir.
olarak sınıflandırılması aşağıdakilerin hangisinde
doğru verilmiştir? II. Gliserinin viskozitesi sudan daha büyüktür.
III. Gliserin sudan daha akıcıdır.
I II
A) a, b c, d yargılarından hangileri doğrudur?
B) a b, c, d A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
C) a, b, c d D) II ve III E) I, II ve III
D) a, c b, d
E) c, d a, b
12. c
a b
9. Katılar Cam Elmas Demir
d e f
Buz Tereyağı Plastik
I. Kristal katılar
Yukarıdaki tabloda bazı katılar harflerle belirtilmiştir.
Buna göre,
II. Moleküler Kovalent III.
kristaller kristaller I. amorf
Yukarıda katıların sınıflandırılmasına ait bir şema verilmiş- II. kristal
tir.
katıların sınıflandırılması aşağıdakilerin hangisinde
Buna göre, I, II ve III ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru verilmiştir?
kesinlikle yanlıştır?
I II
A) I. nin belirli geometrik şekli yoktur. A) a, e, f b, c, d
B) II. zıt yüklü iyonların elektrostatik çekim kuvveti ile bir- B) b, c, d a, e, f
birini çekmesi sonucu oluşabilir.
C) a, b, d c, e, f
C) III. de değerlik elektronları boş orbitallerde rahatça ha-
D) a, d, e b, c, f
reket edebilir.
E) a, d, e, f b, c
D) II. katı halde elektriği iletir.
E) I. nin belirli erime noktası vardır.
13. Elmas (C) ve iyot (I2) katıları için,

10. Örnek Kristal türü
I. NaCI, CaO a. Moleküler kristal I. kristal katı olma,
II. CH4, I2 b. Kovalent kristal II. belirli erime noktasına sahip olma
III. SiO2, grafit c. İyonik kristal III. elektriği iletmeme,

IV. elektrostatik çekim kuvvetiyle oluşma,
Yukarıda verilen kristal türleri ve örneklerinin eşleşti-
rilmesi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? V. belirli geometrik şekle sahip olma
A) Ia, IIb, IIIc B) Ib, IIc, IIIa C) Ic, IIa, IIIb özelliklerinden kaç tanesi ortaktır?
D) Ic, IIb, IIIa E) Ib, IIa, IIIc A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
147
HAL DEĞİŞİMLERİ
1. Sıcaklık (°C) Yandaki grafik X, Y ve Z sı- 4. Normal basınçta, 0 °C deki bir miktar suya –20 °C deki bir
vılarından oluşmuş bir karı- miktar buz atılıyor.
şımın Isı-Sıcaklık grafiğidir.
t2 Sistem dengeye ulaştığında 0 °C de heterojen bir ka-
rışım oluştuğuna göre;
t1 IV
II III
I
msu mbuz mtoplam
Isı (kal)
– Y nin uçuculuğu X ve Z den fazladır.

– X in buhar basıncı aynı şartlarda en küçüktür.
Yukarıda verilen bilgilerden yararlanılarak aşağıdaki- Zaman Zaman Zaman

I II III
lerden hangisi doğrudur?
A) Z nin kaynama noktası t1 °C dir. çizilen grafiklerden hangileri doğrudur?
B) II. bölgede Z kaynamaktadır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

C) III. bölgede karışımda Y bulunmaz. D) II ve III E) I, II ve III
D) IV. bölgede Y kaynamaktadır.
E) X in kaynama noktası t2 °C dir.
5. Sıcaklık (°C)
t3
2. Aynı ortamda bulunan saf X ve Y sıvılarının buharlaşma
t2
ısıları aynı, mol kütleleri ise farklıdır.
t1
Buna göre X ve Y için 1 2 3 4
I. Aynı ortamda kaynama noktaları aynıdır. Isı
II. Aynı ortamda kaynarken buhar basınçları aynıdır. Saf bir katının ısıtılması ile elde edilen Sıcaklık-Isı grafiği
yukarıdaki gibidir.
III. Molekül kütlesi büyük olan daha uçucudur.
Buna göre,
I. 2. bölgede madde heterojen görünümlüdür.
II. Kaynama noktası t2 °C dir.
III. 1. ve 3. bölgede taneciklerin ortalama kinetik enerjisi
Aynı ortamda kaynayan sıvıların buhar basınçları dış değişmez.
! basınca ve birbirlerine eşittir. yargılarından hangileri yanlıştır?

3. X sıvısının buhar basıncı aynı ortam ve aynı sıcaklıktaki 6. Normal erime noktası 10 °C, kaynama noktası 90 °C
Y sıvısınınkinden daha büyüktür. olan X maddesinin sıcaklığı 30 °C den 150 °C ye çıka-
Buna göre, Y sıvısının X sıvısına göre, rılıyor.
I. Uçuculuğu daha büyüktür. Buna göre, X in aldığı toplam ısıyı hesaplamak için
aşağıdakilerden hangisinin bilinmesine gerek yoktur?
II. Kaynama noktası daha büyüktür.
III. Özkütlesi daha küçüktür. A) Erime ısısı
B) Buharlaşma ısısı
C) Kütlesi
D) Sıvı halinin özısısı
E) Gaz halinin özısısı
148
7. X ve Y arı sıvılarından oluşan homojen karışım, ağzı açık 10. Sıcaklık (°C)
bir kapta ısıtılmaktadır.
100
Bir süre sonra karışımdaki Y nin kütlece yüzdesinin arttığı Q1 Q2
gözleniyor. 40
Buna göre,
Zaman (dk)
I. Aynı basınçta X in kaynama noktası Y ninkinden kü-
çüktür. 100 °C deki 36 gram su buharının 40 °C ye soğutulması-
na ait sıcaklık değişimi grafiği yukarıda verilmiştir.
II. Aynı sıcaklıkta X, Y den daha uçucudur.
III. Aynı sıcaklıkta Y nin moleküller arası çekim kuvveti X Buna göre, değişim süresince kaç kJ ısı açığa çıkar?
inkinden büyüktür. (Molar yoğuşma ısısı : 40,62 kJ, csu = 4,18 J / g °C)
yargılarından hangileri doğrudur? A) 9,0288 B) 81,24 C) 9028,8

D) 90,2688 E) 9,02688
11. Sıcaklık (°C)
Moleküller arası çekim kuvveti büyük olan sıvıların
! kaynama noktaları yüksek; uçuculukları ve buhar ba-

sınçları azdır.
1560
560
X Y Isı (Joule)
8. 1 gram demir katısının ısınma grafiği yukarıda verilmiştir.

2S S
Demir katısının özısısı 0,45 J / g °C olduğuna göre,
I. X = 450 Joule dür.
Saf su II. Y değeri erime gizli ısısına eşittir.

Saf su
III. 560 °C deki 1 gram demiri 1560 °C de sıvı hale getir-
25 °C 10 °C mek için X + Y Joule ısı verilmesi gerekir.
I II
Aynı ortamda kesitleri verilen şekildeki kaplarda belirtilen A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

sıcaklıklarda eşit kütleli saf sular vardır. D) II ve III E) I, II ve III
A) I. kaptaki suyun buharlaşma hızı daha fazladır. 12. Sıcaklık (°C)

Y
X
B) I. kaptaki suyun buhar basıncı daha büyüktür. 3t
C) II. kaptaki suyun kaynama noktası daha büyüktür. 2t
D) II. kaptaki suyun özkütlesi daha fazladır. t
E) Suların hacimleri farklıdır.
10 20 30 40 Zaman (dk)
Yukarıda eşit kütleli X ve Y katılarının özdeş ısıtıcılarla ısı-

tılması sırasındaki sıcaklık değişimi grafiği verilmiştir.
Buna göre, X ve Y katıları için

9. Maddenin plazma hali için aşağıdakilerin hangisi yan-
I. özısı,
lıştır?
II. sıcaklığı t °C den 3t °C ye çıkarmak için verilmesi ge-
A) Atom, molekül, iyon ve elektron karışımıdır. reken ısı,
B) Nötral yapılıdır. III. erime ısısı
C) Elektriği iletir. niceliklerinden hangileri farklıdır?
D) Tanecikler arasındaki uzaklık gazlardakinden azdır.
E) Güneşte madde plazma halindedir.
149
Çözüm : Gazlar›n Genel Özellikleri ve Kinetik Çözüm : Gaz Kanunlar› / 5
Teori / 11 CH4(g) ün başlangıçtaki basıncı
Gaz moleküllerinin birim zamanda birim yüzeye yaptıkla- 75 cmHg + 45 cmHg = 120 cmHg dır.
rı çarpma sayısı, Mol sayısı n olsun. M musluğu bir süre açılıp kapatıldığın-
– molekül sayısı, da bir miktar CH4 gazı dışarı çıkar. Mol sayısı azaldığından
basıncı düşer ve manometredeki cıva seviyesi azalır. b ko-
– moleküllerin ortalama hızı ile doğru orantılı,
lunda cıva seviyesi 15 cm düştüğüne göre a kolunda 15 cm
– gaz moleküllerinin bulunduğu kabın hacmi ile ters yükselmiştir. Dolayısıyla cıva seviyeleri arasındaki fark
orantılıdır. başlangıçta 45 iken, son durumda 45 – 30 = 15 tir. Bu du-
mol ⋅ hız rumda basınç ise
Çarpma sayısı α
hacim 75 cmHg + 15 cmHg = 90 cmHg dir.
Elastik balonda da iç basınç dış basınca eşittir. Yine ilk durumla son durumu karşılaştıralım. İlk durumda
He gazının mutlak sıcaklığı 2 katına çıkarılırsa, mol mol sayısı n, son durumda nson olsun. V ve T sabit olduğu-
sayısı ve basınç değişmediğinden hacmi iki katına çı- na göre,
kar. Kinetik enerji mutlak sıcaklık ile doğru orantılı ol- 4 3
120 = 90 3n olur.
duğundan, kinetik enerji de 2 katına çıkar. Hız ise √2 nson =
n nson 4
katına çıkar. Verilen orantıya göre çarpma sayısı 3n = n
√2 / 2 katına çıkar. Demek ki kaptan n – mol gaz dışarı çıkmıştır.
4 4
A B C D E n mol n mol
4
100 x
x = 25 ⇒ % 25 i dışarı çıkmıştır.
A B C D E
Çözüm : Gaz Kar›fl›mlar› / 5

Verilen kapta H2O(s) ile H2O(g) dengededir. Sıvı - buhar
dengesi kurulmuştur. Sıvı - buhar basıncı sıvı miktarına,
Çözüm : Gaz Kanunlar› / 2 bulunduğu kabın hacmine bağlı değildir. Sıcaklığa bağlıdır.
Şekildeki kap eşit aralıklarla 6 bölmeye ayrılmıştır. Herbir Başlangıçta He(g) ve H2O(g) nın kapladığı hacim V dir.
bölmenin V hacimli olduğunu düşünelim. N2(g) nin bulundu-
Basınçlarına PT dersek; PT = PHe + PH dur. Sıcaklık de-
ğu bölmede 1 mol N2(g) 4V hacim kaplamıştır. Aradaki ide- 2O
ğiştirilmeden hacim 2 katına çıkarıldığında suyun buhar
al piston nedeniyle her iki bölmenin basıncı eşittir. Bu du-
rumda mol sayısı ile hacim doğru orantılı olduğundan 2V basıncı değişmez. Ancak birim hacme düşen su buharı
hacim kaplayan H2(g) 0,5 moldür. molekülü sayısı azalır. Sistemin dengeye gelebilmesi için
bir miktar su, buhar haline dönüşür. Başlangıca göre su
H2(g) nin bulunduğu bölmeye He gazı eklendiğinde piston 2
noktasına geldiğine göre aşağıdaki durum gözlenir. buharı molekül sayısı artar. Dolayısıyla H2O(s) hacmi, V
den daha az olur. İlk durumda,
N2(g) nHe
H2(g) + He(g) P 'He =
1 mol V
M
İkinci durumda, suyun hacminin VX kadar azaldığı düşü-
1 2 3 4 5 6 nülürse
Bu durumda 2V hacim kaplayan N2(g) 1 mol ise 4V hacim nHe

P ''He =
kaplayan diğer bölmede 2 mol gaz olmalıdır. Başlangıçta 2V + VX
0,5 mol H2(g) olduğuna göre 1,5 mol He(g) eklenmiştir. 1,5 Bu durumda He(g) un hacmi 2 katından daha çok arttığı
mol He(g) 6 gramdır. için kısmi basınç yarıya düşmez, daha az olur.
A B C D E A B C D E
150
Çözüm : Gaz Kar›fl›mlar› / 8 Çözüm : Gaz Kar›fl›mlar› / Gerçek Gazlar / 5
SO2(g) nin 1 molündeki atom sayısı 3N, O2(g) nin ise 2N He(g) un bulunduğu kabın hacmi V1, basıncı P1, H2(g) nin
dir. Atom sayıları eşit olduğuna göre, SO2(g) 2n mol O2(g) bulunduğu kabın hacmi V2 , basıncı P2 olsun. Gazların mol
ise 3n moldür. Manometreden O2(g) nin basıncının 1,5 sayıları ile sıcaklık değişmediğinden ilk durumları ile son
atm olduğu görülür.
durumlarını karşılaştırarak sonuca ulaşabiliriz.
PSO2 ⋅ VSO2 PO2 ⋅ VO2 40 P1
He(g) nin basıncı % 40 azaldığından son basıncı P1 −
= 100
nSO2 ⋅ TSO2 nO2 ⋅ TO2
son hacmi V1 + V2 olur.
eşitliğinden SO2(g) nin ilk basıncı hesaplanabilir.
⎛ 40P1 ⎞
P1 ⋅ V1 = ⎜P1 − ⎟ ⋅ (V1 + V2 )
PSO2⋅ V ⎝ 100 ⎠
1,5 ⋅ V
=
2n ⋅ T 3n ⋅ T 2V1 = 3V2 olur.
V1 = 3V, V2 = 2V olsun. H2(g) için ilk durum ile son duru-
PSO 2 = 1 atm.
mu karşılaştıralım.
Musluk açıldığında bulduğumuz mol sayılarına göre reak-
siyonun nasıl gerçekleştiğini hesaplayabiliriz. P2. V2 = PH . (V1 + V2)
2
1 P2. 2V = PH . (2V + 3V)

SO2(g) + O ⎯→ SO3(g) 2
2 2(g) 2P2
2n 3n PH2 = olur.
5
–2n –n 2n
3P2
0 2n 2n Başlangıçtaki basıncı P2 iken oranında azaldığına
5
göre,
SO2(g) bittiğine göre kısmi basıncından söz edilemez. Sis-
temin son basıncı ise 3P2
P2
5
P O2 . V O2 P son . V son 100 x
=
n O2 . T O2 n son . T son x = 60
% 60 oranında azalır.
1,5 . V P son . 2V A B C D E
= P son = 1 atm
3n . T 4n . T
Çözüm : Hal De¤iflimleri / 6
Dış basınç ve sistemin son basıncı 1 atm olduğuna göre
Verilen sıcaklık değerlerine göre X maddesinin Sıcaklık -
manometrenin kollarındaki cıva düzeyi eşitlenir.
Zaman grafiğini çizelim.
SO3(g) ün kısmi basıncını bulalım.
Sıcaklık (°C)
nSO3
P SO3 = . P son 150
nT
90
2n I II III
= . 1 = 0,5 atm 30
4n 10
A B C D E x y z t Zaman (dk)
X 10 °C de eriyorsa 30 °C de sıvı haldedir. 30 °C ile 90

°C arasında aldığı ısının bulunabilmesi için
Q = m. csıvı. Δt
formülüne göre kütle ve sıvı halinin özısısı bilinmelidir.
II. bölgedeki ısısı için buharlaşma ısısı bilinmelidir.
III. bölgedeki ısısı için yine
Q = m. cgaz. Δt
formülüne göre kütle ve gaz halinin özısısı gereklidir.
Buna göre X in sıcaklığı 30 °C den 150 °C ye
çıkarıldığında aldığı toplam ısıyı hesaplamak için erime
ısısının bilinmesine gerek yoktur.
A B C D E
151
DÖRT KÖŞE
1. 3. Po Po
K L V,T V,T
A, B C, D
1 2 3 4 X(g) Y(g)
I II
h1
h2
Şekildeki I ve II nolu kaplar arasında eşit aralıklı cam bir
boru vardır. Bu kaplarda bulunan A gazı yalnız C ile, B Cıva
Su
gazı da yalnız D ile tepkime vermektedir. Bu cam boru-
ya doldurulan indikatör A ile C nin tepkimesinde sarı, B Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda içerisinde
ile D nin tepkimesinde kırmızı bir renk almaktadır. eşit mol sayıda X ve Y gazları olan eşit hacim ve sıcak-
lığa sahip iki özdeş manometreden 1. nin kollarında cıva,
A, B, C ve D gazlarının molekül ağırlıkları sırasıyla 2, 2. nin kollarında ise su vardır.
16, 32 ve 160 olduğuna göre, K ve L muslukları açıl-
dığında sarı ve kırmızı renkler ilk kez hangi noktalar- Buna göre,
da oluşur? I. Cıva ve su eşit kütlede ise h2 > h1 dir.
Sarı Kırmızı II. h1 = h2 ise, cıvanın kütlesi suyunkinden fazladır.
A) 1 2
III. h1 > h2 ise, X gazının basıncı Y gazınınkinden
B) 2 ile 3 arasında 3 yüksektir.
C) 3 4
D) 4 3 ile 4 arasında 3 3
(dsu: 1 g/cm , dcıva: 13,6 g/cm )
E) 3 ile 4 arasında 2
2. P 0 =76cmHg P 0 =76cmHg 4. aX(g) → bY(g)
Tepkimesi sabit hacimli bir kapta başlatılıyor. Tepkime sü-

resince kaptaki toplam basıncın giderek arttığı gözleniyor.
X(g) Y(g)

Buna göre;

14cm
6cm
I. Tepkime süresince kaptaki gaz karışımının ortalama
I II kinetik enerjisi artar.
Cıva Cıva
II. b > a dır.
Sabit sıcaklıkta şekildeki özdeş kapların I. sinde X gazı,
III. Tepkime süresince gaz karışımının özkütlesi değiş-
II. sinde Y gazı bulunmaktadır. Her iki manometrede cı- mez.
va kullanılarak gazların basınçları ölçülmüştür.
yargılarından hangisi kesinlikle doğrudur?
I. kap, içinde su bulunan, II. kap, içinde alkol bulunan
kapalı uçlu manometrelere bağlanırsa manometreler-
deki sıvı seviyeleri farkı (h) kaç cm olur? D) I ve II E) II ve III
3 3 3
(dsu = 1 g/cm , dcıva = 13,6 g/cm , dalkol = 0,8 g/cm )
hX hY
A) 90 70
B) 760 380
C) 1224 1090
D) 1224 1190
E) 1500 1290
152
10
karışımlar
kar›fl›mlar
çözücüler ve çözeltiler / heterojen kar›fl›mlar
çözeltilerin deriflimi
çözeltilerin deriflime ba¤l› özellikleri
153
ÇÖZÜCÜLER ve ÇÖZELTİLER / HETEROJEN KARIŞIMLAR
1. Bir miktar demir tozu-odun talaşı karışımından 5 er gram alı- 4. X ve Y maddeleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.
narak iki farklı kaba konulmaktadır. Karışımların birinde 2
gram diğerinde ise 2,5 gram demir tozu bulunduğu ölçülmüş- X maddesi Y maddesi
tür. İyonlaşarak Moleküler

Saf suda çözünme çözünür. çözünür.
Buna göre başlangıçtaki karışımla ilgili; Sıvı halde elektrik
iletkenliği İletir. İletmez.
I. Heterojendir.
II. Bileşenlerinin belirli bir birleşme oranı vardır. Buna göre, bu maddelerle ilgili;
III. Demir tozunun özkütlesi, odun talaşına göre fazladır. I. X iyonik, Y kovalent yapılıdır.
yargılarından hangileri yukarıda verilen açıklamalar- II. X tuz, Y şeker olabilir.

dan anlaşılabilir? III. Sulu çözeltileri elektrolittir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve II E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Sıvı halde elektriği ileten bir madde, hareketli iyon

2. – X ile Y birbirine karışmayan iki sıvıdır.
– Y ile Z homojen karışım oluşturur. ! içeren erimiş bir tuz ya da çözeltidir.
– X ile Z emülsiyon oluşturur.
X, Y ve Z sıvıları ile ilgili yukarıdaki bilgiler veriliyor.
Buna göre;
X X-Z Z
X
Y-Z Y Y
I II III
5. Aşağıda verilen çözeltilerden hangisinin çözücüsü ve
X, Y ve Z sıvıları bir deney tüpü içerisine konup çalka- çözüneni aynı fazda değildir?
landığında yukarıdaki görünümlerden hangileri elde
edilemez? A) Lehim B) Kolonya C) Tuzlu su
D) Hava E) Alkollü su
3. İdeal
piston
A Şekildeki piston sabit sıcaklıkta A
SO2(g) B
noktasından B noktasına getirilip
sabitleniyor.
SO2 nin sulu 6. Çözeltiler ile ilgili;
çözeltisi
I. Kütlesi çözücü ve çözünenin kütleleri toplamına
Buna göre, eşittir.
I. SO2 gazının çözünürlüğü azalır. II. En az iki farklı madde içerirler.
II. SO2 gaz molekülleri sayısı azalır. III. Elektriği iletirler.
III. Çözeltinin kütlesi artar. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
154
7. Aşağıda verilen maddelerden her biri saf suda karıştırıla- 11. Koloitler ile ilgili;
rak bir karışım elde ediliyor.
I. Homojen karışımlardır.
Buna göre, verilen maddelerden hangisinin saf su ile II. İçerdiği dağılan tanecikler çıplak gözle görülemeye-
oluşturduğu karışımın türü yanlıştır? cek kadar küçüktür.
–6
Suya karıştırılan III. Dağılan taneciklerin boyutu 10 m den büyüktür.
madde Karışımın türü yargılarından hangileri doğrudur?
A) Tebeşir tozu Süspansiyon A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
B) Şeker Çözelti D) II ve III E) I, II ve III
C) Zeytinyağı Emülsiyon
D) CO2(g) Koloit
E) Alkol Çözelti
12. Heterojen karışımları çözeltiler ile tanecik boyutu temelin-

–9
8. Yemek tuzunun saf suda çözünmesi sırasında; de karışılaştıracak olursak parçacık boyutu 10 m den kü-
–9 –6
çük olanlar çözelti, 10 m ile 10 m arasında olanlar ko-
I. Tuzun yapısındaki (+) ve (–) yüklü iyonlar arasındaki –6
loit, parçacık boyutu 10 m den büyük olanlar ise süspan-
çekim kuvvetleri kırılır.
siyon olarak tanımlanmıştır.
II. Su molekülleri arasındaki hidrojen bağları kırılır.
I. Çözelti : Kolonya
III. İyonların su molekülleri tarafından sarılması sonucu
hidratlaşma olayı meydana gelir. II. Koloit : Krema
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? III. Süspansiyon : Kum – su

Buna göre, yukarıda verilen karışım türlerine ait ör-
neklerden hangileri doğrudur?
9. Saf suda çözünme denklemi

+ –
KCI(k) + H2O(s) ⎯→ K (suda) + CI (suda)
şeklinde olan KCI katısı için;
– Kristal enerjisi = –700,6 kJ. mol

–1
– Hidratlaşma ısısı = –683,4 kJ. mol

–1
13. Heterojen karışımı oluşturan dağılan fazın homojene ya-
değerleri veriliyor. kın bir şekilde dağılmasının sağlanmasına homojenizas-
yon denir.
Buna göre KCI katısının suda çözünme ısısı kaç
kJ. mol dir?
–1
Buna göre;
A) –17,2 B) +17,2 C) –34,4 I. Homojenizasyon faz ayrılmasını engeller.
D) +34,4 E) –8,6 II. Heterojen karışımı oluşturan dağılan fazın tanecik bo-
yutlarının küçültülmesi fiziksel olarak homojenizasyo-
na katkı sağlar.
III. Homojenizasyonda kullanılan kimyasallara emülgatör
denir.
10. Aşağıda verilen karışımlardan hangisi heterojen değil-
dir?
A) Ayran B) Gazoz C) Süt
D) Duman E) Çırpılmış yumurta
155
ÇÖZELTİLERİN DERİŞİMİ / 1
1. 4. Kütlece % 20 lik 5 g şeker çözeltisine yavaş yavaş baş-
V V
ka bir şeker çözeltisi ekleniyor. Bu olaya ait grafik aşağıda-
X çözeltisi Y çözeltisi ki gibidir.
Şekerin kütlece
1 2 yüzdesi
20
Şekildeki kaplarda bulunan X ve Y katılarının suda çözün-
mesiyle hazırlanan sulu çözeltilerin molar derişimleri eşittir.
8
1 nolu kaptaki çözelti kütlece % 20; 2 nolu kaptaki
% 25 lik olduğuna göre,
20
Eklenen çözelti
I. Y nin molekül ağırlığı X inkinden büyüktür. kütlesi (g)
II. 1 nolu kaptaki çözeltinin yoğunluğu 2 nolu kaptakin- Buna göre, eklenen şeker çözeltisi kütlece % kaç ora-
den düşüktür. nında şeker içermektedir?
III. İki çözeltinin elektrik iletkenlikleri aynıdır.
A) 5 B) 7 C) 9 D) 10 E) 12
D) I ve III E) II ve III 5. 0,4 M Pb(NO3)2 çözeltisinin 200 mililitresine 0,2 M KΙ çö-
zeltisinin 300 mililitresi karıştırıldığında PbΙ2 katısı çökü-
yor.
Buna göre;
2. I. 2 M 200 mL KOH çözeltisi
II. Kütlece % 64 lük 100 g KOH çözeltisi I. Çöken PbΙ2 katısı 0,08 mol dür.
+
III. Kütlece % 40 lık, özkütlesi 1,6 g/mL olan 100 mL KOH II. Son karışımdaki K iyon derişimi 0,12 M dir.
çözeltisi –
III. Son karışımda iyon derişimi en fazla olan NO 3 dir.
Yukarıda verilen çözeltilerde çözünen KOH miktarları yargılarından hangileri doğrudur?

hangi seçenekte doğru karşılaştırılmıştır?
(KOH : 56)
A) I > II > III B) II > I > III C) III > I > II
D) II = III > I E) I = II < III
6.
3. 1 litre 0,5 M CaCl2 çözeltisine aynı sıcaklıkta 1 litre arı 0,8 M NaCI
0, 15 M XCI2
su ilave ediliyor.
Cl– iyonları Ca2+ iyonları Çözeltinin 400 mL V mL

derişimi (M) derişimi (M) derişimi
Yukarıdaki aynı sıcaklıkta bulunan çözeltiler karıştırıldığın-
0,5 0,5 0,5 –
da oluşan son çözeltideki CI iyon derişimi 0,7 M dir.
0,25 0,25
Yalnız bu bilgiden yararlanılarak,
Zaman Zaman 1 2 Çözeltinin I. V nin sayısal değeri,

hacmi (L) +
I II III II. son çözeltideki Na iyon derişimi,
III. X in atom kütlesi
Bu çözelti ile ilgili yukarıdaki grafiklerden hangileri
doğrudur? niceliklerinden hangileri bulunabilir?
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
156
7. Kütlece % 20 lik 80 g sulu NH4NO3 çözeltisi içine, aynı 10. 1 molar Na2SO4 çözeltisine aynı sı-
sıcaklıktaki kütlece % 60 lık 20 g sulu NH4NO3 çözelti- 1 molar caklıkta 1 molar H2SO4 çözeltisi ila-
Na2SO4
si düzgün bir hızla yavaş yavaş ekleniyor. çözeltisi ve ediliyor.
Buna göre, çözeltinin kütlece yüzde derişim (M) - Za-

Buna göre,
man grafiği aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiş-
+
tir? I. Na iyonları derişimi azalır.
+
II. Na iyonları sayısı azalır.
A) M B) M C) M 2–
III. SO4 iyonları derişimi artar.
44
28 28 yargılarından hangileri doğrudur?
20 20 20
Zaman Zaman Zaman D) I ve III E) I, II ve III
D) M E) M
60 11. 0,1 M 100 mL NaCl çözeltisi ile 0,05 M 200 mL MgCl2
44 çözeltisi karıştırılıyor.
–
20 20 Buna göre, son karışımda Cl iyonu derişimi kaç
mol/L dir?
Zaman Zaman
A) 0,01 B) 0,1 C) 1 D) 0,2 E) 0,3
8. Kütlece %10 luk ve %40 lık şeker çözeltileri eşit kütlelerde

12. 100 mL 0,2 M CaCl2 çözeltisi ile 300 mL 0,4 M KNO3
çözeltisi karıştırılıyor.
karıştırılıyor. Karışımdaki suyun yarısı buharlaştırılıyor.
–
Bir çökme olmadığına göre, son çözeltideki Cl iyon-
Buna göre, elde edilen doymamış çözeltinin kütlece
ları derişimi kaç M dir?
yüzde derişimi hangi seçenekte doğru olarak verilmiş-
tir? A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5
A) 60 B) 50 C) 40 D) 30 E) 20
13. Yoğunluğu 0,9 g/mL olan alkol - su karışımının hacmi
600 mL dir. Bu çözeltiye 400 mL su ilave ediliyor.
9.
Buna göre,
Büret 0,1 M AgNO3 I. çözeltinin ilk durumdaki hacimce alkol yüzdesi,
II. su eklendikten sonraki hacimce alkol yüzdesi
M
1L aşağıdakilerden hangisi olabilir?

3 3
0,2 M NaCl (dsu = 1 g/cm , dalkol = 0,8 g/cm )
I II
Beher
A) 50 30
Şekildeki sistemde beherde 0,2 M 1 litre NaCl çözeltisi, B) 40 20
bürette ise 0,1 M 1 litre AgNO3 çözeltisi vardır. M mus-
C) 50 40
luğu açılarak sabit sıcaklıkta büretteki AgNO3 çözeltisinin
tamamı behere akıtılıyor. D) 60 30
E) 40 40
Bu işlem sonunda,
–
I. Cl iyonları derişimi 0,05 M dir.
+
14. Bir altın madeninde siyanürle altın çıkarılması sırasında
II. Na iyonları derişimi yarıya inmiştir. gerçekleşen bir kaza sonucu maden yakınındaki köyün iç-
III. 0,1 mol AgCl katısı çöker. me suyuna siyanür karışmıştır. Köyün içme suyundan alı-
nan 50 kilogramlık bir örnek üzerinde yapılan incelemede
suda 0,25 miligram siyanür tespit edilmiştir.
(AgCl nin sudaki çözünürlüğü çok azdır.)
–
Buna göre, sudaki siyanür (CN ) derişimi kaç ppb dir?
D) II ve III E) I, II ve III A) 0,005 B) 0,05 C) 0,5 D) 5 E) 50
157
ÇÖZELTİLERİN DERİŞİMİ / 2
1. Sudaki çözünürlüğü ekzotermik olan bir katıyı çözer- 5. İyon derişimi (M)
ken,
c Yn–
I. sıcaklığı artırma, b
II. karıştırma, a Xm+
III. katıyı daha küçük parçalara bölme

Zaman
işlemlerinden hangileri katının çözünmesini hızlandır-
Şekildeki İyon derişimi - Zaman grafiği, aşağıdaki olay-
masına rağmen çözünürlüğünü artırmaz?
lardan hangisine ait olabilir?
A) Saf suda XnYm çözünmesine
D) II ve III E) I, II ve III m+
B) a molar X iyonu içeren çözeltide XnYm çözünme-
Katıların büyük bir kısmı suda endotermik olarak çö- sine
! zünürken bir kısmı da ekzotermik olarak çözünür. C) a molar Y

sine
n–
iyonu içeren çözeltide XmYn çözünme-
n–
D) a molar Y iyonu içeren çözeltide XnYm çözünme-
sine
n–
E) b molar Y iyonu içeren çözeltide XnYm çözünme-
sine
2. Aşağıdakilerden hangisi hem çözünürlüğü hem

çözünme hızını etkiler?
6. 0,25 M 5 litre NaNO3 çözeltisine 5 litre saf su ekleniyor.
A) Farklı çözücü kullanma
Bu işlem sonunda çözeltinin,
B) Temas yüzeyini artırma
• X özelliğinin azaldığı,
C) Çözücü miktarını artırma
• Y özelliğinin sabit kaldığı,
D) Çözünen miktarını artırma
• Z özelliğinin arttığı
E) Çözeltiyi karıştırma
gözleniyor.
Buna göre, X, Y ve Z özellikleri aşağıdakilerden han-

gisi gibi olabilir?
X Y Z
3. 0,2 mol NaCl tuzuna su ilave edilerek elde edilen 400 A) Kütle Hacim NaNO3 derişimi
mL çözeltinin molar derişimi kaç olur? B) NaNO3 NaNO3 ün Çözelti kütlesi
derişimi mol sayısı
A) 0,2 B) 0,4 C) 0,5 D) 1,0 E) 2,0
C) NaNO3 ün Çözünen kütlesi Çözelti hacmi
mol sayısı
+
D) Çözelti kütlesi Na iyonları Çözelti hacmi
sayısı
+
E) Na derişimi İyon derişimleri Toplam iyon
2 2 6 2
4. X : 1s 2s 2p 3s toplamı sayısı
2 2 5
Y : 1s 2s 2p
Elektron dağılımları verilen elementlerin proton sayıları

nötron sayılarına eşit olduğu kabul edilmektedir.
7. 14,8 gram X(NO3)2 tuzu ile hazırlanan 200 mililitrelik
Buna göre, X ve Y elementlerinden oluşan iyonik bi-
doymamış çözeltideki toplam iyon derişimi 1,5 molardır.
leşik ile 0,5M 100 mL çözelti hazırlandığında çözelti-
de kaç gram çözünmüş madde bulunur? Buna göre, X elementinin mol kütlesi kaçtır?
(N : 14, O : 16)
A) 3 B) 2.5 C) 1,5 D) 1 E) 0,5
A) 206 B) 56 C) 54 D) 40 E) 24
158
8. X(k) in sudaki doygun çözeltisinin yoğunluğu 1,2 g/mL dir. 12. NaOH katısının suda çözünmesi ile hazırlanan çözeltinin
100 mL sulu X çözeltisine aynı sıcaklıkta, 400 mL 0,1 M molar derişimi ve özkütlesi biliniyor.
lık X in sulu çözeltisi ekleniyor.
Buna göre çözeltinin;
Son durumda çözeltinin derişimi 0,8 M ise başlangıç-
I. yüzde derişimi,
taki X çözeltisi kütlece yüzde kaçlıktır?
(X : 50) II. molal derişimi,
III. NaOH ın mol kesri
A) 8 B) 15 C) 30 D) 40 E) 45
(NaOH : 40, H2O : 18)
9. 1 molar Al(NO3)3 çözeltisine, çözelti hacmi kadar su ilave
ediliyor.
13. 1 M 200 mL AgNO3 çözeltisi üzerine 0,5 M HCl çözel-
Buna göre, +
tisinden yeteri kadar eklenerek Ag iyonlarının tamamı
3+
I. Al iyonları sayısı değişmez. AgCl şeklinde çöktürülüyor.
–
II. NO3 iyon derişimi 1,5 molar olur. Buna göre,
III. Toplam iyon derişimi yarıya düşer.
I. kullanılan HCl çözeltisinin hacmi (mL)
II. çöken AgCl kütlesi (g)
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
D) II ve III E) I, II ve III (AgCl : 143)
I II
A) 200 14,3
10. 0,1 M MgCl2, 0,1 M Mg(NO3)2 ve 0,2 M NaCl çözelti-
B) 200 28,6
leri aynı sıcaklıkta eşit hacimlerde karıştırılıyor.
C) 400 14,3
Buna göre,
D) 400 28,6
2+ +
I. [Mg ] = [Na ] dir. E) 400 143
– +
II. Cl iyon derişimi, Na iyon derişiminin 2 katıdır.
–
III. Derişimi en fazla olan iyon NO3 iyonudur. 14. 0,6 M 1L KNO3 çözeltisine 0,2 M 3L X(NO3)n çözeltisi ka-
–
rıştırıldığında çözeltideki NO 3 iyon derişimi değişmemek-
tedir.
Buna göre;
I. n = 3 tür.
! İyon derişimleri, iyon kat sayıları ile doğru orantılıdır.

II. Başlangıçta her iki çözeltide çözünen maddelerin mol
sayısı eşittir.
III. Aynı koşullarda KNO3 çözeltisinin kaynamaya başla-
ma sıcaklığı X(NO3)n ninkinden azdır.
11. Kütlece %46 lık etil alkol çözeltisi için,
I. Etil alkolün mol kesri 0,25 tir.
II. Suyun mol kesri 0,75 tir.
1
III. Molal derişimi tür. 15. 10 gram X katısının 40 gram suda çözünmesi ile hazırla-
54 nan çözeltinin derişimi 6 mol / L dir.
Çözeltinin özkütlesi 1,2 g / mL olduğuna göre X in mol
(Etil alkol : 46, su : 18)
kütlesi kaçtır?
A) 10 B) 20 C) 40 D) 60 E) 80
159
ÇÖZELTİLERİN DERİŞİME BAĞLI ÖZELLİKLERİ
1. Buhar basıncı (atm) 4. Saf suyun normal donma noktası 0 °C dir. V kg suyun
içinde 1 mol (NH4)2SO4 tuzu çözüldüğünde suyun don-
Saf su X Y maya başlama noktası –6a °C oluyor.
1
Buna göre, bir miktar suyun içinde f
mol Al(NO3)3
çözüldüğünde çözeltinin donmaya başlama noktası
–6a°C oluyorsa, son çözeltinin hazırlanmasında kulla-
nılan suyun kütlesi kaç V kg dır?
100 100 + 2a 100 + 4a Sıcaklık (°C)
Yukarıda saf su ile hazırlanan eşit molal derişimli X ve Y

A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) P
çözeltilerinin Buhar basıncı - Sıcaklık grafiği verilmiştir. Bir çözeltide iyon ya da molekül derişimi arttıkça
Buna göre, X ve Y bileşikleri aşağıdakilerden hangi-
sindeki gibi olabilir?
! donma noktası düşer.
X Y
A) C6H12O6 Al(NO3)3
5.
B) NaCl MgCl2 NaCI MgCI2 Al(NO3)3

C) NaNO3 Al(NO3)3
1 2 3
D) MgCl2 Mg(NO3)3
E) C6H12O6 MgCl2 Yukarıda verilen çözeltilerin aynı ortamda kaynamaya
başlama sıcaklıkları eşittir.
Buna göre;
2. Oda sıcaklığındaki 0,1 M Mg(NO3)2 çözeltisine yapılan I. Derişimleri arasında M1 > M2 > M3 ilişkisi vardır.
bir etki ile çözeltinin buhar basıncı artıyor.
II. İyon derişimleri arasında M3 > M2 > M1 ilişkisi vardır.
Buna göre, bu yapılan etki aşağıdakilerden hangisi III. Anyon derişimleri eşittir.
olamaz?
A) Çözeltiyi ısıtma
B) Çözeltiye toz şeker ekleme
C) Aynı sıcaklıkta 0,1 M NaCl çözeltisi ekleme
D) Aynı sıcaklıkta 0,2 M şeker çözeltisi ekleme
6. Sıcaklık (°C)
E) 25 °C de bir miktar saf su ekleme
b
a
3. Buhar basıncı
(mmHg)
Şeker NaCl X t1 t2 Zaman

1 atm
X katısının çözünmesiyle oluşan bir çözeltinin ısınması ve

kaynamasına ait Sıcaklık - Zaman grafiği yukarıda veril-
miştir.
100+2a
100+3a
Sıcaklık (°C)
100+a
A) a değeri saf çözücünün kaynama noktasına eşittir.

Molal derişimleri eşit olan şeker, NaCl ve X çözeltilerinin
B) t1 anında çözelti kaynamaya başlar.
kaynamaya başlama sıcaklıkları grafikteki gibidir.
C) t1 - t2 zaman aralığında çözelti doymamıştır.
Buna göre, X çözeltisi aşağıdakilerden hangisi olabilir?
D) t2 anından itibaren X katısı çökmeye başlar.
A) CH3OH B) K2Cr2O7 C) MgSO4
E) t1 anında çözeltinin buhar basıncı atmosfer basıncına
D) Al2(SO4)3 E) HCN eşittir.
160
7. Bir çözeltide iyon ya da molekül derişimi arttıkça kaynama 10.
noktası yükselir.
Saf Saf Tuzlu su
Buna göre, alkol su çözeltisi
I. 200 gram su + 10 g NaCl I II III

II. 100 gram su + 10 g şeker (C6H12O6)
Aynı şartlarda bulunan yukarıdaki sıvılar ile ilgili,
III. 100 gram su + 5 g NaCl
I. Buhar basıncı en büyük olan alkoldür.
çözeltileri aynı ortamda özdeş kaplarda ısıtıldığında II. Kaynama noktası en düşük olan tuzlu su çözeltisidir.
kaynamaya başlama sıcaklıkları arasında nasıl bir iliş-
III. Donma noktası en düşük olan saf sudur.
ki olur?
(NaCl : 58 , C6H12O6 : 180)
A) I = II = III B) I > II = III C) I = II > III
D) I = III > II E) I > II > III
11. I. 1 litre saf su

II. 1 litre doymamış NaCI çözeltisi
III. 1 litre doymuş NaCI çözeltisi
Yukarıda verilen maddeler aynı koşullardadır.
8. Aynı sıcaklıkta aynı miktarda arı su bulunan özdeş kaplar-
dan birincisine 1 mol yemek tuzu, ikincisine 1 mol şeker ka- Buna göre, bu sıvılarla ilgili aşağıdakilerden hangisi
tılarak tamamen çözünmeleri bekleniyor. doğrudur?
Buna göre, A) Kaynamaya başlama sıcaklığı en yüksek olan I dir.
I. elektrik iletkenliği, B) II. nin buhar basıncı III. den düşüktür.
II. buhar basıncı, C) En uçucu olan III tür.
III. donmaya başlama sıcaklığı D) III. nün buhar basıncı I. ninkinden büyüktür.
değerlerinden hangileri ikinci çözeltide birinciye göre E) Aynı ortamda kaynarken buhar basınçları eşittir.
daha yüksektir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 12. Aynı şartlarda bulunan,

D) II ve III E) I, II ve III I. 0,1 mol KCl nin 200 gram sudaki çözeltisi
II. 0,1 mol şekerin 200 gram sudaki çözeltisi
III. 200 gram saf su
ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) III. nün donmaya başlama noktası en düşüktür.

B) II. nin buhar basıncı I. den yüksektir.
9.
C) I. nin kaynamaya başlama noktası en yüksektir.
100 mL
D) II ve III elektriği iyi iletmez.
50 mL 0,5 M
0,5 M KCl E) Kaynarken buhar basınçları eşittir.
KCl
Alkol ve şeker suda moleküler halde çözünür.
!
I. kap II. kap
Şekildeki kaplarda bulunan aynı ortamdaki sulu çözel-

tiler ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Yoğunlukları eşittir. 13. 1 kg suda 1 mol şeker çözünerek hazırlanan çözeltinin de-
B) Kütlece yüzde derişimleri aynıdır. niz seviyesinde donmaya başlama sıcaklığı –1,86 °C dir.
C) Kaynamaya başlama sıcaklıkları aynıdır. Buna göre, 250 gram suda 0,5 mol AlCl3 tuzunun çö-
D) Denge buhar basınçları eşittir. zünmesi ile hazırlanan çözeltinin aynı koşullarda don-
maya başlama sıcaklığı kaç °C olur?
E) İyon mol sayıları eşittir.
A) –3,72 B) –5,58 C) –7,44 D) –11,16 E) –14,88
161
Çözüm : Çözeltilerin Deriflimi Test 1 / 2 Çözüm : Çözeltilerin Deriflimi Test 1 / 13
n m m
I. M= ⇒M= ⇒2= I. Yoğunluğu ve hacmi verilen çözeltinin kütlesini bulalım.
V MA.V 56 ⋅ 0, 2
m m
m = 22,4 gram KOH d= ⇒ 0, 9 = ⇒ m = 540 gram çözelti
V 600
II. % 64 lük çözeltinin 100 gramı 64 gram KOH içerir.
Alkol ve su için ayrı ayrı yoğunluk eşitliklerini yazalım.
III. d = m ⇒ 1, 6 = m ⇒ 160 gram çözelti msu m
V V dsu ⇒ 1= su
Vsu Vsu
100 gram çözelti 40 gram KOH içerirse
malkol m
160 gram çözelti 64 gram KOH içerir. dalkol = ⇒ 0,8 = alkol
Valkol Valkol
Çözünen KOH miktarı II = III > I
Alkol ve su kütlelerinin toplamı çözelti kütlesine eşittir.
A B C D E
malkol + msu = 540 gram
Bu değerleri V cinsinden yazalım.
msu = 1.Vsu

Vsu + 0,8.Valkol = 540
malkol = 0,8.Valkol
Çözüm : Çözeltilerin Deriflimi Test 1 / 9 Hacimlerin toplamı soruda 600 mL olarak verilmiştir.
Valkol + Vsu = 600
0,2 M 1 litre NaCI çözeltisi ile 0,1 M 1 litre AgNO3 çözeltisi
karıştırıldığında, Vsu + 0,8.Valkol = 540
NaCI(suda) + AgNO3(suda) → AgCI(k) + NaNO3(suda) eşitliklerinden Vsu = Valkol = 300 mL bulunur. Buna göre çö-
zeltinin ilk durumdaki hacimce %50 si su, %50 si alkoldür.
tepkimesi gerçekleşir.
II. Çözeltiye 400 mL su eklendiğinde çözeltide 300 mL al-
Başlangıçtaki mol sayıları aşağıdaki gibidir.
kol, 700 mL su bulunur. Buna göre çözeltinin hacimce
+ –
NaCI(suda) → Na (suda) + CI (suda) %30 u alkol, %70 i sudur.
0,2 mol 0,2 mol 0,2 mol
A B C D E
+ –
AgNO3(suda) → Ag (suda) + NO 3(suda)
0,1 mol 0,1 mol 0,1 mol
+
Tepkimede oluşan NaNO3 tuzu suda çözündüğünden Na
–
ve NO 3 iyonlarının derişimi sadece hacim değişiminden Çözüm : Çözeltilerin Deriflimi Test 2 / 8
etkilenir.
M1. V1 + M2. V2 = Mson. Vson formülüyle başlangıç
Vson = 2 L çözeltisinin molaritesi (M1) hesaplanır.
+
[Na ] =
0, 2
= 0,1 M M1. 100 + 0,1. 400 = 0,8. 500
2
M1 = 3,6 M
– 0,1
[NO3 ] = = 0,05 M
2 Çözeltinin kütlece % derişimi iki şekilde hesaplanabilir.
+ –
Ag ve CI iyonlarının derişimi 1. Yol :
Net iyon denklemi :
Y ⋅ d ⋅ 10
+ –
Ag (suda) + CI (suda) AgCI(k) M=
MA
0,1 mol 0,2 mol Y ⋅ 1, 2 ⋅ 10
3, 6 = ⇒ Y = %15
–0,1 mol –0,1 mol +0,1 mol 50
0,1 mol 0,1 mol AgCI katısı çöker. 2. Yol :

– 0,1
[CI ] = = 0,05 M m m
2 d= 1, 2 = m = 120 gram çözelti
A B C D V 100
162
Çözünen X in kütlesi: Buna göre;
n m HCI çözeltisinin hacmi 0,2 = 0,5. V V = 0,4 L = 400 mL

M= ⇒ M=
V MA ⋅ V
AgCI(k) nın kütlesi n = m m = 0,2. 143 = 28,6 gramdır.
m MA
3, 6 =
50 ⋅ 0,1 A B C D E
m = 18 gram dır.
120 g çözelti 18 gram X içerirse

100 g çözelti 15 gram X içerir.
Çözüm : Çözeltilerin Deriflime Ba¤l› Özellikleri
/1
A B C D E
Grafiğe göre saf suyun buhar basıncı 100 °C de 1 atm dir.
X çözeltisi suyun kaynama noktasını 2a °C, Y çözeltisi
Çözüm : Çözeltilerin Deriflimi Test 2 / 11 4a °C yükseltmiştir.
Mol kesri, bir çözeltide herhangi bir bileşenin mol sayısı-
X ve Y çözeltilerinin molal derişimlerini 1m olarak kabul
nın çözeltiyi oluşturan bütün maddelerin mol sayıları top-
edelim. Buhar basıncı çözeltide bulunan taneciklerin deri-
lamına oranıdır.
şimine bağlı olduğundan C seçeneğindeki tanecik derişi-
Buna göre, kütlece %46 etil alkol içeren çözeltide 46 mini hesaplayalım.
gram etil alkol, 54 gram su bulunduğundan mol sayılarını + –
NaNO3 ⎯→ Na (suda) + NO 3(suda)
bulabiliriz.
46 1m 1m 1m
netil alkol = = 1 mol
46 3+ –
Al(NO3)3 ⎯→ Al (suda) + 3NO 3(suda)
54
nsu = = 3 mol
18 1m 1m 3m
1 1m lik NaNO3 çözeltisinde 2m tanecik vardır. 1m lik
Xetil alkol = = 0,25
4
Al(NO3)3 çözeltisinde 4m tanecik vardır. 2m tanecik su-
3 yun kaynama noktasını 2a °C yükseltirse, 4m tanecik
Xsu = = 0,75 olarak bulunur.
4 4a °C yükseltir.
Molal derişim ise çözünenin mol sayısının çözücünün kg
A B C D E
cinsinden kütlesine bulunmasıyla elde edilir.
Çözeltinin molal derişimi
m=
1
tür.
Çözüm : Çözeltilerin Deriflime Ba¤l› Özellikleri /
54 ⋅ 10–3 4
A B C D E
1
(NH4)2SO4 çözeltisinin molalitesi m dir.
V
+ 2–
(NH4)2SO4 ⎯→ 2NH4 + SO4
Çözüm : Çözeltilerin Deriflimi Test 2 / 13 1
m
2
m
1
m
Çözünen AgNO3 ün Çözünen HCI nin V V V
mol sayısı mol sayısı 3
Toplam tanecik derişimi m dir.
V
M= n n = 1. 0,2 = 0,2 mol M= n n = 0,5 V mol
V V Al(NO3)3 çözeltisinin hacmi V1 olsun.
V = 200 mL = 0,2 L 3+ –
Al(NO3)3 ⎯→ Al + 3NO3
AgNO3(suda) + HCI(suda) → AgCI(k) + HNO3(suda) 3 3 9
m m m
denklemine göre, 2V1 2V1 2V1
6
1 mol AgNO3 ile 1 mol HCI nin tepkimesinde 1 mol AgCI(k) Toplam tanecik derişimi m dir.
V1
oluşur.
Donmaya başlama sıcaklıkları eşit olduğuna göre toplam
0,2 mol AgNO3 ile 0,2 mol HCI nın tepkimesinde 0,2 mol tanecik derişimleri eşittir.
AgCI(k) oluşur. 3 6
= ⇒ V1 = 2V olur.
V V1
A B C D E
163
DÖRT KÖŞE
1. Saf suda bir miktar MgCl2 tuzu çözülüyor. İyon derişim- 3. Derişim (mol/L)
leri zamanla aşağıdaki grafikteki gibi değişiyor.
İyon derişimi (M)
a CI–
Y
10–3 Mg2+ X
Hacim (L)
Zaman Yukarıda aynı sıcaklıkta hazırlanan X ve Y çözeltilerinin

Derişim - Hacim grafiği verilmiştir.
Buna göre, elde edilen 5 litre tuz çözeltisi ile ilgili aşa-
ğıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? Buna göre,
(MgCl2 : 95)
I. Eşit hacimli çözeltilerinde, Y de çözünen mol sayısı
–3
A) a, 2.10 tür. daha fazladır.
–3
B) Çözeltide 5.10 mol MgCl2 çözünmüştür. II. Eşit derişimli çözeltilerinin kaynamaya başlama sı-
C) Çözelti kütlece % 2 liktir. caklıkları eşittir.
D) Çözeltinin normal kaynamaya başlama noktası III. Eşit hacimli çözeltilerinde, X in kütlece yüzde derişi-
100 °C den yüksektir. mi daha küçüktür.
E) Çözünen MgCl2 0,475 gramdır. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

2. V mL V mL 4. İyon derişimi
–
NO3
0,5 M 0,5 M 0,1
NaNO3 Ca(NO3)2
+
1. kap 2. kap 3. kap K
Şekildeki kaplar aynı ortamda bulunmaktadır. Boş olan 2. Zaman

kaba sıcaklık değiştirilmeden 1. ve 3. kaplardan eşit ha-
Bir miktar Mg(NO3)2 çözeltisine eşit hacim ve derişimli
cimlerde çözeltiler boşaltılıyor.
K2SO4 çözeltisi ekleniyor. Bu işlem süresince çözeltideki
Buna göre, – +
NO3 ve K iyonları derişimi grafikteki gibi değişmektedir.
2+ +
I. 2. kapta Ca iyonları derişimi Na iyonları derişi-
Buna göre,
mine eşittir.
– I. başlangıçta Mg(NO3)2 çözeltisinin derişimi (M),
II. NO3 iyonu sayıları arasında 3 > 2 > 1 ilişkisi vardır.
2–
III. Çözeltilerin kaynamaya başlama sıcaklıkları arasın- II. oluşan karışımda SO4 iyon derişimi (M)
da 1 > 2 > 3 ilişkisi vardır.
hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
I II
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) 0,2 0,1
D) I ve III E) II ve III B) 0,2 0,05
C) 0,1 0,2
D) 0,1 0,1
E) 0,1 0,05
164
11
kimyasal reaksiyonlar
ve enerji
kimyasal reaksiyonlar ve enerji
sistemler ve enerji türleri
sistemlerde entalpi de¤iflimi
istemlilik
165
SİSTEMLER VE ENERJİ TÜRLERİ
1. Bulunduğu ortamla hem madde hem de enerji alışverişi 4. İç enerji ile ilgili;
yapabilen sistemlere açık sistem denir.
I. Bir sistemin iç enerjisi doğrudan ölçülemez.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi açık bir sistem de- II. Sabit hacimli sistemlerde iç enerji değişimi ile sisteme
ğildir? verilen ısı arasında QV = ΔU ilişkisi vardır.
A) İnsan vücudu III. Sistemin iç enerjisi artıyorsa evrenin de iç enerjisi ar-
B) Fincandaki kahve tar.
C) Saksıdaki çiçek yargılarından hangileri doğrudur?
D) Termometredeki cıva A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

E) Beherdeki asit çözeltisi D) II ve III E) I, II ve III
5. Sabit basınçlı bir sisteme 280 J lük iş yapılırken sistem or-

tama 120 J lük ısı veriyor.
Buna göre, sistemin iç enerji değişimi kaç Joule dür?
A) +400 B) –400 C) +260

2. Sistem türleri ile ilgili verilen aşağıdaki örneklerden
hangisi yanlıştır? D) –160 E) +160
A) Ağzı kapalı bir şişede bulunan kolonya kapalı sisteme

örnektir.
B) Düdüklü bir tencerede pişirilen yemek izobarik siste-
me örnektir.
6. Isı ve iş kavramları ile ilgili;
C) Sobada yanan kömür açık sisteme örnektir.
I. Her ikisi de sistem ile ortam arasındaki enerji aktarımını
D) Sağlıklı bir insan vücudu izotermal sisteme örnektir.
ifade eder.
E) Arabanın yakıt deposu izokorik sisteme örnektir.
II. Isı, sıcaklık farkından dolayı aktarılan enerjidir.
III. Bir sistemin ortama yaptığı işin işareti pozitif (+) tir.
3. I. Sistem tarafından ortama yapılan iş

II. Sistemin ortamdan aldığı ısı 7. 1. CaCO3(k) + ısı ⎯→ CaO(k) + CO2(g)
III. Ortamın sisteme yaptığı iş 2. CH4(g) + 2O2(g) ⎯→ CO2(g) + 2H2O(g) + ısı
Yukarıda verilen nicelikler için kullanılan işaretler aşa- yukarıda verilen tepkimeler ile ilgili;
I. 1. tepkime endotermik, 2. tepkime ekzotermiktir.
I II III II. 2. tepkimede ürünlerin iç enerjileri toplamı girenlerin-
A) – + – kinden fazladır.
B) + – – III. 1. tepkime gerçekleşirken ortamın iç enerjisi artar.
C) – + +
D) + + –
E) – – +
166
8. Oda sıcaklığında bir bardağın içine konan birkaç kalıp bu- 11. Maddenin iç enerjisine katkı sağlayan enerji türlerinden bi-
zun zamanla eridiği gözleniyor. ri kinetik enerjidir. Kinetik enerji maddenin sahip olduğu ta-
neciklerin yaptığı öteleme, titreşim ve dönme hareketlerin-
Buna göre, buzun erimesi süresince;
den kaynaklanır.
I. Sistemin sıcaklığı değişmez.
Buna göre;
II. Sistemin iç enerjisi artar.
I. He ve Ar gibi tek atomlu gazlar yalnız öteleme hare-
III. Ortamdan sisteme ısı geçişi olur.
keti yapar.
yargılarından hangileri doğrudur? II. H2 ve CI2 gibi çizgisel moleküller yalnız dönme hare-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II keti yapar.
D) II ve III E) I, II ve III III. H2O ve CH4 gibi iki ya da daha fazla atomlu molekül-
ler öteleme, dönme ve titreşim hareketi yapar.
9. Fiziksel ve kimyasal değişimlerde meydana gelen ısı deği- D) I ve III E) I, II ve III
şimini inceleyen bilim dalına termokimya denir. Termokim-
ya, enerjiyi ve buna bağlı olayların izlediği yolu anlamak
için termodinamik yasalarını ortaya koymuştur.
Buna göre;
I. İstemli olaylarda evrenin entropisi artar.

II. Mutlak sıfır noktasında kusursuz bir kristalin mutlak
entropisi sıfırdır. 12. Termodinamiğin I. kanunu "Enerji vardan yok, yoktan var
edilemez." şeklindedir.
III. Var olan enerji yok edilemez, ancak başka formlara
dönüştürülebilir. Bu kanuna göre;
yasalarının termodinamiğin 1., 2. ve 3. yasası şeklinde I. Evrenin toplam enerjisi sabittir.

sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş- II. Yüksek bir yerden serbest düşmeye bırakılan bir topun
tir? potansiyel enerjisi ne kadar azalıyorsa kinetik enerjisi o
A) I, II, III B) II, I, III C) III, I, II kadar artar.
D) III, II, I E) I, III, II III. Bir sistemin iç enerjisi ne kadar azalıyorsa ortamın iç
enerjisi o kadar artar.
10. piston D) II ve III E) I, II ve III
piston
gaz
gaz
Şekil I Şekil II
Şekil I deki pistonlu kap Q kJ ısı verilerek ısıtıldığında şe-

kil II deki durumun oluştuğu gözleniyor.
13. Bir pile bağlanan ufak bir lambanın yanması ile ilgili;
Buna göre;
I. Enerji bir türden başka bir türe dönmüştür.
I. Sistem ortama iş yapmıştır.
II. Lamba yanarken zamanla pilin iç enerjisi azalır.
II. Sisteme verilen ısının işareti (–) negatiftir.
III. Pil kapalı bir sisteme örnektir.
III. Sistemin iç enerji değişimi Q kJ dür.
167
SİSTEMLERDE ENTALPİ DEĞİŞİMİ / 1
1. Aşağıdaki maddelerden hangisinin oda koşullarında 5. Bazı bileşiklerin oluşma entalpileri aşağıdaki gibidir.
molar oluşum ısısı sıfırdan farklıdır? Bileşik Oluşma entalpisi (kkal/mol)
A) Hidrojen gazı B) Hidrojen atomu CO2(g) –94
C) Oksijen gazı D) Demir metali
H2O(g) –58
E) Cıva sıvısı
C2H4(g) 13
Elementlerin 25 °C, 1 atm basınçta doğadaki en kararlı
! halleri için oluşum ısısı değerleri sıfır kabul edilir.

Buna göre, C2H4(g) ın molar yanma ısısı kaç kkal dir?
A) –317 B) +317 C) –287
D) +287 E) –304
2. 4Fe(k) + 3O2(g) → 2Fe2O3(k) + ısı
Yukarıda verilen tepkime sonucu açığa çıkan ısı miktarı,
I. ortamdaki oksijenin kısmi basıncı,

6. Bileşik Oluşum entalpisi
II. tepkimeye giren Fe(k) miktarı,
CO2 (g) –94 kkal/mol
III. ortamın sıcaklığı
H2O (g) –57,8 kkal/mol
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
Yukarıda bazı bileşikler ve oluşum entalpileri verilmiştir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre,
C3H8(g) + 5O2(g) → 3CO2(g) + 4H2O(g)
tepkimesinin molar yanma entalpisi –488,4 kkal oldu-

ğuna göre, C3H8 bileşiğinin elementlerinden oluşum
3. Reaksiyon entalpisi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi entalpisi kaç kkal dir?
yanlıştır?
A) –17,89 B) –20,4 C) –24,8
A) Reaksiyon entalpisi reaksiyonun izlediği yola bağlı de-
D) –29,8 E) –41,5
ğildir.
B) Ortamın basınç ve sıcaklığının değişmesi reaksiyon
entalpisini değiştirir.
C) Naftalinin molar süblimleşme entalpisi (ΔH) sıfırdan
küçüktür.
D) Reaktiflerin daha düzensiz halde reaksiyona girmesi 7. Bağ Bağ Enerjisi (kkal/mol)
reaksiyonda açığa çıkan enerji miktarını artırır.
N–H 93
E) Endotermik reaksiyonlarda reaksiyon entalpisinin (ΔH)
H–H 104
değeri sıfırdan büyüktür.
N ≡N ?
Yukarıda bağları ve bağ enerjileri verilen
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)

4. Bağ Bağ Enerjisi (kkal / mol)
C–H 99 tepkimesinin ΔH değeri –21 kkal olduğuna göre, N ≡N
bağının enerjisi kaç kkal/mol dür?
C–F 116
H–F 135 A) 83 B) 119 C) 212
CH4(g) + 4F2(g) → CF4(g) + 4HF(g) D) 225 E) 242
tepkimesinin entalpisi – 452 kkal olduğuna göre, F – F Reaksiyon süresince bazı bağlar kırılırken bazı yeni
bağının enerjisi kaç kkal/mol dür?
A) 39 B) 45 C) 53 D) 67 E) 80
! bağlar oluşur. Bu işlemler arasındaki enerji farkı reak-
siyon ısısını verir.
168
11. C2H6 ve C3H8 gazlarının molar yanma ısıları sırasıyla
8. 2NH3(g) + ~O 2(g)
⎯→ 2NO2(g) + 3H2O(g) + 183 kkal –1560 kJ ve –2220 kJ dür.
m gram amonyak yeterli O2 gazı ile yukarıdaki tepkime- C2H6 ve C3H8 gazlarından meydana gelen 0,3 mollük
ye göre yakıldığında normal koşullarda 8,96 litre hacim karışım yakıldığında 600 kJ ısı açığa çıktığına göre ka-
kaplayan NO2 gazı oluşuyor. rışımdaki C3H8 in mol sayısı kaçtır?
Buna göre, m değeri ve açığa çıkan ısı aşağıdakiler- A) 005 B) 0,1 C) 0,15 D) 0,2 E) 0,25
den hangisinde doğru olarak verilmiştir?
(NH3 : 17)
m Açığa çıkan ısı (kkal)

A) 3,4 18,3
B) 3,6 36,6
C) 6,8 18,3
D) 6,8 36,6
12. H2S(g) + fO 2(g)
→ H2O(s) + SO2(g) ΔH = –135 kkal
CS2 + 3O2(g) → CO2(g) + 2SO2(g) ΔH = –257 kkal

E) 6,8 73,2
tepkimeleri bilindiğine göre,
CO2(g) + 2H2S(g) → CS2(g) + 2H2O(s)
tepkimesinin ΔH ı kaç kkal dir?
A) 13 B) –13 C) 50 D) –270 E) –527

9. CH4(g) + 2O2(g) ⎯→ CO2(g) + 2H2O(s)
Yukarıda verilen tepkimenin standart şartlarda tepki-

me ısısının hesaplanabilmesi için,
I. C(k) + 2H2(g) ⎯→ CH4(g)
II. C(k) + O2(g) ⎯→ CO2(g)
III. H2(g) + PO 2(g)

⎯→ H2O(s) 13. H H
C C + Br2 C2H4Br2
tepkimelerinden hangilerinin tepkime ısısı bilinmelidir?
H H
tepkimesinin entalpisinin bulunabilmesi için, aşağıda-
D) II ve III E) I, II ve III ki bağlardan hangisinin bağ enerjisinin bilinmesine ge-
rek yoktur?
A) C – C B) C = C C) C – H
D) C – Br E) Br – Br
10. C2H6(g) + ~O 2(g)

⎯→ 2CO2(g) + 3H2O(s) ΔH = –372 kkal
CH4(g) + 2O2(g) ⎯→ CO2(g) + 2H2O(s) ΔH = –210 kkal
Yukarıda bazı tepkime denklemleri ve entalpileri verilmiş-

tir. 0,9 mollük CH4(g) ve C2H6(g) karışımı yeterli O2(g) ile 14. Bağ Bağ Enerjisi (kJ/mol)
yakıldığında 270 kkal ısı açığa çıkıyor.
H–H 436
Buna göre, CH4(g) ve C2H6(g) gazlarının mol sayıları
C≡C 837
kaçtır?
C–C 347
CH4(g) C2H6(g)
C–H 414
A) 0,4 0,5 Yukarıda verilen bilgilere göre

B) 0,5 0,4
C2H2 + 2H2 ⎯→ C2H6
C) 0,2 0,7
reaksiyonunun ısısı kaç kJ dür?
D) 0,3 0,6
A) –294 B) 294 C) 452 D) –452 E) 648
E) 0,6 0,3
169
1. Bileşik Molar oluşum ısısı (kkal/mol) 4. Bağ Bağ Enerjisi (kJ/mol)
CnH2n+2 –25 N–N 163

CO2 –94 N=N 418
H 2O –58 N ≡ N 946
CnH2n+2 bileşiğinin CO2 ve H2O oluşturmak üzere mo- Azot atomları arasındaki bağ sayısı ile bağ enerjilerindeki
lar yanma ısısı –489 kkal olduğuna göre (n) nedir? değişim tabloda verilmiştir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yalnızca tablodan yararlanarak;
I. Atomlar arasındaki bağ sayısı arttıkça bağ enerjisi artar.

II. Atomlar arasındaki bağ sayısı arttıkça bağ uzunluğu
azalır.
III. Azot atomu en fazla üç bağ yapabilir.
bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?

2. Bağ Bağ Enerjisi (kJ/mol)
H–F 565 D) I ve II E) I, II ve III
H – CI 431
H – Br 364
H–I 297
5. C(katı) ve H2(gaz) nin molar yanma entalpileri bilinmektedir.
Tabloda halojenlerin hidrojenli bileşiklerinin bağ enerjileri
verilmiştir. Buna göre bir miktar CH4 gazının yakılmasıyla açığa
çıkan enerjinin bulunabilmesi için;
Buna göre, bağ enerjilerindeki bu düzenli değişimin ne-
deni; I. CH4 gazının molar oluşum entalpisi,
II. C, H ve O nin atom ağırlıkları,
I. aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe elektronega-
tifliğin azalması, III. tepkimede oluşan H2O nun mol sayısı
II. aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe atom yarıça- niceliklerinden hangilerinin bilinmesi yeterlidir?
pının artması,
III. molekül içi kutuplanmanın azalması
verilenlerden hangileri olabilir?

6. Reaksiyon ΔH (kkal)
I. 2SO2(g) + O2(g) ⎯→ 2SO3(g) X
II. H2(g) + Br2(g) ⎯→ 2HBr(g) Y
III. K(k) + PCl 2(g)

+ fO 2(g)
⎯→KClO3(k) Z
3. Molar yanma ısısı –350 kkal olan organik bir bileşiğin 2,3 gra-
Yukarıda üç reaksiyona ait ΔH (tepkime entalpisi) değer-
mının 0,15 mol oksijen ile artansız yanma reaksiyonu sonucu
leri verilmiştir.
0,1 mol CO2 ve 0,15 mol H2O oluşuyor. Bu esnada 17,5 kkal
ısı açığa çıkıyor. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Buna göre bu bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangi- A) SO3 ün molar oluşum entalpisi X/ 2 kkal dir.
sidir? B) KClO3 ün molar oluşum entalpisi Z kkal dir.
(C : 12 , O : 16 , H : 1)
C) O2, H2, Br2 ve Cl2 deki bağ enerjileri değeri sıfırdır.
A) CH4 B) C2H6 C) CH4O D) HBr nin molar oluşum entalpisi Y kkal dir.
D) C2H6O E) CH3COOH E) SO2 nin molar yanma entalpisi X kkal/mol dür.
170
10. SO2 gazının molar oluşum entalpisinin –a kkal olduğu bi-
7. CO(g) + PO 2(g)
⎯→ CO2(g) ΔH = –67 kkal linmektedir.
C(k) + O2(g) ⎯→ CO2(g) ΔH = –94 kkal Buna göre;
Tepkimelerine göre, I. 0,1 mol SO2 gazı oluşurken açığa çıkan ısı miktarı,
I. CO2(g) in molar oluşum ısısı –94 kkal dir. II. 0,1 mol SO2 gazının yeterli miktarda O2 ile yanma-
sı sonucunda açığa çıkan ısı miktarı,
II. CO(g) nun molar oluşum ısısı –27 kkal dir.
III. SO2 ⎯→ S + O2 reaksiyonunun entalpi değişimi
III. C(k) ve O2(g) gazlarının toplam potansiyel enerjisi CO
ve CO2(g) ninkinden fazladır. niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III S + 02 → SO2 tepkimesinin entalpisi S nin molar
! yanma entalpisi ya da SO2 nin molar oluşum

entalpisi şeklinde adlandırılır.
8. CH4(g) + 2O2(g) ⎯→ CO2(g) + 2H2O(s) ΔH = –210 kkal

C(k) + O2(g) ⎯→ CO2(g) ΔH = –94 kkal
C2H6(g) + ~O 2(g)
⎯→ 2CO2(g) + 3H2O(s) ΔH = –372 kkal
Yukarıda bazı yanma reaksiyonlarının molar entalpi deği- 11. nCO nO

şimleri verilmiştir. 2
Buna göre; I. 1 2
II. 1 3
I. 0,2 mol CH4(g)
III. 2 0,5
II. 0,4 mol C(g)
III. 0,15 mol C2H6(g) Yukarıda verilen mol sayıları kullanılarak
maddeleri tamamen yakıldığında açığa çıkan enerjiler CO(g) + PO 2(g)

⎯→ CO2(g) ΔH = –68 kkal/mol
aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak karşılaştırıl- reaksiyonu üç farklı kapta gerçekleştiriliyor.
mıştır?
Buna göre, reaksiyonlar sonunda açığa çıkan ısı mik-
A) I > II > III B) III > II > I C) I > III > II tarlarının karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde
D) III > I > II E) II > III > I doğru olarak verilmiştir?
A) I = II = III B) III > II > I C) II > I > III

D) I > II > III E) III > II = I
9. X2(g) + 2Y2(g) ⎯→ 2XY2(g)
Yukarıda verilen tepkimede X2 ve Y2 gazlarının potansiyel

enerjileri toplamı, XY2 ninkinden büyüktür.
Buna göre,
I. Tepkime entalpisinin değeri sıfırdan küçüktür. 12. CH4(g) + 2O2(g) ⎯→ CO2(g) + 2H2O(s) ΔH = –210 kkal
II. XY2(g) ⎯→ PX 2(g)
+ Y2(g) tepkimesi endotermiktir.
Yukarıda CH4 ün yanma denklemi ve reaksiyon ısısı veril-
III. Tepkimenin entalpi değeri XY2(g) nin molar oluşum miştir.
ısısına eşittir.
Buna göre, 4 gram CH4 ün yanmasından elde edilen
yargılarından hangileri doğrudur? ısı ile kaç gram suyun sıcaklığı 21°C yükseltilebilir?
(H : 1, C : 12, csu : 1 cal/g°C)
D) II ve III E) I, II ve III A) 500 B) 1000 C) 1500
D) 2000 E) 2500
171
1. Bağ Bağ enerjisi (kJ / mol) 4. m gram metanol (CH3OH) bileşiğinin yeterli miktarda oksi-
C–H 414 jen gazı ile yakılması sonucu 1750 kalori ısı açığa çıkmak-
tadır.
Cl – Cl 243
C – Cl 339 Tepkime sonucu elde edilen CO2 gazı normal koşullarda
3
224 cm hacim kaplamaktadır.
H – Cl 431
Buna göre,
Verilen bağ enerjisi değerlerine göre 3,2 gram CH4 ün
yeterli Cl2 ile, I. m= 0,32 dir.
CH4 + 2Cl2 ⎯→ CH2Cl2 + 2HCl II. CH3OH ın molar yanma entalpisi –1750 kkal/mol dür.
III. Tepkime endotermiktir.
tepkimesi sonucu kaç kJ ısı açığa çıkar?
(CH4 : 16) yargılarından hangileri doğrudur?
(C: 12, H: 1, O: 16)
A) 180,8 B) 90,4 C) 45,2 D) 22,6 E) 11,3
2. H2(g) + CI2(g) → 2HCI(g) ΔH° = –185 kJ
2 H2(g) + O2(g) → 2H2O(g) ΔH° = –484 kJ

5. Kütleleri eşit olan FeO(k) ile O2 gazları arasında
Yukarıda verilen tepkime denklemleri ve standart tep-
kime ısısı (ΔH°) değerlerine göre, FeO(k) + PO 2(g)
→ Fe2O3(k) + 190 kkal
4 HCI(g) + O2(g) → 2 H2O(g) + 2 CI2(g) tepkimesi tam verimle gerçekleştiğinde 1900 kalori ısı açı-
ğa çıkmaktadır.
tepkimesinin standart tepkime ısısı (ΔH°) değeri kaç
kJ dür? Buna göre başlangıçtaki O2 gazının kütlesi kaç gram-
dır?
A) –114 B) –299 C) +114 (Fe: 56, O: 16)
D) +669 E) +299
A) 32 B) 7,2 C) 1,6 D) 0,72 E) 0,16
Kütleleri eşit olan saf maddelerden mol kütlesi büyük
! olanın mol sayısı daha küçüktür.
3. BCI3(g) + 3H2O(s) → H3BO3(k) + 3HCI(g) ΔH° = –112,5 kJ
B2H6(g) + 6H2O(s) → 2H3BO3(k) + 6H2(g) ΔH° = –493,4 kJ
PH 2(g)
+ P CI 2(g)
→ HCI(g) ΔH° = –92,3 kJ 6. CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + 2H2O(s) + 212 kkal
Yukarıda verilen tepkime denklemleri ve standart tep- 2SO2(g) + O2(g) → 2SO3(g) + 48 kkal
kime ısısı (ΔH°) değerlerine göre,
Yukarıda verilen denklemlere göre bir miktar CH4 ve SO2
B2H6(g) + 6 CI2(g) → 2 BCI3(g) + 6 HCI(g) gazları karışımı tam verim ile yakıldığında 47,2 kkal ısı açı-
ğa çıkmaktadır. Karışımdaki CH4 ve SO2 nin kısmi basınç-
tepkimesinin standart tepkime ısısı (ΔH°) değeri kaç
ları eşittir.
kJ dür?
Buna göre, başlangıçtaki SO2 nin mol sayısı kaçtır?
A) –360,7 B) –545,3 C) –698,2
D) +698,2 E) –1376,0 A) 0,05 B) 0,10 C) 0,15 D) 0,20 E) 0,30
172
11. 100 °C deki 1 gram H2O sıvısını buharlaştırmak için 540
7. A2B ⎯→ A2 + PB 2
ΔH1 = x kal enerji gerekir.
A2B2 ⎯→ A B + P B ΔH2 = y Buna göre, H2O(g) ⎯→ H2O(s) tepkimesinin entalpi

2 2
değeri kaç kkal/mol dür?
tepkimeleri bilindiğine göre;
(H2O : 18)
2 A2 + 2 B2 ⎯→ 2 A2B2
A) –0,54 B) 0,54 C) –9,72 D) 9,72 E) –54
tepkimesinin tepkime ısısı nedir?
A) x + y B) –(x + y) C) 2(x + y)
D)
−(x + y )
2
E) –2(x + y) 12. H2(g) + PO 2(g)
⎯→ H2O(s) ΔH = –68 kkal
S(k) + fO 2(g)
⎯→ SO3(g) ΔH = –94 kkal
H2(g) ve S(k) den oluşan 2 mollük bir karışım yeterli O2(g)

ile yukarıdaki tepkimelere göre yakılıyor. Reaksiyon sonu-
8. X ve Y2 elementlerinin molar yanma ısıları sırasıyla cunda 175 kkal ısı açığa çıkıyor.
–94 kkal/mol ve –58 kkal/mol dür. Buna göre X ve Y2 ele-
Buna göre, başlangıç karışımında molce H2(g) yüzde-
mentlerinden oluşan 0,2 mollük bir karışım yeterli miktar-
si nedir?
daki O2 ile yakıldığında 17 kkal ısı açığa çıkıyor.
A) 20 B) 25 C) 50 D) 75 E) 80
Buna göre başlangıç karışımında molce X yüzdesi nedir?
A) 20 B) 25 C) 50 D) 75 E) 80
13. H2(g) + PO 2(g)
⎯→ H2O(s) ΔH = –68 kkal
H2(g) + PO 2(g)
⎯→ H2O(g) ΔH = –57 kkal
Yukarıda bazı tepkime denklemleri ve entalpi değerleri ve-

9. Bir miktar C(k) nin, rilmiştir.
C(k) + O2(g) → CO2(g) ΔH = –94 kkal Buna göre, 0,2 mol H2O(s) dan H2O(g) oluşumu sıra-
sındaki ısı değişimi aşağıdakilerden hangisinde doğru
denklemine göre yakılmasıyla açığa çıkan ısı –20°C
olarak verilmiştir?
sıcaklıktaki 250 gram buzu eriterek +4°C deki suya
dönüştürmektedir. A) 11 kkal ısı açığa çıkar.
Buna göre, başlangıçta kullanılan C(k) kaç mol dür? B) 11 kkal ısı gerekir.
(cbuz = 0,5 kal/g °C , csu = 1 kal/g °C , Lerime = 80 kal/g) C) 2,2 kkal ısı açığa çıkar.
A) 0,25 B) 0,5 C) 1 D) 1,5 E) 2 D) 2,2 kkal ısı gerekir.

E) 5,5 kkal ısı açığa çıkarır.
Suyun buharlaşma denklemini elde etmek için Hess
10. 2C(k) + H2(g) → C2H2(g) ΔH = 54 kkal

! Kanunundan yararlanılır.
6C(k) + 3H2(g) → C6H6(g) ΔH = 20 kkal

14. Aşağıda verilen tepkime denklemlerinden hangisinin
Yukarıda verilen reaksiyon denklemleri ve entalpileri-
tepkime ısısı değeri etan (C2H6) bileşiğinin molar olu-
ne göre 0,6 mol C6H6 nın aynı koşullarda
şum ısısını verir?
3C2H2(g) → C6H6(g)
A) C2H2(g) + 2H2O(g) → C2H6(g) + O2(g)
denklemine göre elde edilmesi sırasındaki ısı değişimi B) 2C(k) + 3H2(g) → C2H6(g)
nasıl olur?
C) 2C(k) + 6H(g) → C2H6(g)
A) 255,6 kkal enerji açığa çıkar D) C2H4(g) + H2(g) → C2H6(g)
B) 142 kkal enerji açığa çıkar E) 2CH4(g) → C2H6(g) + H2(g)
C) 142 kkal enerji harcanır
Molar oluşum ısısı, 1 mol bileşiğin elementlerinin en
D) 85,2 kkal enerji harcanır
E) 85,2 kkal enerji açığa çıkar
! kararlı hallerinden oluşumu esnasında gerçekleşen ısı
değişimidir.
173
İSTEMLİLİK
1. Aşağıdaki olaylardan hangisi istemsizdir? 4. I. Yalnızca ekzotermik olaylar istemlidir.
A) Şekerin sıcak suda çözünmesi II. Entropi sıcaklıkla doğru orantılıdır.
B) Demir çubuğun açık havada paslanması III. Entropi değişimi 0 dan büyük olan olaylar istemlidir.
C) Buzun oda koşullarında erimesi IV. Hal değiştirme olaylarının hepsinde entropi artar.
D) Suyun yüksek bir yerden aşağıya doğru akması Entropi ile ilgili yukarıda verilen yargılardan hangileri
E) Hematit cevherinden demir metali eldesi doğrudur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
D) II ve III E) III ve IV
5. I. ΔH
2. Aşağıdaki reaksiyonlardan hangisinde minimum ener-
II. ΔS
jiye eğilim diğerlerinden farklı bir yöne doğrudur?
III. ΔG
A) 2Fe(k) + fO 2(g)
⎯→ Fe2O3(k)
IV. ΔU
B) C3H8(g) + 5O2(g) ⎯→ 3CO2(g) + 4H2O(g)
Yukarıda verilenlerden hangi ikisinin birimi kJ / mol cin-
C) KCIO3(k) ⎯→ KCI(k) + fO 2(g) sinden ifade edilebilir?
D) P4(k) + 6CI2(g) ⎯→ 4PCI3(s)
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
E) NaOH(suda) + HCI(suda) ⎯→ NaCI(suda) + H2O(g)
D) II ve IV E) III ve IV
6.
Madde S°(J / mol K)
3. H2O(s) 70
V H2O(g) 189
CH4(g) CH4(g) Mg(k) 33
MgO(k) 27
T VT
I II Ag(k) 43
Yukarıdaki kaplarda eşit hacim ve sıcaklıkta eşit molekül AgCI(k) 96

sayıda CH4(g) vardır. I. kapta piston yukarı doğru çekilerek
hacmi artırılıyor. II. kaba ise sabit sıcaklıkta CH4(g) ekleni- Yukarıdaki tabloda bazı maddelerin standart molar entropi
yor. değerleri verilmiştir.
Buna göre, kaplardaki entropi değişimi aşağıdakilerin Buna göre, tablodan

hangisindeki gibi olur?
I. Sıvı halden gaz hale geçişte maddenin entropisi artar.
I II
II. Element bileşik oluşturduğunda entropisi azalır.
A) Artar Azalır III. Katı haldeki bileşiklerin entropileri sıvı haldekilerden
B) Azalır Azalır yüksek olabilir.
C) Artar Artar yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
D) Azalır Artar
E) Artar Değişmez
174
7. 10. Sabit sıcaklık ve basınçta meydana gelen bir değişim-
Madde S° (J / mol K)
de, aşağıdaki durumlardan hangisinde değişimin is-
CaCO3(k) 93 temli olduğu anlaşılabilir?
CaO(k) A) ΔH > 0 B) ΔStoplam < 0 C) ΔG < 0

40
D) ΔG > 0 E) ΔSsistem < 0
CO2(g) 214
Yukarıdaki tabloda bazı maddelerin standart molar entropi

değerleri verilmiştir.
11. Standart molar
Buna göre,
entropi (J/mol K)
CaCO3(k) ⎯→ CaO(k) + CO2(g)
tepkimesinin toplam entropi değişimi aşağıdakilerin gaz

hangisindeki gibidir? sıvı-gaz
sıvı
A) 347 B) 161 C) –161 katı-sıvı
Katı
D) –347 E) –254
0
Sıcaklık (K)
Bir X maddesinin sıcaklıkla standart molar entropisinin de-

8. Entropi ile ilgili aşağıda verilen eşitliklerden hangisi ğişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir.
yanlıştır?
Buna göre, grafikten;
ΔH
A) ΔSortam = – I. X maddesi elementtir.
T
B) ΔSsistem + ΔSortam = ΔStoplam II. Gaz halinin entropisi katı ve sıvı hallerinkinden daha
yüksektir.
C) ΔG = ΔH – TΔS
III. Entropi sıcaklıkla artar.
D) ΔS° = ΣnS°(ürünler) – ΣnS°(girenler)
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
T
E) ΔS = A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
Q
9.
Madde S°(J / mol K)
N2(g) 191,6
12.
O2(g) X Tepkime ΔH° (kJ)
N2O(g) 219,9 2NH4NO3(k) → 2N2(g) + 4H2O(g) + O2(g) –
Yukarıda bazı maddelerin standart molar entropileri veril- I2(g) ⎯→ 2I(g) +

miştir.
Yukarıdaki tabloda bazı tepkimeler ve ΔH değerlerinin işa-
2N2O(g) → 2N2(g) + O2(g)
reti verilmiştir.
tepkimesinin entropi değişimi 148, 5 J / mol K olduğu-
Buna göre,
na göre,
I. entropi artışı,
I. Entropi artmıştır.
II. ΔG değerinin pozitif olması,
II. Oksijenin standart molar entropisi (X) 205,1 J / mol K
dir. III. bütün sıcaklıklarda istemli olma
III. Ürünler reaktiflerden daha düzensizdir. özelliklerinden hangileri her iki tepkime için de ortak-
tır?
175
Çözüm : Sistemler ve Enerji Türleri / 10 Çözüm : Sistemlerde Entalpi De¤iflimi Test 1 / 10
Şekil I deki kaba Q kJ ısı verildiğinde Şekil II nin oluş- nCH + nC = 0,9 mol bağıntısına göre,
4 2H 6
masıyla kap hacminin arttığı gözleniyor. Buna göre sis-
nCH = x mol ise nC = 0,9 – x mol olur.
tem tarafından ortama iş yapılmıştır (I doğru). Sisteme ısı 4 2H 4
verildiği için olay endotermiktir. Isının işareti pozitif (+) ol- CH4(g)+ 2O2(g) → CO2(g) + 2H2O(s) ΔH = –210 kkal
malıdır (II yanlış). Sistemin iç enerji değişimi Q kJ e eşit
denklemine göre,
olamaz. Çünkü verilen ısının bir kısmı iş için kullanılmış-
tır. (III yanlış). 1 mol CH4 yandığında 210 kkal ısı açığa çıkar.
A B C D E x mol CH4 ten ise ? = (210 . x) kkal ısı açığa çıkar.
C2H6(g) + ~O 2(g)
→ 2CO2(g) + 3H2O(s) ΔH = –372 kkal
denklemine göre,
1 mol C2H6 yandığında 372 kkal ısı açığa çıkar.
(0,9 – x) mol C2H6 dan ise ? = (0,9 – x) . 372 kkal ısı

açığa çıkar.
Toplam açığa çıkan ısı miktarı ile ilgili
210 . x + (0,9 – x) . 372 = 270 bağıntısı yazılabilir.

Çözüm : Sistemlerde Entahpi De¤iflimi Test 1 / 2 Bu bağıntıdan nCH = x = 0,4 mol bulunur.
4
Isıya etki eden faktörler: Basınç, sıcaklık, maddenin fizik- nC = 0,9 – 0,4 = 0,5 mol dür.
2H 6
sel hali, madde miktarı, maddenin türüdür. Katalizör ve
tepkimenin izlediği yola (Hess yasasına göre) tepkime ısı- A B C D E
sına etki etmez. Oksijenin kısmi basıncının artması için

miktarının artırılması gerekir.
A B C D
Çözüm : Sistemlerde Entalpi De¤iflimi Test 1 / 8

2.17 gram (2 . 22,4)L
7
2NH3(g) + O → 2NO2(g) + 3H2O + 183 kkal
2 2(g) Çözüm : Sistemlerde Entalpi De¤iflimi Test 2 / 1
denklemine göre,
CnH2n+2 bileşiğinin yanma reaksiyonu aşağıda verilmiştir.
34 gram NH3 ten 44,8 L NO2 gazı oluşursa 3n + 1
CnH2n+2 + O2 → nCO2 + (n+1) H2O + 489 kkal
2
m gram NH3 ten 8,96 L oluşur.
ΔH = ΔHü – ΔHg
m = 6,8 gram
– 489 = [n . (– 94) + (n+1) . (– 58)] – [(– 25) + 0]
44,8 L NO2 den 183 kkal ısı açığa çıkarsa
n=3
8,96 L NO2 den ? = 36,6 kkal ısı açığa çıkar. A B C D E
A B C D E
176
Çözüm : Sistemlerde Entalpi De¤iflimi Test 2 / 12 Çözüm : Sistemlerde Entalpi De¤iflimi Test 3 / 9
CH4(g) nin molar yanma ısısı –210 kkal dir. Buzun hal değişim grafiği aşağıda verilmiştir.
16 g CH4 yandığında 210 kkal ısı açığa çıkar ise Sıcaklık (°C)
4 g CH4 ten ? = 52,5 kkal ısı açığa çıkar. 4

Q3 = mcsu. Δt = 250 . 1 . 4
Suyun aldığı ısı, 52,5 kkal = 52500 kal dir.
Q2 = m .LE = 250.80
0
Q = msu . Csu . Δt Zaman
52500 = msu . 1 . 21 bağıntısından –20

Q1 = m . cbuz . Δt
= 250 . 0,5 . 20
msu = 2500 g dır.
A B C D Buzun aldığı toplam ısı miktarı:
Q1 = 2500 kal = 2,5 kkal

Q2 = 20000 kal = 20 kkal
Q3 = 1000 kal = 1 kkal
23,5 kkal dir.
1 mol CH4 yandığında 94 kkal ısı açığa çıkarsa
? mol CH4 ten 23,5 kkal ısı açığa çıkar

? = 0,25 mol
A B C D E
Çözüm : Sistemlerde Entalpi De¤iflimi Test 3 / 3

B2H6(g) + 6CI2(g) → 2BCI3(g) + 6HCI(g)
tepkimesinin ΔH° değerinin hesaplanabilmesi için verilen

tepkimelerden,
Çözüm : ‹stemlilik / 9
• birincisi ters çevrilip 2 ile çarpılmalı,
Entropi değişimi 148,5 J/mol . K olduğuna göre, (ΔS > 0)
• ikincisine hiçbir işlem yapılmamalı,
tepkimede entropi artmıştır (I doğru).
• üçüncü ise sadece 12 ile çarpılmalıdır.
Bu durum oluşan ürünlerin reaktiflerden daha düzensiz
Buna göre,
olduğunu gösterir. Ayrıca tepkime denklemine göre 2 mol
2H3BO3(k) + 6HCI(g) → 2BCI3(g) + 6H2O(s) gaz reaksiyona girerken 3 mol gazın oluşması da düzen-
sizliğin ürünlerde daha fazla olduğunu göstermektedir (III
ΔH = 2.(+112,5) = 225 kJ
doğru). Oksijenin standart molar entropisi
B2H6(g) + 6H2O(s) → 2H3BO3(k) + 6H2(g) ΔH = –493,4 kJ
ΔS° = ΣS°ürünler – ΣS°girenler
6H2(g) + 6CI2(g) → 12HCI(g) ΔH = 12 . (–92,3) formülü ile hesaplanır.
148,5 = ((2 . 191,6) + x) – (2 . 219,9)

= –1107,6 kJ
tepkimeleri ve ısıları toplanırsa istenilen tepkimenin 148,5 = 383,2 + x – 439,8

ΔH° değeri –1376 kJ bulunur. x = 205,1 J/mol K dir.
A B C D A B C D
177
DÖRT KÖŞE
1. N2 ⎯→ 2N ΔH = 226 kkal/mol 3. H2 gazının yanma tepkimesi
O2 ⎯→ 2O ΔH = 119 kkal/mol 2 H – H + O = O ⎯→ 2 H – O – H
H2 ⎯→ 2H ΔH = 104 kkal/mol
şeklinde gösterilmektedir.
Yukarıda verilen reaksiyonlar ve entalpi değerlerine
Buna göre H2 nin iyi yakıt olması,
bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
(1H, 7N, 8O) I. H – H
A) Bağ oluşurken dışarıya ısı verilir. II. O = O
B) Bağ koparken dışarıdan ısı alınır. III. H – O
C) N ≡ N bağı H – H bağından daha sağlamdır. bağlarından hangilerinin enerjisinin yüksek olması ile
D) O = O bağını koparmak için gereken enerji H – H açıklanabilir?
bağını koparmak için gereken enerjiden daha fazla- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
dır.
E) Bağ oluşum reaksiyonlarının ΔH değerleri her za-
man pozitiftir.
+ –
4. H (suda) + OH(suda) → H2O(s) + 13,6 kkal
2. Bağ Bağ enerjisi (kj/mol)
Yukarıdaki tepkimeye göre,
O=O 498
C=O 736 I. Ba(OH)2(k)
O–H 464 II. NH3(g)

III. HCl(suda)
Yukarıda bazı bağların enerjileri verilmiştir. CnH2n bileşi-
ğinin bir molü yeterli miktarda O2 ile 2 mol CO2 ve 2 mol maddelerinden hangilerinin molar nötrleşme ısıları
H2O oluşturmak üzere yakıldığında 1039 kj ısı açığa çı- bulunabilir?
kıyor.
Buna göre, CnH2n bileşiğinin toplam bağ enerjisi kaç
kJ / mol dür?
A) 414 B) 611 C) 1025 D) 1439 E) 2267
178
12
reaksiyon hızları ve
kimyasal denge
reaksiyon h›zlar› ve kimyasal denge
reaksiyon h›z›
reaksiyon h›z›n›n ba¤l› oldu¤u etkenler
kimyasal reaksiyonlarda denge
kimyasal dengeye etki eden faktörler
179
REAKSİYON HIZI
1. Reaksiyon hızı ile ilgili, 5. Renksiz AgNO3 çözetisi ile renksiz NaBr çözeltileri karıştı-
rıldığında ortam bulanıklaşarak sarı bir renk kazanır. Bir
I. Tüm kimyasal tepkimelerin hızları zaman ilerledikçe
süre sonra dipte sarı bir çökelek oluşurken çözelti renksiz-
azalır.
leşir.
II. Zıt yüklü iyonlar arasındaki reaksiyonlar hızlıdır.
Bu reaksiyonun hız takibi için;
III. Metallerin oksitlenme reaksiyonları genellikle yavaş-
tır. I. renk değişimi,
yargılarından hangileri doğrudur? II. iletkenlik,

III. basınç değişimi
D) II ve III E) I, II ve III yöntemlerinden hangileri kullanılabilir?
2. Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşmesi ile ilgili aşağı- D) II ve III E) I, II ve III
dakilerden hangisi yanlıştır?
Kimyasal reaksiyonların hızları; basınç ya da hacim de-
A) Tepkimeye giren taneciklerin çarpışması gerekir.
B) Yeterli kinetik enerjiye sahip olmayan taneciklerin çar-
! ğişimi, renk değişimi, elektrik iletkenliği değişimi, sıcak-
lık değişimi, pH değişimi, madde miktarının değişimi gi-
pışmalarından ürün elde edilemez. bi özelliklerin incelenmesiyle takip edilebilir.
C) Uygun geometride gerçekleşen tüm çarpışmalar ürün
oluşturur.
D) Gaz fazında gerçekleşen reaksiyonlarda taneciklerin 6. Aşağıda verilen sabit hacimli kaplarda gerçekleşen re-
çarpışmaları sonucunda toplam enerji korunur. aksiyonlardan hangisinin hızı, sabit sıcaklıkta gaz ba-
E) Reaksiyonların başlayabilmesi için gerekli olan en dü- sıncının değişimi ile ölçülemez?
şük enerji miktarına aktifleşme enerjisi denir. A) H2(g) + CI2(g) → 2HCI(g) ΔH < 0
B) N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) ΔH < 0

3. X2(g) + 3Y2(g) → 2XY3(g)
Yukarıda verilen reaksiyon sabit sıcaklıkta gerçekleşiyor.

C) CO(g) + PO 2(g)
→ CO2(g) + ısı
D) C3H8(g) + 5O2(g) → 3CO2(g) + 4H2O(g) + ısı

Buna göre X2 ve Y2 gazlarının harcanma hızları ile XY3
ün oluşma hızı arasındaki ilişki aşağıdakilerden E) CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + 2H2O(s) ΔH < 0
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) rX = rY = rXY B) 6rX = 2rY = 3rXY

2 2 3 2 2 3 + –
7. I. Ag (suda)
+ CI (suda)
⎯→ AgCI(k)
C) T rX =
2
Q rY =
2
P rXY
3
D) Q rX =
2
P rY = rXY
2 3
II. CH4(g) + 2O2(g) ⎯→ CO2(g) + 2H2O(g) ΔH < 0
III. N2(g) + 3H2(g) ⎯→ 2NH3(g)
E) rX = 2rY = 3rXY
2 2 3
Sabit hacimli kaplarda gerçekleştirilen bu reaksiyonla-
rın hızları aşağıda gösterilen yöntemlerden hangileri
ile ölçülebilir?
4. 1 dakikada 3,2 gram CH4 gazı yeterli miktarda O2 gazı
ile yakılıyor. I II III
A) Basınç Sıcaklık Elektrik iletkenliği
Bu reaksiyon ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
değişimi değişimi değişimi
(C : 12 , H : 1 , O : 16)
B) Renk Basınç Sıcaklık
A) O2 nin ortalama harcanma hızı normal koşullarda 8,96 değişimi değişimi değişimi
L/dk dır.
C) Katı kütlesi Basınç Gaz kütlesi
8, 8
B) CO2 nin ortalama oluşma hızı g/s dir. değişimi değişimi değişimi
60
C) H2O nun ortalama oluşma hızı 0,4 mol/dk dır. D) Elektrik iletkenliği Sıcaklık Basınç
D) Reaksiyon süresince molekül sayısı azalır. değişimi değişimi değişimi
E) Reaksiyon ekzotermiktir. E) İyon derişimi Basınç Hacim

değişimi değişimi değişimi
180
8. A(g) + 2B(g) ⎯→ C(s) 11.
ideal piston
Tek basamakta gerçekleşen yukarıdaki reaksiyonun
hızı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? N2(g)
A) B nin molce harcanma hızı, C nin oluşma hızından kü- H2(g)
çüktür.
B) Reaksiyonun hızı A nın kısmi basıncındaki azalmayla
Şekildeki ideal pistonlu kapta,
tespit edilebilir.
N2(g) + 3H2(g) ⎯→ 2NH3(g)
C) A nın molce harcanma hızı, C nin oluşma hızına eşit-
tir. reaksiyonu gerçekleşmektir.
D) Reaksiyonun hızı kaptaki sıvı miktarının artışıyla ölçü-
Reaksiyon süresince X niceliği,
lebilir.
X
E) A nın molce harcanma hızı, B nin harcanma hızından
küçüktür.
9. 2X(g) + Y(g) ⎯→ Z(g) + 3T(g) Zaman
şeklinde gerçekleşen ekzotermik bir reaksiyon için grafikteki gibi değiştiğine göre X niceliği verilenlerden
aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? hangisi olamaz?
A) Sıcaklık artırıldığında reaksiyon hızı artar. A) Hacim B) Reaksiyon hızı

B) T nin oluşma hızı zamanla azalır. C) N2(g) derişimi D) H2(g) derişimi
C) Y nin molce harcanma hızı, T nin oluşma hızına eşittir. E) NH3(g) derişimi
D) X in molce harcanma hızı, Z nin oluşma hızından bü-
Reaksiyon süresince ürün miktarı artar ancak ürünün
yüktür.
E) Madde miktarı azaldıkça reaksiyonun hızı azalır.
! oluşma hızı azalır.
10. Derişim (M)

0,8
0,6 X
0,4 Z
0,2 Y
0 t 2t Zaman (s)
12. [H2O2] mol/L
aX(g) + bY(g) ⎯→ cZ(g)
0,625
reaksiyonuna ait Derişim - Zaman grafiği yukarıda veril-
0,50
miştir. 0,425
Buna göre; 0,375
I. 0 - 2t zaman aralığında X in ortalama harcanma hı- 0,25
0, 3 0,125
zı M/s dir.
t
II. 0 - 2t zaman aralığında Z nin ortalama oluşma hızı 100 200 300 400 t 500 600 700 Zaman (s)
0, 2 H2O2 nin bozunma reaksiyonu ile ilgili Derişim - Zaman
M/s dir.
t grafiği yukarıda verilmiştir.
III. 6a = 2b = 3c dir.
Buna göre, t anındaki anlık hız aşağıdakilerin hangi-
yargılarından hangileri doğrudur? sinde doğru verilmiştir?
A) 8,9. 10 B) 6. 10 C) –8,9. 10
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II –4 –4 –4
D) –6. 10 E) –1. 10
D) II ve III E) I, II ve III –4 –4
181
REAKSİYON HIZININ BAĞLI OLDUĞU ETKENLER / 1
1. P.E. (kkal) 4. P.E. (kkal)
Z c
b
Y
a
X
Zaman
Zaman
Potansiyel Enerji (P.E.) - Zaman diyagramı verilen reak-
Potansiyel enerji (P.E.) - Zaman grafiği verilen reaksi-
siyon ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
yon için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) İleri yöndeki tepkime geri yöndekinden daha yavaştır.
A) Reaksiyon ısısı (Y - X) kkal dir.
B) Geri yöndeki tepkimenin aktifleşme enerjisi c - b kkal
B) Reaktiflerin toplam enerjisi (Y) kkal dir.
dir.
C) Aktifleşmiş kompleksin enerjisi (Z) kkal dir.
C) İleri yöndeki tepkimenin aktifleşme enerjisi geri yönde-
D) İleri aktifleşme enerjisi (Z - Y) kkal dir. kinden daha büyüktür.
E) Ekzotermik bir reaksiyondur. D) Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi c - a kkal dir.
E) Tepkime ısısı b - a kkal dir.
2. P.E. (kkal)
65
5. X(g), Y(g) ve Z(g) maddeleri arasındaki bir tepkimenin hızını
20 tayin etmek için aşağıdaki deneyler yapılıyor.
Zaman I. X(g) derişimi sabit tutulup, Y(g) ve Z(g) derişimleri iki

–13
katına çıkarıldığında hız dört katına çıkıyor.
Potansiyel enerji (P.E.) - Zaman grafiği yukarıdaki gibi II. Y(g) derişimi sabit tutulup, X(g) ve Z(g) derişimi iki katı-
olan tepkime için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? na çıkarıldığında hız iki katına çıkıyor.
A) Aktifleşmiş kompleksin enerjisi 65 kkal dır. III. X(g) ve Y(g) derişimleri sabit tutulup, Z(g) derişimi artı-
rıldığında reaksiyon hızı değişmiyor.
B) Tepkime entalpisi (ΔH) –13 kkal dir.
Buna göre, tepkimenin hız denklemi ve derecesi aşağı-
C) İleri aktifleşme enerjisi 45 kkal dir.
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
D) Geri aktifleşme enerjisi 78 kkal dir.
Hız denklemi Tepkime derecesi
E) Girenlerin potansiyel enerjisi 20 kkal dir.
2
A) r = k.[X].[Y] 3
B) r = k.[X].[Y] 2
3. Aşağıda bazı reaksiyonlar ve hız ifadeleri verilmiştir.
2
C) r = k.[X] .[Y] 3
Buna göre, tek basamakta gerçekleştiği varsayılan re-
D) r = k.[X].[Z] 2
aksiyonlardan hangisinin hız ifadesi yanlıştır?
2
E) r = k.[Y] .[Z] 3
Reaksiyon Hız ifadesi
A) H2(g) + F2(g) → 2HF(g) r = k. [H2]. [F2]
B) H2(g) + Ι2(k) → 2HΙ(g) r = k. [H2]. [Ι2] 6. Zn(k) + 2HCl(suda) → ZnCl2(suda) + H2(g)

3
C) N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) r = k. [N2]. [H2]
reaksiyonunda H2(g) nin oluşma hızını artırmak iste-
D) CaCO3(k) → Ca(k) + CO2(g) r=k yen bir öğrenci;
2
E) CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + 2H2O(s) r = k. [CH4]. [O2] I. Zn katısını toz haline getirme,
II. HCl çözeltisine su ekleme,
Kimyasal reaksiyonların hız ifadesi yazılırken katı ve sı-
! vılar hız ifadesinde yer almaz. Gaz ve sulu çözelti ha-

lindeki maddeler alınır. Bu maddelerin denklem kat sa-
III. HCl çözeltisini ısıtma
işlemlerinden hangilerini yapabilir?

yıları derişimlerinin üssü olarak alınır.
182
7. I. Mg(k) + 2HCI(suda) ⎯→ MgCI2(suda) + H2(g) 10. X(g) + 2Y(g) + 3Z(g) ⎯→ Q(g) + 2T(g)
2+ 2–
II. Pb (suda)
+ SO4 (suda) ⎯→ PbSO4(k) tepkimesinin sabit sıcaklıkta ve kapalı bir kapta hızını ölç-
mek için yapılan deneylerin sonuçları tablodaki gibidir.
III. 3Fe(k) + 2O2(g) ⎯→ Fe3O4(k)
Deney No [X] [Y] [Z] Hız (mol/L. s)
Tek basamakta gerçekleştikleri bilinen yukarıdaki reak- 1 0,01 0,01 0,01 4.10
–5
siyonlar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? –5

2 0,02 0,01 0,01 8.10
A) II. reaksiyon diğerlerinden daha hızlıdır. 3 0,02 0,01 0,02 8.10
–5
B) III. reaksiyon en yavaştır. 4 0,01 0,02 0,01 1,6.10

–4
C) Aktifleşme enerjileri arasında II < I < III ilişkisi vardır.

D) Mg(k) toz haline getirilirse I. reaksiyon hızlanır.
A) Z nin derişimi artırılırsa reaksiyon hızı da artar.
E) II. reaksiyonun hız denklemi r = k şeklindedir.
B) Tepkimenin hız sabitinin sayısal değeri 40 dır.
Zıt yüklü iyonlar arasında gerçekleşen reaksiyonlar,
! aynı yüklü olanlara göre daha hızlı gerçekleşir.

C) Tepkime derecesi 3 tür.
D) Tepkimenin hız denklemi r = k.[X].[Y] dir.
2
E) Tepkime birden fazla basamakta gerçekleşmiştir.
8. P.E. (kkal) Yanda mekanizmalı bir reaksi-

100 yona ait Potansiyel Enerji (P.E.)
11. Tek basamakta gerçekleştiği bilinen
60 - Zaman grafiği verilmiştir.
50
III
2X(g) + Y(g) ⎯→ X2Y(g)
40
II
20 reaksiyonu aşağıdaki kaplarda belirtilen miktarda X(g) ve
10 I
Y(g) alınarak gerçekleştirilmektedir.
Zaman
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 2 mol X(g) 2 mol X(g)
A) Reaksiyon hızını II. basamak belirler. 2 mol Y(g) 1 mol Y(g)

1 mol X(g)
1 mol Y(g)
B) III. basamağın aktifleşme enerjisi I. basamağınkinden
2V, T V, T 2V, T
daha düşüktür. I II III
C) Basamakların hızları arasında II > I > III ilişkisi vardır.
Buna göre, kaplardaki reaksiyonların hızları aşağıdaki-
D) Net tepkime endotermiktir. lerden hangisinde doğru olarak karşılaştırılmıştır?
E) Basamakların aktifleşme enerjileri arasında III < I < II
A) I > III > II B) II > I > III C) II > III > I
ilişkisi vardır.
D) I = II > III E) III > I = II
9. P.E. Tek basamakta gerçekleşen 12. Denklemi verilen,

2XY2(g) + Z2(g) → 2XY2Z(g)
2NO(g) + O2(g) ⎯→ 2NO2(g) ΔH > 0
2 XY2Z tepkimesinin Potansiyel Enerji,
tepkimesi tek basamakta gerçekleşiyor.
(P.E.) – Zaman grafiği yanda veril-
2 XY2 + Z2 miştir. Tepkime ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Tepkime endotermiktir.
Zaman
2
Buna göre, B) Hız bağıntısı, r = k[NO] [O2] dir.
C) Ürünlerin potansiyel enerjisi, girenlerin potansiyel
I. Tepkime hızı k[XY2] . [Z2] dir.
2
enerjisinden küçüktür.
II. Tepkime süresince hızı sabittir. D) Sıcaklık artışı eşik enerjisini aşan tanecik sayısını ar-
III. İleri tepkimenin aktifleşme enerjisi, geri tepkimenin tırır.
aktifleşme enerjisinden büyüktür. E) Sıcaklık artışı reaksiyonu hızlandırır.
Sıcaklık artışı, ekzotermik ve endotermik bütün reak-
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) II ve III
C) I ve II
! siyonların hızını artırır.
183
1. Kapalı sabit hacimli bir kapta PCI3 ve CI2 gazları, tepki- 4. Tek basamakta gerçekleştiği bilinen
meye girerek, PCI5 gazını oluşturuyor. N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)
Buna göre, kaba reaksiyonu için;

3
I. CI2 , I. Hız ifadesi r = k. [N2]. [H2] dür.
II. H2, II. Tepkimenin derecesi 4 tür.
III. PCI5 III. N2(g) derişimi iki katına çıkarılıp H2(g) derişimi yarıya
gazlarından hangileri ilave edilirse reaksiyon hızı ar- düşürülürse reaksiyon hızı değişmez.
tar?
2. X(g) + 2Y(g) ⎯→ Z(g)
denklemine göre gerçekleşen tepkimenin, Tanecik sayısı -

5. Sabit sıcaklıkta X ve Y gazları arasında gerçekleşen tep-
Kinetik enerji diyagramı Şekil-I deki gibidir. kimenin deney sonuçları aşağıda verilmiştir.
Tanecik sayısı Tanecik sayısı

Deney [X] [Y] Hız(mol / L. s)
1. 10
–4
1 0,2 0,4
4. 10
–4
2 0,4 0,4
2. 10
–4
3 0,4 0,2
a Kinetik b Kinetik
Şekil - I enerji Şekil - II enerji Buna göre;
2
I. Hız denklemi r = k . [X] . [Y] dir.
a > b olduğuna göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi
yapıldığında, Şekil-II deki diyagram elde edilir? II. Hız sabiti (k) 0,05 tir.
(a ve b eşik enerjisidir.) III. Kabın hacmi 2 katına çıkarılırsa hız 8 kat artar.
A) X gazı ekleme B) Sıcaklığı artırma yargılarından hangileri doğrudur?
C) Katalizör kullanma D) Y gazı ekleme A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

E) Basıncı artırma D) I ve II E) II ve III
Kabın hacminin artırılması, reaktiflerin derişimlerinin
3. aX(g) + bY(g) ⎯→ cZ(g)

! yarıya düşmesine neden olur. Bu da reaksiyon hızını
düşürür.
tepkimesi için aynı sıcaklıkta yapılan bazı deneylerin so-

nuçları tabloda verilmiştir.
Deney [X] [Y] Hız (M/s)

–3 6. Negatif katalizör olarak da bilinen inhibitör, reaksiyon hızı-
1 0,01 0,10 2,5. 10
nı azaltır.
–2
2 0,02 0,20 2. 10
–2 Buna göre, inhibitörle ilgili;
3 0,01 0,20 1.10
I. Reaksiyonun aktifleşme enerjisini artırır.
Buna göre, tepkimenin hız denklemi aşağıdakilerden
hangisidir? II. Reaksiyonun aktifleşme enerjisini azaltır.
III. Gıdaların raf ömrünü uzatmak için kullanılır.
A) r = k. [X]. [Y] B) r = k. [X] . [Y]
2
C) r = k. [X]. [Y] D) r = k. [X] yargılarından hangileri doğrudur?

2 2
E) r = k. [Y] A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

184
7. Molekül sayısı 10. P.E.
Ea > Ea > Ea
1 2 3
T1
T2
Ea Ea
1 2
Ea
3
Ea Kinetik Enerji
Zaman
Şekildeki grafik, bir gaz örneğinde T1 ve T2 sıcaklıkların-
daki kinetik enerji dağılımını göstermektedir. Yukarıda Potansiyel Enerji(P.E.) - Zaman grafiği veri-
len reaksiyon ile ilgili;
Bu gaz örneği için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
I. Basamaklı bir reaksiyondur.
A) T1 sıcaklığı T2 den büyüktür.
II. 1. basamak en hızlı, 3. basamak en yavaştır.
B) T2 sıcaklığında eşik enerjisini aşan tanecik sayısı da-
III. Sıcaklık artırılırsa Ea değeri azalır.
ha çoktur. 1
C) Eşik enerjisi sıcaklıkla artar. yargılarından hangileri yanlıştır?
D) T1 sıcaklığında moleküllerin kinetik enerjisi T2 den yük- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

sektir. D) II ve III E) I, II ve III
E) T1 sıcaklığında moleküller T2 den daha hızlıdır.
Aktifleşme enerjisi düşük olan reaksiyon diğerlerinden
! daha hızlıdır.
8. X + 2Y → 2Z ΔH > 0
11. 2X(g) + 3Y(g) → 2Z(g)
Z+X+T→K+Y ΔH > 0
tepkimesinin hız bağıntısı, r = k. [X] . [Y] şeklindedir.
2
Mekanizmalı bir reaksiyonun basamakları yukarıda veril-

Buna göre,
miştir.
I. Tepkime mekanizmalıdır.
Buna göre,
II. Yavaş basamağın tepkime denklemi
I. Net reaksiyon endotermiktir. 2X(g) + Y(g) → Ürün şeklindedir.
II. Net reaksiyon 3X + 2T → 2K şeklindedir. III. Y nin derişimi yarıya düşürülüp, X in derişimi iki ka-
III. Z ara üründür. tına çıkarılırsa, tepkime hızı değişmez.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
Birden fazla basamakta gerçekleşen reaksiyonlarda,
!
12. İki basamakta gerçekleştiği bilinen,
reaksiyon basamaklarının toplamı, net reaksiyonu verir.
2N2O(g) + 3O2(g) ⎯→ 4NO2(g)
tepkimesinin hızlı basamağı,

4NO(g) + 2O2(g) ⎯→ 4NO2(g)
9. 2XY2(g) + Z2(g) → 2XY2Z(g)
şeklindedir.
tepkimesi iki basamakta gerçekleşmektedir.
Buna göre,
Bu tepkimenin hızı k. [XY2].[Z2] olduğuna göre tepki- I. Tepkimenin yavaş basamağı,
menin yavaş basamağı aşağıdakilerden hangisi ola-
bilir? 2N2O(g) + O2(g) ⎯→ 4NO(g) şeklindedir.
II. Tepkimenin derecesi 5 tir.
A) XY2(g)+Z(g) → XY2Z(g)
III. O2(g) derişimi 2 katına çıkarılırsa reaksiyon hızı 4 ka-
B) XY2(g)+Z2(g) → XY2Z2(g)
tına çıkar.
C) XY2Z + Z(g) → XY2Z2(g)
D) XY+YZ → XY2Z(g)
E) X(g) + Y2(g)+Z(g) → XY2Z(g)
185
1. P.E. 3. I. Kaza yapan bir otomobildeki hava yastıklarının şişmesi
7a II. Açık havada bırakılan gümüş bir yüzüğün kararması

6a
5a
III. Vücudumuzdaki proteinlerin sindirimi ile aminoasitle-
4a re parçalanması
3a
2a Yukarıda verilen olayların tepkime hızlarına göre kıyas-
a lanışı aşağıdakilerden hangisinde doğrudur?
Zaman
A) I > II > III B) I > III > II C) III > I > II
Yukarıda üç kademede gerçekleşen reaksiyonun Potansiyel
D) II > I > III E) III > II > I
Enerji (P.E.) - Zaman grafiği verilmiştir.
Buna göre,
I. Net tepkime endotermiktir.

4. A2 ve B2 maddeleri arasında gerçekleşen tepkime ile ilgili
II. Tepkimeyi hızlandırmak için katalizör III. kademeye
deney sonuçları aşağıda verilmiştir.
uygulanır.
III. Reaksiyon sonunda ortamın sıcaklığı artmıştır. Deney [A2] [B2] Hız (M/s)
1. 10
–4
1 0,1 0,1
8. 10
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 2 0,1 0,2 –4
2. 10
–4
3 0,2 0,1
Mekanizmalı reaksiyonları hızlandırmak için yavaş ba-
! samağa katalizör uygulanmalıdır.

Buna göre,
I. Tepkimenin hız bağıntısı,
3
r = k. [A2]. [B2] şeklindedir.
II. Hız sabiti (k) değeri 0,1 dir.
III. Tepkime 4. derecedendir.

2. 5.
Deney X (mol/L) Y (mol/L) Z (mol/L) Hız (mol / L⋅s) I II III
–3
1 0,1 0,5 0,2 2.10 2L
−2
2 0,4 0,5 0,1 1,6.10
−3
1L 1L
3 0,1 1,0 0,2 4.10 2M HCI 1M HCI 2M HCI
−2
4 0,4 0,5 0,2 3,2.10
Yukarıdaki tabloda,
3X + 2Y + 2Z → Ürün 40 g Ca(k) 40 g Ca(k) 40 g Ca tozu
reaksiyonu için sabit sıcaklıkta yapılan deneylerin sonuç- Yukarıdaki kaplarda aynı sıcaklıkta
ları verilmiştir.
Ca(k) + 2HCl(suda) ⎯→ CaCl2(suda) + H2(g)
Buna göre, reaksiyonun en yavaş basamağının
denklemi aşağıdakilerden hangisidir? tepkimesi gerçekleşmektedir.
A) 2X + Y + Z → Ürün Buna göre, kaplarda gerçekleşen tepkimeler sırasında

açığa çıkan H2 gazlarının birim zamandaki oluşma mik-
B) 3Y + PZ → Ürün tarlarına göre kıyaslanışı aşağıdakilerden hangisinde
C) 2X + PY → Ürün doğru olarak verilmiştir?
D) 3X + 2Y + 2Z → Ürün (Ca : 40)
E) 3X + PY → Ürün A) I = II > III B) III > I = II C) III > II > I

D) III > I > II E) II > III > I
186
6. 2X(g) + 3Y(g) + 2Z(k) → 2T(g) + 4K(s) 9. –
H2O2 + Ι ⎯→ H2O + ΙO
–
(yavaş)
– +
reaksiyonu için yapılan deney sonuçları aşağıda verilmiştir. ΙO + H3O ⎯→ HΙO + H2O (hızlı)
+ –
• Reaksiyon kabının hacmi yarıya düşürüldüğünde re- HΙO + H3O + Ι ⎯→ 2H2O + Ι2 (hızlı)
aksiyon hızı 8 katına çıkıyor.
Yukarıda mekanizmalı bir reaksiyona ait basamaklar veril-
• X derişimi sabit tutulup Y derişimi yarıya düşürüldü- miştir.
ğünde reaksiyon hızı da yarıya düşüyor.
Buna göre,
Buna göre, bu reaksiyonun hız ifadesi hangi seçenek- –
I. ΙO ve HΙO ara ürünlerdir.
te doğru olarak verilmiştir?
2
II. H2O katalizördür.
A) r = k. [X] . [Y] B) r = k. [X]. [Y]. [Z] – +
III. Net tepkime, H2O2 + 2Ι + 2H3O ⎯→ Ι2 + 4H2O
2 2
C) r = k. [X]. [Y] D) r = k. [X] . [Y]. [Z]
şeklindedir.
E) r = k. [X]. [Y]
7. Molekül sayısı
T1 Eşik enerjisi
T2 10. Tek basamakta gerçekleşen

X2(g) + 3Y2(g) ⎯→ 2XY3(g) ΔH < 0
tepkimesi ile ilgili,

Kinetik enerji
I. Reaksiyon kabının hacmi yarıya düşürülürse, reaksi-
Gaz fazında gerçekleşen bir tepkimede T1 ve T2 sıcaklıkla- yon hızı 16 katına çıkar.
rında moleküllerin kinetik enerji dağılımı yukarıdaki gibidir. II. Sadece X2(g) derişimi 2 katına çıkarılırsa reaksiyon
hızı 2 katına çıkar.
Buna göre,
III. Sıcaklık artırılırsa reaksiyon hızı artar.
I. Sıcaklık, eşik enerjisini aşan tanecik sayısını değiştirir. yargılarından hangileri doğrudur?
II. T2 sıcaklığında reaksiyon daha hızlı gerçekleşir. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
III. Etkin çarpışma sayısı T1 sıcaklığında daha azdır. D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 11. Şekildeki pistonlu kapta N2 ve H2

1
gazları arasında;
N2(g) 2
N2(g) + 3H2(g) ⎯→ 2NH3(g)
8. X, Y ve Z den oluşan bir reaksiyonda, maddelerin derişim- H2(g)
tepkimesi tek basamakta gerçek-
leri ile reaksiyon hızının değişimi tablodaki gibidir.
leşmektedir.
[X] [Y] [Z] Hız (M/s) Şekildeki sisteme;
2. 10 3. 10 2. 10 1,6. 10
–3 –2 –2 –7 I. Sabit sıcaklıkta pistonu 2 yönünde hareket ettirme
4. 10 3. 10 2. 10 3,2. 10
–3 –2 –2 –7 II. Piston serbest iken kaba aynı sıcaklıkta He gazı ek-
leme
4. 10 6. 10 4. 10 1,28. 10
–3 –2 –2 –6
III. Piston sabit iken kaba aynı sıcaklıkta N2 gazı ekleme
2. 10 3. 10 4. 10 6,4. 10
–3 –2 –2 –7
işlemleri ayrı ayrı uygulanıyor.
Buna göre; Buna göre her bir işlem ile tepkime hızının değişimi aşa-
I. Reaksiyonun hız sabiti (k) 0,2 dir.
I II III
II. Reaksiyon 3. derecedendir.
III. Reaksiyonun yavaş basamağı X + 2Z → ürünler şek- A) Azalır Artar Değişmez
lindedir. B) Artar Azalır Artar
yargılarından hangileri doğrudur? C) Artar Değişmez Azalır

D) Azalır Azalır Artar
E) Artar Değişmez Artar
187
KİMYASAL REAKSİYONLARDA DENGE
1. Aşağıda verilen tepkimelerin hangisinde kısmi basınç- 4. Derişim(mol/L)
lar türünden denge sabiti (Kp) ile derişimler türünden
denge sabiti (Kc) biribirine eşittir? 2 X2Y
A) N2(g) + 3H2(g 2NH3(g) 1 Y2
B) CO(g) + PO 2(g)
CO2(g) Zaman
C) H2(g) + Ι2(g) 2HΙ(g) Boş bir kaba bir miktar X2Y gazı konularak başlatılan
D) 2SO3(g) 2SO2(g) + O2(g) X2Y(g) X2(g) + PY 2(g)
E) CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) tepkimesi dengeye ulaşıncaya kadar madde miktarların-

daki değişim grafikte görülmektedir.
Buna göre, yukarıdaki tepkimenin aynı sıcaklıktaki de-

rişimler cinsinden denge sabiti kaçtır?
2.
a
I. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + Isı
A) 1 B) Q C) R D) j E) A
b
a
II. H2O(s) H2O(g) ΔH > 0
b
5. 3Z(g) 3X(g) + Y(g)
Yukarıda verilen denge tepkimeleri ile ilgili aşağıdaki
tepkimesinin T sıcaklığındaki denge sabiti 4 tür.
Buna göre, aşağıdaki tepkimelerden hangisinin denge
A) I. tepkimede minimum enerji eğilimi a yönünedir.
sabiti yanlış verilmiştir?
B) II. tepkimede maksimum düzensizlik eğilimi a yönünedir.
Tepkime Kc
C) I. tepkime ekzotermiktir.
D) Her iki tepkimede de ürünler daha düzensizdir.
E) II. tepkime endotermiktir.
A) fZ (g)
fX (g)
+ PY (g)
2
Kimyasal tepkimelerde maksimum düzensizlik eğilimi, B) Y(g) + 3X(g) 3Z(g) P

! toplam gaz mol sayısının fazla olduğu tarafa doğru
olur. C) 6Z(g) 2Y(g) + 6X(g) 16
D) éX (g)
+ fY (g)
éZ (g) V
E) 9Z(g) 9X(g) + 3Y(g) 64
3. Aşağıda bazı tepkimeler ve denge bağıntıları verilmiştir.

6. X2(g) + Y2(g) 2XY(g)
tepkimesinin belli bir sıcaklıkta derişimler cinsinden denge
Tepkime Denge bağıntısı
sabiti, Kc = 1 dir.
A) CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) Kc = [CO2] Bu tepkime ile ilgili,
[HI]2 I. Kp = 1 dir.
B) H2(g) + I2(k) 2HI(g) Kc =
[H2 ][I2 ] II. Sistem dengeye gelinceye kadar gaz molekülü sayısı
değişmez.
[CO ]2 III. İleri tepkimenin hız sabiti, geri tepkimeninkine eşittir.
C) CO2(g) + C(k) 2CO(g) Kc =
[CO2 ]
1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) 2Fe(k) + fO 2(g)
Fe2O3(k) Kc =
[O2 ]3/ 2 D) II ve III E) I, II ve III
Ürünler ve girenlerin toplam gaz mol sayılarının eşit
!
[SO 3 ]2
E) 2SO2(g) + O2(g) 2SO3(g) Kc = 2 olduğu bir denge tepkimesinde Kp = Kc olur.
[SO2 ] ⋅ [O2 ]
188
10. 0 °C de 1 litrelik kapta,
7. SO2(g) + PO SO3(g) ΔH < 0
2(g)
X(k) Y(k) + Z(g)
Verilen denge reaksiyonu ile ilgili aşağıdakilerden han-
denklemine göre, 0,2 mol X(k), 0,2 mol Y(k) ve 0,4 mol Z(g)
gisi yanlıştır?
dengededir.
A) Maksimum düzensizliğe eğilim reaktifler yönünedir.
Buna göre, bu sistemin derişimler (Kc) ve kısmi ba-
[SO 3 ]
B) Denge bağıntısı K c = dir. sınçlar (Kp) türünden denge sabitleri aşağıdakilerden
[SO2 ] ⋅ [O2 ]1/ 2
mol
C) Denge sabitinin birimi dir. Kc Kp
L
A) 0,2 5,6
D) Minimum enerjiye eğilim ürünler yönünedir.
B) 0,2 89,6
Kc
E) Kp = dir.
(RT)1/ 2 C) 0,4 22,4
D) 0,4 8,96
Toplam ürün gaz mol sayısı ile reaktif gaz mol sayısı
! arasındaki fark Δn ile gösterilirse denge sabitinin biri-

⎛ ⎞
mi ⎜ mol ⎟
Δn
olur. 11.
E) 1 8,96
Derişim(mol/L)
⎝ L ⎠
0,4
Y
0,2
X
0,1
Z
8. Boş t Zaman
M Sabit sıcaklıkta 1 litrelik bir kapta gerçekleşen

1 mol 2 mol
2Z(g)
32 cm
N2(g) O2(g) X(g) + 2Y(g)
2L, T 2L, T reaksiyonunun Derişim - Zaman grafiği yukarıda verilmiştir.
Hg
Buna göre,
Verilen sistemde M musluğu açılarak sabit sıcaklıkta,
I. Tepkimeye 0,2 mol X(g) ve 0,4 mol Y(g) ile başlanmıştır.
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g)
II. Aynı sıcaklıkta tepkimenin denge sabiti 10 L/mol dür.
dengesi kuruluyor. III. t anında kapta 0,5 mol gaz vardır.
Sistem dengeye ulaşıncaya kadar manometrenin kol- yargılarından hangileri doğrudur?
ları arasındaki cıva seviyesi farkı 12 cm azaldığına gö-
re, tepkimenin derişimler cinsinden denge sabiti (Kc) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
nin değeri kaçtır? D) II ve III E) I, II ve III
A) 8,0 B) 4,0 C) 2,5 D) 2,0 E) 1,0

12.
XO2(g)
1 atm
9. I. H2(g) + Ι2(k) 2HΙ(g) Kp = Kc.RT
II. 2NO2(g) N2O4(g) Kc = Kp.RT

Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta XO2(g) bulunmaktadır.
Kaba bir miktar X(k) eklendiğinde,

III. CO(g) + H2O(g) CO2(g) + H2(g) Kp = Kc
XO2(g) + X(k) 2XO(g)
Yukarıda bazı reaksiyonlar ve Kp ile Kc arasındaki eşitlikler
verilmiştir. tepkimesine göre denge kurulmaktadır.
Buna göre, verilenlerden hangileri doğrudur? Denge anında kaptaki toplam basınç 1,5 atm olarak öl-
çüldüğüne göre kısmi basınçlar cinsinden denge sabiti
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (Kp) nin değeri kaçtır?
A) 0,5 B) 1,0 C) 1,5 D) 2,0 E) 2,5
189
KİMYASAL DENGEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER / 1
1. 4. (NH4)2S(k) 2NH3(g) + H2S(g)
XY2(g) Boş
reaksiyonu sabit sıcaklıkta ideal pistonlu kapta dengededir.
Y2(g)
4h Kaba sabit sıcaklıkta He gazı ilave edilirse;
I. Kaptaki katı madde miktarı azalır.

cıva
II. Gaz basıncı artar.
Şekildeki sabit hacimli kapta III. Denge maksimum düzensizlik yönüne kayar.
2XY2(g) + Y2(g) → 2XY3(g) yargılarından hangileri doğru olur?
tepkimesine göre, eşit mol sayılı XY2 ve Y2 gazları ile A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
7h D) I ve III E) II ve III
başlatılan reaksiyon tamamlandığında cıva seviyesi
2
oluyor.
Buna göre, tepkimenin verimi yüzde kaçtır? 5. Derişim(mol/L) Yanda gaz fazında gerçek-
2x leşen bir denge reaksiyonu-
A) 20 B) 40 C) 50 D) 60 E) 80
na ait Derişim - Zaman gra-
X
Y fiği verilmiştir.
x
Z
0
t Zaman
2. H2(g) + Cl2(g) 2HCl(g)

Buna göre,
tepkimesi ile ilgili; I. Maksimum düzensizlik eğilimi reaktifler yönünedir.
I. Kp = Kc dir. II. Minimum enerjiye eğilim ürünler yönünedir.
II. Ortama aynı sıcaklıkta H2(g) ilavesi dengeyi sağa yö- III. Dengedeki sisteme X(g) eklenirse daha çok Z(g) oluşur.
neltir.
III. Dengede H2 ve Cl2 derişimleri eşittir.
Fiziksel ve kimyasal olaylarda ısı tepkimenin ne tara-
! fında yer alıyorsa minimum enerji eğilimi o tarafa doğ-
ru olur.
6. Belli bir sıcaklıkta,
PCI3(g) + CI2(g) PCI5(g)

3. X(g) 2Y(g) + ısı tepkimesinin denge sabiti Kc = 4 tür.
Yukarıda verilen tepkime kapalı pistonlu bir kapta den- 1 litrelik bir kaba aynı sıcaklıkta 0,2 mol PCI3(g), 0,4 mol
gede iken, sabit sıcaklıkta; CI2 ve 0,2 mol PCI5(g) konuluyor.
I. sabit hacimde X(g) ekleme, Buna göre,
II. sabit hacimde Y(g) ekleme,
I. Sistem dengededir.
III. hacmi azaltma
II. Tepkime ürünler yönüne kayar.
işlemlerinden hangileri yapılırsa bütün maddelerin de- III. Dengedeki CI2(g) miktarı 0,4 molden azdır.
rişimleri artar?
190
7. 2A(g) B(g) + 3C(g) 10. A2(g) + 2B2(g) 2AB2(g)
şeklinde gerçekleşen reaksiyon bir miktar A(g) ile sabit ha- Yukarıda verilen denge reaksiyonunun 20 °C de denge
cimli kapta sabit sıcaklıkta başlatılıyor. sabiti 4, 100 °C de denge sabiti 12 olduğuna göre, aşa-
ğıdakilerden hangisi yanlıştır?
Derişim
A) Reaksiyon kabının hacmi artırılırsa, denge ürünler yö-
nüne kayar.
A B) Minimum enerjiye eğilim reaktifler yönünedir.
C) Tepkime endotermiktir.
0 t1 t2 t3 Zaman D) Sıcaklık artırılırsa toplam molekül sayısı azalır.
A nın derişiminin, sabit sıcaklıkta; grafikteki gibi de- E) Katalizör ilave edilirse sistem daha çabuk dengeye gelir.
ğiştiği bilindiğine göre, aşağıdaki yargılardan hangisi
Bir denge tepkimesinde başlangıçta ortama uygun bir
yanlıştır?
A) 0 - t1 aralığında denge ürünler yönüne devam eder.

! katalizör ilave edilmesi dengenin daha çabuk kurulma-
sını sağlar. Ancak maddelerin denge derişimleri değiş-
mez.
B) t1 - t2 aralığında sistem dengededir.
C) t2 anında reaksiyon kabına A ilavesi yapılarak denge
bozulmuştur.
D) t3 anındaki denge sabiti, t1 anındakinden büyüktür.
E) t1 anındaki A derişimi, t3 anındakinden küçüktür.
11. X2(g) + Y2(g) 2XY(g)
Yukarıda verilen tepkimenin belirli bir sıcaklıkta denge sa-

8. CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g) bitinin değeri 4 tür.
tepkimesinin sabit bir sıcaklıkta denge sabitinin değeri 2 dir. Bu tepkime 2 litrelik kapta 2 şer mol X2, Y2 ve XY ile
başlatılırsa denge anındaki gazların derişimleri aşağı-
1 litrelik bir kaba aynı sıcaklıkta 0,2 mol CO2(g), 0,3 mol
dakilerden hangisindeki gibi olur?
H2(g), 0,4 mol CO(g) ve 0,6 mol H2O(g) konuluyor.
X2 Y2 XY
Buna göre,
I. Tepkime reaktifler yönüne ilerler. A) 0,25 0,25 1,50
II. Dengede, başlangıçtakinden daha fazla CO2(g) ve B) 0,75 0,75 1,50

H2(g) vardır. C) 0,75 0,75 3,0
III. CO(g) ve H2O(g) nun kısmi basınçları zamanla azalır. D) 1,50 1,50 1,50
yargılarından hangileri doğrudur? E) 1,50 1,50 3,0
9. Serbest hareketli bir pistonla kapatılmış bir kapta sabit

sıcaklıkta, 12. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + 22 kkal
CO(g) + CI2(g) ←
→ COCI2(g) ΔH < 0 Yukarıda verilen reaksiyon boş bir kapta N2 ve H2 gazla-
rı ile başlatılıyor.
denklemine göre, dengede olan sistem için;
Bu reaksiyonun verimini artırmak için,
I. Kaba CO(g) ilavesi CI2(g) miktarını azaltır.
I. kabı ısıtma,
II. Kaba He(g) ilavesi, COCI2(g) miktarını artırır.
II. kabın hacmini azaltma,
III. Katalizör ilavesi madde miktarlarını azaltır.
III. uygun bir katalizör kullanma
işlemlerinden hangilerinden faydalanılabilir?
D) I ve III E) II ve III D) I ve II E) I, II ve III
191
1. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + Isı
verilen tepkimenin, denge sabiti (Kc);

4. CO(g) + PO 2(g)
CO2(g) + Isı
I. katalizör, tepkimesi T1 sıcaklığında dengededir.
II. sıcaklık, Oluşan CO2 gazının miktarını artırmak için;

III. hacim I. sıcaklığı 2T1 e yükseltip hacmi artırma,
etkilerinden hangileri ile değişir? II. CO gazı ekleyip hacmi azaltma,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. sıcaklığı düşürme
D) I ve III E) I, II ve III işlemlerinden hangileri tek başına uygulanabilir?

2. Serbest pistonlu bir kapta,
2N2(g) + 3O2(g) 2N2O3(g) 5. SO2(g) + PO 2(g)

SO3(g) ΔH < 0
dengesi kurulmuştur.
tepkimesi dengede iken,
Piston aşağı itilerek hacim yarıya indirilirse, N2, O2 ve
I. sıcaklığı azaltma,
N2O3 gazlarının molekül sayıları nasıl değişir?
II. hacmi artırma,
N2 O2 N 2O3
III. sabit sıcaklıkta SO2(g) ekleme
A) Artar Azalır Artar
işlemlerinden hangileri maddelerin denge derişimleri-
B) Azalır Artar Azalır ni değiştirir?
C) Artar Artar Azalır
D) Azalır Azalır Artar
E) Azalır Artar Artar
Le Chatelier Prensibi, dengedeki bir sisteme dışarıdan
! bir etki yapıldığında sistem bu etkiyi minimuma indire-

cek şekilde bir tepki verir.
3. M
Su buharı
Boş
Su 1
6. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)+ Isı
I II 2
Şekildeki sistemin I. kabında t °C sıcaklıktaki su, buharı Yukarıda verilen dengedeki tepkimeye aşağıdaki etkiler ya-
ile dengededir. pıldığında tepkimenin 1 veya 2 yönüne kaydığı belirtilmiş-
tir.
Aynı sıcaklıkta kaplar arasındaki musluk açılıp yeteri ka-
dar beklendiğinde, buhar basıncının değişmediği gözleni- Buna göre hangi etki için tepkimenin yönü yanlış belir-
yor. tilmiştir?
Bu olay aşağıdakilerin hangisi ile açıklanabilir? Yapılan etkiler Tepkime yönü (1 veya 2)
A) Kütlenin korunumu yasası A) Sıcaklığın azaltılması 2
B) Sabit oranlar yasası B) Hacmin artırılması 2
C) Le Chatelier prensibi
C) H2 gazı eklenmesi 1
D) Avogadro hipotezi
D) NH3 gazı çekilmesi 1
E) Boyle – Mariotte Kanunu
E) N2 gazı çekilmesi 2
192
7. 2a 10. H2(g) + Ι2(g) 2HΙ(g)
a
İdeal tepkimesine ait Derişim - Zaman grafiği şöyledir:
piston
A(g) B(g) Derişim (mol/ L)
2 H
Şekildeki kapta 3A(g) B(g) tepkimesi dengedeyken
aynı sıcaklıkta piston a konumundan 2a konumuna 1 H2 , 2
getirilirse, Zaman
I. A nın mol sayısı,

Tepkime 1 litrelik kapalı bir kapta dengede iken t anında
II. B nin derişimi, sisteme 2 mol HΙ gazı ilave ediliyor.
III. denge sabitinin değeri Bu olay ile ilgili çizilen aşağıdaki grafiklerden hangisi
niceliklerinden hangileri azalır? doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) B) C)

Derişim (mol/L) Derişim (mol/L) Derişim (mol/L)
4
D) I ve II E) I, II ve III 3
3
[HΙ]
[HΙ] [H2] ve [Ι2]
2 2 2
1,5 [H ] ve [Ι ]
[H2] ve [Ι2] 1 2 2 1
1
[HΙ]
8. Sabit hacimli bir kapta gerçekleştirilen,
t Zaman t Zaman t Zaman
X2(g) + 2Y2(g) 2XY2(g) ΔH > 0 D) E)

Derişim (mol/L) Derişim (mol/L)
denge tepkimesinde dengedeki X2 gazının derişimini 4
3
3
artırmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulana- [HΙ] [HΙ]
2
2
maz? [H2] ve [Ι2]
1 [H2 ] ve [Ι2] 1
A) Ortama aynı sıcaklıkta X2 gazı ekleme
t Zaman t Zaman
B) Ortama aynı sıcaklıkta XY2(g) ekleme
C) Uygun bir katalizör ekleme
D) Ortamdan Y2(g) çekme
E) Sıcaklığı azaltma
11. Derişim (mol/L)
0,6
[X]
9. X2Y(g) X2(g) + P Y2(g)
0,5
0,4
[Y]
denge tepkimesi ile ilgili aşağıdaki değerler verilmiştir. 0,3
0,2 [Z] ve [T]

Sıcaklık (K) Denge sabiti
0,1
350 0,01
t Zaman
375 0,92
Tabloya göre, Kapalı sabit hacimli bir kaba X ve Y gazları konularak, Z
ve T gazlarının oluşması sağlanmaktadır. Tepkimeye ait
I. Tepkime endotermiktir.
Derişim - Zaman grafiği yukarıda verilmiştir.
II. Sıcaklık artırılırsa denge sabitinin değeri büyür.
Buna göre, tepkimeyle ilgili;
III. Sıcaklık azaltılırsa denge girenler yönüne kayar.
I. t anında denge kurulmuştur.
II. Maksimum düzensizlik eğilimi girenler yönünedir.
III. Dengede, başlangıçtakinden daha az X ve Y gazı var-
D) II ve III E) I, II ve III dır.
Endotermik tepkimelerde sıcaklık ile denge sabiti doğ- yargılarından hangileri doğrudur?
! ru, ekzotermik tepkimelerde ise ters orantılıdır.

193
4. 2V
1. CO(g) + P O2(g) CO2(g) ΔH < 0
V ideal piston
Yukarıda verilen reaksiyon sabit hacimli kapta dengedey-
ken bazı işlemler yapılıyor.
Buna göre, aşağıda verilen işlemlerden hangisinin so-

Yukarıdaki ideal pistonlu kapta sabit sıcaklıkta
nucu yanlıştır?
H2(g) + CI2(g) 2HCI(g)
İşlem Sonuç
tepkimesi gerçekleşiyor. Sistem dengedeyken sabit sıcak-
lıkta piston 2V konumuna getiriliyor.
A) Sıcaklığı artırma Denge sabitinin değeri artar.
B) Katalizör kullanma Dengeyi etkilemez. Buna göre,
C) Hacmi azaltma CO2(g) derişimi artar. I. Denge reaktifler yönüne ilerler.

D) CO2(g) ekleme Denge girenlere yönelir. II. H2(g) ve CI2(g) nin derişimleri azalır.
E) CO(g) ekleme CO(g) derişimi artar. III. Denge sabitinin değeri değişmez.
Dengedeki bir tepkimede hacim artırılması reaksiyona yargılarından hangileri doğrudur?
! giren bütün maddelerin derişimlerini azaltır. A) Yalnız II

D) II ve III
B) I ve II
E) I, II ve III
C) I ve III
2. İdeal pistonlu bir kapta
N2(g) + 2O2(g) N2O4(g) 5. 3X2(g) + Q kkal 2X3(g)

reaksiyonu dengededir. Kaba sabit sıcaklıkta bir miktar He denge tepkimesine;
gazı ekleniyor.
I. sıcaklığı düşürme,
Buna göre,
II. tepkime kabının hacmini azaltma
I. Denge reaksiyonu girenler lehine bozulur. III. hacmi sabit tutup ortama X2 gazı ilave etme
II. Denge sabitinin sayısal değeri değişmez. işlemlerinden hangileri yapılırsa, ortamdaki X3 mole-
III. N2O4 gazının konsantrasyonu azalır. külü sayısı artar?
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
3. Sabit hacimli bir kapta gerçekleşen ve ileri aktifleşme ener-

6. A(g) + 2B(g) 2C(g)
jisi, geri aktifleşme enerjisinden büyük olan,
Yukarıdaki reaksiyonun 25 °C deki denge sabiti a, 40 °C
2X(g) 2Y(g) + Z(g) deki denge sabiti b dir.
denge tepkimesinde sıcaklık artırılıyor.
a > b olduğuna göre, bu tepkime ile ilgili,
Buna göre,
I. Ekzotermiktir.
I. X(g) in miktarı azalır. II. Sıcaklık artışı ile ürünlerin derişimi azalır.
II. Denge sabiti (Kc) artar. III. Sıcaklık 40 °C den 25 °C ye düşürülürse toplam mo-
III. Geri tepkime hızı azalır. lekül sayısı artar.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
194
7. N2(g) + 2O2(g) +Isı 2NO2(g) 10. Kapalı bir kapta t °C sıcaklıkta
Tepkimesinin denge sabiti, Kc = 4 tür. Fe2O3(k) + 3CO(g) 2Fe(k) + 3CO2(g) + ısı
2 litrelik bir kapta 4 mol N2 ve 6 mol O2 ile başlatılan dengesi kurulmuştur.

tepkime için,
Tepkimenin gerçekleştiği sisteme,
I. Denge kurulurken toplam molekül sayısı azalır.
I. kap hacmini artırma,
II. Hacim küçültülürse tepkime daha kısa sürede denge-
II. Fe2O3 katı miktarını artırma,
ye ulaşır.
III. sıcaklığı azaltma
III. Sıcaklık azaltılırsa denge sabitinin değeri azalır.
işlemlerinden hangileri tek başına uygulandığında Fe(k)
nın mol sayısı artar?
11. 1. kap
8. A(g) + B(g) C(g) + D(g) ΔH < 0 2. kap
N2(g)
M
reaksiyonu sabit hacimli kapta dengede iken, kaba bir mik-
H2(g) Boş
tar A gazı ilave ediliyor.
NH3(g)
Bu olayla ilgili çizilen aşağıdaki grafiklerden hangisi V
yanlıştır? 2V
A) A derişimi B) Basınç C) Sıcaklık Şekildeki sistemin 1. kabında t °C de,
N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g) + ısı

tepkimesine göre denge kurulmuştur.
Zaman Zaman Zaman Kaplar arasındaki musluk açılarak sıcaklık 2t °C ye çıkarı-

lıyor.
D) C derişimi E) B derişimi
Buna göre;
I. NH3 gazının derişimi azalır.

II. Denge sabiti Kc nin değeri azalır.
Zaman Zaman
III. H2 gazının mol sayısı artar.
9. X2(g) + 3Y2(g) 2XY3(g) + ısı
tepkimesinde ürün verimini artırabilmek için; 12. Metil alkolün elde edilme tepkimesi
I. sıcaklığı azaltma, CO(g) + 2H2(g) ⎯→ CH3OH(s)
II. basıncı artırma, şeklindedir.
III. katalizör ekleme
7 gram CO gazı ile 4 gram H2 gazı ile başlatılan tep-
işlemlerinden hangileri tek başına yeterlidir? kimede 6 gram CH3OH oluştuğuna göre tepkimenin %
verimi kaçtır?
(C : 12, H : 1, O : 16)
A) 80 B) 75 C) 60 D) 50 E) 40
195
Çözüm : Reaksiyon H›z› / 10 Çözüm : Reaksiyon H›z›n›n Ba¤l› Oldu¤u
Grafiğe göre, verilen denklemdeki harcanan ve oluşan
Etkenler Test 2 / 12
maddeleri yazalım. Tepkimenin hız denklemini yazabilmemiz için yavaş basa-
mağı bulmamız gerekir. Reaksiyon iki basamakta gerçek-
aX(g) + bY(g) ⎯→ cZ(g)
leştiğine göre net reaksiyondan hızlı basamağı çıkardığı-
0,8 0,8 mızda yavaş basamağı buluruz.
–0,2 –0,6 +0,4
4NO(g) + 2O2(g) ⎯→ 4NO2(g) (hızlı)
0,6 0,2 0,4 2N2O(g) + O2(g) ⎯→ 4NO(g) (yavaş)
Buna göre, 0 - 2t zaman aralığında X(g) in ortalama harcan- 2N2O(g) + 3O2(g) ⎯→ 4NO2(g)
ma hızı,
Yavaş basamağın reaktiflerinden reaksiyonun hız denkle-
0,2 0,1
M/ s ⇒ M / s dir. mini yazarak tepkimenin derecesini bulabiliriz.
2t t
r = k. [N2O] . [O2]
2
0 – 2t zaman aralığında Z nin ortalama oluşma hızı,

(g) Tepkime derecesi 3 tür. Reaksiyon hızı O2(g) derişimiyle
0, 4 0, 2
M/ s ⇒ M / s dir. doğru orantılıdır. O2(g) derişimi iki katına çıkarılırsa reak-
2t t
siyon hızı da iki katına çıkar.
Harcanan madde miktarlarına göre reaksiyonun denklemi, A B C D E
X(g) + 3Y(g) ⎯→ 2Z(g) dir.
Buna göre, birim zamanda 1 mol X(g) harcanırken 3 mol

Çözüm : Kimyasal Reaksiyonlarda Denge / 8
Y(g) harcanmakta ve 2 mol Z(g) oluşmaktadır. Öyleyse Y(g) N2 ve O2 nin tepkimesi sonucu cıva seviyesi farkı 12 cm
nin harcanma hızı X(g) in harcanma hızının 3 katı ve Z(g) azaldığına (20 cm olduğuna) göre denge durumunda
nin oluşma hızının 3/2 katıdır. kaptaki gaz molekülü sayısını bulabiliriz.
P⋅V
rY 3 rY 3 rX r r P. V = n. RT R= = sabit
sabit
= = = Y = Z dir.
rX 1 rZ 2 1 3 2 n
Başlangıçtaki O2 ve denge karışımı için formülü uygula-
a = 1, b = 3, c = 2 olduğuna göre, 6a = 2b = 3c dir. yıp denge anında ortamdaki gaz molekülü sayısını he-
A B C D E saplayalım.
32 ⋅ 2
20 ⋅ 4
= n = 2,5 mol
2 n
Buna göre tepkimedeki mol sayısı değişimini ve madde-
Çözüm : Reaksiyon H›z›n›n Ba¤l› Oldu¤u lerin denge derişimlerini hesaplayalım.
Etkenler Test 1 / 5
N2(g) + 2O2(g) 2NO2(g)
III. öncüle göre X(g) ve Y(g) derişimleri sabit tutulup, Z(g)
derişimi artırıldığında reaksiyon hızı değişmiyorsa, Z(g) Başlangıç 1 2 0
reaksiyon hızını etkilemiyor demektir. O halde hız ifadesi Değişim –x – 2x + 2x
r = k. [X] . [Y] şeklinde yazılabilir.
a b
Denge 1–x 2 – 2x 2x
Kap hacmi 1L, [X] = [Y] = [Z] olduğu kabul edilirse; Denge anında ortamda 2,5 mol gaz bulunduğuna göre,
başlangıçtaki hız; r = k . 1 . 1 = k dır.
a b
(1 – x) + (2 – 2x) + 2x = 2,5 ⇒ x = 0,5 moldür.
I. öncüle göre X(g) derişimi sabit tutulup, Y(g) ve Z(g) derişim- Maddelerin derişimlerini hesaplayalım
leri iki katına çıkarıldığında hız dört katına çıktığına göre, 1– x 1 – 0, 5 1
rΙ = k. 1 . 2 = 4k ⇒ 2 = 4
a b b
b = 2 dir.
[N2 ] = = =
4 4 8
II. öncüle göre Y(g) derişimi sabit tutulup, X(g) ve Z(g) deri- 2 – 2x 2 – 2 ⋅ 0, 5 1
şimi iki katına çıkarıldığında hız iki katına çıktığına göre,
[O 2 ] = = =
4 4 4
rΙΙ = k. 2 . 1 = 2k ⇒ 2 = 2 a = 1 dir. 2x 2 ⋅ 0, 5 1
a b a
[NO2 ] = = =
4 4 4
a X(g) in üssü, b Y(g) nin üssü olduğuna göre hız ifadesi,
2 2
r = k. [X]. [Y]
2 [NO 2 ] (1 / 4 )
dir. Kc = = =8
2 2
[N2 ].[O2 ] (1 / 8 ) ⋅ (1 / 4 )
Tepkimenin derecesi hız ifadesinde yazılan maddelerin
üslerinin toplamıdır. A B C D E
A B C D E
196
Çözüm : Kimyasal Reaksiyonlarda Denge / 10 Çözüm : Kimyasal Dengeye Etki Eden Faktörler
X(k) Y(k) + Z(g) tepkimesinin derişimler cinsinden den-
Test 1 / 11
ge sabiti Kc = [Z], kısmi basınçlar cinsinden denge sabiti- ⎛
Maddelerin derişimleri ⎜ mol ⎟
⎞ 2 = 1 er molardır.
nin bağıntısı ise Kp = PZ(g) şeklindedir. ⎝ hacim ⎠ 2
Tüm maddeler aynı anda ortamda olduklarında denge kes-
mol 0, 4 ri olarak adlandırılan Q değeri hasaplanır. Bu değer Kc ye
Z(g) derişimi = = =0,4 M dir. Kc = 0,4 tür.
hacim 1 eşit ise sistem dengededir. Tepkime Q > Kc ise girenlere,
Kp iki şekilde hesaplanabilir. Q < Kc ise ürünlere doğru ilerleyecek demektir.
[XY] = 12
2
Δn Q=1 Q < Kc
I. Kp = Kc.(RT) (Δn gaz mol sayısı farkı) Q=
[X2 ] ⋅ [Y2 ] 1⋅ 1
⎛ 22, 4 ⎞1 X2 + Y2 2XY
Kp = 0, 4 ⋅ ⎜ ⋅ 273 ⎟ Kp = 8,96
⎝ 273 ⎠
Başlangıç 1 1 1
II. P. V = n. R. T ideal gaz denkleminden Z(g) basıncı
Değişim –a –a +2a
hesaplanarak bulunabilir.
Denge 1–a 1–a 1+2a
22, 4
PZ( g) .1 = 0, 4 ⋅ ⋅ 273 PZ(g) = 8,96 = Kp (1+ 2a )2
273 Kc = =4
(1 – a )2
A B C D E
Her iki tarafın karekökü alınarak denklem çözülürse a = 0,25
olarak bulunur. Buna göre, maddelerin derişimleri,
[X2] = [ Y2] = 1 – a = 0,75 M
[XY] = 1 + 2a = 1,5 M olarak bulunur.
A B C D E
Çözüm : Kimyasal Dengeye Etki Eden Faktörler Çözüm : Kimyasal Dengeye Etki Eden Faktörler
Test 1 / 1 Test 2 / 10
Sabit hacimli kapta, sabit sıcaklıkta bulunan gazların mol Tepkimeye ait mol sayısı değişimini oluşturalım. Bu sıra-
sayıları ile basınçları doğru orantılıdır. Bu sebeple da HΙ ilavesi ile tepkimenin girenler lehine bozulacağını
başlangıçta kapta (eşit mol sayılı ifadesi sebebi ile) 2h unutmayalım.
mol XY2, 2h mol Y2 vardır. Tepkime sonrası ise kapta H2(g) + Ι2(g) 2HΙ(g)
7h
toplam mol gaz olmalıdır. Bu bilgilere göre tepkime 1. Denge 1 1 2
2
ye giren XY2 ve Y2 mol sayılarını bulalım. Etki +2
Değişim +x +x –2x
2XY2 + Y2 ⎯→ 2XY3 2. Denge (1+x) (1+x) (4–2x)
Başlangıç : 2h 2h – Sıcaklık değişmediği için 1. ve 2. denge durumlarında

denge sabitleri birbirine eşit olacaktır.
Tepkime : –2a –a +2a
[HΙ]
2
Son durum : 2h – 2a 2h – a 2a
Kc = Kc =
1 2
[H2 ] ⋅ [Ι2 ]
7h h
(2h – 2a) + (2h – a) + 2a = a= 2 2
2 2 2 (4 – 2 x )
= her iki tarafın karekökü alınırsa
1⋅ 1 (1+ x ).(1+ x )
XY2 nin % 50 si (2h ⎯→ h)
h (4 – 2 x )
Y2 nin % 25 i (2h ⎯→ ) 2= olur. Bu eşitlikten x= 0,5 olarak bulunur.
2 (1+ x )
tepkimeye girmiştir. Tepkime verimini en yüksek oranda Maddelerin 2. denge derişimleri

tepkimeye giren madde belirler.
[H2] = [Ι2] = 1+x = 1+0,5 = 1,5 M
[HΙ] = 4–2x = 4–2. 0,5 = 3 M olacaktır.

A B C D E
A B C D E
197
DÖRT KÖŞE
1. P 3. N2(g) + 3H2(g) 2NH3(g)
denklemine göre bir miktar N2 ve H2 ile 2 litrelik kapalı bir
X2(g)
kapta tepkime gerçekleştirilmiştir.
Y2(g)
Denge anında kaptaki N2, H2 ve NH3 gazlarının derişim-
leri sırasıyla 0,1 M, 0,5 M ve 0,2 M dir.
Cıva
Buna göre, başlangıçtaki N2 ve H2 gazlarının mol sa-
Yukarıda manometreli kapta bulunan X2 ve Y2 gazları ara- yıları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
sında;
N2 H2
aX2(g) + bY2(g) → cZ(g)
A) 0,1 0,4
reaksiyonu gerçekleşiyor. Reaksiyondan sonra aynı sıcaklı-
B) 0,2 0,8
ğa dönüldüğünde cıva seviyeleri arasında bir farkın olduğu
C) 0,2 1,6
gözleniyor.
D) 0,4 0,8
Buna göre,
E) 0,4 1,6
I. a + b > c dir.
II. Reaksiyon hızı basınç değişimi ile ölçülebilir.
III. Reaksiyon süresince kaptaki molekül sayısı artar.

2. Gaz fazında tek basamakta gerçekleşen ve derecesi 3 4. A(g) + B(g) C(g) + D(g)
olan bir reaksiyon ile ilgili,
Yukarıdaki denge tepkimesinin t °C sıcaklıkta denge sa-
I. Reaksiyonda 3 tane reaktif vardır. biti 4 tür. t °C de, 1 litrelik bir kaba 3 er mol A, B, C ve
D gazları konuluyor.
II. Reaksiyon hızı, hız sabitine eşittir.
III. Reaksiyon kabının hacmi yarıya düşürülürse reaksi- Bu olayla ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi doğru-
yon hızı dört katına çıkar. dur?
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır? A) B) C)

Derişim (mol/L) Derişim (mol/L) Derişim (mol/L)
[C] ve [D] 4
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 4
3 3 [A] ve [B]
D) I ve III E) II ve III [A] ve [B] 3
2 [A] ve [B] 2
2
1 1 [C] ve [D]
[C] ve [D] 1
Zaman Zaman Zaman
D) E)
Derişim (mol/L) Derişim (mol/L)
[A] ve [B]
4 4
[A] ve [B]
3 3
[C] ve [D]
2 2
[C] ve [D]
Zaman Zaman
198
13
çözeltilerde denge
çözeltilerde denge
suyun otoiyonizasyonu / pH - pOH kavram›
asitlerin ve bazlar›n ayr›flma dengeleri
nötralleflme reaksiyonlar› ve titrasyon
çözeltilerde çözünme ve çökelme olaylar›
199
SUYUN OTOİYONİZASYONU / pH - pOH KAVRAMI
1. Oda koşullarında şekildeki kapta bu- + –
25 °C 4. Bir çözeltideki H iyonları derişiminin OH iyonları deri-
lunan HCI çözeltisinin pH değeri 2 –2
şimine oranı 10 dir.
100 mL dir.
Oda koşullarında bulunan bu çözeltinin pH si kaçtır?
Buna göre, bu çözelti ile ilgili, A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8
I. pOH değeri 12 dir.

II. 7,3 gram HCl içerir.
III. H
+
iyon derişimi 0,02 M'dir. 5. 25 °C de hazırlanan bir sulu çözeltinin pH değerinin pOH

değerine oranı m tür.
(HCI : 36,5) Buna göre çözelti ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yan-
lıştır?
D) I ve III E)I, II ve III A) Zayıf asit çözeltisidir.
B) Mavi turnusol kağıdına etki etmez.
C) pH si 2 olan çözelti ile tuz oluşturur.
D) Baz çözeltisidir.
E) NaCl ile tepkime vermez.
2. Standart koşullarda bulunan sulu çözeltilerin özellik-

leri ile ilgili, 6. Sadece 25 °C sıcaklıktaki pH değeri bilinen bir çözelti-
+ –7 nin;
I. [H ] < 10 ise pH > pOH olur.
+ – I. hacmi,
II. [H ] > [OH ] ise pH > 7 dir.
+ –7 II. molaritesi,
III. pOH = 7 ise, [H ] = 1.10 dir.
yargılarından hangileri doğrudur? III. asit veya baz olduğu
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

+ –7
7. I. [H ] > 10 M ise pH < 7 dir.
– –7
II. [OH ] > 10 M ise pOH < 7 dir.
3. Aşağıda verilen maddelerin suda tamamen iyonlaştıkları III. pH < 7 ise çözelti asidik, pH > 7 ise çözelti baziktir.
kabul ediliyor.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
Buna göre, aşağıdaki çözeltilerin hangisinde pH de-
ğeri en büyüktür? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
(HNO3 : 63 , NaOH : 40 , KOH : 56) D) II ve III E) I, II ve III
A) B) C)
0,63 g HNO3 0,63 g HNO3 0,4 g NaOH
500 mL çözelti 400 mL çözelti 400 mL çözelti
8. 25 °C sıcaklıkta 0,03 M 500 mL HNO3 çözeltisinin pOH
D) E) değerini 13 yapmak için çözeltiden kaç mL su buhar-
0,4 g NaOH 0,56 g KOH laştırılmalıdır?
500 mL çözelti 500 mL çözelti A) 200 B) 250 C) 300 D) 350 E) 400
200
–4 14.
9. Oda sıcaklığındaki 5. 10 M Ba(OH)2 çözeltisinin pH pH
değeri kaçtır?
11 X
A) 3 B) 8 C) 9 D) 11 E) 14
7 Y
Z
10. pH değeri 2 olan 4 litre HCl çözeltisine kaç litre su
eklenmelidir ki pH değeri 3 olsun? 12 pOH
A) 4 B) 16 C) 36 D) 40 E) 48
Oda koşullarında hazırlanan 0,1 molarlık X, Y ve Z çö-
zeltilerinin pH ve pOH değerleri grafikte verilmiştir.
Buna göre;
11. H+ iyonu derişimi 1. 10–4 M olan bir çözelti için;
+ –
I. X kuvvetli baz çözeltisidir.
I. [H ] > [OH ] dir.
II. Y çözeltisi nötrdür.
II. pH < pOH dir. + –2
III. Z çözeltisinde H iyonu derişimi 10 molardır.
III. Turnusol kağıdı ile kırmızı renk verir.
15. Suyun otoiyonizasyonuna ait denklem

12.
+ – –14
H2O + H2O H3O + OH Ksu = 10
X Y Z
çözeltisi çözeltisi çözeltisi şeklindedir.
pOH= 3 [OH–]= 10–7M [H+] > 10–7M

Buna göre;
I. Suyun otoiyonizasyonu bir denge olayıdır.

Oda sıcaklığındaki yukarıdaki çözeltiler için aşağıdaki
II. Su moleküllerinden biri asit diğeri baz olarak davran-
sınıflamalardan hangisi doğrudur?
mıştır.
X Y Z
III. Saf su elektrik akımını hemen hemen hiç iletmez.
A) Baz Nötr Asit
B) Baz Nötr Baz
C) Asit Nötr Baz
D) Baz Asit Asit
E) Nötr Nötr Asit
16. Saf su için farklı iki sıcaklıktaki iyonlaşma sabitleri aşağıda
verilmiştir.
13. Eşit hacimli X ve Y sulu çözeltileri ile ilgili,
+ – Sıcaklık Ksu
X çözeltisinde : [H ] > [OH ]
+ – –14
Y çözeltisinde : [H ] < [OH ] 25 °C 1,00.10
–14
bilgileri veriliyor. 50 °C 5,47.10
Buna göre, X ve Y çözeltileri için aşağıdakilerden Buna göre;
I. Suyun iyonlaşması endotermik bir olaydır.
A) Elektrik akımını iki çözelti de iletebilir.
+ –
+ II. 25 °C de saf suda [H ] = [OH ] dir.
B) Y çözeltisinde [H ] iyonu yoktur.
III. 50 °C de saf su için pH < pOH dır.
C) Y baz çözeltisidir.
D) X ve Y çözeltileri karıştırılırsa tuz oluşur. yargılarından hangileri doğrudur?
+
E) X çözeltisindeki H iyonu sayısı, Y ninkinden fazla- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
dır. D) II ve III E) I, II ve III
201
ASİTLERİN VE BAZLARIN AYRIŞMA DENGELERİ / 1
1. 0,1 M lik HA asidinin sulu çözeltisi ile 0,001M lik HB asi- 6. H2S bileşiği arı suda,
+
dinin sulu çözeltisindeki H iyonları derişimi eşittir. – +
H2S(suda) + H2O(s) HS(suda) + H3O (suda)
Buna göre, – 2– +
HS(suda) + H2O(s) S(suda) + H3O (suda)
I. HB kuvvetli asittir.
denklemlerine göre iyonlaşmaktadır.
II. HA zayıf asittir.
Buna göre;
III. HB asidi % 100 iyonlaşmıştır.
I. H2O katalizördür.
yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir?
–
II. HS amfoter iyondur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III – 2–
III. HS nin konjuge bazı S dir.
D) I ve III E)I, II ve III
2. Aşağıdakilerden hangisinde konjuge asit-baz çifti yan- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
lış verilmiştir? D) II ve III E) I, II ve III
+
Asit Baz Bronsted-Lowry tanımına göre suda çözündüğünde H
A)
B)
2–
CO3
+
CH3NH3 CH3NH2
HCO3
–
! +
veren madde asit, H alan madde ise bazdır.
+
C) NH4 NH3 – –
7. HSO3(suda) + H2O(s) H2SO3(suda) + OH (suda)
+
D) H3O H 2O
Yukarıdaki konjuge (eşlenik) asit- baz tepkimesinde
– yer alan maddelerle ilgili olarak aşağıdaki eşlemeler-
E) H2SO4 HSO4
–
A) HSO3: Asit B) H2O: Asit
–
3. Aşağıdakilerden hangisi kuvvetli asit çözeltileri için yan- C) H2SO3: Asit D) OH : Baz
–
lıştır? E) HSO3 : Baz
– +
A) Çözeltideki OH iyonları sayısı H iyonları sayısın-
dan fazladır.
+ –10
B) H iyonu içerirler. 8. Zayıf bir asit olan HA nın t °C de asitlik sabiti 4 . 10 dur.
C) NH3 ile reaksiyona girerek tuz oluştururlar. Buna göre, t °C de 0,25 molar HA sulu çözeltisinin pH
D) Elektriği iyi iletirler. değeri kaçtır?
E) Kırmızı turnusol kağıdının rengini değiştirmezler. A) 4 B) 5 C) 6 D) 8 E) 11
4. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin sulu çözeltisi

asit özelliği göstermez?
9. Ka
Asit Derişim (mol/L)
A) SO3 B) HCl C) NH3
I HA -5 0,1
D) H2SO4 E) H3PO4 10
II HB -7 0,1
10
III HC -6 0,01
5. I. CH3–OH 10
II. CH3COOH
Yukarıdaki tabloda HA, HB ve HC asitlerinin asitlik sabitle-
III. NH3 ri ve sulu çözeltilerinin derişimleri verilmiştir.
Yukarıda verilen maddelerden hangileri sulu çözeltile- Bu asitlerin iyonlaşma yüzdeleri aşağıdakilerden han-
rinde baz özelliği gösterir? gisinde doğru kıyaslanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I > II > III B) I > II = III C) I = II = III
D) I ve II E) I ve III D) II > I > III E) I = III > II
202
10. Çözelti pH 13. HX zayıf asidinin sulu çözeltisine aynı sıcaklıkta bir mik-
tar H2O(s) ekleniyor.
0,1 M X 1
0,1 M Y 3 Buna göre,
0,1 M Z 9 I. asidin iyonlaşma yüzdesi,
Yukarıda bazı çözeltilerin 25 °C sıcaklıktaki pH değerleri II. çözeltinin pH değeri,

gösterilmiştir. III. asidin iyonlaşma sabiti (Ka) değeri
Buna göre, X, Y ve Z maddeleri aşağıdakilerden hangi- niceliklerinden hangileri artar?

si gibi olabilir?
X Y Z
A) HCI HCN NH3
B) HNO3 HCI NaOH
C) H2SO4 CH3COOH HCN
14. 15 gram CH3COOH ile hazırlanan 2,5 litrelik sulu çö-
D) HBr HF CO2
zelti ile ilgili,
E) CH3COOH HNO3 NH3 + –1
I. H derişimi 10 M dir.
Eşit derişimli asitlerden pH değeri küçük olan daha
! kuvvetlidir. İyonlaşma yüzdesi daha büyüktür.

II. pH değeri 3 tür.
–
III. 0,1 M CH3COOK ile CH3COO iyon derişimleri eşittir.

–5
(CH3COOH : 60 , CH3COOH için Ka = 1. 10 )
11. CH3COOH ve KOH ın eşit derişimli çözeltilerinden eşit A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
hacimler alınarak karıştırılıyor ve bir reaksiyon meydana D) I ve III E) II ve III
geliyor.
Oluşan son çözeltiyle ilgili olarak,

15. NaOH kuvvetli baz, HCN zayıf asittir.
I. Nötr tuz çözeltisidir.
II. Çözeltiye mavi turnusol kağıdı daldırılırsa turnusol ka- Buna göre, NaCN tuzunun sulu çözeltisi ile ilgili,
ğıdı kırmızıya dönüşür.
I. Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya dönüştür.
– –
III. Çözeltide CH3COO + H2O CH3COOH + OH + +
II. Na (suda) + H2O(s) NaOH(suda) + H (suda) tepkimesi
tepkimesi meydana gelir.
gerçekleşir.
yargılarından hangileri yanlıştır? – –
III. CN(suda) + H2O(s) HCN(suda) + OH(suda) tepkime-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III si gerçekleşir.
D) I ve II E) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?

12. Eşit hacim ve derişimli tek değerli asit ve baz olduğu bili-
nen HX ve YOH çözeltileri karıştırılıyor.
16. CH3COOH(suda) + H2O(s) H3O+(suda) + CH3COO–(suda) Ka
Oluşan karışımlarla ilgili;
– –
CH3COO (suda)
+ H2O(s) CH3COOH(suda) + OH (suda)
Kb
HX YOH
Yukarıda verilen denklemlere göre,
I. Kuvvetli asit + Zayıf baz → Asidik tuz
–
II. Zayıf asit + Kuvvetli baz → Bazik tuz I. CH3COOH ın eşlenik bazı CH3COO (suda)
dir.
II. Ka ile Kb nin çarpımı 1. 10 tür.
–4
III. Kuvvetli asit + Kuvvetli baz → Nötr tuz
III. Ka ne kadar büyükse Kb o kadar küçüktür.
verilenlerden hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
203
ASİTLERİN VE BAZLARIN AYRIŞMA DENGELERİ / 2
1. HX asitinin 0,1 M lık çözeltisinde ancak yüzde birinin iyon- 4. Suda,
laşabildiği hesaplanmıştır. + –
NH3(suda) + H2O(s) NH 4(suda) + OH(suda)
Buna göre,
şeklinde iyonlaşan NH3 ün 3,4 gramı ile hazırlanan 10
–7 –
I. Asitlik sabiti (Ka) 10 dir. litrelik çözeltide OH iyon derişimi kaç molardır?
–5
II. pH değeri 3 tür. (NH3 için Kb = 1,8. 10 , NH3 : 17)
–1 –1 –4 –4 –4
III. X iyonlarının molar derişimi 10 M dir. A) 6. 10 B) 4. 10 C) 3. 10
–4 –4
yargılarından hangileri doğrudur? D) 2. 10 E) 10

5. Baz Bazlık sabiti (Kb)
1,8 . 10
–5
NH3
4,3 . 10
–4
C2H5NH2
–10
C6H5NH2 7,4 . 10
2. Oda koşullarında Na2X tuzu ile hazırlanan sulu çözeltinin
pH değeri 7 dir. Yukarıdaki tabloda bazı bazların oda sıcaklığındaki bazlık
sabitleri verilmiştir.
Buna göre, X in hidrojenli bileşiğiyle ilgili;
Buna göre;
I. İki değerli kuvvetli asittir.
II. Sulu çözeltisi, eşit derişimli ve hacimli NaOH çözel- I. En kuvvetli olan C2H5NH2 bazıdır.
tisi ile karıştırıldığında çözeltinin pH değeri 7 olur. II. Eşit derişimli çözeltilerinin pH değerlerine göre kıyas-
+
III. Oda koşullarındaki sulu çözeltisinde H iyonları derişimi lanışı C2H5NH2 > NH3 > C6H5NH2 şeklindedir.
– + – –14
ile OH iyonları derişiminin çarpımı ([H ].[OH ]) 10 III. C6H5NH2 nin iyonlaşma yüzdesi NH3 ünkinden faz-
tür. ladır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
Oda koşullarında iki değerli bir asit ile tek değerli bir
! bazın eşit hacim ve derişimli sulu çözeltileri karıştırıl-

dığında ortam nötr olmaz.
6. 25 °C deki bazı asitlerin asitlik sabitleri aşağıda verilmiştir.
HCOOH için Ka = 1,8 . 10

–4
Ka = 2,9 . 10
–8
HClO için
Ka = 6,2 . 10
–10
HCN için
3. Asidik bir tuzun yapısındaki katyon su ile reaksiyona girip Buna göre, verilen değerlerden yararlanılarak eşit de-
+
kendini meydana getiren baza ve H3O iyonuna dönüşür. rişimli HCOOH, HCIO ve HCN çözeltileri için;
Bu olaya hidroliz denir.
I. iyonlaşma yüzdeleri,
Buna göre, aşağıda verilen tuzlardan hangisinin kat- II. pH değerleri,
yonu suda hidroliz tepkimesi verir?
III. asitlik kuvvetleri
(KOH : Kuvvetli baz , HCl ve H2SO4 : Kuvvetli asit,
NH3 : Zayıf baz , HF : Zayıf asittir.) niceliklerinden hangileri kıyaslanabilir?
A) NH4Cl B) KCN C) KCl A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) K2SO4 E) KF D) II ve III E) I, II ve III
204
Nitröz asidinin (HNO2) 25 °C deki asitlik sabiti Ka = 7,2 . 10
–4 11. Zayıf bir baz olan metil amin (CH3NH2) su ile;
7.
tür. CH3NH2 + H2O CH3NH3 + OH
+ –
Buna göre, 1 mol HNO2 nin suda çözünmesiyle hazır- şeklinde tepkime verir.
lanan 7,2 L lik bir çözeltinin pOH değeri kaçtır?
Buna göre;
A) 13 B) 12 C) 10 D) 4 E) 2
+
I. CH3NH2 nin eşlenik asidi CH3NH3 dir.
II. CH3NH2 nin sulu çözeltisinde pH > pOH tır.
[CH3NH2 ]
III. Bazlık sabiti Kb = şeklindedir.
[CH3NH3+ ][OH– ]
8. Bronsted Lowry asit - baz tanımına göre proton verebilen
maddeler asit, proton alabilen maddeler ise bazdır. yargılarından hangileri doğrudur?
Buna göre; A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
H2SO4 + HClO4 H3SO4 + ClO4

+ – D) II ve III E) I, II ve III
tepkimesinde yer alan asit ve bazlar aşağıdakilerden

Asit Baz
+ –
12. Asit Asitlik sabiti (Ka)
A) H2SO4 , HClO4 H3SO4 , ClO4
6,6 . 10
– + –4
B) H2SO4 , ClO4 H3SO4 , HClO4 HF
+ –
1,3 . 10
C) HClO4 , H3SO4 H2SO4 , ClO4 6
HCl
– +
D) HClO4 , ClO4 H2SO4 , H3SO4
1,0 . 10
8
HBr
+ –
E) H2SO4 , H3SO4 HClO4 , ClO4
1,0 . 10
9
HΙ
Yukarıda verilen asitlik sabiti değerlerine göre;
I. Yalnız HF zayıf asittir.
25 °C de iyonlaşma sabiti Ka = 4 . 10 olan HX asidinin

–5
9. II. Asitlerin kuvvet kıyaslaması
0,25 molünün suda çözünmesi ile 100 mL çözelti hazır- HΙ > HBr > HCl > HF şeklindedir.
lanıyor. III. Halojenin elektronegatifliği azaldıkça asidinin kuvveti
artar.
Buna göre çözelti için;
I. pH = 2 dir.
(9F, 17CI, 35Br, 53Ι)
II. Asit % 4 iyonlaşmıştır.
[H+ ] 10
III. = 10 dur.
[OH– ] D) II ve III E) I, II ve III
13. CH3COONa tuzunun suda çözünmesi ile hazırlanan
çözelti ile ilgili;
I. Bazik özellik gösterir.
10. Aşağıda verilen asitler arasındaki kuvvet kıyaslamala- II. Çözeltide

– –
rından hangisi yanlıştır? CH3COO + H2O CH3COOH + OH
–
III. CH3COO iyonu zayıf asit olan CH3COOH ın konjuge
A) H2SO4 > H2SO3
bazıdır.
B) HF > HCl
C) HNO3 > HNO2
D) H2SO4 > H3PO4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) HCOOH > CH3COOH D) II ve III E) I, II ve III
205
NÖTRALLEŞME REAKSİYONLARI VE TİTRASYON
1. Bromtimol mavisi bir indikatördür ve asidik ortamda sarı, 4. Şekildeki beher ve hunideki
Huni
bazik ortamda mavi, nötr ortamda ise yeşil renk verir. sıvıların hacimleri eşittir. Be-
herde sabit sıcaklıkta 0,1 M
Eşit derişimli aşağıdaki maddelerin tepkimesi sonucu Beher
NaOH çözeltisi vardır. NaOH
oluşan çözeltilere bromtimol mavisi atıldığında hangi-
0,1 M çözeltisine ayrı ayrı A ve B
si karşısındaki rengi almaz? NaOH
çözeltisi işlemleri uygulanıyor.
Tepkime Çözelti rengi
• A işlemi sonucu huniden damlatılan çözelti NaOH
A) 50 mL NaOH + 100 mL H2SO4 Sarı çözeltisi ile tam nötrleşmektedir.
B) 50 mL NaOH + 50 mL HCl Yeşil • B işlemi sonucu huniden damlatılan çözelti NaOH
C) 50 mL H2SO4 + 50 mL NaOH Yeşil çözeltisinin tamamını nötrleştirip ortamı asidik yap-
D) 100 mL HCl + 50 mL NaOH Sarı maktadır.
E) 100 mL NaOH + 50 mL HCl Mavi Buna göre, A ve B işlemlerinde damlatılan çözeltiler

için aşağıdakilerden hangisi doğru olabilir?
A B
A) 0,1 M H2SO4 0,1 M H2SO4
B) 0,01 M HCl 0,1 M H2SO4
2. pH C) 0,1 M HCl 0,1 M HCl
D) 0,05 M H2SO4 0,2 M HCl
E) 0,05 M HCl 0,1 M H2SO4
7
Zaman
25 °C de bulunan bir X maddesinin sulu çözeltisine ya- 5. Oda sıcaklığındaki 0,1 M KOH çözeltisinden alınan 100
vaş yavaş Y eklendiğinde çözeltinin pH değeri yukarı- er mL lik üç ayrı örneğe eşit hacimde ve aynı sıcaklıkta,
daki gibi değişiyor.
I. 0,1 M HCl çözeltisi
Buna göre,
II. arı su,
I. X maddesi bazdır.
III. 1 M KOH çözeltisi
–
II. Başlangıçta X maddesinin sulu çözeltisinde OH iyo-
–7
ayrı ayrı ekleniyor.
nu derişimi 10 molardan büyüktür.
Buna göre her işlemde çözeltinin pH değeri nasıl etki-
III. Eklenenen Y maddesi asittir. lenir?
yargılarından hangileri doğrudur? I. II. III.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III A) Azalır Azalır Azalır
D) II ve III E) I, II ve III B) Artar Artar Azalır
C) Azalır Azalır Artar
D) Azalır Azalır Değişmez
E) Artar Artar Değişmez
3. HA zayıf asitinin pH değeri 4 olan 200 mL sulu çözelti- 6. pH değeri 2 olan 100 mL HCl çözeltisine pH değeri 12
si, 0,2 mol NaOH katısı ile tamamen nötrleştiriliyor. olan 300 mL NaOH çözeltisi eklenmektedir.
Buna göre, HA asitinin, asitlik sabiti (Ka) nedir? Oda şartlarında gerçekleşen reaksiyon sonucu elde edi-
+
–8 –8 –8 len çözeltide H iyonu derişimi kaç molar olur?
A) 10 B) 4. 10 C) 8. 10
–12 –12 –10
D) 10
–6
E) 10
–4 A) 2. 10 B) 10 C) 10
–7 –3
D) 10 E) 5. 10
206
7. pH 10. pH
14,0
12,0
10,0
7
8,0
6,0
İlave edilen
çözeltinin 4,0
20 hacmi (mL)
2,0
Yukarıdaki grafik oda koşullarında yapılan bir titrasyon de-
0
neyinde elde edilmektedir. 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0
Buna göre, Yukarıda verilen titrasyon grafiğine göre,
I. Başlangıçtaki çözelti asidiktir. I. Başlangıçtaki madde zayıf asittir.
II. İlave edilen çözelti baziktir. II. Başlangıçtaki madde kuvvetli asittir.
III. Karışımın nötr olması için 20 mL baz çözeltisi kulla- III. Dönüm noktasında pH, 7 den farklıdır.
nılmıştır. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III Zayıf asit ve bazların titrasyonunda dönüm noktası 7
8.
Büret
! den farklıdır.
11. 0,2 M 200 mL HNO3 çözeltisi ile 50 mL Ba(OH)2 çö-

zeltisi oda sıcaklığında karıştırıldığında pH değeri 13 ol-
maktadır.
Buna göre, Ba(OH)2 çözeltisinin derişimi kaç M dir?
Erlen A) 0,325 B) 0,65 C) 1,3 D) 3,25 E) 6,5
12. 100 mL 0,2 M HF çözeltisi ile 100 mL kaç molar NaF

100 mL çözeltileri oda sıcaklığında karıştırıldığında karışımın
H2SO4 pH değeri 5 olur?
–5
(HF için Ka : 10 )
İçine turnusol boyası damlatılan asit çözeltisi, büretteki
0,1 molar NaOH çözeltisi ile titre ediliyor. A) 0,02 B) 0,01 C) 0,1 D) 0,2 E) 0,4
Büretten 100 mL NaOH eklendiğinde çözeltinin ren- 13. pH

gi kırmızıdan maviye döndüğüne göre, H2SO4 çözel- 13
tisinin başlangıç derişimi kaç molar olabilir?
12
A) 0,2 B) 0,1 C) 0,07 D) 0,06 E) 0,04
9. Asidik ortamda gerçekleşen bir reaksiyon için tampon Zaman

çözelti hazırlamak isteyen bir öğrenci, Oda sıcaklığındaki 0,1 M 200 mL NaOH çözeltisine aynı
I. NaCl – HCl, sıcaklıkta ilave edilen X sıvısı sonucunda çözeltinin pH de-
ğeri yukarıdaki gibi değişiyor.
II. NaF – HF,
III. NH4Cl – HCl Buna göre, ilave edilen X sıvısı,
madde çiftlerinden hangilerini kullanabilir? I. saf su,

(NH3 zayıf baz , HF zayıf asittir.) II. HCI çözeltisi,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. NH3 çözeltisi
D) I ve II E) I ve III maddelerinden hangileri olabilir?
Bir zayıf baz ile o bazın tuzunu ya da zayıf asit ile o A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
! asitin tuzunu içeren çözeltilere tampon cözeltiler denir. D) I ve II E) I, II ve III
207
ÇÖZELTİLERDE ÇÖZÜNME VE ÇÖKELME OLAYLARI / 1
1. Aşağıda bazı bileşikler ve çözünürlük çarpımları verilmiş- 4. Derişim (mol/L)
tir.
–4
3.10 Xn+
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
2.10–4 Ym–
Bileşik Çözünürlük çarpımı (Kçç) 1.10–4
2+ 2–
A) Magnezyum karbonat [Mg ] [CO3 ]
Zaman
1+ 2 2–
B) Bakır (II) sülfür [Cu ] [S ]
2+ – Suda çözülerek katısı ile dengesi kurulan XmYn tuzu
C) Kalsiyum florür [Ca ] [F ]
ile ilgili yukarıda verilen Derişim - Zaman grafiğine gö-
2+ –
D) Baryum hidroksit [Ba ] [OH ] re;
+ 2–
E) Cıva (I) Sülfat [Hg ] [SO4 ]
I. tuzun formülü,
Kçç bağıntısında, tepkime denkleminin iyon kat sayıları II. sudaki çözünürlüğü,
! derişimlere üs olarak yazılır. III. çözünürlük çarpımı
değerlerinden hangileri hesaplanabilir?

2. 25 °C sıcaklıkta XY3 tuzunun 100 litrelik doygun çözel-

–
tisinde 0,9 mol Y iyonu bulunmaktadır.
Belli bir sıcaklıkta 100 mL suda en fazla 6,2. 10
–3
5. gram
Buna göre, 25 °C de XY3 tuzunun çözünürlüğü kaç MgF2 çözünmektedir.
molardır?
Buna göre, MgF2 nin belirtilen sıcaklıktaki çözünür-
A) 0,3 B) 3 C) 0,9 lük çarpımı (Kçç) kaçtır?
–3 –3
D) 3. 10 E) 9. 10 (Mg: 24, F: 19)
–12 –12 –9
A) 1x10 B) 4x10 C) 1x10
–9 –6
D) 4x10 E) 1x10
3. BaSO4 tuzunun oda sıcaklığındaki çözünürlük çarpımı 6. Derişim(mol/L)

–10
1. 10 dur. 10 –2
Na+, CI–
Buna göre oda sıcaklığında 1 litre arı su ile hazırlan-
mış doygun BaSO4 çözeltisi için, 1,6 .10–8 Ag+
I. 2,33. 10 gram çözünmüş BaSO4 tuzu bulunur.
–3
2+ –5
Zaman
II. Ba iyonlarının derişimi 10 M dir.
–2
III. SO4
2–
iyonlarının mol sayısı Ba
2+
iyonlarının mol sa- 1 mol AgCI tuzu 10 M NaCI çözeltisine atıldığında çözel-
yısına eşittir. tideki iyon derişimleri grafikteki gibi değişmektedir.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, AgCI tuzunun aynı sıcaklıktaki çözünürlük
(Ba: 137, S: 32, O: 16) çarpımı kaçtır?
–10 –8 –8
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) 1,6 .10 B) 3,2 .10 C) 1,6 .10
–4 –2
D) II ve III E) I, II ve III D) 2 .10 E) 4 .10
208
7. XY2 tuzunun suda çözünme denklemi, 11. Yandaki kapta belli bir sıcaklıkta
2+ – doymuş CaCO3 çözeltisi bulun-
XY2(k) ⎯→ X (suda)
+ 2Y (suda)
ΔH < 0 şeklindedir. Ca2+
(aq)
maktadır.
XY2 tuzunun 25 °C deki çözünürlüğü a molar ise aşağı- CO2–
3(aq)
dakilerden hangisi yanlıştır? CaCO3(k)
A) XY2 tuzunun doymuş sulu çözeltisinin iyon derişimi 3a

molardır.
Bu kaba sıcaklık değişmeden bir miktar katı Na2CO3 ek-
3
B) Sıcaklık artırılırsa, XY2 tuzunun çözünürlük çarpımı 4a lendiğinde,
ten büyük olur. 2–
I. CO 3 iyonları derişimi artar.
C) Sıcaklık artırılırsa, XY2 tuzunun çözünürlüğü a molar-
II. CaCO3(k) kütlesi artar.
dan küçük olur.
III. CaCO3(k) nin Kçç değeri küçülür.
D) XY2 tuzunun çözünmesi ekzotermiktir.
E) XY2 tuzunun, HY asit çözeltisindeki çözünürlüğü a mo- yargılarından hangileri doğrudur?
lardan küçüktür. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
12. Suda çözünme denklemi

8. t °C de CaCO3 ile hazırlanan doygun sulu çözeltinin 10 + 2–
Ag2S(k) 2Ag (suda) + S(suda)
litresinden, aynı sıcaklıkta kaç litresi buharlaştırılırsa
60 mg CaCO3 dibe çöker? şeklinde olan Ag2S nin sulu çözeltisine aynı sıcaklıkta
–8
(CaCO3 için t °C de Kçç : 10 , CaCO3 : 100)
I. arı su,
A) 10 B) 6 C) 4 D) 3 E) 2 II. AgNO3 katısı,
III. Na2S katısı
maddelerinden hangileri ilave edildiğinde Ag2S nin çö-

zünürlüğü azalır?
200 mL 2. 10 M BaCl2 çözeltisine, aynı sıcaklıkta aşağı-
–4
9.
daki çözeltiler ayrı ayrı ekleniyor. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
I. 300 mL 1. 10
–4
M Na2SO4 çözeltisi
II. 200 mL 4. 10
–4
M AgNO3 çözeltisi
13. +
X derişimi (mol/L)
III. 100 mL 2. 10
–4
M Pb(NO3)2 çözeltisi
3.10–3 50 °C
Buna göre, hangileri eklendiğinde çökelme olur?
–10 –10
(BaSO4 için Kçç = 1.10 , AgCl için Kçç = 1,6.10 ve
–6 1.10–3 25 °C
PbCl2 için Kçç = 16.10 )
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Zaman

XY tuzunun 50 °C ve 25 °C sıcaklıklarda çözünmesiyle
+
Az çözünen tuzun iyonları derişimi çarpımı Ki > Kçç hazırlanan çözeltilerde oluşan X iyon derişimi - Zaman
! ise sistemin dengeye ulaşabilmesi için dipte bir miktar

katı oluşur.
grafiği yukarıda verilmiştir.
Buna göre, XY tuzu ile ilgili;
I. Çözünürlüğü ısı verendir.

II. Sıcaklık arttıkça çözünme hızı artar.
III. 50 °C deki çözünürlük çarpımı 25 °C dekinden fazla-
10. PbΙΙ2(k) nin saf sudaki çözünürlüğünün, 0,2 M KΙΙ çözel-
dır.
tisindeki çözünürlüğüne oranı kaçtır?
(PbΙ2 için Kçç = 3,2. 10 )
–8 yargılarından hangileri yanlıştır?
–3 4 3 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

A) 2. 10 B) 1. 10 C) 2,5. 10
–3 D) I ve II E) I ve III
D) 0,4. 10 E) 1,6
209
ÇÖZELTİLERDE ÇÖZÜNME VE ÇÖKELME OLAYLARI / 2
1. XY tuzunun suda çözünme tepkimesi, –9
4. Mg(OH)2 için Kçç = 4. 10 dur.
+ –
XY(k) X (suda) + Y(suda) + Isı Buna göre, 0,01 M NaOH çözeltisinin kaç litresinde
şeklindedir. 0,01 mol Mg(OH)2 çözünür?
Buna göre doygun çözeltiye, A) 1 B) 25 C) 50 D) 250 E) 2500
I. sıcaklığı azaltma,
II. aynı sıcaklıkta XY katısı çözme,
III. aynı sıcaklıkta su buharlaştırma
işlemlerinden hangileri uygulanırsa XY katısının çö-

zünürlüğü artar?
5. Derişim (mol/L)
4.10–7 [Y–]
2.10–7 [X2+]
0 Zaman
2. KCl
Yukarıda XY2 tuzunun sulu çözeltisine ait Derişim - Zaman
tuzu grafiği verilmiştir.
Doymuş
AgCl Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
çözeltisi
A) Çözeltideki toplam iyon derişimi 6 . 10
–7
M dır.
B) XY2 tuzunun çözünürlüğü 4 . 10
–7
Şekildeki kapta doymuş AgCl çözeltisi bulunmaktadır. M dır.
C) XY2 tuzunun Kçç değeri 8 . 10
–14
Kaba aynı sıcaklıkta bir miktar KCl tuzu ilave edilirse, dir.
D) Çözelti elektrolit değildir.
I. Bir miktar AgCl(k) çöker.
– E) Ortama su ilavesi XY2 tuzunun çözünürlüğünü artırır.
II. Cl iyonları derişimi artar.
Sabit sıcaklıkta çözücü miktarının artırılması çözünen
!
III. AgCl nin çözünürlüğü azalır.
madde miktarını değiştirebilir. Katı ve sıvıların çözünür-
yargılarından hangileri doğrudur? lüğünü değiştirmez.
–10
(AgCl için Kçç = 1,6 x 10 )

–10
6. XY2 tuzunun 25 °C deki çözünürlük çarpımı 1. 10 , 50 °C
–13
deki ise 5. 10 tür.
3. Katısı ile dengede olan doygun AgOH sulu çözeltisine Buna göre;
aynı sıcaklıkta eşit hacimde 0,1 molarlık HCI çözeltisi
I. XY2 tuzunun çözünürlüğü ısı verendir.
ilave edilirse, aşağıdakilerden hangisi yanlış olur?
–8 –10 II. Doymuş XY2 tuzunun çözeltisi soğutulduğunda çök-
(AgOH için Kçç = 10 , AgCI için Kçç = 10 )
me gözlenir.
A) AgOH(k) nın çözünürlüğü artar. III. 50 °C de doygun XY2 tuzunun çözeltisinin 10 litre-
–3 –
B) AgOH(k) kütlesi azalır. sinde 10 mol Y iyonu bulunmaktadır.
+
C) Ag iyon derişimi azalır. yargılarından hangileri yanlıştır?
D) AgOH(k) nın çözünürlük çarpımı artar.
E) Dipte AgCI(k) oluşur.
210
7. 2–
10. [Zn(CN)4]
1L 1L
0,1 M
taneciği ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış-
Saf su NaY
çözeltisi tır?
I II A) Koordinasyon bağı içerir.

–2 B) Yapısındaki Zn nin yükseltgenme basamağı +2 dir.
Yukarıdaki kaplara 25 °C sıcaklıkta 10 şer mol XY2 katı-
2+
sı ilave ediliyor. C) Zn Lewis bazıdır.
–
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur? D) CN iyonları liganddır.
–6 2+
(XY2 için 25 °C de Kçç = 4.10 ) E) Merkez iyon Zn dır.
A) I. kapta doymuş çözelti, II. kapta doymamış çözelti

oluşur. 11. Merkez iyonun
B) Her iki kapta da çökme gözlenir. Kompleks iyon yükseltgenme basamağı
–
C) Her iki kapta da doymuş çözelti oluşur. I. [Pb(OH)3] +2
–
D) I. kapta doymamış çözelti, II. kapta doymuş çözelti II. [Ag(CN)2] +2
oluşur. III. [Fe(CN)6]
4–
+3
E) Her iki kapta da doymamış çözelti oluşur.
Yukarıda formülleri verilen kompleks iyonlardan hangi-
lerinin merkez iyonunun yükseltgenme basamağı yan-
lış yazılmıştır?

8. 25 °C de 0,1 M HY asidi çözeltisindeki çözünürlüğü
–4
4 .10 M olan XY2 tuzunun, saf suda ve 4 M X(NO3)2
Kol = 1,1 . 10
– 33
12. 1. [Al(OH)4]
çözeltisindeki çözünürlükleri (mol/L) aşağıdakilerden
Kol = 3,8 . 10
– 14
hangisinde doğru olarak verilmiştir? 2. [Pb(OH)3]
Saf sudaki 0,1 M X(NO3)2 çözelti- Yukarıda verilen kompleksler ile ilgili;
çözünürlüğü sindeki çözünürlük I. 1. de Al
3+
merkez iyondur.
–2 –3 –
A) 10 10 II. 2. de OH iyonları liganddır.
–2 –4
B) 10 5. 10 III. 1. nin kararlılığı 2. ninkinden fazladır.
–3 –3
C) 2 .10 2,5.10 yargılarından hangileri doğrudur?
–3 –2
D) 2 .10 2,5.10
–2 –2
E) 4 .10 4 .10
13. 25 °C de AgCl için Kçç = 1,6 . 10–10 dur.

kompleksi için Kol = 5,6 . 10
– 18
Aynı sıcaklıkta [Ag(CN)2]
dir.
9. Suda az çözünen XY2(k) ve AB3(k) tuzlarının t °C de 1 litre-
Buna göre;
lik sulu çözeltilerindeki çözünürlükleri eşittir.
I. AgCl nin saf sudaki çözünürlüğü NaCl çözeltisindekin-
Buna göre aynı sıcaklıkta,
den fazladır.
2+ 3+ – –
I. İyon derişimleri arasında, [X ] = [A ] = 2[Y ] = 3[B ]
II. AgCl nin HCN çözeltisindeki çözünürlüğü saf suda-
ilişkisi vardır.
kinden fazladır.
II. AB3(k) tuzunun çözünürlük çarpımı daha büyüktür.
III. Katısıyla dengedeki bir miktar AgCl çözeltisine KCN
III. XY2(k) nin iyon derişimleri toplamı daha küçüktür. ilavesi katı miktarını azaltır.
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

211
Çözüm : Asitlerin ve Bazlar›n Ayr›flma Çözüm : Nötralleflme Reaksiyonlar› ve
Dengeleri Test 1 / 9 Titrasyon / 5
Ka ≥ 1 ise asit orta derecede kuvvetli, Ka ≤ 10 ise asit çok Oda sıcaklığındaki 0,1 M KOH çözeltisinin pOH değeri 1,
kuvvetlidir. Tabloda verilen asitlerin Ka değerleri 1 den kü- pH değeri 13 tür.
çük olduğundan hepsi zayıf asittir. HA asiti için iyonlaşma – Bu çözeltiye aynı hacim ve derişimde HCI çözeltisi
denklemini yazarak iyonlaşma yüzdesini bulalım. ilave edilirse ortam nötr olur, pH değeri 7 olur. Öyley-
HA(suda) H+(suda) +A–(suda) se pH değeri azalır.
0,1M –
– Bu çözeltiye saf su ilave edilirse hacim artar, OH
–x x x iyonu derişimi azalır. Dolayısıyla pOH değeri artar,
0,1 -x x x pH değeri azalır.
– Bu çözeltiye kendisinden daha derişik bir baz çözel-
[H+ ] ⋅ [ A – ] x2 -3
Ka = 10 –5 = x=10 M bulunur. tisi eşit hacimde ilave edilirse hacim iki katına çıkar-
[HA] 0,1
–
ken mol sayısı daha çok artar. Dolayısıyla OH iyonu
-3
0,1M 10 M iyonlaşırsa derişimi artar, pOH değeri azalır, pH değeri artar.
100 x
A B C D E
x = % 1 iyonlaşır.
HB için,
[H+ ] ⋅ [B – ] 10 –7 =
x2 -4
Ka = x=10 M bulunur.
[HB ] 0,1
-4
0,1M 10 M iyonlaşırsa
100 x
x = % 0,1 iyonlaşır.
HC için,
x2
10 –6 = x = 10–4 M bulunur.
0, 01
0,01M
–4
10 M iyonlaşırsa
Çözüm : Nötralleflme Reaksiyonlar› ve
100 x
Titrasyon / 8
100 mL H2SO4 çözeltisine, 0,1M 100 mL NaOH ilave edil-
x = % 1 iyonlaşır.
diğinde çözeltinin rengi kırmızıdan maviye döndüğüne gö-
A B C D E
re ortam baziktir. Demek ki reaksiyon gerçekleştikten son-
Çözüm : Nötralleflme Reaksiyonlar› ve Titrasyon ra bir miktar baz artmıştır. Reaksiyon denklemini yazalım.
/4 2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2H2O

A işleminde tam nötrleşme olduğu için tepkimede artan 0,01 mol 0,005 mol
madde olmaz. B işleminde ortam asidik olduğu için tepki- NaOH in mol sayısı 0,01 moldür. Bazın tamamı kullanıl-
mede artan madde asittir.
saydı harcanması gereken H2SO4 mol sayısını bulalım.
D seçeneğinde verilen çözeltiler bu iki durumu sağlar.
Çözelti hacimleri 1 er litre alınırsa Denkleme göre, 0,01 mol NaOH ile 0,005 mol H2SO4 tep-
H2SO4 + 2NaOH → Na2SO4 + 2H2O kimeye girer.
0,05 mol 0,1 mol H2SO4 ün mol sayısı ve hacmi bilindiğine göre molaritesi-
ni bulabiliriz.
1 mol H2SO4 2 mol NaOH ile nötrleşirse
0, 005
M= = 0, 05 M dir.
0,05 mol H2SO4 0,1 mol NaOH ile nötrleşir. 0,1
HCI + NaOH → NaCI + H2O 0,01 mol NaOH in bir kısmı artacağına göre 0,005 mol
0,2 mol 0,1 mol H2SO4 ten daha az H2SO4 kullanılacaktır.
1 mol NaOH 1 mol HCI ile nötrleşirse Dolayısıyla H2SO4 ün molaritesi de 0,05 M dan daha az
0,1 mol NaOH 0,1 mol HCI nötrleşir. olacaktır.
0,1 mol HCI artar.
A B C D E A B C D E
212
Çözüm : Nötralleflme Reaksiyonlar› ve Çözüm : Çözeltilerde Çözünme ve Çökelme
Titrasyon / 12 Olaylar› Test 2 / 3
Verilen maddelerin iyonlaşma denklemlerini yazalım. Katısı ile dengede olan doygun AgOH çözeltisine, HCl
HF(suda) H
+
+F
– çözeltisi eklendiğinde,
(suda) (suda)
0,2M AgOH(suda) + HCl(suda) → AgCI(k) + H2O(s)

–5 –5 –5
–10 M 10 10 tepkimesi gerçekleşir. AgCl nin Kçç değeri küçük oldu-
ğundan suda az çözünür. Bu nedenle dipte AgCl katısı
–5 –5 –5 + –
0,2 – 10 10 10 birikir. Bu tepkime sonucu Ag ve OH iyonlarının deri-
+ – şimi azalır. Le Chatelier ilkesine göre, denge ürünler yö-
NaF(suda) Na (suda) + F (suda)
nüne ilerler; AgOH(k) ın çözünürlüğü artar ve katı kütlesi
xM xM xM
azalır. Sıcaklık değişmediğinden çözünürlük çarpımı Kçç
+ -5
Karışımın pH değeri 5 olduğundan H derişimi 10 M dır. nin değeri değişmez.
HF için asitlik sabiti ifadesi yazılırken HF çözeltisinin iyon-
A B C D E
laşmasından ve NaF çözeltisinin iyonlaşmasından gelen
–
F derişimi toplanır.
ihmal edilir

[H+ ] ⋅ [F – ] 10 –5 ⋅ (10 –5 + x )
Ka = 10 –5 =
[HF] 0, 2 Çözüm : Çözeltilerde Çözünme ve Çökelme
x = 0,2 dir.
Olaylar› Test 2 / 8
HF zayıf asit olduğundan, HF asitinin iyonlaşmasından XY2 tuzunun HY asidi çözeltisindeki çözünürlüğü bilin-
–
açığa çıkan F iyonu derişimi, NaF tuzunun iyonlaşma- diğine göre 25 °C deki Kçç değeri hesaplanabilir.
–
sından açığa çıkan F iyonu derişiminden daha küçüktür. 2+
XY2(k) X (suda)
+ 2Y(−suda )
Bu yüzden ihmal edilir.
4 . 10 8 ⋅ 10−4 M
–4
M
A B C E
+ −
HY → H (suda) + Y(suda )
0,1 M
Kçç = [X ][Y ]
2+ – 2
Kçç = (4 . 10 )(8 . 10 + 0,1) = 4 . 10 . 10

–4 –4 2 –4 –2
Çözüm : Çözeltilerde Çözünme ve Çökelme = 4 . 10 dır.

ihmal edilir.
–6
Olaylar› Test 1 / 3 XY2 tuzunun sudaki çözünürlüğü a ise :

BaSO4 tuzunun suda çözünme denklemi: 2+ –
XY2(k) X (suda) + 2Y (suda)
2+ 2–
BaSO4(k) Ba + SO4 (suda) şeklindedir.
(suda) a mol/L 2a mol/L
2+ 2–
Kçç = (a) (2a) = 4 . 10
1 mol BaSO4(k) çözündüğünde 1 mol Ba ve 1 mol SO4 2 –6
iyonu oluşur.
4a = 4 . 10 a = 1 . 10
3 –6 –2
mol/L olur.
[Ba2+] = [SO42–] = x mol/L dir.
XY2 tuzunun X(NO3)2 çözeltisindeki çözünürlüğü b ise;
Kçç = [Ba ][SO4 ] = 1 . 10 ise x . x = 1 . 10
2+ 2– –10 –10
–5
x = 10 mol/L olur. XY2(k) X2(+suda ) + 2Y−(suda )
b mol / L 2b mol / L
[Ba2+] = [SO42–] = 10–5 olduğuna göre çözeltinin 1 litre-
sinde 10
–5
mol BaSO4 tuzu çözünmüştür. X(NO3)2(k) X2(+suda ) + 2NO−3(suda )
4 mol / L 8 mol / L
1 mol BaSO4 233 gram ise
1 . 10 2,33 . 10
–5 –3
mol BaSO4 gramdır.
K çç = ( b + 4) (2b) = 4 ⋅ 10−6
2
2+ 2– ihmal edilir
Ba ve SO4
iyonlarının derişim ve hacimleri eşit oldu-
ğundan mol sayıları da eşittir. b = 5 ⋅ 10−4 mol / L
A B C D E
A B C D E
213
DÖRT KÖŞE
1. 3. pOH
100 mL 100 mL
b
Doymuş 0,1 M
AgCl NaCl
7
t °C t °C a
50 Eklenen
Yukarıda verilen çözeltiler daha büyük bir kapta karıştırı-
X hacmi
lıyor.
+ + –
Oda sıcaklığında hazırlanmış 0,1 M 200 mL NaOH çözel-
Buna göre, kapta bulunan Na , Ag ve Cl iyonlarının
tisine ilave edilen X sıvısı sonucunda çözeltinin pOH de-
derişimleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
ğeri yukarıdaki gibi değişiyor.
verilmiştir?
–10 Buna göre,
(t °C de AgCl için Kçç = 10 )
+ + – I. X sıvısı saf sudur.
Na Ag Cl
–5 –5 II. Karışımın pH değeri 7 olduğunda çözelti hacmi 250
A) 0,1 10 10
–6 –6
mL dir.
B) 0,05 5 .10 5. 10
–6
III. X sıvısı 0,3 M HCl çözeltisi ise çözelti hacmi 300 mL
C) 0,05 5.10 0,05
olduğunda a+b, 14 e eşit olur.
–9
D) 0,05 2 .10 0,05
–9
E) 0,1 2 .10 0,1
2. m gram
4. XY2 tuzunun sulu çözeltisinde Y iyonları,
–
ideal 4V
piston – –
Y(suda) + H2O(s) HY(suda) + OH(suda)
SO3(g) 3V
SO3(g)
2V tepkimesini vermektedir.
H2O(s) V H2O(s)
Buna göre,
1 2
I. XY2 tuzu bazik özellik gösterir.
25 °C ve 1 atm basınçta bulunan 1. kabın pistonunun üze-
II. 0,05 M lik X(OH)2 çözeltisinin pH değeri 1 dir.
rine m gramlık kütle konulduğunda 2. durum elde edilmek-
III. 0,1 M lik HY çözeltisinin pH değeri 1 den büyüktür.
tedir.
Buna göre, çözeltinin
I. pH değeri,
+ D) I ve II E) I ve III
II. H derişimi,
III. üzerindeki gaz basıncı
niceliklerinden hangileri artmıştır?

214
14
elektrokimya
elektrokimya
indirgenme - yükseltgenme tepkimeleri
standart elektrot potansiyeli
elektrokimyasal hücreler
elektroliz
215
İNDİRGENME - YÜKSELTGENME TEPKİMELERİ
1. Redoks tepkimeleri ile ilgili, 2– –
5. I. I2 + S →I +S
I. İndirgenme ve yükseltgenme olayları gerçekleşir. – 2– 2–
II. IO3 + SO3 → I2 + SO4
II. Metal atomları daima indirgen özellik gösterirler. 2– – –
III. CrI3 + Cl2 → CrO4 + IO4 + Cl
III. En az iki farklı atom değerlik değiştirir.
Tepkimelerinin hangilerinde iyot (ΙΙ) yükseltgen özellik
yargılarından hangileri doğrudur? göstermiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve II E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
Redoks tepkimelerinde elektron alan madde indirge-
! nirken, elektron aldığı maddenin değerliğini artırdığı

için yükseltgen özellik gösterir.
2. Bir kimyasal tepkimede X ve Y elementleri arasında elekt-

ron alışverişi olmaktadır.
6. Li + HBr → LiBr + PH 2
X in indirgen olduğu bilindiğine göre, X ve Y için aşa-
Tepkimesiyle ilgili,
ğıdakilerden hangisi yanlıştır?
I. Redoks tepkimesidir.
A) X elektron verir.
II. Yer değiştirme tepkimesidir.
B) Y indirgenmiştir.
III. Li nin elektron verme eğilimi, H2 ninkinden fazladır.
C) X yükseltgenmiştir.
D) Y elektron alır.
E) Y nin elektron verme eğilimi, X inkinden büyüktür. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
3. X(k) + 2YCl(suda) → XCl2(suda) + 2Y(k)

7. 3
Yukarıdaki redoks tepkimesi ile ilgili, KClO 3(k ) ⎯Isı
⎯⎯ → KCl(k ) + O2( g)
2
I. Y indirgenmiştir.
tepkime denklemi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangi-
II. X yükseltgendir.
si yanlıştır?
III. X in aktifliği Y ninkinden fazladır.
A) Redoks tepkimesidir.
B) KClO3 teki oksijen yükseltgenmiştir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) Tepkimede Cl 6 elektron vererek indirgenmiştir.
D) I ve III E) I, II ve III D) Elektron alışverişi klor ve oksijen atomları arasında
gerçekleşmiştir.
E) KClO3 teki oksijen indirgendir.
+ 2–
4. I. 2Ag (suda) + SO4(suda) → Ag2SO4(k)
2– +
II. CO3(suda + 2H (suda) → H2O(s) + CO2(g)
III. Zn(k) + 2NaOH(suda) → Na2ZnO2(suda) + H2(g) 8. 3P + 5HNO3 + 2H2O → 3H3PO4 + 5NO
Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri bir redoks Yukarıda verilen redoks tepkimesinde elektron alışve-
tepkimesidir? rişi hangi elementler arasında gerçekleşir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) P ve N B) H ve N C) N ve O

D) I ve III E) II ve III D) P ve O E) H ve O
216
9. Sülfürik asitin sulu çözeltisine bir Cu çubuk daldırıldığın- – –
12. Br2 → Br + BrO3
da çözeltinin rengi maviye dönüşürken SO2 gazının çıktı-
Yukarıdaki redoks tepkimesi denkleştirildiğinde sol tarafa
ğı gözleniyor. –
OH eklenmiştir.
Buna göre, bu tepkimeyle ilgili,
Buna göre, bu redoks tepkimesi ile ilgili,
I. Tepkime denklemi
I. Elektron alışverişi brom (Br) atomları arasında ger-
Cu(k) + 2H2SO4(suda) → CuSO4(suda) + SO2(g) + 2H2O(g)
çekleşmiştir.
şeklindedir.
II. Tepkime bazik ortamda gerçekleşmiştir.
II. Cu indirgen özellik göstermiştir.
III. Denkleştirilmiş tepkimenin sağ tarafında H2O vardır.
III. Homojen fazlı bir tepkimedir.
13. Cu(k) + 2Fe(NO3)3(suda) → 2Fe(NO3)2(suda) + Cu(NO3)2(suda)

Verilen redoks tepkimesiyle ilgili aşağıdakilerden han-
gisi yanlıştır?
– 3+ – –
10. 10 OH + 2Cr + 3ClO3 → 2X + 3ClO2 + 5H2O
A) Cu yükseltgenmiştir.
Yukarıdaki denkleştirilmiş redoks tepkimesi bazik ortamda
B) Fe(NO3)3 elektron vermiştir.
gerçekleşmektedir.
C) 1 mol Cu 2 mol elektron vermiştir.
Buna göre, tepkimedeki X in formülü ve yükü nedir?
D) Fe(NO3)3 yükseltgendir.
Formül Yük
E) Cu elektron vererek yükseltgenir.
A) CrO4 1–
B) CrO4 2–
C) Cr 3+
D) Cr2O7 2–
E) CrO3 2– – +
14. 5H2O + 4Zn + NO3 → 4X + NH3 + 7H
Yukarıdaki denkleştirilmiş tepkimede X ile gösterilen

madde aşağıdakilerden hangisidir?
2– 2+
A) ZnO2 B) Zn2O4 C) Zn
2–
D) ZnO E) Zn(OH)4
Redoks tepkimelerinde alınan ve verilen elektron sayı-
! ları eşit olduğu için toplam yük korunur.
11. xBi + yH2SO4 → Bi2(SO4)3 + zH2O + tSO2
tepkimesiyle ilgili,
I. y ile z nin sayısal değeri eşittir.

II. Bi, 3 elektron alarak yükseltgenmiştir.
– 3+
15. NO3 + Bi → Bi + NO2
III. x = 2 , t = 3 tür.
Yukarıdaki tepkime asidik ortamda en küçük tam sayı-
yargılarından hangileri doğrudur? +
larla denkleştirildiğinde H iyonunun katsayısı kaç
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III olur?
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
217
STANDART ELEKTROT POTANSİYELİ
1. 4. Y Z X
HCl çözeltisi HCl çözeltisi
X2+ Y2+ Z2+

X kabı Y kabı çözeltisi çözeltisi çözeltisi
Şekildeki X ve Y metallerinden yapılmış kaplarda eşit ha- I II III
cim ve derişimli HCl çözeltileri vardır. Bir süre sonra X ka- Şekildeki kaplarda bulunan çözeltilere X, Y ve Z metal çu-
bında aşınma gözlenirken Y kabında hiçbir değişiklik olmu- bukları daldırılmıştır.
yor.
Sadece I. ve III. kaptaki çubuklar aşındığına göre X, Y
Buna göre, ve Z metallerinin aktiflikleri aşağıdakilerin hangisinde
doğru olarak kıyaslanmıştır?
I. X metalinin yükseltgenme eğilimi, Y ninkinden bü-
yüktür. A) Y > X > Z B) X > Y > Z C) X > Z > Y
II. X ve Y nin aktiflikleri hidrojeninkinden büyüktür. D) Z > Y > X E) Z > X > Y
III. Aktiflikleri arasındaki ilişki X > H > Y şeklindedir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 5. X, Y ve Z metallerinin aktiflikleri arasında X > Y > Z ilişki-

D) I ve III E) I, II ve III si vardır.
Buna göre,
2. X, Y ve Z metalleri ile ilgili 2+ 2+
I. X(k) + Y (suda) → X (suda) + Y(k)
– periyodik cetvelde 1A grubundadırlar. 2+ 2+
II. Z(k) + X (suda) → Z (suda) + X(k)
– Y nin atom çapı en büyüktür. 2+ 2+
III. Y(k) + Z (suda) → Y (suda) + Z(k)
0 + + 0
– X + Z → X + Z tepkimesi kendiliğinden oluşu-
tepkimelerinden hangileri kendiliğinden gerçekleşmez?
yor.
Buna göre, X, Y ve Z nin elektron verme eğilimleri bü-
yükten küçüğe doğru nasıl sıralanır?
A) Y, X, Z B) Z, X, Y C) Z, Y, X
6. K L
D) Y, Z, X E) X, Y, Z
3. Nernst eşitliği;
0, 0592 HCl çözeltisi
Ehücre = E°hücre – ⋅ log Q
n
bağıntısı ile ifade edilir. Şekildeki kapta bulunan HCl çözeltisine K ve L metal çu-
bukları batırılıyor. K metal çubuğunun üzerinde gaz çıkı-
Buna göre Nernst eşitliği ile ilgili;
şı gözlenirken L çubuğunda herhangi bir değişim olmu-
I. Standart şartlar dışındaki hücre potansiyelini hesap- yor.
lamak için kullanılır.
Buna göre,
II. Bağıntıdaki “n” sayısı tepkimede alınan veya verilen
elektronun mol sayısını gösterir. I. Açığa çıkan gaz H2 dir.
III. Sıcaklık 25 °C, basınç 1 atm ve iyonların molar deri- II. K nın elektron verme eğilimi, L ninkinden fazladır.
şimi 1 M olduğunda Ehücre = E°hücre olur. III. L nin yükseltgenme eğilimi, H2 ninkinden fazladır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
218
2+ – – –
7. X(k) X (suda) + 2e E° = 2,37 volt 10. F2(g) + 2e ⎯→ 2F (suda)
2+ –
Y(k) Y (suda) + 2e E° = –0,34 volt tepkimesi için standart indirgenme potansiyeli E° = +2,87
2+ – volt olarak veriliyor.
Z(k) Z (suda) + 2e E° = –0,80 volt
Buna göre;
Yukarıda verilen standart elektrot potansiyellerine
göre;
–
F (suda) ⎯→ PF 2(g)
+ e
–
I. X – Y tepkimesinin standart yükseltgenme potansiyeli (E°)

II. X – Z kaç volttur?
III. Y – Z A) –1,435 B) +1,435 C) –2,87

pillerinin elektromotor kuvvetlerinin karşılaştırılması D) –5,74 E) +5,74
aşağıdakilerin hangisinde doğrudur?
A) I > II > III B) III > II > I C) I > III > II

D) II > I > III E) II > III > I
11. Fe, Zn, Ca ve Sn metallerinin elektron verme eğilimleri

arasında;
2+ 2+ 2+
8. X , Y ve Z katyonlarının standart indirgenme yarı pil
Ca > Zn > Fe > Sn
potansiyelleri aşağıda verilmiştir.
2+ – ilişkisi vardır.
X (suda) + 2e X(k) E° = –0,44 volt
2+ – Bu metaller arasında oluşturulan bazı pillerin standart ko-
Y (suda) + 2e Y(k) E° = –2,86 volt
şullardaki gerilimleri aşağıda verilmiştir:
2+ –
Z (suda) + 2e Z(k) E° = +0,34 volt
Pil Pil gerilimi
Buna göre;
Ca – Fe 2,42 volt
I. XCI2 çözeltisi Z metalini çözer.
Zn – Sn 0,62 volt
II. YCI2 çözeltisi X metalini çözer.
III. HCI çözeltisi Z metalini çözer. Ca – Zn 2,10 volt
yargılarından hangileri yanlıştır? Buna göre Fe – Sn pilinin standart pil gerilimi kaç volt
tur?
D) II ve III E) I, II ve III A) 0,30 B) –0,30 C) 0,20
D) 0,40 E) 0,60
9. Standart koşullarda
3+ –
Cr (suda) + 3e ⎯→ Cr(k)
tepkimesi için E° = –0,74 volttur. 2+ +

12. 1. 2Li(k) + Cu (suda) 2Li (suda) + Cu(k) E° = 3,41 V
Buna göre; 2+ 2+
2. Ni(k) + Cu (suda) Ni (suda) + 2Cu(k) E° = 0,59 V
3+ –
I. Cr(k) ⎯→ Cr (suda) + 3e tepkimesi için E° = +0,74
Yukarıda verilen standart hücre potansiyellerine göre;
volttur.
3+
II. 2Cr (suda) + 6e
–
⎯→ 2Cr(k) tepkimesi için E° = –1,48 I. 1. tepkime 2. tepkimeye göre daha istemlidir.
volttur. II. Metallerin elektron verme eğilimleri arasında
III. Cr(k) +
+

3H (suda)
3+
Cr (suda) + fH 2(g)
tepkimesi için Li > Ni > Cu ilişkisi vardır.
E° = +0,74 volttur. III. Li – Ni pilinin standart hücre potansiyeli 4,00 volttur.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

219
ELEKTROKİMYASAL HÜCRELER / 1
1. 4.
V
e–
Tuz Köprüsü Tuz Köprüsü

X(k) Y(k) X(k) Y(k)
X2+ Y2+
Yukarıdaki elektrokimyasal pil düzeneğinde elektronlar dış 1 M XCI 1 M YCI2

Çözeltisi Çözeltisi
devrede Y elektrodundan X e doğru hareket etmektedir. 1. kap 2. kap
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Yukarıda verilen standart pil çalışırken zamanla 2. kaptaki
2+
A) X anot, Y katotdur. Y iyon derişimi artmaktadır.
2+
B) Zamanla X derişimi azalır. Buna göre,
C) Y elektrodunun kütlesi azalır. I. Net pil tepkimesi
D) X elektrodunun kütlesi artar. + 2+
Y + 2X → Y + 2X
E) Y nin yükseltgenme eğilimi, X inkinden fazladır. şeklindedir.
+
II. Zamanla XCI çözeltisinde X iyonu derişimi azalır.
2. Tuz köprüsü ile ilgili,
III. Tuz köprüsünden + yüklü iyonlar 2. kaba doğru gider-
I. Anot ve katot yarı pillerindeki çözeltilerde iyon yük
ler.
dengesini sağlar.
II. Suda çok iyi çözünen tuzların çözeltileri ile doldurulur.
III. Anot kabındaki anyonların sayısını azaltır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Pil çalıştığı sürece kaplardaki iyon dengesini sağlamak
!
için tuz köprüsündeki anyonlar anota, katyonlar kato-
da yönelir.
3. V 5.
Tuz Köprüsü
X Y Ag Ag
Tuz Köprüsü
V V
1M 1M
XSO4 YSO4
Yukarıdaki standart elektrotlarla hazırlanmış pil düzene- 0,1 M AgNO3 0,1 M AgNO3
ğinde, zamanla Y elektrotun kütlesinde azalma olduğu tes- 1. kap 2. kap
pit ediliyor.
Şekilde verilen pilin 1. kabına
I. NaCI(k)
2+
A) XSO4 çözeltisinde bulunan X iyonlarının sayısı za- II. AgNO3(k)
manla azalır.
III. H2O(s)
B) Dış devrede Y elektrottan, X elektrota doğru elektron
maddelerinden hangileri eklenirse pil çalışmaya baş-
akışı vardır.
lar?
C) Tuz köprüsünden anyonlar YSO4 çözeltisi bulunan
(AgCI nin sudaki çözünürlüğü çok azdır.)
kaba doğru göç ederler.
D) X elektrot anot, Y elektrot katottur.
2+ 2+ D) I ve III E) I, II ve III
E) X nin indirgenme potansiyeli, Y ninkinden fazladır.
220
6. 9. +
2Ag + X X
2+
+ 2Ag E° = 1,56 volt
X Y Standart elektrotlar kullanılarak hazırlanan pilin net denk-

Tuz Köprüsü
lemi yukarıdaki gibidir.
(E°Ag/Ag+ = –0,80 volt)

1M 1M
XCI HCI A) Ag elektrot anot, X elektrot katottur.
1. kap 2. kap B) Elektronlar dış devrede Ag elektrota doğru hareket

ederler.
Yukarıda verilen pil çalıştığı sürece 2. kaptaki çözeltinin
C) X metalinin aktifliği Ag den fazladır.
pH değeri artmaktadır.
D) X in yükseltgenme yarı pil potansiyeli 0,76 volttur.
Buna göre;
E) Zamanla Ag elektrodun kütlesi artar.
I. 1. kaba su ilave etmek pil gerilimini azaltır.
II. Elektron akımı dış devrede X elektrottan, Y elektroda
doğrudur.
III. Zamanla Y elektrodun kütlesi artar.
10. Bir elektrokimyasal pil için aşağıdaki yargılardan han-
yargılarından hangileri doğrudur? gisi yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Pil, kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüştürüldü-
D) I ve II E) II ve III ğü bir düzenektir.
B) Çalışan bir pilde redoks tepkimesi gerçekleşir.
C) Bir pil, anot ve katot olmak üzere iki kutuptan oluşur.
o 2+ 3+ o
7. 2Al + 3Zn ⎯→ 2Al + 3Zn D) Anotta indirgenme, katotta yükseltgenme olayları ger-
çekleşir.
net pil tepkimesi yukarıda verilen elektrokimyasal pilin sı-
caklığı artırılıyor. E) Tuz köprüsü, anot ve katot arasındaki yük dengesini
sağlar.
Buna göre;
I. Pilin ömrü artar.

II. Pil gerilimi artar.
III. Pil gerilimi azalır.
11.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Zn Tuz Köprüsü Cu
1M 1M
2+ – o o Zn2+ H+
8. Fe + 2e ⎯→ Fe E = –0,44 V
1. kap 2. kap
3+ – o
Al ⎯→ Al + 3e E = 1,66 V
Şekildeki elektrokimyasal pilin gerilimi,
Al-Fe standart pilinde devreden 1,2 mol elektron geçiyor.
I. ortamın sıcaklığı,
Buna göre;
II. Zn elektrodun yüzey genişliği,
I. Anot elektrodun kütlesi 10,8 gram azalır.
III. 2. kaptaki çözeltinin pH değeri
II. Katot elektrodun kütlesi 33,6 gram artar.
III. Dış devrede elektronlar Al elektrottan Fe elektroda niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
doğru akar. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve II E) I ve III
(Al : 27, Fe : 56)
Elektrokimyasal pillerde kaplardaki çözeltilerin deri-
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) I, II ve III
C) Yalnız III
! şimleri ve sıcaklık pil gerilimini etkiler.
221
ELEKTROKİMYASAL HÜCRELER / 2
1. Bazı metallerin indirgenme yarı pil potansiyelleri aşağıda 3. K
verilmiştir.
+
Ag + e Ag
–
E° = +0,80 volt
X Tuz Köprüsü Y
Ni + 2e Ni
2+ –
E° = –0,25 volt
Cd + 2e Cd
2+ –
E° = –0,40 volt
Cu + 2e Cu
2+ –
E° = +0,34 volt
n+
X Ym+
Sn + 2e Sn
2+ –
E° = –0,14 volt
1. kap 2. kap
V
Yukarıda pil düzeneğinde;
m+ n+
X Tuz Köprüsü Y Y +XX +Y
reaksiyonunun gerçekleştiği bilinmektedir.
Buna göre, aşağıdaki etkilerden hangisi yapıldığında K

Xm+ Yn+ lambasının parlaklığı artar?
A) 1. kaba su ekleme
Yukarıdaki pil düzeneğinde elektronlar dış devrede Y
B) Sıcaklığı artırma
elektrottan X elektrota doğru hareket etmektedir.
m+
C) 2. kaba eşit derişim ve hacimde Y iyonu içeren çö-
Buna göre, X ve Y metalleri aşağıdakilerden hangisi gi-
zelti ekleme
bi olamaz?
D) Tuz köprüsünü kaldırma
X Y
E) 1. kaba XNO3(k) ilave etme
A) Cu Cd
B) Ag Ni
C) Ni Cu
D) Ag Cu
E) Sn Cd
Elektrokimyasal pillerde elektron verilen yer anot, alı- 4.

! nan yer ise katottur. Dış devrede elektronlar anottan
katoda doğru hareket eder.
Ni
V
Tuz Köprüsü Cr
2. 1M 1M
V
NiSO4 Cr2(SO4)3
Ni Tuz Köprüsü Ag
Yukarıda verilen pil düzeneğinde Ni ve Cr metallerinin ak-
tiflikleri arasında Cr > Ni ilişkisi vardır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

0,1 M 0,1 M
NiSO4 AgNO3 3+ –
A) Anotta Cr + 3e ⎯→ Cr° yarı pil tepkimesi gerçekleşir.
1. kap 2. kap 2+ –
B) Katotta Ni° ⎯→ Ni + 2e yarı pil tepkimesi gerçek-
Yukarıda verilen pilin gerilimini artırmak için aşağıda- leşir.
kilerden hangisi yapılamaz? 2+
C) Pilin gerilimi, Cr nin standart yükseltgenme ve Ni nin
(Aktiflik Ni > Ag, NiS ve AgCI tuzları suda çözünmez.)
standart indirgenme potansiyelleri toplanarak bulunur.
A) 1. kaba saf su ilave etme
D) Net pil reaksiyonu Cr
3+
+ Ni Cr° + Ni
2+
şeklindedir.
B) 2. kaba AgNO3 katısı ilave etme
E) Pil çalıştığı sürece voltmetrede okunan değer değişmez.
C) 1. kaba Na2S katısı ilave etme
Elektrokimyasal piller çalıştığı sürece çözeltilerdeki iyon
D) 2. kaba NaCI katısı ilave etme
E) Sıcaklığı azaltma ! derişimleri değiştiği için pil gerilimi de değişir.
222
5. V
7. Fe ve Ag yarı hücrelerinden oluşan bir pilin şeması aşağı-
da verilmiştir.
NH4NO3 2+
X(k) Y(k) Fe(k) I Fe (suda) (0,1M) II Ag+(suda) (1M) I Ag(k)
Fe ve Ag metallerinin standart yükseltgenme potansi-
yelleri sırasıyla 0,44 ve –0,80 volt olduğuna göre;
1M 1M
X(NO3)2 YNO3 I. Pilin gerilimi 1,24 volttur.
1. kap 2. kap
II. Anot tepkimesi
2+ –
Fe(k) ⎯→ Fe (suda) + 2e
Yukarıda şekli verilen elektrokimyasal hücre ile ilgili
aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? şeklindedir.
III. Ag yarı piline saf su ekleme pil gerilimini artırır.
A) Elektron akımı dış devrede X elektrottan Y elektroda
doğru ise Y katottur. yargılarından hangileri doğrudur?
–
B) Tuz köprüsündeki NO 3 iyonları 1. kaba göç ediyorsa X A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
anottur. D) II ve III E) I, II ve III
C) Zamanla X çubuğun kütlesi artıyor ise Y anottur.
+
D) Zamanla 2. kaptaki Y iyon derişimi artıyor ise X katot-
tur.
E) 1. kaba saf su eklendiğinde pil gerilimi artıyor ise Y
anottur.
8. 1866 yılında Fransız mühendis Georges Leclanche

tarafından keşfedilen kuru pile Leclanche pili de denir.
Buna göre Leclanche pili ile ilgili;
I. Zn den yapılmış kap anot, C çubuk ise katot görevi

görür.
II. Pilde gerçekleşen tepkime tersinir olduğu için pil tek-
rar şarj edilebilir.
III. El feneri ve transistörlü radyolarda kullanılan pilin po-
6. V tansiyeli yaklaşık 1,5 volttur.
Tuz köprüsü
X(k)
H2(g) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Pt(k)
1M 1M
XSO4 HCI
1. kap 2. kap
Şekildeki pil sistemi çalışırken 2. kaptaki çözeltinin pH de-

ğerinin arttığı gözleniyor. 9. Pil çeşitleri ile ilgili;
Buna göre pil sistemi ile ilgili aşağıdaki yargılardan I. Elektronik hesap makinelerinde ve saatlerde kullanı-
hangisi yanlıştır? lan cıva pilleri düğme pil olarak da bilinir.
A) X in yükseltgenme eğilimi hidrojeninkinden fazladır. II. Otomobillerde kullanılan kurşun akümülatörler şarj
B) HCI çözeltisinin derişimi değiştirilirse pil potansiyeli edilebilir.
değişir. III. Katı hal lityum pilleri, kurşun akümülatörlerden daha
C) Zamanla 1. kaptaki X
2+
iyon derişimi artar. uzun ömürlüdür.
D) Zamanla pil potansiyeli azalır. yargılarından hangileri doğrudur?
E) Dış devrede elektronlar Pt çubuktan X çubuğa doğru A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

hareket eder. D) II ve III E) I, II ve III
223
ELEKTROLİZ
1. 96500 Coulomb luk elektrik yükü, 1 mol elektronun yükü- 5. NaCI sulu çözeltisi 0,4 Faradaylık akım ile elektroliz edili-
ne eşittir. yor.
Buna göre, 1 mol elektron yükü için, Buna göre;
I. 1 Faraday elektrik yüküdür. I. Anotta normal koşullarda 4,48 L hacim kaplayan CI2
II. AgNO3 çözeltisinden 1 mol Ag açığa çıkaran elektrik gazı açığa çıkar.
yüküdür. II. Katotta normal koşullarda 4,48 L hacim kaplayan H2
III. H2O sıvısından, normal koşullarda 11,2 litre gaz gazı açığa çıkar.
açığa çıkaran elektrik yüküdür. III. Katotta 9,2 gram Na metali birikir.

(Na: 23)
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2+
2. Bir elektroliz düzeneğinde 2 gram Ca iyonunu meta-
lik Ca ya indirgemek için devreden geçirilmesi gere-
ken akım kaç Faraday dır?
(Ca: 40)
6. Seri bağlı iki elektroliz kabında sırasıyla MgCI2 erimiş tuzu
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,4 D) 0,8 E) 1,0 ve NaCI sulu çözeltisi vardır. Bu kaplardan bir süre akım
geçirildiğinde ilk kabın katodunda 4,8 gram Mg metali top-
lanıyor.
Buna göre, ikinci kabın katodunda hangi elementten

kaç gram açığa çıkar?
(H: 1, Na: 23, Mg: 24, CI: 35)
3. Erimiş MgCI2 tuzunun elektrolizinde devreden bir saat
akım geçtiğinde katotta 0,45 gram Mg metali birikiyor. A) 9,2 gram Na B) 4,6 gram Na C) 0,2 gram H2
D) 0,4 gram H2 E) 7,1 gram CI2
Buna göre, devreden geçen akımın şiddeti kaç amper-
dir?
(Mg: 24, 1F: 96000 Coulomb alınacak.)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
7. Bir miktar H2O sıvısı elektroliz edildiğinde anotta 0,1 mol

O2 gazı açığa çıkıyor.
4. XCI2 tuzunun sulu çözeltisi elektroliz edildiğinde katotta
X metali anotta CI2 gazı açığa çıkmaktadır. Buna göre;
Buna göre; I. Devreden 0,2 mol elektron geçmiştir.
I. Devreden 0,2 faradaylık akım geçerse katotta 0,2 eş- II. Katotta 0,2 mol H2 gazı açığa çıkar.
değer gram X metali toplanır. III. 0,1 mol H2O elektroliz edilmiştir.
II. Anotta 0,2 mol CI2 gazı toplandığında katotta 0,2 mol yargılarından hangileri yanlıştır?
X metali toplanır.
III. X metalinin yükseltgenme potansiyeli H2 ninkinden az-
dır. D) I ve II E) I ve III
H2O sıvısının elektrolizinde devreden 0,4 mol elektron
!
geçtiğinde anotta 0,1 mol O2, katotta 0,2 mol H2 açı-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II ğa çıkar.
224
8. Erimiş CaCI2 tuzunun elektrolizinde devreden 0,4 faraday- 11. Seri bağlı iki elektroliz kabında NaCI ve CuCI2 nin ergimiş
lık akım geçiyor. tuzları elektroliz edilmektedir. 1. kapta 4,6 gram Na metali
toplanmaktadır.
Buna göre;
Buna göre, 2. kapta kaç gram Cu metali toplanır?
I. Katotta 0,2 mol Ca metali açığa çıkar.
(Na: 23, Cu: 64)
II. Anotta 0,4 mol CI2 gazı açığa çıkar.
A) 3,2 B) 6,4 C) 12,8 D) 32 E) 64
III. Zamanla elektroliz edilen maddenin pH değeri artar.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 12. Aşağıdaki elektroliz kabında HF, KF ve NaCI nin sulu çö-
zeltileri bulunmaktadır.
+ –
(+) Pt Pt (–)
9. Aşağıda içerisinde HCI ve NaCI sulu çözeltileri bulunan

elektroliz kabı verilmiştir. HF
NaCI
+ –
KF
Pt Pt
Buna göre, devreden bir süre akım geçtiğinde elektro-
liz kabının anotunda öncelikle hangi element açığa
HCI çıkar?
+ + +
NaCI (Elektron alma eğilimleri, H > Na > K ve elektron verme
H2O – – –
eğilimi CI > F > OH şeklindedir.)
A) F2 B) H2 C) CI2 D) Na E) K
Kaba elektrik akımı verildiğinde,
I. Çözeltinin pH değeri artar.

13.
II. Anotta önce Na metali toplanır.
III. Katotta H2 gazı açığa çıkar.

– –
(Elementlerin elektron verme eğilimi CI > OH > Na > H
şeklindedir.) MgCl2(sıvı) NaCl(suda) Cu(NO3)2(suda)
I II III
– +
Yukarıda platin elektrotlar kullanılan seri bağlı elektroliz

kaplarında sırasıyla erimiş MgCI2, NaCI sulu çözeltisi ve
Cu(NO3)2 sulu çözeltisi bulunmaktadır.
10. Bir miktar saf suyun elektrolizinde elektriksel iletkenliğin Buna göre, devreden bir süre akım geçtiğinde katot-
sağlanması için suya aşağıdaki maddeler ekleniyor. larda öncelikle hangi maddeler açığa çıkar?
– – –
(Elektron verme eğilimi: CI > OH > NO3 > Na > Mg > H > Cu
I. H2SO4 şeklindedir.)
II. Cu(NO3)2
I II III
III. NaCI
A) Mg Na Cu
Buna göre, hangilerinde anot veya katot reaksiyonu B) H2 Na H2
değişir?
C) Mg H2 Cu
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Mg H2 H2
D) I ve II E) II ve III E) H2 H2 H2
225
Çözüm : ‹ndirgenme-Yükseltgenme Tepkimeleri / Çözüm : Standart Elektrot Potansiyeli / 4
7 Aktif metaller, kendilerinden daha pasif metallerin iyonla-
Tepkimede yer alan elementlerin yükseltgenme basa- rını indirgeyip kendileri yükseltgenebilir.
maklarını bulalım. 2+ 2+
I. kapta Y + X →Y +X
+ 5+ 2– + –
reaksiyonunun gerçekleşmesi Y nin X ten daha aktif
K CI O3 K CI + f O° 2
olduğunu,
5+ 2+
Görüldüğü gibi CI iyonu II. kapta Z + Y → reaksiyonunun gerçekleşmemesi Z
5+ — – nin Y den daha pasif olduğunu,
CI + 6e → CI
2+ 2+
III. kapta X + Z →X +Z
tepkimesine göre indirgenirken,
2– reaksiyonunun gerçekleşmesi X in Z den daha aktif
O iyonu
olduğunu gösterir.
2– – 1
O →2e + O tepkimesine göre yükseltgenmiştir.
2 2 Buna göre, X, Y ve Z metallerinin aktiflikleri arasında
2– 5+ Y > X > Z ilişkisi vardır.
Elektron veren O indirgen, alan CI yükseltgen özellik
göstermiştir. D B C D E
Elektron alışverişi ile gerçekleşen bu tepkime bir redoks

tepkimesidir.
A B C D E
Çözüm : ‹ndirgenme-Yükseltgenme Tepkimeleri /

15 Çözüm : Elektrokimyasal Hücreler Test 1 / 3
Bu tepkimeyi yarı reaksiyon yöntemi ile denkleştirelim Elektrokimyasal pilde yükseltgenmenin olduğu anot ka-
Yükseltgenme yarı reaksiyonu, bında elektrodun kütlesi azalır. Buna göre, Y elektrot
3+ – anot, X ise katottur.
Bi → Bi + 3e şeklindedir.
2+ –
İndirgenme yarı reaksiyonu, Katot kabında X + 2e ⎯→ X
2+
–1
tepkimesi gereğince X derişimi azalır.
+ –
NO + 2H + e NO + H2O şeklindedir.
3 2
Dış devrede elektronlar anottan katoda doğru (Y → X) gi-
Alınan ve verilen elektron sayılarının denkliği için indir- der.
genme yarı reaksiyonu 3 ile genişletilip tepkimeler taraf Tuz köprüsündeki anyonlar, (+) yük fazlalığının oluştuğu
tarafa toplanırsa anota yönelir.
–1 + 3+
Bi + 3NO3 + 6H ⎯→ Bi + 3NO2 + 3H2O Y nin yükseltgenme, X
2+
nin ise indirgenme potansiyeli
tepkimesi elde edilir. daha fazladır.
A B C D E A B C D E
226
Çözüm : Elektrokimyasal Hücreler Test 2 / 3 Çözüm : Elektroliz / 3
m+ n+
Y +X X +Y Elektoriz olaylarında elektrotlarda toplanan madde mik-
tarı (m) aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir.
şeklinde denklemi verilen elektrokimyasal pilde tepkimeyi
ürünlere yönelten etkiler pil gerilimini artırırken reaktiflere I⋅ t ⋅ m
m= A
yönelten etkiler pil gerilimini azaltır. Pil gerilimindeki deği- 96000 ⋅ z
şim ile lamba parlaklığı doğru orantılıdır.
I → Devreden geçen akım şiddeti (amper)
Çalışan pillerde ekzotermik bir reaksiyon gerçekleş-
t → Akımın geçiş süresi (sn)
tiğinden sıcaklık artışı reaksiyonu reaktifler tarafına yö-
neltir ve lambanın parlaklığı azalır. mA → Elektrotta toplanan maddenin mol kütlesi
m+ z → Elektrotta toplanan maddenin tesir değerliği

2. kaba eşit derişimli Y çözeltisi ekleme lamba parlak-
lığını değiştirmez. Soruda verilen değerler formülde yerine yazılırsa
Elektrokimyasal pilde tuz köprüsünün kaldırılması pilin I ⋅ 3600 ⋅ 24

0, 45 =
kapatılması anlamına gelir. 96000 ⋅ 2
n+ n+ I = 1 amper olarak bulunur.

1. kaba X iyonları içeren bir tuzun ilavesi bu kaptaki X
D B C D E
derişimini artıracağından tepkime reaktifler tarafına yöne-
lir, lambanın parlaklığı azalır.
n+
1. kaba su ilavesi X derişimini azaltır. Sistem tekrar bu Çözüm : Elektroliz / 6
maddeyi oluşturmak için ürünler tarafına yönelir, lam- Erimiş MgCI2 tuzunun elektrolizinde katotta Mg toplanır-
banın parlaklığı artar. ken, NaCI sulu çözeltisinin elektrolizinde katotta öncelikle
+
D B C D E indirgenme potansiyeli daha yüksek olan H nın reaksiyo-
nu sonucu H2 açığa çıkar.
Seri bağlı kaplarda devreden geçen yük miktarı eşit oldu-

ğundan aşağıdaki işlemlerle H2 nin miktarı hesaplanabilir.
4, 8
nMg = = 0,2 mol
24
2+ –
Mg + 2e → Mg
0,4 mol 0,2 mol
+ –
2H + 2e → H2
0,4 mol 0,2 mol
Katotta 0,2 mol (0,2 . 2) 0,4 gram H2 açığa çıkar.
Çözüm : Elektrokimyasal Hücreler Test 2 / 7 A B C D E
Pilin şemasına göre Fe çubuğun anot, Ag çubuğun katot

olduğu anlaşılır. Pilin anot ve katot tepkimeleri aşağıdaki
gibidir:
Çözüm : Elektroliz / 10
2+ – Saf suyun elektrolizinde elektrik iletkenliği için ortama
Anot : Fe ⎯→ Fe + 2e E° = 0,44 V
eklenen maddelerin;
+ –
Katot : 2Ag + 2e ⎯→ 2Ag E° = 0,80 V +
1 H nın indirgenme potansiyelinden daha yüksek bir
+ 2+ + + + + +
Pil : Fe + 2Ag Fe + 2Ag E°pil = 1,24 V potansiyele sahip katyon (Ag , Cu , Hg , Au ve Pt ),
–
Pilin standart potansiyeli 1,24 Volttur. Ancak verilen şe- 1 OH nin yükseltgenme potansiyelinden daha yüksek bir
2+ – – – –
mada Fe iyonlarının derişimi 1M yerine 0,1M olduğun- potansiyele sahip anyon (F , CI , Br ,Ι ) içermemesi
dan pil gerilimi 1,24 volt değildir (I yanlış). Ag yarı piline gerekir.
+
saf su ekleme Ag iyon derimini azaltacağı için denge re- Cu(NO3)2 kullanılırsa katotta H2 yerine öncelikle Cu me-
aktifler yönüne kayar. Bu ise pil gerilimini düşürür tali, NaCI kullanılırsa anotta O2 yerine öncelikle CI2 ame-
(III yanlış). tali açığa çıkar.
A B C D E A B C D E
227
DÖRT KÖŞE
1. 3.
Tuz Köprüsü Tuz Köprüsü

X(k) Y(k) Zn(k) Cu(k)
1 M X+1 1 M Y+n 1. kap 2. kap

1. kap 2. kap
Şekildeki pil düzeneğindeki kaplarda,
Şekilde verilen standart pilde devreden bir süre akım geç-
+1 1. kap 2. kap
tiğinde 1. kaptaki çözeltideki X iyonu derişimi 1,2 mola-
+n
ra çıkarken ikinci kaptaki çözeltide Y iyonu derişimi 0,9 I. 0,1 M Zn
2+
0,1 M Cu
2+
molara düşmektedir. 2+ 2+
II. 1 M Zn 1 M Cu
Buna göre III. 0,1 M H
+
0,01 M Zn
2+
I. n = 2 dir. çözeltilerinden hangileri bulunursa pil çalışır?

II. 1. kaba su ilave edilirse pil gerilimi azalır. (Elektron verme eğilimleri arasındaki ilişki Zn > H2 > Cu
III. X elektrot katottur. şeklindedir.)
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

2. Pil 4. Seri bağlı iki elektroliz kabında sırasıyla XCIn ve YCl3

eriyikleri vardır. Devreden bir süre akım geçtiğinde katot-
1 2 3 4 larda toplam 22,2 gram metal ve anotlarda normal
koşullarda toplam 13,44 L Cl2 gazı açığa çıkıyor.
Buna göre X in yükü (n) kaçtır?

(X: 56, Y: 27)
CuCl2(suda) AlCl3(suda)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Yukarıda seri bağlı elektroliz devresinde kaplarda CuCl2
ve AlCl3 sulu çözeltileri elektroliz edildiğinde 3 numaralı
tüpte Cl2 gazı toplandığı gözleniyor.
Pil elektroliz devresine ters bağlanırsa 1, 2, 3 ve 4 no-

lu tüplerde hangi gazların toplanması beklenir?
–1 –2
(Elektron verme yatkınlığı Al > H2 > Cu > Cl > O )
1. tüp 2. tüp 3. tüp 4. tüp

A) – Cl2 Cl2 H2
B) – Cl2 H2 Cl2
C) Cl2 H2 Cl2 H2
D) Cl2 H2 H2 Cl2
E) H2 H2 Cl2 Cl2
228
15
çekirdek kimyası
çekirdek kimyas›
çekirde¤in yap›s› ve kararl›l›k
yapay çekirdek reaksiyonlar› (fisyon - füzyon) /
yar›lanma süresi
aktiflik / radyoaktif ›fl›nlar›n sa¤l›¤a etkisi /
radyoaktif maddelerin kullan›m alanlar›
229
ÇEKİRDEĞİN YAPISI VE KARARLILIK
1. Radyoaktif ışımalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden han- 5. Kütle
numarası
gisi doğrudur?
A
218
A) Nötron ışıması yapan atom izotopuna dönüşür.
1
B) Gama ışıması yapan atomun enerjisi artar. C D
214
B 2 3
C) Alfa ışıması yapan atomun proton ve nötron sayısı ar-
tar.
D) Pozitron ışıması yapan atomun proton sayısı artar. 84 85 86 87 Atom
numarası
E) Elektron yakalayan radyoaktif bir çekirdeğin nükleon
sayısı azalır. Radyoaktif A atomunun D atomuna dönüşürken yaptığı
ışımalar oklarla gösterilmiştir.
2. Atomun temel parçacıklarının bir arada durmasını sağla- Buna göre;

yan güçlü ve zayıf nükleer kuvvetler vardır. I. D ile A izotoptur.
Buna göre, aşağıdaki tanecik çiftleri arasındaki kuv- II. 1 numaralı ışıma alfa (α) dır.
vetlerden hangisi yanlış verilmiştir? III. B, C ve D periyodik cetvelin aynı grubundadır.
Tanecikler arası yargılarından hangileri doğrudur?
Tanecik çifti nükleer kuvvetler
A) u kuark – d kuark Güçlü
B) proton – nötron Zayıf
C) proton – proton Güçlü
6. Standart modele göre evrende temel parçacık olarak 6 çe-
D) u kuark – u kuark Güçlü şit kuark, 6 çeşit lepton, kuark ve leptonların karşıt parça-
E) nötron – nötron Zayıf cıklarıyla bu parçacıkların dışında da parçacıklar bulun-
maktadır. 6 tip kuark; yukarı, aşağı, tılsım, garip, üst ve alt
olarak isimlendirilir.
3. Radyoaktif 89Ac atomunun çekirdeği K yörüngesinden 1 Buna göre, aşağıda verilen elektrik yüklerinden hangi-
elektron yakalıyor. si bir kuarka aitdir?
Bu olay sonunda Ac için; A) 0 B) –1 C) – P D) – Q E) 1
I. +1 yüklü iyonu oluşur.

II. Elektron sayısı 1 artar.
nötron 7. Nötron sayısı
III. oranı değişir.
proton II
I
yargılarından hangileri yanlıştır? III p = n

83 Proton sayısı
4. Aşağıdaki yargılar radyoaktif veya kimyasal reaksiyonlara Yukarıdaki kararlılık kuşağı grafiğine göre I, II ve III no-
ait olmalarına göre sınıflandırılmıştır. lu bölgelerdeki radyoaktif izotopların kararlı hale ge-
çerken yaptıkları ışımaların türleri aşağıdakilerden
Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır? hangisinde doğru verilmiştir?
Yargı Radyoaktif / Kimyasal I II III
A) Elementin cinsi değişir. Radyoaktif A) Beta Alfa Pozitron
B) Sıcaklık ve basınçtan etkilenir. Radyoaktif B) Beta Pozitron Alfa
C) Kütle korunur. Kimyasal C) Pozitron Beta Alfa
D) Çekirdekteki proton sayısı değişir. Radyoaktif D) Beta Alfa Gama
E) Atomun çekirdek yapısı değişir. Radyoaktif E) Alfa Pozitron Bet
230
210 12. I. Nötron ışıması
8. Pb radyoaktif izotopu 1 beta ışıması yapıyor.
–
II. β (beta) ışıması
Buna göre,
III. α (alfa) ışıması
I. Bir nötron, bir protona dönüşür.
210
Radyoaktif bir atom yukarıdaki ışımalardan hangilerini
II. Pb nun izotopu oluşur.
yaptığında kimyasal özelliği değişir?
III. Doğal radyoaktif bozunma gerçekleşir.
9. X radyoaktif izotopu, 1 beta ve 1 nötron ışıması yap-

tığında,
13. Radyoaktif X izotopu 7A grubu elementine aittir. X izo-
–
I. Radyoaktif özellik gösteren bir element oluşur. topu önce 1α ve 1β ışıması yaparak Y izotopuna dönü-
–
şüyor. Y izotopu da 1β ışıması yaparak radyoaktif Z
II. Oluşan ürün X ten daha kararlıdır.
izotopuna dönüşüyor.
III. Enerji açığa çıkar.
Buna göre,
I. Y 6A grubu elementidir.
II. Z ile X izotoptur.
III. Z nin yarılanma süresi, X in yarılanma süresine eşit-
Radyoaktif özellik gösteren bir atomun yaptığı ışıma tir.
! sonucu oluşan yeni atom daha kararlıdır. yargılarından hangileri doğrudur?
+
10. I. X → Y + β
II. Y → Z + γ
Verilen çekirdek tepkimeleri ile ilgili aşağıdaki ifadeler-

A) X in proton sayısı, Y ninkinden 1 fazladır.

B) X ve Z nin periyodik cetveldeki yerleri aynıdır. 14. Nötron sayısı
C) Y ve Z nin kimyasal özellikleri aynıdır.
Y
137
D) X ve Y nin nükleon sayıları aynıdır.
X
136
E) Z nin proton sayısı, X inkinden 1 eksiktir.
135
134 Z
11. Bozunma Proton Nötron Kütle
türü sayısı sayısı numarası 84 85 86 87 Atom
numarası
α Azalır Artar Azalır
–
β Artar Azalır Değişmez
Nötron sayısı - Atom numarası grafiğinde yerleri belir-
β+ Artar Azalır Değişmez
tilen radyoaktif atomlar ile ilgili,
n Azalır Azalır Azalır
I. Y bir alfa ışıması yaparsa, X in izotopu oluşur.
– +
Yukarıdaki tabloda α, β , β ve n bozunmasına uğrayan
II. Z bir pozitron ışıması yaparsa, Y nin izotopu oluşur.
atomların proton ve nötron sayısı ile kütle numaralarında
III. Y bir beta ışıması yaparsa, X in izotonu, Z nin izo-
meydana gelen değişimler gösterilmiştir.
topu oluşur.
Buna göre, hangi bozunma türlerinde hata yapılmıştır?
– – +
A) α ve β B) α ve n C) β ve β
+ + A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) β ve n E) α, β ve n
231
YAPAY ÇEKİRDEK REAKSİYONLARI (FİSYON - FÜZYON) /
YARILANMA SÜRESİ
14 0 5.
1. 6
C ⎯→ –1
β +X 1. kap 2. kap
11 0
6
C + –1
e ⎯→ Y
Yukarıda verilen radyoaktif reaksiyonlar ile ilgili,
I. X ve Y aynı elementin atomlarıdır.

II. İki reaksiyon da doğal çekirdek tepkimesidir. C(k) C(k)
nötron
III. Y nin oranı, X inkinden daha büyüktür.
proton Şekildeki kapalı kaplarda eşit kütleli karbon katısı (C(k)) bu-
lunmaktadır. 1. kapta C(k) kendiliğinden ışıma yaparken
2. kaptaki C(k) sadece nötron ile bombardıman edilince
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III ışıma yapmaktadır.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre, 1. ve 2. kaptaki C(k) için,
I. 1. kaptaki C(k) doğal radyoaktiftir.

II. 2. kaptaki C(k), 1. kaptakinden daha kararlıdır.
240 236
2. I. 94
Pu ⎯→ 92
U +X
III. 1. ve 2. kaptaki C(k) nın yarılanma süreleri aynıdır.
14 14
II. 6
C ⎯→ 7
N +Y
yargılarında hangileri doğrudur?
11 11
III. 6
C ⎯→ 5
B +Z
Yukarıdaki radyoaktif reaksiyonlar ile ilgili aşağıdaki- D) II ve III E) I, II ve III
lerden hangisi yanlıştır?
Aynı elementin farklı izotoplarının yarılanma süreleri
A) Üçü de füzyon reaksiyonudur.
B) X, Y ve Z tanecikleri manyetik alanda sapmaya uğrar.
! farklıdır.
240 14 11
C) 94
Pu, 6C ve 6
C atomları doğal radyoaktiftir.
D) X alfa, Y beta, Z pozitron taneciğidir.
240 14 11
E) 94
Pu, 6C ve 6
C atomları kararsızdır. 6. I.
2
H
1 3
+ 1H → 2He + a
1
235 1 90 144
II. 92
U + 0n → 38
Sr + 54
X + 2b
11 Yukarıdaki tepkimelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi

3. 6
C + e ⎯→ X
yanlıştır?
10
6
C + e ⎯→ Y
A) I füzyon, II fisyondur.
Yukarıda verilen radyoaktif reaksiyonlara göre,
B) a gama, b nötrondur.
11 10
I. 6
C ve 6
C radyoaktif izotopları kararsızdır. C) İkisi de yapay çekirdek tepkimesidir.
II. X ile Y izotoptur. D) İkisinde de toplam kütle korunmaz.
III. X ve Y radyoaktiftir. E) II de açığa çıkan enerji, I dekinden daha fazladır.
7. Radyoaktif olmayan X in nötron bombardımanına uğrama-
sı sonucu radyoaktif Y atomu oluşmuştur.
24 1 –
4. 12
X + 0n ⎯→ Y + β Buna göre, X ve Y için aşağıdakilerden hangisi aynıdır?
Yukarıdaki gibi gerçekleştiği varsayılan çekirdek tepki- A) Oksijenle oluşturdukları bileşiklerin formülleri
mesi sonucunda oluşan Y atomunun, oksijen ile oluştu- B) Nötron sayıları
racağı bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir?
16 C) Yarı ömürleri
( 8O)
D) Eşit kütlelerinin bozunma hızları
A) YO B) YO2 C) Y2O D) Y2O3 E) Y3O2
E) Kararlılıkları
232
210 12. Radyoaktif bir X elementinin yarılanma süresi 5 gündür.
8. Radyoaktif Po izotopu α ışıması yaparak kararlı
206
Pb izotopuna dönüşüyor. Yarı ömrü 138 gün olan
210 Kalan Bozunan Bozunma
Po dan bir miktar alınarak kapalı bir kaba konuyor. kütle (g) kütle (g) hızı
160
Po
552 gün sonra kaptaki sayıca oranı kaçtır? 140
Pb
80
1
A) P B) R C) U D) Z E)
15
40
5 10 Zaman 15 Zaman Zaman

(gün) (gün)
9. Başlangıçta 24 gram olan X izotopundan a gün sonra I II III
kalan 1,5 gramdır. 60 gram Y izotopundan ise aynı sü-

160 gram X in bozunması ile ilgili, çizilen yukarıdaki
rede bozunan 45 gramdır.
grafiklerden hangileri doğrudur?
Buna göre, X ve Y izotoplarının yarılanma süreleri
X in yarılanma süresi Y nin yarılanma süresi
A) a/4 a/2
13. Radyoaktif bir atomun bozunma hızı ile ilgili aşağıdaki
B) a/4 a/4 yargılardan hangisi doğrudur?
C) a/2 a/4
A) Bir radyoaktif elementin bozunma hızı her zaman sabit-
D) a a/2 tir.
E) 2a a B) Bir radyoaktif izotopun birim zamanda bozunan mikta-
rına bozunma hızı denir.
C) Radyoaktif maddenin kütlesi bozunma hızına etki et-
10. mez.
Kütle (g)
m D) Sıcaklık, basınç, fiziksel hal gibi etkenler bozunma hı-
zını değiştirir.
E) Bozunma hızı, radyoaktif maddenin yarılanma süresiy-
m
A le doğru orantılıdır.
2
B
Maddelerin radyoaktif özellik göstermesi çekirdek ya-
2 4 Zaman (yıl)
Radyoaktif A ve B izotoplarının kütlelelerinin zamanla de-

! pısı ile ilgilidir. Bu sebeple sıcaklık, basınç ve fiziksel hal
bu özelliği değiştirmez.
ğişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir.
Buna göre, 14. Kütle
I. yarılanma süresi, 20
II. eşit süre sonunda yarılanma sayısı,

X
III. eşit süre sonunda bozunma yüzdesi
10
niceliklerinden hangileri B elementi için daha büyüktür?
Y
2,5
D) II ve III E) I, II ve III 24 Zaman (saat)
Yukarıdaki grafikte radyoaktif X ve Y atomlarının zamanla

bozunmadan kalan kütlelerinin değişimi gösterilmiştir.
11. Radyoaktif bir elementin başlangıç kütlesinin % 12,5 inin Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
bozunmadan kalabilmesi için geçen süre 15 saattir.
A) X in yarı ömrü 8 saattir.
Buna göre, aynı radyoaktif izotopun 40 gramının
B) X elementi, Y den daha kararlıdır.
0 - 10 saat aralığında ortalama bozunma hızı kaç
g/saat tir? C) 24 saat süresince X 3 kez, Y 2 kez yarılanmıştır.
D) Başlangıçta X in bozunma hızı, Y ninkinden fazladır.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
E) Y nin yarı ömrü 12 saattir.
233
AKTİFLİK / RADYOAKTİF IŞINLARIN SAĞLIĞA ETKİSİ /
RADYOAKTİF MADDELERİN KULLANIM ALANLARI
1. Radyoaktiflik için kullanılan ilk birim Curie (Ci) dir. 1 Curie 4. Radyasyona maruz kalmış bir dokunun absorbladığı ener-
"1 gram Radyum – 226 izotopunun 1 saniyede oluşturdu- ji miktarına absorblanmış doz denir.
ğu bozunma sayısı" olarak tanımlanır.
Absorblanmış doz birimleri olarak;
1 gram Radyum –226 ise saniyede 3,7. 10
10
bozunma ya-
I. Rad
par.
II. Gray (Gy)
Buna göre, aktifliği 5 Ci olan radyoaktif kaynak ile ilgi-
III. Sievert (Sv)
li;
yukarıdakilerden hangileri kullanılabilir?
I. 5 gram Ra — 226 nın aktifliğine eşittir.
II. Kaynakta 1 saniyede 18,5 . 10 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
10
tane atom bozunur.
III. Aktifliği 5 Bq (becquerel) ye eşittir. D) I ve II E) II ve III
5. Aşağıdakilerden hangisi radyoaktif maddelerle çalış-

ma yapılan bir laboratuvarda radyasyondan korunmak
için alınabilecek önlemlerden biri olamaz?
2. Alfa ışınları ile ilgili; A) Çalışmalar bir çeker ocak altında yapılmalıdır.
I. Giriciliği en düşük ışınlardır. B) Radyoaktif maddelerle direkt temas olmamalıdır.
II. İyonlaştırıcı etkileri çok yüksektir. C) Zırhlama amaçlı kıyafetler kullanılmalıdır.
III. Vücut derisi tarafından durdurularak vücuda nüfuz et- D) Çalışmalar mümkün olduğunca uzun sürelere yayıl-
mesi engellenebilir. malıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? E) Laboratuvara yiyecek, içecek, mendil ve çanta gibi eş-
yalar sokulmamalıdır.
6. Radyoaktif özellik gösteren X, Y ve Z maddelerinin nükle-

er araştırma merkezinde saklanma koşulları aşağıda veril-
3. Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z radyoaktif ışınlarının bağıl gi-
miştir.
ricilik güçleri verilmiştir.
– X, karton bir kutuda
Işıma türü Bağıl giricilik gücü Perdeleme malzemesi
– Y, alüminyum bir tencerede
X 1 kağıt, deri
– Z, kurşun bir kapta
Y 100 3 mm alüminyum levha
saklanıyor.
Z 10000 beton, kurşun
Buna göre, X, Y ve Z radyoaktif maddelerinin yayınla-
Buna göre, X, Y ve Z ışınları ile ilgili; dığı ışımaların türleri aşağıdakilerden hangisinde doğ-
ru verilmiştir?
I. Maddeye nüfuz etme gücü en fazla olan Z dir.
X Y Z
II. X ışınları elektriksel alanda sapmaya uğrar.
A) α β γ
III. Y ışınlarının iyonlaştırıcı etkileri X inkinden fazladır.
B) α γ β
yargılarından hangileri doğrudur? C) β α γ
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) β γ α
D) II ve III E) I, II ve III E) γ α β
234
7. Bilimsel araştırmalarda pek çok olay etiketleme sayesinde 11. Radyoaktif bir maddenin 1 saniyedeki radyoaktif bozunma
aydınlatılmıştır. Örneğin bitkilerin bir yandan karbondioksit sayısına "aktiflik" denir.
çıkarırken bir yandan da fotosentez için karbondioksit so-
Buna göre radyoaktif bir maddenin aktifliği,
ğurdukları havaya etiketlenmiş karbondioksit katılarak ve
bu karbondioksit izlenerek ortaya çıkarılmıştır. I. maddenin yarılanma süresi,
Buna göre bu amaçla kullanılan radyoizotop aşağıda- II. sıcaklık,

kilerden hangisidir? III. maddenin kütlesi
A) H – 3 B) C – 14 C) P – 32 niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

D) K – 40 E) Na – 24 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
8. Radyoaktif bir ışının iyonlaştırma etkisi bu ışının maddenin

1 cm'lik bir kısmında oluşturduğu iyon çiftlerinin sayısıdır.
Buna göre α, β ve γ ışınlarının iyonlaştırma etkilerine

göre kıyaslanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru ve-
rilmiştir?
A) α > β > γ B) γ > β > α C) γ > α > β

12. Röntgen ışınları (X – ışınları) kullanılarak kırık bir kolun fil-
D) α > γ > β E) β > α > γ mi çekiliyor.
Buna göre, çekim sırasında koldaki kemik ve kaslar

için;
I. absorblanmış doz
II. biyolojik eşdeğer doz
III. radyasyona maruz kalınan süre
9. Radyasyon, madde üzerinde meydana getirdiği etkilere
niceliklerinden hangileri aynıdır?
göre iyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyon ol-
mak üzere iki sınıfta toplanabilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Buna göre, aşağıda verilen ışınlardan hangisinin iyon- D) I ve II E) II ve III

laştırıcı etkisi yoktur?
A) X – ışınları B) Gama ışınları

C) Nötron ışınları D) Kızıl ötesi ışınlar
E) Beta ışınları
13. İzotop Kullanım alanı

10. İyot–131 radyoaktif izotopu tıpta, I. Co – 60 Gıda maddelerinin sterilizasyonu
I. tiroit bezi hastalıklarının belirlenmesi II. Ι – 131 Yeraltı sularının akış yönü ve hızı
II. damar tıkanıklıklarının teşhisi III. C – 14 Tarihi kalıntıların yaş tayini
III. beyin tümörlerinin yerinin saptanması Yukarıda verilen radyoizotoplardan hangilerinin kulla-
işlemlerinden hangilerinde kullanılabilir? nım alanları doğru yazılmıştır?
235
Çözüm : Çekirde¤in Yap›s› ve Kararl›l›k / 5 Çözüm : Çekirde¤in Yap›s› ve Kararl›l›k / 13
b
A atomunun D atomuna dönüşürken yaptığı ışımaları X atomunun atom numarası a, kütle numarası b olsun. aX
denklemlerle gösterelim. atomunun Y atomuna dönüşme denklemini yazalım.
218 214 4 b 4 0 b–4
86
A ⎯→ 84
B + 2
? a
X ⎯→ 2
α + –1
β + a–1
Y
214 214 0
84
B ⎯→ 85
C + –1
? Y atomunun Z atomuna dönüşme denklemi ise
214 214 0 b–4 0 b–4
85
C ⎯→ 86
D + –1
? a–1
Y ⎯→ –1β + a
Z
Buna göre A ile D atomları izotoptur. şeklindedir.
A dan B oluşumu sırasında yapılan ışıma α ışımasıdır. X 7A grubu elementidir. Y atomunun atom numarası X in-
kinden 1 eksik olduğuna göre Y 6A grubu elementidir. X
B, C ve D atomları 6. periyotta sırasıyla 6A, 7A ve 8A
ve Z atomlarının proton sayıları aynı, kütle numaraları
gruplarında bulunurlar.
farklı olduğuna göre X ile Z izotoptur. İzotop atomların ya-
A B C D E rılanma süreleri farklıdır.
A B C D E
Çözüm : Yapay Çekirdek Reaksiyonlar› /

Yar›lanma Süresi / 2
Çekirdek tepkimelerinde atom ve kütle numaraları
toplamları korunur. Bu özellikten faydalanarak X, Y ve Z
taneciklerini bulalım.
240 236 4
94
Pu ⎯→ 92
U + 2X
Çözüm : Çekirde¤in Yap›s› ve Kararl›l›k / 7 14
C ⎯→
14
N +
0
Y
6 7 –1
Grafikte yer alan I, II ve III nolu bölgelerdeki atomların ka-
11 11 0
rarlılık kuşağına girmesi için proton ve nötron sayısında 6
C ⎯→ 5
B + 1Z
aşağıdaki gibi değişimler gerçekleşmelidir.
Buna göre, X alfa, Y beta, Z pozitron taneciğidir.
Proton sayısı Nötron sayısı Işıma türü (+) yüklü olan alfa ve pozitron manyetik alanda (–) kutba,
I. Artmalı Azalmalı Beta ışıması (–) yüklü olan beta ise (+) kutba sapar. Kendiliğinden ışı-
240 14 11
ma yapan 94Pu, 6C ve 6C atomları doğal radyoaktif-
II. Azalmalı Azalmalı Alfa ışıması
tir ve kararsızdır. Verilen tepkimelerden hiçbirinde çekir-
III. Azalmalı Artmalı Pozitron ışıması
dek birleşmesi (füzyon) yoktur.
A B C D E
A B C D E
236
Çözüm : Yapay Çekirdek Reaksiyonlar› / Çözüm : Yapay Çekirdek Reaksiyonlar› /
Yar›lanma Süresi / 6 Yar›lanma Süresi / 11
"Çekirdek tepkimelerinde atom ve kütle numaralı toplam- 15 saatte % 12,5 i bozunmadan kalan madde için yarılan-
ları korunur." bilgisinden faydalanarak öncelikle tepkime- maları yazarak yarılanma süresini bulalım.
lerde yer alan a ve b taneciklerini bulalım.
2 1 3 0
100 50 25 12,5
1
H + 1H ⎯→ 2He + 0a
3 defa yarılanması 15 saat
235 1 90 144 1
92
U + 0n ⎯→ 38
Sr + 54
Ba + 2 0b 1 defa yarılanması 5 saattir.
Buna göre, a gama, b nötron ışımasıdır. Aynı izotopun 40 gramının 10 saatteki yarılanmalarını
yazalım.
I. tepkimede iki atom birleşirken (füzyon), II. de U atomu
başlangıç 5. saat 10. saat
parçalanmıştır (fisyon). Her iki tepkime de dış etkilerle
40 20 10
başlar, yapaydır. Tüm çekirdek tepkimelerinde olduğu gi-
bi bu tepkimelerde de kütle korunmaz.
bozunan (40 – 10) = 30 gramdır.
Füzyon tepkimelerinde açığa çıkan enerji fisyondakine
Ortalama bozunma = bozunan kütle = 30 = 3 g/saat
göre çok büyüktür. hızı zaman 10
A B C D E
A B C D E
Çözüm : Yapay Çekirdek Reaksiyonlar› / Çözüm : Aktiflik / 1

Yar›lanma Süresi / 9 Soruda aktifliğin tanımı ve 1 Ci ile ifade edildiği verilmiştir.
X ve Y izotopları için yarılanmaları yazalım.
I. 1 Ci 1 gram Ra –226 elementinin aktifliği olduğuna
X : 24 12 6 3 1,5 göre, 5 Ci 5 gram Ra –226 elementinin aktifliğine
eşittir.
4 defa yarılanması a günde olduğuna göre
3,7. 10
10
a II. 1 Ci saniyede tane atom bozunuyorsa
1 defa yarılanması gündedir.
4 5 Ci x
Y : 60 gramdan 45 gramı bozunduğuna göre 15 gramı bo-
x = 18,5. 10 tane atom bozunur.
10
zunmadan kalmıştır.
III. 1 Ci 3,7. 10 Bq e eşittir.
10
Buna göre, 5 Ci 18,5. 10 Bq e eşittir.

60 30 15 10
2 defa yarılanması a günde olduğuna göre A B C D E

a
1 defa yarılanması günde olur.
2
A B C D E
237
DÖRT KÖŞE
1. Kütle (g) 3. X in yarılanma süresi t yıl, Y nin ki ise t aydır. X α ışı-
maları Y ise β ışımaları yaparak aynı kararlı çekirdeğe
–
x
dönüşüyor. X ve Y atomlarından eşit kütleler alınarak
oluşturulan karışım kurşundan yapılmış bir kaba konuyor.
y
Buna göre,
Z
I. Başlangıçta kaptaki X ve Y atomu sayısı aynıdır.
t Zaman (gün)
II. t ay sonunda kaptaki X kütlesi değişmez.
Radyoaktif bir Z elementinin Kütle - Zaman grafiği yuka- III. t ay sonundaki karışımda kütlece X yüzdesi en fazla-
rıda verilmiştir. dır.
Bu grafiğe göre, yargılarından hangileri doğrudur?
I. x ve y değeri bilinirse t değeri hesaplanabilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

II. x değeri ve t günde yarılanma sayısı bilinirse y de- D) II ve III E) I, II ve III
ğeri hesaplanabilir.
III. Sadece y değeri ve yarılanma süresi bilinirse x de-
ğeri hesaplanamaz.
209
2. Po radyoaktif atomu 1α ışıması yaparak X e, X radyo- 4. Yarılanma süresi 150 yıl olan radyoaktif bir X izotopu
84
4 +2
aktif atomu 1β, 2n ışıması yaparak Y atomuna dönüşmek- X → Y + 22He
tedir.
tepkimesine göre, bozunmaktadır. Bir tarihi eserin bulun-
4 +2
Buna göre, duğu sandıkta 0,01 mol X, 2,48 gram 2He bulunduğu
tespit ediliyor.
209
I. Po atomunun proton sayısı, X ve Y ninkinden
84 Buna göre, tarihi eser kaç yıllıktır?
fazladır.
A) 750 B) 650 C) 500 D) 300 E) 250
II. Y nin nötron sayısı, X inkinden fazladır.
209
III. Po ile Y atomu izobardır.
84
238
16
elementler kimyası
elementler kimyas›
evrende ve dünyada elementler / elementler nas›l
elde edilir?
alafl›mlar / hidrojen
alkaliler ve toprak alkaliler / toprak grubu elementleri
4A grubu elementleri / 5A grubu elementleri
kalkojenler / halojenler
geçifl elementleri
239
EVRENDE VE DÜNYA’DA ELEMENTLER /
ELEMENTLER NASIL ELDE EDİLİR?
–6 4. Yıldızların yaşları ilerledikçe merkezlerindeki sıcaklık yük-
1. Büyük patlama öncesi 10 . saniyede nötronlar; proton,
elektron ve antinötronlara parçalandı. selir. Sıcaklık belli bir dereceye ulaştığında helyum çekir-
dekleri kaynaşarak karbon çekirdeklerini, karbonlar da
Buna göre,
helyumla oksijen üretmeye başlarlar. Böylece yıldızlar kat-
I. Tepkimenin denklemi, manlı bir yapıya bürünür.
1 1 0 —
0
n ⎯→ 1H + –1e + V e Buna göre, aşağıdaki elementlerden hangisi yıldız kat-
şeklindedir. manlarında bulunan bir element değildir?
II. İlk hidrojen çekirdeği bu tepkime sonucu oluşmuştur. A) Demir B) Silisyum C) Neon
III. Oluşan çekirdekler birleşerek berilyum taneciklerini D) Hidrojen E) Uranyum
oluşturmuştur.
5. Bağlanma
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III enerjisi (MeV) 56Fe
D) II ve III E) I, II ve III 9 16O
12C
6Li
5
2. Süpernova patlamalarıyla ilgili,
I. Büyük kütleli yıldızların patlamasına verilen isimdir.

1H
II. C, O, Fe gibi elementlerden daha ağır elementlerin 0
30 60 90 120 Kütle
oluşma koşulları süpernova patlaması ile sağlanır. numarası
III. Çekirdek önce nötron bombardımanına uğrar, sonra
Yukarıda kütle numarasına karşılık nükleon başına
β bozunmasına uğrar.
bağlanma enerjisi grafiği verilmiştir.
Buna göre, grafikten,
I. Bağlanma enerjisi en yüksek element Fe elementidir.
1
II. H elementi diğerlerinden daha kararlıdır.
III. Bağlanma enerjisi kütle numarasıyla doğru orantılıdır.
3. Büyük patlamadan sonraki 3 dakika 46 saniyede evren sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
1 4
kütlece 0,75 oranında 1H, 0,25 oranında 2He çekirdek-
lerinden oluşuyordu. Nötronlar protonlarla birleşip
1 1 2
1
H + 0n ⎯→ 1H + γ
tepkimesine göre döteryum oluşturmaya başladı.
Buna göre, bu aşamada, 6. Tanım Kavram
1 2 3 I. Cevherin içerdiği kum, kil ve a.Filiz

I. 1
H + 1H ⎯→ 2He + γ
granit gibi istenmeyen maddeler
3 1 4
2
He + 0n ⎯→ 2He + γ II. Elde edilmeye değecek kadar bir veya b.Mineral
2 1 3 daha fazla element içeren mineraller
II. 1
H + 0
n ⎯→ 1
H +γ
III. Doğada olup, belirli kimyasal bileşimi, c.Gang
3 1 4
1
H + 1
H ⎯→ 2
He +γ düzenli atomik yapısı olan homojen
ve genellikle katı maddeler
38 1 99
III. 42
Mo + 0n ⎯→ 42Mo + γ
Yukarıda bazı tanım ve kavramlar verilmiştir.
99 99 –1
42
Mo ⎯→ 43
Tc + 0
e +υ Buna göre, tanım ve kavramların eşleştirilmesi aşağı-
tepkimelerinden hangilerinin gerçekleşmesi beklenir? dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Ia, IIb, IIIc B) Ib, IIa, IIIc C) Ic, IIa, IIIb
D) II ve III E) I, II ve III D) Ic, IIb, IIIa E) Ib, IIc, IIIa
240
7. Dünyada en bol bulunan ilk üç element aşağıdakiler- 11. Aşağıda bazı mineraller ve karşılarında isimleri verilmiştir.
den hangisinde doğru verilmiştir?
A) Hidrojen, oksijen, azot
Mineral İsim
B) Hidrojen, oksijen, helyum
A) Fe2O3 Hematit
C) Oksijen, azot, helyum
B) Fe3O4 Manyetit
D) Oksijen, silisyum, alüminyum
C) Cu2O Kuprit
E) Azot, silisyum, hidrojen
D) MgCO3 Manyezit
E) FeCr2O4 Dolamit
8. Cevherlerden metal elde etme sürecinde aşağıdaki iş-

lemlerden hangisi uygulanamaz?
12. Cevherin zenginleştirilmesi için kullanılan yüzdürme
A) Flotasyon
yönteminin diğer adı aşağıdakilerin hangisinde doğru
B) Nötrleştirme verilmiştir?
C) Elektroliz
A) Ekstraksiyon B) Flotasyon
D) Öğütme
C) Solvatasyon D) Dekantasyon
E) Karbonla indirgeme
E) Destilasyon
9. a c
b 13. Aşağıda bazı minerallerin isimleri verilmiştir.
Elmas Altın Zirkon
d e f Buna göre, bu minerallerin hangisinde demir elementi
Pirit Manyezit Kuvars bulunmaz?
Yukarıdaki şemada bazı mineral ve element isimleri veril- A) Florit B) Kalkopirit C) Kromit
miştir. D) Pirit E) Hematit
Buna göre,
I. element,
II. mineral 14. Aşağıdaki tepkimelerin hangisinde metal indirgenmiş-
tir?
olanlar aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) 2Fe + O2 ⎯→ 2FeO
I II
A) b a, c, d, e, f
B) Mg + PO +
2
⎯→ MgO
–
C) K ⎯→ K + e
B) a b, c, d, e, f
D) PbO + C ⎯→ Pb + CO
C) a, b c, d, e, f
E) 2ZnS + 3O2 ⎯→ 2ZnO + 2SO2
D) a, b, e c, d, f
E) a, b, c d, e, f
15. Çeşitli indirgenlerle metallerin indirgenme tepkimele-

rine aşağıdaki tepkimelerden hangisi örnek gösteril-
10. Aşağıdaki minerallerden hangisi sülfür türü bir mine- mez?
ral değildir?
A) KCI(s) + Na(s) NaCI(s) + K(g)
A) Ag2S (arjantit)
B) Co3O4 + 4C ⎯→ 3Co + 4CO
B) FeS2 (pirit)
C) MoO3 + 3H2 ⎯→ Mo + 3H2O
C) CaSO4 (kalsit)
D) PbS (galen)
D) NaCI(s) ⎯→ Na(s) + PCI 2(g)
E) Cu2S (kalkasit) E) PbO + C ⎯→ Pb + CO
241
ALAŞIMLAR / HİDROJEN
1. Alaşımlar; 4. Aşağıda bazı alaşımların adları ve ana bileşenleri verilmiş-
tir.
I. metal + metal,
II. metal + ametal, Buna göre, verilenlerden hangisi hatalıdır?
III. metal + yarı metal Alaşım adı Ana bileşenler
karışımlarından hangileri sonucu oluşabilir? A) Nikel çeliği Ni, Fe

B) Krom çeliği Cr, Fe
C) Lehim Sn, Pb
D) Pirinç Cu, Zn
E) Bronz Al, Mg
2. Alaşımların oluşturulma nedenleri arasında aşağıdaki-

lerin hangisi yer almaz?
A) Aşınmaya dayanıklılık
B) Kolay işlenebilirlik
C) Radyoaktif özelliği giderme
5. Alaşım Kullanım alanı
D) Malzeme maliyetini düşürme
E) Isıya dayanıklılık I. Krom çeliği a. Diş dolgusu
II. Malgama b. Madalya yapımı
III. Bronz c. Mutfak eşyası
Yukarıda bazı alaşımlar ve kullanım alanları verilmiştir.
Buna göre, alaşım ve kullanım alanlarının eşleştirmesi

3. aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Ia, IIb, IIIc B) Ib, IIc, IIIa C) Ib, IIa, IIIc

D) Ic, IIa, IIIb E) Ic, IIb, IIIa
Yukarıdaki şekilde bir alaşım türünün şekli verilmiştir.

6. Örgü boşluğu tipi alaşımlarla ilgili aşağıdakilerin han-
Buna göre, bu şekilde oluşan alaşımların
gisi yanlıştır?
I. elektron akışı,
A) Kristal yapılarında bulunan boşlukların, hacmine uy-
II. ısı ve elektrik iletkenliği, gun bir elementle metalin karıştırılması ile oluşur.
III. sertlik ve sağlamlık B) Karışan atomların yerleri düzenlidir.
özelliklerinden hangileri saf elementinkine göre daha C) Karbonlu çelik örnek olarak verilebilir.
azdır? D) Saf metalden daha sert ve sağlamdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Boşluklara yerleşen elementler H, B, C, N gibi küçük
D) II ve III E) I, II ve III elementlerdir.
242
7. Aşağıdaki tepkimelerden hangisi sonucunda hidrojen 11. Hidrojenin izotopları ile ilgili aşağıdakilerin hangisi
gazı elde edilemez? yanlıştır?
A) C(k) + H2O(g) ⎯⎯→ A) Trityum hidrojenden daha hızlıdır.

1000 °C
B) Döteryum, hidrojenden yaklaşık iki kat daha ağırdır.
B) 3Fe(k) + 4H2O(g) ⎯→
C) Döteryum oksit, ağır su olarak bilinir.
⎯⎯→
C) H2O(s) elektroliz
D) Döteryum ve bileşikleri çözücü olarak kullanılır.
D) C2H6(g) + 2H2O(g) ⎯→
E) Trityum radyoaktiftir.
E) 2K(k) + O2(g) ⎯→
12. Hidrojen, aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip de-

8. Aşağıdakilerden hangisi ideal bir enerji kaynağının sa- ğildir?
hip olması gereken özelliklerden biri değildir?
A) Renksiz, kokusuz, tatsız bir gazdır.
A) Karbon içermeli
B) Havadan daha az yoğundur.
B) Birim kütle başına yüksek enerji vermeli
C) Polar çözücülerde çözünür.
C) Güvenli bir şekilde depolanabilmeli ve taşınabilmeli
D) Yüksek ortalama hıza sahiptir.
D) Çevreye zararlı bir etkisi olmamalı
E) Molekülleri arasında yalnızca London kuvvetleri etkin-
E) Hafif olmalı dir.
9. 13. Hidrojen gazı, Hoffman voltametresi ile suyun elektrolizi

Nötron Kütle Doğada
İsim
sayısı numarası bulunma yüzdesi sonucu elde edilebilir.
Hidrojen 1 a 1 d 99,984 g
Buna göre, bu işlemle ilgili aşağıdakilerin hangisi yan-
Döteryum 1 b 2 e çok çok az h
lıştır?
Trityum 1 c 3 f 0,015 ı
Yukarıdaki tabloda hidrojen ve izotopları ile ilgili bilgiler ve-

A) Anot tepkimesi H2O(s) ⎯→ PO 2(g)
+
+ 2H + 2e
–
şeklindedir.
rilmiştir.
B) Katotta oluşan gazın hacmi anotta oluşanınkinin iki
Buna göre, harflerle gösterilen kutucuklardan hangi- katıdır.
leri hatalıdır? C) Hem laboratuvarda hem endüstride hidrojen gazı elde
A) a, b, c B) g, h, ı C) a, e, h etmek için kullanılan bir yöntemdir.
D) a, c, h, ı E) a, c, d, f, h, ı D) Nikel katalizörlüğünde gerçekleştirilir.

E) Net tepkime H2O(s) ⎯→ H2(g) + PO 2(g)
şeklindedir.
10. I. Amonyak üretimi 14. Aşağıdakilerden hangisi hidrojenin ikincil enerji kay-
nağı olarak kullanılmasında karşılaşılan sorunlardan
II. Sıvı yağlardan katı yağ eldesi
biri olamaz?
III. Metanol eldesi
A) Yanma ve patlama özelliği
IV. Metal oksitleri indirgeme
B) Mol başına yüksek enerji vermesi
V. HCI sentezi
C) Fosil yakıtlardan elde edilirken CO2 salınması
Yukarıda verilenlerden kaç tanesi hidrojenin kullanım
D) Doğada hazır hidrojenin olmaması
alanlarındandır?
E) Yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilmesinin
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
ekonomik olmaması
243
ALKALİLER VE TOPRAK ALKALİLER / TOPRAK GRUBU ELEMENTLERİ
1. I 4. Aşağıdaki minerallerden hangisi Mg elementinin doğal

II kaynaklarından biridir?
A) Feldspat B) Güherçile
C) Zümrüt D) Magnezit
E) Viterit
Periyodik sistemde I ve II ile numaralandırılan sütunlar

ve elementleri için aşağıdaki özelliklerden hangisi or- 5. Magnezyum metali ile ilgili aşağıdakilerin hangisi yan-
taktır? lıştır?
A) Yalnızca metal element içerme A) Bileşiklerinin elektrolizi ile elde edilebilir.
B) s orbitallerinde elektron bulundurma B) Asit çözeltileriyle H2 gazı açığa çıkaramaz.
C) Doğada elementel halde bulunma C) +2 yükseltgenme basamağında bulunur.
D) Oksitlerinin bazik özellik göstermesi D) Duralümin alaşımında kullanılır.
E) Oda koşullarında suyla tepkime verme E) Su buharı ile tepkime verebilir.
1
6. X : Değerlik elektronlarının dizilişi ns şeklinde sonlanır.
Y : Bileşiklerinde +2 yükseltgenme basamağında bulu-
nur.
2. I. Su
Yukarıda A grubu metallerinden olan X ve Y ile ilgili bilgi-
II. Oksijen gazı
ler verilmiştir.
III. Klor gazı
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin doğruluğu ke-
IV. HCI çözeltisi
sin değildir?
V. Azot gazı
A) X in oksiti bazik özellik gösterir.
1A grubu metalleri yukarıda verilen maddelerden kaç
B) Y toprak alkali metalidir.
tanesi ile uygun koşullarda reaksiyon verebilir?
C) Y dolomit mineralinden elde edilir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) X in indirgenme potansiyeli hidrojeninkinden küçüktür.
E) Y doğal kaynaklardan elde edilebilir.
7. Aşağıda bazı bileşik / mineral isimleri ve formülleri veril-

miştir.
3. 1A grubu elementlerinden Li, Na, K için,
I. peroksit oluşturma,
Bileşik / mineral
II. feldspat mineralinden elde edilme,
Formülü İsmi
III. bazik özellik gösteren hidroksit oluşturma,
A) H3BO3 Borik asit
IV. aktif metal olma
B) B 2H 6 Diboran
özelliklerinden hangileri ortaktır? C) Al2O3 . H2O Boksit
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III D) Na2B4O7. 10H2O Sodyum perborat
D) II ve IV E) III ve IV E) Al2O3 Alümin
244
8. Bor bileşiklerinin bazı tepkimeleri aşağıda verilmiştir. 12. Mücevhercilikte kullanılan korundum, yakut, safir gibi
değerli taşların yapısında en fazla bulunan metal aşa-
Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde bor atomu yük-
ğıdakilerin hangisidir?
seltgenmiştir?
+ + A) Alüminyum B) Kalsiyum C) Potasyum
A) Na2B4O7 + 2H + 5H2O ⎯→ 4H3BO3 + 2Na
D) Magnezyum E) Berilyum
ısı
B) 2H3BO3 ⎯⎯→ B2O3
–3H2O
C) Na2B4O7 + CoO ⎯→ 2NaBO2 + Co(BO2)2

D) 2B + 3H2 ⎯→ B2H6
E) B2O3 + 3Mg ⎯→ 3MgO + 2B
2 2
13. X : 1s 2s
2 2 6 2
Y : 1s 2s 2p 3s
2 2 6 2 1
Z : 1s 2s 2p 3s 3p
9. 3A grubunda bulunan B ve Al elementleri için aşağıda Yukarıda X, Y ve Z atomlarının temel hal elektron dizilişle-
verilen özelliklerden hangisi ortaktır? ri verilmiştir.
A) Elektrik iletkenlikleri çok azdır. Buna göre, aşağıda verilen element çiftlerinden hangi-
si karşısındaki özelliği göstermez?
B) Metallerle reaksiyon verirler.
C) Oda sıcaklığında katı haldedirler. Element çifti Özellik
A) X–Z Hidroksitinin amfoter özellik göstermesi
D) Doğada boraks mineralinden elde edilirler.
B) Y–Z Aynı periyotta bulunma
E) Duralumin alaşımının yapısında bulunurlar.
C) X–Y Toprak alkali metal olma
D) Y–Z Alaşım oluşturabilme
E) X–Y Dolamit mineralinden elde edilme
10. 3A grubu ve elementleri için aşağıdakilerin hangisi

yanlıştır?
A) Toprak alkali elementler olarak bilinirler.

B) +1 ve +3 yükseltgenme basamaklarında bulunabilirler. 14.
C) Değerlik elektronları s ve p orbitallerindedir. X
D) Doğada saf halde bulunmazlar. Y Z
E) Metal ve ametal elementler içerir.
Periyodik sistemde X, Y ve Z elementlerinin yerleri veril-

miştir.
11. Aşağıda bazı element ve bileşiklerin isimleri ve kullanım Buna göre,
alanları verilmiştir.
I. erimiş tuzlarının elektrolizi ile elde edilebilme,
II. indirgenme potansiyellerinin hidrojenden düşük olma-
İsim Kullanım alanı sı,
A) Sodyum hidroksit Sabun üretimi III. pozitif yükseltgenme basamağında bulunma
B) Potasyum nitrat Gübre endüstrisi özelliklerinden hangileri X, Y ve Z elementleri için

C) Magnezyum karbonat Harç yapımında ortaktır?
D) Boraks Cam endüstrisi A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

E) Kalsiyum karbonat Kireç yapımında D) II ve III E) I, II ve III
245
4A GRUBU ELEMENTLERİ / 5A GRUBU ELEMENTLERİ
1. Aşağıdaki elementlerden hangisi 4A grubunda bulu- 5. H2CO3 bileşiği ile ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlış-
nan bir yarı metaldir? tır?
A) Karbon B) Germanyum C) Kalay A) Karbondioksitin suda çözünmesiyle oluşur.

D) Çinko E) Kurşun B) Zayıf bir asittir.
C) Bileşikteki anyon ve katyonun atom sayısı eşittir.
D) Bileşimindeki C atomunun yükseltgenme basamağı
4+ dır.
– 2– +
2. E) Sulu çözeltisi, HCO3, CO3 , H iyonlarının denge ha-
Allotrop Özellik linde bulunduğu bir karışımdır.
I. Elmas a. Siyah iletken bir katıdır.
b. Altıgen tabaka halinde moleküllerden oluşur.
II. Grafit
c. Bütün maddeleri çizebilir ve aşındırıcıdır. 6. Karbon monoksit ve karbon dioksit bileşikleri için,
Yukarıdaki tabloda karbon atomu allotroplarının özellikleri I. anorganik bileşik olma,

verilmiştir. II. karbon atomunun yükseltgenme basamağı,
Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde allotroplar özel- III. karbon ile oksijen atomunun tepkimesiyle oluşma
liklerle doğru eşleştirilmiştir?
özelliklerinden hangileri aynıdır?
A) Ia, IIb, IIc B) Ia, Ib, IIc C) Ia, Ic, IIb
D) IIa, Ib, Ic E) Ic, IIa, IIb
7. SiO2 + 2C ⎯→ Si + 2CO
I II
3. – Karbonun C60 şeklinde gösterilen allotropuna -------- 2NaOH + H2 CO3 ⎯→ Na2CO3 + 2H2O
denir. III
– Yarı iletkenlere az miktarda katkı maddesi ilave edile- Tepkimelerde altı çizili elementlerin yükseltgenme ba-
rek elementin elektrik iletkenliğinin artırılması işlemi- samakları aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiş-
ne ---------- denir. tir?
– Kalay ve kurşun alaşımına --------- denir.
I II III
– Yağmur suyu zayıf ------- çözeltisidir. A) 2+ 2+ 4+
Verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere aşağıdaki ifa- B) 2+ 2– 4+
delerden hangisi getirilemez? C) 4+ 4+ 2+
A) lehim B) karbonik asit C) nanotüp D) 4+ 2+ 4+
D) doplama E) fulleren E) 4+ 2+ 2–
8. 2Ca3(PO4)2 + 10C + 6SiO2 ⎯→ 6CaSiO3 + X + 10CO
Tepkimede yer alan X ile ilgili,

4. Nanotüplerle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
I. Yükseltgenme basamağı 0 dır.
A) Grafitten elde edilirler. II. 5A grubunda bulunan bir ametaldir.
B) Nanometre boyutundadırlar. III. Allotropu yoktur.
C) İletken, yarı iletken ve süper iletken özellik gösterirler. yargılarından hangileri doğrudur?
D) Elektronik uygulamalarda kullanılırlar.
E) Organik bir maddedir.
246
9. Aşağıda azot elementinin bazı bileşikleri ve bu bileşikler- 12. Aşağıda bazı azot bileşiklerinin formülleri ve isimleri veril-
deki yükseltgenme basamakları verilmiştir. miştir.
Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır? Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır?
Azot atomunun Bileşik formülü Bileşik adı

Bileşik yükseltgenme basamağı A) HN3 Amonyak
A) HNO3 5+ B) N 2O5 Diazot pentaoksit
B) NH3 3– C) NH2OH Hidroksilamin
C) Na3N 3+ D) H2NNH2 Hidrazin
D) NaNO2 3+ E) NO Azot monoksit
E) N 2O 1+
13. Allotrop Kullanım alanı

I. Beyaz fosfor a. Kibrit yapımında kulanılır.
II. Siyah fosfor b. Böcek ve fare zehiri
yapımında kullanılır.
10. 250°C III. Kırmızı fosfor c. Yarı iletkenlerin yapımında

NH4NO3 ⎯⎯→ X + 2H2O
kullanılır.
H2N – COONH4 ⎯→Y + H2O Yukarıda fosforun allotroplarının kullanım alanları verilmiş-
Yukarıda bazı azotlu bileşiklerin oluşum tepkimeleri veril- tir.
miştir. Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde allotroplar kul-
Buna göre, X ve Y bileşiklerinin en çok kullanıldığı lanım alanları ile doğru eşleştirilmiştir?
alanlar aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Ia, IIb, IIIc B) Ia, IIc, IIIb C) Ib, IIc, IIIa
X Y D) Ib, IIa, IIIc E) Ic, IIa, IIIb
A) Patlayıcı üretimi Kağıt üretimi 14. O
B) Anestezi Gübre
H O P O H
C) Deterjan Fotoğrafçılık
O
D) Elektronik Seramik
H
E) Gıda Yağlı boya
yukarıda açık formülü verilen bileşik ile ilgili,
I. P atomunun yükseltgenme basamağı 4+ dır.

II. Ortofosforik asit olarak adlandırılır.
III. Fosfat kayası ile derişik sülfirik asit arasındaki tepki-
11. Gübreler ve deterjanlarla ortaya çıkan toprak ve su kir- meyle oluşur.
liliği ile ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
A) Deterjanlardaki polifosfatların lağım suları ile taşına-
rak göl ve akarsularda birikmesi yosunların aşırı büyü-
mesine ve böylece çözünmüş oksijenin azalmasına D) II ve III E) I, II ve III
neden olur.
B) Toprağın niteliğine uygun gübreleme yapılması, top- 15. – Doğada diatomik veya bileşikleri halinde bulunur.
rak kirliliğinin önüne geçebilir.
– Element molekülünün Lewis yapısı X X şeklinde-
C) Organik tarımın desteklenmesi ve organik tarım ilaçla- dir.
rının geliştirilmesi toprak kirliliğini engelleyecek bir
yöntemdir. – Sıvı havanın damıtılmasıyla elde edilir.
D) Lağım sularının arıtma tesislerinde işlenerek içeriğin- Yukarıda bazı özellikleri verilen element aşağıdakilerin
deki fosfat ve nitratın uzaklaştırılması su kirliliğini ön- hangisidir?
ler.
A) Azot B) Fosfor C) Oksijen
E) Toprağın cinsine uygun gübreleme yapılırken yalnızca
D) Karbon E) Silisyum
fosfatlı yapay gübreler kullanılmalıdır.
247
KALKOJENLER / HALOJENLER
1. 6A grubu elementlerinden oksijen ile ilgili aşağıdaki- 5. Bileşik Oksit türü
lerin hangisi yanlıştır? I. BeO a. Asidik oksit
A) Bileşiklerinde yalnız 2– değerlik alır. II. SO2 b. Bazik oksit
B) Sıvı havanın damıtılmasıyla elde edilir. III. MgO c. Amfoter oksit
C) Solunum rahatsızlıkları gösteren hastaların tedavisin- yukarıda verilen bileşik ve oksit türlerinin eşleştirilme-
de kullanılır. si aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
D) Havanın hacimce yaklaşık % 21 ini oluşturur.
A) Ia, IIb, IIIc B) Ib, IIa, IIIc C) Ib, IIc, IIIa
E) En bilinen allotropu ozondur.
D) Ic, IIb, IIIa E) Ic, IIa, IIIb
2. 2–
I. O O
1–
II. O O 6. Aşağıda bazı kükürtlü bileşikler ve bu bileşiklerle ilgili bil-
giler verilmiştir.
Yukarıda Lewis yapıları verilen iyonların adlandırılışı
aşağıdakilerin hangisindeki gibidir? Buna göre, hangi bileşik için yanlış bilgi verilmiştir?
I II Bileşik Bilgi
A) Oksit Peroksit
A) H 2S Elementel kükürt eldesinde kullanılır.
B) Oksit Süperoksit
B) FeS H2S eldesinde kullanılır
C) Peroksit Süperoksit
C) SO2 Kuru meyvelerde renk ağartıcı olarak
D) Peroksit Oksit kullanılır.
E) Süperoksit Peroksit D) SO3 Kontakt yöntemi ile elde edilir.
E) H2SO4 İndirgen özelik gösterir.
3. Aşağıdaki tepkimelerden hangisi sonucunda SO2(g)

elde edilir?
A) FeS(k) + H2SO4(suda) ⎯→
B) Ca(OH)2(k) + H2SO4(suda) ⎯→ 7. 7A grubunda bulunan X, Y ve Z elementleri ile ilgili,
C) 2ZnS(k) + 3O2(g) ⎯→
– X in atom çapı diğerlerininkinden daha büyüktür.
D) 2NaCI + H2SO4 ⎯→
– Y bileşiklerinde yalnızca 1 – yükseltgenme basamağı-
E) Fe + S ⎯→ na sahiptir.
Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin periyodik sistem-

deki sıralanışı aşağıdakilerin hangisindesi gibidir?
A) B) C)
4. XO2 bileşiği asidik oksit, Y2O bileşiği bazik oksit oldu- X X Z
ğuna göre aşağıdakilerin hangisi yanlıştır? Y Z Y
A) X ametaldir. Z Y X
B) Y 1A grubu elementidir.
D) E)
C) X ile Y tepkime verebilir. Y Y
D) XO bileşiği iyonik bağlıdır. Z X

E) Y atomu oksijenle peroksit oluşturabilir. X Z
248
8. Aşağıda isimleri verilen minerallerden hangisi S ato- 11. Aşağıda bazı halojenli bileşiklerin kullanım alanları veril-
mu içerir? miştir.
A) Galen B) Feldspat C) Kaolin Buna göre; verilenlerden hangisi yanlıştır?

D) Alümin E) Hematit Bileşik Kullanım alanı
A) Florürler Diş macunları
B) HCIO Plastik endüstrisi
C) NaI Tıpta
D) KBr Sakinleştirici, uyku ilacı
E) NaCIO Tekstil, deterjan endüstrisi
9. Aşağıdaki halojenler ile ilgili verilen bilgilerden doğru olan-

lar D, yanlış olanlar Y harfi ile belirtilmiştir.
Buna göre, hangisi için verilen bilgi yanlıştır?
Bilgi Doğru/Yanlış 12. 7A grubu ve elementleri ile ilgili aşağıdakilerin hangisi

yanlıştır?
A) HF, camı aşındırma özelliğine sahiptir. D
B) PVC, flor içeren bir bileşiktir. Y A) 5 tane element içerir.
5
C) Klor, suların dezenfekte edilmesinde D B) Temel halde elektron dağılımları np ile biter.
kullanılır. C) Doğada elementel halde bulunurlar.
D) Brom ve iyot, tıpta kullanılır. Y D) Elektroliz yöntemiyle bileşiklerinden elde edilebilirler.
E) Flor, kriyolit mineralinden elde edilir. D E) Oksitlerinin sulu çözeltileri asidik özellik gösterir.
13. – Teflon
– Fosfat kayası
– Boraks
– Kolemanit
10. I – Florit
Endüstride klor sulu
NaCI çözeltisinin yukarıda isimleri verilen bileşiklerden kaç tanesi bir
elektrolizi ile üretilir. halojen elementi içerir?
II III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
HCIO, NaCIO Laboratuvar koşullarında
bileşikleri renk ağartıcı mangan IV oksit
ve mikrop varlığında NaCI nin
öldürücüdür. derişik H2SO4 çözeltisiyle
ısıtılmasıyla elde edilir.
14. Aşağıda bazı halojenli bileşikler ve içerdikleri halojenin

Klor
yükseltgenme basamağı verilmiştir.
IV V Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır?

Teflon üretiminde ve NaCI, deniz suyu ve
fotoğrafcılıkta kaya tuzu yataklarında Halojenin
kullanılır. bulunur. Bileşik yükseltgenme basamağı
A) HCIO 1+
Yukarıdaki şemada klor halojeni ile ilgili bazı bilgiler numa-
B) HF 1–
ralarla belirtilmiştir.
C) HBrO4 7+
Buna göre, verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
D) HIO3 5+
A) I B) II C) III D) IV E) V E) H5IO6 2–
249
GEÇİŞ ELEMENTLERİ
1. Geçiş elementleri ile ilgili aşağıdakilerin hangisi yan- 4. I. Cıva yarı soy bir metaldir.
lıştır? II. En önemli minerali sinnabar (HgS) dır.
A) Periyodik sistemde 4. periyottan itibaren yer alırlar. III. Oda koşullarında sıvı haldedir.
B) Geçiş elementlerinin sayısı A grubu metallerininkinden IV. Elementel halde insan sağlığı açısından zararsız bir
azdır. elementtir.
C) Bileşiklerinde birden fazla pozitif değerlik alabilirler. V. Dişçilikte kullanılan amalgam alaşımı cıva içerir.
D) B grubu elementleridirler. Yukarıda cıva (Hg) elementiyle ilgili bilgiler verilmiştir.
E) Temel hal elektron dağılımları d orbitali ile biter.
Buna göre, verilen bilgilerden hangisi hatalıdır?
A) I B II C) III D) IV E) V
2. Aşağıda bazı geçiş metalleri ve kullanım alanları verilmiş-

tir. 5. Aşağıdaki bileşiklerden hangisindeki geçiş metalinin
yükseltgenme basamağı diğerlerininkinden farklıdır?
A) AgCI B) PbCO3 C) HgS
Geçiş metali Önemli kullanım alanı
D) MnO E) Fe(CH3COO)2
A) Krom Çelik üretiminde
B) Çinko Kaplamacılıkta
C) Kurşun Amonyak üretiminde
D) Platin Kuyumculukta
E) Gümüş Ayna yapımında
6. I. CO2(g) + C(k) ⎯→ 2X(g)

II. FeO(k) + X(g) ⎯→ Y(k) + CO2(g)
Yukarıdaki tepkimeler ve X ve Y maddeleri ile ilgili aşa-

ğıdakilerin hangisi yanlıştır?
3. A) Her iki tepkime de yüksek fırında demir eldesi sırasın-

da gerçekleşir.
B) X CO(g) bileşiğidir.
Cr Fe CuZn C) I. reaksiyon endotermiktir.
Ag
D) II. reaksiyonda FeO indirgen özellik gösterir.
E) Y ye pik demir denir.
Periyodik sistemde yerleri gösterilen elementlerle ilgi-

li aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Cu, alaşımların yapımında kullanılır.

B) Cr, bileşiklerinde yalnızca 2+, 4+ yükseltgenme basa-
maklarında bulunur.
C) Zn nin en önemli minerali çinko blenddir. 7. Aşağıda isimleri verilen minerallerden hangisi demir
D) Ag nin bakır içeren alaşımlarından biri de İngiliz gü- metali içerir?
müşüdür. A) Magnezit B) Limonit C) Titanal
E) Fe, karbonla birlikte çelik üretiminde kullanılır. D) Kalsit E) Kolemanit
250
8. Aşağıda bazı geçiş metalleri ve doğal mineralleri verilmiş- 12. Ham demir ve çelik için,
tir.
I. üretim yöntemi,
Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır? II. kolay işlenebilirlik,
Geçiş metali Doğal minerali III. karbon yüzdesi
A) Ag Arjantit
özelliklerinden hangileri farklıdır?
B) Cr Kromit
C) Pb Galen
D) Cu Kuprit
E) Mn Kalkopirit
9. Element Çeliğe kazandırdığı özellik

I. Krom Sağlamlık kazandırır.
13. I. Mohr tuzu
II. Berlin mavisi
II. Kobalt Sertlik kazandırır.
III. Prusya mavisi
III. Nikel Esneklik ve sertliğini artırır.
IV. Silvanit
Yukarıda çeliğe katılan bazı elementler ve çeliğe kazandır-
Yukarıda isimleri verilen bileşiklerden hangileri Fe ele-
dığı özellikler verilmiştir.
menti içerir?
Buna göre, verilenlerden hangisi doğrudur?
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
10. Bessemer yöntemiyle ham demirden çelik üretimi aşama-

ları aşağıda verilmiştir.
14. Aşağıdaki tepkimelerden hangisi sonucunda bir geçiş
I. Bessemer konverterine ham demir yüklenir. metali elde edilemez?
II. Bir süre basınçlı hava veya oksijen akımı gönderilir.
A) 2P2O5 + 10C ⎯→
III. Hava üflenerek demir FeO haline getirilir.
B) 2PbO(k) + C(k) ⎯→
IV. FeO, safsızlığa neden olan silisyum ve manganın da
200 °C
oksit haline gelmesini sağlar. C) Ni(CO)4 ⎯⎯⎯→
V. Oluşan FeO, SiO2 ve MnO nun ayrılmasıyla çelik üre- D) Cr2O3 + 2Al ⎯→
tilmiş olur. E) HgS + O2 ⎯→
Buna göre, numaralandırılan işlemlerden hangisi ha-

talıdır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
15. 2CuFeS2(k) + 3O2(g) ⎯→ 2X(k) + 2FeO(k) + 2SO2(g)

11. Ham demir ve üretimi ile ilgili aşağıdakilerin hangisi Denkleştirilmiş tepkimede yer alan X ile ilgili, aşağıda-
yanlıştır? kilerin hangisi yanlıştır?
A) Ham demir içerisinde çeşitli oranlarda safsızlıklar da A) Bir geçiş metali içerir.
bulunur. B) İçerdiği atomların yükseltgenme basamakları sırasıyla
B) Demire katılan C atomları demirin sert ve kırılgan ol- 2+ ve 2– dir.
masına neden olur. C) İçeriğindeki ametal 5A grubundadır.
C) Ham demir çoğunlukla çelik üretiminde kullanılır. D) Oksijenle tepkimeye girerek bir geçiş metali oluşturur.
D) Ham demir Bessemer yöntemiyle üretilir. E) Kalkopirit bileşiğinin oksijenli tepkimesinden elde edil-
E) Ham demir üretimi için yüksek fırın kullanılır. miştir.
251
Çözüm : Evrende ve Dünya’da Elementler / 1 Çözüm : Alafl›mlar / Hidrojen / 13
Nötronların proton, elektron ve antinötronlara parçalanma Hoffman voltometresinde yapılan elektroliz işlemi sonu-
denklemini yazalım. cunda anot ve katotta gerçekleşen tepkimeler ve toplam
1 1 0 ––
n ⎯→ H + –1e + Ve tepkime aşağıdaki gibidir.
0 1
–6
10 • saniye öncesi evrende elektronlar, nötronlar ve ku- Anot : H2O(s) ⎯→ PO 2(g)
+
+ 2H (suda) + 2e
–
arklar bulunuyordu. İlk hidrojen çekirdeği bu tepkime so- + –

Katot : 2H (suda) + 2e ⎯→ H2(g)
nucunda oluşmuştur. Bu çekirdekler birleşerek berilyum
değil döteryum çekirdeklerini oluşturmuştur. Net tepkime : H2O(s) ⎯→ H2(g) + PO 2(g)
A B C D E
Görüldüğü gibi katotta oluşan H2(g) nin hacmi anotta olu-
şan O2(g) nin hacminin iki katıdır. Elektroliz yöntemiyle
H2(g) eldesi hem laboratuarda hem de endüstride kullanı-
lır. Ancak Ni katalizörü gerekli değildir.
A B C D E
Çözüm : Alkaliler ve Toprak Alkaliler / Toprak

Çözüm : Evrende ve Dünya’da Elementler / 14 Grubu Elementleri / 2
Verilen denklemlerdeki metallerin yükseltgenme basa- 1A grubu metallerinden Na elementinin verilen maddeler-
maklarını bulalım. le olan reaksiyonlarını yazalım.
0
2+ I. 2Na(k) + 2H2O(s) ⎯→ 2NaOH(suda) + H2(g)
A) 2Fe + O2 ⎯→ 2FeO
II. 4Na(k) + O2(g) ⎯→ 2Na2O(k)
2+
B) Mg +
0
P O2 ⎯→ MgO III. 2Na(k) + CI2(g) ⎯→ 2NaCI(k)
0 + – IV. Na(k) + HCI ⎯→ NaCI + H2(g)

C) K ⎯→ K + e
V. 3Na(k) + N2(g) ⎯→ 2Na3N
2+
0
D) PbO + C ⎯→ Pb + CO Görüldüğü gibi 1A grubu metalleri verilen maddelerin tü-
2+ 2+ müyle uygun koşullarda reaksiyon verebilir.
E) 2ZnS + 3O2 ⎯→ 2ZnO + 2SO2
A B C D E
Buna göre D seçeneğinde kurşun, 2+ dan 0 a indirgen-
miştir.
Çözüm : Alkaliler ve Toprak Alkaliler / Toprak
Grubu Elementleri / 13
A B C D E
Temel hal elektron dizilişlerine göre X atomu 2. periyot 2A
grubu elementi olan Be, Y atomu 3. periyot 2A grubu ele-
menti olan Mg, Z atomu 3. periyot 3A grubu elementi olan
Al dir.
X in (Be) özellikleri;
– Hidroksiti amfoter özellik gösterir.
Çözüm : Alafl›mlar / Hidrojen / 7
– Toprak alkali metalidir.
Verilen denklemlerde oluşan ürünleri yazalım.
– Dolamit mineralinde değil, zümrüt ve kedi gözünde
A) C(k) + H2O(g) ⎯⎯⎯⎯→ CO(g) + H2(g)
1000 °C bulunur.
B) 3Fe(k) + 4H2O(g) ⎯⎯→ Fe3O4(k) + 4H2(g) Y nin (Mg) özellikleri:
C) H2O(s) ⎯⎯⎯⎯→ H2(g) +

elektroliz PO 2(g)
– Z ile aynı periyottadır.
– Toprak alkali metaldir.
D) C2H6(g) + 2H2O(g) 2CO(g) + 5H2(g) – Z ile alaşım oluşturabilir.
E) 2K(k) + O2(g) ⎯⎯→ K2O2(g) – Dolamit (CaMg(CO3)2) mineralinden elde edilebilir.
Buna göre, E seçeneğindeki reaksiyon sonucu hidrojen Z nin (Al) özellikleri

gazı elde edilemez. – Hidroksiti amfoter özellik gösterir.
A B C D E A B C D E
252
Çözüm : 4A Grubu Elementleri / 5A Grubu Çözüm : Kalkojenler / Halojenler / 7
Elementleri / 8 X, Y ve Z elementleri aynı gruptadır. Buna göre, atom ça-
Kimyasal tepkimelerde atom sayısı ve cinsi korunur. Bu- pı diğerlerininkinden daha büyük olan X in atom numara-
na göre, sı da daha büyüktür. Dolayısıyla 7A grubunda Y ve Z nin
2Ca3(PO4)2 + 10C + 6SiO2 ⎯→ 6CaSiO3 + X + 10CO altındadır. Bileşiklerinde yalnızca 1– yükseltgenme basa-
mağında bulunan Y elementi 7A grubunun ilk elementi
tepkimesinde yer alan X, P4 molekülüdür. Tepkimede ele-
olan F atomudur. Buna göre, Y elementi 7A grubunda di-
mentel halde bulunduğundan yükseltgenme basamağı 0
ğerlerinden yukarıdadır.
dır. Fosfor (P) elementi periyodik sistemde 5A grubunda
bulunan bir ametaldir. Fosfor elementinin, beyaz fosfor, O halde atom numaralarına göre sıralanışları X > Z > Y
kırmızı fosfor ve siyah fosfor olmak üzere üç önemli allot- şeklindedir.
ropu vardır. A B C D E
A B C D E
Çözüm : Geçifl Elementleri / 6
Kimyasal tepkimelerde atom sayısı ve cinsi korunduğuna gö-
re I. ve II. tepkimelerde yer alan X ve Y maddelerini bulalım.
Çözüm : 4A Grubu Elementleri / 5A Grubu I. CO2 + C ⎯→ 2X
Elementleri / 14 X, CO bileşiğidir.
O
II. FeO + CO ⎯→ Y + CO2
H O P O H
Y, Fe elementidir. Pik demir de denir. Verilen tepkimeler
O
yüksek fırında demir cevherinden pik demir eldesi sıra-
H sında gerçekleşir.
Açık formülü yukarıda verilen bileşik H3PO4 bileşiğidir. I. reaksiyon sırasında sıcaklık 1900 °C den 1300 °C ye
düştüğü için reaksiyon endotermiktir.
H3PO4 bileşiğinde P atomunun yükseltgenme basamağı
5+ dır. II. reaksiyonda yer alan maddelerin yükseltgenme basa-
1+ 5+ 2–
maklarını bulalım.
H3PO4 4+ 2–
2+ 2– 2+ 2– 0
FeO + CO Fe + CO2
H3PO4 bileşiği; ortofosforik asit, ortofosfat asidi, fosforik
asit, fosfat asidi olarak adlandırılabilir. H3PO4 bileşiği fos- indirgenmiş
fat kayası ile derişik sülfirik asit arasındaki aşağıdaki tep- yükseltgenmiş
kime sonucu oluşur. FeO bileşiği kendisi indirgenirken CO bileşiği yükseltgen-
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 ⎯→ 2H3PO4 + 3CaSO4 diği için FeO yükseltgen özellik gösterir.

A B C D E
fosfat sülfirik
kayası asit Çözüm : Geçifl Elementleri / 15
A B C D E
Denkleştirilmiş tepkimedeki X in formülünü bulalım.
2CuFeS2 + 3O2 ⎯→ 2X + 2FeO + 2SO2
tepkimesine göre X, CuS bileşiğidir. Cu elementi bir geçiş
metali olduğundan X bileşiği geçiş metali içerir.
Çözüm : Kalkojenler / Halojenler / 4
CuS bileşiğinde atomların yükseltgenme basamakları
XO2 bileşiği asidik oksit olduğuna göre X bir ametaldir.
sırasıyla 2+ ve 2– dir.
Y2O bileşiği bazik oksit olduğuna göre Y bir metaldir.
CuS bileşiği oksijenle
Y2O bileşiğinde Y nin yükseltgenme basamağı 1+ oldu-
CuS + O2 ⎯→ Cu + SO2
ğundan Y 1A grubu metalidir.
1A grubu metalleri oksijenle peroksit oluşturabilir. tepkimesine göre bir geçiş metali oluşturur.
Y metal, X ametal olduğundan X ile Y tepkime verebilir. CuS bileşiği soruda tepkimesi verilen kalkopirit (CuFeS2)
ile oksijenin tepkimesinden elde edilebilir.
X ve O atomları ametal olduğundan XO bileşiği kovalent
bağlıdır. Kükürt (S) ametali 6A grubu elementidir.
A B C D E A B C D E
253
DÖRT KÖŞE
1. C(k) + O2(g) ⎯→ CO2(g) 3. H O H
CO2(g) + C(k) ⎯→ 2CO(g) H X C X H
Fe2O3(k) + CO(g) ⎯→ 2FeO(k) + CO2(g) O O
FeO(k) + CO(g) ⎯→ Fe(k) + CO2(g) H O Y O Y O H

O O
Yukarıda yüksek fırında pik demir elde edilmesine ait re-
H H
aksiyonlar verilmiştir.
Yukarıda bazı moleküllerin açık yapıları verilmiştir.
Buna göre, reaksiyonlar için
Buna göre X ve Y için,
I. redoks reaksiyonu olma,
II. ekzotermik olma, I. 5A grubu elementi olma,
III. sentez reaksiyonu olma II. verilen moleküllerde eşit bağ sayısına sahip olma,
III. verilen bileşiklerde sahip oldukları yükseltgenme
basamağı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III niceliklerinden hangileri ortaktır?
2. Aşağıda bazı bileşiklerin formülleri ve isimleri verilmiştir. 4. Aşağıda bazı elementler ve bu elementleri içeren cevher-
ler verilmiştir.
Buna göre, hangi bileşik için verilen isim yanlıştır?
Buna göre, hangi element için verilenler yanlıştır?
Bileşik formülü Bileşik adı
Element Cevherler
A) NaBO3. 4H2O Sodyum perborat
A) Cu Kuprit, kalkopirit
B) H2N – COONH4 Üre
B) Fe Kromit, pirit
C) NaBH4 Sodyum borohidrür
C) Al Piroluzit, zinnebar
D) H2N – NH2 Hidrazin
D) Ca Kalsit, dolamit
E) K 2O2 Potasyum peroksit
E) B Kolemanit, pandermit
254
17
organik kimyaya giriş
organik kimyaya girifl
organik bilefliklerin formülleri
hibritleflme ve molekül geometrisi
organik bilefliklerde fonksiyonel gruplar ve adland›rma
organik bilefliklerde izomerlik
255
ORGANİK BİLEŞİKLERİN FORMÜLLERİ
1. Aşağıda kapalı formülü verilen bileşiklerden hangisi 5. Bir organik bileşiğin 0,2 molü 0,5 mol O2 ile artansız
doymuş bir hidrokarbona ait olamaz? olarak yakıldığında normal koşullarda 13,44 litre hacim
kaplayan CO2 gazı ve 7,2 gram H2O elde edilmekte-
A) C5H12 B) C4H8 C) C3H8
dir.
D) C2H4 E) CH4
Buna göre, bu bileşiğin formülü nedir?
(C: 12, H: 1, O: 16)
A) C3H4O3 B) C4H3O4 C) C4H8O4

2. Bir organik bileşik için,
D) C8H6O8 E) C2H4O2
I. Doymuş hidrokarbondur.
II. 0,25 molü yakıldığında 1 mol CO2 gazı ve 18 gram
H2O oluşur.
6. C ve H elementlerinden oluşan bazı bileşiklerdeki C ve
Buna göre, bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisi H nin kütleleri arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir.
olabilir?
C nin C nin C nin
(H: 1, O: 16) kütlesi(g) kütlesi(g) kütlesi(g)
3 I 8 II 9 III
A) CH3 – CH3 B) CH3CH2CH2CH3
1 H nin 2 H nin 1 H nin

C) CH3CHCH3 D) CH2 – CH – CH3
kütlesi(g) kütlesi(g) kütlesi(g)
CH3 CH2 – CH2

Buna göre, bu bileşiklerin eşit kütleleri yakıldığında el-
de edilen CO2 miktarları arasında nasıl bir ilişki vardır?
CH2
(H:1, C: 12)
E) H2C – CH – CH3
A) I > II > III B) III > II > I C) II > I > III
D) I > III > II E) III > I > II
3. Bir moleküldeki atomların sayıca birleşme oranlarını gös-
teren formüllere basit ya da kaba formül denir.
Buna göre,
I. asetilen, 7. CnH2n+2O + O2 → CO2 + H2O

II. benzen,
Yukarıdaki yanma tepkimesinde harcanan CnH2n+2O
III. etilen ve oluşan CO2 ve H2O nun herbirinin mol sayıları bi-
lindiğine göre;
bileşiklerinden hangilerinin basit formülleri CH dır?
I. harcanan O2 nin kütlesi,
II. n değeri,
III. tepkimeye giren CnH2n+2O bileşiğinin molekül ağırlığı

4. Molekül formülü CaH2aOa olan bileşiğin yapısındaki a nın (O : 16)
sayısal değeri bilinmektedir.
Bu bileşikle ilgili; D) II ve III E) I, II ve III
I. mol sayısı,
II. molekül formülü,
III. toplam kaç mol atom içerdiği 8. Aşağıda isimleri verilen organik bileşiklerden hangisi-
nin C atomu sayısı diğerlerininkinden fazladır?
niceliklerinden hangileri belirlenebilir?
A) Bütan B) Oktadekan C) Heptan
D) Dekan E) Undekan
256
9. n tane C atomu içeren düz zincirli bir doymuş hidro- 12.
karbon bileşiği için aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
A) Karbon atomları arasında tekli bağlar vardır.

B) Polar ve apolar kovalent bağlar içerir.
C) Molekülde ortaklaşmamış elektron yoktur. Yukarıda çizgi gösterimi verilen organik bileşik ile ilgi-
li aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
D) Bileşiğin genel formülü CnH2n+2 şeklindedir.
E) ΙUPAC kurallarına göre adlandırılırken isminin başına A) Halkalı bir hidrokarbondur.
“siklo–” ön eki getirilir. B) IUPAC kurallarına göre siklobütan olarak adlandırılır.
C) 8 tane H atomu içerir.
D) Genel formülü CnH2n+2 şeklindedir.
E) C atomu sayısının H atomu sayısına oranı P dir.
10. Aşağıda açık formülleri verilen bileşiklerden hangisi 13.

organik bileşik değildir? Bileşik adı Molekül formülü Yapı formülü
Metan CH4 I
A) K C N B) H H
C C II C2H6 III
H H H H
H C H
Siklopropan IV
C C
C) H H D) H2N C NH2
H H
C C
O Yukarıdaki tabloda numaralandırılmış yerlere aşağıda-
H C C H
C C ki ifadelerden hangisi getirilemez?
H H
A) C3H6 B) H H
E) H H H H C C H
H H
H C C C H
C) H D) C3H8
H H H
H C H
H
E) Etan
14.
11. Aşağıda bazı organik bileşiklerin isimleri ve bileşikteki C

ve H atomlarının molce oranları verilmiştir.
Buna göre, hangi bileşik için verilen oran yanlıştır?

a b
Bileşik adı C / H mol oranı
Çizgi gösterimleri yukarıdaki gibi olan organik bileşik-
A) Etan Q ler ile ilgili,
B) Propan j I. hidrokarbon bileşiği olma,

II. aynı kaba formüle sahip olma,
C) Hekzan i III. aynı molekül formülüne sahip olma
D) Benzen 1 özelliklerinden hangileri ortaktır?
E) Etilen 2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

257
HİBRİTLEŞME VE MOLEKÜL GEOMETRİSİ
1. 2. periyot elementlerinin hibrit orbital türlerine bağlı olarak 4. I. NF3
moleküllerindeki bağ açıları aşağıda verilmiştir.
II. BF3
Hibritleşme Yaklaşık
III. CF4
türü bağ açısı
Yukarıdaki moleküllerde molekül içi bağlar arasındaki
I. sp 180°
açıların karşılaştırması aşağıdakilerden hangisinde doğ-
2
II. sp 120° ru verilmiştir?
3
III. sp 90° (5B , 6C , 7N , 9F)
Moleküllerin apolar oldukları bilindiğine göre, verilen- A) II > I > III B) I = II > III C) II > III > I
lerden hangisi yanlıştır? D) III = I < II E) II = I < III
5.
Be B O F
P
K
2. Ortaklaşa kullanılan elektron çiftinin tek bir atom tarafın-
dan karşılandığı bağlara koordine kovalent bağ denir.
+
I. NH4
Periyodik sistemdeki yerleri belirtilen Be, B, O, P ve K
+
II. H3O elementlerinden hangisinin F ile oluşturdukları kararlı
3
– bileşiklerdeki hibritleşme türü sp , molekül şekli üç-
III. BF4
gen piramit olabilir?
Yukarıda verilen maddelerden hangilerinde koordine
A) Be B) B C) O D) P E) K
kovalent bağ ile bağlanmış bir atom bulunur?
(1H, 5B, 7N, 8O)

6. Aşağıda elektron – nokta yapıları verilen moleküller-
den hangisinde merkez atomun hibritleşme türü diğer-
lerinkinden farklıdır?
H
A) C B) N C) O
3. H H H O H H H H H H H H
H C=C C C O H
CH3 H
D) S E) B
Yukarıdaki yapı formülüne sahip molekül için, H H H H
I. sigma (σ) bağı sayısı,

II. pi (π) bağı sayısı,
III. ortaklaşmamış elektron çifti sayısı 7. Üçüncü periyot elementlerinden X ve Y arasında, kova-
lent bağlı XY3 bileşiği oluşmaktadır.
I II III
A) XY3 molekülünün geometrik şekli düzlem üçgendir.
A) 14 2 8
B) X, periyodik cetvelin 5A grubundadır.
B) 13 2 4
C) Y nin değerlik elektron sayısı X inkinden fazladır.
C) 11 2 8
D) XY3 molekülü polar yapılıdır.
D) 14 2 –
1
E) Y elementi H ile polar yapıda HY bileşiğini oluştu-
E) 14 2 4 1
rabilir.
258
8. Karbon ve hidrojenden oluşan organik bir bileşikte atomla- 12. H3C – C ≡ C – CH = CH2
rın sayıca Q ü karbondur. I II III
Yukarıda verilen molekülde karbonlar arasında oluşan
Bileşiğin yapısında 8 sigma, 1 pi bağı bulunduğuna
I, II ve III nolu bağların sağlamlığı ve bağ uzunlukları aşa-
göre, molekül formülü aşağıdakilerden hangisidir?
ğıdakilerden hangisinde doğru olarak kıyaslanmıştır?
A) CH3 – CH3 B) CH2 = CH – CH3
Bağın sağlamlığı Bağ uzunluğu
C) CH3 – CH2 – CH3 D) CH2 = CH2
A) I > II > III III > II> I
E) CH2 = CH – CH2 – CH3
B) II > III> I II > III > I
C) II > III > I I > III > II
9. CH2 = CH2 + Cl2 ⎯→ CH2 – CH2
| | D) III > II > I I > II > III
Cl Cl E) III > I > II II > I > III
tepkimesinde,
I. C – H bağları sayısı,
13. Aşağıda formülleri verilen bileşiklerden hangisinin
II. karbon (C) atomlarının hibritleşme türleri, VSEPR gösterimi yanlıştır?
III. moleküller arası etkileşimlerin türü (1H, 6C, 7N, 8O, 15P, 16S, 17Cl)
niceliklerinden hangileri değişmektedir? Molekül VSEPR gösterimi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) H 2S AX2E2

D) II ve III E) I, II ve III B) CO2 AX2
C) CHCl3 AX4
10. Atom numaraları sırasıyla 6, 7, 8 ve 9 olan X, Y, Z ve D) NH3 AX3
T elementleri arasında oluşan bileşiklerden hangisi- E) PCl3 AX3E
nin formülü ve geometrik şekli doğru gösterilmiştir?
Formülü Geometrik şekli 14. : 1s2 2s2 2p2

6C

A) XZ2 Açısal
B) YZ2 Doğrusal Karbon atomunun temel hal elektron dağılımı yukarıdaki
C) YT3 Üçgen piramit gibidir. Karbon atomunun bileşiklerinde dört bağ yaptığı bi-
linmektedir.
D) XT4 Düzlem üçgen
E) ZT2 Düzgün dörtyüzlü Buna göre;
I. Karbon atomunun dört bağ yapması için uyarılması

11. Organik bir moleküldeki hibrit orbitallerinin örtüşmesi ile gerekir.
oluşturduğu bağlar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. II. Karbon atomunun dört bağ yapması için hibritleşme
yapması gerekir.
π
III. Karbon atomunun değerlik elektron sayısı ikidir.
H yargılarından hangileri doğrudur?

σ A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
C σ O
σ
H
15. H3O+ iyonu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Buna göre; A) O ve H atomları arasında elektron ortaklaşması sonu-

cu bağ oluşmuştur.
I. Molekülün formülü CH2O şeklindedir.
B) Oluşan bağlardan ikisi polar kovalent, diğeri koordine
II. Molekülde 3 sigma, 1 pi bağı vardır.
kovalent bağdır.
2
III. C atomu sp hibritleşmesi yapmıştır.
C) Koordine kovalent bağ oluşurken oksijen atomunun or-
yargılarından hangileri doğrudur? taklaşmamış elektron çifti kullanılmıştır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Molekülün geometrik şekli kırık doğrudur.
D) II ve III E) I, II ve III E) Polar bir yapıya sahiptir.
259
ORGANİK BİLEŞİKLERDE FONKSİYONEL GRUPLAR
VE ADLANDIRMA / 1
1. CH3 – CH – CH – CH3 4. R1
CH2– CH2 CH3 – CH
R2
Yukarıda yapı formülü verilen bileşiğin sistematik ad-
landırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- Açık formülü gösterilen bileşikte R1 ve R2 yerine getirile-
miştir? cek alkillere göre oluşacak bileşiklerin adları aşağıda veril-
A) 2,3 - dimetil bütan miştir.
B) 2,3 - dimetil siklobütan Buna göre, hangisinde bileşik yanlış adlandırılmıştır?

C) 1,2 - dimetil siklobütan R1 R2 Bileşiğin adı
D) Siklobütan
A) metil metil 2 – metil propan
E) Sikloheksan
B) etil metil 2 – metil bütan
C) etil etil 3 – etil pentan
D) metil izopropil 2,3 – dimetil bütan
2. Yapı formülü
E) n – propil izopropil 2,3 – dimetil heksan
R – CH2 – CH – R'
CH3
5. Br H
şeklinde olan bileşikteki R ve R' alkil gruplarına göre olu-
şacak bileşiklerin adları aşağıda verilmiştir. CH2 = CH – C – C – CH2 – CH3
H – C – H
R R' Bileşik adı
CH2 – CH3
I. CH3 – CH3 – CH2 – 3 - metil heksan
Yukarıda açık formülü verilen bileşik aşağıdakilerden
II. CH3 – CH – CH3 – 2,4 - dimetil heksan
hangisinde doğru olarak adlandırılmıştır?
CH3
A) 3 - brom - 4 - etil - 1 - hepten
CH3 B) 3 - brom - 4 - etil - 5 - metil heptan
III. CH3 – C – CH3 – CH2 – 2,2,4 - trimetil heksan C) 3 - brom - 4 - etil - 5,6 - dimetil heksan
CH3 D) 2 - metil - 3 - etil - 4 - brom - 4 - hepten
Buna göre, yapılan adlandırmalardan hangileri doğru- E) 1,2 - dimetil - 3 - etil - 4 - brom - 4 - heksen
dur?
6. Aşağıda organik bileşiklerdeki fonksiyonel gruplar ve ait
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
oldukları bileşik sınıfları verilmiştir.
Fonksiyonel Ait olduğu bileşik

3. Aşağıda açık formülleri verilen bileşiklerden hangisi- grup sınıfı
nin adlandırılması hatalıdır?
A) R–C=C–R Alken
Açık formül Adlandırılması
A) H–C ≡C–H Asetilen R
B) Aren
B) CH3 – CH2 – CH2 – C ≡ CH n - propilasetilen
C) CH3
C) R–X Açil halojenür
Metil benzen
H
D) CH3 – C ≡ C – CH3 3 - bütin D) R–N–H Amin
E) CH3 – C ≡ C – CH – CH3 4 - metil - 2 - pentin O

I
CH3 E) R–C–R Keton
260
7. "vinil asetilen" bileşiğindeki C ve H atomlarının sayıla- 11. Aşağıdaki alkil gruplarından hangisinin ismi yanlış ve-
rı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş- rilmiştir?
tir?
Alkil grubu Adlandırma
C atomu sayısı H atomu sayısı
A) 2 4 A) CH2 = CH – Vinil
B) 2 6
C) 3 4 B) – CH = CH – CH3 1 – Propenil
D) 4 6
E) 4 4 C) CH2 = CH – CH2 – Allil
D) CH3 – CH – CH2 – İzobütil
CH3
8. Asetilendeki karbonlardan birine izopropil, diğerine n
– propil bağlanması ile oluşan bileşiğin IUPAC siste- E)
CH2 –
mine göre adı aşağıdakilerden hangisinde doğru ola- Fenil
rak verilmiştir?
A) 2 – metil – 3 – heksin 12. Alkil grubuna bağlı olan ve kimyasal tepkimelere yatkın
olan gruplara fonksiyonel grup denir.
B) 2 – metil – 3 – heptin
C) 3 – metil – 2 – heptin Buna göre, aşağıdaki bileşiklerden hangisinin içerdiği
fonksiyonel grup yanlış verilmiştir?
D) 2,5 – dimetil – 3 – heksin
İçerdiği
E) 2,5 – dimetil – 3 – heptin
Bileşik fonksiyonel grup
A) H3C – CH2 – CH2 – OH Alkol

OH O
9. I. Asetilen B) CH3 – CH – CH2 – C – H Aldehit, alkol
II. Benzen O
III. Siklobüten C) CH3 – C – COOH Keton,
karboksilik asit
IV. Tolüen
O
Yukarıda verilen organik bileşiklerden hangilerinin ka- D) HOOC – CH2 – CH2 – C – OH Aldehit,
ba formülleri aynıdır? karboksilik asit
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
E) CH3 – O – CH3 Eter
D) I, II ve III E) I, II ve IV
13. Aşağıda verilen adlandırmalardan hangisi yanlıştır?
A) B)
10. Aşağıda benzen halkasına bağlanan gruba göre bileşiğin OH
adlandırılması yapılmıştır.
Bağlı gruplar Bileşiğin adı

Siklohekzan Fenol
I. 1 tane NO2 Naftalin
II. 1 tane C2H5 Metil benzen C) CH=CH2 D)
III. 1 tane CH3 Toluen
Buna göre, yapılan adlandırmalardan hangileri doğru- Vinil benzen Fenil

dur?
E)
CH3
Metil siklobütan
261
ORGANİK BİLEŞİKLERDE FONKSİYONEL GRUPLAR
VE ADLANDIRMA / 2
1. 2,3 - diklor tolüen bileşiğinin açık formülü aşağıdaki- 4.
OH
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
CH3
A) CH3 B) CH3 bileşiği için,
I. 2 – metil hidroksi benzen

CI II. 2 – hidroksi metil benzen
CI CI
CI III. orto metil fenol
C) CI D) CI CH3 IV. orto hidroksi ksilen
CH3
yukarıdaki adlandırmalardan hangileri kullanılabilir?
CI A) I ve II B) I ve III C) II ve III
CI
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
E) OH
Benzer halkasına bağlı olan farklı grupların öncelik
CI
CI ! sırası şu şekildedir:
\
–COOH > –CHO > C = O > –OH > –NH2 > –R >
/
–NO2 > –X
5. X : C atomları birbirlerine tekli bağlar ile bağlanmıştır.

2. a. Hekzen Y : Bir tane pi bağı içerir.
b. Propin Z : Molekülleri arasında hidrojen bağları vardır.
c. Benzil alkol Yukarıda X, Y ve Z organik bileşikleriyle ilgili bazı bilgiler
Yukarıda isimleri verilen bileşiklerin verilmiştir.
I. C atomu sayıları Buna göre, X, Y ve Z için aşağıdakilerin hangisi kesin-

likle yanlıştır?
II. π bağı sayıları
arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisindeki gibidir? A) X, fonksiyonel grup içermez.
B) Y, bir sikloalkendir.
I II
C) Y bir keto karboksilli asittir.
A) a>c>b b>a>c
D) Z nin kaynama noktası diğerlerininkinden daha yük-
B) c>a>b b>a>c
sektir.
C) a=c>b c>b>a
E) Z, bir dioldür.
D) a=c>b a=c>b
E) c>a>b c>b>a
6. Yapı formülü
CH3
3. X : Sekonder bütil CH3 – C – CH2OH
CH3
Y : İzobütil
şeklinde olan bileşik için,
X ve Y alkil grupları için,
I. Mono alkoldür.
I. C atomu sayısı,
II. Tersiyer alkoldür.
II. H atomu sayısı,
III. IUPAC adı 2,2-dimetil propanoldür.
III. C atomlarının hibritleşme türü
262
7. I. 2 – metil bütan 10. Aşağıda verilen bileşik adlandırmalarından hangisi
II. Propanoik asit yanlıştır?
III. 2 – pentin
OH
A) 1,2,4 - sikloheksatriol
IV. Asetaldehit HO
V. 3 – hekzen
OH
Yukarıda isimleri verilen bileşiklerden kaç tanesi suda
B) CH2 – CH2 – CH2 1,3 - propandiol
çözünür?
OH OH
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
C) CH3 – O – CH3 Dimetil eter
D) CH2 = CH – CH2 2 - propen - 3 - ol
OH
O
8. H H
E) C2H5 – C – OH Propanoik asit
CH3 – C = C – R
Açık formülü verilen bileşikte R yerine gelecek gruba gö-

re bileşiklerin adları aşağıda verilmiştir.
Buna göre, hangisinde yapılan adlandırma yanlıştır? 11. Aşağıda verilen adlandırmalardan hangisi yanlıştır?
R Bileşiğin adı A) CH3 – CH – COOH 2-hidroksipropanoik asit

|
A) metil 2 – büten OH
B) vinil 1,3 – pentadien B) CH2 – CH – OH Siklobütanol
| |
C) izo propil 4 – metil – 2 – penten
CH2 – CH2
D) allil 2,4 – heksadien
C) CH2 – CH2 Etandiol
E) etil 2 – penten | |
OH OH
O
II
D) CH3 – C – COOH 2-oksopropanoik asit
E) CH3 – O – CH3 Metoksi etan
Eterler sistematik adlandırmada, daha fazla sayıda C
!
9. C ve H atomları çıkarılarak yazılan organik bileşik formül-
lerine iskelet (çizgi - bağ) formülü denir. atomu taşıyan alkil grubu ana zincir olarak kabul
edilir. Diğer alkil grubu O atomuyla birlikte alkoksi
Buna göre, 4 – hidroksi – 4 – metil – pentan – 2 – on şeklinde adlandırılır.
bileşiğinin iskelet formülü aşağıdakilerin hangisinde
doğru verilmiştir?
A) O B) O 12. Aşağıda yapılan adlandırmalardan hangisi yanlıştır?

OH
O O
OH
A) H3C – C – CI B) CH3 – C – H
Asetil klorür asetaldehit
C) O D) O
O O H
OH OH C) CH3 – CH2 – C – CH3 D) CH3 – C – N – H
Bütanon Etan nitril
E) O H
E) C3H7 – N – H
OH
Propil amin
263
ORGANİK BİLEŞİKLERDE İZOMERLİK / 1
1. Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi birbirinin 4. Alkanlarda dallanma arttıkça, moleküllerin temas yüzeyle-
yapı izomeri değildir? ri azalacağından moleküller arası etkileşimler ve buna
bağlı olarak kaynama noktaları azalır.
I II
Buna göre pentanın,
A) CH3CH2CH2CH3 CH3CHCH3
I. n,
CH3
II. izo,
B) CH3CHCH3 CH3CH2CH2Cl III. neo
Cl izomerlerinin aynı ortamdaki kaynama noktaları aşağı-
dakilerden hangisinde doğru olarak karşılaştırılmıştır?
C) CH3CH2CH – Cl CH3CHCH2
Cl Cl Cl A) I > II > III B) I > III > II C) III > II > I

D) III > I > II E) I = III > II
CH3
Birbirinin izomeri olan hidrokarbonlarda dallanma
D) CH3CHCH2CH3
CH3
CH3CCH3
CH3
! arttıkça kaynama noktası azalır.
E) CH2CHCH3 CH3CHCH2Cl
Cl Cl Cl
5. Kapalı formülleri aynı, açık formülleri farklı olan bileşiklere
izomer denir. Alkanlarda molekül yapısındaki karbon zinci-
rinin farklılığından kaynaklanan yapı izomerisi vardır.
Buna göre, aşağıda açık formülleri verilen bileşikler-

den hangisi 2 – metil pentanın yapı izomeri değildir?
2. Aynı karbon sayılı sikloalkanlar ve açık zincirli alkenler bir-
birinin yapı izomeridir. A) CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3
Buna göre, aşağıda adları verilen alkenlerden hangisi- CH3 CH3

nin yapı izomeri olan bir sikloalkan yoktur?
B) CH2 – CH2 – CH – CH3
A) 2,3 – dimetil – 2 – büten
CH3 CH3
B) 2 – metil – 2 – büten
C) CH2 – CH – CH2
C) 2 – metil propen
CH3
D) propen
CH3
E) eten
D) CH3 – C – CH2 – CH3
CH3
CH3 CH3
E) CH – CH
3.
CH3 CH3
Yukarıda molekül yapısı verilen bileşik için aşağıdaki- 6. I. CH2 = CH – CH = CH2

lerin hangisi yanlıştır? II. CH2 = C = CH – CH3
A) İzomeri olan düz zincirli alkan yoktur. III. CH3 – C ≡ C – CH3

B) Alken izomeri vardır. açık formülü verilen bileşiklerden hangileri etil aseti-
C) Fonksiyonel grup içermez. len bileşiğinin yapı izomeridir?
D) Optikçe aktiftir. A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
E) Kaba formülü CH2 şeklindedir. D) II ve III E) I, II ve III
264
7. CH3 10. Aşağıda açık formülleri verilen bileşiklerden hangisi-
I. nin cis-trans izomeri vardır?
CH3 Cl
H 3C CH3 A) CH3 – CH = CH2 B) CH3 – C = CH2
II. H CH3
C) Cl – CH = CH – Cl D) CH3 – C = C – CH3
C2H5
III. CH3
E) CH3 – C = C – CH3
CH3
Yukarıdaki bileşiklerden hangileri orto - ksilenin yapı
izomeridir?

11. trans - diizopropil etilen bileşiğinin açık formülü aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) CH3
H3C – HC H
C=C
H CH – CH3
8. I. Neopentan
CH3
II. 2 - metil bütan
III. metil siklopentan B) H H
C=C
IV. Trimetilmetan
H3C – HC CH – CH3
Yukarıda isimleri verilen bileşiklerden hangileri yapı
CH3 CH3
izomeridir?
C) CH3 CH3
A) I ve II B) I ve III C) I, II ve IV
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV CH3 – CH – CH = CH – CH – CH2 – CH3
D) CH3
!
CH3
CH3 – CH – CH2 .............. izo CH3 – CH – CH2 – CH = CH – CH3
CH3 E) CH3 CH3
CH3 – C – CH2 ................ neo CH3 – CH – CH = CH – CH2
CH3
!
H X H H
C=C C=C
X H X X
trans...... cis......
12. Aşağıdaki organik bileşiklerden hangisi optikçe aktiftir?

9. Aşağıda bazı alkanların isimleri ve izomer sayıları veril-
miştir. A) CH3 – CH = CH – CH3
Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır? B) CH3 – CH – CH3
Alkan İzomer sayısı OH

C) CH3 – CH – C = O
A) Etan –
Br OH
B) Propan 1
D) CH3 – CH – CH2 – CH3
C) Bütan 2
C 2H 5
D) Pentan 3
E) CH2 – CH2 – C = O
E) Hekzan 5
OH OH
265
ORGANİK BİLEŞİKLERDE İZOMERLİK / 2
1. Birbiriyle izomer olan monoalkol ve eter molekülleri ile 4. O
ilgili, II
X : CH3 – CH2 – CH2 – C – OH
I. Genel formülleri CnH2nO şeklindedir.
O
II. Alkolün kaynama noktası daha yüksektir. II
III. Kimyasal özellikleri farklıdır. Y : CH3 – C – OC2H5
yargılarından hangileri yanlıştır? Yukarıda açık yapıları verilen X ve Y molekülleri için,
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III I. asimetrik C atomu içermeme,

D) II ve III E) I, II ve III II. genel formül,
III. içerdikleri fonksiyonel grup
2. CH3 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
I. D) II ve III E) I, II ve III
OH
CH2CI
II. 5. Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi birbirinin

OH yapı izomeri değildir?
CH2OH CH3 CH3

III. A) CH3
CH3
Yukarıda verilen bileşiklerden hangileri m-metil fenol
bileşiğinin yapı izomeridir? B) H 3C CH3 CH3
CH3
D) II ve III E) I, II ve III CH3
C) C 2H 5
CH3
OH
3. Aşağıdakilerden hangisi yapı formülü D) NH2 NO2
CH HO
3
E) OH OH
C H OH
2 5
şeklinde olan bileşiğin yapı izomeri değildir?
A) CH3 B) CH2
CH2 6. I. Formaldehit
H3C CH3 CH2 II. Asetaldehit

III. Propiyonaldehit
C) C2H5 D) CH – CH3
| Yukarıda verilen aldehitlerden hangilerinin keton izo-
CH3
meri yoktur?

CH3
E) CH2 – CH2 – CH3
266
7. Aşağıda verilen bileşiklerden hangisi diğerlerinin yapı 10. H
izomeri değildir?
H–C=O H – C – OH
A) CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – OH H – C – OH C=O
B) CH3 – CH – CH2 – CH3 HO – C – H HO – C – H
H – C – OH H – C – OH
OH
H – C – OH H – C – OH
CH3
H – C – OH H – C – OH
C) CH3 – C – OH
H H
CH3
Glikoz Früktoz
D) CH2 – CH2 Açık formülleri verilen glikoz ve früktoz bileşiklerinin

CH2 – CH – OH
I. asimetrik karbon atomu sayısı,
E) CH3 – O – CH – CH3 II. optik izomer sayısı,
CH3 III. içerdiği fonksiyonel gruplar
özelliklerinden hangileri ortak değildir?
8. Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi birbirinin A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yapı izomeri değildir? D) I ve II E) I, II ve III
A) CH3 – CH2 – C = O CH3 – C = O 11. R – S adlandırma sistemine göre en küçük grup asimetrik
H CH3 karbon atomunun arkasına getirilir. Kalan grupların büyük-
ten küçüğe doğru sıralanışı saat yönünde ise “R –”, saat
B) CH2 = CH – CH2 – C = O C – CH3
yönünün tersi yönde ise “S –” ön eki getirilir.
H O
CH3
C) C–H H C OH
C – CH3
O CH2CH3
O
Buna göre, açık formülü verilen molekülün R – S sis-
D) CH2 = CH – O – CH3 CH3 – CH2 – C = O temine göre adlandırılması ile ilgili,
H
I. En küçük grup hidrojendir.
E) CH3 – CH – C = O CH3 – C – CH2CH3 II. En büyük grup –CH2CH3 tür.
CH3 H O III. Bileşiğin adı R – 2 – Bütanoldür.
9. I. COOH
CH2
12.
CH2 – OH COOH COOH
H – C – CI CI – C – H
II. COOH
CH3 CH3
CH – OH
D – Klorpropanoik asit Ayna L – Klorpropanoik asit
COOH
Bir molekül ve ayna görüntüsü yukarıda verilmiştir.
III. COOH
CH – OH Buna göre, aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
CH2 – OH A) Enantiyomerlerdir.
Açık formülleri verilen bileşiklerden hangileri asimet- B) Optikçe aktiftirler.

rik karbon atomu içermektedir? C) Polarize ışık düzlemini aynı yöne çevirirler.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) Dönme ile birbirlerine dönüşemezler.
D) I ve III E) II ve III E) Kiral moleküllerdir.
267
Çözüm : Organik Bilefliklerin Formülleri / 14 Çözüm : Hibritleflme ve Molekül Geometrisi / 15
Çizgi gösterimleri verilen bileşiklerin açık yapılarını yaza- Farklı iki ametal atomu arasındaki bağ oluşumu sırasında
lım. ortaklaşa kullanılan elektronların aynı atomlardan gelme-
+
si ile koordine kovalent bağlar oluşur. H3O iyonu bu şe-
H H kilde oluşmuştur. Hidrojen H2O molekülündeki oksijen
C
H H atomunun bağ yapmamış elektron çiftine bağlanır ve ko-
H H C
C ordine kovalent bağ oluşturur.
H C H H H
C C H C C H +
H H H H
H polar
O + H+ ⎯⎯→ H O kovalent
a b
H H bağ
H
Bileşiklerin her ikisi de yalnızca C ve H atomlarından
Koordine
oluştuğundan hidrokarbon bileşikleridirler. kovalent bağ
Bileşiklerin molekül ve kaba formüllerini yazalım. Bağ yapacak elektron çifti yalnızca O atomu tarafından
karşılanan O – H bağı koordine kovalent bağ, diğer iki
+
a b O – H bağı ise polar kovalent bağlıdır. H3O molekülü
C 3H 6 C5H10 polar bir yapıya sahiptir. Molekül şekli kırık doğru değil,
Molekül formülü
üçgen piramittir.
Kaba formül CH2 CH2
A B C D E
A B C D E
Çözüm : Organik Bilefliklerde Fonksiyonel

Gruplar ve Adland›rma Test 1 / 8
CH3 – CH – CH3 molekülü izopropil,
I
CH3 – CH2 – CH2 – molekülü n-propil,
H–C ≡C– H molekülü asetilendir.

Çözüm : Hibritleflme ve Molekül Geometrisi / 12 Asetilendeki karbonlardan birine izopropil, birine n – pro-
Bağ uzunluğunu etkileyen en önemli faktör bağ yapan pil bağlanmasıyla
atomların yarıçapıdır. Yarıçapı büyük olan atomlar arasın-
H3C – CH – C ≡ C – CH2 – CH2 – CH3
daki bağ uzunluğu değeri de büyük olur. Bağ yapan atom- I
ların elektronegatiflik farklı arttıkça bağ uzunluğu azalır. CH3
Ayrıca sigma bağına eklenen bir pi bağı da bağın boyunu
molekülü oluşur.
kısaltmaktadır.
Molekülde C atomlarının numaralandırması
C–C C–
–C –
C–
–C
1 2
H3 C – CH – C
3
≡ 4C – 5CH2 – 6CH2 – 7CH3
154 pm 134 pm 121 pm I
CH3
Üçlü bağlar ikili bağlardan, ikili bağlar da tekli bağlardan şeklinde olduğuna göre bileşiğin IUPAC sistemine göre
daha sağlamdır. adı 2 – metil – 3 – heptin şeklindedir.
A B C D E A B C D E
268
Çözüm : Organik Bilefliklerde Fonksiyonel Çözüm : Organik Bilefliklerde ‹zomerlik Test 1 / 11
Gruplar ve Adland›rma Test 2 / 9 Diizopropil etilen bileşiğinde, etilen molekülündeki çift
Beleşiğin yapı formülü yazılıp H ve C atomları çıkarılarak bağlı karbon atomlarından herbirine birer izopropil alkil
iskelet (çizgi - bağ) formülü elde edilir. grubu bağlıdır.
4 – hidroksi – 4 – metil – pentan – 2 – on bileşiğinde; Bileşiğin açık formülü
– ana zincir 5 karbonludur. CH3 – CH – CH = CH – CH – CH3

I I
– 4. karbonda hidroksi ve metil dallanmaları vardır. CH3 CH3
– 2. karbonda keton fonksiyonel grubu vardır. şeklindedir.
Buna göre, bileşiğin yapı formülü Bileşiğin trans izomeri olması için izopropil gruplarının zıt
yönlerde yer alması gerekir.
O CH3
1 2 3 4 5 CH3
CH3 – C – CH2 – C – CH3
CH3 CH H
OH
C C
şeklindedir. H atomları çıkarıldığında H CH CH3
O C CH3
C C molekülü, A B C D E
C C OH C
C atomları çıkarıldığında ise

O
molekülü elde edilir.
OH
A B C D E
Çözüm : Organik Bilefliklerde ‹zomerlik Test 1 / 3
Molekül yapısı yukarıda verilen bileşik siklohekzandır.

Açık yapısı ise
H H
H HC
H C C H Çözüm : Organik Bilefliklerde ‹zomerlik Test 2 / 4
H C C H Açık yapıları verilen bileşiklerden;
H C H
X : Asimetrik C atomu içermez. Genel formülü CnH2nO2
H H
şeklindedir. İçerdiği fonksiyonel grubu karboksilik
Siklohekzanın genel formülü CnH2n dir. Alkanların ise asit (–COOH) tir.
CnH2n+2 dir. Dolayısıyla sikloalkanların alkan izomeri yok- Y : Asimetrik C atomu içermez. Genel formülü CnH2nO2
tur. Alkenlerin genel formülü de CnH2n olduğundan siklo- şeklindedir. İçerdiği fonksiyonel grubu ester
hekzanın alken izomeri vardır. Siklohekzan –OH,
O
–COOH, COH gibi fonksiyonel grup içermemektedir. Op- II
tikçe aktif olabilmesi için bir C atomuna dört farklı grup (–C – O – R) dir.
bağlanması gerektiğinden optikçe aktif değildir. Molekül A B C D E
formülü C6H12 olduğundan kaba formülü CH2 dir.
A B C D E
269
DÖRT KÖŞE
1. Formül Molekül şekli 3. Aşağıda karbonil grubu içeren bazı bileşikler ve adları ya-
zılmıştır.
I. XH3 Düzlem üçgen
II. YH2 Açısal Buna göre, hangi bileşik için yapılan adlandırma yan-
lıştır?
III. ZH4 Düzgün dörtyüzlü
A) O B) CH3 – CH – NH2
Yukarıda bazı bileşiklerin molekül formülleri ve molekül
şekilleri verilmiştir. H–C–H CH3
formaldehit izopropil amin

Buna göre X, Y ve Z atomlarının moleküllerdeki hibrit-
leşme türleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
C) O D) O
gösterilmiştir?
CH3 – C – CH3 CH3 – C – CH2 – CH3
X Y Z dimetil keton 2 – bütanol
3 2 4
A) sp sp sp
2 2 3 E) O O
B) sp sp sp
3 3 HO – C – CH2 – CH2 – C – OH
C) sp sp sp
2 3 3 bütandioik asit
D) sp sp sp
2 3 3
E) sp sp sp d
2. İki alkan bileşiğin karıştırılması ile elde edilen karışım 1,6 4. CH3 OH O
mol karbon atomu, 4,4 mol hidrojen atomu içermektedir.
CH3 – CH – C – C – OH
II. bileşiğin mol sayısı, I. bileşiğin iki katıdır.
NH2
I. bileşiğin formülü C2H6 olduğuna göre, II. bileşiğin
Açık formülü verilen bileşikle ilgili;
formülü aşağıdakilerden hangisidir?
I. Üç farklı fonksiyonel grup içerir.
A) CH4 B) C3H8 C) C4H10
II. Optikçe aktiftir.
D) C5H12 E) C6H14 O
III. İskelet formülü OH OH şeklindedir.
NH2
270
18
organik reaksiyonlar
organik reaksiyonlar
organik redoks tepkimeleri
yer de¤ifltirme tepkimeleri
kat›lma tepkimeleri
ayr›lma tepkimeleri
kondenzasyon tepkimeleri
271
ORGANİK REDOKS TEPKİMELERİ
1. I. CH2O 5. H H
II. CO2 2H – C – C – Cl + 2Na X + 2NaCI
III. CH3OH H H
IV. HCOOH
tepkimesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
Yukarıda verilen bileşiklerdeki C atomlarının yükselt-
lıştır?
genme basamaklarına göre kıyaslanışı aşağıdakiler-
den hangisinde doğrudur? A) Tepkimeye giren organik bileşiğin yapısındaki her iki C
atomunun yükseltgenme basamakları aynıdır.
A) II > III > IV > I B) III > IV > I > II
B) Organik redoks tepkimesidir.
C) II > IV > I > III D) III > II > I > IV
C) Na atomu indirgendir.
E) I > II > III > IV
D) Oluşan X bileşiği bütandır.
E) Wurtz tepkimesi olarak bilinir.
2. O O
H3C – C – C – OH
1 2 3
Yukarıda yapı formülü verilen organik bileşikte numa-

ralarla gösterilen C atomlarının yükseltgenme basa-
makları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
6. I. 2CH3CH2Br + 2Na ⎯→ CH3CH2CH2CH3 + 2NaBr
1 2 3
II. C6H12O6 + 6O2 ⎯→ 6CO2 + 6H2O
A) –3 +3 +3
III. CH4 + CI2 ⎯→ CH3CI + HCI
B) –3 +2 +3
Yukarıda denklemleri verilen tepkimelerden hangileri
C) +3 +2 –3 organik redoks tepkimelerine örnek olarak verilebilir?
D) +3 +2 +3
E) +3 –2 –3
3. Aşağıda formülleri verilen bileşiklerden hangisinin

yükseltgenmesi beklenmez?
H 7.
A) CH3OH B) C=O H
1
H C=O
2
H – C – OH
O 3
C) H – C – OH D) CO2 H – C – OH
4
CH2 – OH
E) CH4
Yukarıdaki şekilde bir karbonhidrat bileşiği olan aldotet-
rozun yapı formülü verilmiştir.
4. 2CH3 – OH + 3O2 ⎯→ 2CO2 + 4H2O Buna göre bileşik ile ilgili;
tepkimesi ile ilgili; 2
I. 1 nolu C atomunun hibritleşme türü sp dir.
I. Yanma tepkimesidir. II. 2 ve 3 nolu C atomlarının yükseltgenme sayıları eşit-
II. O2 yükseltgenmiştir. tir.
III. 1 mol CH3OH 6 mol elektron vermiştir. III. 4 nolu C atomunun yükseltgenme sayısı –1 dir.
272
8. Bir bileşiğin yanabilmesi için oksijen ile tepkimeye girerek 11. 5CH3 – C = O + 2MnO4– + 6H+ 2+
5CH3 – C = O + 2Mn + 3H2O
yükseltgenebilmesi gerekir. H OH
Buna göre aşağıdaki bileşiklerden hangisinin yanması

Yukarıda verilen tepkime ile ilgili;
beklenmez?
I. Asidik ortamda gerçekleşmiştir.
A) CH4 B) CF4 C) C2H6O
–
II. MnO4 iyonu yükseltgen özellik göstermiştir.
D) CH3COOH E) CH2CI2
III. Organik bileşikteki C atomunun yükseltgenme sayısı
1– den 1+ ya yükselmiştir.
9. 3CH3OH + K2Cr2O7 + 4H2SO4 ⎯→

12. Organik bir bileşiğin yükseltgenme tepkimesinin denklemi
3CH2O + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + 7H2O aşağıda verilmiştir.
Yukarıda verilen tepkime denklemi ile ilgili aşağıdaki + –
R – C = O + 2Ag + 2OH R – C = O + 2Ag + H2O
H OH
A) İndirgenme-yükseltgenme tepkimesidir.
Tepkimeye göre organik bileşiğin 2,9 gramı yükseltgendi-
B) Metil alkol (CH3OH) yükseltgenmiştir.
ğinde 10,8 gram Ag metali oluşuyor.
C) 1 mol metil alkol 6 mol elektron vermiştir.
Buna göre, organik bileşiğin yapısındaki alkil grubu
D) K2Cr2O7 bileşiği yükseltgen özellik gösterir.
(R) kaç tane C atomu içerir?
E) C atomunun yükseltgenme sayısı CH3OH bileşiğinde (C : 12, H : 1, O : 16, Ag : 108)
–2 iken, CH2O bileşiğinde 0 dır.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
13. H H
1. C=C + 3O2 2CO2 + 2H2O
H H
10. H H H H H
H – C – OH C=O C=O 2. 3 C=C + 2KMnO4 + 4H2O
H HO H H
H
3CH2 – CH2 + 2MnO2 + 2KOH
1 2 3
OH OH
Yukarıda yapı formülleri verilen organik bileşikler ile
Yukarıda verilen tepkimeler ile ilgili,
ilgili;
I. Her ikisi de indirgenme-yükseltgenme tepkimesidir.
I. Yapılarındaki C atomlarının yükseltgenme sayılarına
göre kıyaslanışı 3 > 2 > 1 şeklindedir. II. Her ikisinde de C atomlarının yükseltgenme sayısı
aynı miktarda değişmiştir.
II. 2 nolu bileşik indirgendiğinde 1 nolu bileşik oluşabilir.
III. 1. tepkimede O2, 2. tepkimede H2O yükseltgen özel-
III. 3 nolu bileşik yükseltgendiğinde CO2 oluşabilir.
lik göstermiştir.
273
YER DEĞİŞTİRME TEPKİMELERİ
1. Üzerinde elektron çifti bulunan atom veya atom grupları 4. Benzen molekülünün bir açil klorür ile tepkimesi
nükleofildir.
O
O
–
–
Buna göre aşağıda verilen kimyasal türlerden hangisi AlCI3
–
–
–
C–R
bir nükleofil değildir? + R – C – CI + HCI
– –
A) CI B) OH C) BF3
şeklindedir.
D) CH3OH E) C2H5NH2
Buna göre tepkime ile ilgili;
I. Nükleofilik sübstitüsyon tepkimesidir.

II. Oluşan organik bileşik aromatik bir ketondur.
III. R ile gösterilen yapı C2H5 – ise oluşan organik bileşik
etil benzil ketondur.
2. I. CH3CI + NaOH → NaCI + CH3 – OH

II. H2C = CH2 + HCI → CH3 – CH2 – CI
– –
III. CH3 – CH2 – CI + CH3O → CH3 – CH2 – O – CH3 + CI
Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri nükleofilik
sübstitüsyon tepkimesidir?
5. Tepkimenin hızını daha etkin kılan gruplara elektron sunu-
cu grup denir. Elektron sunucu gruplar birer orto-para yön-
lendiricisidir.
Buna göre aşağıdaki gruplardan hangisi elektron su-

nucu bir grup değildir?
A) –NH2 B) –OH C) –CH3

D) –NO2 E) –CI
3. ısı veya uv
1. CI – CI ⎯⎯⎯⎯⎯→ 2CI•
2. •CI + CH4 ⎯⎯→ •CH3 + HCI
3. •CH3 + CI2 ⎯⎯→ CH3CI + •CI 6. Metil klorürün NaOH ile tepkimesinin mekanizması aşağı-
da gösterilmiştir.
Yukarıda metan molekülünün klorlanması tepkimesinin
H H
basamakları verilmiştir.
–
Na – O – H + H – C – CI H – C – OH + NaCI
–
Buna göre tepkime ile ilgili; H H

I. Radikaller üzerinden yürüyen bir yer değiştirme tep- Buna göre tepkime ile ilgili;
kimesidir.
I. Elektrofilik yer değiştirme tepkimesidir.
II. 1. basamakta CI2 molekülü ısı veya ışığın etkisi ile
– –
klor radikaline parçalanmaktadır. II. OH ve CI yer değiştirmiştir.
–
III. 3. basamakta metil klorür oluşmuştur. III. Hidroksit (OH ) iyonu bir nükleofildir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
274
+ 10.
7. I. NO 2 FeCI3 –
CI + HCI
–
+ CI2
II. CH3COO 25 °C
+
III. SO3H tepkimesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
IV. AlCI3 lıştır?
Yukarıda verilen gruplardan hangileri elektrofil olarak A) Yerdeğiştirme tepkimesidir.
etkindir?
B) Tepkimeye giren benzen molekülü elektronca zengin
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve IV bir substrattır.
D) I, II ve III E) I, III ve IV C) Oluşan organik bileşik benzil klorürdür.
D) Katalizör olarak kullanılan FeCI3 bir Lewis asididir.
+
E) Tepkime sırasında oluşan CI elektrofilik bir iyondur.
8. Benzenin klorlanması;
11. H2SO4 –
CI + HNO3 NO2 + H O
–
+
– 1. 2
1. + CI + H
CI CI 30 – 40 °C –
SO3H + H O
2. + H2SO4
–
–
– 2
2. + H + H+
Benzenin verdiği yukarıdaki tepkimeler ile ilgili;
mekanizmasına göre gerçekleşir. I. Her ikisi de elektrofilik yerdeğiştirme tepkimesidir.
Buna göre; II. 1. tepkimeye nitrolama, 2. tepkimeye sülfolama tep-
+ kimesi denir.
I. CI , nükleofilik bir maddedir.
III. 1. tepkimede kullanılan H2SO4, nitrik asidi protonla-
II. Elektrofilik yerdeğiştirme tepkimesi olmuştur. +
yarak nitronyum (NO2 ) iyonunun oluşmasını sağlar.
III. 2. basamakta arenyum iyonundan bir proton çıkma-
sıyla kloro benzen elde edilmiştir.
12. Benzen halkasına daha önce bağlanmış bir grup ikinci bir
grubun halkaya hangi konumda bağlanacağını belirler.
Halkaya bağlı olan –NH2, –OH ve alkil grupları orto-para
yönlendirici; –NO2 ve –SO3H gibi gruplar meta yönlendiri-
9. cidir.
ışık
I. C2H6 + CI2 C2H5 CI + HCI
Buna göre;
II. CH3CH2Br + NaOH CH3CH2OH + NaBr
OH OH
–
AlCI3 –
Br
III. + CH3CI
–
CH3 + HCI I. + Br2 + HBr
Yukarıda denklemleri verilen yerdeğiştirme tepkimele- NO2 NO2

–
rinin sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisinde

II. + HNO3 – + H2O
doğru verilmiştir? NO2
CH3 CH3
I II III
–
III. + HNO3 – + H2O

NO2
A) Radikalik Nükleofilik Elektrofilik
B) Nükleofilik Elektrofilik Radikalik yukarıdaki tepkimelerden hangilerinin gerçekleşmesi
beklenmez?
C) Elektrofilik Radikalik Nükleofilik
D) Radikalik Elektrofilik Nükleofilik A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) Nükleofilik Radikalik Elektrofilik D) II ve III E) I, II ve III
275
KATILMA TEPKİMELERİ
1. Aşağıda kapalı formülleri verilen bileşiklerden hangisi 5. Alkenlere su katılması elektrofilik bir katılmadır. Su mole-
H2 ile kesinlikle katılma tepkimesi vermez? külü nükleofilik özellikte olduğu için katılma ancak H2SO4
veya H3PO4 gibi bir asit katalizörlüğünde ve Markovnikov
A) C2H2 B) C2H4 C) C3H6
kuralına göre gerçekleşir.
D) C3H8 E) C4H8
Buna göre;
Su katılması sonucu
2. CnH2n genel formülüne sahip bir bileşik ile ilgili;
Alken oluşan ürün
I. Hidrokarbondur.
I. Propen 2 – propanol
II. Yandığında oluşan CO2 ve H2O nun mol sayıları eşit-
II. 1 – büten 1 – bütanol
tir.
III. 2 – metil – 2 – büten 2 – metil – 2 – bütanol
III. Br2 ile katılma tepkimesi verir.
yukarıda adları verilen alkenlerden hangisine su
katıldığında karşısında yazılan ürün oluşmaz?
3. CH3
CH3 – C = CH2
Yapı formülü verilen yukarıdaki bileşik ile ilgili aşağı-

daki yargılardan hangisi yanlıştır? 6. H H
(Br : 80, C: 12, H: 1) I. C=C
H H
A) 2-metil propen olarak adlandırılır.
1 II. CH3 – CH = CH2
B) Kütlece si hidrojendir.
7
III. CH – C CH
C) Polimerleşme tepkimesi verir.
Yukarıda verilen bileşiklerden hangilerine uygun ko-
D) 0,1 molü kütlece %20 lik 80 gram bromlu suyun rengi-
şullarda H2O katıldığında bir sekonder alkol oluşur?
ni giderir.
E) H2O ile uygun koşullarda katılma tepkimesi sonucu
2-metil-1-propanol oluşur.
4. X
CH2 = CHCH3 + HBr

7.
I. – CHO + H2 – CH2OH
Y
tepkimesinde ana ürün olarak X bileşiği oluşmaktadır. Bazı II. + CH3CI – CH3 + HCI
durumlarda çok az da olsa Y nin oluştuğu da görülmüştür.
Buna göre; III. – CH2 – OH + CH3– C = O

–
I. Elektrofilik katılma tepkimesidir. CI

O
–
–
II. Y bileşiği 1-brompropan’dır. – CH2– O – C – CH3+ HCI

III. Tepkimede X in ana ürün olduğu ilk kez Rus kimyacı
Markovnikov tarafından açıklanmıştır. Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri katılma tep-
yargılarından hangileri doğrudur? kimesidir?
276
8. O 11. Pt
H+ X + H2 Y
–
–
1. CH3 – C – H + NaBH4 + H2O X
Pt
O Y + H2 Z
H+
–
–
2. CH3 – C – CH3 + NaBH4 + H2O Y
tepkimeleri sonucu oluşan Z bileşiği pentandır.
Yukarıda reaktifleri verilen tepkimeler ile ilgili; Buna göre;
I. Her ikisi de nükleofilik katılma tepkimesidir. I. X ve Y doymamış hidrokarbonlardır.

II. X bir monoalkoldür. II. Her iki tepkime de radikaller üzerinden yürüyen elek-
III. Y nin ismi izopropil alkoldür. trofilik katılmadır.
yargılarından hangileri doğrudur? III. X bileşiği 1 – bütendir.

9. X ve Y hidrokarbonları ile ilgili; 12. 1. basamak :
+
–
– Kapalı formülleri CnH2n–2 şeklindedir. CH3 – CH = CH2 + H – CI CH3 – C – CH3 + CI
–
H
– 1 mol X, 1 mol CI2 ile 1 mol Y ise 2 mol CI2 ile katılma
tepkimesi veriyor. 2. basamak :
CI
–
+
bilgileri veriliyor. –
CH3 – C – CH3 + CI CH3 – C – CH3
–
–
H H
X ve Y bileşiklerinin karbon sayıları aynı olduğuna
göre;
Yukarıda basamakları verilen tepkime ile ilgili;
I. Birbirinin izomeridirler.
I. 2. basamakta oluşan ürün 2-klor propandır.
II. X in molekül yapısında 1 tane Y nin iki tane pi (π) bağı
+
vardır. II. 1. basamakta kullanılan HCI deki H elektrofildir.
III. X bir alken, Y ise alkin olabilir. III. Tepkime nükleofilik katılma tepkimesidir.
13. Metil magnezyum iyodürün aseton ile tepkimesi

10. O Eter CH3
CCI4
H3O+Ι–
–
–
I. CH3 – CH = CH2 + CI2 CH3 – CH – CH2

CH3MgΙ + CH3 – C – CH3 CH3 – C – OH + MgΙ2
–
CI CI
CH3
Eter OH şeklindedir.
O
HBr
–
–
II. C2H5 MgBr + CH3– C – H C2H5– C – CH3+MgBr2 Buna göre tepkime ile ilgili aşağıdaki yargılardan han-
–
H gisi yanlıştır?
O A) CH3MgΙ bir grignard bileşiğidir.

–
–
III. CH3 – C C – H + H2O CH3 – C – CH3 B) Tepkimede oluşan organik bileşik bir tersiyer alkoldür.
C) Aseton karbonil grubu içeren bir bileşiktir.
Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri elektrofilik
katılma tepkimesidir? D) Tepkime elektrofilik katılmaya örnektir.
E) Tepkime sırasında grignard bileşiğindeki metil grubu
asetonun yapısındaki karbonil grubunun karbon ato-
muna bağlanır.
277
AYRILMA TEPKİMELERİ
1. Cl H 5. 2 - bütanolden suyun ayrılması tepkimesinde ürün olarak
ısı
Alkol % 70 X, % 30 Y elde edilmiştir.
CH3 C C H + KOH KCl + H2O + X
Buna göre;
H H
I. Zaitsev kuralına göre oluşan X bileşiği daha kararlıdır.
Yukarıda verilen tepkime ile ilgili;
II. X bileşiği 1 - bütendir.
I. Bir ayrılma tepkimesidir.
III. X ve Y bileşiğine su katıldığında aynı ürün elde edi-
II. Oluşan X farklı iki alkenden meydana gelen bir karı- lir.
şımdır.
III. X in cis - trans izomeri yoktur.
2. Aşağıda bazı alkollerin isimleri ve bu alkollerden uygun ko- 6. Etil alkolden etilen elde edilmesinin mekanizması aşağıda
şullarda su çekilmesi sonucu oluşan alkenlerin isimleri ya- verilmiştir.
zılmıştır.
+
1. CH3 CH2 OH + H+ CH3CH2 – OH2
Buna göre hangisinde yazılan alken ana ürün olarak el-
de edilemez? + +
2. CH3 CH2 OH2 CH3 – CH2 + H2O
Alkol Alken H
+
A) Propanol propen 3. H C C H CH2 CH2 + H+
B) 2 - bütanol 2 - büten
H H
C) 2 - pentanol 1 - penten
Buna göre;
D) 3 - metil - 2 - bütanol 2 - metil - 2 - büten
E) Tersiyer bütil alkol 2 - metil propen I. Tepkime bir eliminasyon tepkimesidir.
II. 1. basamakta alkol Lewis bazı gibi davranmıştır.
3. 2 - brombütan bileşiğinin KOH ile vermiş olduğu ayrıl- III. 2. basamakta karbonyum iyonu oluşmuştur.
ma tepkimesinde aşağıdakilerden hangisinin oluşması
beklenmez?
A) H2O B) Propen C) 2 - büten
D) 1 - büten E) KBr
4. Br ısı
alkol 7.
CH3 CH2 CH CH3 + KOH X + Y + KBr + H2O 1. CH3 C C Na + CH3 CI X + NaCl
2NaNH2
tepkimesine göre oluşan X ve Y organik bileşikleri karışı- 2. CH3 CH CH CH3 Y + 2NH3 + 2NaBr
mında X in yüzde 80 oranında bulunduğu biliniyor.
Br Br
Buna göre; Yukarıda denklemleri verilen tepkimeler ile ilgili;
I. X 2 - büten; Y 1 - büten dir. I. 1. tepkime yerdeğiştirme tepkimesidir.
II. Zaitsev kuralına göre X bileşiği Y den daha kararlıdır. II. 2. tepkime eliminasyon tepkimesidir.
III. Dehidrohalojenleme tepkimesidir. III. Oluşan X ve Y bileşikleri birbirinin izomeridir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
278
8. CH3 H 11. CH3 H
ısı
– Alkol H2SO4
CH3 C C CH3 + OH H2O + Cl– + 1. CH3 C C CH3 X + H2O
170 °C
H CI H OH
CH3 H CH3 H H
CH3 C C CH3 + CH3 C CH CH2 2. CH3 C C CH3 + KOH Y + KCl + H2O

X H
H Cl
Y
Yukarıda verilen tepkimeler ile ilgili aşağıdaki yargılar-
Yukarıda denklemi verilen tepkime ile ilgili; dan hangisi yanlıştır?
I. Y nin oluşma yüzdesi X inkinden fazladır. A) Her ikisi de eliminasyon tepkimesidir.
II. X, ana üründür. B) 1. tepkimede su ayrılmıştır.
III. X bileşiği Y den daha kararlıdır. C) 2. tepkimede hidrojen halojenür ayrılması gerçekleşmiş-
yargılarından hangileri doğrudur? tir.
D) Oluşan ana ürünlerin her ikisi de cis - trans izomerisi
gösterir.
E) 2. tepkimede oluşan ana ürün 2 - bütendir.
12. – –
I. CH3 CH CH2 + 2NH2 CH3 C CH + 2NH3 + 2Br
9. Tepkime
Tepkime türü Br Br
H2SO4
I. + Br2 Br + HBr Yer değiştirme II. CH3 CH2 OH CH2 CH2 + H2O
H2SO4
Cl III. 2CH3OH CH3 O CH3 + H2O
II. + HCl Katılma
Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri eliminasyon
H2SO4 tepkimesidir?
III. OH + H2O Eliminasyon
Yukarıda verilen tepkimelerden hangilerinin türü doğ- D) II ve III E) I, II ve III
rudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 13. Organik bir tepkimenin mekanizması aşağıda verilmiştir.
D) II ve III E) I, II ve III H H H
–
1. H C C H+N H H C C H + NH3 + Br
Br Br H Br
10. ısı H
KOH/Alkol –
X + HBr 2. H N +H C C H H C C H + NH3 + Br
Br H Br
Yukarıda verilen tepkime ile ilgili; Buna göre;

I. Katılma tepkimesidir. I. Net tepkime denklemi
II. X in kapalı formülü C4H8 dir. CH2 CH2 + 2NH2
–
H C C H + 2NH3 + 2Br
–
III. Zaitsev kuralına göre oluşan ana ürün 2 - büten'dir.

Br Br
yargılarından hangileri yanlıştır? şeklindedir.
–
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II II. NH2 bir Lewis asididir.
D) II ve III E) I, II ve III III. Tepkime sonunda oluşan organik ürün asetilendir.


279
KONDENZASYON TEPKİMELERİ
1. İki veya daha fazla molekülün bir araya gelerek daha büyük 4. I. CH3CH2CH2OH CH3CH CH2 + H2O
bir molekül oluşturmaları ve bu sırada H2O, HCl ve NH3 gi-
II. 2CH3CH2OH CH3CH2 O CH2CH3 + H2O
bi küçük moleküllerin ayrılması olayına kondenzasyon de-
O
nir.
III. HCOOH + CH3OH H C O CH3 + H2O
H H
I. n CH2 = CH2 –C–C– Yukarıdaki tepkimelerden hangileri kondenzasyon tep-

kimesi değildir?
H H
n
II. 3H – C ≡ C – H D) I ve II E) II ve III
O CH3
III. 3CH3 – C – CH3 H 3C + 3H2O
CH3
5. H2SO4
1. 2CH3CH2OH CH3CH2 O CH2CH3 + H2O
140 °C
Buna göre, yukarıdaki tepkimelerden hangileri kon-
H2SO4
denzasyon tepkimesidir? 2. CH3CH2OH H 2C CH2 + H2O
170 °C
Yukarıda denklemleri verilen tepkimeler ile ilgili;
I. 1. tepkime kondenzasyon tepkimesidir.
II. 2. tepkime eliminasyon tepkimesidir.
2. 2 mol etilalkolden H2SO4 katalizörlüğünde 1 mol su çe- III. Her iki tepkime de dehidratasyondur.
kilmesiyle X bileşiği oluşuyor.
I. Ayrılma tepkimesidir. D) II ve III E) I, II ve III
II. Oluşan X bileşiği bir basit eterdir.
III. Moleküller arası kondenzasyon tepkimesidir.
yargılarından hangileri yanlıştır? 6. Aşağıda verilen tepkime türlerine ait örneklerden han-
gisi yanlış yazılmıştır?
A) Kondenzasyon :
O O
CH3 OH CH3 C OH CH3 C O CH3 H2 O
3. B) Elektrofilik katılma :
H2SO4
2R OH R O R + H2O Br
140 °C
CH2 CHCH3 + HBr CH3 CH CH3
Yukarıda verilen tepkime sonucu elde edilen eterin bir
molünü tamamen yakabilmek için 9 mol O2 gerektiği- C) Nükleofilik yerdeğiştirme :
ne göre; CH3CH2Br + NaOH CH3CH2OH + NaBr
I. Tepkime bir kondenzasyon tepkimesidir. D) Kondenzasyon polimerleşmesi :

II. R grubu — C6H13 tür. H H
H H
III. Oluşan eterin ismi dipropil eter olabilir. n C C C C
H CI H CI n
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III E) Nükleofilik katılma :
D) II ve III E) I, II ve III O OH
CH3 C CH3 + H2O + NaBH4 CH3 CH CH3
280
7. COOH + CH OH X + H O 10. Doymuş bir monokarboksilli asidin asit katalizörlüğünde
3 2 CH3OH ile verdiği kondenzasyon tepkimesinden molekül
ağırlığı 116 gram olan bir ester elde ediliyor.
tepkimesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış-
tır? Buna göre karboksilli asit molekülünde bulunan kar-
bon atom sayısı kaçtır?
A) Kondenzasyon tepkimesidir.
(H : 1, C : 12, O : 16)
B) X bileşiği bir esterdir.
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
C) X in adı metil benzoat tır.
D) X in su ile hidrolizinden metil alkol ve benzoik asit olu-
şur. 11. (% 80) (% 20)
H2SO4
X + Y + H 2O
E) X, o - etil benzoik asit ile izomerdir. 140 °C
2CH3CH2OH
H2SO4 (% 30) (% 70)
Z + T + H2O
170 °C
8. Bir karboksilli asit ile bir alkolün kondenzasyon tepkimesi
sonucu Yukarıda etanolün sülfirik asitle farklı sıcaklıklarda ısıtılma-
sı ile gerçekleşen tepkimelerde oluşan ürünler gösterilmiş-
O
tir.
CH3 – O – C – CH2 – CH3
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
bileşiği oluşuyor.
A) Her iki sıcaklıkta da dehidratasyon olayı gerçekleşmiş-
Buna göre tepkimeye giren karboksilli asit ile alkolün tir.
isimleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak veril-
B) X bileşiği eten'dir.
miştir?
C) 170 °C de molekül içi ayrılma gerçekleşir.
A) Metanoik asit, etanol
D) 140 °C de moleküller arası kondenzasyon gerçekleşir.
B) Etanoik asit, propanol
E) Z bileşiği dietil eter dir.
C) Asetik asit, propanol
D) Propanoik asit, metanol
12. İki ya da daha fazla işlevsel grup taşıyan monomerlerin H2O
E) Propanoik asit, etanol gibi küçük bir molekülün ayrılması ile birleşmeleri sonucu
oluşan polimerleşme tepkimelerine kondenzasyon polimer-
leşmesi denir.
9. Metil alkolden dimetil eter eldesinin mekanizması aşağıda Buna göre;

verilmiştir.
I. Polietilen glikol (polieter)
H II. Poli vinil klorür (PVC)
+ –
1. CH3 O H + H OSO3H CH3 O H + OSO3H III. Naylon 6,6
H H H ürünlerinden hangileri kondenzasyon polimerleşmesi

tepkimeleri sonucu oluşur?
2. CH3 O H + CH3 O+ H CH3 O+ CH3 + O H
H H H
3. CH3 O+ CH3 + O H CH3 O CH3 + H O+ H
Buna göre; 13. Aminoasitlerden protein oluşması tepkimesi ile ilgili;

I. 1. basamakta alkol Lewis bazı olarak davranmıştır. I. Kondenzasyon polimerleşmesidir.
II. 2. basamakta alkol nükleofilik özellik gösterir. II. Monomerler birbirine peptit bağı ile bağlanır.
III. Net tepkime bir kondenzasyon tepkimesidir. III. Tepkimede birleşen molekül sayısı kadar su molekülü
açığa çıkar.
281
Çözüm : Organik Redoks Tepkimeleri / 5 Çözüm : Yerde¤ifltirme Tepkimeleri / 4
Verilen tepkime bir alkil halojenürün Na metali ile tepki- Acil grubunun benzenle olan tepkimesi bir elektrofilik yer
+
mesi olup Wurtz sentezi olarak bilinir. Metalik Na atomu değiştirme tepkimesidir. Tepkimede (R – CO ) açilyum
+
NaCI bileşiğindeki Na iyonuna yükseltgenmiştir. Bu ne- iyonu elektrofil olarak davranır (I yanlış). Oluşan bileşik
denle indirgen özellik gösterir. Tepkimede oluşan X bileşi- aromatik bir ketondur (II doğru).
ğinin formülü C4H10 şeklinde olup ismi bütandır.
R = C2H5 – alınırsa oluşan bileşik
Tepkimeye giren organik bileşiğin yapısındaki C atomları-
nın yükseltgenme basamakları farklıdır. O
– C – C 2 H5
H H
–3 –1
H C C CI olacağı için bileşiğin ismi etil fenil keton olmalıdır (II yan-
lış).
H H
A B C D E
A B C D E
Çözüm : Organik Redoks Tepkimeleri / 9 Çözüm : Yerde¤ifltirme Tepkimeleri / 8

Tepkimede indirgenen ve yükseltgenen atomların yükselt- Benzenin klorlanması elektrofilik bir yerdeğiştirme tepki-
genme sayılarını gösterelim. mesidir (II doğru). Verilen tepkime mekanizmasına göre
+
1. basamakta kullanılan CI iyonu bir eletrofildir (I yanlış).
2– 6+ 1. basamakta oluşan ürün bir arenyum iyonudur. 2. basa-
3CH2OH + K2Cr2O7 + 4H2SO4 +
makta bu iyondan bir H (proton) çıkmasıyla klorobenzen
0 3+ oluşmuştur (III doğru).
3CH2O + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + 7H2O
A B C D E
Tepkime denklemine göre CH3OH daki C atomu –2 den
0’a yükseltgenmiş. K2Cr2O7 deki Cr atomu +6 dan +3 e
indirgenmiştir. Bu nedenle K2Cr2O7 yükseltgen özellik
göstermiştir. 1 mol metil alkol 2 mol elektron vermiştir.
A B C D E Çözüm : Kat›lma Tepkimeleri / 5
Alkenlere su katılması Markovnikov kuralına göre gerçek-
leşir.
CH3 – CH = CH2 + H – OH CH3 – CH – CH3

–
OH
Çözüm : Organik Redoks Tepkimeleri / 12 propen
2 – propanol
R – C = O + 2Ag+ + 2OH– R – C = O + 2Ag + H2O CH3 – CH2 – CH = CH2 + H – OH

H OH 1 – büten CH3 – CH2 – CH – CH3
–
2,9 gram bileşikten 10,8 g Ag oluşursa OH

x gram 216 g Ag oluşur. 2 – bütanol
CH3
x = 58 gram
–
CH3 – C = CH – CH3 + H – OH

Organik bileşiğin bir molü 58 gramdır.
CH3
–
R – CHO = 58 R = CnH2n + 1 = 29 2 - metil - 2 - büten

CH3 – C – CH2 – CH3
–
R + 29 = 58 14n + 1 = 29 OH
2 - metil - 2 - bütanol
R = 29 dur. n = 2 dir.
A B C D E A B C D E
282
Çözüm : Kat›lma Tepkimeleri / 13 Çözüm : Ayr›lma Tepkimeleri / 11
Tepkimede kullanılan CH3MgΙ bileşiği grignard bileşiğidir. 1. tepkimede bir alkolden su çekilmesi ile X oluşmuştur. X
Oluşan organik bileşikte –OH grubunun bağlı olduğu C bir alken olup Zaitsev kuralına göre formülü
atomunda H atomu bulunmadığı için bileşik bir tersiyer al-
O CH3 H
koldür. Aseton bileşiğinin yapısında (– C –) karbonil CH3 – C = C – CH3
grubu vardır. Karbonil grubundaki C = O bağındaki elek-
şeklindedir.
tronlar, elektronegatif olan oksijene doğru çekilirken (+)
yükle yüklenmiş karbon atomuna grignard bileşiği nükle- 2. tepkimede bir alkil halojenürden hidrojen halojenür
ofilik olarak katılır. ayrılarak Y oluşmuştur. Yine bir alken olan Y nin formülü
A B C D E CH3 – CH = CH – CH2
şeklindedir. Y nin adı 2–bütendir. X ve Y bileşiklerinden

yalnız Y cis – trans izomerisi gösterir.
A B C D E
Çözüm : Ayr›lma Tepkimeleri / 4

Verilen tepkime denklemine göre alkil halojenürden KOH
yardımıyla hidrojen halojenür çekilmiştir. Bu nedenle tep-
kime dehidrohalojenleme olarak nitelendirilebilir. Ayrılma
tepkimelerinde birden fazla ürün oluşumu durumunda Za-
itsev kuralı geçerlidir. Zaitsev kuralına göre bileşikten ha-
lojen atomu ayrılırken halojen atomuna bağlı olan C ato-
muna komşu C atomlarından hangisinde az sayıda hidro-
Çözüm : Kondenzasyon Tepkimeleri / 8
jen varsa o C atomundan hidrojen kapar. Karboksilli asitlerin alkollerle verdiği kondenzasyon tep-
Br kimeleri sonucu esterler oluşur. Formülü verilen esteri
elde edebilmek için aşağıdaki tepkimenin gerçekleşmesi
CH3 – CH2 – CH – CH3
gerekir.
komşu C komşu C O
(2 H var) (3 H var)
CH3 – CH2 – C – OH + CH3 – OH
Zaitsev kuralına göre O
bu karbondan H
atomu kopmalıdır. CH3 – CH2 – C – O – CH3 + H2O
Karışımda miktarca fazla olan X bileşiği Y den daha ka-

Buna göre tepkimede kullanılan asit ve alkol sırasıyla
rarlıdır. X in ismi 2–büten, Y ninki 1–bütendir.
propanoik asit ile metanoldür.
A B C D E
A B C D E
283
DÖRT KÖŞE
1. I. Propen ile suyun tepkimesinden 2-propanol eldesi 3. 3n – 1
CnH2n–2 + O2 nCO2 + (n – 1)H2O
II. 2-propanolden aseton eldesi 2
III. 2-propanolden diizopropil eter eldesi denklemine göre gerçekleşen bir tepkimede 8 gram orga-
Yukarıdaki reaksiyonların sınıflandırılması aşağıdaki- nik bileşik yakıldığında normal koşullarda 13,44 L CO2
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? gazı oluşuyor.
I II III Buna göre tepkime ile ilgili aşağıdaki yargılardan

A) Yer değiştirme Katılma Ayrılma
(C : 12, H : 1, O : 16)
B) Katılma Yükseltgenme Kondenzasyon
A) Organik redoks tepkimesidir.
C) Ayrılma Katılma Kondenzasyon
B) n = 3 tür.
D) Katılma Yükseltgenme Ayrılma
C) Tepkimede oluşan H2O nun kütlesi 7,2 gramdır.
E) Yer değiştirme Yükseltgenme Kondenzasyon
D) Tepkimede harcanan O2 gazı 0,8 moldür.
E) Tepkime sırasında toplam molekül sayısı artar.
2. H H 4. En önemli poliesterlerden biri olan polietilen tereftalatın

H – C ≡ C – H + H2 C=C elde tepkimesi aşağıda verilmiştir.
H H
Yukarıda verilen tepkime ile ilgili; O O
[
I. Radikaller üzerinden yürüyen elektrofilik bir katılma
[ OH – CH2CH2 – OH n
+ [HO – C – C – OH]n
tepkimesidir.
2
II. Tepkime sırasında sp hibrit orbitalleri sp hibrit orbi- O O
–[
tallerine dönüşür. –[ C – – C – O – CH2 – CH2 – O + (n – 1)H2O
n
III. C – C – H bağ açıları genişler.
I. Kondenzasyon polimerleşmesi tepkimesidir.
II. Kullanılan monomerlerden biri dialkol diğeri dikar-
boksilli asittir.
III. Her iki monomerde de iki tane işlevsel grup vardır.
284
19
organik bileşik sınıfları
organik bileflik s›n›flar›
alkanlar
alkenler
alkinler
alkoller ve eterler
karbonil bileflikleri
karboksilik asitler
karboksilik asit türevleri / azotlu organik bileflikler
yayg›n benzen türevleri
285
ALKANLAR / 1
1. Alkanlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 5. Kapalı formülü C5H12 olan hidrokarbon bileşiği ile il-
A) Doymuş hidrokarbonlardır.
3 A) 3 tane yapı izomeri vardır.
B) Yapılarındaki tüm C atomları sp hibritleşmesi yapar.
C) Halojenlerle güneş ışığında yer değiştirme tepkimesi B) Bir molekülünde 17 sigma bağı bulunur.
verirler. C) Düz, açık zincirli yapıda ise n - pentan şeklinde adlan-
D) Katılma tepkimesi verirler. dırılır.
E) Yanma ürünleri CO2 ve H2O dur. D) Wurtz sentezi ile saf olarak elde edilemez.
E) Açık zincirli C5H8 ve C5H10 bileşiklerine H2 katılma-
sıyla elde edilebilir.
2. I. 2CH3Cl + 2Na ⎯→ C2H6 + 2NaCl

II. CH3MgCl + HCl ⎯→ CH4 + MgCl2
III. CH3COONa + NaOH ⎯→ C2H6 + Na2CO3
Yukarıdaki alkan elde tepkimelerinden hangisi yanlıştır?

6. I. CH3MgBr + HBr ⎯→ X + MgBr2
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II II. 2CH3Br + 2Na ⎯→ Y + 2NaBr
D) I ve III E) II ve III III. C2H5COOK + KOH ⎯→ Z + K2CO3
Ni
IV. CH2 = CH – CH3 + H2 ⎯→ T
Yukarıda verilen tepkimeler sonucu elde edilen X, Y, Z

ve T bileşikleri için, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
3. – İzopropilklorür
A) Y ve Z bileşikleri aynıdır.
– metilbromür
B) Y, X in homoloğudur.
Yukarıdaki bileşiklerin olduğu bir kaba uygun şartlarda ye- C) T ile Y izomerdir.
terince Na katısı ilave ediliyor.
D) Z etan, T ise propan bileşiğidir.
Buna göre, reaksiyon kabında; E) Tümü doymuş hidrokarbondur.
I. 2,2 - dimetilbütan
II. izobütan
III. etan 7. Al4C3 + HCl ⎯→
bileşiklerinden hangilerinin oluşması beklenmez? reaksiyonu ile elde edilecek 1 mol alkanı grignard sen-
tezi ile elde edebilmek için kullanılacak alkil magnez-
yum bromür bileşiğinin mol kütlesi kaçtır?
(H : 1 , C : 12 , Mg : 24 , Br : 80)
A) 119 B) 133 C) 147 D) 161 E) 175
4. I. 2 - klor - 2 - metil propan

8. I. metilklorür - sekonderbütilklorür
II. etilklorür
II. etilklorür - izopropilklorür
III. metilklorür
III. metilklorür - izobütilklorür
IV. 1 - klor - 2 - metil propan
Yukarıda verilen alkilhalojenür çiftlerinden hangileri
Würtz sentezi ile 2,2 - dimetil propan elde edebilmek
kullanılarak Wurtz sentezi ile 2 – metil bütan elde edi-
için yukarıda verilen alkil halojenürlerden hangilerini
lebilir?
kullanmak gerekir?
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
D) II ve IV E) III ve IV
286
9. Doymamış hidrokarbonların doyurulması ile alkanlar elde 12. Grignard sentezi ile ilgili,
edilebilir.
I. Genel tepkimesi
– CH4 R – MgX + HX ⎯→ R – H + MgX2
– CH3 – CH3 şeklindedir.
– CH3 – CH – CH3 II. Oluşan alkanın mol kütlesi, kullanılan grignard reakti-
CH3 fininkinden her zaman daha küçüktür.
CH3 III. C3H8 ve C5H12 gibi moleküllerinde tek sayıda karbon

içeren alkanlar bu yöntemle saf olarak elde edilemez-
– CH3 – C – CH3
ler.
CH3
– CH3 – CH – CH – CH3
(H : 1 , C : 12 , Mg : 24)
CH3 CH3
Buna göre, yukarıda açık formülleri verilen alkanlar-
dan kaç tanesi bu yöntem ile elde edilemez?
Uygun alkil halojenürden başlanarak Grignard sentezi
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
! ile tüm alkanlar sentezlenebilir.
13. Etil klorür ve izopropilklorürden oluşan karışım yeterli mik-

tarda sodyum (Na) metali ile sabit hacimli bir kapta tepki-
meye sokuluyor.
10. Açık zincirli bir alkanın 0,1 molü yeterli miktarda O2 gazı
ile yakıldığında normal koşullarda 4,48 litre hacim kapla- Buna göre, tepkime sonunda kapta aşağıdaki madde-
yan CO2 gazı oluşmaktadır. lerden hangisi yer almaz?
Buna göre,
A) NaCl
I. 5,4 gram H2O oluşmuştur.
B) CH3 – CH2 – CH2 – CH3
II. Normal koşullarda 7,84 litre hacim kaplayan O2 ga-
zı kullanılmıştır. C) CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3
III. Yakılan alkanın yapı izomeri yoktur. CH3
yargılarından hangileri doğrudur? D) CH3 – CH2 – CH – CH3

(H : 1 , O : 16)
CH3
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III E) CH3 – CH – CH – CH3
D) II ve III E) I, II ve III CH3
14. Alkanların sentezi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangi-

si yanlıştır?
11. Halkalı yapıdaki alkanlar ile ilgili aşağıdaki yargılardan A) Grignard sentezi ile metilklorürden başlanarak metan
hangisi doğrudur? elde edilebilir.
A) Genel formülleri CnH2n + 2 dir. B) Wurtz sentezinde iki farklı alkil halojenürden oluşan bir
karışım kullanıldığında üç farklı alkan elde edilir.
B) Molekülleri en az iki karbonludur.
C) Wurtz ve grignard sentezlerinde aynı alkil halojenürden
C) Molekülleri üç ve dört karbonlu olanlar katılma tepkime-
başlanarak aynı alkan elde edilebilir.
si vermezler.
D) Sodyum asetatın NaOH ile ısıtılmasından metan elde
D) Yanmaları sonucu oluşan CO2 ve H2O molekül sayı-
edilebilir.
ları aynıdır.
E) Al4C3 ün HCl ile tepkimesinden metan elde edilebilir.
E) Yer değiştirme tepkimesi vermezler.
287
ALKANLAR / 2
1. Mol kütlesi 95 gram olan alkil bromürden başlanarak 5. Bir hidrokarbon bileşiği ile ilgili,
grignard sentezi ile elde edilebilecek alkan ile ilgili 3
– Yapısındaki tüm C atomları sp hibritleşmesi yapıyor.
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
(C : 12 , H : 1 , Br : 80) – Cis-trans izomerisi gösteriyor.
– 0,1 molü yakıldığında 0,5 mol CO2 oluşuyor.
A) Katılma tepkimesi vermez.
B) C3H8 in homoloğudur.
C) Cl2 ile yer değiştirme tepkimesi verir. Buna göre bu hidrokarbonun formülü aşağıdakilerden
hangisi olabilir?
D) Apolar bir bileşiktir.
E) Suda çözünmez. A) H3C CH3 B) H3C H
C C C C
H H H CH2CH3
2. Alkanlar ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış- C) CH3 CH3 D)

tır? CH3 CH CH2
H3 C CH3
A) Apolar yapıya sahip olduklarından suda çözünmezler.
B) Halojenler ile güneş ışığında katılma tepkimesi verir- E) CH3
ler.
CH3
C) Yoğun fazlarda moleküller arasında yalnız London
kuvvetleri içerirler.
6. Alkanlardan bir hidrojen ayrılması ile oluşan gruplara alkil
D) Karbon sayısı arttıkça kaynama noktaları artar.
denir.
E) Yapılarında pi bağı olmadığından doymuş hidrokar-
bonlardır. Buna göre, aşağıda formülleri verilen alkil grupların-
dan hangisinin ismi yanlıştır?
Alkil İsmi
A) CH3 CH2 CH2 n-propil
3. X : n – bütan
B) CH3 CH izo propil
Y : izobütan
CH3
Z : siklobütan
C) CH3 CH2 CH2 CH2 n-bütil
Yukarıda adları verilen X, Y ve Z bileşikleri ile ilgili;
I. Birbirinin izomeridir. D) CH3 CH2 CH izo bütil

II. C atomlarının hibritleşme türleri aynıdır. CH3
III. Aynı koşullarda kaynama noktası en küçük olan Y dir. E) CH3
yargılarından hangileri doğrudur? CH3 C tersiyer bütil
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II CH3
7. Bir hidrokarbonun 6 gramı tamamen yakıldığında 0,6 mol
H2O oluşuyor.
4. I. Grignard bileşiklerinin su ile tepkimesi Buna göre, hidrokarbon ile ilgili;
II. Alkenlerin hidrojenasyonu I. Bir molekülünde 8 tane atom vardır.

III. Alkollerden su çekilmesi II. İzomeri yoktur.
Yukarıda verilen tepkimelerden hangisi ile bir alkan III. Wurtz sentezine göre elde edilemez.
elde edilemez? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
288
8. 12. 1. CH3COONa + NaOH ⎯→ X + Na2CO3
2. 2CH3Br + 2Na ⎯→ Y + 2NaBr
Yukarıda çizgi-bağ formülü gösterilen organik bileşik 3. C3H7MgCI + HCI ⎯→ Z + MgCI2

ile ilgili;
Yukarıdaki tepkimeler sonucu elde edilen X, Y ve Z
I. Hidrokarbondur. organik bileşikleri için;
II. 2-siklopropil pentan olarak adlandırılır. I. Üçü de doymuş hidrokarbondur.
III. Kapalı formülü C8H18 şeklindedir. II. Üçünün de izomeri yoktur.
yargılarından hangileri doğrudur? III. Aralarında homolog sıra oluştururlar.
9. CH3
CH3 Br ve CH3 CH Br 13. R1 – MgCI + HCI ⎯→ X + MgCI2
bileşiklerinin Wurtz sentezine göre yeterli miktarda Na 2R2 – CI + 2Na ⎯→ Y + 2NaCI

metali ile tepkimesinden;
Yukarıda verilen tepkime denklemlerine göre oluşan X
I. etan, ve Y bileşiklerinin aynı olabilmesi için R1 ve R2 grupla-
II. izobütan, rı aşağıdakilerden hangisindeki gibi olmalıdır?
III. 2,3-dimetil bütan R1 R2

bileşiklerinden hangileri elde edilebilir?
A) C 2H 5 C 2H 5
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II B) C 4H 9 C 2H 5
D) I ve III E) I, II ve III C) C 3H 7 CH3
D) CH3 C 2H 5
E) C 2H 5 C 3H 7
10. Aşağıda yapı formülleri verilen bileşiklerden hangisini

Wurtz sentezi ile saf olarak elde etmek mümkün değil-
dir?
14. Aynı karbon sayılı X ve Y hidrokarbonlarından birinin düz
A) C2H6 B) C4H10 C) C5H12 zincirli, diğerinin dallanmış yapıda birer alkan olduğu bili-
D) C6H14 E) C8H18 niyor.
Bu iki bileşikten hangisinin dallanmış yapıda olduğu-

nu anlayabilmek için;
I. bileşiklerin aynı koşullarda kaynama noktalarını kı-

11. Alkanların ilk üyesi olan metan (CH4), yaslama,
I. CH3COONa + NaOH ⎯→ II. eşit mollerini yakarak oluşan H2O miktarlarını karşı-
laştırma,
II. 2CH3Br + 2Na ⎯→
III. eşit mollerini yakarak oluşan CO2 miktarlarını karşı-
III. CH3CH2Br + KOH ⎯→
laştırma
tepkimelerinden hangileri sonucu elde edilebilir?
işlemlerinden hangileri tek başına yeterlidir?
289
ALKENLER / 1
1. H H 3. Yapısında bir tane π (pi) bağı içeren hidrokarbon ile il-
alkol gili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
CH3 – C – C – H + 2KOH ⎯⎯⎯→ X + 2KBr + 2H2O
Br Br A) Molekülleri iki karbonlu ise polimerleşmesi ile polietilen
oluşur.
H H
B) Bromlu suyun rengini giderir.
CH3 – C – C – H + Zn ⎯⎯→ Y + ZnBr2
C) Yanma ürünü karbondioksit ve sudur.
Br Br
D) Halkalı yapıda ise genel formülü CnH2n dir.
tepkimelerde oluşan X ve Y maddeleri ile ilgili,
E) Molekülleri üç karbonlu ise yer değiştirme tepkimesi
I. Birbirinin izomeridir. verir.
II. İkisi de bromlu suyun rengini giderir.
III. İkisi de bayer ayıracına etki etmez.
4. Etilen ve propilen gazlarından oluşan 0,5 mollük karı-
Alkenler Bayer ayıracına etki ettiği halde alkinler etki
! etmez.
şım ile ilgili,
I. Normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplayan H2 ga-

zı ile tamamen doyurulur.
II. Kütlesi 21 gramdan azdır.
III. Suda çözünür.
2. CH3 – CH = CH2
açık formülü verilen bileşik, (H : 1 , C : 12)
I. HCl, A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

II. KMnO4, D) II ve III E) I, II ve III
III. H2
maddeleri ile ayrı ayrı tepkimeye sokuluyor.
Bu tepkimeler sonucunda oluşacak ürünler aşağıdaki-

5. OH
I II III
CH3 – CH2 – CH – CH3
CH3 OH
açık formülü verilen alkol, H2SO4 katalizörlüğünde 170 °C
A) CH3 – CH – CH3 CH3 – CH2 – CH2 CH3 – CH2 – CH3
de ısıtılıyor.
Cl Bu reaksiyon sonucu,
B) CH3 – CH – CH3 CH3 – CH – CH3 CH3 – CH2 – CH3
I. 1 – büten
OH
II. 2 – büten
Cl III. su
C) CH3 – CH – CH3 CH3 – CH – CH2 CH3 – CH2 – CH3 bileşiklerinden hangilerinin oluşması beklenir?
OH OH
D) CH3 – CH2 – CH2 CH3 – CH – CH2 CH3 – CH2 – CH3 D) I ve III E) I, II ve III
Cl OH OH
Alkollerin H2SO4 katalizörlüğünde 170 °C de ısıtılması
E) CH3 – CH2 – CH2 CH3 – CH2 – CH2
Cl OH
CH3 – CH2 – CH3
! ile alken, 140 °C de ısıtılması ile eter elde edilir. Bu re-
aksiyonlarda H2O açığa çıkar.
290
6. Bir organik müleküldeki pi (π) bağının açılıp kendi molekül- 9. I. Genel formülü CnH2n dir.
lerinin yapıya katılması ile oluşan ürünlere polimer denir. 2
II. Bir molekülünde iki tane karbon atomu sp hibritleş-
Monomer Polimer mesi yapmıştır.
I. CH2 = CH – Cl polivinilklorür III. Bromlu suyun rengini giderir.
II. CF2 = CF2 teflon Yukarıdakilerden hangileri yapısında tek cins fonksi-
III. CH2 = C – CH = CH2 kauçuk yonlu grup içeren bir hidrokarbonun alken olduğunu
| belirtmek için tek başına yeterlidir?
CH3
Buna göre, yukarıdaki monomerlerden hangileri kulla-
D) I veya II E) II veya III
nılarak karşılarındaki polimerler elde edilebilir?
D) II ve III E) I, II ve III 10. Bir hidrokarbonla ilgili,
I. Polimerleşebilir.
II. Geometrik izomeri yoktur.
bilgileri verilmektedir.
Buna göre, bu hidrokarbonun adı aşağıdakilerden

hangisi olabilir?
7. Kapalı formülü C5H8 olan hidrokarbonun bir molekülünde
A) 2 - büten B) 3 - metil - 2 - penten
bir pi bağı bulunmaktadır.
C) Siklopentan D) Metil sikloheksan
Buna göre;
E) 2 - metil - 1 - büten
I. Sikloalkendir.
II. Bromlu suyun rengini giderir.
III. Bir molü bir mol H2 ile doyurulduğunda elde edilen
11. Yapı formülü,
bileşik siklopentandır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Br
şeklinde olan bileşikle ilgili;
I. Kapalı formülü C5H8Br dir.

II. Bromlu suyun renginin açılmasına neden olur.
III. IUPAC adı 1 - brom - 4 - siklopentendir.

8. CH2
H2 C CH2 A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
A: D) I ve III E) I, II ve III
H2 C CH2
H H
12. H3C – CH = CH2 + HCl → X
B : CH3 – C = C – C2H5
tepkimesinde elde edilen X ana üründür.
Yukarıdaki A ve B bileşikleri için, Buna göre, X ile ilgili;
I. Her ikisi de katılma tepkimesi verir. I. 1 - klor propan olarak adlandırılabilir.
II. Birbirlerinin yapı izomerleridirler. 3
II. Bütün karbon atomları sp hibritleşmesi yapmıştır.
III. Birer moleküllerindeki toplam bağ sayıları eşittir. III. 2 - klor propan ile izomerdir.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
291
ALKENLER / 2
1. Yalnızca C ve H den oluştuğu bilinen bir X bileşiği için, 4. H H CH3
– Yanması sonucu oluşan CO2 nin mol sayısı, H2O CH3 – C = C – CH – CH3
ninkine eşittir.
Açık formülü verilen bileşik ile ilgili aşağıdakilerden
– 70 gramı 1 mol H2 ile doyurulabilmektedir. hangisi yanlıştır?
bilgileri veriliyor. A) Adı 2 – metil – 3 – pentendir.
B) Apolar bir bileşiktir.
I.
C) Katılma tepkimesi verir.
II. CH2 = CH – CH2 – CH2 – CH3 D) Yanması ile oluşacak CO2 ve H2O molekül sayıları bir-
birine eşittir.
CH2 – CH3
III. CH2 = C E) 2,3 – dimetil – 2 – büten bileşiğinin izomeridir.
CH3
Buna göre, yukarıda verilen bileşiklerden hangileri X

bileşiğinin izomeri olabilir?
(H : 1 , C : 12) 5. Açık zincirli bir alkenin 0,1 molü yeterli miktarda O2 gazı
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ile yakıldığında açığa çıkan CO2 kütlesi, H2O kütlesin-
den 7,8 gram daha fazladır.
Buna göre, alkenin bir molekülü kaç karbonludur?
Hidrokarbon moleküllerindeki pi bağlarının H2
! yardımıyla açılması olayına "Hidrojenasyon" ya da

"doyurulma" denir.
(C : 12 , H : 1 , O : 16)
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
2. I. n(CF2 = CF2) → (CF2 – CF2)n 6. Açık zincirli bir alkenin 2,1 gramı yeterli miktarda H2 ile
II. CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl doyurulduğunda 2,2 gram alkan elde ediliyor.
III. 2CH3 – Cl + 2Na → C2H6 + 2NaCl Buna göre,
Yukarıdaki tepkimelerin çeşitleri hangisinde doğru ve- I. Kullanılan alkenin cis-trans izomeri yoktur.
rilmiştir? II. Oluşan alkanın yapı izomeri yoktur.
3
I II III III. Alkenin yapısındaki sp hibritleşmesi yapmış karbon
A) Polimerleşme Katılma Polimerleşme atomu sayısı artmıştır.
B) Wurtz sentezi Polimerleşme Katılma yargılarından hangileri doğrudur?

C) Yer değiştirme Wurtz sentezi Wurtz sentezi A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) Wurtz sentezi Yer değiştirme Polimerleşme D) II ve III E) I, II ve III
E) Polimerleşme Yer değiştirme Wurtz sentezi
7. Kapalı formülü CnH2n şeklinde olan bir bileşik ile ilgili

aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle doğrudur?
3. 1 - klor - 2 - metil propen bileşiği ile ilgili;
A) Molekülünde bir tane pi (π) bağı içerir.
I. Geometrik izomeri (cis - trans izomeri) vardır.
B) Yandığında eşit mol sayıda CO2 ve H2O oluşur.
II. H2 ile doyurulduğunda izobütil klorür elde edilir.
C) Cis-trans izemerisi gösterir.
CH3
| D) Bromlu suyun rengini giderir.
III. Yapı formülü CH3 – C = CH – Cl şeklindedir.
E) Polimerleşme tepkimesi verir.
CnH2n formülü hem alkenlerin hem de sikloalkanların
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız II
E) II ve III
C) I ve II
! genel formülüdür.
292
8. H H 11. C2H4 bileşiğinin Ni katalizörlüğünde H2 ile tepkimesinden
H H C2H6 bileşiği oluşmaktadır.
C=C–C=C
H ➀ ➁ ➂ ➃ H Buna göre tepkime ile ilgili;
Açık formülü verilen bileşiğin bir molekülüne iki molekül
I. Radikaller üzerinden yürüyen elektrofilik katılma tep-
HCl katılıyor.
kimesidir.
Buna göre, numaralandırılmış karbon atomlarına tep- II. C atomlarının hibritleşme türü değişir.
kimede hangi atomlar bağlanmıştır?
III. H – C – H bağ açısı artar.
A) H Cl H Cl A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
B) H Cl Cl H D) II ve III E) I, II ve III
C) Cl H Cl H
D) Cl H H Cl
E) H H Cl Cl
Pi bağı içeren bir hidrokarbona polar bir molekül katıl-
! ması sırasında polar molekülün pozitif yüklü kısmı pi

bağı yapmış karbon atomlarından fazla hidrojen içere-
12. Bir hidrokarbon bileşiğinin 0,25 molü için aşağıdaki bilgiler
ne bağlanır.
veriliyor.
– Yakıldığında 1 mol H2O oluşuyor.

– 0,5 mol H2 ile doymuş hale geliyor.
9. H3 C CH3
– Amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile tepkime vermiyor.
C C
H H Buna göre, bu hidrokarbon bileşiğinin formülü aşağı-
dakilerden hangisi olabilir?
Yukarıda yapı formülü verilen organik bileşik için;
A) CH3 – CH2 – CH3
I. Cis-2-büten olarak adlandırılır.
B) CH3 – CH2 – C ≡C–H
II. H2 ile doyurulduğunda n-bütan elde edilir.
C) CH3 – CH = CH – CH3
III. Kaynama noktası aynı koşullardaki trans izomerinden
D) CH2 = CH – CH2 – CH = CH2
yüksektir.
E) H – C ≡ C – CH2 – CH2 – CH3
10. alkol
CH3 CH2 CH2 Br + KOH X + KBr + H2O
13. H2SO4
200 °C 1. X ⎯⎯⎯⎯→ Y + H2O
CH2 CH CH3 + Zn Y + ZnBr2
Br Br 2. Y + HBr ⎯⎯⎯⎯→ Z
Yukarıda verilen tepkimeler sonucu oluşan Z bileşiği

Yukarıdaki tepkimeler sonucu oluşan X ve Y bileşikle-
2 - brom propandır.
ri için;
Buna göre;
I. Birbirinin yapı izomeridirler.
II. Cis-trans izomerleri yoktur. I. X bileşiğinin formülü C3H7OH şeklindedir.
III. Her iki bileşiğe de HBr katıldığında aynı ürün elde edi- II. Y bileşiği siklopropan ile izomerdir.
lir. III. 2. tepkime elektrofilik katılma tepikmesidir.

293
ALKİNLER / 1
1. Alkinler yapılarındaki π (pi) bağları sebebi ile katılma tep- 4. Asetilen ve etilen gazlarından 0,1 er mol alınarak oluş-
kimesi verirler. turulan karışım ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlış-
tır?
Buna göre, uygun şartlarda asetilenin bir molekülüne
(C : 12 , H : 1 , Ag : 108 , Br : 80)
aşağıdaki maddelerden hangisinin iki molekülü katıla-
maz? A) Yeterli miktardaki amonyaklı AgNO3 çözeltisinden ge-
çirildiğinde 24 gram çökelek oluşur.
A) H2 B) Cl2 C) Br2
B) Pt katalizörlüğünde 0,3 mol H2 ile tepkime verir.
D) H2O E) HCl
C) Tam olarak yakılırsa normal koşullarda 6,72 litre hacim
Alkinlerin yapısına bir molekül H2O katılması ile olu-
!
kaplayan H2O oluşur.
şan enoller kararsızdır. Bu bileşikler "tautomeri" ile al-
D) 48 gram Br2 ile tepkime verir.
dehit veya ketona dönüşür.
E) Tam olarak yakmak için 0,55 mol O2 gerekir.
2. – CaCO3 ⎯→ CaO + CO2 5. I. Bir molünde iki mol pi bağı bulunmaktadır.
– CaO + 3C ⎯→ CaC2 + CO II. Amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile beyaz renkli çökelek
oluşturabilmektedir.
– CaC2 + 2H2O ⎯→ X + Ca(OH)2
– X + H2O ⎯→ Y Bilgileri verilen hidrokarbonun formülü aşağıdakiler-
den hangisi olabilir?
Tepkimelerde yer alan X ve Y kararlı bileşikleri hangi-
sinde doğru olarak gösterilmiştir? A) H – C ≡ C – CH2 – CH3
B) CH3 – CH = CH – CH = CH2
X Y
C) CH3 CH = CH2
OH
C=C
A) CH ≡ CH CH2 = CH H H
B) CH ≡ CH CH = CH
D) H2C — CH2
I I
OH OH HC = CH
O E)
C) CH ≡ CH CH3 – C – H
O O
D) CH2 = CH2 H–C–C–H
O
E) CH2 = CH2 H–C–C–H
H H 6. X hidrokarbonuna H2O katılması ile keton, Y hidrokar-
bonuna H2O katılması ile alkol elde ediliyor.
Buna göre, bileşikler ile ilgili,
I. X alkin, Y alkendir.
3. Bir molekülünde 12 sigma ve 2 pi bağı içeren beş
karbonlu hidrokarbon bileşiği için, II. X, amonyaklı AgNO3 çözeltisine etki eder.
III. Y, bayer ayıracına etki eder.
I. Alkindir.
II. Alkadiendir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
III. Halkalı yapıdadır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yargılarından hangileri doğru olamaz? D) I ve III E) II ve III
Sadece yapısında C C H içeren uç alkinler
!
amonyaklı AgNO3 ya da Cu2CI2 ile tepkime verebilir.
294
7. H 2C 10. CaO + 3C ⎯→ X + CO
H2C — CH – C ≡ CH X + 2H2O ⎯→ Y + Ca(OH)2
Yukarıda açık formülü verilen organik bileşikle ilgili; Tepkimelerindeki X ve Y ile ilgili;
I. Siklopropil asetilen olarak adlandırılabilir. I. X, kalsiyum karbonattır.

2 II. Y, asetilendir.
II. sp hibritleşmesi yapan karbon (C) atomu içermez.
III. Siklopentadien ile izomerdir. III. Y, yakıt olarak kullanılabilir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) II ve III
8. Biri alkan, biri alken, biri alkin olan X, Y ve Z bileşikleri ile

ilgili,
I. X ve Y, H2 ile katılma tepkimesi vermektedir.

II. X amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile tepkimeye girdiğin- 11. X : CH3 – CH2 – CH2 – C ≡ CH
de çökelti oluşmaktadır. Y : CH3 – C ≡ C – CH2 – CH3
bilgileri veriliyor. Yarı açık formülleri verilen X ve Y ile ilgili;
Buna göre, X, Y ve Z nin kapalı formülleri aşağıdakiler- I. Kimyasal özellikleri aynıdır.

den hangisi olabilir?
II. Kapalı formülleri aynıdır.
X Y Z III. Hidrojen halojenürler ile katılma tepkimesi verirler.
A) CH4 C 2H 4 C 3H 4
B) C 2H 6 C 3H 8 CH4
C) C 2H 4 C 2H 6 C 3H 8
D) C 2H 2 C 3H 6 C 3H 4
E) C 3H 4 C 2H 4 CH4
9. Normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplayan C2H2 ve C2H4

gazları karışımı 1,8 gram hidrojen gazı ile tepkimeye girdi- 12. Kapalı formülü C4H6 olan bileşikle ilgili;
ğinde tüm karışım C2H6 gazına dönüşmektedir.
I. Amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile tepkime verir.
Buna göre;
II. Katılma tepkimesi verir.
I. başlangıçtaki C2H2 nin kütlesi, III. Alkindir.
II. karışımdaki toplam hidrojen atomu sayısı,
III. elde edilen C2H6 nın molekül sayısı
(C = 12, H = 1)
Aynı karbon sayılı alkinler, dienler ve siklo alkenler bir-
!
birinin yapı izomeridir. Hepsinin de genel formülü
D) II ve III E) I, II ve III CnH2n–2 dir.
295
ALKİNLER / 2
1. X, Y ve Z alifatik hidrokarbon bileşikleri ile ilgili; 4. I. Katılma tepkimesi,
I. X, katılma tepkimesi vermez. CH3 – C ≡ C – H + H2 ⎯→ CH3 – CH = CH2
II. Y, hidrojen bromür ile katılma tepkimesi verebilir. II. Yer değiştirme tepkimesi,
CH3 – C ≡ C – H + Ag ⎯→ CH3 – C ≡ C – Ag + H
+ +
III. Z, amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile tepkimeye girerek
beyaz renkli çökelti oluşturmaktadır. III. Trimerleşme,
bilgileri verilmektedir. 3CH ≡ CH ⎯→

Buna göre X, Y ve Z bileşikleri ile ilgili aşağıdakiler-
den hangisi kesinlikle yanlıştır? Yukarıda verilen tepkime çeşitlerinden hangilerinin ör-
nekleri doğru yazılmıştır?
A) X, C2H6 dır.
B) Z, 2 - bütindir.
2 D) II ve III E) I, II ve III
C) Y molekülünde sp hibritleşmesi yapmış karbon
atomları bulunur.
D) Z, amonyaklı Cu2Cl2 çözeltisiyle tepkime vererek kır-
mızı çökelti oluşturur.
E) Y yakıldığında karbondioksit ve su oluşur.
5.
X: H–C ≡C–H
Y:
X ve Y bileşiklerinin her ikisi de,
I. katılma,
2. H H II. yer değiştirme,
CH3 – C ≡C–H + H2
Pd
⎯⎯→ CH3 – C = C – H III. yanma
tepkimesi ve tepkimedeki maddeler ile ilgili, tepkimelerinden hangilerini verir?
I. Redoks tepkimesidir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
II. H2 yükseltgendir. D) II ve III E) I, II ve III
III. CH3 – C ≡C–H indirgenmiştir.

6. H H
CH3 – C = C – CH3 CH3 – C ≡ C – CH3
1. bileşik 2. bileşik
Açık formülleri verilen bileşikler ile ilgili aşağıdakiler-

3. Aşağıda açık formülleri verilen bileşiklerden hangisi A) Birbirlerinin izomeridirler.

amonyaklı AgNO3 çözeltisine etki etmediği halde B) Yalnızca 1. bileşik baeyer ayıracına etki eder.
bromlu suyun rengini giderir? C) 1. bileşiğe H2O katılınca alkol, 2. bileşiğe H2O katılın-
A) H – C≡C–H B) CH3 – CH2 – CH3 ca keton elde edilir.
C) CH3 – C ≡ C – H D) CH3 – C ≡ C – CH3 D) İkisi de apolar bileşiklerdir.
E) CH3 – CH = CH – C ≡C–H E) İkisi de bromlu suyun rengini giderir.
296
7. 2 - bütin bileşiği ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi 10. 1. CaC2 + 2H2O ⎯⎯⎯→ X + Ca(OH)2
yanlıştır?
600 °C
2. 3X ⎯⎯⎯→ Y
A) 1-bütin ile izomerdir.
B) Diğer adı dimetil asetilendir. Yukarıda verilen tepkimeler ile ilgili;
C) Amonyaklı Cu2CI2 ile kırmızı çökelti oluşturur. I. X asetilendir.

D) 1 molü, 2 mol H2 ile doyurulur. II. Y bir aromatik hidrokarbondur.
E) 1 molünün tamamen yakılmasından 3 mol H2O oluşur. III. 2. tepkime bir trimerleşme tepkimesidir.
8. H H
CH3 C C CH3 + 2KOH X + 2KCI + 2H2O
CI CI
H H 11. Bir alkinin bir molünün yakılması sonucu oluşan suyun
NaNH2 / NH3 kütlesi yanan alkinin kütlesine eşittir.
CH3 C C CH3 Y + 2HCI
Buna göre alkin ile ilgili;
CI CI
H H I. Kapalı formülü C4H6 şeklindedir.
II. 1,3 - bütadien ile izomerdir.
CH3 C C CH3 + Zn Z + ZnCI2
III. Amonyaklı AgNO3 ile beyaz çökelti oluşturur.
CI CI
Yukarıda verilen tepkimelerde oluşan X, Y ve Z bileşik-
lerinden hangileri alkindir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
D) X ve Y E) X, Y ve Z
9. X : R1 – C ≡C–H 12. X ve Y hidrokarbonları ile ilgili;

– Kapalı formülleri CnH2n–2 şeklindedir.
Y : R2 – C ≡ C – R3
– 1 mol X, 1 mol H2 ile doyuruluyor.
Yukarıda formülleri verilen X ve Y bileşikleri birbirinin izo-
– 1 mol Y, 2 mol H2 ile doyuruluyor.
meridir.
Buna göre;
Buna göre X ve Y bileşikleri için;
I. X in adı 1 – bütin ise Y ninki 2 – bütindir.
I. Birbirinin izomeridirler.
II. R1 : C3H7 ise R2 ve R3 aynıdır.
II. X bir sikloalkendir.
III. Yalnız X, amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile beyaz çökelti
oluşturur. III. Y nin 1 molünde 2 mol pi (π) bağı vardır.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
297
ALKOLLER VE ETERLER / 1
1. Alkollerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 5. CH3 – CH – CH3 O
A) – OH fonksiyonel grubu taşırlar. OH H3 C C 2 H5
B) Sıvı halde molekülleri arasında hidrojen bağları bulu- X Y

nur.
Yapı formülleri verilen X ve Y bileşikleri için aşağıda-
C) Alkinlere su katılmasıyla elde edilirler. kilerden hangisi yanlıştır?
D) Na ve K gibi aktif metallerle tepkime vererek H2 ga-
A) Birbirinin yapı izomeridir.
zı açığa çıkarırlar.
B) X sekonder alkol, Y ise karışık eterdir.
E) Homolog dizi oluştururlar.
C) X in kaynama noktası, Y ninkinden yüksektir.
D) X metalik Na ile tepkime verirken, Y vermez.
E) Sıvı halde molekülleri arasında hidrojen bağları bulu-
2. Aşağıda adları verilen bileşiklerden hangisi yükselt-
nur.
gendiğinde keton oluşturur?
A) n - propanol
B) 1 - bütanol
C) 3 - metil - 2 - pentanol
D) 2 - metil - 2 - pentanol
6. H
E) 3,3 - dimetil - 1 - pentanol
CH3 – C – OH
CH3
3. Yükseltgenme Yükseltgenme bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

I. Primer alkol ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ X ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ Y
A) Sulu çözeltisi kırmızı turnusolu maviye boyar.
Yükseltgenme
II. Sekonder alkol ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ Z B) Sekonder alkoldür.
Yukarıdaki tabloda verilen X, Y ve Z bileşiklerinin tür- C) Etil metil eterle izomerdir.
leri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? D) Propene su katılmasıyla elde edilir.
X Y Z E) Sıvı halde molekülleri arasında hidrojen bağları bulu-
A) Aldehit Keton Karboksilli asit nur.
B) Aldehit Karboksilli asit Keton

C) Keton Karboksilli asit Aldehit
D) Aldehit Tersiyer alkol Karboksilli asit
E) Aldehit Keton Ester
7. CH3 – CH – CH2OH
|
4. Yapı formülü CH3
CH2 – OH bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

|
CH – OH A) Na ve Zn metaliyle tepkime vererek H2 gazı açığa çı-
|
karır.
CH2 – OH
B) Yükseltgenme ürünü ketondur.
şeklinde olan bileşik için aşağıdakilerden hangisi
C) HCl ile nötrleşme tepkimesi verir.
yanlıştır?
D) Asetik asitle (CH3COOH) esterleşme tepkimesi verir.
A) Polialkoldür.
E) Kuvvetli bir yükseltgendir.
B) Hem primer, hem sekonder alkol özelliği gösterir.
C) IUPAC adı 1, 2, 3-propantrioldür. Karboksilli asitlerde alkoller tepkimeye girdiğinde, 1
D) Özel adı glikoldür.
E) HNO3 ile tepkimesinden trinitrogliserin elde edilir.
! mol H2O ayrılırken asidin – OH grubu yerine karbo-
nil karbonuna alkolün – OR grubu bağlanır.
298
8. Alkollerin yükseltgenmesiyle ilgili aşağıda verilen re- 12. H H
aksiyonlardan hangisi yanlıştır?
HO – CH2 – C = C – CH3
O bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

[O]
A) CH3OH H – C – H + H2O
A) Bir molüne bir mol Na metali etki ederek bir mol H2
OH O gazı açığa çıkar.
[O]
B) CH3 – CH – CH3 CH3 – C – CH3 + H2O B) Sekonder alkoldür.
C) Yapı izomeri yoktur.
C) CH2OH 3[O] HC = O
+ 2H2O D) Geometrik izomeri vardır.
CH2OH COOH
E) Amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile beyaz renkli bir çökelek
2[O] oluşturur.
D) CH3CH2OH CH3COOH + H2O
CH3 CH3
[O]
E) CH3 – C – OH CH3 – C = O
CH3 CH3 13. Etil alkol + Lucas ayıracı ⎯→ X + H2O
Metil alkol + Sodyum metali ⎯→ Y + PH 2
X + Y ⎯→ Z + NaCl
9. I. 1 - büten
II. 2 - büten tepkimelerde yer alan X, Y ve Z bileşikleri aşağıdaki-
III. propen
Yukarıda adları verilen bileşiklerden hangilerine H2O X Y Z
katıldığında sekonder alkol elde edilebilir? A) C2H5 – Cl CH3 – ONa CH3 – O – C2H5
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III B) C2H5 – Cl CH3 – ONa CH3 – C2H5
D) II ve III E) I, II ve III C) C2H5 – Cl CH3 – Na CH3 – C2H5

D) C2H5 – OCl CH3 – Na CH3 – O – C2H5
E) C2H5 – OCl CH3 – Na CH3 – C2H5
10. I. alkol + asit æÆ ester + H2O

II. alkol + Na æÆ alkolat + H2
III. alkol æÆ alken + H2O
Yukarıdaki reaksiyonlardan hangilerinde alkoldeki
O – H bağı kopar? 14. Aşağıda verilen reaksiyonlardan hangisi ile alkol elde
edilemez?
D) I ve III E) II ve III O
LiAlH4
A) H – C – H ⎯⎯⎯→
Alkolden su çıkarılması (Dehidratasyon) tep-
! kimelerinde - OH grubu ayrılır. B) CH3 – ONa + CH3Cl ⎯⎯→

O
eter
C) CH3 – Mg – Cl + H – C – H + HCl ⎯⎯⎯→
11. Alkol Genel formülü
O
I. Monoalkol CnH2n + 1OH 4 LiAlH
D) CH3 – C – CH3 ⎯⎯⎯→
II. Diol CnH2nO2
H SO
III. Triol CnH2n + 2O3 2 4
E) CH2 = CH2 + H2O ⎯⎯⎯→
Yukarıdaki alkoller için verilen genel formüllerden
Williamson sentezinde, sodyum alkolat ile alkil haloje-
!
hangisi hatalıdır?
nür tepkimeye sokulur. Bu yöntem ile karışık eter elde
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III edilir.
299
ALKOLLER VE ETERLER / 2
1. Etanol ve dietil eter karışımının 0,4 molü, yeterli miktarda 5. Bir karbon atomuna
Na metali ile reaksiyona girdiğinde normal koşullarda – 2 tane metil
1,12 litre H2 gazı açığa çıkıyor.
– 1 tane etil
Buna göre, aynı başlangıç karışımı yeterli miktarda O2 – 1 tane hidroksil
ile yakılırsa en fazla kaç mol CO2 gazı açığa çıkar?
grubu bağlanmasıyla oluşan bileşik için aşağıdakiler-
A) 1,0 B) 1,2 C) 1,4 D) 1,6 E) 1,8 den hangisi doğrudur?
Na metali ile sadece etanol reaksiyona girer. A) Sekonder alkoldür.
! B) IUPAC adı 2-etil - 2-propanol dür.

C) Yükseltgenerek ketona dönüşür.
2. Alkollerin özellikleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan han- D) Kapalı formülü C4H10O dur.
gisi yanlıştır? E) Na metali ile tepkime verir.
A) Primer alkoller yükseltgenirse aldehit oluşur. –OH grubunun bağlı olduğu C atomuna 2 tane alkil
B) Sekonder alkoller yükseltgenirse keton oluşur.
C) Tersiyer alkoller yükseltgenirse karboksilli asit oluşur.
! grubu bağlı olan alkoller sekonder alkollerdir.
D) Lucas ayıracına etki ederler. 6. X : Monoalkol

E) Na ve K ile reaksiyonlarından alkolat bileşiği ile H2 Y : Eter
gazı açığa çıkarırlar. Yukarıda verilen X bileşiğinden H2SO4 katalizörlüğünde
su çekilmesiyle Y bileşiği oluşuyor.
Çinko klorürün (ZnCI2) derişik hidroklorik (HCI) asitte-
! ki çözeltisine Lucas ayıracı denir. Oluşan Y nin molekül ağırlığı 74 g/mol olduğuna göre;
I. X in molekül ağırlığı 92 g/mol dür.

3. CH3 II. X primer alkoldür.
I
CH3 — C — CH2OH III. Y basit eterdir.
I
CH3 yargılarından hangileri yanlıştır?
(C : 12 , O : 16 , H : 1)
bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Primer alkoldür.
B) Kapalı formülü C5H10O dur.
2 mol alkolden 1 mol su çekilmesiyle basit eterler elde
!
C) Yükseltgenerek aldehitlere dönüşebilir.
edilir.
D) 2,2-dimetil propanol şeklinde adlandırılır.
E) Molekülleri arasında hidrojen bağları vardır. 7. Organik bir X bileşiği için,
4. Molekül formülü HO – CH2 – CH2 – OH şeklinde olan – 1 molünün yakılmasıyla 4 mol CO2 gazı açığa çıkar.
alkol bileşiğinin yükseltgenme ürünü aşağıdakilerden – 1 molünün yeterince Na metaliyle tepkimesinden
hangileri olamaz? normal koşullarda 22,4 L H2 gazı oluşur.
– Zn metaline etki etmez.
O
bilgileri verilmektedir.
I. CH3 – C – H
Buna göre, X bileşiği aşağıdakilerden hangisi olabilir?
O
II. CH3 – C – CH3 A) CH3 – CH – CH2OH B) CH2 – CH – CH3
III. COOH CH3 OH OH

COOH
C) CH2 – CH – OH D) CH2 – CH2 – O – CH2
IV. HC = O
CH2 – CH – OH OH CH3
HC = O
E) CH2 – CH – CH – CH3
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
OH CH3 COOH
D) III ve IV E) I, II, III ve IV
300
8. X : CH3 – O – CH3 11. O
Y : CH3 – CH2 – O – CH3 CH3 – MgCI + R1 – C – R2 + HCI
Z : CH3 – CH2 – O – CH – CH3 reaksiyonu ile alkol elde edilebilir. Bu reaksiyonda kullanı-
| lacak R1 ve R2 gruplarına bağlı olarak oluşacak alkollerin
CH3
türleri aşağıda verilmiştir.
Formülleri verilen X, Y ve Z bileşikleri ile ilgili;
Buna göre, aşağıdakilerin hangilerinde yapılan eşleş-
I. X, basit eterdir. tirmeler doğrudur?
II. Y, karışık eterdir. alkolün
III. Z, etil n-propil eterdir. R1 R2 türü
yargılarından hangileri yanlıştır? I. H H primer

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II II. CH3 H sekonder
D) I ve III E) I, II ve III III. H C 2H 5 tersiyer

9. H2SO4
CH3 – CH2 – CH2 – OH ⎯⎯⎯→ X + H2O
170°
H2SO4
X + H2O ⎯⎯⎯→ Y
tepkimelerde yer alan maddeler ile ilgili,
I. Ana ürün Y nin açık formülü CH3 – CH2 – CH2 – OH 12. Y

Gliserin + 3X ⎯⎯→ Trinitrogliserin (T.N.G.)
dir.
tepkimesine göre patlayıcı bir madde olan T.N.G. elde
II. Y, bir basamak yükseltgenerek asetonu oluşturur.
edilirken kullanılan X ve Y maddeleri hangisinde doğ-
III. X, doymamış bir hidrokarbondur. ru olarak verilmiştir?
yargılarından hangileri yanlıştır? X Y
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) H2SO4 HNO3
D) I ve II E) I ve III B) NH3 HNO3
C) HNO3 HCl
Markovnikov kuralına göre, H atomunun fazla olduğu
! C atomuna H, diğerine – OH grubu bağlanır ve alkol

oluşur.
D)
E)
HCl
HNO3
HNO3
H2SO4
10. Aşağıda alkollerin gerçekleştirdikleri bazı tepkimeler ve bu

tepkimeler esnasında alkol molekülünde kopan bağlar
gösterilmiştir.
Tepkime Kopan bağ 13. Eterler için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

I. C2H5 – OH + Na ⎯→ O–H
A) En küçük üyesi 2 karbonludur.
H2SO4 B) Aynı karbon sayıları monoalkollerle izomeridir.
II. C2H5 – OH ⎯⎯⎯⎯→ C–O
170°
C) Molekülleri arasında hidrojen bağları bulunmaz.
O D) Kaynama noktaları aynı karbon sayılı monoalkoller-
III. C2H5 – OH + CH3 – C – OH ⎯→ O–H den daha yüksektir.
E) Molekül kütlelerinin artması sudaki çözünürlüklerini
Buna göre, hangi tepkimelerde kopan bağlar doğru
azaltır.
olarak verilmiştir?
Eterler, polar moleküllerdir; polar maddeler için çö-
A) Yalnız I
D) II ve III
B) I ve II C) I ve III
E) I, II ve III ! zücü olarak kullanılabilirler.
301
KARBONİL BİLEŞİKLERİ / 1
1. Aldehitlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 5. H2SO4
1 - propanol ⎯⎯⎯⎯→ H2O + X
A) Yapılarında karbonil grubu bulunur.
X + H2O ⎯⎯→ Y
B) Aynı karbon sayılı ketonlarla izomerdir.
[O]
C) Homolog dizi oluştururlar. Y ⎯⎯→ Z
D) Sıvı halde molekülleri arasında hidrojen bağları bulu- Verilen reaksiyonlarda geçen maddeler ile ilgili;
nur.
I. X, polimerleşebilir.
E) Küçük moleküllü olanlar suda çok iyi çözünürler.
II. Y ana ürünü 1 - propanoldür.
Molekülleri polar olduğu için aldehitler suda çok III. Z, asetondur.
! çözünürler. Moleküldeki C atom sayısı arttıkça kay-

nama noktaları yükselir, çözünürlükleri azalır.
2. CH3 – C = O
H
bileşiği için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

6. X organik bileşiği ile ilgili şu bilgiler veriliyor.
A) Formaldehittir.
• 1 molü yakıldığında normal koşullarda 67,2 L CO2
B) Etil alkol katılmasıyla karboksilli asite dönüşür.
gazı oluşuyor.
C) Asetonla izomerdir.
• İndirgendiğinde doymuş bir monoalkol oluşuyor.
D) İndirgen özellik göstermez.
• Tollens çözeltisine etki ediyor.
E) Polimerleşme tepkimesi verir.
Bu X maddesi aşağıdakilerden hangisi olabilir?
Karboksilli asitlerle alkoller esterleşme reaksiyonu
! ile esterleri oluştururlar. O
A) H – C – H
O
B) CH3 – C – H
O O
3. asetilen + H2O ⎯⎯→ X
C) CH3 CH2 C – H D) CH3 – C – CH3
propin + H2O ⎯⎯→ Y
O
Yukarıda verilen reaksiyonlarla elde edilen kararlı X ve Y
bileşikleri ile ilgili, E) CH3 CH C – H
CH3
I. Tollens çözeltisine etki ederler.
II. İndirgenme ürünleri farklıdır.
III. Yanma ürünleri aynıdır.

7. Aldehit ve ketonlar için aşağıda verilenlerden hangisi
ortaktır?
A) Na metali ile H2 gazı açığa çıkarırlar.
B) Molekülleri arasında hidrojen bağları bulunur.
C) Aynı karbon sayılı alkole göre kaynama noktaları yük-
4. 50 gramlık formaldehit-aseton karışımı Fehling çözelti-
sektir.
si ile reaksiyona girdiğinde 1 mol Cu2O çöktüğüne
göre başlangıç karışımının kütlece yüzde kaçı aseton- D) Yükseltgenme tepkimesi verirler.
dur? E) Polar bileşiklerdir.
(C : 12 , H : 1 , O : 16)
Na metali ile karboksilli asitler ve alkoller reaksiyon
A) 40 B) 50 C) 60 D) 75 E) 80
! verir.
302
8. – Polar bir moleküldür. 12. Birbirinin izomeri olduğu bilinen aldehit ve keton bile-
– Suda iyi çözünür. şikleri için,
– Tollens ayıracına etki eder. I. yanma ürünleri,
özellikleri verilen madde aşağıdakilerden hangisi ola- II. mol kütleleri,

bilir? III. indirgenme ürünleri
O verilenlerden hangileri aynıdır?

(C: 12, H: 1, O: 16)
A) CH3 – OH B) C2H5 – OH C) H – C – H
O
D) CH3 – C – CH3 E) CH3 – CH – CH2
OH OH
13. I. n - bütanol
9. CH3 – CH2 – C = O CH3 – C = O II. izo bütanol
H CH3 III. sekonder bütanol

X Y IV. tersiyer bütanol
Yapı formülü verilen X ve Y bileşikleri için aşağıdaki- Bütanolün yukarıda verilen izomerlerinden hangileri
lerden hangisi yanlıştır? yükseltgenerek bir keton bileşiğine dönüşebilir?
A) X ve Y izomerdir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

B) X hem indirgenir, hem yükseltgenir. D) III ve IV E) II, III ve IV
C) H2 katılmasıyla X n - propanole, Y ise 2 - propano-
le dönüşür.
D) Polar moleküllerdir.
E) Y yükseltgendiğinde propanoik asit oluşur. 14. Aşağıda verilen alkollerden hangisi yükseltgenirse bir
keton oluşur?
Aldehit ve ketonların fonksiyonel grubu karbonil
! grubudur. O atomu, C atomundan daha

elektronegatif olduğu için bağı polardır.
A) etanol
C) 3 - metil - 1 - bütanol
B) 2 - bütanol
D) 2 - metil - 2 - bütanol
E) n - pentanol
10. (m) gram aldehit (CnH2nO) bileşiği Tollens çözeltisinin etki-
siyle,
+ –
CnH2nO + 2Ag + 2OH ⎯⎯→ CnH2nO2 + 2Ag + H2O 15. Organik bir bileşikle ilgili şu bilgiler veriliyor:
denklemine göre yükseltgendiğinde kütlesi 2 gram artıyor. – 0,5 molü tam yakıldığında 1,5 mol CO2 gazı ve 27
gram H2O oluşmaktadır.
Buna göre, aldehitin mol kütlesi kaç gramdır?
(C : 12 , H : 1 , O : 16) – Yükseltgenerek karboksilli asite dönüşmektedir.
A) 16 m B) 8 m C) 4 m Buna göre, bileşiğin formülü;
D) m + 2 E) m – 2 I. CH3 – CH2 – C = O
H
11. Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinin bir molüne
II. CH3 – CH2 – CH2OH
uygun koşullarda bir mol H2O katılması ile keton elde
edilir? O
III. CH3 – C – CH3
A) Asetilen B) Etilen C) Propilen
D) Propin E) 2-büten formüllerinden hangileri olabilir?
(C: 12, H: 1, O: 16)
Seyreltik H2SO4 ve HgSO4 ın katalizörlüğünde 1 mol
! alkine 1 mol su katılır. Eğer alkin asetilen ise aldehit,

başka bir alkin ise keton elde edilir.
A) Yalnız I
D) I ve III
B) Yalnız III C) I ve II
E) I, II ve III
303
KARBONİL BİLEŞİKLERİ / 2
1. O 5. Açık formülü
H–C–H O
CH3 – C – CH3
Yapı formülüne sahip bileşiğin verdiği bazı reaksiyonlar
şeklinde olan organik bileşik ile ilgili;
sonucu oluşan bileşikler aşağıda verilmiştir.
Reaksiyon Ürün I. Genel adı asetondur.
I. 1 basamak yükseltgenme HCOOH II. Polar yapılı bir moleküldür.
II. 2 basamak yükseltgenme H2CO3 III. Çok iyi bir organik çözücüdür.
III. 1 basamak indirgenme CH3OH yargılarından hangileri doğrudur?
Bu eşlemelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
6. Asetilenden başlanarak H2O katma, indirgenme ve

2. Aldehit ve ketonlarla ilgili; yükseltgenme tepkimeleri ile
I. Ketonlar yükseltgenerek karboksilli asitlere dönüşür. – etanol,
II. Aldehitler Tollens çözeltisi ile Ag aynası oluşturur. – asetaldehit,
III. Aldehitler ve ketonlar katılma reaksiyonu verirler. – asetik asit,
yargılarından hangileri yanlıştır? – aseton,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III – oksalik asit
D) I ve II E) I, II ve III bileşiklerinden kaç tanesi sentezlenebilir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
3. Aşağıdaki alkollerden hangisi aldehit veya ketonların

indirgenmesi ile elde edilemez?
7. X : Molekül kütlesi en küçük olan asimetrik ketondur.
A) CH3 – OH B) CH3 – CH2 – OH
Y : Yükseltgendiğinde bütirik asiti oluşturan aldehittir.
OH
C) CH3 – CH – CH3 D) CH3 – CH – CH2 – OH Yukarıda özellikleri verilen X ve Y maddeleri ile ilgili;
CH3 I. Birbirinin izomeridirler.

CH3 II. X in iki tane aldehit izomeri vardır.
E) CH3 – C – OH
III. Y nin iki tane keton izomeri vardır.
CH3

4. Alkol olduğu bilinen organik X bileşiğinin yükseltgenmesiy- D) I ve II E) I, II ve III
le oluşan aseton 11,6 gramdır.
Buna göre;
I. X, izopropil alkoldür. 8. Aynı karbon sayılı aldehit ve ketonlar birbirinin yapı izome-
II. Tepkimede 12,0 gram X harcanmıştır. ridir.
III. Propanal ile X izomerdir. Buna göre, aşağıda verilen aldehit - keton çiftlerinden
hangisi birbirinin yapı izomeri değildir?
(C : 12, H : 1, O : 16) A) bütanal - bütanon B) asetaldehit - aseton
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) propanal - propanon D) propanal - aseton
D) I ve III E) II ve III E) pentanal - pentanon
304
9. 0,2 şer mol asetaldehit ve etil alkolden oluşan karışım eşit 12. 200 gramlık asetaldehit çözeltisi yeterli fehling ayıracına et-
hacimde ikiye ayrılarak, kidiğinde 288 gram kırmızı renkli Cu2O çökeleği oluşuyor.
1. karışım yeterli Na metali, Buna göre,

2. karışım yeterli tollens ayıracı ile tepkimeye sokuluyor. I. Başlangıç çözeltisi kütlece % 22 asetaldehit içerir.
Buna göre, II. 120 g asetik asit oluşur.
I. 1. tepkimede açığa çıkan H2 gazının normal koşul- III. Asetaldehit indirgenerek asetik asite dönüşür.
lar altındaki hacmi (L) yargılarından hangileri doğrudur?
II. 2. tepkimede açığa çıkan metalik Ag nin kütlesi (C : 12 , H : 1 , O : 16 , Cu : 64)
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

(Ag : 108) D) I ve II E) I, II ve III
I II
A) 4,48 21,6 13. Propanal bileşiği ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangi-
B) 2,24 21,6 si yanlıştır?
C) 2,24 10,8 A) Propenal bileşiğinin yapı izomeridir.

D) 1,12 21,6 B) Tollens çözeltisine etki eder.
E) 1,12 10,8 C) Yükseltgenme ürünü bir karboksilli asittir.
D) Fehling çözeltisinden Cu2O yu çöktürür.
E) İndirgenirse n-propanol oluşur.
10. O O
14. Organik X bileşiği;
R–C–H + P O2 ⎯→ R – C – OH
I. Hem indirgenebiliyor, hem yükseltgenebiliyor.

denklemine göre 8,8 gram aldehit yeterli O2 ile yükselt-
gendiğinde 12 gram karboksilli asit elde ediliyor. II. 0,2 molü tam olarak yakıldığında 0,6 mol CO2 gazı
oluşuyor.
Buna göre,
III. 1 basamak indirgendiğinde alkol elde ediliyor.
I. Aldehitin mol kütlesi 42 gramdır.
Buna göre, X bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangi-
II. R, CH3 tür.
si doğrudur?
III. Aldehitin keton izomeri yoktur.
A) Tollens ayıracına etki eder.
B) İndirgenme ürünü sekonder alkoldür.
(C : 12 , H : 1 , O : 16)
C) Metil-etil eter ile izomerdir.
D) Yükseltgendiğinde aseton oluşur.
E) 4 karbonlu bir bileşiktir.
15. X : propenol
Y : propanon
11. Bir miktar asetaldehitin Tollens çözeltisi ile reaksiyonun-
dan 32,4 gram Ag katısı oluşuyor. bileşiklerinin,
Buna göre, I. kapalı formülleri,

II. bir molekülündeki sigma (σ) bağı sayıları,
I. Asetaldehit indirgenmiştir.
2
III. bir molekülündeki sp hibritleşmesi yapmış atom sa-
II. Asetikasit oluşmuştur.
yıları
III. 11,6 g asetaldehit reaksiyona girmiştir.
niceliklerinden hangileri aynıdır?
yargılarından hangileri doğrudur? (1H , 6C , 8O)
(C : 12 , O : 16 , H : 1 Ag : 108)
305
KARBOKSİLİK ASİTLER
O
1. Asetaldehit (CH3 – C – H) bileşiğinde karbonil grubu- 4. O OH O
na bağlı olan H yerine OH grubu bağlandığında oluşan
HO – C – CH – CH – C – OH
bileşikle ilgili;
CH3
I. Asit özelliği gösterir.
II. Etanoik asit olarak adlandırılır. Bileşiğinin 1 molü,
III. Zn metali ile tepkimesinden H2 gazı elde edilir. I. Na(k)

yargılarından hangileri doğrudur? II. Zn(k)
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III. NaOH(k)
D) I ve III E) I, II ve III maddelerinin en fazla kaçar molleri ile ayrı ayrı tepki-
me verir?
I II III
A) 3 1 2
2. – Doymuş yağ asitlerinin erime noktaları doymamış yağ
asitlerinden yüksektir. B) 3 2 2
– Yağ asitinin molekülündeki karbon atomu sayısı art- C) 2 2 3

tıkça erime noktası yükselir. D) 2 1 1
Verilen bilgilere göre, E) 1 1 2
I. C13H27 – COOH (Miristik asit)
II. C17H31 – COOH (Linoleik asit)
III. C17H35 – COOH (Stearik asit) 5. Karboksilli asitler ile ilgili;
bileşiklerinin erime noktalarının doğru karşılaştırılma- I. Karbon sayıları arttıkça kaynama noktaları yükselir.
sı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? II. Molekül ağırlıkları arttıkça sudaki çözünürlükleri artar.
A) I > II > III B) III > II > I C) III > I > II III. Molekülleri arasında hidrojen bağı içerirler.
D) II > I > III E) II > III > I yargılarından hangileri doğrudur?
Doymuş ve doymamış yağ asitleri, moleküllerinde C A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
! atomu sayısı çift ve düz zincirli monokarboksilli asitler-

dir. Doymamış yağ asitlerinin yapılarında en az bir ta-
ne çift bağ bulur.
6. OH
3. O
C=O
CH3 – C – OH + H2 ⎯→ X + H2O
HO – C – H
Y + PO 2 ⎯→ X + H2O
CH3
tepkimelerde yer alan X ve Y maddeleri ile ilgili, Açık formülü verilen bileşik ile ilgili aşağıdakilerden
I. Y metalik sodyuma etki eder. hangisi yanlıştır?
II. Birbirlerinin izomeridirler. A) α – hidroksipropiyonik asittir.

III. X tollens ayıracına etki eder. B) Optikçe aktiftir.
yargılarından hangileri doğrudur? C) Polarize ışığa etki eder.

D) Bir tane optik izomeri vardır.
E) Bir molü, 1 mol Zn metali ile tepkimeye girer.
n
Optik izomeri sayısı 2 formülüyle hesaplanır. n
!
Amonyaklı gümüş nitrat çözeltisi Tollens ayıracıdır.
! asimetrik C atomu sayısıdır.
306
7. Grignard sentezi ile 2 - metil bütanoik asit elde etmek 10. Asit pKa
için kullanılacak alkil halojenür aşağıdakilerden hangi-
si olmalıdır? HCOOH 3,68
A) CH3 – CH2 – CH – CH3 – CI CH3COOH 4,74

CH3 CH3CH2COOH 4,85
B) CH3 – CH – CH2 – CH3
Yukarıda bazı asitlerin formülleri ve pKa değerleri verilmiş-
CI tir.
C) CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CI
Buna göre;
D) CH3 – CH2 – CH2 – CI
I. İçlerinde en kuvvetli olanı HCOOH tır.
E) CH3 – CH – CH3
CI II. Eşit derişimli CH3COOH ve CH3CH2COOH çözelti-
lerinden pH değeri büyük olan CH3COOH tır.
Grignard bileşiği önce CO2 ile tepkimeye sokulur.
!
III. Eşit derişimli çözeltilerde CH3COOH ın iyonlaşma
Oluşan tuzun halojen asitleriyle tepkimesinde karbok- yüzdesi HCOOH ınkinden fazladır.
silli asitler elde edilir.
8. – Etil asetat bileşiğinin su ile hidrolizinden etil alkol ve X

bileşiği elde ediliyor.
11. H Cl
O O
– X bileşiğinin 1 basamak indirgenmesinden Y bileşiği
Cl C C Cl C C
oluşuyor.
OH OH
Buna göre X ve Y bileşikleri ile ilgili; H H
1 2
I. X asetik asittir.
Yukarıda formülleri verilen bileşikler için;
II. Y nin bir basamak indirgenmesinden etil alkol oluşur.
III. X ve Y birbirinin izomeridir. I. 1. bileşik kloroasetik asit olarak adlandırılır.
yargılarından hangileri doğrudur? II. 1. bileşik asetik asitten daha kuvvetlidir.

III. 2. bileşikteki indüktif etki 1. dekinden fazladır.
9. Organik bir bileşik ile ilgili;
– Optikçe aktif özellik gösterir. 12. H

– 1 molünün Na metali ile tepkimesinden 1 mol H2 gazı
CH3 C MgCI
açığa çıkar.
CH3
– Zn metali ile tepkime verir.
bilgileri veriliyor. Yukarıda yapı formülü verilen grignard bileşiğinin CO2 ile
tepkimesi sonucu oluşan karboksilat tuzu HCI ile tepkime-
Buna göre bu bileşiğin formülü aşağıdakilerden han-
ye sokulduğunda organik bir bileşik ile MgCI2 elde ediliyor.
gisidir?
Buna göre oluşan organik bileşik için;
A) CH2 OH B) COOH C) COOH
I. α-metil propiyonik asit olarak adlandırılır.
CH2 OH COOH H C OH
II. Asimetrik karbon atomu içerir.
CH3
III. Etil asetat ile izomerdir.
D) CH2 OH E) COOH yargılarından hangileri doğrudur?
H C CH3 CH2 OH A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
OH D) I ve III E) I, II ve III
307
KARBOKSİLİK ASİT TÜREVLERİ / AZOTLU ORGANİK BİLEŞİKLER / 1
1. 0,1 M 200 mL NaOH çözeltisi ile 1,48 gram monokarbok- 4. Esterlerle ilgili,
silli asit tamamen nötrleşmektedir.
I. Yoğunlukları sudan küçüktür.
Buna göre, monokarboksilli asitin formülü aşağıdaki-
II. Küçük moleküllü olanlar iyi birer organik çözücüdür.
lerden hangisi olabilir?
(C: 12, H: 1, O: 16) III. Esterlerin hepsi su ile hidrojen bağı yaparak iyi çözü-
nür.
A) C2H5COOH B) CH3COOH
C) HCOOCH3 D) HCOOH
E) C3H7COOH
Esterlerin molekülleri arasında hidrojen bağı yoktur.
! Ancak ester molekülündeki oksijen su ile hidrojen bağı

yapabilir.
2. X, formik asitin metil esteri

Y, asetik asitin metil esteri
Z, formik asitin etil esteri 5. O O
Yukarıda adlandırılmaları verilen X, Y ve Z bileşikleri R1 – C – OH + R2 – OH ⎯→ R1 – C – O – R2 + H2O
ile ilgili;
denklemine göre mol kütlesi 102 gram olan esteri el-
I. X ve Z izomerdir.
de etmek için kullanılacak asit ve alkole ait bileşikler-
II. Y, asetik asitin izomeridir. deki R1 ve R2 yerine,
III. Y ve Z nin birer moleküllerindeki hidrojen atomlarının
R1 R2
sayısı eşittir.
yargılarından hangileri yanlıştır? I. H C 4H 9
II. C2H5 C 2H 5
III. C3H7 CH3
verilenlerden hangileri getirilebilir?
(C : 12 , H : 1 , O : 16)

3. Metil format elde edebilmek için bir mol X karboksilli asi-

di ve bir mol Y alkolü kullanılmakta, reaksiyon sonucu bir
mol su açığa çıkmaktadır.
Buna göre X ve Y bileşiklerinin formülleri aşağıdakiler- 6. Esterler ile ilgili aşağıdaki reaksiyonlardan hangisi
den hangisinde doğru gösterilmiştir? yanlıştır?
X Y O
LiAlH4
CH3 A) CH3 – C – O – CH3 ⎯⎯⎯→ CH3 – CH2 – OH + CH3 – OH
A) CH3 – COOH CH3 – CH – OH O O
O B) CH3 – C – O – CH3 + NH3 ⎯→ CH3 – C – NH2 + CH3 – OH

B) H – C – OH CH3 – OH O O
CH3 C) C2H5 – C – O – CH3 + NaOH ⎯→ C2H5 – C – OH + CH3 – ONa
C) H – CH – O – CH3 CH3 – OH O O
D) CH3 – CH2 – COOH CH3 – CH2 – OH D) CH3 – C – O – C2H5 + H2O CH3 – C – OH + C2H5 – OH
O O O
E) H – C – H CH3 – OH E) CH3 – C – OH + CH3 – OH CH3 – C – O – CH3 + H2O
308
7. OH O 10. Birbirinin yapı izomeri olan,
CH3 – CH – CH – C – OH I. CH3 – CH2 – CH2 – NH2

NH2
II. CH3 – CH2 – NH
bileşiği için, CH3
I. Asitlerle reaksiyona girebilir. III. CH3 – N – CH3

II. Bazlarla reaksiyona girebilir. CH3
III. 4 tane optik izomerisi vardır.
aminlerin aynı ortamdaki kaynama noktaları hangisin-
yargılarından hangileri doğrudur? de doğru olarak kıyaslanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I > II > III B) III > II > I C) I > III > II
D) I ve II E) I, II ve III D) II > III > I E) I = II = III
11. O
X : CH3 – C – NH2
8. X : CH3 CH2 NH2 O
Y : CH3 – N – CH3 Y : CH3 – C – NH
H CH3
O
O
Z : CH3 – C – NH2 Z : CH3 – C – N – CH3
açık formülleri verilen bileşikler ile ilgili, CH3
I. Tümü bazik özellik gösterir. Açık formülleri verilen bileşikler ile ilgili aşağıdakiler-
II. Eşit derişimli çözeltilerinin pH değerleri aynıdır. den hangisi yanlıştır?
III. Tümü yoğun hallerinde hidrojen bağı içerir. A) X, birincil amittir.
yargılarından hangileri doğrudur? B) Y, ikincil amittir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Z, üçüncül amittir.
D) II ve III E) I, II ve III D) X ve Y suda çözündüğü halde Z suda çözünmez.

E) X ve Y nin kendi molekülleri arasında hidrojen bağı ol-
Primer ve sekonder aminler ve amitlerin molekülleri
! arasında hidrojen bağı vardır.Tersiyer aminler ve amit-

ler ise hidrojen bağı oluşturmaz.
duğu halde Z de yoktur.
12. Bileşik Özellik
I. CH3 – N – CH3 Bazik
CH3
II. CH3 – C = O Nötr

9. Optik izomeri olmayan bir amino asit için;
NH2
I. α - amino karboksilli asittir.
II. β - amino karboksilli asittir. III. CH3 – CH – C = O Amfoter
III. Amfoter özellik gösterir. OH OH
yargılarından hangileri doğru olabilir? Yukarıdaki bileşiklerin sulu çözeltilerinin özelliklerin-

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II den hangileri doğru verilmiştir?
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

309
KARBOKSİLİK ASİT TÜREVLERİ / AZOTLU ORGANİK BİLEŞİKLER / 2
1. Isı 4. Yapı formülü;

I. NH4OCN ⎯⎯→
COOH
II. 2NH3 + CO2 ⎯⎯→
H – C – NH2
III. COCl2 + 2NH3 ⎯⎯→
CH3
Yukarıda verilen reaksiyonlardan hangileri ile üre
((NH2)2CO) bileşiği elde edilebilir? olan bileşik için, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) β - aminopropanoik asittir.

D) II ve III E) I, II ve III B) Bir tane asimetrik karbon atomu vardır.
C) Peptitleşme tepkimesi verir.
2. I. İç tuz oluşumu : D) Polarize ışığın düzlemini çevirir.
H H E) Amfoter özellik gösterir.

–
R – C – COOH R – C – COO
+
NH2 NH3
5. H O H O
II. Dipeptit oluşumu :
H2N – C – C – OH + H2N – C – C – OH ⎯→
H H O H
CH3 CH3
2R – C – COOH R – C – C – NH – C – R
H O H O
NH2 NH2 COOH H2N – C – C – N – C – C – OH + H2O
III. Nötrleşme tepkimesi : CH3 H CH3
H H tepkimesi ile ilgili,

R – C – COOH + HCl R – C – COOH I. Peptitleşme tepkimesidir.
NH2 NH3Cl II. İki molekül arasında peptit bağı oluşur.
III. Oluşan molekül dipeptit olarak adlandırılır.
Yukarıda amino asitlere ait tepkime türleri için verilen
örnek tepkime denklemlerinden hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

3. Aminler ve amitler ile ilgili aşağıdaki sınıflandırmalar-

dan hangisi yanlıştır?
Bileşik Sınıflandırması 6. CH3 – N – CH3
A) CH3 – NH2 primer amin CH3
B) CH3 – CH – NH2 tersiyer amin Açık formülü verilen trimetilamin bazik özellik gösteren bir
CH3 maddedir.
O Bu bileşiğe baz özelliğini,

C) CH3 – C – NH2 primer amit I. hidrojen (H),
O II. azot (N)
D) H – C – N – CH3 tersiyer amit III. karbon (C),
CH3 atomlarından hangileri vermektedir?

(1H , 6C , 7N)
E) CH3 – N – CH3 sekonder amin
H
310
7. O 10. O O
I. CH3 – C – OH CH3 C O C CH3
II. CH3 – NH2 Yukarıda yapı formülü verilen organik bileşik ile ilgili;
O I. Asetik anhidrit olarak adlandırılır.
III. CH3 – C – NH2 II. 2 mol asetik asit molekülünden 1 mol su ayrılması ile
oluşur.
maddeleri kullanılarak oda sıcaklığında hazırlanan su- III. Etil alkol ile tepkimesinden etil asetat ve asetik asit
lu çözeltilerin pH değerleri hangisindeki gibi olabilir? oluşur.
I II III yargılarından hangileri doğrudur?
A) 4 6 5 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
B) 5 7 6 D) II ve III E) I, II ve III
C) 6 8 7
D) 9 4 8
E) 10 5 9
8. O 11. X : CH3 – NH – CH3
CH2 – C – Y Y : H2N – CH2 – CH2 – NH2

X Yukarıda formülleri verilen X ve Y bileşikleri ile ilgili;
Açık formülü verilen bileşikte X ve Y yerine gelecek atom I. X bir amid, Y bir diamin bileşiğidir.
ve gruplara göre oluşacak bileşiklerin özellikleri aşağıda
II. X in adı dimetilamin, Y ninki etilen diamindir.
gösterilmiştir.
III. N-metil formamid bileşiği LiAlH4 ile indirgendiğinde X
X Y Bileşiğin özelliği bileşiği oluşur.
I. H OH asidik yargılarından hangileri doğrudur?
II. H NH2 amfoter
III. NH2 OH nötr
Buna göre, hangilerinde bileşiğin özelliği doğru veril-
miştir?
Yapılarında NH2 ve COOH grubu bulunduran madde-
! ler aminoasitlerdir.
12. O
CH3 C OH + PCI5 X + POCI3 + HCI
tepkimesi sonucu oluşan X bileşiği için;
9. Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinin sulu çözeltisi I. Bir karboksilli asit türevi olan açil klorür bileşiğidir.
bazik özellik gösterir? II. Asetil klorür olarak adlandırılır.
A) HCOOH B) CH3OH III. Nükleofilik bir yerdeğiştirme tepkimesi sonucu oluş-

muştur.
C) CH3COOH D) CH3NH2
OH
E) O
311
YAYGIN BENZEN TÜREVLERİ
1. Benzen bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğ- 5. CH
rudur? HC CH
A) Yapısındaki pi (π) bağları nedeniyle alkenlerin özellikle- HC C CH3
rini gösterir. CH
2 3
B) Yapısındaki karbon atomları sp ve sp hibritleşmeleri Açık formülü verilen bileşik ile ilgili aşağıdakilerden
yaparlar. hangisi yanlıştır?
C) Aromatik bir hidrokarbondur.
A) Polar bir moleküldür.
D) Polar yapıda olup, suda çok iyi çözünür.
B) Metilbenzen ya da tolüen olarak adlandırılabilir.
E) Sikloheksen ile izomerdir.
C) Benzen halkasındaki tüm C atomları arası bağ uzun-
lukları aynıdır.
D) Bir molekülünde 3 tane pi (π), 15 tane sigma (σ) bağı
2. CaC2 + 2H2O ⎯→ Ca(OH)2 + C2H2 vardır.
3C2H2 ⎯→ C6H6 E) Aromatik hidrokarbon bileşiğidir.
verilen reaksiyonlara göre 38,4 gram CaC2 den baş-

lanarak en fazla kaç gram benzen (C6H6) elde edilebi-
lir?
(C: 12, Ca: 40, H: 1)
A) 15,6 B) 34,8 C) 38,2

D) 46,8 E) 52,4
6.
X: Y:
3. I. Tolüen Yapı formülleri verilen X ve Y bileşikleri için,

II. Fenol I. X sikloheksan, Y ise naftalindir.
III. Glikol II. Her ikisi de doymamış hidrokarbondur.
Yukarıda verilen bileşiklerden hangileri aromatik bile- III. Birbirinin homoloğudur.
şik değildir?
4.
X:H–C≡C–H Y:
7. Aromatik bileşiklerin en basit üyesi olan benzen ile il-

Yapı formülleri verilen X ve Y bileşikleri için aşağıda-
kilerden hangisi yanlıştır?
A) Formülü C6H6 dır.
A) X, asetilen Y ise benzendir. 2
B) Tüm C atomları sp hibritleşmesi yapmıştır.
B) X ve Y nin kaba formülleri aynıdır.
C) Katılma tepkimesi vermeye eğilimlidir.
C) Y, X in trimerleşme ürünüdür.
D) Yer değiştirme tepkimesi verir.
D) X in yapısındaki karbon atomları sp, Y nin yapısında-
2
ki karbon atomları sp hibritleşmesi yapmıştır. E) Moleküldeki tüm C atomları arası bağ uzunlukları eşit-
tir.
E) Her ikisi de bromlu suyun rengini giderir.
312
8. NH2 11. Aşağıda açık formülleri verilen maddelerden hangisi
aldehit grubu içermez?
O
bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? O O
C–H
A) H – C – H B) CH3 – C – H C)
A) Nitrobenzenin yükseltgenmesiyle elde edilir.
B) Zayıf bazik özellik gösterir.
O O
C) Nitrobenzen olarak adlandırılır.
C C–H
D) Sulu çözeltisi nötrdür. D) E)
E) Yükseltgenmesi ile amino aside dönüşür.
9. CH3
12. O
C–H
Açık formülü verilen toluenin 3 defa nitrolanması ile
oluşan bileşik ile ilgili,
bileşiği ile ilgili,
I. Adı 2,4,6 – trinitrotoluen dir.
I. Tollens ayıracına etki eder.
II. Patlayıcı özellik gösterir.
II. Fehling ayıracına etki eder.
III. Sulu çözeltisi bazik özelliktedir.
III. İndirgendiğinde fenol oluşur.
10. Benzen halkasındaki hidrojenlerden birinin yerine OH gru-

bunun geçmesi ile fenol, ikisinin yerine OH grubunun geç-
mesi ile krezol oluşur.
OH HO OH
fenol p – krezol 13. H2SO4 NO2

+ HNO3 ⎯⎯⎯→ + H2O
Fenol ve krezol ile ilgili,
Verilen tepkime ile ilgili,
I. Zayıf asit özelliği gösterirler.
II. Metalik Na ya etki ederler. I. Benzen halkasındaki pi (π) bağları açılarak yapıya
NO2 grubu katılmıştır.
III. NaOH çözeltisine etki ederler.
II. Apolar benzen bileşiğinden, polar nitrobenzen bileşiği
oluşmuştur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II III. Oluşan aromatik bileşik anilin olarak adlandırılabilir.
Fenoller ve krezoller yapı olarak alkollere benzerler,
!
ancak alkol değildirler.
313
Çözüm : Alkanlar 1 / 5 Çözüm : Alkinler Test 2 / 11
Kapalı formülü C5H12 olan hidrokarbon CnH2n+2 genel for- ⎛ 3n – 1 ⎞
mülüne uyduğu için bir alkandır. Bu bileşiğin CnH2n–2 + ⎜ ⎟ O ⎯⎯→ nCO2 + (n – 1)H2O
⎝ 2 ⎠ 2
CH3CH2CH2CH2CH3 n - pentan 1 mol n – 1 mol
m1 m2
CH3CHCH2CH3 izopentan 1= n – 1=
14n – 2 18
I
CH3 1 mol alkin yakıldığında n – 1 mol H2O oluşur.
m
CH3 n= eşitliğine göre alkin ve suyun kütleleri eşit
MA
CH3 C CH3 neopentan olduğundan,
CH3
m1 = 14n – 2 m2 = 18(n – 1)
olmak üzere 3 tane yapı izomeri vardır. Simetrik olarak
m1 = m2 ⇒ 14n – 2 = 18(n – 1)
ikiye bölünebilen alkanlar Wurtz sentezi ile saf olarak el-
de edilebilir. C5H8 ve C5H10 bileşiklerinden n = 4 bulunur. Buna göre, alkinin kapalı formülü C4H6 dır.
Yapı izomerleri,
C5H8 + 2H2 ⎯→ C5H12
(a) HC ≡ C – CH2 – CH3
C5H10 + H2 ⎯→ C5H12
(b) H3C – C ≡ C – CH3
tepkimelerine göre elde edilebilir. Bileşiğin açık yapısı in-
celenirse bir molekülünde 16 tane sigma bağı içerdiği an- şeklindedir. a izomeri amonyaklı AgNO3 ile beyaz çökelti
laşılır. oluşturur ancak b izomeri oluşturmaz.
H H H H H A B C D E
I I I I I
H–C– C– C– C– C–H
I
H
I
H
I
H
I
H
I
H A B C D E Çözüm : Alkoller ve Eterler Test 2 / 7
Organik X bileşiğinin 1 molünün yakılmasıyla 4 mol CO2
gazı açığa çıktığına göre X bileşiği 4 karbonludur.
1 molünün yeterli Na metaliyle tepkimesinden 22,4 L H2

Çözüm : Alkenler 2 / 6 gazı oluştuğuna göre 2 tane –OH grubu içermektedir. Zn
Alkenlere H2 katılması ile alkanlar oluşur. Genel formülleri metaline etki etmediğine göre –COOH grubu içermemek-
üzerinden reaksiyonu yazalım. tedir.
CnH2n + H2 ⎯→ CnH2n + 2 A B C D E
2,1 g 0,1 g 2,2 g
? 2g ?
Çözüm : Karbonil Bileflikleri 1/ 5
? = 42 g/mol ? = 44 g/mol
H
H2SO4
CnH2n = 42 ⇒ 12n + 2n = 42 ⇒ n = 3 CH3 CH2 CH2 OH H2O + CH3 C CH2
Üç karbonlu alkenin doyurulması ile alken elde edilmiştir. 1 – propanol X
H H H
I
CH3 – CH = CH2 CH3 C CH2 + H OH CH3 C CH3
Bu bileşiğin cis-trans izomeri yoktur.Alkanlarda yapı OH

3
izomeri 4 karbon ile başlar. Alkenin yapısında bir tane sp Y
hibritleşmesi yapmış karbon bulunurken oluşan alkanda-
3
H O
ki her üç karbon da sp hibritleşmesi yapmıştır. [O]
CH3 C CH3 CH3 C CH3
CH3 – CH = CH2 CH3 – CH2 – CH3 OH
Y : izopropil alkol Z : Propanon (aseton)
sp3 sp2 sp3 2-propanol
A B C D E A B C D E
314
Çözüm : Karboksilik Asitler / 8 Çözüm : Karboksilik Asit Türevleri / Anotlu
Etil asetat, ester bileşiğidir. Esterlerin su ile hidrolizinden Organik Bileflikleri Test 2 / 10
alkol ve asit bileşikleri oluşur.
Formülü verilen bileşik asetik anhidrit olarak adlandırılır.
O O
O O
CH3 – C – OC2H5 + H2O CH3 – C – OH + C2H5OH
CH3 – C – OH + HO – C – CH3
Etil asetat (X) Asetik asit Etil alkol
O O
Oluşan X bileşiği asetik asittir. X in 1 basamak indirgen- CH3 – C – O – C – CH3 + H2O
mesinden Y bileşiği oluştuğuna göre, Y asetaldehittir.
formülüne göre 2 mol asetik asitten 1 mol su ayrılması ile
Asetaldehitin 1 basamak indirgenmesinden etil alkol olu- elde edilir.
şur. O O
CH3 – C – O – C – CH3 + C2H5 – OH
O O
[H2]
CH3 – C – OH CH3 – C – H O O
CH3 – C – OH + CH3 – C – O – C2H5
O OH
[H2] tepkimesine göre etil alkol ile tepkimesinden etil asetat ve
CH3 – C – H CH3 – CH2
asetik asit oluşur.
A B C D E A B C D E
Çözüm : Karboksilik Asit Türevleri / Anotlu

Organik Bileflikler Test 1 / 5
O
R1 – C – O – R2 bileşiğinin kütlesi 102 gram ise R1 ve
R2 alkil gruplarının kütlelerinin toplamı 58 gramdır.
Buna göre, R1 ve R2 yerine I., II. ve III. öncüllerde verilen

alkil gruplarının herbiri getirilebilir.
A B C D E
Çözüm : Karboksilik Asit Türevleri / Anotlu

Organik Bileflikler Test 2 / 8 Çözüm : Yayg›n Benzen Türevleri / 4
Yapı formülleri verilen bileşiklerden
X ve Y yerine gelecek atom ve grupları yazalım.
X : Kaba formülü CH olan asetilen (C2H2) bileşiğidir.
O
I. CH3 – C – OH Y : Kaba formülü CH olan benzen (C6H6) bileşiğidir.
Karboksilli asit olduğundan asit özelliği gösterir. 600 °C C H
3C2H2 ⎯⎯⎯⎯→ 6 6
O
II. CH3 – C – NH2 tepkimesine göre asetilenin trimerleşmesi sonucu benzen
elde edilir.
Asetamid amfoter özellik göstermez.
2
O X in yapısındaki C atomları sp, Y nin yapısındakiler sp
III. CH2 – C – OH hibritleşmesi yapmıştır.
NH2 Yalnızca X bileşiği bromlu suyun rengini giderir.

α – amino asetik asit amfoter özellik gösterir. A B C D E
A B C D E
315
DÖRT KÖŞE
1. C4H10O kapalı formülüne sahip bileşiğin, 3. OH
| H2SO4, 170°C
I. toplam yapı izomeri sayısı, 1. CH3 – CH2 – CH2 ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ X + H2O
II. Na metaline etki eden yapı izomeri sayısı H2SO4
2. X + H2O ⎯⎯⎯⎯→ Y
tepkimeler ve tepkimelerde yer alan X ve Y maddele-
I II
ri ile ilgili,
A) 7 4
I. 1. tepkimede – OH grubu kopan karbon atomuna
B) 7 3
2. tepkimede – H atomu bağlanmıştır.
C) 6 3
OH
D) 5 2 |
II. Y ana ürünü CH3 – CH2 – CH2 ile izomerdir.
E) 4 2
III. X, propendir.
2. Fenil asetaldehitin yükseltgenmesiyle elde edilen or- 4. X bileşiği : 1 mol n - propanolden bir mol su ayrılması ile
ganik X bileşiğiyle ilgili; oluşur.
+ Y bileşiği : 2 mol n - propanolden bir mol su ayrılması ile
I. Sulu çözeltisine H iyonu verir.
oluşur.
II. Benzoik asittir.
Yukarıda verilen X ve Y bileşikleri için;
III. Benzil asetat bileşiğiyle izomerdir.
I. X in bir molüne bir mol su katılırsa ana ürün olarak
n - propanol elde edilir.
II. Y, n - propanolün yapı izomeridir.
III. X ve Y nin tam yanma ürünleri aynıdır.

316
cevap anahtarı
KONU TESTLERİ CEVAPLARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
SİMYADAN KİMYAYA C D B A C A B C D E E E D C
MADDENİN SINIFLANDIRILMASI E C A D A D B E C B D B E
MADDENİN ÖZELLİKLERİ / 1 D B E E D E C A D A B C
MADDENİN ÖZELLİKLERİ / 2 A A B E A D C C B B D D
ATOMUN YAPISI / 1 E E C A A E D E D C B B B D C
ATOMUN YAPISI / 2 E A A E C B D C B C D
KİMYA KANUNLARI / 1 B D A D C A E B B A C E D A D E
KİMYA KANUNLARI / 2 A C A E D A C B B C E A D
KİMYA KANUNLARI / 3 C B C E D D A D A E E D
DÖRT KÖŞE D C E A
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
PERİYODİK SİSTEM E E B D E A B E C C E E
KİM. BAĞ KAV. ve BİL. OLUŞUM. E D C C A B E C D D B A C A E B
İYONİK BİLEŞİKLER / 1 A A B E C C C A D D E B D E A C B C
İYONİK BİLEŞİKLER / 2 A A E E E C D B D E C E B
KOVALENT BİLEŞİKLER / 1 D E B E D B C C D E C A A
KOVALENT BİLEŞİKLER / 2 C B D A B C E B E D D A E D C
ORGANİK BİLEŞİKLER B A A D E C E C D B C D B E
DÖRT KÖŞE D D E A
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
FİZ. ve KİM. DEĞ. / KİM. TEP. / 1 B A D A A C D E B D C B C E E B
FİZ. ve KİM. DEĞ. / KİM. TEP. / 2 D E C C A A E B A D E
TEPKİME TÜRLERİ / 1 C A E E E A C B D B D E C
TEPKİME TÜRLERİ / 2 B E E D D B A A C C D
POLİMERLEŞME VE HİDROLİZ B E D E C D A D E B A B C
DÖRT KÖŞE B D E B
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜR. / 1 D E B C C E A D B A C D
ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜR. / 2 B C D D E E C B E A
ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜR. / 3 B D E A C B D C C E A
ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜR. / 4 D D E A D A B E B B C C
KARIŞIMLARIN AYRILMASI / 1 D E B D D C A B E D C
KARIŞIMLARIN AYRILMASI / 2 B A E B B A D C E D C
KARIŞIMLARIN AYRILMASI / 3 C C C D C B E A A E E D
DÖRT KÖŞE C D D E
317
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
TEMİZLİK MADDELERİ C E E A A B C B D E D E E
YAYGIN MALZEMELER E D E C A E B C B B E D C A E
BİYOLOJİK SİSTEMLERDE KİMYA D D D B A E E E A B C B C A D
ÇEVRE KİMYASI C D B C D E B E A D C B E A
DÖRT KÖŞE D C E C
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
ATOM MOD. TARİHSEL GELİŞİMİ D E C B C D E A D C B A B
ATOMUN KUANTUM MODELİ / 1 E D D C E D C B B A A E D
ATOMUN KUANTUM MODELİ / 2 E D C B A B E C A E D E
BAĞ. ATOM KÜT. ve MOL KAV. / 1 C B A E E D D E B E C C D A C
BAĞ. ATOM KÜT. ve MOL KAV. / 2 B E D E A A C C E B B C D
KİMYASAL HESAPLAMALAR / 1 B D C E E A D A B D A D C C
KİMYASAL HESAPLAMALAR / 2 C A E D D E B E B A C B
KİMYASAL HESAPLAMALAR / 3 C B E A E B B A A B A C C C D E
DÖRT KÖŞE C A D A
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
PERİYODİK SİSTEMİN TARİHÇESİ C C A C D E D A E B B D
PERİYODİK ÖZEL. DEĞİŞ. / 1 E E D C A C B A B A D C
PERİYODİK ÖZEL. DEĞİŞ. / 2 E D A B C A A B C D E
ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ / 1 D D B C A B A E C B C A E E D C
ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ / 2 E A E C A E B D D B E B A
DÖRT KÖŞE C D E B
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER / 1 E D E D A C D E C B B A C
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER / 2 C C D A E D B E D A C E B D E
ZAYIF ETKİLEŞİMLER / 1 E C C B E C B B D E A D A C
ZAYIF ETKİLEŞİMLER / 2 A C C B A E B E A E E D B E
DÖRT KÖŞE C E A C
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
GAZ. GEN. ÖZEL. ve KİN. TEORİ A E A C B B C A C E D B
GAZ KANUNLARI D C B E B C A D A E B
GAZ KARIŞIMLARI C C B E D D A C D A C
GAZ KARIŞIM. - GERÇEK GAZLAR D C C D B C A B E E A E E
SIVI. ve ÖZ. - AMO. ve KRİS. KAT. D B C B E E D A E C B A D
HAL DEĞİŞİMLERİ C B B D E A E C D D A B
DÖRT KÖŞE D D B C
318
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
ÇÖZ. ve ÇÖZEL. - HET. KARIŞIM. A D A C C C D E B B B E E
ÇÖZELTİLERİN DERİŞİMİ / 1 C D D A D C B C E A B A A D
ÇÖZELTİLERİN DERİŞİMİ / 2 E A C A D B E B E B B E D C C
ÇÖZEL. DER. BAĞ. ÖZELLİKLERİ C B B C A A D D E E E A E
DÖRT KÖŞE C A A E
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
SİSTEMLER VE ENERJİ TÜRLERİ D B C B E C A E C A D E E
SİSTEMLERDE ENTALPİ DEĞ. / 1 B E C A A C D D E A D B C A
SİSTEMLERDE ENTALPİ DEĞ. / 2 C E D A D B E D B C A E
SİSTEMLERDE ENTALPİ DEĞ. / 3 C A E A D D E D A E C B D B
İSTEMLİLİK E C A D B C B E E C D A
DÖRT KÖŞE E E C B
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
REAKSİYON HIZI E C B D B A D A C D E D
REAK. HIZ. BAĞ. OLD. ETK. / 1 A B B D A E E C D A D C
REAK. HIZ. BAĞ. OLD. ETK. / 2 A C C D A D B E B D D A
REAK. HIZ. BAĞ. OLD. ETK. / 3 D A B C D A E E C E B
KİMYASAL REAKSİYON. DENGE C D B A B E C A E D E D
KİM. DENG. ETK. EDEN. FAK. / 1 C B E D C D D E A A B B
KİM. DENG. ETK. EDEN. FAK. / 2 B D C D E A B C E A E
KİM. DENG. ETK. EDEN. FAK. / 3 A E B D D C E A C C E B
DÖRT KÖŞE D E E B
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
SUYUN OTO. / pH - pOH KAV. A D C E A B E D D C E A B D E B
ASİT. ve BAZ. AYRIŞ. DENGE. / 1 D B A C C D A B E A D E D D C E
ASİT. ve BAZ. AYRIŞ. DENGE. / 2 B D A A C E B C D B C E E
NÖTRALLEŞ. REAK. ve TİTRAS. C E A D C A E E B D B D E
ÇÖZEL. ÇÖZÜN. ve ÇÖK. OLAY / 1 A D E E D A B B B C C E A
ÇÖZEL. ÇÖZÜN. ve ÇÖK. OLAY / 2 A E D D A B C B A C D E E
DÖRT KÖŞE D E B E
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
İNDİRGEN. - YÜKSELT. TEPKİME. D E D B C E C A C B C E B A C
STANDART ELEKT. POTANSİYELİ D A E A B D D E C C A B
ELEKTROKİM. HÜCRELER / 1 A C D C E B E E A D E
ELEKTROKİM. HÜCRELER / 2 C D A C E E B D B
ELEKTROLİZ B A A E D D E A D E B C C
DÖRT KÖŞE A B E B
319
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
ÇEKİR. YAPISI ve KARARLILIK A C D B C D A C D B E D C E
YAPAY ÇEKİR. REAK. /YARI. SÜR. D A C D C E A E A D C E B B
AKT./RAD. IŞ. SAĞ. ETK. KUL. AL B E C D D A B A D C C C E
DÖRT KÖŞE D A C A
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
EVR. ve DÜN. ELE. / ELE. NAS. EL. ED.? B E C E A C D B C C E B A D D
ALAŞIMLAR / HİDROJEN E C C E D B E A D E A C D B
ALKA. ve TOP. ALKA. / TOP. GRU. ELE. B E E D B C D D C A C A E E
4A GRU. ELEM. / 5A GRU. ELEM. B E C E C D D B C B E A C D A
KALKOJENLER / HALOJENLER A C C D E E D A D D B C B E
GEÇİŞ ELEMENTLERİ B C B D A D B E E E D E C A C
DÖRT KÖŞE A B A C
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
ORGANİK BİLEŞİKLER. FORMÜL. D E C A A B C B E A E D D C
HİBRİT. ve MOLEKÜL GEOMET. C E E C D E A B D C E C D D D
OR. BİL. FON. GRU. ve ADLAN. / 1 C B D C A C E B A C E D D
OR. BİL. FON. GRU. ve ADLAN. / 2 A E E B C A B D B D E D
ORGANİK BİLEŞİK. İZOMERLİK / 1 E E D A B E D A B C A C
ORGANİK BİLEŞİK. İZOMERLİK / 2 A C B B D D D B B E C C
DÖRT KÖŞE D B D B
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
ORGANİK REDOKS TEPKİMELERİ C B D D A E E B C E C B A
YER DEĞİŞTİRME TEPKİMELERİ C D E B D A E D A C E B
KATILMA TEPKİMELERİ D C E E B B A E B D C C D
AYRILMA TEPKİMELERİ D C B E A E B D E A D C C
KONDENZASYON TEPKİMELERİ B A C A E D E D E C B D B
DÖRT KÖŞE B C E E
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
ALKANLAR / 1 D B A B B C A E D E D B C C
ALKANLAR / 2 B B D C D D C C E C A E B A
ALKENLER / 1 A C D C E E C D B E A A
ALKENLER / 2 D E A A C E B B E D C D E
ALKİNLER / 1 D C B C A D E E E A D B
ALKİNLER / 2 B E D E D A C D C E B D
ALKOLLER VE ETERLER / 1 C C B D E A D E E C B D A B
ALKOLLER VE ETERLER / 2 C C B B E A C B A E D E D
KARBONİL BİLEŞİKLERİ / 1 D E A A D C E C E B D C B B A
KARBONİL BİLEŞİKLERİ / 2 E A E C E C D B D D B B A A E
KARBOKSİLİK ASİTLER / 1 E B C A C E B B C A E D
KAR. ASİT. TÜR. / AZOT. OR. BİL. / 1 A C B C E C E C E A D D
KAR. ASİT. TÜR. / AZOT. OR. BİL. / 2 E C B A E B C A D E D E
YAYGIN BENZEN TÜREVLERİ C A C E A E C B B E D A A
DÖRT KÖŞE A A E C
320

07 YGS - LYS Kimya PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

07 YGS - LYS Kimya PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

Ürün Kodu: KD00-SS.06SB17

Yay›n Editörleri: H. Seren YEN‹ÇER‹ - Nilgün AYDO⁄AN

Yazarlar: Hilal HAZ‹NE - Dr. Ali R›za ERDEM - Fatma ÖZCAN

Dizgi Mizanpaj: eksendizgi

Grafik Tasar›m: grafikeksen

Yay›n Yönetmeni: Zekai ﬁEKERC‹

Bask›: Nesil Matbaac›l›k Mermerciler Sanayi Sitesi, 2. Cadde No: 23

Bas›m Tarihi: May›s 2012

‹letiﬂim: 0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com -

Copyright: Fikir ve sanat eserleri kanununa göre her hakk› EKSEN

Kitaplar›m›z; bilimsel bak›ﬂa sahip, literatüre

Bu kaynaklar›n gerçek de¤erini, siz de¤erli

Ayd›nl›k bir dünya ve baﬂar›l› bir gelecek di-

• Kimyasal Reaksiyonlar ve Enerji

• Reaksiyon H›zlar› ve Kimyasal Denge

• Organik Kimyaya Giriﬂ

• Organik Bileﬂik S›n›flar›

Cevap Anahtarlar› 317

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III B) Kıbrıs taşı

D) II ve III E) I, II ve III C) Felsefe taşı

7. Aristoya göre madde, "su, toprak, hava, ateş" olmak üze-

Buna göre, aşağıda verilen yöntemlerden hangisi sim-

E) Suda çözüp çalkalama

4. Aşağıda verilen maddelerden hangisi eski çağ insan- I II III IV

Y bölgesi : Kıbrıs taşı ile boyanmış hayvan derisi

Z bölgesi : Çeşitli sembollerin birleşmesinden güneş

Buna göre, aşağıda verilen bilim dallarından hangisi-

A) Kimya B) Tıp C) Metalurji

Sıcaklık 10°C 15°C 15°C 18°C

2. I. Element: Gümüş, kükürt, klor gazı

6. Normal koşullarda bulunan su ile ilgili aşağıdaki bilgiler ve-

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

13. Oda koşullarında birbiri içerisinde çözünmeyen X, Y ve Z

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) Sıvı Sıvı Sıvı

D) II ve III E) I, II ve III E) Sıvı Sıvı Katı

Bu madde, • 25°C de esneklik katsayısı ayırt edici özelliğidir.

Buna göre, X, Y ve Z ile gösterilen fazlar aşağıdakile- I. 25 °C de katıdır.

X Y Z III. Aynı ortamda erime noktası en az 25°C dir.

A) Katı Sıvı Gaz yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre 2. kaptaki,

3. Saf X katısı için sabit basınç ve sıcaklıkta kütlenin A özel-

Kütle Isı (kal)

II. çözünürlük, A) I. bölgede genleşme ayırt edicidir.

özelliklerinden hangileri olabilir? C) III. bölgede kinetik enerji artmıştır.

Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z ayırt edici özelliklerinin mad-

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Buna göre, X, Y ve Z maddelerinin fiziksel halleri için

X B) Sıvı Katı Gaz

Buna göre; A) Kütle B) Hacim C) Özkütle

I. Eşit kütlede hacmi en büyük olan X tir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

I. esneklik katsayısı, Yukarıdaki tablodan yararlanılarak aşağıdakilerden han-

2. – X ve Y maddelerinden eşit hacimde alındıklarında X 5. Yoğunluk Yoğunluk Yoğunluk

Buna göre, X, Y ve Z maddelerinin yoğunluklarının

Isıtılan maddeler genleşir, hacimce büyür. Olay esnasın-

3. ! da kütle sabit olduğundan özkütle azalır.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Y ve Z

11. Aynı ortamda bulunan X ve Y maddelerinin genleşme kat-

A) Kimyasal özelliği A) Aynı fazda bulunan farklı iki maddedir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? yargılarından hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II