Ομαδοποιήσεις λέξεων

Γενίκευση κανόνων

Ενεργητική Φωνή

Τα ρήματα στην Ενεργητική Φωνή με κατάληξη –ω

γράφονται με ωμέγα.

Ρήματα σε Ενεργητική Φωνή - ω

Παραδείγματα
σε- ω
έχω
λέω
γράφω
δένω
πλέκω
φεύγω
λύνω
διώχνω
αγαπώ
γράφω
τρέχω
πειράζω
διαβάζω
τραγουδώ
κουράζω κ.α.λ.

1
 Παθητική Φωνή

Τα ρήματα στην Παθητική Φωνή με κατάληξη –ομαι

γράφονται με όμικρον και άλφα γιώτα.

Ρήματα σε Παθητική Φωνή - ομαι

Παραδείγματα
σε- ομαι
λύνομαι είμαι
ντύνομαι είσαι
δένομαι είναι
γίνομαι
πλένομαι
αφήνομαι
σηκώνομαι
απλώνομαι -ομαι
εργάζομαι
κουράζομαι
σκουπίζομαι - ομαι

ξεκουράζομαι
σκονίζομαι
καθαρίζομαι κ.α.λ.

2
ΡΗΜΑΤΑ
1.
Τα ρήματα που τελειώνουν σε –αίνω γράφονται με άλφα
γιώτα.

σε – αίνω Εξαιρούνται - ένω

μπαίνω μένω
βγαίνω δένω
κατεβαίνω πλένω
πηγαίνω
ανεβαίνω
μαθαίνω
ζεσταίνω -αίνω
προφταίνω
προλαβαίνω
καταλαβαίνω
μπαινοβγαίνω
ανεβοκατεβαίνω κ.α.λ.

2.
Τα ρήματα που τελειώνουν σε –άβω γράφονται με βήτα

σε - βω Εξαιρούνται: με -αυ
ράβω παύω
σκάβω αναπαύω
θάβω απολαύω
ανάβω - βω
κ.α.λ.

3
3.

Τα ρήματα που τελειώνουν σε –ίζω γράφονται με γιώτα

σε -ίζω Εξαιρούνται
τρίζω μπήζω
μυρίζω πρήζω
ποτίζω πήζω
σκαλίζω σφύζω ίζω
-
γυρίζω συχγύζω
αρχίζω γογγύζω
σκουπίζω κατακλύζω - ίζω
σφυρίζω ολολύζω
σκονίζω αναβρύζω
μαυρίζω αναβλύζω
ασπρίζω κελαρύζω
ζωγραφίζω αθροίζω
ξεσκονίζω δανείζω
σφουγγαρίζω
κοκκινίζω
πρασινίζω κ.α.λ.

4.
Ρήματα σε - ίνω, -ήνω, - ύνω, - είνω

σε- ίνω -ήνω - ύνω - είνω

δίνω σβήνω γδύνω κλείνω
κλίνω στήνω λύνω τείνω
κρίνω ψήνω ντύνω
πίνω αφήνω ξύνω
χύνω
φτύνω
μολύνω
διευθύνω

4
 διευκολύνω

5.

Τα ρήματα που τελειώνουν σε –ώνω γράφονται με ωμέγα

σε - ώνω
κρυώνω
παγώνω
τελειώνω
σηκώνω -ώνω - ώνω
τρυπώνω - ώνω
σκοτώνω -
φουσκώνω
απλώνω
φουντώνω
ξετρυπώνω
βεβαιώνω
ξεφουσκώνω

6.
Τα ρήματα που τελειώνουν σε –εύω γράφονται
με έψιλον –ύψιλον (ευ), συνδυασμό.

σε-εύω Εξαιρούνται με - β
μαζεύω κλέβω
φυτεύω σέβομαι
χαζεύω
γυρεύω
κλαδεύω - εύω
δουλεύω
ταξιδεύω
κοροϊδεύω

5
7.

Τα ρήματα που τελειώνουν σε –έρνω γράφονται με έψιλον,

εκτός από το παίρνω

σε – έρνω Εξαίρεση -αίρνω

φέρνω παίρνω
δέρνω
γέρνω
γδέρνω
καταφέρνω - έρνω
κ.α.λ.

Ουσιαστικά
1.
Τα Ουσιαστικά έχουν τρία γένη:αρσενικό – θηλυκό – ουδέτερο.
Τα αρσενικά που έχουν κατάληξη –ος γράφεται το ο με όμικρον
Τα αρσενικά που έχουν κατάληξη –ης γράφεται το η με ήτα.

σε – ος σε - ης
ο τοίχος ο μαθητής
ο σκύλος ο γυμναστής
ο φίλος ο δικαστής
ο κήπος ο φοιτητής
ο βοσκός ο καθηγητής
ο γιατρός ο διευθυντής
ο άνθρωπος ο συντονιστής
ο γεωργός ο σχεδιαστής
ο δικηγόρος
Ο δικαστικός κ.α.λ.

6
2.

Καταλήξεις αρσενικών σε – ώνας

Με ωμέγα ο αγκώνας,
ο αγώνας, ο χειμώνας,
κι όλα τα κοινά σε - ώνας.

σε – ώνας Εξαιρούνται σε -όνας

κυκλώνας κανόνας
αιώνας αλαζόνας
ξενώνας ηγεμόνας
κοιτώνας συνδαιτυμόνας
αγώνας
αγκώνας
χειμώνας
Κολοφώνας
αρραβώνας
προμαχώνας
περιστερώνας κ.α.λ.

3.
Καταλήξεις αρσενικών σε –ορας και –ονας
Οι χωρίς τόνο καταλήξεις κοινών και κύριων αρσενικών σε –
ορας και μοναχά κοινών σε –ονας γράφονται με όμικρον.

Παραδείγματα
σε –ορας σε – ονας Εξαιρούνται σε –ώνας
πράκτορας άξονας άμβωνας
ρήτορας γείτονας αίρωνας
διδάκτορας κίονας καύσωνας
εκλέκτορας βραχίονας μεσαίωνας
Έκτορας δαίμονας θερμοσίφωνας
Νέστορας επιστήμονας
κ.α.λ.

7
4.
Καταλήξεις αρσενικών σε –ητής
Οι καταλήξεις των σρσενικών ουσιαστικών σε –ητής (συνήθως
παράγονται από ρήματα σε –ώ) γράφονται με ήτα (-η-).

Παραδείγματα
Ρήματα σε-ω ουσιαστικά σε -ητής Εξαιρούνται
αθλώ αθλητής ιδρυτής
ποιώ ποιητής μηνυτής
επιθεωρώ επιθεωρητής κριτής
τηλεγραφώ τηλεγραφητής
κ.α.λ.

5.
Καταλήξεις αρσενικών σε –τήρας
Οι καταλήξεις των σρσενικών ουσιαστικών σε –τήρας
γράφονται με ήτα (-η-) τονιζόμενο.
Παραδείγματα
κλητήρας
λαμπτήρας
ανεμιστήρας
οδοστρωτήρας κ.α.λ.

6.
Καταλήξεις αρσενικών σε –ωμός
Τα σρσενικά ουσιαστικά σε –ωμός γράφονται όπως κι ο ωμός
(άψητος).
Παραδείγματα Εξαίρεση
λυτρωμός ερχομός
σκλαβωμός
τελειωμός κ.α.λ.

8
7. Καταλήξεις αρσενικών σε –ιστής
Οι καταλήξεις των αρσενικών ουσιαστικών σε –ιστής,(συνήθως
παράγονται από ρήματα σε –ίζω), γράφονται με γιώτα (ι) στην
παραλήγουσα.

Παραδείγματα
Ρήματα σε – ίζω ουσιαστικά σε –ιστής Εξαιρούνται
θερίζω θεριστής ληστής
λογίζω λογιστής εμπρηστής
τροχίζω κ.α.λ. τροχιστής δανειστής
ζυγίζω ζυγιστής

9
 Θηλυκά ουσιαστικά
1. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –η
Οι καταλήξεις των θηλυκών ουσιαστικών σε –η γράφονται με
-η (ήτα).
Παραδείγματα

η βρύση
η φακή
η γραμμή
η νίκη
η πηγή
η βροχή
η τροφή
η βροντή
η αγάπη
η γραμμή

2. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –αία

Οι καταλήξεις των θηλυκών ουσιαστικών σε –αία (τόνος πάνω
το αί) γράφονται με άλφα γιώτα (-αί).

Παραδείγματα Εξαιρούνται με -έα

με –αία, -αια
η αυλαία θέα
η κεραία ιδέα
η σημαία νέα
η περικεφαλαία παρέα
κ.α.λ. και τα κύρια ουσιαστικά
χωρίς τόνο στο Ζέα, Κέα, Ρέα, Ιτέα,
-αια Νεμέα, Τεγέα
Νίκαια
Φώκαια
Ποτίδαια

10
3. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –αινα
Οι καταλήξεις των θηλυκών ουσιαστικών σε –αινα γράφονται
με άλφα γιώτα (-αι).

Για καλύτερη απομνημόνευση θυμηθείτε:

Τα ανδρωνυμικά θηλυκά σε –αινα γράφονται με άλφα γιώτα.
Παραδείγματα με –αινα
η λύκαινα
η δράκαινα
η Γιώργαινα
η φάλαινα
η Μαυρομιχάλαινα κ.α.λ

4. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –-ώ ή –ω.

Οι καταλήξεις θηλυκών κύριων ουσιαστικών σε -ώ ή -ω
γράφονται με ωμέγα (-ω-).
Παραδείγματα με – ώ ή – ω
η Δέσπω
η Θυμιώ
η Μέλπω
η Αργυρώ
η Δεσποινιώ
η Κοντύλω κ.α.λ.

5.Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –οσύνη

Οι καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε -οσύνη γράφονται με
όμικρον – ύψιλον –ήτα.
Παραδείγματα σε – οσύνη
η καλοσύνη
η δικαιοσύνη
η αγνωμοσύνη
η ασχετοσύνη
η χριστιανοσύνη
η αγραμματοσύνη κ.α.λ.

11
6. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –έλα
Οι καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε -ελα γράφονται με
έψιλον και ένα –λ-.

Παραδείγματα σε – έλα Εξαιρούνται με –2/λλ

η κασέλα η βδέλλα
η κοπέλα η θύελλα
η σαρδέλα η δικέλλα
η φουστανέλα

κ.α.λ.

7. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ύτητα

Τα θηλυκά σε – ότητα θέλουν το τονισμένο –ό- με όμικρον.
Παραδείγματα
Σε -ότητα
η θερμότητα
η απλότητα
η σεμνότητα
η αγαθότητα
κ.α.λ.

8. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ότητα

Από επίθετα σε – ύς (με ύψιλον) παράγονται θηλυκά
ουσιαστικά σε –ύτητα που διατηρούν το ύψιλον.
Παραδείγματα
Επίθετα Ουσιαστικό
ο ευθύς η ευθύτητα
Ο οξύς η οξύτητα
Ο τραχύς η τραχύτητα
Ο βαρύς η βαρύτητα

12
9. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ισσα
Οι καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ισσα γράφονται με
γιώτα και δύο –σσ-.
Παραδείγματα
Εξαιρούνται
η γύφτισσα Λάρισα
η μέλισσα σάρισα
η Σπαρτιάτισσα
η γειτόνισσα

10. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ίλα, -ίδα, -ίτσα

Οι καταλήξεις των θηλυκών ουσιαστικών σε –ίλα, ίδα, ίτσα
γράφονται με γιώτα.
Παραδείγματα
-ίλα -ίδα -ίτσα
η σαπίλα η μερίδα η ποδίτσα
η μαυρίλα η εφημερίδα η Μαρίτσα
η καΐλα η επικεφαλίδα η μπαλίτσα
η ανατριχίλα η περισκελίδα η σταγονίτσα

Εξαιρούνται Εξαιρούνται
η σημύδα η θείτσα
η χλαμύδα

11. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ισσα

Οι καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ιά και –ία
γράφονται με γιώτα.
Παραδείγματα
Σε -ιά σε -ία Εξαιρούνται
η βαριά η αηδία η Τροία
η βραδιά η διετία η λεία
η καρδιά η τυραννία η θεία
η βελονιά η ακαδημία η εφεδρεία
η εταιρεία
η αλαζονεία κ.α.λ.

13
Γενική εξαίρεση
Και από τις δυο παραπάνω κατηγορίες εξαιρούνται και
γράφονται με έψιλον γιώτα (-ει-) οι καταλήξεις θηλυκών
ουσιαστικών που παράγονται από επίθετα σε –ύς ή από ρήματα
σε –εύω.
Παραδείγματα
Επίθετα Ουσιαστικά
ο ευθύς η ευθεία
ο πλατύς η πλατεία
ο δασύς η δασεία

Ρήματα Ουσιαστικά
παιδεύω η παιδεία
θητεύω η εφορεία
εφορεύω η θητεία

12. Καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ωτή και -ωνιά

Οι καταλήξεις θηλυκών ουσιαστικών σε –ωτή και –ωνιά
γράφονται με ωμέγα (-ω-).
Παραδείγματα
σε -ωτή σε -ωνιά Εξαιρούνται
η φτερωτή η γωνιά η πετονιά
η πινακωτή η θυμωνιά η λεμονιά
η καλαμωτή η χειμωνιά η πεπονιά
η ζευγαρωτή η παγωνιά η γειτονιά
κ.α.λ. κ.α.λ.

14
ΟΥΔΕΤΕΡΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

1. Όλα τα ουδέτερα σε –ι (και –ί) γράφονται με γιώτα.

Παραδείγματα
Σε -ι -ί Εξαιρούνται με -υ

το νησί το κουλούρι το οξύ

το παιδί το πεπόνι το στάχυ
το σπαθί το αλάτι το δίχτυ
το κουτί το τραγούδι το δόρυ
το αυτί το κρεβάτι το δάκρυ
το χέρι το παλάτι το βράδυ
το μπαλκόνι το φαρμάκι
το χελιδόνι το χεράκι

2. Καταλήξεις ουδετέρων σε –σιμο, και –ψιμο, -ξιμο

Οι καταλήξεις των ουδετέρων σε –σιμο, και –ψιμο, -ξιμο

γράφονται με γιώτα.
Παραδείγματα
Σε –ιμο, -ξιμο, -σιμο

το σκάψιμο
το σκύψιμο
το σκάσιμο
το βράσιμο
το τρέξιμο
το δέσιμο
το λύσιμο
το τρέξιμο

το βρέξιμο κ.α.λ.

15
3. Καταλήξεις ουδετέρων σε –ριό και -ιο
Τα ουδέτερα σε –ριό και –ιο γράφονται με γιώτα.

Παραδείγματα
Σε –ριό σε -ιο

το καμπαναριό το γέλιο
το συμπεθεριό το τετράδιο
το νοικοκυριό το συγχώριο κ.α.λ.
κ.α.λ
Εξαιρούνται Εξαιρούνται
το μαγειριό το υπόγειο
το λύκειο
το ισόγειο

το δάνειο

4. Καταλήξεις ουδετέρων σε –είο

Τα ουδέτερα που λήγουν σε –είο (με τόνο πάνω στο εί-) και
φανερώνουν τόπο, δωμάτιο, χώρο όπου γίνεται εργασία
γράφονται με –ει- (έψιλον γιώτα).

Παραδείγματα
Σε –είο

το γραφείο
το κουρείο
το καφενείο
το σχολείο
το ιατρείο
το ωδείο
το ραφείο
το οινοποιείο
το παντοπωλείο
το ζαχαροπλαστείο κ.α.λ.

16
5. Καταλήξεις ουδετέρων σε –όνι
Οι καταλήξεις των ουδετέρων σε –όνιγράφονται με όμικρον.

Παραδείγματα γ
Σε –όνι Εξαιρούνται σε -ώνι

το αηδόνι το αλώνι
το λεμόνι το κυδώνι
το πεπόνι το κωθώνι
το τιμόνι το παραγώνι
το τρυγόνι
το παγόνι κ.α.λ.

6. Καταλήξεις ουδετέρων σε –ημα, -ητό, -τήρι και -τήριο

Θυμηθείτε σαν παιχνιδόλεξο:
«Ήτα – ήμα και –ητό,
ήτα –τήρι, - τήριο,
εξαίρεση είναι το τυρί
κτίριο και μαρτύριο.»

Παραδείγματα
Σε –ημα σε –ητό σε –τήρι σε -τήριο

το πρόβλημα το κυνηγητό το ποτήρι το γυμναστήριο

το μάθημα το ξεφωνητό το πατητήρι το δικαστήριο
το σύνθημα το παραμιλητό το ξυπνητήρι το πιεστήριο
τομηχάνημα το ποδοβολητό το ποτιστήρι το σιδερωτήριο
κ.α.λ. κ.α.λ. Εξαιρούνται Εξαιρούνται
σύνθετα με κτίριο
το τυρί
κεφαλοτύρι μαρτύριο
κα.λ.

17
 ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

εδώ μέσα πλάι σιγά χτες πρώτα καλά δεξιά

έξω εκεί αλλού γρήγορα αύριο πριν κακά αριστερά
κάτω κοντά παντού νωρίς σήμερα μετά άσχημα ευτυχώς
πάνω μακριά κάπου αργά πέρσι ύστερα όμορφα λίγο
πέρα δίπλα πουθενά ξανά φέτος τώρα ωραία πολύ

ΕΠΙΘΕΤΑ

Σε –ος -η, -ο ος, -α, -ο

ο καλός , η καλή , το καλό
ο άσχημος, η άσχημη, το άσχημο
ο άσπρος, η άσπρη, το άσπρο
ο γερός, η γερή , το γερό
ο μεγάλος, η μεγάλη, το μεγάλο
ο μικρός, η μικρή, το μικρό
ο όμορφος, η όμορφη, το όμορφο
ο δυνατός, η δυνατή το δυνατό
ο ακριβός, η ακριβή, το ακριβό
ο ήσυχος, η ήσυχη, το ήσυχο
ο πονηρός, η πονηρή, το πονηρό
ο μαύρος, η μαύρη, το μαύρο
ο ωραίος, η ωραία, το ωραίο
ο όρθιος , η όρθια, το όρθιο
ο κρύος, η κρύα, το κρύο
ο νέος, η νέα, το νέο
ο αρχαίος, η αρχαία , το αρχαίο
ο άγριος, η άγρια, το άγριο
ο αθώος, η αθώα, το αθώο
ο τελευταίος, η τελευταία, το τελευταίο
ο γενναίος, η γενναία, το γενναίο
ο σπουδαίος, η σπουδαία , το σπουδαίο
ο αστείος, η αστεία, το αστείο
ο μοιραίος, η μοιραία, το μοιραίο

ος –ιά –ο

ο ξανθός , η ξανθιά, το ξανθό ο γλυκός , η γλυκιά , το γλυκό

ο κακός , η κακιά , το κακό ο ευγενικός, η ευγενικιά, το ευγενικό
ο νηστικός , η νηστικιά, το νηστικό ο φτωχός, η φτωχιά, το φτωχό

ΜΕΤΟΧΕΣ
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

Σε –ώντας σε –οντας
(γράφονται με –ω (γράφονται με -ο
όταν τονίζονται ) όταν δεν τονίζονται)

γελώντας παίζοντας
τραγουδώντας γράφοντας
αγαπώντας ποτίζοντας
πηδώντας τρέχοντας
χοροπηδώντας λύνοντας
φυσώντας δένοντας
τιμώντας ντύνοντας

18
 χτυπώντας διαβάζοντας
σε –μένος

ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ο δεμένος- η δεμένη –το δεμένο

ο λυμένος –η λυμένη-το λυμένο
ο ντυμένος- η ντυμένη- το ντυμένο
κ.α.λ.

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

με κατά

σε από

για αντί

προς δίχως

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

αλλά γιατί πριν

ώστε αφού και

αφού λοιπόν ενώ

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

εκείνος- εκείνη – εκείνο ένας – μία –ένα κανένας, ,κάμποσος ,

αυτός –αυτή – αυτό άλλος –άλλη –άλλο καθένας ,κάθε
τέτοιος- τέτοια- τέτοιο εγώ –εσύ –αυτός μερικοί ,κάποιος
τόσος –τόση – τόσο εμείς –εσείς – αυτοί ποιος ,πόσος , τι

19