Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 19

‫جٗ‪ٞ‬جع جُخال‪٣‬ح ج‪٧‬عحع‪٤‬س‬

‫ضؼذ جُخال‪٣‬ح جُ‪ٞ‬قذجش ج‪٧‬عحع‪٤‬س ُِٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س ؾٔ‪٤‬ؼ‪ٜ‬ح‬


‫جُـؾحء جُرالصٓ‪٠‬‬
‫‪ ٝ ٙ‬قحؾض خحؿ ‪٣‬غحػذ ػِ‪ ٠‬مرو ٓح ‪٣‬ذخَ ئُ‪ ٠‬جُخِ‪٤‬س ‪ٓٝ‬ح ‪٣‬خشؼ ٓ٘‪ٜ‬ح‪.‬‬
‫جُخال‪٣‬ح ٗ‪ٞ‬ػحٕ ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ذذجت‪٤‬س جُ٘‪ -2 + ٟٞ‬قو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪ ( ٟٞ‬جالغ٘حٕ ضكط‪٣ٞ‬حٕ ػِ‪ ٠‬ؿؾحء ذالصٓ‪ ٌُٖ ٝ ٢‬جُرذجت‪٤‬س ضلطوش ُِؼن‪٤‬حش )‬
‫جُؼن‪٤‬حش‪:‬ضشجً‪٤‬د خحفس ضو‪ ّٞ‬ذ‪ٞ‬ظحتق ٓكذدز‪.‬‬

‫(جُ٘‪ٞ‬جز ) ػن‪٤‬س ٓشًض‪٣‬س ٓٔ‪٤‬ضز ضك‪ ١ٞ‬جُٔحد‪ُٞ ٙ‬سجغ‪ ٚ٤‬ػِ‪ ٠‬ؽٌَ ‪.DNA‬‬
‫(جُخال‪٣‬ح ذذجت‪٤‬س جُ٘‪ :) ٟٞ‬خال‪٣‬ح ُ‪٤‬ظ ُ‪ٜ‬ح ٗ‪ٞ‬جز أ‪ ٝ‬ػن‪٤‬حش ٓكحه‪ ٚ‬خ ؿؾحء (ٓؼظْ جُٔخِ‪ٞ‬هحش ‪ٝ‬ق‪٤‬ذ‪ ٙ‬جُخِ‪ً ٚ٤‬حُرٌط‪٤‬ش‪٣‬ح‬
‫ذذجت‪٤‬س جُ٘‪)ٟٞ‬‬

‫‪ٝ‬ظ‪٤‬لس جُـؾحء جُرالصٓ‪٠‬‬


‫‪٣‬ؼذ جُـؾحء جُرالصٓ‪ ٢‬أقذ جُطشجً‪٤‬د جُٔغإ‪ُٝ‬س أعحعًح ػٖ جالضضجٕ جُذجخِ‪٢‬؛ ك‪ ٜٞ‬قحؾض كحفَ سه‪٤‬ن ٓشٕ ذ‪ ٖ٤‬جُخِ‪٤‬س ‪ٝ‬ذ‪٤‬ثط‪ٜ‬ح‬
‫‪٣‬غٔف ذٔش‪ٝ‬س جُٔ‪ٞ‬جد جُٔـز‪٣‬س ئُ‪ ٠‬جُخِ‪٤‬س ‪ٝ‬خش‪ٝ‬ؼ جُلنالش ‪ٝ‬جُٔ‪ٞ‬جد ج‪٧‬خش‪. ٟ‬‬
‫خحف‪٤‬س جُ٘لحر جالخط‪٤‬حس‪ٟ‬‬
‫ضؼذ خحف‪٤‬س جُ٘لحر‪٣‬س جالخط‪٤‬حس‪٣‬س ئقذ‪ ٟ‬جُقلحش جُٔ‪ٜٔ‬س ُِـؾحء جُرالصٓ‪٢‬؛ ئر ‪٣‬غٔف جُـؾحء جُخِ‪ ١ٞ‬ذٔش‪ٝ‬س ذؼل جُٔ‪ٞ‬جد ئُ‪٠‬‬
‫جُخِ‪٤‬س ‪٘ٔ٣ٝ‬غ ٓش‪ٝ‬س أخش‪.ٟ‬‬

‫ضشً‪٤‬د جُـؾحء جُرالصٓ‪: ٠‬‬


‫ٓؼظْ ٌٓ‪ٗٞ‬حض‪ ٚ‬د‪( ٕٞٛ‬جُذ‪ ٖٓ ٌٚٗٞٓ ٕٞٛ‬جُؿِ‪٤‬غش‪3 ٝ ٍٝ‬جقٔحك د‪٤٘ٛ‬س كحرج قَ ٓكَ جقذ‪ٓ ْٛ‬ؿٔ‪ٞ‬ػ‪ ٚ‬ك‪ٞ‬علحش‬
‫‪٣‬طٌ‪ُ ٕٞ‬ذ‪٘٣‬ح جُذ‪ ٕٞٛ‬جُٔلغلشز )‬
‫‪٣‬طٌ‪ ٕٞ‬جُـؾحء جُرالصٓ‪ ٖٓ ٢‬هروط‪ ٖٓ ٖ٤‬جُذ‪ ٕٞٛ‬جُٔلغلشز جُٔضد‪ٝ‬ؾس (د‪ ٕٞٛ‬ضطٌ‪ ٖٓ ٕٞ‬جُؿِ‪٤‬غش‪ ٝ ٍٝ‬قٔن‪ ٖ٤‬د‪ٝ ٖ٤٤٘ٛ‬‬
‫ٓؿٔ‪ٞ‬ػ‪ ٚ‬ك‪ٞ‬علحش )‬
‫‪ ،‬ضطشضد ر‪٣‬الً ٓوحذَ ر‪ٝ ،َ٣‬ذطش‪٣‬وس ضغٔف ذإٔ ‪٣‬رو‪ ٠‬جُـؾحء جُرالصٓ‪ ٢‬هحتًٔح ك‪ ٢‬ذ‪٤‬ثس عحتِس‪.‬‬
‫جُشأط ٌٓ‪ ٖٓ ٕٞ‬جُل‪ٞ‬علحش الٗ‪ ٚ‬هطر‪ ٢‬ف ‪٘٣‬ؿزخ ُِٔحء جُوطر‪ ٝ ٢‬جُز‪ ٖٓ َ٣‬جالقٔحك جُذ‪٤٘ٛ‬س ضط٘حكش ٓغ جُٔحء‬

‫ٌٓ‪ٗٞ‬حض‪ ٚ‬جُذجخِ‪:/ ٚ٤‬‬


‫‪ - 1‬ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ضغٔ‪ ٠‬جُٔغطورالش ضشعَ جؽحسجش ُذجخَ جُخِ‪. ٚ٤‬‬
‫‪ - 2‬جٌُ‪ُٞ‬غطش‪ُ٘ٔ ٍٝ‬غ جُطقحم ر‪ ٍٞ٣‬جالقٔحك جُذ‪ٚ٤٘ٛ‬‬
‫‪ - 3‬جٌُشذ‪٤ٛٞ‬ذسجش ‪ :‬ضغحػذ جُخِ‪ ٚ٤‬ػِ‪ ٠‬ضٔ‪٤٤‬ض جُخِ‪٤‬س جُنحس‪ ٝ ٙ‬ض‪ٜ‬حؾٔ‪ٜ‬ح‬
‫‪ - 4‬جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش جُ٘حهِس ض٘وَ جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش جُ٘حهِس جُٔ‪ٞ‬جد جُط‪ ٢‬ضكطحؼ ئُ‪ٜ٤‬ح جُخِ‪٤‬س أ‪ ٝ‬جُلنالش ػرش جُـؾحء جُرالصٓ‪.٢‬‬

‫ضٌ‪ ٕٞ‬جُذ‪ ٕٞٛ‬جُٔلغلشز جُٔضد‪ٝ‬ؾ‪ ٚ‬ذكشج ضؼ‪ ّٞ‬ك‪ ٚ٤‬جُؿض‪٣‬ثحش ‪ٛ ٝ‬زج جعحط جُ٘ٔ‪ٞ‬رؼ جُلغ‪٤‬لغحت‪ ٢‬جُغحتَ‪.‬‬

‫جُ‪ ٌَ٤ٜ‬جُخِ‪ ٝ ٟٞ‬جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ ‪:‬‬


‫جُغ‪٤‬ط‪ ٞ‬ذالصّ ‪ ٞٛ :‬جُر‪٤‬ثس جُغحتِ‪ ٚ‬جُط‪ ٢‬ض‪ٞ‬ؾذ دجخَ جُخِ‪ٚ٤‬‬
‫جُ‪ ٌَ٤ٜ‬جُخِ‪ ١ٞ‬ؽرٌس ٌٓ‪ٗ َّٞ‬س ٖٓ خ‪ٞ٤‬ه ذش‪ٝ‬ض‪٤٘٤‬س ‪ ٝ‬جٗ‪٤‬ر‪٤‬رحش ده‪٤‬و‪ ٚ‬ه‪ِ٣ٞ‬س ضذػْ جُخِ‪٤‬س ‪ٝ‬ضؼط‪ٜ٤‬ح ؽٌِ‪ٜ‬ح‪ٝ ،‬ضػرّص‬
‫جُؼن‪٤‬حش دجخَ جُخال‪٣‬ح‪ًٔ .‬ح ‪٣‬غحػذ جُ‪ ٌَ٤ٜ‬جُخِ‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬قشًس جُخِ‪٤‬س ‪ٝ‬أٗؾطط‪ٜ‬ح ج‪٧‬خش‪.ٟ‬‬
‫‪1‬ك‪ٞ‬جتذ‪-: ٙ‬جُؾٌَ ‪-2‬جُذػْ ‪ -3‬ضػر‪٤‬ص جػن‪٤‬حش ‪ -4‬جُكشً‪ٚ‬‬
‫ج‪٤ٗ٧‬ر‪٤‬رحش جُذه‪٤‬و‪ : ٚ‬ضشجً‪٤‬د جعط‪ٞ‬جٗ‪ ٚ٤‬ه‪ٓ ِٚ٣ٞ‬ؿ‪ٞ‬ك‪ ٖٓ ٚ‬جُرش‪ٝ‬ض‪ ٖ٤‬ضٌ‪ٌ٤ٛ ٕٞ‬ال فِرح‬

‫ضشً‪٤‬د جُخِ‪٤‬س‬
‫جُ٘‪ٞ‬جز‬

‫‪ 1‬عبذهللا بيجر‬


‫جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓٞ‬حش‬
‫ضغٔ‪ ٠‬جُؼن‪٤‬حش جُط‪ ٢‬ضغحػذ جُخِ‪٤‬س ػِ‪ ٠‬ف٘غ جُرش‪ٝ‬ض‪ ٖ٤‬جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓٞ‬حش‪ .‬ضطٌ‪ ٕٞ‬جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓٞ‬حش ٖٓ ٌٓ‪ٖ٤ٗٞ‬‬
‫ست‪٤‬غ‪ٔٛ ،ٖ٤‬ح ‪ٝ RNA‬جُرش‪ٝ‬ض‪( ٖ٤‬جُؼن‪٤‬حش جُ‪ٞ‬ق‪٤‬ذ‪ ٙ‬جُط‪ ٢‬ال ضكحه خ ؿؾحء )‬
‫‪-‬ض٘طؽ ف جُ٘‪ ٚ٣ٞ‬دجخَ جُ٘‪ٞ‬ج‪ٙ‬‬
‫‪-‬جُكش‪ٜ٘ٓ ٙ‬ح ض٘طؽ ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش دجخَ جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ‬
‫‪-‬جَٓ جُٔشضرط‪ ٚ‬ف ض٘طؽ ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ‪٣‬طْ جقحهط‪ٜ‬ح ذـؾحء‬

‫جُؾرٌس ج‪ٗ٧‬ذ‪ٝ‬ذالصٓ‪٤‬س‬
‫‪ٗ ٢ٛ‬ظحّ ‪٣‬طٌ‪ ٖٓ ٕ ّٞ‬أً‪٤‬حط ‪ٝ‬ه٘‪ٞ‬جش ٓطقِس ‪ٓٝ‬طذجخِس ٓكحهس ذـؾحء ٓض‪ٝ‬دؼ ضؼَٔ ذ‪ٞ‬فل‪ٜ‬ح ٓ‪ٞ‬جهغ ُر٘حء جُرش‪ٝ‬ض‪ٝ ٖ٤‬جُذ‪ٕٞٛ‬‬
‫‪ -‬جُؾرٌ‪ ٚ‬جالٗذ‪ٝ‬ذالصٓ‪ ٚ٤‬جُِٔغحء‪ ٢ٛ :‬جُط‪ ٢‬ال ضشضرو ذ‪ٜ‬ح سج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓٞ‬حش‬
‫‪ -‬جُؾرٌ‪ ٚ‬جالٗذ‪ٝ‬ذالصٓ‪ ٚ٤‬جُخؾ٘‪ ٢ٛ : ٚ‬جُط‪ ٢‬ضشضرو ذ‪ٜ‬ح جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓٞ‬حش‬
‫‪ ‬ضؼَٔ ف جٌُرذ ػِ‪ ٠‬ض٘و‪ ٚ٤‬جُغٔ‪ّٞ‬‬

‫ؾ‪ٜ‬حص ؾ‪ُٞ‬ؿ‪٠‬‬
‫‪ٝ‬ضـِل‪ٜ‬ح دجخَ أً‪٤‬حط ضغٔ‪٠‬‬ ‫ؾ‪ٜ‬حص ؾ‪ُٞ‬ؿ‪ٓ ٖٓ ٕ ٌّٞٓ ٢‬ؿٔ‪ٞ‬ػس ٖٓ ج‪٧‬ؿؾ‪٤‬س جُٔطشجفّس ضؼذٍِّ جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ‪ٝ‬ضشضر‪ٜ‬ح‬
‫جُك‪٣ٞ‬قالش‪..‬‬
‫جُلؿ‪ٞ‬جش‬
‫‪ٞ٣‬ؾذ ك‪ ٢‬جُخِ‪٤‬س ق‪٣ٞ‬قالش ٓكحهس ذـؾحء‪ ،‬ضغٔ‪ ٠‬جُلؿ‪ٞ‬جش‪ ،‬ضو‪ ّٞ‬ذطخض‪ ٖ٣‬جُٔ‪ٞ‬جد ذق‪ٞ‬سز ٓإهطس ك‪ ٢‬جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ‪.‬‬
‫ج‪٧‬ؾغحّ جُٔكِِس (جُِ‪٤‬غ‪ٞ‬ط‪ ّٝ‬جش )‬
‫‪ٞ٣‬ؾذ ك‪ ٢‬جُخِ‪٤‬س ق‪٣ٞ‬قالش ضك‪ٞٓ ١ٞ‬جد ض‪ٜ‬نْ‪ ،‬أ‪ ٝ‬ضكَِ جُؼن‪٤‬حش ‪ٝ‬ؾض‪٣‬ثحش جُٔ‪ٞ‬جد جُٔـز‪٣‬س جُضجتذز‪ ٝ ،‬جُرٌط‪٤‬ش‪٣‬ح ضغٔ‪ ٠‬ج‪٧‬ؾغحّ جُٔكِِِّس‬
‫جُٔش‪ٌ٣‬ضجش‪١ :‬ضٌ‪ ٕ ّٞ‬جُٔش‪ٌ٣‬ض ٖٓ ٓؿٔ‪ٞ‬ػس ٖٓ ج‪٤ٗ٧‬ر‪٤‬رحش جُذه‪٤‬وس‪ ،‬ضؼَٔ ك‪ ٢‬أغ٘حء جٗوغحّ جُخِ‪٤‬س‬
‫جُٔ‪٤‬ط‪ً٘ٞ‬ذس‪٣‬ح ‪ :‬ضكط‪ ١ٞ‬جُخال‪٣‬ح ػِ‪ ٠‬ػن‪٤‬حش ض٘طؽ جُطحهس ضغٔ‪ ٠‬جُٔ‪٤‬ط‪ً٘ٞ‬ذس‪٣‬ح‪ ٢ٛٝ ،‬ضك‪ ٍٞ‬ؾض‪٣‬ثحش جُٔ‪ٞ‬جد جُٔـز‪٣‬س ئُ‪٠‬‬
‫هحهس هحذِس ُالعطخذجّ‪ٓ (.‬قحٗغ جُطحه‪) ٚ‬‬

‫‪ 2‬عبذهللا بيجر‬


‫جال‪ٛ‬ذجخ ‪ٝ‬ج‪٧‬ع‪ٞ‬جه‬
‫خ جُؾؼش‪ٝ ،‬قشًط‪ٜ‬ح ضؾر‪ ٚ‬قشًس جُٔؿحد‪٣‬ق ك‪ ٢‬جُوحسخ‪.‬‬ ‫جال‪ٛ‬ذجخ ‪ :‬ص‪ٝ‬جتذ هق‪٤‬شز ًػ‪٤‬شز جُؼذد ضؼ‪ٙ‬‬
‫ج‪٧‬ع‪ٞ‬جه ‪ :‬ك‪ ٢ٜ‬أه‪ ٖٓ ٍٞ‬ج‪ٛ٧‬ذجخ ‪ٝ‬أهَ ػذدًج‪ (.‬ف جُخِ‪ٝ ٚ٤‬جقذ ج‪ ٝ‬جغ٘حٕ )‬
‫‪٣‬طٌ‪ٗٞ‬حٕ ٖٓ جالٗ‪٤‬ر‪٤‬رحش جُذه‪٤‬و‪ ٝ ٚ‬ضطشضد ػِ‪ٔٗ ٠‬و ‪ 2+9‬ج‪ ١‬جٕ ضغؼ‪ ٚ‬جص‪ٝ‬جؼ ٖٓ جالٗ‪٤‬ر‪٤‬رحش ضك‪٤‬و خ جٗر‪ٞ‬ذ‪ٖ٤‬‬
‫ٓ٘لشد‪ٖ٣‬‬
‫*ضغطخذّ ف جُكشً‪ ٝ ٚ‬ضرطٖ جُؿ‪ٜ‬حص جُط٘لغ‪.٢‬‬

‫جٌُ‪٤ٔ٤‬حء جُؼن‪٣ٞ‬س‬
‫‪ ٟ‬جُٔشًرحش جُط‪ ٢‬ضكط‪ ١ٞ‬ػِ‪٠‬‬ ‫خقَّـ جُؼِٔحء كشػًح ًحٓالً ك‪ ٢‬جٌُ‪٤ٔ٤‬حء ‪ُ٣‬غٔ‪ ٠‬جٌُ‪٤ٔ٤‬حء جُؼن‪٣ٞ‬س؛ ُذسجعس جُٔشًرحش جُؼن‪٣ٞ‬س‪ ،‬أ‬
‫جٌُشذ‪ .ٕٞ‬ضغطط‪٤‬غ رسز ًشذ‪ٝ ٕٞ‬جقذز ضٌ‪ ٖ٣ٞ‬أسذغ س‪ٝ‬جذو ٓؾطشًس ٓغ جُزسجش ج‪٧‬خش‪ ٟ‬الٕ ُ‪ ٚ‬جسذغ جٌُطش‪ٗٝ‬حش ك‪ٓ ٢‬ذجس‪ ٙ‬جالخ‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪ ‬ضطٌ‪ ٕٞ‬ػِ‪ ٠‬ف‪ٞ‬سز عالعَ ٓغطو‪ٔ٤‬س ج‪ٓ ٝ‬طلشػ‪ ٚ‬ج‪ ٝ‬ػِ‪ ٠‬ف‪ٞ‬سز قِو‪٤‬س‬

‫جُؿضت‪٤‬حش جٌُر‪٤‬شز ‪ٝ :‬جُؿض‪٣‬ثحش جٌُر‪٤‬شز ؾض‪٣‬ثحش مخٔس‪ ،‬ضطٌ‪ ٖٓ ٕٞ‬جسضرحه ؾض‪٣‬ثحش ػن‪٣ٞ‬س أفـش‪ٝ .‬ضغٔ‪ٛ ٠‬ز‪ ٙ‬جُؿض‪٣‬ثحش جٌُر‪٤‬شز‬
‫جُٔرِٔشجش‪ٝ .‬جُر‪ ْ٤ُٞ‬س ‪ polymers‬ؾض‪٣‬ثحش ٌٓ‪ٗٞ‬س ٖٓ ‪ٝ‬قذجش ٓطٌشسز ٖٓ ٓشًرحش ٓطؾحذ‪ٜ‬س أ‪ ٝ‬هش‪٣‬رس جُطؾحذ‪ ٚ‬ضغٔ‪ ٠‬جُ‪ٞ‬قذجش‬
‫ج‪٧‬عحع‪٤‬س (ٓ‪ٓٞٗٞ‬شجش ( ضشضرو ٓؼًح ذغِغِس ٖٓ جُش‪ٝ‬جذو جُٔؾطشًس ( جُطغح‪٤ٔٛ‬س ) ‪.‬‬

‫جٌُشذ‪٤ٛٞ‬ذسجش ‪ :‬ضغٔ‪ ٠‬جُٔشًرحش جُط‪ ٢‬ضطٌ‪ ٖٓ ٕٞ‬جٌُشذ‪ٝ ٕٞ‬جُ‪٤ٜ‬ذس‪ٝ‬ؾ‪ٝ ٖ٤‬ج‪ً٧‬غؿ‪ ٖ٤‬ذحُ٘غد جُطحُ‪٤‬س‪ :‬رسز أًغؿ‪ٝ ٖ٤‬جقذز ‪ٝ‬رسض‪٢‬‬
‫‪٤ٛ‬ذس‪ٝ‬ؾ‪ ٌَُ ٖ٤‬رسز ًشذ‪ - ٕٞ‬جٌُشذ‪٤ٛٞ‬ذسجش‪ ٖٓ ٝ .‬جٓػِط‪ٜ‬ح جٌُح‪٣‬ط‪ ٝ ٖ٤‬جُغِ‪ِٞ٤‬ص ‪ 3 ٢ٛ ٝ CH2O,‬جٗ‪ٞ‬جع ‪:‬‬

‫جُغٌش‪٣‬حش جُرغ‪٤‬ط‪ٓ ٚ‬ػَ جُؿِ‪ًٞٞ‬ص ‪٣ ٝ‬ؼذ ٓقذس ُِطحه‪ٚ‬‬ ‫‪-‬‬


‫جُغٌش‪٣‬حش جُػ٘حت‪٤‬س ٓػَ جُغٌش‪ٝ‬ص (عٌش جُٔحتذ‪ + )ٙ‬جُالًط‪ٞ‬ص (عٌش جُكِ‪٤‬د)‬ ‫‪-‬‬
‫جُغٌش‪٣‬حش جُٔطؼذد‪ٓ ٙ‬ػَ جُؿال‪ٌٞ٣‬ؾ‪٣ ٝ ٖ٤‬ؼذ ٓخضٕ ُِطحه‪ٚ‬‬ ‫‪-‬‬

‫جُذ‪ٕٞٛ‬‬
‫‪ٝ‬ضطٌ‪ ٕٞ‬جُذ‪ ٖٓ ٕٞٛ‬أقٔحك د‪٤٘ٛ‬س (جٌُشذ‪ ٝ ٕٞ‬جُ‪٤ٜ‬ذس‪ٝ‬ؾ‪ٝ ، ) ٖ٤‬ؾِ‪٤‬غش‪ٌٗٞٓٝ ،ٍٝ‬حش أخش‪ٝ .ٟ‬جُ‪ٞ‬ظ‪٤‬لس جُشت‪٤‬غس ُِذ‪ ٢ٛ ٕٞٛ‬ضخض‪ٖ٣‬‬
‫جُطحهس‪.‬‬
‫ٓػَ ‪ -1 :‬ؽٔغ جٌُ‪ٞ٤‬ض‪٣( ٌَ٤‬ـط‪ ٢‬جال‪ٝ‬سجم) ‪ -2‬غالغ‪ ٢‬جُؿِ‪٤‬غش‪٣‬ذ‬
‫جُذ‪ ٕٞٛ‬جُٔؾرؼس ‪ٝ‬ؿ‪٤‬ش جُٔؾرؼس‬
‫ئرج ًحٗص جُش‪ٝ‬جذو ذ‪ ٖ٤‬رسجش جٌُشذ‪ ٕٞ‬أقحد‪٣‬س‪ ،‬ع ِّٔ‪٤‬ص جُذ‪ ٕٞٛ‬جُٔؾرؼس‪.‬‬
‫أٓح جُذ‪ ٕٞٛ‬جُط‪ ٢‬ضك‪ ١ٞ‬سجذطس غ٘حت‪٤‬س ‪ٝ‬جقذز ػِ‪ ٠‬ج‪٧‬هَ ذ‪ ٖ٤‬رسجش جٌُشذ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬عِغِس جُكٔل جُذ‪ ٢٘ٛ‬كطغٔ‪ ٠‬جُذ‪ ٕٞٛ‬ؿ‪٤‬ش جُٔؾرؼس‪.‬‬
‫جرج ًحٗص ضك‪ ١ٞ‬جًػش ٖٓ سجذط‪ ٚ‬غ٘حت‪٤‬س ف ضغٔ‪ ٠‬جُذ‪ ٕٞٛ‬ؿ‪٤‬ش جُٔؾرؼ‪ ٚ‬جُٔطؼذد‪ٙ‬‬
‫جُغ‪٤‬طش‪٣ٝ‬ذجش ‪ٓ :‬ػَ ‪ :‬جٌُ‪ُٞ‬غطش‪ ٝ ٍٝ‬جُ‪ٜ‬شٓ‪ٗٞ‬حش ( جٌُ‪ُٞ‬غطش‪٣ ٍٝ‬غح‪ ْٛ‬ك‪ ٢‬جٗطحؼ ك‪٤‬طحٓ‪ ٖ٤‬د ‪ٛ ٝ‬شٓ‪ ٕٞ‬جالعطش‪ٝ‬ؾ‪ ٝ ٖ٤‬جُطغطغط‪٤‬ش‪) ٕٝ‬‬

‫‪ 3‬عبذهللا بيجر‬


‫جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ‪٣ :‬طٌ‪ ٕ ّٞ‬جُرش‪ٝ‬ض‪ٓ ٖٓ ٖ٤‬شًرحش ًشذ‪٤ٗٞ‬س فـ‪٤‬شز ضغٔ‪ ٠‬ج‪٧‬قٔحك ج‪٤٘٤ٓ٧‬س‪.‬‬
‫ج‪٧‬قٔحك ج‪٤٘٤ٓ٧‬س ‪ٓ :‬شًرحش فـ‪٤‬شز ٌٓ‪ٗٞ‬س ٖٓ ًشذ‪٤ٗٝ ،ٕٞ‬طش‪ٝ‬ؾ‪ٝ ،ٖ٤‬أًغؿ‪٤ٛٝ ،ٖ٤‬ذس‪ٝ‬ؾ‪ٝ ٖ٤‬أق‪٤‬حًٗح ًرش‪٣‬ص‪.‬‬
‫‪ ٌٕٞ٣‬جٌُشذ‪ ٕٞ‬جسذغ س‪ٝ‬جذو ‪ٛ‬ذس‪ٝ‬ؾ‪٤٘٤‬س ‪ٝ‬جقذ‪ٓ ٙ‬غ جُ‪٤ٜ‬ذس‪ٝ‬ؾ‪ ٝ ٖ٤‬جخش‪ٓ ٟ‬غ ج‪ ٝ ٖ٤ٓ٧‬جخش‪ٓ ٟ‬غ جٌُحسذ‪ًٞ‬غ‪ ٝ َ٤‬جالخ‪٤‬شز ٓغ ٓؿٔ‪ٞ‬ػ‪ٚ‬‬
‫ٓطـ‪٤‬ش‪ )-R( ٙ‬ضكذد جُٔؿٔ‪ٞ‬ػ‪ ٚ‬جُٔطـ‪٤‬ش‪ٞٗ ٙ‬ع جُكٔل جالٓ‪ ٢٘٤‬جُ٘حضؽ ‪ٞ٣‬ؾذ ‪ٞٗ 20‬ع ٓخطِق‬
‫ضشذو جُش‪ٝ‬جذو جُررط‪٤‬ذ‪ ٚ٣‬جالقٔحك جالٓ‪ٓ ٚ٤٘٤‬ؼح ُطٌ‪ ٖ٣ٞ‬جُرش‪ٝ‬ض‪ٖ٤‬‬
‫‪ٝ‬ظ‪٤‬لس جُرش‪ٝ‬ض‪: ٖ٤‬‬
‫‪ - 1‬جُؾؼش ‪ -2‬جُؼنالش ‪ٗ -3‬وَ جُٔ‪ٞ‬جد ف جُخِ‪-4 ٚ٤‬ضغ‪٤‬طش ػِ‪ ٞٔٗ ٠‬جُخال‪٣‬ح ‪ -5‬ضغش‪٣‬غ جُطلحػالش ‪-6‬جُؿِذ‬
‫ج‪ٗ٩‬ض‪ٔ٣‬حش‬
‫‪٣‬ؿد إٔ ‪٘ٛ ٌٕٞ٣‬حى ٓ‪ٞ‬جد ئمحك‪٤‬س ُنٔحٕ قذ‪ٝ‬ظ جُطلحػَ جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪ ،٢‬ػِ‪ ٠‬إٔ ضوَِ هحهس جُط٘ؾ‪٤‬و‪ٝ ،‬ضغٔف ُِطلحػَ ذإٔ ‪ٌ٣‬طَٔ ذغشػس ‪.‬‬
‫جُٔكلض‬
‫ٓحدز ضوَِ هحهس جُط٘ؾ‪٤‬و جُط‪٣ ٢‬ططِر‪ٜ‬ح ذذء جُطلحػَ جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪.٢‬‬
‫جُٔ‪ٞ‬هغ جُ٘ؾو ‪:‬‬
‫‪٣‬غٔ‪ٞٓ ٠‬هغ جسضرحه جُٔحدز جُٔطلحػِس ٓغ ج‪ٗ٩‬ض‪ ْ٣‬جُٔ‪ٞ‬هغ جُ٘ؾو ‪.‬‬
‫جالقٔحك جُ٘‪٣ٝٞ‬س‬
‫جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جُشجذؼس ٖٓ جُؿض‪٣‬ثحش جُك‪٣ٞ٤‬س جٌُر‪٤‬شز ‪ ٢ٛ‬ج‪٧‬قٔحك جُ٘‪٣ٝٞ‬س‪ .‬ج‪٧‬قٔحك جُ٘‪٣ٝٞ‬س ‪ .‬ؾض‪٣‬ثحش ًر‪٤‬شز ٓؼوذز ّ‬
‫ضخضٕ جُٔؼِ‪ٓٞ‬حش‬
‫جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س ‪ٝ‬ض٘وِ‪ٜ‬ح‪٣ .‬طٌ‪ ٕٞ‬جُكٔل جُ٘‪ٝ ٖٓ ١ٝٞ‬قذجش فـ‪٤‬شز ٌٓشسز ضغٔ‪ ٠‬جُ٘‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش ‪٣(.‬طٌ‪ ٖٓ ٕٞ‬رسجش ًشذ‪٤ٗ ٝ ٕٞ‬طش‪ٝ‬ؾ‪ٝ ٖ٤‬‬
‫جًغؿ‪ ٝ ٖ٤‬ك‪ٞ‬عل‪ٞ‬س ‪٤ٛ ٝ‬ذس‪ٝ‬ؾ‪)ٖ٤‬‬
‫‪ٞ٣‬ؾذ عص ٗ‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش ست‪٤‬غ‪٤‬س‬
‫‪ٞ٣‬ؾذ ٗ‪ٞ‬ػحٕ ٖٓ جالقٔحك جُ٘‪٣ٝٞ‬س ( (‪DNA+RNA‬‬
‫‪٣‬ؼذ جٍ ‪ٞ٤ًِٞ٤ٗ ATP‬ض‪٤‬ذ ‪ ٞٛٝ‬جُؿضب جُز‪٣ ١‬خضٕ جُطحه‪ٚ‬‬

‫ضك‪ٞ‬الش جُطحهس‬
‫جُطحهس ‪ ٢ٛٝ ، energy‬جُوذسز ػِ‪ ٠‬ئٗؿحص ؽـَ‪ .‬أٓح جُذ‪٘٣‬حٓ‪ٌ٤‬ح جُكشجس‪٣‬س ك‪ ٢ٜ‬دسجعس ضذكن جُطحهس ‪ٝ‬ضك‪ُٜٞ‬ح ك‪ ٢‬جٌُ‪.ٕٞ‬‬
‫ه‪ٞ‬جٗ‪ ٖ٤‬جُذ‪٘٣‬حٓ‪ٌ٤‬ح جُكشجس‪٣‬س‬
‫‪ُ٣‬غٔ‪ ٠‬جُوحٗ‪ ٕٞ‬ج‪ ٍٝ٧‬ك‪ ٢‬جُذ‪٘٣‬حٓ‪ٌ٤‬ح جُكشجس‪٣‬س هحٗ‪ ٕٞ‬قلع جُطحهس ‪.‬‬
‫‪٘٣ٝ‬ـ ػِ‪ ٠‬إٔ جُطحهس ال ضل٘‪ ٝ ٠‬ال ضغطكذظ ٖٓ جُؼذّ ‪ ٌٖٔ٣ ٌُٖٝ‬إٔ ضطك‪ ٖٓ ٍٞ‬ؽٌَ ئُ‪ ٠‬آخش ‪.‬‬
‫‪٘٣ ٝ‬ـ جُوحٗ‪ ٕٞ‬جُػحٗ‪ ٢‬ك‪ ٢‬جُذ‪٘٣‬حٓ‪ٌ٤‬ح جُكشجس‪٣‬س ػِ‪ ٠‬قذ‪ٝ‬ظ كوذجٕ ك‪ ٢‬جُطحهس ػ٘ذ ضك‪ُٜٞ‬ح ٖٓ ؽٌَ ئُ‪ ٠‬آخش ‪( .‬جُٔلو‪ٞ‬د‪ ٙ‬ضطك‪ُ ٍٞ‬كشجس‪)ٚ٣‬‬
‫رجض‪٤‬س جُطـز‪٣‬س ‪ٝ‬ؿ‪٤‬ش رجض‪٤‬س جُطـز‪٣‬س‬
‫جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُزجض‪٤‬س جُطـز‪٣‬س ٓخِ‪ٞ‬هحش هحدسز ػِ‪ ٠‬ف٘غ ؿزجت‪ٜ‬ح ذ٘لغ‪ٜ‬ح‪ .‬كرؼل ‪ٛ‬ح ضغطخذّ جُٔ‪ٞ‬جد ؿ‪٤‬ش جُؼن‪٣ٞ‬س ٓػَ ًرش‪٣‬ط‪٤‬ذ جُ‪٤ٜ‬ذس‪ٝ‬ؾ‪ٖ٤‬‬
‫ٓقذسج ُِطحهس‪ .‬أٓح ذؼن‪ٜ‬ح ج‪٥‬خش ‪ٜ٘ٓٝ‬ح جُ٘رحضحش كطغٔ‪ ٠‬جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُزجض‪٤‬س جُطـز‪٣‬س جُن‪ٞ‬ت‪٤‬س ‪ ٝ .‬ؿ‪٤‬ش جض‪ ٚ٤‬جُطـز‪ ٚ٣‬ضكطحؼ ُرِغ كشجتغ‪ٜ‬ح‬‫ً‬
‫ػِٔ‪٤‬حش ج‪٣٧‬ل‬
‫‪ُ٣‬ؾحس ئُ‪ ٠‬ؾٔ‪٤‬غ جُطلحػالش جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س ك‪ ٢‬جُخِ‪٤‬س ذؼِٔ‪٤‬س ضغٔ‪ ٠‬ػِٔ‪٤‬س ج‪٣٧‬ل ‪ُٜٝ .‬ح ٓغحسجٕ ( ٓغحس ذ٘حجء ‪ٓ +‬غحس ‪ٛ‬ذّ )‬
‫ٓغحس جُ‪ٜ‬ذّ ‪ :‬ضطكشس جُطحه‪ ٖٓ ٚ‬جُؿض‪٣‬ثحش جٌُر‪٤‬ش‪ ( ٙ‬جُط٘لظ جُخِ‪) ١ٞ‬‬
‫ٓغحس جُر٘حء ‪:‬ذ٘حء ؾض‪٣‬ثحش ًر‪٤‬ش‪( ٙ‬جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪) ٢‬‬

‫ػِٔ‪٤‬س جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪٠‬‬


‫ضؼذ ػِٔ‪٤‬س جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪ٓ ٠‬غحس ذ٘حء؛ ق‪٤‬ع ضطك‪ ٍٞ‬هحهس جُؾٔظ جُن‪ٞ‬ت‪٤‬س ئُ‪ ٠‬هحهس ً‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س ضغطخذٓ‪ ٚ‬ج جُخِ‪٤‬س‪.‬‬
‫‪٣‬ؼذ جُط٘لظ جُخِ‪ٓ ١ٞ‬غحس ‪ٛ‬ذّ ضطكَِ ك‪ ٚ٤‬جُٔ‪ٞ‬جد جُؼن‪٣ٞ‬س ُطُكشس جُطحهس جُالصٓس ُِخِ‪٤‬س‪.‬‬

‫‪ٝ‬قذز جُطحهس جُخِ‪٣ٞ‬س‬


‫‪٣ٝATP‬ؼذ ج‪٧‬د‪ٞ٘٣‬ع‪ ٖ٤‬جُػالغ‪ ٢‬جُل‪ٞ‬علحش ‪ ٖٓATP -‬أ‪ْٛ‬‬ ‫ضخطضٕ جُطحه‪ ٚ‬جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س ك‪ ٢‬جُؿض‪٣‬ثحش جُك‪٣ٞ٤‬س ػِ‪ ٠‬ف‪ٞ‬سز ؾضب‬
‫جُؿض‪٣‬ثحش جُك‪٣ٞ٤‬س جُط‪ ٢‬ضض‪ٝ‬د جُخال‪٣‬ح ذحُطحهس جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س‪.‬‬
‫ضطك‪ ٍٞ‬خالٍ جُطلحػالش ُؼذز جؽٌحٍ ‪...‬ػ٘ذ هرل جُؼنالش ضطك‪ٌ٤ُٔ ٍٞ‬حٗ‪٤ٌ٤‬س‬

‫ضشً‪٤‬د ؾضب جُطحهس ‪ ٞٛ : ATP‬ػرحسز ػٖ ٗ‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذ ‪٣‬طٌ‪( ٖٓ ٕٞ‬ج‪٧‬د‪ ٝ ٖ٤٘٣‬عٌش جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ص ‪ ٝ‬غالظ ٓؿٔ‪ٞ‬ػحش ٖٓ جُل‪ٞ‬علحش)‬

‫‪ٝ‬ظ‪٤‬لس ؾضب جُطحهس‬


‫‪ُ٣‬كشس ؾض‪١‬ء (‪ ) ATP‬جُطحهس ػ٘ذٓح ضطٌغش جُشجذطس ذ‪ٓ ٖ٤‬ؿٔ‪ٞ‬ػس جُل‪ٞ‬علحش جُػحٗ‪٤‬س ‪ٝ‬جُػحُػس‪ًٗ ٌّٞٓ ،‬ح ؾض‪٣‬ثًح ‪ُ٣‬غٔ‪ ٠‬أد‪ٞ٘٣‬ع‪ ٖ٤‬غ٘حت‪٢‬‬
‫جُل‪ٞ‬علحش ( ‪ٓٝ ) ADP‬ؿٔ‪ٞ‬ػس ك‪ٞ‬علحش قشّ ز ‪.‬‬

‫ػِٔ‪٤‬س جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪٠‬‬


‫‪ ٢ٛ ٝ‬ػِٔ‪٤‬س ضك‪ َ٣ٞ‬جُطحه‪ ٚ‬جُن‪ٞ‬ت‪ ٚ٤‬جُ‪ ٠‬هحه‪٤ٔ٤ً ٚ‬حت‪ٓ ٢ٛ ٝ ٚ٤‬غحس ذ٘حء‬
‫‪ٝ‬جُٔؼحدُس جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س جُطحُ‪٤‬س ضٔػَ ػِٔ‪٤‬س جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪:٢‬‬
‫‪6CO + 6 H O → C H O +6o2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪6‬‬

‫ً ىي على مرحلحيه (جفاعالت ضٌئية ً جفاعالت ال ضٌئية (كالفه) )‬


‫جُ٘رحضحش ػِ‪٠‬‬ ‫جُٔشقِس ج‪ : ٠ُٝ٧‬جُطلحػالش جُن‪ٞ‬ت‪٤‬س ‪ُ٣ :‬ؼذ جٓطقحؿ جُن‪ٞ‬ء جُخط‪ٞ‬ز ج‪ ٠ُٝ٧‬ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬س جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪٢‬؛ ق‪٤‬ع ضكط‪١ٞ‬‬
‫ػن‪٤‬حش خحفس ضٔطـ جُطحهس جُن‪ٞ‬ت‪٤‬س‪ ٝ .‬جُخط‪ٞ‬ز جُػحٗ‪ ٢ٛ ٚ٤‬جٗطحؼ ؾض‪٣‬ثحش ‪ATP +NADPH‬‬
‫‪ 4‬عبذهللا بيجر‬
‫جُرالعط‪٤‬ذجش جُخنشجء‬
‫ػن‪٤‬حش ًر‪٤‬شز ضؾر‪ ٚ‬جُوشؿ ضٔطـ جُطحهس جُن‪ٞ‬ت‪٤‬س ك‪ ٢‬جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س جُط‪ ٢‬ضو‪ ّٞ‬ذؼِٔ‪٤‬س جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪ٌٗٞٓ ٢ٛ ٝ . ٢‬س ٖٓ ‪:‬‬
‫جٍغح‪٣‬الً‪٣ٞ‬ذجش ‪ٓ ٢ٛٝ ،‬ؿٔ‪ٞ‬ػس ٖٓ ج‪٧‬ؿؾ‪٤‬س جُُٔغطكس ضؾر‪ ٚ‬جٌُ‪٤‬ظ ضطشضد ك‪ ٢‬سصّ ٓطشجفس ضغٔ‪ ٠‬جُـشجٗح ‪ٝ .‬ضكذظ جُطلحػالش‬
‫جُن‪ٞ‬ت‪٤‬س ك‪ ٢‬جُػح‪٣‬الً‪٣ٞ‬ذجش‪ .‬أٓح جُؿضء جُػحٗ‪ ٢‬جُٔ‪ ْٜ‬ك‪٤‬غٔ‪ ٠‬جُكؾ‪ٞ‬ز (جُُِّكٔس) ‪ ٢ٛٝ ،‬عحتَ ‪ ٨ٔ٣‬جُلشجؿحش جُٔك‪٤‬طس ذحُـشجٗح‪ ٝ ،‬ك‪ٚ٤‬‬
‫ضكذظ جُطلحػالش جُالم‪ٞ‬ت‪٤‬س‬

‫ج‪٧‬فرحؽ ‪:‬‬
‫ضغٔ‪ ٠‬جُؿض‪٣‬ثحش جُِٔ‪ٗٞ‬س جُط‪ ٢‬ضٔطـ جُن‪ٞ‬ء ج‪٧‬فرحؽ ‪ٝ ،‬ض‪ٞ‬ؾذ ك‪ ٢‬أؿؾ‪٤‬س جُػح‪٣‬الً‪٣ٞ‬ذ ك‪ ٢‬جُرالعط‪٤‬ذجش جُخنشجء‪ .‬جُقرـ‪ ٚ‬جالعحع‪٢ٛ ٚ٤‬‬
‫جٌُِ‪ٞ‬س‪ٝ‬ك‪ٞٗ ٞٛ ٝ َ٤‬ػحٕ ‪٘ٛ ٝ A+B‬حى جٗ‪ٞ‬جع جخش‪ ٖٓ ٟ‬جالفرحؽ ٓػَ جُر‪٤‬طح ًحس‪ٝ‬ض‪ٓ ٢ٛ ٝ ٖ٤‬غإ‪ُٝ‬س ػٖ جالُ‪ٞ‬جٕ ضحفلشجء ‪ٝ‬‬
‫جُرشضوحُ‪ ٝ ٚ٤‬جُكٔشجء ُِؿضس ‪ ٝ‬جُرطحهح ‪.‬‬
‫ضقرف ج‪ٝ‬سجم جُؾؿش فلشجء ف جُخش‪٣‬ق ٗط‪٤‬ؿ‪ُ ٚ‬طكَِ جٌُِ‪ٞ‬س‪ٝ‬ك‪َ٤‬‬

‫ٗوَ ج‪ٌُ٧‬طش‪ٕٝ‬‬

‫ذشؾحء جُؼ‪ٞ‬دز ٌُِطحخ ؿ ‪ُٔ 55‬شجؾؼ‪ٛ ٚ‬ز‪ ٙ‬جُ٘وط‪ٚ‬‬


‫جُٔشقِس جُػحٗ‪٤‬س ‪ :‬قِوس ًِلٖ‬

‫ذشؾحء جُؼ‪ٞ‬دز ٌُِطحخ ؿ ‪ُٔ 58‬شجؾؼ‪ٛ ٚ‬ز‪ ٙ‬جُ٘وط‪ٚ‬‬


‫ٓغحسجش ذذ‪ِ٣‬س‬
‫‪ٝ‬ضك‪ ١ٞ‬جُ٘رحضحش جُط‪ ٢‬ضؼ‪٤‬ؼ ك‪٘ٓ ٢‬حخحش هحع‪٤‬س ال ‪ٞ٣‬ؾذ ذ‪ٜ‬ح ٓحء ج‪ ٝ‬غحٗ‪ ٢‬جًغ‪٤‬ذ جٌُشذ‪ٓ ٕٞ‬غحسجش ذذ‪ِ٣‬س ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬س جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪٢‬‬
‫ضٔ ٌّ٘‪ٜ‬ح ٖٓ ضك‪ َ٣ٞ‬جُكذ ج‪٧‬هق‪ ٖٓ ٠‬جُطحهس‪.‬‬
‫ٗرحضحش ‪C4 plants C4‬‬
‫ضُغٔ‪ٛ ٠‬ز‪ ٙ‬جُ٘رحضحش ذ٘رحضحش ‪ C4‬؛ ‪ٜٗ٧‬ح ضُػ ِرّص غحٗ‪ ٢‬أًغ‪٤‬ذ جٌُشذ‪ٝ ٕٞ‬ضشذط‪ٓ ٚ‬غ ٓشًرحش سذحػ‪٤‬س جٌُشذ‪ ٕٞ‬ذذالً ٖٓ ٓشًرحش غالغ‪٤‬س‬
‫جٌُشذ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬أغ٘حء قِوس ًحُلٖ ‪ ٝ.‬ضـِن غـ‪ٞ‬س‪ٛ‬ح ك‪ ٢‬جال‪٣‬حّ جُكحس‪ ( ٙ‬هقد جُغٌش ‪ ٝ‬جُزسز )‬
‫ٗرحضحش ‪CAM‬أ‪٣‬ل جُكٔل جُؼؾر‪٢‬‬
‫‪٣‬كذظ ‪ٛ‬زج جُٔغحس ك‪ ٢‬جُ٘رحضحش جُط‪ ٢‬ضكطلع ذحُٔحء ‪ٝ‬ضؼ‪٤‬ؼ ك‪ ٢‬جُقكشجء ‪ٝ‬جُٔغط٘وؼحش جُٔحُكس ‪ٝ‬أ‪ ١‬ذ‪٤‬ثس أخش‪ٟ‬؛ ق‪٤‬ع جُ‪ٞ‬ف‪ ٍٞ‬ئُ‪٠‬‬
‫جُٔحء ٓكذ‪ٝ‬د ؾذٍّّج‪( .‬جُقرحس ‪ ٝ‬جُغكِد ‪ ٝ‬جالٗحٗحط )‬

‫جُط٘لظ جُخِ‪ٟٞ‬‬
‫ضكقَ جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س ػِ‪ ٠‬جُطحهس ذؼِٔ‪٤‬س ضغٔ‪ ٠‬جُط٘لظ جُخِ‪ٝ .١ٞ‬ضطٔػَ ‪ٝ‬ظ‪٤‬لس جُط٘لظ جُخِ‪ ١ٞ‬ك‪ ٢‬ؾٔغ ج‪ٌُ٩‬طش‪ٗٝ‬حش ٖٓ جُٔشًرحش‬
‫جٌُشذ‪٤ٗٞ‬س‪ٓ ،‬ػَ جُؿِ‪ًٞٞ‬ص‪ٝ ،‬جعطخذجّ هحهط‪ٜ‬ح ك‪ ٢‬ئٗطحؼ ؾض‪١‬ء ‪ ، ATP‬جُز‪٣ ١‬ض‪ٝ‬د جُخال‪٣‬ح ذحُطحهس ُطإد‪ٝ ١‬ظحتل‪ٜ‬ح‪ٓ ٢ٛ ٝ .‬شقِط‪: ٖ٤‬‬
‫جُطكَِ جُغٌش‪ ١‬ػِٔ‪٤‬س ال‪ٞٛ‬جت‪٤‬س ‪ ،‬ال ضططِد ‪ٝ‬ؾ‪ٞ‬د ج‪ً٧‬غؿ‪.ٖ٤‬‬
‫أٓح جُط٘لظ جُ‪ٜٞ‬جت‪ ٢‬ك‪٤‬ؾَٔ قِوس ًشذظ ‪ٗٝ‬وَ ج‪ٌُ٩‬طش‪ ٞٛٝ ،ٕٝ‬ػِٔ‪٤‬س ‪ٞٛ‬جت‪٤‬س ضططِد ‪ٝ‬ؾ‪ٞ‬د ج‪ً٧‬غؿ‪.ٖ٤‬‬

‫جُطكَِ جُغٌش‪ٟ‬‬
‫‪٣‬طكَِ جُؿِ‪ًٞٞ‬ص ك‪ ٢‬جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ خالٍ ػِٔ‪٤‬س جُطكَِ جُغٌش‪٣ ١‬طٌ‪ ٕٞ‬ؾض‪٣‬ثحٕ ٖٓ ‪ٝ ATP‬ؾض‪٣‬ثحٕ ٖٓ ‪ NADH‬ػ٘ذ ضكَِ ؾض‪١‬ء ‪ٝ‬جقذ‬
‫ٖٓ جُؿِ‪ًٞٞ‬ص ‪.‬‬

‫جُخط‪ٞ‬جش ‪ :‬ذشؾحء ٓشجؾؼ‪ ٚ‬جٌُطحخ ؿ‪62‬‬


‫قِوس ًشذظ‬
‫‪ٝ ATP‬ؾض‪٣‬ثح ذ‪٤‬ش‪ٝ‬ك‪٤‬ص ‪ٝ ):‬ضغٔ‪ ٠‬عِغِس جُطلحػالش جُط‪٣ ٢‬طكَِ ك‪ٜ٤‬ح جُر‪٤‬ش‪ٝ‬ك‪٤‬ص ئُ‪ ٠‬غحٗ‪ ٢‬أًغ‪٤‬ذ‬ ‫( ٗ‪ٞ‬جضؽ جُط٘لظ جُخِ‪ ١ٞ‬ؾض‪٣‬ثح‬
‫جٌُشذ‪ ٕٞ‬قِوس ًشذظ أ‪ ٝ‬د‪ٝ‬سز ( ‪TCA‬قٔل جٌُشذ‪ًٞ‬غ‪ َ٤‬جُػالغ‪٣ٝ ، ) ٢‬ؾحس ئُ‪ٛ ٠‬ز‪ ٙ‬جُكِوس أ‪ً ٣‬‬
‫نح ذكِوس قٔل جُغطش‪٣‬ي‪.‬‬
‫خط‪ٞ‬جش قِوس ًشذظ‬

‫جُخط‪ٞ‬جش ‪ :‬ذشؾحء ٓشجؾؼ‪ ٚ‬جٌُطحخ ؿ‪63‬‬

‫‪ 5‬عبذهللا بيجر‬


‫عِغِس ٗوَ ج‪ٌُ٧‬طش‪ٕٝ‬‬

‫ذشؾحء ٓشجؾؼ‪ ٚ‬جٌُطحخ ؿ‪64‬‬


‫جُط٘لظ جُال‪ٞٛ‬جت‪٠‬‬
‫ذؼل جُرذجت‪٤‬حش ٓخِ‪ٞ‬هحش ال‪ٞٛ‬جت‪٤‬س‬
‫‪٣‬كذظ جُطخٔش ك‪ ٢‬جٍط‪٣‬ط‪ٞ‬ذالصّ‪٣ ٞٛٝ ،‬ؼ‪٤‬ذ ضض‪٣ٝ‬ذ جُخِ‪٤‬س ذؿض‪٣‬ثحش ‪٘٣ٝ ، NAD +‬طؽ ًٔ‪٤‬س هِ‪ِ٤‬س ٖٓ ؾض‪٣‬ثحش ‪. ATP‬‬
‫‪ٝ‬جُطخٔش ٗ‪ٞ‬ػحٕ‪ :‬جُطخٔش جُِر٘‪ ( ٢‬ضخٔش قٔل جُالًط‪٤‬ي ) ‪ٝ‬جُطخٔش جٌُك‪. ٢ُٞ‬‬
‫ضخٔش قٔل جُالًط‪٤‬ي‬
‫ضك‪ ٍٞ‬ج‪ٗ٩‬ض‪ٔ٣‬حش جُر‪٤‬ش‪ٝ‬ك‪٤‬ص ‪-‬جُز‪ ١‬ضٌ‪ ٕ ّٞ‬ك‪ ٢‬أغ٘حء ػِٔ‪٤‬س جُطكَِ جُغٌش‪ - ١‬ئُ‪ ٠‬قٔل جُالًط‪٤‬ي ‪.‬‬
‫ػ٘ذ ضخٔش قٔل جُالًط‪٤‬ي ِّ‬
‫ض٘طؽ جُؼنالش قٔل جُالًط‪٤‬ي ػ٘ذ ٗوـ جالًغؿ‪ ٖ٤‬ذغرد جالؾ‪ٜ‬حد ٓٔح ‪٣‬إد‪ ١‬جُ‪ ٠‬جُْ ؽذ‪٣‬ذ‬
‫‪٣‬غطخذّ قٔل جُالًط‪٤‬ي ك‪ ٢‬ف٘حػ‪ ٚ‬جالؾرحٕ ‪ ٝ‬جُِرٖ جُشجتر‪ ٞ‬جُوؾط‪ ٝ ٚ‬جُضذحد‪١‬‬

‫جُطخٔش جٌُك‪٠ُٞ‬‬
‫‪٣‬كذظ جُطخٔش جٌُك‪ ٢ُٞ‬ك‪ ٢‬جُخٔ‪٤‬شز‪ٝ ،‬ذؼل أٗ‪ٞ‬جع جُرٌط‪٤‬ش‪٣‬ح ق‪٤‬ع ‪٣‬طك‪ ٍٞ‬جُر‪٤‬ش‪ٝ‬ك‪٤‬ص جُ‪ً ٠‬ك‪ ٍٞ‬ج‪٣‬ػ‪ ٝ ٢ِ٤‬غحٗ‪ ٢‬جًغ‪٤‬ذ‬
‫جٌُشذ‪ٕٞ‬‬
‫ػِٔ‪٤‬طح جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪ٝ ٠‬جُط٘لظ جُخِ‪ٟٞ‬‬
‫ٗ‪ٞ‬جضؽ ػِٔ‪ ٚ٤‬جُر٘حب جُن‪ٞ‬ت‪ ٢ٛ ٢‬جالًغؿ‪ ٝ ٖ٤‬جُؿِ‪ًٞٞ‬ص ‪ٓ ٢ٛ ٝ‬ذخالش ػِٔ‪ ٚ٤‬جُط٘لظ جُخِ‪ٞٗ ٝ ١ٞ‬جضؽ جُط٘لظ جُخِ‪١ٞ‬‬
‫غحٗ‪ ٢‬جًغ‪٤‬ذ جٌُشذ‪ ٝ ٕٞ‬جُٔحء ‪ٓ ٢ٛ ٝ‬طلحػالش ػِٔ‪ ٚ٤‬جُر٘حء جُن‪ٞ‬ت‪ ( ٢‬ذ‪ٌِٞٔ٤‬ج ذؼل )‬

‫قذ‪ٝ‬د قؿْ جُخِ‪٤‬س‬


‫‪-6‬‬
‫ًػ‪٤‬شج ٖٓ جُ٘وطس جُط‪ ٢‬ك‪ٜٗ ٢‬ح‪٣‬س ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُؿِٔس‬
‫‪٣‬رِؾ هطش ٓؼظْ جُخال‪٣‬ح أهَ ٖٓ ‪،)100 ×10 m ) 100 μm‬أ‪ ١‬أفـش ً‬
‫جُؼ‪ٞ‬جَٓ جُط‪ ٢‬ضإغش ك‪ ٢‬قؿْ جُخِ‪: ٚ٤‬‬
‫خ ّ عحقس جُغطف جٍ‪ ٟ‬جُكؽّ‬ ‫‪ٗ-1‬ظز‬
‫جُغطف ‪ ٢ٛ‬جُٔغحقس جُط‪٣ ٢‬ـط‪ٜ٤‬ح جُـؾحء‬ ‫جُؼحَٓ جُشت‪٤‬ظ جُز‪٣ ١‬كذد قؿْ جُخِ‪٤‬س ‪ٗ ٞٛ‬غرس ٓغحقس عطك‪ٜ‬ح ئُ‪ ٠‬قؿٔ‪ٜ‬ح‪ٓٝ .‬غحقس‬
‫جُرالصٓ‪ٓ ٝ .٢‬غ ٗٔ‪ ٞ‬جُخِ‪٣ ٚ٤‬ضدجد قؿٔ‪ٜ‬ح ٓوحسٗ‪ ٚ‬ذٔغحق‪ ٚ‬عطك‪ٜ‬ح ‪ٛ ٝ‬زج ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬جُقؼ‪ٞ‬ذس ك‪ ٢‬جُكق‪ ٍٞ‬ػِ‪ ٠‬جُٔ‪ٞ‬جد جُٔـز‪. ٚ٣‬‬
‫‪-2‬جالضقحٍ جُخِ‪ٟٞ‬‬
‫‪٘ٛ‬حى ػحَٓ آخش ‪٣‬كذد قؿْ جُخِ‪٤‬س‪ ٞٛٝ ،‬قحؾس ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش جُط‪ٞ‬جفَ جُخِ‪ُِ ١ٞ‬كشًس دجخَ جُخِ‪٤‬س ‪.‬‬

‫د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س‬
‫ضطٌحغش جُخال‪٣‬ح (جُؿغٔ‪ ) ٚ٤‬ػرش د‪ٝ‬سز ٗٔ‪ٝ ٞ‬جٗوغحّ‪ ،‬ضغٔ‪ ٠‬د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س ‪.‬‬
‫ٓشجقِ‪ٜ‬ح ‪:‬‬
‫جُط‪ٞ‬س جُر‪٤‬ث‪٣ ٠‬طنٖٔ ٗٔ‪ ٞ‬جُخِ‪٤‬س ‪ٝ‬ه‪٤‬حٓ‪ٜ‬ح ذحُ‪ٞ‬ظحتق جُخِ‪٣ٞ‬س ‪ٝ‬ضنحػق ٓحدض‪ٜ‬ح جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س ‪ ٢ٛ ٝ‬غالظ ٓشجقَ كشػ‪ٚ٤‬‬
‫‪ ٝ‬جعطؼذجدًج ُِٔشقِس جُطحُ‪٤‬س ٖٓ جُذ‪ٝ‬سز ‪.‬جالٗوغحّ جُٔطغح‪ ٞٛ : ١ٝ‬ضِي جُٔشقِس ٖٓ د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س جُط‪ ٢‬ض٘وغْ ك‪ٜ٤‬ح ٗ‪ٞ‬جز جُخِ‪٤‬س ‪ٓٝ‬حدض‪ٜ‬ح‬
‫ٌٓ‪ًٗٞ‬ح خِ‪٤‬س‬
‫جُ٘‪٣ٝٞ‬س ‪ ٢ٛ ٝ‬جسذغ ٓشجقَ كشػ‪ ، ٚ٤‬أٓح ػِٔ‪٤‬س جٗوغحّ جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ– ‪ ٢ٛٝ‬هش‪٣‬وس ‪٘٣‬وغْ ذ‪ٞ‬عحهط‪ٜ‬ح ع‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ جُخِ‪٤‬س ّ ِ‬
‫ؾذ‪٣‬ذز– كطرذأ هرَ ٗ‪ٜ‬ح‪٣‬س جالٗوغحّ جُٔطغح‪.١ٝ‬‬
‫ٓشجقَ جُط‪ٞ‬س جُر‪٤‬ث‪٠‬‬

‫جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ضشجً‪٤‬د ضك‪ ١ٞ‬جُٔحدز جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س جُط‪ ٢‬ض٘طوَ ٖٓ ؾ‪ َ٤‬ئُ‪ ٠‬ؾ‪ َ٤‬آخش ٖٓ جُخال‪٣‬ح‪ .‬أٓح جٌُش‪ٓٝ‬حض‪ ٖ٤‬ك‪٤ًٔ ٜٞ‬س‬
‫هِ‪ِ٤‬س ٖٓ جُٔحدز جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س‪ ، DNA‬ض‪ٞ‬ؾذ ك‪ٞٗ ٢‬جز جُخِ‪٤‬س‪.‬‬
‫* ػ٘ذ فرؾ جُخِ‪ ٚ٤‬ف جُط‪ٞ‬س جُر‪ ٢٘٤‬ضظ‪ٜ‬ش جُ٘‪ٞ‬جز ذحُِ‪ ٕٞ‬جُٔشهو ‪ ٝ‬رُي ٗط‪٤‬ؿ‪ٝ ٚ‬ؾ‪ٞ‬د خ‪ٞ٤‬ه كشد‪ ٖٓ ٚ٣‬جٌُش‪ٓٝ‬حض‪ٖ٤‬‬

‫جٗوغحّ جُخال‪٣‬ح جُرذجت‪٤‬س جُ٘‪ٞ‬جز‬


‫ضٔش جُخال‪٣‬ح جُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪ٞ‬جز ذذ‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س قط‪ ٠‬ضطٌحغش‪ ،‬أٓح جُخال‪٣‬ح جُرذجت‪٤‬س جُ٘‪ٞ‬جز ضطٌحغش ذطش‪٣‬وس ضغٔ‪ ٠‬جالٗؾطحس جُػ٘حت‪.٢‬‬

‫جالٗوغحّ جُٔطغح‪ٟٝ‬‬
‫ضؾطَٔ د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س ػِ‪ ٠‬جُط‪ٞ‬س جُر‪ٝ ٢٘٤‬جالٗوغحّ جُٔطغح‪ٝ ١ٝ‬جٗوغحّ جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ‪٣( .‬غطؼَٔ جالٗوغحّ جُٔطغح‪ُ ١ٝ‬ض‪٣‬حد‪ ٙ‬ػذد جُخال‪٣‬ح ‪ٝ‬‬
‫ضؼ‪٣ٞ‬ل جُطحُق ف جُؿش‪ٝ‬ـ )‬

‫‪ 6‬عبذهللا بيجر‬


‫ٓشجقَ جالٗوغحّ جُٔطغح‪ٟٝ‬‬

‫جُط‪ٞ‬س جُطٔ‪٤ٜ‬ذ‪ : ٟ‬ضغٔ‪ ٠‬جُٔشقِس ج‪ ٖٓ ٠ُٝ٧‬جالٗوغحّ جُٔطغح‪ ١ٝ‬جُط‪ٞ‬س جُطٔ‪٤ٜ‬ذ‪. ١‬‬


‫جٌُش‪ٓٝ‬حض‪٤‬ذجش جُؾو‪٤‬وس ضشجً‪٤‬د ضك‪ُٗ ١ٞ‬غ ًخح ٓططحذوس ٖٓ ‪ . DNA‬أٓح جُطشً‪٤‬د جُز‪ ١‬ك‪٘ٓ ٢‬طقق جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٝ ّٞ‬جُز‪٣ ١‬شذو‬
‫جٌُش‪ٓٝ‬حض‪٤‬ذجش ذؼن‪ٜ‬ح ٓغ ذؼل ك‪٤‬غٔ‪ ٠‬جُغ٘طش‪٤ٓٝ‬ش ‪.‬‬
‫جُؿ‪ٜ‬حص جُٔـضُ‪ ٞٛ : ٠‬جُطشً‪٤‬د جٌُِ‪ ٢‬جُز‪٣ ١‬نْ جُخ‪ٞ٤‬ه جُٔـضُ‪٤‬س ‪ٝ‬جُٔش‪ٌ٣‬ضجش ‪ٝ‬ج‪٤ُ٧‬حف جُ٘ؿٔ‪٤‬س ‪.‬‬

‫جٗوغحّ جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ‬
‫ػِٔ‪٤‬س أخش‪ ٟ‬ضغٔ‪ ٠‬جٗوغحّ جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ‪ ،‬ضإد‪ ١‬ئُ‪ ٠‬جٗوغحّ جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ‪ ،‬ك‪٘٤‬طؽ ػٖ رُي‬ ‫ً‬ ‫ضرذأ جُخِ‪٤‬س ػ٘ذ جٗط‪ٜ‬حء جالٗوغحّ جُٔطغح‪١ٝ‬‬
‫خِ‪٤‬طحٕ ضكط‪٣ٞ‬حٕ ػِ‪ٞٗ ٠‬جض‪ٓ ٖ٤‬ططحذوط‪٣ ٝ .ٖ٤‬غٔ‪ٌٓ ٠‬حٕ مـو جُغ‪٤‬ط‪ ٞ‬ذالصّ ػِ‪ ٠‬قغد ٗ‪ٞ‬ع جُخِ‪ٚ٤‬‬
‫ك‪ ٢‬جُخِ‪ ٚ٤‬جُك‪ٞ٤‬جٗ‪ : ٚ٤‬ضخقش‬
‫ك‪ ٢‬جُخِ‪ ٚ٤‬جُ٘رحض‪ : ٚ٤‬ضٌ‪ ٕٞ‬جُقلحتف جُخِ‪ٚ٣ٞ‬‬
‫جالٗؾطحس جُػ٘حت‪ : ٢‬ػِٔ‪ ٚ٤‬جالٗوغحّ ُِخال‪٣‬ح جُرذجت‪٤‬س جُ٘‪ ٝ ٟٞ‬ضطْ ػٖ هش‪٣‬ن ضنحػق جُٔحد‪ ٙ‬جُ‪ٞ‬سجغ‪ ٝ ٚ٤‬ضِطقن ًال جُ٘غخط‪ ٖ٤‬ذحُـؾحء‬
‫جُرالصٓ‪ ٝ ٢‬ذؼذ جٕ ‪ ٞٔ٘٣‬جُـؾحء جُرالصٓ‪٣ ٢‬طْ عكد ؾض‪٣‬ثحش جُٔحد‪ ٙ‬جُ‪ٞ‬سجغ‪ ٚ٤‬جُِٔطقو‪ ٚ‬ذ‪ ٚ‬ذؼ‪٤‬ذج ‪ ٝ‬ػ٘ذٓح ‪ٌ٣‬طَٔ جٗؾطحس جُخِ‪ ٚ٤‬ض٘طؽ‬
‫خِ‪٤‬طحٕ ؾذ‪٣‬ذضحٕ ٓططحذوطحٕ‬

‫د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س جُطر‪٤‬ؼ‪٤‬س‬


‫ئٕ ‪ٝ‬هص جٗوغحّ جُخِ‪٤‬س ‪ٓٝ‬ؼذُ‪ ٚ‬مش‪ٝ‬س‪٣‬حٕ ؾذًّج ُقكس ج ُٔخِ‪ٞ‬م جُك‪ .٢‬ق‪٤‬ع ‪٣‬خطِق ٓؼذٍ جٗوغحّ جُخِ‪٤‬س ذ٘ح ًء ػِ‪ٞٗ ٠‬ػ‪ٜ‬ح‪٣ٝ .‬طكٌْ ك‪٢‬‬
‫د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س آُ‪٤‬س ضطنٖٔ ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ‪ٝ‬ئٗض‪ٔ٣‬حش خحفس‪.‬‬
‫د‪ٝ‬س جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش جُكِو‪٤‬س (جُغح‪٘٤ٌِ٣‬حش)‬
‫ضشضرو ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ضغٔ‪ ٠‬جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش جُكِو‪٤‬س ٓغ ئٗض‪٣ ْ٣‬غٔ‪ ٠‬ج‪ٗ٩‬ض‪ ْ٣‬جُٔلغلش جُٔؼطٔذ ػِ‪ ٠‬جُرش‪ٝ‬ض‪ ٖ٤‬جُكِو‪ ٢‬ك‪ ٢‬جُط‪ٞ‬س جُر‪ٝ ٢٘٤‬جالٗوغحّ‬
‫جُٔطغح‪ُ ١ٝ‬رذء جُ٘ؾحهحش جُٔخطِلس جُط‪ ٢‬ضكذظ ك‪ ٢‬د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س‪ ٝ .‬ضغ‪٤‬طش ػِ‪ ٠‬جُؼذ‪٣‬ذ ٖٓ جُ٘ؾحهحش خالٍ د‪ٝ‬س جُخِ‪ ٚ٤‬ف ضشعَ‬
‫جؽحسجش ُرذء ‪ ٝ‬جٗط‪ٜ‬حء د‪ٝ‬سز جُخِ‪ٚ٤‬‬
‫ٓشك جُغشهحٕ‬
‫كؼ٘ذٓح ال ضغطؿ‪٤‬د جُخال‪٣‬ح ُ‪٤ُ٦‬حش جُط‪ ٢‬ضغ‪٤‬طش ػِ‪ ٠‬د ‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س جُطر‪٤‬ؼ‪٤‬س ض٘طؽ قحُس ضغٔ‪ ٠‬ج ُغشهحٕ ‪ ٞٔٗ ٞٛٝ ،‬جُخال‪٣‬ح ‪ٝ‬جٗوغحٓ‪ٜ‬ح‬
‫ذؾٌَ ؿ‪٤‬ش ٓ٘طظْ – أ‪ ١‬كؾَ ك‪ ٢‬ض٘ظ‪ ْ٤‬د‪ٝ‬سز جُخِ‪٤‬س‪.‬‬
‫ضضجقْ ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُخال‪٣‬ح جُغِ‪ٔٓ ٚٔ٤‬ح ‪٣‬غرد ‪ٝ‬كحز جُٔقحخ ذ‪ٚ‬‬
‫ضون‪ ٢‬جُخال‪٣‬ح جُغشهحٗ‪ٝ ٚ٤‬هطح جهَ ف جُط‪ٞ‬س جُر‪٢٘٤‬‬
‫أعرحخ ٓشك جُغشهحٕ‬
‫نح ك‪ ٢‬جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س جُ‪٤‬حكؼس ‪ٝ‬جُ٘ؾطس ‪ٝ‬جُغِ‪ٔ٤‬س أ‪ً ٣‬‬
‫نح‪.‬‬ ‫ال ‪٣‬كذظ جُغشهحٕ ك‪ ٢‬جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س جُنؼ‪٤‬لس كوو‪ ،‬ذَ ‪٣‬كذظ أ‪ً ٣‬‬
‫جُٔغشه٘حش‬
‫ضغٔ‪ ٠‬جُٔ‪ٞ‬جد ‪ٝ‬جُؼ‪ٞ‬جَٓ جُط‪ ٢‬ضغرد ٓشك جُغشهحٕ جُٔغشه٘حش ‪.‬‬
‫‪-1‬جالعرغص ‪-2‬جُطذخ‪-3 ٖ٤‬جالؽؼ‪ ٚ‬ك‪ٞ‬م جُر٘لغؿ‪-4 ٚ٤‬جالؽؼ‪ ٚ‬جُغ‪ُِ( ٚ٤٘٤‬كٔح‪ٜ٘ٓ ٚ٣‬ح ‪٣‬شضذ‪ٓ ٟ‬ؼطق ٖٓ جُشفحؿ )‬
‫ضو‪ ّٞ‬جُذ‪ ُٚٝ‬ذ‪ٞ‬مغ جُِٔقوحش ػِ‪ ٠‬جُٔ‪ٞ‬جد ُطكز‪٣‬ش ٖٓ جُٔغشه٘حش ‪٘ٛ ٖٓ ٝ‬ح ٗؾأش جُ‪٤ٜ‬ثس جُؼحٓ‪ُِ ٚ‬ـزجء ‪ ٝ‬جُذ‪ٝ‬جء ُِطكون ٖٓ عالٓ‪ ٚ‬جالؿز‪ ٝ ٚ٣‬جُٔ‪ٞ‬جد‬

‫‪ٝ‬سجغس جُغشهحٕ‬
‫ضـ‪٤‬شج ‪ٝ‬جقذًج أ‪ ٝ‬أًػش ٖٓ أقذ ‪ٝ‬جُذ‪ٓ ٚ٣‬ؼشك ُخطش ج‪٩‬فحذس ذحُغشهحٕ ذ٘غرس أػِ‪ ٖٓ ٠‬جُؾخـ جُز‪ ١‬ال ‪٣‬شظ ‪ٛ‬ز‪ٙ‬‬
‫جُلشد جُز‪٣ ١‬شظ ً‬
‫جُطـ‪٤‬شجش‪.‬‬

‫ٓ‪ٞ‬ش جُخِ‪٤‬س جُٔرشٓؽ‬


‫ضغٔ‪ٞٓ ٠‬ش جُخِ‪٤‬س جُٔرشٓؽ ‪ .‬ضطْ ُِخال‪٣‬ح جُ٘رحض‪ٝ ٚ٤‬‬ ‫ال ضؼ‪٤‬ؼ ًَ جُخال‪٣‬ح جُ٘حضؿس ػٖ جالٗوغحٓحش؛ ق‪٤‬ع ضٔش ذؼل جُخال‪٣‬ح ذؼِٔ‪٤‬س‬
‫جُك‪ٞ٤‬جٗ‪ ٖٓ ٝ ٚ٤‬أٓػِط‪-1 ٚ‬ض‪ٞ‬هق ٗٔ‪ ٞ‬جالٗغحٕ ػ٘ذ كطشز ٓؼ‪ -2 ٚ٘٤‬ضغحهو ‪ٝ‬سم جُؾؿش ‪٣ ٝ ..‬غحػذ ٓ‪ٞ‬ش جُخال‪٣‬ح ف جُكٔح‪ ٖٓ ٚ٣‬جالفحذ‪ٚ‬‬
‫ذحُغشهحٕ ‪.‬‬

‫جُخال‪٣‬ح جُؿزػ‪٤‬س‬
‫جُخال‪٣‬ح جُؿزػ‪٤‬س ‪ ٢ٛ :‬خال‪٣‬ح ؿ‪٤‬ش ٓطخققس ض٘ٔ‪ُ ٞ‬طقرف خال‪٣‬ح ٓطخققس ئرج ‪ٝ‬مؼص ك‪ ٢‬ظش‪ٝ‬ف ٓ٘حعرس ‪ٞٗ ٢ٛ ٝ .‬ػحٕ ‪:‬‬
‫‪ 7‬عبذهللا بيجر‬
‫‪-1‬جُخال‪٣‬ح جُؿزػ‪٤‬س جُؿ‪٤٘٤‬س‬
‫ذؼذ ضِو‪٤‬ف جُك‪ٞ٤‬جٕ جُٔ٘‪ُِ ١ٞ‬ر‪٣ٞ‬نس ض٘وغْ ًطِس جُخال‪٣‬ح جُ٘حضؿس ذحعطٔشجس ئُ‪ ٠‬إٔ ‪ُ٣‬قرف ػذد‪ٛ‬ح ‪ 150-100‬خِ‪٤‬س ضوش‪٣‬رًح‪ٛٝ .‬ز‪ ٙ‬جُخال‪٣‬ح‬
‫ؿ‪٤‬ش ٓطخققس ‪ٝ‬ضغٔ‪ ٠‬جُخال‪٣‬ح جُؿزػ‪٤‬س جُؿ٘‪٤٘٤‬س‪ ٝ .‬هذ جغحسجش خالف ؽشػ‪ ٢‬ق‪ٓ ٍٞ‬قذس جُكق‪ ٍٞ‬ػِ‪ٜ٤‬ح‬
‫‪-2‬جُخال‪٣‬ح جُؿزػ‪٤‬س جٌُٔطِٔس جُ٘ٔ‪ٞ‬‬
‫‪ٞ٣‬ؾذ جُ٘‪ٞ‬ع جُػحٗ‪ ٖٓ ٢‬جُخال‪٣‬ح جُؿزػ‪٤‬س‪ ،‬أ‪ ٝ‬جُخال‪٣‬ح جُؿزػ‪٤‬س جٌُٔطِٔس جُ٘ٔ‪ ٞ‬ك‪ ٢‬أٗغؿس ٓط٘‪ٞ‬ػس ٖٓ ؾغْ ج‪ٗ٩‬غحٕ‪ٝ ،‬هذ ضغطخذّ ك‪٢‬‬
‫جُكلحظ ػِ‪ ٠‬جُ٘غ‪٤‬ؽ جُز‪ ١‬ض‪ٞ‬ؾذ ك‪ ٚ٤‬أ‪ ٝ‬ئفالق‪ ٝ ٚ‬ضػ‪٤‬ش ؾذال جهَ ٖٓ جُؿزػ‪ ٚ٤‬جُؿ٘‪. ٚ٤٘٤‬‬
‫اسحخذم الباحثٌن خاليا بنكرياسية السحعاده البنكرياس ًظائفو ً جمث ججربحيا على‬
‫الفأر‬

‫جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ‪ٝ‬جُؼذد جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪. ٠ٓٞ‬‬


‫‪٣‬طشضد ‪ ( DNA‬جُٔحدز جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س ) ك‪ ٢‬هطغ ضغٔ‪ ٠‬جُؿ‪٘٤‬حش ‪ ،‬ضطكٌْ ك‪ ٢‬ئٗطحؼ جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش‪.‬‬
‫جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُٔطٔحغِس‬
‫ضُغٔ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُط‪ ٢‬ضؾٌَ ص‪ٝ‬ؾًح‪ٜٔ٘ٓ ًَ ،‬ح ٖٓ أخ ‪ ،‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُٔطٔحغِس ُ‪ٜ‬ح ٗلظ جُط‪ٗ ٝ ٍٞ‬لظ ٓ‪ٞ‬هغ جُغ٘طش‪٤ٓٝ‬ش‬
‫جٍخال‪٣‬ح جالقحد‪٣‬س ‪ٝ‬جُػ٘حت‪٤‬س جُٔؿٔ‪ ٞ‬عز جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س ‪.‬‬
‫ج‪ٓ٧‬ؾحؼ خال‪٣‬ح ؾ٘غ‪٤‬س ضكَٔ ٗقق جُؼذد ٖٓ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‪) .‬ؾحٓ‪٤‬ص )‬
‫ـ ضغٔ‪ ٠‬جُخِ‪٤‬س جُط‪ ٢‬ضكَٔ جُؼذد ‪ ٖٓ n‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش خِ‪٤‬س أقحد‪٣‬س جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س ‪.‬‬
‫ـ ضغٔ‪ ٠‬جُؼِٔ‪٤‬س جُط‪٣ ٢‬طكذ ك‪ٜ٤‬ح ٓؾ‪٤‬ؽ أقحد‪ ١‬جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س ذٔؾ‪٤‬ؽ أقحد‪ ١‬آخش ج‪٩‬خقحخ ‪.‬‬
‫ـ ضغٔ‪ ٠‬جُخِ‪٤‬س جُط‪ ٢‬ضكط‪ ١ٞ‬جُؼذد (‪ ٖٓ ) 2n‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش خِ‪٤‬س غ٘حت‪٤‬س جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س‬

‫((((ِٓك‪ٞ‬ظس ‪ :‬جالٗوغحّ جُٔ٘قق ُِخال‪٣‬ح جُؿ٘غ‪٤‬س ))))‬

‫جُٔشقِس ج‪ ٖٓ ٠ُٝ٧‬جالٗوغحّ جُٔ٘قق‬


‫جالٗوغحّ جُٔ٘قق ‪ٞٗ ٞٛ :‬ع ٖٓ أٗ‪ٞ‬جع جالٗوغحّ جُخِ‪ ١ٞ‬جُز‪٣ ١‬خطضٍ ػذد جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‪٣ٝ ،‬كذظ ك‪ ٢‬جُطشجً‪٤‬د جُؿ٘غ‪٤‬س ُِٔخِ‪ٞ‬هحش‬
‫جُك‪٤‬س جُط‪ ٢‬ضطٌحغش ؾ٘غ‪ّ٤‬ح‪٣ .‬وَِ ػذد جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ُِ٘قق (ػٌظ جُٔطغح‪) ١ٝ‬‬
‫خط‪ٞ‬جض‪ٜ‬ح ‪:‬‬

‫جُٔشقِس جُػحٗ‪٤‬س ٖٓ جالٗوغحّ جُٔ٘قق‬

‫ِٓك‪ٞ‬ظحش ‪:‬‬
‫‪ - 2‬ضٌ‪ ٕٞ‬جٌُش‪ٓٝ‬حض‪٤‬ذجش ؿ‪٤‬ش ٓططحذو‪ ٚ‬ذغرد ػِٔ‪ ٚ٤‬جُؼر‪ٞ‬س‬
‫‪٘٣ - 3‬طؽ ػٖ ج‪ٓ ٍٝ‬شقِ‪ ٚ‬خِ‪٤‬ط‪ٖ٤‬‬
‫‪٘٣ - 4‬طؽ ػٖ ضحٗ‪ٓ ٢‬شقِ‪ ٚ‬جسذغ خال‪٣‬ح جقحد‪ ٚ٣‬جُؼذد جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٢ٓٞ‬‬
‫‪-5‬‬
‫أ‪٤ٔٛ‬س جالٗوغحّ جُٔ٘قق‬
‫‪١‬قذظ جالٗوغحّ جُٔ٘قق ك‪ٓ ٢‬شقِط‪ ٖٓ ٖ٤‬جالٗوغحٓحش‪٘٣ٝ ،‬طؽ ػ٘‪ ٚ‬أسذغ خال‪٣‬ح ؾذ‪٣‬ذز ؿ‪٤‬ش ٓططحذوس أقحد‪٣‬س جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س‪.‬‬
‫‪ٝ‬جالٗوغحّ جُٔ٘قق ٓ‪٣ ٚٗ٧ ْٜ‬إد‪ ١‬ئُ‪ ٠‬جُط٘‪ٞ‬ع جُ‪ٞ‬سجغ‪. ٢‬‬
‫ٓوحسٗس ذ‪ ٖ٤‬جُطٌحغش جُؿ٘غ‪ٝ ٠‬جُطٌحغش جُالؾ٘غ‪. ٠‬‬
‫ضطٌحغش ذؼل جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س الؾ٘ظ‪١‬ج‪ ،‬ك‪ ٢‬ق‪٣ ٖ٤‬طٌحغش ذؼن‪ٜ‬ح ج‪٥‬خش ذحُطٌحغش جُؿ٘غ‪ٝ .٢‬هذ ‪٣‬كذظ ك‪ ٢‬ذؼل جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س ًال‬
‫جُ٘‪ٞ‬ػ‪ ٖٓ ٖ٤‬جُطٌحغش جُؿ٘غ‪ٝ ٢‬جُالؾ٘غ‪ ،٢‬ك‪٤‬شظ جُٔخِ‪ٞ‬م جُك‪ ٢‬ك‪ ٢‬أغ٘حء جُطٌحغش جُالؾ٘غ‪ ٢‬ؾٔ‪٤‬غ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ٖٓ خِ‪٤‬س أّ ‪ٝ‬جقذز‪،‬‬
‫كط٘طؽ أكشجد ؾذ‪٣‬ذز ٓطحذوس ُِخِ‪٤‬س ج‪( . ّ٧‬ضطنحػق جُخال‪٣‬ح ذؾٌَ جعشع ف جُطٌحغش جُؿ٘غ‪) ٢‬‬
‫‪ 8‬عبذهللا بيجر‬
‫ذشؾحء ٓزجًشز ‪ٛ‬زج جُذسط ٖٓ جٌُطحخ ُ‪ ٌٕٞ٤‬ج‪ٝ‬مف ؿ ‪116‬‬

‫جُطشجً‪٤‬د جُؿ‪٤٘٤‬س جُؿذ‪٣‬ذز‬


‫‪٣‬طِن ػِ‪ ٠‬جسضرحه جُؿ‪٘٤‬حش جُؿذ‪٣‬ذ جُ٘حضؽ ػٖ جُؼر‪ٞ‬س جُؿ‪ٝ ٢٘٤‬جُط‪ٞ‬ص‪٣‬غ جُكش جُطشجً‪٤‬د جُؿ‪٤٘٤‬س جُؿذ‪٣‬ذز ‪ ٌٖٔ٣ ٝ .‬قغحذ‪ٜ‬ح‬
‫ذحُؼاله‪2 ٚ‬أط ‪ n‬ق‪٤‬ع ‪ ((( 23=n‬ػذد جُطشجً‪٤‬د جُٔكطِٔ‪ ٚ‬ذؼذ جالخقحخ ( ‪2‬أط ‪ 2 X 23‬جط ‪) 23‬‬
‫جسضرحه جُؿ‪٘٤‬حش‬
‫ضغٔ‪ ٠‬جُؿ‪٘٤‬حش جُط‪٣ ٢‬وغ ذؼن‪ٜ‬ح هشخ ذؼل ػِ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٗ ّٞ‬لغ‪ ٚ‬جُؿ‪٘٤‬حش جُٔشضرطس ‪ ٝ .‬ض٘طوَ هطؼ‪ٝ ٚ‬جقذد‪ٙ‬‬
‫ال‪ ٌٖٔ٣‬ضطر‪٤‬ن هحٗ‪٘ٓ ٕٞ‬ذٍ جُػحٗ‪( ٢‬جُط‪ٞ‬ص‪٣‬غ جُكش) ػِ‪ ٠‬جسضرحه ؾ‪٘٤‬حش جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش الٕ جُؿ‪٘٤‬حش جُٔشضرط‪ ٚ‬ال ض٘لقَ‬
‫*ضٔص دسجع‪ ٚ‬جسضرحه جُؿ‪٘٤‬حش ج‪ٓ ٍٝ‬ش‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬رذحذ‪ ٚ‬جُلحً‪ٜ‬س *‬

‫خشجتو جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‬
‫ضكذظ ػِٔ‪ ٚ٤‬جُؼر‪ٞ‬س جُؿ‪ ٢٘٤‬ك‪ ٢‬جُؿ‪٘٤‬حش جُرؼ‪٤‬ذ ذؼن‪ٜ‬ح ػٖ ذؼل جًػش ٖٓ جُؿ‪٘٤‬حش جُوش‪٣‬ر‪ٚ‬‬
‫‪٣‬ر‪ ٖ٤‬جُشعْ جُز‪٣ ١‬غٔ‪ ٠‬خش‪٣‬طس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ضشض‪٤‬د جُؿ‪٘٤‬حش ػِ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ٝ ،ّٞ‬ضغٔ‪ٝ ٠‬قذز جُو‪٤‬حط جُٔغطخذٓ‪ٚ‬‬
‫ك‪ ٢‬ضوذ‪٣‬ش جٓغحك‪ ٚ‬ذ‪ٞٓ ٖ٤‬هغ ؾ‪ ٖ٤٘٤‬ػِ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ّٞ‬جُ‪ٞ‬جقذ ( ‪ٝ‬قذ‪ ٙ‬خش‪٣‬ط‪ٝ ٚ‬جقذ‪) ٙ‬‬

‫ضؼذد جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س‬


‫ُٔؼظْ أٗ‪ٞ‬جع جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س خال‪٣‬ح غ٘حت‪٤‬س جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س‪ٝ ،‬ذؼن‪ٜ‬ح ُ‪ ٚ‬خال‪٣‬ح ٓطؼذدز جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس‬
‫جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س ‪ٝ ٢ٛٝ‬ؾ‪ٞ‬د ٓؿٔ‪ٞ‬ػس ئمحك‪٤‬س ‪ٝ‬جقذز أ‪ ٝ‬أًػش ٖٓ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ك‪ ٢‬جُٔخِ‪ٞ‬م جُك‪.٢‬‬
‫جُلشج‪ُٝ‬س ‪ ٝ‬هقد جُغٌش ‪ 8N‬جُؤف ‪ ٝ‬جُؾ‪ٞ‬كحٕ ‪ 6N‬جُو‪ٜٞ‬ز ‪4N‬‬
‫‪٣‬ؼذ جُطؼذد ف جالٗغحٕ ٓٔ‪٤‬طح ‪ ٝ‬هحضال‬

‫‪ 9‬عبذهللا بيجر‬


‫جخطالالش ‪ٝ‬سجغ‪٤‬س ٓط٘ك‪٤‬س ‪:‬‬
‫دسط جُؼحُْ جسضؾ‪٤‬رحُذ ؾحس‪ٝ‬د جخطالٍ ٓشضرو ذحٗض‪ ( ْ٣‬جٌُحذط‪ٞ٤ٗٞ‬س‪٣‬ح ) ‪٘٣‬ؿْ ػ٘‪ ٚ‬ذ‪ ٍٞ‬جع‪ٞ‬د ‪ ٢ٛ ٝ‬قحُس ضظ‪ٜ‬ش ػ٘ذ جُ‪ٞ‬الد‪ٝ ٙ‬‬
‫ضغطٔش خالٍ ق‪٤‬حز جُٔش‪٣‬ل ٓٔح ‪٣‬غرد جالّ جُؼظْ ‪ ٝ‬جُٔلحفَ‬
‫جُقلس جُٔط٘ك‪٤‬س ضظ‪ٜ‬ش ػ٘ذٓح ‪ ٌٕٞ٣‬جُلشد ٓطٔحغَ جُؿ‪٘٤‬حش جُٔط٘ك‪٤‬س ُطِي جُقلس‪ُ .‬زج كح‪٧‬كشجد جُز‪ ٌِٕٞٔ٣ ٖ٣‬ؾ‪ً٘٤‬ح عحتذًج‬
‫‪ٝ‬جقذًج ػِ‪ ٠‬ج‪٧‬هَ ال ضظ‪ٜ‬ش ػِ‪ ْٜ٤‬جُقلس جُٔط٘ك‪٤‬س‪.‬‬
‫‪ٝ‬جُلشد جُز‪ ٌٕٞ٣ ١‬ؿ‪٤‬ش ٓطٔحغَ جُؿ‪٘٤‬حش الخطالٍ ‪ٝ‬سجغ‪ٓ ٢‬ط٘ ّفٍّ ‪٣‬غٔ‪ ٠‬قحٓال ُِقلس ‪.‬‬

‫جُطِ‪٤‬ق جٌُ‪٤‬غ‪٠‬‬
‫أقذ أؽ‪ٜ‬ش جالخطالالش جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س جُٔط٘ك‪٤‬س‪ ،‬جُز‪٣ ١‬إغش ك‪ ٢‬جُـذد جُٔ٘طؿس ُِٔخحه‪ٝ ،‬ج‪ٗ٩‬ض‪ٔ٣‬حش جُ‪ٜ‬حمٔس‪ٝ ،‬جُـذد جُؼشه‪٤‬س؛ ئر ال‬
‫‪٣‬طْ جٓطقحؿ أ‪ٗٞ٣‬حش جٌُِ‪ٞ‬س ئُ‪ ٠‬دجخَ خال‪٣‬ح ؾغْ جُؾخـ جُٔقحخ ذحُطٌ‪٤‬ق جٌُ‪٤‬غ‪٣ ٌُٖٝ ٢‬طْ ئكشجص‪ٛ‬ح ٓغ جُؼشم ‪ٔٓ .‬ح‬
‫‪٣‬غرد ٓخحه ًػ‪٤‬ق ‪٣‬ـِن ه٘‪ٞ‬جش جُرٌ٘ش‪٣‬حط ‪ ٝ‬جُ‪ٜ‬نْ ‪ ٝ‬جُط٘لظ‬

‫جُٔ‪ٜ‬حم ‪٘٣ :‬ؿْ جُٔ‪ٜ‬حم ك‪ ٢‬جُرؾش ػٖ جخطالٍ ؾ‪٣ ،٢٘٤‬إد‪ ١‬ئُ‪ ٠‬ؿ‪٤‬حخ فرـس جُٔ‪٤‬الٗ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬جُؿِذ ‪ٝ‬جُؾؼش ‪ٝ‬جُؼ‪ٞ٣ٝ .ٖ٤٘٤‬ؾذ‬
‫جُٔ‪٤‬الٗ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬ق‪ٞ٤‬جٗحش أخش‪ ٟ‬أ‪ً ٣‬‬
‫ن ح‪.‬‬

‫ٓشك ضح‪ ٟ‬ـ عحًظ‬


‫ٓشك ‪٘٣‬طؽ ػٖ جخطالٍ ‪ٝ‬سجغ‪ٓ ٢‬طٖـ ‪ٝ ،‬جُؿ‪ ٖ٤‬جُٔغإ‪ ٍٝ‬ػ٘‪ٞٓ ٚ‬ؾ‪ٞ‬د ػِ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٣. 15 ّٞ‬طْ جًطؾحك‪ ٚ‬ػٖ هش‪٣‬ن ذوؼ‪ٚ‬‬
‫قٔشجء ك‪ٓ ٢‬إخشز جُؼ‪٘٣ ٝ ٖ٤‬طؾش ذ‪ ٖ٤‬جُ‪ٜٞ٤‬د ٖٓ جف‪ ٍٞ‬ؽؾشم ج‪ٝ‬س‪ٝ‬ذ‪٘٣ ٝ ٚ٤‬طؽ ذغرد ٗوـ جالٗض‪ٔ٣‬حش جُٔغإ‪ ٍٝ‬ػٖ‬
‫ضكِ‪ َ٤‬جالقٔحك جُذ‪ ٚ٤٘ٛ‬ضغٔ‪ ( ٠‬ؾحٗؿِ‪ٞ٤‬عح‪٣‬ذص )‬

‫جُؿالًط‪ٞ‬ع‪٤ٔ٤‬ح‬
‫جخطالٍ ‪ٝ‬سجغ‪٘٣ ٢‬طؽ ػ٘‪ ٚ‬ػذّ هذسز جُؿغْ ػِ‪ٛ ٠‬نْ جُؿالًط‪ٞ‬ص ‪ ٝ‬جُٔقحذ‪ ٕٞ‬ذ‪٣ ٚ‬لطوش‪ ٕٝ‬جُ‪ٝ ٠‬ؾ‪ٞ‬د جٗض‪GALT ْ٣‬‬
‫ال‪ٛ ٌْٜ٘ٔ٣‬نْ جُؿالًط‪ٞ‬ص ‪ُ ٝ‬زُي ‪٣‬ؿط٘ر‪ ٕٞ‬جُكِ‪٤‬د‬

‫‪ 10‬عبذهللا بيجر‬


‫جخطالالش ‪ٝ‬سجغ‪٤‬س عحتذز‬
‫ُ‪٤‬غص جالخطالالش جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س ًِ‪ٜ‬ح ٗحؾٔس ػٖ جُ‪ٞ‬سجغس جُٔط٘ك‪٤‬س‪ ،‬ذَ ئٕ ذؼل جالخطالالش‪ٓ ،‬ػَ ٓشك ‪٘ٛ‬ط٘ؿط‪ ٕٞ‬جُ٘حدس‪ ،‬عرر‪ٜ‬ح‬
‫ؾ‪٘٤‬حش عحتذز ‪.‬‬
‫ٓشك ‪٘ٛ‬ط٘ؿط‪ٕٞ‬‬
‫‪٣‬إغش ك‪ ٢‬جُؿ‪ٜ‬حص جُؼقر‪ٝ ، ٢‬ضظ‪ٜ‬ش أػشجك ‪ٛ‬زج جُٔشك أ‪ٝ‬الً ك‪ ٢‬ج‪٧‬ؽخحؿ جُٔقحذ‪ ٖ٤‬ذ‪ ٖ٤‬عٖ ‪ 30 – 50‬ع٘س ‪.‬‬
‫ػذّ ٗٔ‪ ٞ‬جُـنش‪ٝ‬ف ( جُؤأز )‬
‫ػذّ ٗٔ‪ٞ‬‬ ‫جُلشد جُٔقحخ ذ‪ٜ‬ز‪ ٙ‬جُكحُس جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س جُغحتذز ُ‪ ٚ‬ؾغْ فـ‪٤‬ش جُكؿْ ‪ٝ‬أهشجف هق‪٤‬شز ذق‪ٞ‬سز ‪ٝ‬جمكس‪ُ٣ٝ .‬ؼذ‬
‫جٗطؾحسج ‪.‬‬
‫ً‬ ‫جُـنش‪ٝ‬ف أًػش أؽٌحٍ جُطوضّ‬

‫ً‬
‫سٓ‪ٞ‬صج ُط‪ٞ‬م‪٤‬ف ‪ٝ‬سجغس‬ ‫ٓخطو جُغالُس ‪ ٞٛ :‬ؽٌَ ‪٣‬ططرغ ‪ٝ‬سجغس فلس ٓؼ‪٘٤‬س خالٍ ػذز أؾ‪٤‬حٍ‪٣ٝ .‬غطخذّ ٓخطو جُغالُس‬
‫جُقلس‪.‬ق‪٤‬ع ‪ُٔ٣‬ػَّ جُزً‪ٞ‬س ذحُٔشذؼحش‪ٝ ،‬ضُٔػَ ج‪ٗ٩‬حظ ذحُذ‪ٝ‬جتش ‪٣ ٝ.‬طشضد جالذ٘حء ذكغد ضشض‪٤‬د جُ‪ٞ‬الد‪ ٖٓ ٙ‬جُ‪٤ُِ ٖ٤ٔ٤‬غحس ‪ٝ‬‬
‫‪٣‬غطخذّ ٗظحّ جُطشه‪ ْ٤‬جُش‪ٓٝ‬حٗ‪ )II( ٢‬ضؼ٘‪ ٢‬ؾ‪ َ٤‬جُػحٗ‪ )3II( ٝ ٢‬ضؼ٘‪ ٢‬جُطلَ جُػحُع ك‪ ٢‬جُؿ‪ َ٤‬جُػحٗ‪٢‬‬

‫‪ 11‬عبذهللا بيجر‬


‫ضكِ‪ٓ َ٤‬خطو جُغالُس‬
‫ضظ‪ٜ‬ش جُقلس ك‪ ٢‬جُ‪ٞ‬سجغس جُغحتذز ػ٘ذٓح ‪ٞ٣‬ؾذ ؾ‪ٝ ٖ٤‬جقذ عحتذ كوو‪ .‬كارج ًحٕ أقذ ج‪٥‬ذحء ؿ‪٤‬ش ٓقحخ ‪ٝ‬ج‪٥‬خش ٓقحذًح ذطؼذد‬
‫ج‪٧‬فحذغ كإ جالذٖ ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬ؿ‪٤‬ش ٗو‪ ٢‬جُقلس أ‪ٓ ٝ‬ط٘ك‪ً٤‬ح ( ٓطٔحغال )‪.‬‬

‫جعط٘طحؼ جُطشص جُؿ‪٤٘٤‬س‬


‫ضغطؼَٔ ٓخططحش جُغالُس العط٘طحؼ جُطشص جُؿ‪٤٘٤‬س ذٔالقظس جُطشص جُؾٌِ‪٤‬س‪ .‬ك‪ُِٔ ٌٖٔ٤‬غطؾحس جُ‪ٞ‬سجغ‪ ،٢‬ػٖ هش‪٣‬ن ٓؼشكس‬
‫جُقلحش جُؿغذ‪٣‬س ضكذ‪٣‬ذ أ‪ ١‬جُؿ‪٘٤‬حش ‪٣‬كطَٔ ‪ٝ‬ؾ‪ٞ‬د‪ٛ‬ح ك‪ ٢‬كشد ٓح ‪.‬‬
‫ِٓك‪ٞ‬ظس ‪ ُٖ ( :‬ضظ‪ٜ‬ش جُقل‪ ٚ‬جُٔط٘ك‪ ٚ٤‬جال جرج ًحٕ جُؾخـ ‪٣‬كَٔ جُؿ‪٘٤‬حش جُٔطٔحغِ‪ ٚ‬جُٔط٘ك‪ٚ٤‬‬
‫ُطِي جُقل‪)yy( ٚ‬‬

‫ض‪ٞ‬هغ جالخطالالش‬
‫ئرج ضْ جالقطلحظ ذغؿالش ؾ‪٤‬ذز ُِؼحتالش كإ جالخطالالش جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س جُٔغطورِ‪٤‬س ُ‪٨‬ؾ‪٤‬حٍ ‪ ٌٖٔ٣‬ض‪ٞ‬هؼ‪ٜ‬ح‪ ٌٖٔ٣ٝ .‬جُكق‪ ٍٞ‬ػِ‪٠‬‬
‫جُٔض‪٣‬ذ ٖٓ جُذهس ئرج ضْ ضكذ‪٣‬ذ قحُس ػذز أكشجد ٖٓ جُؼحتِس‪.‬‬

‫جُغ‪٤‬حدز ؿ‪٤‬ش جُطحٓس‬


‫‪٣‬ؾٌَ ك‪ٜ٤‬ح جُطشجص جُؾٌِ‪ ٢‬ؿ‪٤‬ش جُٔطٔحغَ جُؿ‪٘٤‬حش فلس ‪ٝ‬عط‪٤‬س ذ‪ ٖ٤‬جُطشجص‪ ٖ٣‬جُؾٌِ‪ ٖ٤٤‬جُٔطٔحغِ‪ ٢‬جُؿ‪٘٤‬حش جُخحفس ذح‪٥‬ذحء‪.‬‬
‫جُغ‪٤‬حدز جُٔؾطشًس‬
‫‪٣‬ظ‪ٜ‬ش ك‪ٜ٤‬ح أغش ًال جُؿ‪ ٖ٤٘٤‬ػ٘ذٓح ‪ ٌٕٞ٣‬جُطشجص جُؿ‪ُ ٢٘٤‬قلس ٓح ؿ‪٤‬ش ٓطٔحغَ جُؿ‪٘٤‬حش‪ .‬كؼِ‪ ٠‬عر‪ َ٤‬جُٔػحٍ ‪٣‬طرغ ٓشك أٗ‪٤ٔ٤‬ح‬
‫جُخال‪٣‬ح جُٔ٘ؿِ‪٤‬س ‪ٝ‬سجغس جُغ‪٤‬حدز جُٔؾطشًس‪.‬‬
‫ٓشك أٗ‪ٔ٤‬ح جُخال‪٣‬ح جُٔ٘ؿِ‪٤‬س‬
‫ج‪٩‬كش‪٣‬و‪٤‬س‪٣ٝ .‬إغش ٓشك أٗ‪٤ٔ٤‬ح‬ ‫جُؿ‪ ٖ٤‬جُٔغإ‪ ٍٝ‬ػٖ ٓشك أٗ‪٤ٔ٤‬ح جُخال‪٣‬ح جُٔ٘ؿِ‪٤‬س ؽحتغ‪ٝ ،‬خق‪ٞ‬فًح ك‪ ٢‬ج‪٧‬ؽخحؿ ر‪ ١ٝ‬ج‪٧‬ف‪ٍٞ‬‬
‫جُخال‪٣‬ح جُٔ٘ؿِ‪٤‬س ك‪ ٢‬خال‪٣‬ح جُذّ جُكٔشجء ‪ٝ‬هذسض‪ٜ‬ح ػِ‪ٗ ٠‬وَ ج‪ً٧‬غؿ‪.ٖ٤‬‬
‫ٓشك أٗ‪ٔ٤‬ح جُخال‪٣‬ح جُٔ٘ؿِ‪٤‬س ‪ٝ‬جُٔالس‪٣‬ح‬
‫جًطؾق جُؼِٔحء إٔ ج‪٧‬كشجد ؿ‪٤‬ش جُٔطٔحغِ‪ ٢‬جُؿ‪٘٤‬حش ُٔشك أٗ‪٤ٔ٤‬ح جُخال‪٣‬ح جُٔ٘ؿِ‪٤‬س ‪ ْٛ‬أ‪ً ٣‬‬
‫نح أػِ‪ٓ ٠‬وح‪ٓٝ‬س ُِٔالس‪٣‬ح؛ ئر ضٌ‪ٓ ٕٞ‬ؼذالش‬
‫جُ‪ٞ‬ك‪٤‬حش ذغرد جُٔالس‪٣‬ح أهَ ك‪ ٢‬جُٔ٘حهن جُط‪ ٢‬ضٌ‪ ٕٞ‬ك‪ٜ٤‬ح فلس ٓشك أٗ‪٤ٔ٤‬ح جُخال‪٣‬ح جُٔ٘ؿِ‪٤‬س أػِ‪. ٠‬‬
‫جُؿ‪٘٤‬حش جُٔطؼذدز جُٔطوحذِس‬
‫جُقلحش جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س ‪ٜ٘ٓٝ-‬ح كقحتَ جُذّ ك‪٢‬‬ ‫ال ‪٣‬طْ ضكذ‪٣‬ذ ؾٔ‪٤‬غ جُقلحش جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س ذ‪ٞ‬عحهس ؾ‪ٓ ٖ٤٘٤‬طوحذِ‪ ٖ٤‬دجتًٔح‪ .‬كرؼل‬
‫ج‪ٗ٩‬غحٕ‪ -‬ضكذد ذأًػش ٖٓ ؾ‪ ٖ٤٘٤‬أ‪ٓ ٝ‬ح ‪٣‬غٔ‪ ٠‬جُؿ‪٘٤‬حش جُٔطؼذدز جُٔطوحذِس ‪.‬‬
‫كقحتَ جُذّ ك‪ ٠‬جُؿ‪٘٤‬حش‬

‫ذشؾحء ٓزجًشز ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُ٘وط‪ ٖٓ ٚ‬جٌُطحخ ؿ ‪149‬‬

‫ضل‪ٞ‬م جُؿ‪٘٤‬حش‬
‫‪ 12‬عبذهللا بيجر‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪٣‬خطِق ُ‪ ٕٞ‬جُلشجء ك‪ٞٗ ٢‬ع ٖٓ جٌُالخ ٖٓ ج‪٧‬فلش ئُ‪ ٠‬ج‪٧‬ع‪ٞ‬د‪٣ٝ .‬ؼ‪ٞ‬د ‪ٛ‬زج جُط٘‪ٞ‬ع ئُ‪ٝ ٠‬ؾ‪ٞ‬د ؾ‪٣ ٖ٤‬خل‪ ٢‬فلس‬
‫ؾ‪ ٖ٤‬آخش‪ٓٝ ،‬ػَ ‪ٛ‬زج جُطلحػَ ‪٣‬غٔ‪ ٠‬ضل‪ٞ‬م جُؿ‪٘٤‬حش ‪ .‬جُؿ‪ ٖ٤‬جُغحتذ ‪٣ E‬كذد ‪ َٛ‬جُلش‪ ٝ‬ر‪ ٝ‬فرـ‪ ٚ‬ؿحٓو‪ ٚ‬جُِ‪٣ ٝ ٕٞ‬كذد جُؿ‪ٖ٤‬‬
‫جُغحتذ ‪ B‬دسؾس ؿٔوحٕ جُِ‪ٕٞ‬‬

‫ضكذ‪٣‬ذ جُؿ٘ظ ‪ :‬ضكط‪ ًَ ١ٞ‬خِ‪٤‬س ك‪ ٢‬ؾغٔي‪ٓ ،‬ح ػذج ج‪ٓ٧‬ؾحؼ‪ ،‬ػِ‪ً 46 ٠‬ش‪ٞٓٝ‬ع‪ًٓٞ‬ح‪ ،‬أ‪ 23 ٝ‬ص‪ٝ‬ؾًح ٖٓ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‪.‬‬
‫أقذ ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬ج‪٧‬ص‪ٝ‬جؼ ‪ ٞٛ‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ّٞ‬جُؿ٘غ‪ ، ٢‬جُز‪٣ ١‬كذد ؾ٘ظ جُلشد‪.‬أٓح جٍ ‪ 22‬ص‪ٝ‬ؼ جُرحه‪ً ْٛ ٖ٤٤‬ش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ؾغٔ‪ٚ٤‬‬
‫‪ ٝ‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُؿ٘غ‪٤‬س ‪ٔٛ‬ح ‪ X+Y‬ج‪ٗ٧‬ػ‪ُ ٌٕٞ٣ ٠‬ذ‪ٜ٣‬ح ‪ ٝ XX‬جُزًش ‪ُ ٌٕٞ٣‬ذ‪XY ٚ٣‬‬

‫ضرذ‪ َ٣‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪: ّٞ‬‬


‫جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ X ّٞ‬أًرش ًػ‪٤‬شج ٖٓ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ٝ Y ّٞ‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٣ Y ّٞ‬شضرو ٓرحؽشز ذحُقلحش جُزً‪ٞ‬س‪ٚ٣‬‬
‫‪ ٕ٧‬ج‪ٗ٩‬حظ ُذ‪ً ٖٜ٣‬ش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬ح ‪ُ ،X‬زج ضرذ‪ ٝ‬ج‪ٗ٧‬ػ‪ًٝ ٠‬إٔ ُ‪ٜ‬ح ؾشػط‪ ٖٓ ٖ٤‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ،X ّٞ‬ك‪ ٢‬ق‪ ٖ٤‬إٔ جُزًش ُذ‪ ٚ٣‬ؾشػس‬
‫‪ٝ‬جقذز كوو‪ُٞٔٝ .‬جصٗس جُلشم ك‪ ٢‬ػذد جُؿ‪٘٤‬حش جُٔشضرطس ٓغ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ X ّٞ‬ذ‪ ٖ٤‬جُزًش ‪ٝ‬ج‪ٗ٧‬ػ‪٣ ،٠‬ط‪ٞ‬هق أقذ ًش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‬
‫‪ X‬ػٖ جُؼَٔ ك‪ ًَ ٢‬خِ‪٤‬س ؾغٔ‪٤‬س أٗػ‪٣ٞ‬س‪٣ٝ .‬غٔ‪ٛ ٠‬زج ضرذ‪ َ٣‬أ‪ ٝ‬ضؼط‪ َ٤‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪X ّٞ‬‬

‫ض‪ٞ‬هق ػَٔ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ّٞ‬‬


‫‪ٓ X‬ؼ‪ٝ ،ٖ٤‬ضؼطٔذ أُ‪ٞ‬جٕ كش‪ ٝ‬جُوو ػِ‪٠‬‬ ‫ئٕ أُ‪ٞ‬جٕ كش‪ ٝ‬هو جٌُحُ‪ ،ٌٞ٤‬عرر‪ٜ‬ح ض‪ٞ‬هق جُؼَٔ جُؼؾ‪ٞ‬جت‪ٌُ ٢‬ش‪ٞٓٝ‬ع‪ّٞ‬‬
‫جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ X ّٞ‬جُ٘ؾو ‪.‬‬
‫أؾغحّ ذحس‬
‫ً‬
‫القع جُؼحُْ ذحس ضشً‪٤‬رًح ؿحٓوح ك‪ ٢‬جُ٘‪ٞ‬جز‪ٝ .‬ضغٔ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُـحٓوس جُِ‪ ٕٞ‬جُط‪ ٢‬ض‪ٞ‬هلص ػٖ جُؼَٔ‪،‬‬
‫(جؾغحّ ذحس ) ‪ٝ‬هذ جًطؾق القوًح إٔ ج‪ٗ٩‬حظ كوو ‪ٜ٘ٓٝ -‬ح ئٗحظ جالٗغحٕ‪ -‬ضك‪ ١ٞ‬أؾغحّ ذحس ك‪ ٟٞٗ ٢‬خال‪٣‬ح‪ٛ‬ح‪.‬‬
‫جُقلحش جُٔشضرطس ٓغ جُؿ٘ظ‬
‫ضغٔ‪ ٠‬جُقلحش جُط‪ ٢‬ضطكٌْ ك‪ٜ٤‬ح ؾ‪٘٤‬حش ٓ‪ٞ‬ؾ‪ٞ‬دز ػِ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ X ّٞ‬جُقلحش جُٔشضرطس ٓغ جُؿ٘ظ ‪.‬‬
‫ػٔ‪ ٠‬جُِ‪ ٖ٤ٗٞ‬ج‪٧‬قٔش ـ ج‪٧‬خنش‬
‫فلس ػٔ‪ ٠‬جُِ‪ ٖ٤ٗٞ‬ج‪٧‬قٔش – ‪ٝ‬ج‪٧‬خنش فلس ٓشضرطس ٓغ جُؿ٘ظ ٓط٘ك‪٤‬س‪.‬‬
‫ٗضف جُذّ ( ‪ٞٔ٤ٛ‬ك‪٤ِ٤‬ح )‬
‫ٗضف جُذّ جخطالٍ ‪ٝ‬سجغ‪ ٢‬آخش ٓشضرو ٓغ جُؿ٘ظ ٗحضؽ ػٖ ؾ‪ٓ ٖ٤‬ط٘ ّفٍّ ٓكٔ‪ ٍٞ‬ػِ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ّٞ‬جُؿ٘غ‪،X ٢‬‬
‫‪٣ٝ‬طٔ‪٤‬ض ذطأخش ضؿِو جُذّ‪ ٞٛٝ .‬أًػش ؽ‪ً ٞ٤‬‬
‫ػح ذ‪ ٖ٤‬جُزً‪ٞ‬س ػ٘‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ج‪ٗ٩‬حظ‪.‬‬
‫جُقلحش جُٔطؼذدز جُؿ‪٘٤‬حش‬
‫جُؼذ‪٣‬ذ ٖٓ جُقلحش جُؾٌِ‪٤‬س ض٘طؽ ػٖ جُطلحػَ ذ‪ ٖ٤‬جُؼذ‪٣‬ذ ٖٓ أص‪ٝ‬جؼ جُؿ‪٘٤‬حش‪ٓٝ .‬ػَ ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُقلحش ضغٔ‪ ٠‬جُقلحش‬
‫جُٔطؼذدز جُؿ‪٘٤‬حش ‪.‬‬

‫‪ 13‬عبذهللا بيجر‬


‫جُطأغ‪٤‬شجش جُر‪٤‬ث‪٤‬س‬
‫نح ك‪ ٢‬قذ‪ٝ‬ظ جُٔشك ‪ٝ‬جخطالف ؽذض‪٘ٛٝ .ٚ‬حى هشجتن‬ ‫‪ ٌٖٔ٣ٝ‬إٔ ضغح‪ ْٛ‬ػ‪ٞ‬جَٓ ذ‪٤‬ث‪٤‬س ‪ٓ -‬ػَ جُـزجء ‪ٝ‬جُش‪٣‬حمس‪ -‬أ‪ً ٣‬‬
‫أخش‪ ٟ‬ضإغش ك‪ٜ٤‬ح جُر‪٤‬ثس ك‪ ٢‬جُطشجص جُؾٌِ‪ٜ٘ٓ ،٢‬ح أؽؼس جُؾٔظ ‪ٝ‬جُٔحء ‪ٝ‬دسؾس جُكشجسز ‪.‬‬
‫‪-1‬أؽؼس جُؾٔظ‬
‫أص‪ٛ‬حسج‪ٝ .‬جُؼذ‪٣‬ذ ٖٓ جُ٘رحضحش ضلوذ أ‪ٝ‬سجه‪ٜ‬ح جعطؿحذس ُ٘وـ‬
‫ً‬ ‫ٖٓ د‪ ٕٝ‬أؽؼس جُؾٔظ جٌُحك‪٢‬ز ال ض٘طؽ ٓؼظْ جُ٘رحضحش جُض‪ٛ‬ش‪٣‬س‬
‫جُٔحء‪.‬‬
‫‪-2‬دسؾس جُكشجسز‬
‫‪٣‬كذظ ضـ‪٤‬ش ك‪ ٢‬جُطشص جُؾٌِ‪٤‬س ُِٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س ػ٘ذ جُطـ‪٤‬ش جُكحد ك‪ ٢‬دسؾحش جُكشجسز‪ ،‬كٔػال ضطأغش ٓؼظْ جُ٘رحضحش‬
‫ذحُكشجسز جُؼحُ‪٤‬س‪ ،‬كطغوو أ‪ٝ‬سجه‪ٜ‬ح‪ٝ ،‬ضزذَ أص‪ٛ‬حس‪ٛ‬ح‪٣ٝ ،‬طكَِ جٌُِ‪ٞ‬س‪ٝ‬ك‪ َ٤‬غْ ‪٣‬خطل‪ (. ٢‬ض٘طؽ ُ‪ ٕٞ‬جُقرـ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ؾغْ‬
‫جُوو جُغ‪٤‬حٓ‪ ٢‬ف جُرشد كوو )‬
‫دسجعحش جُط‪ٞ‬جتْ‬
‫‪ٝ‬سجغ‪ ( ٢‬ضغٔ‪ٗ ٠‬غرس جُط‪ٞ‬جتْ جُط‪ ٢‬ضظ‪ٜ‬ش ك‪ ْٜ٤‬فل‪ٓ ٚ‬ؼ‪ ٚ٘٤‬ضغٔ‪ٓ ٠‬ؼذٍ جُط‪ٞ‬جكن )‬‫ًّج‬ ‫ئٕ جُط‪ٞ‬جتْ جُٔططحذوس ٓطٔحغِس‬
‫‪.‬‬

‫جُٔخطو جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٠ٓٞ‬‬
‫‪٣‬طٌػق ًَ ًش‪ٞٓٝ‬ع‪ ّٞ‬ػِ‪ٗ ٠‬ك‪ً ٞ‬ر‪٤‬ش ‪٣ٝ‬قرف ٌٓ‪ًٗٞ‬ح ٖٓ ًش‪ٓٝ‬حض‪٤‬ذ‪ ٖ٣‬ؽو‪٤‬و‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬أغ٘حء جُط‪ٞ‬س جالعط‪ٞ‬جت‪ ٖٓ ٢‬جالٗوغحّ‬
‫ٓؿ‪ٜ‬ش‪٣‬س ضغٔ‪ ٠‬جُٔخطو‬ ‫جُٔطغح‪ ،١ٝ‬ضطشضد ك‪ ٚ٤‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُٔطؾحذ‪ٜ‬س ك‪ ٢‬ف‪ٞ‬سز أص‪ٝ‬جؼ هق‪٤‬شز كطؼط‪ ٢‬ف‪ٞ‬سز‬
‫جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ٢ٓٞ‬ضطؾحذ‪ ًَ ٚ‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُؿ٘غ‪٤‬س جٍ ‪ 22‬ك‪ ٢‬ق‪ ٖ٤‬جٕ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُؿ٘غ‪٤‬س ال ضططحذن‬
‫جُوطغ جُطشك‪٤‬س ( جُط‪ِٓٞ٤‬طشجش )‬
‫جًطؾق جُؼِٔحء إٔ أهشجف جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ُ‪ٜ‬ح أؿط‪٤‬س ‪ٝ‬جه‪٤‬س ضغٔ‪ ٠‬جُوطغ جُطشك‪٤‬س‪ .‬ضطٌ‪ٛ ٕٞ‬ز‪ ٙ‬ج‪٧‬ؿط‪٤‬س ٖٓ ‪ٓ DNA‬شضرو‬
‫ٓغ ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش‪ٝ.‬ظحتل‪ٜ‬ح ‪-1 :‬ضكٔ‪ ٢‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ُٜ-2 ّٞ‬ح ػاله‪ ٚ‬ذحُغشهحٕ ‪ُٜ -3‬ح ػاله‪ ٚ‬ذحُؾ‪٤‬خ‪ٞ‬خ‪ٚ‬‬

‫ػذّ جٗلقحٍ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‬


‫‪٣‬غٔ‪ ٠‬جالٗوغحّ جُخِ‪ ١ٞ‬جُز‪ ١‬ضلؾَ ك‪ ٚ٤‬جٌُش‪ٓٝ‬حض‪٤‬ذجش جٍػه‪٤‬وس ذحالٗلقحٍ ذؼن‪ٜ‬حػٖ ذؼل ذق‪ٞ‬سز فك‪٤‬كس ػذّ‬
‫جالٗلقحٍ ‪٣ ٝ .‬غرد جخطالالش ذؾش‪٣‬س هحضِ‪ٚ‬‬

‫ػذّ جٗلقحٍ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُؿغٔ‪: ٚ٤‬‬


‫ٓطالصٓس دج‪-1 ٕٝ‬‬
‫أقذ أهذّ جالخطالالش جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س جُٔؼش‪ٝ‬كس‪ٝ ،‬ض٘طؽ ػحدز ػٖ ئمحكس ًش‪ٞٓٝ‬ع‪ ّٞ‬ئُ‪ ٠‬ص‪ٝ‬ؼ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‬
‫سهْ ‪ُ . 21‬زج ضغٔ‪ٓ ٠‬طالصٓس دج‪ ٕٝ‬ػحدز غالغ‪٤‬سَ جُٔؿٔ‪ٞ‬ػس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س ‪. 21‬جُٔقحخ ذ‪ٜ‬ح ُ‪ ٚ‬خقحتـ ٓٔ‪٤‬ضز‬
‫ُِ‪ٞ‬ؾ‪+ ٚ‬ه‪ٞ‬جّ هق‪٤‬ش ‪+‬جمطشجذحش هِر‪ + ٚ٤‬ضخِق ػوَ‪ٟ‬‬
‫‪ ‬ضضدجد جالفحذ‪ ٚ‬ذ‪ٜ‬زج جُٔشك ذطوذّ ػٔش جالّ‬

‫ػذّ جٗلقحٍ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُؿ٘غ‪٤‬س‬


‫‪٣‬كذظ ػذّ جالٗلقحٍ ك‪ ٖٓ ًَ ٢‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش جُؿغٔ‪٤‬س ‪ٝ‬جُؿ٘غ‪٤‬س‪ٝ .‬ذؼل آغحس ػذّ جٗلقحٍ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‬
‫جُؿ٘غ‪٤‬س ك‪ ٢‬ج‪ٗ٩‬غحٕ ٓ‪ٞ‬مكس ك‪ ٢‬جُؿذ‪ ٍٝ‬جُطحُ‪. ٠‬‬

‫‪ 14‬عبذهللا بيجر‬


‫جُلكـ جُؿ٘‪ : ٠٘٤‬هذ ‪٣‬شؿد ذؼل ج‪٧‬ص‪ٝ‬جؼ جُز‪٣ ٖ٣‬ؼ ّى‪ ٕٝ‬ك‪ ٢‬أٗ‪ ْٜ‬سذٔح ‪٣‬كِٔ‪ ٕٞ‬جخطالالش ‪ٝ‬سجغ‪٤‬س ٓؼ‪٘٤‬س ك‪٢‬‬
‫نح ك‪ٓ ٢‬ؼشكس جُكحُس جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪٤ٓٞ‬س ُؿ٘‪ْٜ٘٤‬‬ ‫ئؾشجء ككـ ؾ٘‪ًٔ .٢٘٤‬ح هذ ‪٣‬شؿد ج‪٧‬ص‪ٝ‬جؼ جٌُرحس ك‪ ٢‬جُؼٔش أ‪ً ٣‬‬
‫جُز‪ .ٞٔ٘٣ ١‬ق‪٤‬ع ضط‪ٞ‬جكش كك‪ٞ‬فحش ٓخطِلس ج‪ٞٗ٧‬جع ُٔشجهرس ًَ ٖٓ ج‪ٝ ّ٧‬جُطلَ‪.‬‬

‫ذشؾحء ٓزجًشز ‪ٛ‬زج جُرحخ ٖٓ جٌُطحخ الخطالف هشم ضذس‪٣‬غ‪ ٝ ٚ‬ج‪ ٚ٤ٔٛ‬جُشع‪ٓٞ‬حش‬

‫جًطؾحف جُٔحدز جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س‬


‫ػشف جُؼِٔحء إٔ جُٔؼِ‪ٓٞ‬حش جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س ٓكٔ‪ُٞ‬س ػِ‪ ٠‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ك‪ ٢‬خال‪٣‬ح جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س‬
‫َ‬
‫جُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪ٝ ،ٟٞ‬إٔ أ‪ٗ ٌّٞٓ ٖٓ ٖ٤ٗ ٌّٞٓ ْٛ‬حش جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش ‪ٔٛ‬ح ‪ٝ DNA‬جُرش‪ٝ‬ض‪.ٖ٤‬‬
‫جُؼحُْ ؾش‪٣‬ل‪٤‬ع‬

‫‪ 15‬عبذهللا بيجر‬


‫جُط‪ٜ‬حخ جُشتس‪،‬‬ ‫دسط ؾش‪٣‬ل‪٤‬ع عُالُط‪ ٖٓ ٖ٤‬ذٌط‪٤‬ش‪٣‬ح جٌُٔ‪ٞ‬سجش جُغرك‪٤‬س جُشت‪٣ٞ‬س ‪ ،‬جُط‪ ٢‬ضغرد‬
‫ك‪ٞ‬ؾذ إٔ ئقذ‪ ٟ‬جُغالالش ‪ٌٜ٘ٔ٣‬ح إٔ ضطك‪ ،ٍٞ‬أ‪ ٝ‬ضطـ‪٤‬ش‪ ،‬ئُ‪ ٠‬ؽٌَ آخش‪.‬‬
‫أكش‪ : ٟ‬ف‪ ١‬ػحّ ‪ ّ 1944‬ضؼشّ ف أكش‪ٝ ١‬صٓالؤ‪ ٙ‬جُؿض‪١‬ء جُز‪ ١‬ق‪ ٍ ّٞ‬جُرٌط‪٤‬ش‪٣‬ح ٖٓ جُغالُس ‪ R‬ئُ‪٠‬‬
‫جُغالُس ‪S‬؛ كوذ ػضٍ أكش‪ ١‬ؾض‪٣‬ثحش ًر‪٤‬شز ٓخطِلس ٓػَ ‪ٝ DNA‬ذش‪ٝ‬ض‪ٝ ٖ٤‬د‪ ٖٓ ٕٞٛ‬خال‪٣‬ح‬
‫جُرٌط‪٤‬ش‪٣‬ح ( ‪ )S‬جُٔ‪٤‬طس‪.‬‬
‫‪٤ٛ‬شؽ‪ٝ ٠‬ضؾ‪٤‬ظ‬
‫ك‪ ٢‬ػحّ ‪ٗ ،ّ 1952‬ؾش جُؼحُٔحٕ أُلشد ‪٤ٛ‬شؽ‪ٓٝ ٢‬حسغح ضؾ‪٤‬ظ ٗطحتؽ ضؿحسذ‪ٜٔ‬ح جُط‪ٝ ٢‬كشش جُذُ‪َ٤‬‬
‫جُذجٓؾ ػِ‪ ٠‬إٔ ‪ ٞٛ DNA‬ػحَٓ جُطك‪.ٍٞ‬‬
‫ُ‬
‫جُؼالٓحش جُٔؾؼس ‪ :‬جعطؼَٔ ‪٤ٛ‬شؽ‪ٝ ٢‬ضؾ‪٤‬ظ ضو٘‪٤‬س ضغٔ‪ ٠‬جُؼالٓحش ذح‪٩‬ؽؼحع ُططرغ ‪DNA‬‬
‫‪ٝ‬جُرش‪ٝ‬ض‪ ٖ٤‬ػ٘ذٓح ض‪ٜ‬حؾْ ك‪٤‬ش‪ٝ‬عحش آًَ جُرٌط‪٤‬ش‪٣‬ح خال‪٣‬ح جُرٌط‪٤‬ش‪٣‬ح ‪ٝ‬ضطٌحغش دجخِ‪ٜ‬ح ‪.‬‬
‫ضشً‪٤‬د ‪DNA‬‬
‫ذؼذ ضؿشذس ‪٤ٛ‬شؽ‪ٝ ٢‬ضؾ‪٤‬ظ أفرف جُؼِٔحء أًػش غوس إٔ ‪ ٞٛ DNA‬جُٔحدز جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س‪ٝ .‬هذ أدش‬
‫ج‪٧‬دُس ئُ‪ ٠‬ضؼشّ ف جُٔحدز جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س‪.‬‬
‫جُ٘‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش‬
‫ج‪٧‬عحع‪ٞ٤ًِٞ٤ُِ٘ ٢‬ض‪٤‬ذجش جُط‪ ٢‬ضٌُ‪. DNA ٕ ّٞ‬‬ ‫قذد ػحُْ جٌُ‪٤ٔ٤‬حء جُك‪٣ٞ٤‬س ُ‪٤‬ل‪ ٖ٤‬جُطشً‪٤‬د‬
‫كحُ٘‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش ‪ٝ‬قذجش ذ٘حت‪٤‬س ُ‪٨‬قٔحك جُ٘‪٣ٝٞ‬س‪ٝ ،‬ضطٌ‪ ٖٓ ٕٞ‬عٌش خٔحع‪ ٢‬جٌُشذ‪،ٕٞ‬‬
‫‪ٓٝ‬ؿٔ‪ٞ‬ػس ك‪ٞ‬علحش ‪ٝ‬هحػذز ٗ‪٤‬طش‪ٝ‬ؾ‪٤٘٤‬س ‪.‬‬
‫ضؾحسؾحف‪ :‬قَِّ ئس‪ ٖ٣ٝ‬ضؾحسؾحف ًٔ‪٤‬س ج‪٧‬د‪ٝ ٖ٤٘٣‬جُؿ‪ٞ‬جٗ‪ٝ ٖ٤‬جُػح‪ٝ ٖ٤ٔ٣‬جُغح‪٣‬ط‪ٞ‬ع‪ ٖ٤‬ك‪ٞٗ٧ DNA ٢‬جع‬
‫ٓخطِلس ٖٓ جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س ‪.‬‬
‫ضؾطص ج‪٧‬ؽؼس جُغ‪٤٘٤‬س‬
‫ُ‬
‫جعطخذّ ‪ٌِ٘٣ٝ‬ض ضو٘‪٤‬س ضغٔ‪ ٠‬ضؾطص ج‪٧‬ؽؼس جُغ‪٤٘٤‬س‪ ٢ٛٝ ،‬ضو٘‪٤‬س ضطنٖٔ ضق‪٣ٞ‬د ج‪٧‬ؽؼس جُغ‪٤٘٤‬س‬
‫ػِ‪ ٠‬ؾض‪١‬ء ‪ٝ . DNA‬ك‪ ٢‬ػحّ ‪ ،ّ 1951‬جٗنٔص كشجٌِٗ‪ ٖ٤‬ئُ‪ ٠‬جُلش‪٣‬ن ‪.‬‬
‫‪ٝ‬جهغ‪ًٝ ٕٞ‬ش‪٣‬ي‬
‫ؽح‪ٛ‬ذ ‪ٝ‬جهغ‪ًٝ ٕٞ‬ش‪٣‬ي ف‪ٞ‬سز كشجٌِٗ‪ُ ٖ٤‬طؾطص ج‪٧‬ؽؼس جُغ‪٤٘٤‬س‪ٝ .‬هذ هحط ‪ٝ‬جهغ‪ًٝ ٕٞ‬ش‪٣‬ي ٓؼًح ػشك‬
‫جُؿض‪١‬ء جُكِض‪ٝ ٢ٗٝ‬جُٔغحكحش ذ‪ ٖ٤‬جُو‪ٞ‬جػذ ٓغطخذٓ‪ ٖ٤‬ذ‪٤‬حٗحش كشجٌِٗ‪ٝ ٖ٤‬ذ‪٤‬حٗحش ضؾحسؾحف ‪.‬‬
‫ضشً‪٤‬د ‪DNA‬‬
‫جُغٌش‬
‫َ‬ ‫جُظٍّ جُِٔط‪،١ٞ‬ق‪٤‬ع ‪ٔ٣‬ػَ قحؾض جُكٔح‪٣‬س ( جُذسجذض‪ُِ )ٖ٣‬غِْ‪،‬‬ ‫‪٣‬كحً‪ ٢‬ؾض‪١‬ء ‪ DNA‬ػِ‪ ٠‬ج‪٧‬ؿِد ّ‬
‫جُٔ٘و‪ٞ‬ؿ ج‪ً٧‬غؿ‪ٝ ٖ٤‬جُل‪ٞ‬علحش ذؾٌَ ٓطرحدٍ‪ٝ .‬ضؾٌَ أص‪ٝ‬جؼ جُو‪ٞ‬جػذ جُ٘‪٤‬طش‪ٝ‬ؾ‪٤٘٤‬س (جُغح‪٣‬ط‪ٞ‬ع‪– ٖ٤‬‬
‫جُؿ‪ٞ‬جٗ‪ ٖ٤‬أ‪ ٝ‬جُػح‪ – ٖ٤ٔ٣‬ج‪٧‬د‪ ) ٖ٤٘٣‬دسؾحش ‪ٛ‬زج جُغِّْ‪ٝ .‬ضشضرو جُر‪٤‬ش‪ٔ٣‬ذ‪٘٣‬حش دجت ًٔح ذحُر‪ٞ٤‬س‪٘٣‬حش‪ ،‬كطكحكع‬
‫ذزُي ػِ‪ ٠‬جُرؼذ جُػحذص ُكحؾض‪ ١‬جُكٔح‪٣‬س ‪ -‬عِغِط‪ DNA – ٢‬ك‪ ٢‬جُغِْ‪.‬‬
‫جُطشض‪٤‬د ‪ ٖٓ :‬جُقلحش جُلش‪٣‬ذز ُؿض‪١‬ء ‪ DNA‬جضؿح‪ ٙ‬أ‪ ٝ‬ضشض‪٤‬د جُغِغِط‪ٖ٤‬؛ ق‪٤‬ع ‪ ٌٖٔ٣‬ضشه‪ْ٤‬‬
‫جٌُشذ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬جُٔشًرحش جُؼن‪٣ٞ‬س (‪٘ٛ ٢ٛٝ‬ح جُغٌش) ‪.‬‬
‫ضشً‪٤‬د جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ّٞ‬‬
‫‪٣‬طٌ‪ ٕٞ‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ ّٞ‬ك‪ ٢‬ج‪ٗ٩‬غحٕ ٖٓ ‪ًٗٞ٤ِٓ 51‬ح ئُ‪ ٕٞ٤ِٓ 245 ٠‬ص‪ٝ‬ؼ ٖٓ جُو‪ٞ‬جػذ جُ٘‪٤‬طش‪ٝ‬ؾ‪٤٘٤‬س‪ٝ .‬ئرج ضْ‬
‫ذغو عَطُس ‪ٗ ٌّٞٓ DNA‬س ٖٓ ‪ٞ٤ًِٞ٤ٗ ٕٞ٤ِٓ 140‬ض‪٤‬ذ ك‪ ٢‬خو ٓغطو‪ ْ٤‬كإ ه‪ ُٚٞ‬ع‪٤‬رِؾ ‪ cm 5‬ضوش‪٣‬رًح‪.‬‬
‫كٌ‪٤‬ق ‪٤ٌُٔ ٌٖٔ٣‬س ‪ٛ DNA‬ز‪ ٙ‬إٔ ضطشضد دجخَ خِ‪٤‬س ٓؿ‪ٜ‬ش‪٣‬س؟‬

‫جُشذو ٓغ جُك‪٤‬حز‬
‫ج‪٧‬فَ‪ .‬ئٕ ػَٔ ٗغخس ضك‪ ١ٞ‬أخطح ًء ُْ ضٌٖ‬ ‫ػ٘ذٓح ضغطخذّ آُس جُطق‪٣ٞ‬ش كاٗي ضط‪ٞ‬هغ إٔ ضٌ‪ ٕٞ‬جُ٘غخ هرن‬
‫ٓ‪ٞ‬ؾ‪ٞ‬دز ك‪ ٢‬ج‪٧‬فَ ؿ‪٤‬ش ٓل‪٤‬ذ‪ً .‬زُي‪ ،‬ك ٌّش ً‪٤‬ق ‪٣‬غطط‪٤‬غ ؾغٔي ػَٔ ٗغخ ٖٓ ؟‬
‫ضنحػق ‪ DNA‬ؽر‪ ٚ‬جُٔكحكع‬
‫جهطشـ ‪ٝ‬جهغ‪ًٝ ٕٞ‬ش‪٣‬ي هش‪٣‬وس ٓكطِٔس ُطنحػق ؾض‪١‬ء ‪ٓ ٞٛٝ ، DNA‬ح ‪٣‬غٔ‪ ٠‬ذؼِٔ‪٤‬س جُطنحػق ؽر‪ ٚ‬جُٔكحكع؛ ق‪٤‬ع‬
‫ض٘لقَ خالٍ جُطنحػق ؽر‪ ٚ‬جُٔكحكع عالعَ ‪ DNA‬ج‪٧‬فِ‪٤‬س‪ٝ ،‬ضرذأ ػِٔ‪٤‬س جُطنحػق‪.‬‬
‫كي ج‪ُ٧‬ط‪ٞ‬جء‬
‫‪٣‬غٔ‪ ٠‬ج‪ٗ٩‬ض‪ ْ٣‬جُٔغإ‪ ٍٝ‬ػٖ كي جالُط‪ٞ‬جء ‪ٝ‬كقَ ؾض‪١‬ء‪ DNA‬جُكِض‪ ٢ٗٝ‬جُٔضد‪ٝ‬ؼ ئٗض‪ ْ٣‬كي جالُط‪ٞ‬جء ( ‪٤ٌ٤ِ٤ٛ‬ض ) ‪.‬‬
‫جسضرحه جُو‪ٞ‬جػذ ك‪ ٠‬أص‪ٝ‬جؼ‪:‬‬
‫‪ 16‬عبذهللا بيجر‬
‫‪٣‬كلض ئٗض‪ ْ٣‬ذِٔشز ‪ DNA‬ئمحكس جُ٘‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش جُٔ٘حعرس ئُ‪ ٠‬عِغِس ‪ DNA‬جُؿذ‪٣‬ذز‪ .‬ضنحف جُ٘‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش‬
‫ئُ‪ ٠‬جُ٘‪ٜ‬ح‪٣‬س ( جُطشف) ’‪ 3‬ك‪ ٢‬جُغِغِس جُؿذ‪٣‬ذز ‪.‬‬
‫ئػحدز سذو جُغِغِس‬
‫ُ‬
‫ػِ‪ ٠‬جُشؿْ ٖٓ إٔ جُغِغِس ج‪٧‬فِ‪٤‬س ضق٘غ ذؾٌَ ٓط‪ٞ‬جفَ كإ ضنحػق ‪ DNA‬ك‪ ٢‬جُخال‪٣‬ح جُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪٣ ٟٞ‬رذأ‬
‫ػحدز ك‪ ٢‬ػذز ٓ٘حهن ػِ‪ ٠‬ه‪ ٍٞ‬جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٝ . ّٞ‬ػ٘ذٓح ‪٣‬قَ ئٗض‪ ْ٣‬ذِٔشز ‪ DNA‬ئُ‪ RNA ٠‬جُرحدب كاٗ‪٣ ٚ‬ض‪َ٣‬‬
‫جُرحدب ‪٣ٝ‬غطرذٍ ذ‪ٞ٤ًِٞ٤ٗ ٚ‬ض‪٤‬ذجش ‪ . DNA‬غْ ‪٣‬و‪ ّٞ‬ئٗض‪ ْ٣‬سذو ‪ DNA‬ذشذو جُؿضأ‪.ٖ٣‬‬

‫‪ٝ , DNA ٝ RNA‬جُرش‪ٝ‬ض‪ٖ٤‬‬


‫جُشذو ٓغ جُك‪٤‬حز‬
‫‪٣‬كط‪ DNA ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬ؽلشز‪ٓ ،‬ػَ ؽلشز جُرشٓؿس‪ ،‬ضكلض جُخِ‪٤‬س ػِ‪ ٠‬أدجء ػَٔ ٓح‪.‬‬
‫جُٔرذأ ج‪٧‬عحع‪٠‬‬
‫ئقذ‪ ٟ‬خقحتـ ‪ DNA‬جُٔ‪ٜٔ‬س ‪٤ً ٢ٛ‬ق ‪٣‬غطخذّ جٍ ‪ DNA‬ؽلشز ‪ٝ‬سجغ‪٤‬س مش‪ٝ‬س‪٣‬س ك‪ ٢‬ذ٘حء جُرش‪ٝ‬ض‪ٖ٤‬؛ ق‪٤‬ع ضؼَٔ ‪ٛ‬ز‪ٙ‬‬
‫جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ذ‪ٞ‬فل‪ٜ‬ح ‪ٝ‬قذجش ذ٘حت‪٤‬س ُِخال‪٣‬ح ‪ٝ‬ئٗض‪ٔ٣‬حش‪.‬‬
‫ؾضب ‪RNA‬‬
‫‪٣‬طٌ‪ ٖٓ RNA ٕٞ‬عٌش سج‪٣‬ر‪ٞ‬ص‪ٝ ،‬جُوحػذز جُ٘‪٤‬طش‪ٝ‬ؾ‪٤٘٤‬س جُ‪ٞ٤‬سجع‪ َ٤‬ذذالً ٖٓ جُػح‪ ٖ٤ٔ٣‬جُٔ‪ٞ‬ؾ‪ٞ‬د ك‪ ٞٛٝ ، DNA ٢‬ػحدز‬
‫ؽش‪٣‬و ٓ٘لشد‪.‬‬
‫ؼص‪٣‬ثحش ‪ RNA‬جُشع‪ ٢ٛٝ ٍٞ‬عالعَ ه‪ِ٣ٞ‬س ٖٓ ٗ‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش ‪ RNA‬ذ‪ٞ‬فل‪ٜ‬ح عِغِس ٓطٔٔس ُغِغِس ‪ٝ‬جقذز‬
‫ٖٓ ‪ RNA ٝ . DNA‬جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٞٗ ٞٛٝ ٢ٓٞ‬ع ٖٓ ‪٣ RNA‬شضرو ٓغ جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ُ‪ ٕ ٌّٞ٤‬جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓٞ‬حش ك‪٢‬‬
‫جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ‪ .‬أٓح جُ٘‪ٞ‬ع جُػحُع ٖٓ ‪ RNA‬ك‪ RNA ٜٞ‬جُ٘حهَ ‪ ٞٛٝ‬هطغ فـ‪٤‬شز ٖٓ ٗ‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذجش ‪ RNA‬ض٘وَ‬
‫ج‪٧‬قٔحك ج‪٤٘٤ٓ٧‬س ئُ‪ ٠‬جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓٞ‬حش‪.‬‬
‫ػِٔ‪٤‬س جُ٘غخ‬
‫ضطنٖٔ جُخط‪ٞ‬ز ج‪ ٠ُٝ٧‬ك‪ ٢‬ذ٘حء ‪ DNA ٖٓ RNA‬ػِٔ‪٤‬س ضُغٔ‪ ٠‬جُ٘غخ‪ٝ .‬ض٘طوَ خالٍ ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُؼِٔ‪٤‬س ؽلشز ‪DNA‬‬
‫ئُ‪ mRNA ٠‬ك‪ ٢‬جُ٘‪ٞ‬جز‪ .‬ئٗض‪ ْ٣‬ذِٔشز ‪ ٞٛٝ ، RNA‬ئٗض‪ٞ٣ ْ٣‬ؾ‪ ٚ‬ذ٘حء ‪ ، RNA‬ذحسضرحه‪ ٚ‬ك‪٘ٓ ٢‬طوس ٓكذدز؛‬
‫ق‪٤‬ع ضرذأ ػِٔ‪٤‬س ذ٘حء ‪. mRNA‬‬

‫ٓؼحُؿس ‪RNA‬‬
‫ػ٘ذٓح هحسٕ جُؼِٔحء ٓ٘حهن جُؾلشز ذ‪ RNA ٝ DNA ٖ٤‬جُز‪٘٣ ١‬طؽ ك‪ٜٗ ٢‬ح‪٣‬س ج‪ٓ٧‬ش جُرش‪ٝ‬ض‪ٝ ٖ٤‬ؾذ‪ٝ‬ج إٔ ؽلشز ‪mRNA‬‬
‫أهقش ٖٓ ؽلشز ‪ٝ . DNA‬ذؼذ جُلكـ جُذه‪٤‬ن جًطؾل‪ٞ‬ج إٔ جُؾلشز ػِ‪ DNA ٠‬ضك‪ ١ٞ‬هطؼًح ٓطغِغِس ‪ٓٝ‬شضرس ؿ‪٤‬ش‬
‫ٓ‪ٞ‬ؾ‪ٞ‬دز ك‪ RNA ٢‬جُ٘‪ٜ‬حت‪ٝ ،٢‬ضغٔ‪ٛ ٠‬ز‪ ٙ‬جُوطغ ج‪ٗ٩‬طش‪ٗٝ‬حش ( جُٔ٘حهن ؿ‪٤‬ش جُٔؼفَّسز) ‪ . introns‬أٓح جُوطغ جُلؼّحُس جُط‪٢‬‬
‫ضرو‪ ٠‬ك‪ RNA ٢‬جُ٘‪ٜ‬حت‪ ٢‬كطُغٔ‪ ٠‬ج‪ً٩‬غ‪ٗٞ‬حش ‪.‬‬
‫ُ‬
‫نح أٓ‪ًّ٤٘٤‬ح ضغطخذّ ك‪ ٢‬ف٘حػس جُرش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش‪ُ ،‬زج كوذ ػشك‪ٞ‬ج إٔ ‪٣ DNA‬ؿد‬ ‫نح إٔ ‪٘ٛ‬حى ‪ 20‬قٔ ً‬
‫جُؾلشز ‪ :‬ػشف جُؼِٔحء أ‪ً ٣‬‬
‫إٔ ‪ٞ٣‬كش ػِ‪ ٠‬ج‪٧‬هَ ‪ 20‬ؽلشز ‪ٝ‬سجغ‪٤‬س ٓخطِلس‪ٝ .‬ذ‪٘٤‬ص جُطؿحسخ ك‪ ٢‬عط‪٤٘٤‬حش جُوشٕ جُغحذن إٔ جُؾلشز ك‪ ٢ٛ DNA ٢‬كؼالً‬
‫ؽلشز ٌٓ‪ٗٞ‬س ٖٓ غالظ ه‪ٞ‬جػذ ٗ‪٤‬طش‪ٝ‬ؾ‪٤٘٤‬س‪ٝ .‬ضغٔ‪ ٠‬جُؾلشز جُػالغ‪٤‬س جُو‪ٞ‬جػذ جُ٘‪٤‬طش‪ٝ‬ؾ‪٤٘٤‬س ك‪ DNA ٢‬أ‪ mRNA ٝ‬جُؾلشز‬
‫جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س (جٌُ‪ٞ‬د‪. codon )ٕٝ‬‬
‫جُطشؾٔس‬
‫ػ٘ذٓح ‪٣‬قرف ك‪ ٢‬جُغ‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ ضشضرو جُ٘‪ٜ‬ح‪٣‬س ' ‪ 5‬ذحُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ .ّٞ‬كطرذأ ‪٘ٛ‬ح هشجءز جُؾلشز ‪ٝ‬ضشؾٔط‪ٜ‬ح ُر٘حء ذش‪ٝ‬ض‪ ٖٓ ٖ٤‬خالٍ‬
‫ػِٔ‪٤‬س ضُغٔ‪ ٠‬جُطشؾٔس‪.‬‬
‫د‪ٝ‬س جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ّٞ‬‬
‫‪٣‬طٌ‪ ٕٞ‬جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٝ ٖٓ ّٞ‬قذض‪ ٖ٤‬ذ٘حت‪٤‬ط‪ٛ، ٖ٤‬ز‪ ٙ‬جُ‪ٞ‬قذجش ال ضٌ‪ٓ ٕٞ‬شضرطس ٓؼًح ػ٘ذٓح ال ضذخَ مٖٔ ػِٔ‪٤‬س ضشؾٔس جُرش‪ٝ‬ض‪.ٖ٤‬‬
‫‪ٝ‬ػ٘ذٓح ‪٣‬طشى ‪ mRNA‬جُ٘‪ٞ‬جز ضؿطٔغ ‪ٝ‬قذضح جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ٓ ّٞ‬ؼًح ‪ٝ‬ضشضرطحٕ خ ‪ٗ٩ mRNA‬طحؼ جُشج‪٣‬ر‪ٞ‬ع‪ ّٞ‬جُلؼحٍ‪.‬‬
‫‪ 17‬عبذهللا بيجر‬
‫جُشذو ٓغ جُك‪٤‬حز‬
‫ػ٘ذٓح ضٌطد ؾِٔس ػِ‪ ٠‬جُكحع‪ٞ‬خ‪ ٖٓ ،‬جُٔ‪ ْٜ‬إٔ ‪ُ٣‬طرغ ًَ قشف ذق‪ٞ‬سز فك‪٤‬كس‪ .‬كؿِٔس "جُغ‪٤‬حسز ضغ‪٤‬ش ك‪ ٢‬جُؾحسع"‬
‫ٓػالً ضخطِق ػٖ ؾِٔس "جُط‪٤‬حسز ضغ‪٤‬ش ك‪ ٢‬جُؾحسع"‪ .‬كؼِ‪ ٠‬جُشؿْ ٖٓ إٔ جالخطالف ك‪ ٢‬قشف ‪ٝ‬جقذ ئال إٔ جُؿِٔط‪ ٖ٤‬ضخطِلحٕ‬
‫ك‪ ٢‬جُٔؼ٘‪ ٠‬ضٔحًٓح‪.‬‬
‫جُط٘ظ‪ ْ٤‬جُؿ‪ ٠٘٤‬ك‪ ٠‬جُخال‪٣‬ح جُرذجت‪٤‬س جُ٘‪ٟٞ‬‬
‫جُط٘ظ‪ ْ٤‬جُؿ‪ ٞٛ ٢٘٤‬هذسز جُٔخِ‪ٞ‬م جُك‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬جُطكٌْ ك‪ ٢‬جخط‪٤‬حس أ‪ ١‬جُؿ‪٘٤‬حش ض٘غخ جعطؿحذس ُِر‪٤‬ثس‪.‬‬
‫‪ٝ‬جُٔ٘طوس جُلؼحُس ‪ ٢ٛ‬هطؼس ٖٓ ‪ DNA‬ضكط‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬ؾ‪٘٤‬حش ضؾلش ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش مش‪ٝ‬س‪٣‬س ُؼِٔ‪٤‬س أ‪٣‬ل ٓكذدز‪.‬‬
‫جُط٘ظ‪ ْ٤‬جُؿ‪ ٠٘٤‬ك‪ ٠‬جُخال‪٣‬ح جُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪ٟٞ‬‬
‫‪٣‬ؿد إٔ ضطكٌْ جُخال‪٣‬ح جُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪ ٟٞ‬ك‪ ٢‬جُؿ‪٘٤‬حش جُط‪ ٢‬ع‪٤‬طْ جُطؼر‪٤‬ش ػ٘‪ٜ‬ح ك‪ ٢‬أ‪ٝ‬هحش ٓكذدز ٖٓ ق‪٤‬حز جُٔخِ‪ٞ‬م‬
‫جُك‪ .٢‬كحُؼذ‪٣‬ذ ٖٓ جُؿ‪٘٤‬حش ‪٣‬طلحػَ ذؼن‪ٜ‬ح ٓغ ذؼل ك‪ ٢‬جُخال‪٣‬ح جُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪. ٟٞ‬‬
‫جُطكٌْ ك‪ ٠‬ػِٔ‪٤‬س جُ٘غخ‬
‫ئقذ‪ ٟ‬جُطشجتن جُط‪ ٢‬ضطكٌْ ك‪ٜ٤‬ح جُخال‪٣‬ح جُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪ ٟٞ‬ذحُطؼر‪٤‬ش جُؿ‪ ٢٘٤‬ضكذظ ٖٓ خالٍ ذش‪ٝ‬ض‪٘٤‬حش ضُغٔ‪ ٠‬ػ‪ٞ‬جَٓ‬
‫جُ٘غخ ‪.‬‬
‫ضذجخَ ‪ :RNA‬جُطش‪٣‬وس ج‪ُ٧‬خش‪ُ ٟ‬ط٘ظ‪ ْ٤‬ؾ‪٘٤‬حش جُخال‪٣‬حجُكو‪٤‬و‪٤‬س جُ٘‪ ٢ٛ ٟٞ‬ضذجخَ ‪ . RNA‬ق‪٤‬ع ضُوطغ هطغ فـ‪٤‬شز ٖٓ‬
‫‪ RNA‬جُػ٘حت‪ ٢‬جُغِغِس ك‪ ٢‬ع‪٤‬ط‪ٞ‬ذالصّ جُخِ‪٤‬س ذ‪ٞ‬جعطس ئٗض‪ُ٣ ْ٣‬غٔ‪ ٠‬جُٔوطغ ‪.‬‬

‫جُطلشجش‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ضخطة ك‪ ٢‬أغ٘حء جٌُطحذس ًزُي هذ ‪٣‬كذظ خِ ٌلَ أ‪ ٝ‬جمطشجخٌل ك‪ ٢‬أغ٘حء ضنحػق جُخال‪٣‬ح‪ٛ .‬ز‪ ٙ‬جالمطشجذحش ٗحدسز‬
‫جُكق‪ٝ ،ٍٞ‬ضِٔي جُخِ‪٤‬س آُ‪٤‬حش ئفالـ ‪ٌٜ٘ٔ٣‬ح إٔ ضقِف ذؼل جُخَِ‪ .‬كل‪ ٢‬ذؼل ج‪٧‬ق‪٤‬حٕ‪٣ ،‬كذظ ضـ‪٤‬ش دجتْ ك‪DNA ٢‬‬
‫جُخِ‪٤‬س‪ٛٝ ،‬زج ‪٣‬غٔ‪ ٠‬جُطلشز‪.‬‬
‫أٗ‪ٞ‬جع جُطلشجش ‪ :‬ضطشج‪ٝ‬ـ جُطلشجش ذ‪ ٖ٤‬ضـ‪٤‬شجش ضكذظ ك‪ ٢‬ص‪ٝ‬ؼ ‪ٝ‬جقذ ٖٓ جُو‪ٞ‬جػذ ك‪ ٢‬عِغِس ؽلشجش ‪ DNA‬ئُ‪٠‬‬
‫قزف هطغ ًر‪٤‬شز ٖٓ جٌُش‪ٞٓٝ‬ع‪ٓٞ‬حش‪.‬‬
‫أعرحخ جُطلشز‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ضكذظ ذؼل جُطلشجش ذق‪ٞ‬سز ضِوحت‪٤‬س؛ ئر ‪٣‬ن‪٤‬ق ئٗض‪ ْ٣‬ذِٔشز ‪ DNA‬خالٍ جُطنحػق‪ ،‬جُوحػذز جُخطأ‪ ٌٖٔ٣ .‬إٔ‬
‫فّ٘ق جُؼذ‪٣‬ذ ٖٓ جُٔ‪ٞ‬جد‬ ‫ضُطِق ذؼل جُؼ‪ٞ‬جَٓ جُٔغررس ُِطلشجش جٍ ‪ DNA‬أ‪ً ٣‬‬
‫نح ‪ٜ٘ٓٝ‬ح جُٔ‪ٞ‬جد جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س ‪ٝ‬ج‪٧‬ؽؼس‪ٝ .‬هذ ُ‬
‫جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٜ‬ح ػ‪ٞ‬جَٓ ٓغررس ُِطلشجش؛ ئر ضإغش ذؼل ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُٔ‪ٞ‬جد جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪٤‬س ك‪ DNA ٢‬ػٖ هش‪٣‬ن ضـ‪٤٤‬ش جُطشً‪٤‬د‬
‫جٌُ‪٤ٔ٤‬حت‪ُِ ٢‬و‪ٞ‬جػذ‪.‬‬
‫هلشز جُخال‪٣‬ح جُؿ٘غ‪٤‬س ‪ٝ‬جُؿغٔ‪٤‬س‬
‫ال ض٘طوَ جُطلشجش ك‪ ٢‬جُخال‪٣‬ح جُؿغٔ‪٤‬س ئُ‪ ٠‬جُؿ‪ َ٤‬جُطحُ‪ٝ .٢‬ك‪ ٢‬ذؼل جُكحالش‪ ،‬ال ضغرد ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُطلشجش ٓؾٌالش ك‪٢‬‬
‫جُخِ‪٤‬س‪.‬ػ٘ذٓح ضكذظ جُطلشز ك‪ ٢‬جُخال‪٣‬ح جُؿ٘غ‪٤‬س‪ٝ ،‬ضُغٔ‪ ٠‬أ‪ً ٣‬‬
‫نح جُخال‪٣‬ح جُطٌحغش‪٣‬س‪ ،‬ض٘طوَ ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُطلشجش ئُ‪ ٠‬أذ٘حء جُٔخِ‪ٞ‬م‬
‫جُك‪ٝ ،٢‬عط‪ٞ‬ؾذ ك‪ ًَ ٢‬خِ‪٤‬س ٖٓ خال‪٣‬ح أذ٘حت‪.ٚ‬‬
‫جُ‪ٜ٘‬ذعس جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س‬
‫‪ ٢ٛ‬ضو٘‪٤‬س ضطنٖٔ جُطكٌْ ك‪ ٢‬ؾض‪١‬ء ‪٧ DNA‬قذ جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُك‪٤‬س ذ‪ٞ‬جعطس ئمحكس ‪ DNA‬خحسؾ‪ ،٢‬أ‪ٖٓ DNA ١‬‬
‫ٓخِ‪ٞ‬م ق‪ ٢‬آخش‪.‬‬
‫‪ 18‬عبذهللا بيجر‬
‫جُطو٘‪٤‬حش جُك‪٣ٞ٤‬س‬
‫ٓخِ‪ٞ‬هحش ٓػَ ‪٣‬شهحش جُرؼ‪ٞ‬مس‪ُٜ .‬ح ؾ‪ٓ ٖٓ ٖ٤‬خِ‪ٞ‬م ق‪ ٢‬آخش‪ٓ .‬ػَ ‪ٛ‬ز‪ ٙ‬جُٔخِ‪ٞ‬هحش‪ ،‬جُٔؼذُّس ‪ٝ‬سجغ‪ًّ٤‬ح ذ‪ٞ‬جعطس ئدخحٍ ؾ‪ٖ٤‬‬
‫ٖٓ ٓخِ‪ٞ‬م ق‪ ٢‬آخش ضُغٔ‪ ٠‬جُٔخِ‪ٞ‬هحش جُٔؼذُس ‪ٝ‬سجغ‪٤‬ح ‪.‬‬
‫جُك‪ٞ٤‬جٗحش جُٔؼذُس ‪ٝ‬سجغ‪٤‬ح‬
‫‪ٖ٣‬ضؽ جُؼِٔحء قحُ‪ًّ٤‬ح ٓؼظْ جُك‪ٞ٤‬جٗحش جُٔؼذُّس ‪ٝ‬سجغ‪ًّ٤‬ح ك‪ ٢‬جُٔخطرشجش ٖٓ أؾَ ج‪٧‬ذكحظ جُك‪٣ٞ٤‬س‪ٓ .‬ػَ جُلثشجٕ ‪ٝ‬رذحذس جُلحً‪ٜ‬س‬
‫‪ٝ‬جُذ‪ٝ‬دز ج‪٧‬عط‪ٞ‬جٗ‪٤‬س‪.‬‬
‫جُ٘رحضحش جُٔؼذُس ‪ٝ‬سجغ‪٤‬ح‬
‫أٗطؽ جُؼذ‪٣‬ذ ٖٓ جُ٘رحضحش جُٔؼذُس ‪ٝ‬سجغ‪ًّ٤‬ح ٌُ‪ ٢‬ضٌ‪ ٕٞ‬أًػش ٓوح‪ٓٝ‬س ُِكؾشجش ‪ٝ‬ج‪٥‬كحش جُل‪٤‬ش‪ٝ‬ع‪٤‬س‪ٓٝ ،‬وح‪ٓٝ‬س ُٔر‪٤‬ذجش ج‪٧‬ػؾحخ‬
‫‪ٝ‬جُكؾشجش‪ٜ٘ٓٝ ،‬ح جُزسز ‪ٝ‬ك‪ ٍٞ‬جُق‪٣ٞ‬ح ‪ٝ‬جُوطٖ‪.‬‬
‫جُرٌطش‪٣‬ح جُٔؼذُس ‪ٝ‬سجغ‪٤‬ح‬
‫‪ُِ ٌٖٔ٣‬رٌط‪٤‬ش‪٣‬ح جُٔؼذُّس ‪ٝ‬سجغ‪ًّ٤‬ح ئٗطحؼ ج‪ٗ٧‬غ‪ٛٝ ،ٖ٤ُٞ‬شٓ‪ٗٞ‬حش جُ٘ٔ‪ٞٓٝ ٞ‬جد ضز‪٣‬د خػشجش جُذّ ‪.‬‬
‫ٓؾش‪ٝ‬ع جُؿ‪ ّٞ٘٤‬جُرؾش‪ٟ‬‬
‫ٓؾش‪ٝ‬ع جُؿ‪ ( ّٞ٘٤‬جُٔكط‪ ٟٞ‬جُؿ‪ ) ٢٘٤‬جُرؾش‪ٓ ١‬ؾش‪ٝ‬ع ػحُٔ‪ ٢‬ضْ ض٘ل‪٤‬ز‪ ٙ‬ػحّ ‪ٝ .ّ 2003‬جُؿ‪ ٞٛ ّٞ٘٤‬جُٔؼِ‪ٓٞ‬حش جُ‪ٞ‬سجغ‪٤‬س‬
‫جٌُحِٓس ك‪ ٢‬جُخِ‪٤‬س‪ٛٝ .‬ذف ‪ٛ‬زج جُٔؾش‪ٝ‬ع ‪ ٞٛ‬ضكذ‪٣‬ذ ضغِغَ ‪ٝ‬ضشض‪٤‬د غالغس ِٓ‪٤‬حسجش ٗ‪ٞ٤ًِٞ٤‬ض‪٤‬ذ ضوش‪٣‬رًح ضؾٌَ ‪DNA‬‬
‫جُرؾش‪.١‬‬

‫ئػذجد جُٔؼِْ‬
‫ػرذهللا قغ‪ ٖ٤‬دمحم ذ‪٤‬ؿش‬
‫ذ‪٤‬حٗحش جُط‪ٞ‬جفَ‬
‫‪b111j111@hotmail.com‬‬

‫‪ 19‬عبذهللا بيجر‬

You might also like