ѨÙK«ÛÅѨe¡ ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º

~°K#« Å ã¨OHõÅ#O
WOw¡+¨μ "庙êÅ, „Ѩã¨OQÍÅ J#∞"å^ŒO
q.P~ü. ÉÁ=∂‡Ô~_ç¤

„ѨK«∞~°} ã¨OYº : 1128

„Ѩ^äŒ=∞ =Ú„^Œ} : 17 "Õ∞, 2010
Ô~O_»= =Ú„^Œ} : 21 "Õ∞, 2010
"≥Å : ~°∞. 125/–
„Ѩ`«∞ʼnõΩ
„Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ
1–1–187/1/2, zHõ¯_»Ñe¨ ,¡ Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 27608107
„ÉÏOpÅ∞
Çà Ϸ ^Œ~åÉÏ^£, q[Ü«∞"å_», qâßYѨ@flO, u~°∞Ѩu, Y=∞‡O,
ǨÏ#‡H˘O_», #ÖÁæO_», QÆ∞O@∂~°∞ Ñ„ *¨ Ïâ◊HÎ̃ |∞H±ÇϨ ∫ãπ
=Ú„^Œ} Z"£∞ÃÇÏKü Éèí=<£, áê¡\ò <≥O. 21/1, J*Ï=∂ÉÏ^£, P~ü\˜ã≤ HõàϺ}=∞O_»Ñ¨O ^ŒQÆæ~°
„Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ _≥·b „Ñ≤O\˜OQ∑ „ÃÑãπ, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–20. á¶È<£ : 040–27660013
 „Ѩ*Ï~°OQÍÅ∞ – ã¨OѶ¨∂Å∞
~å[H©Ü∞« , ™êO㨯 $uHõ "庙êÅ∞
q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ „Ѩ*Ï ã¨OѶ∂¨ Å∞ – áêsì x~å‡}O 146
Ü«Ú=[#∞Å∞ – ~å[H©Ü∂« Å∞ 161
=∞#q 5 qѨ=¡ Ѩ^OŒè Ö’ q^•ºi÷ L^Œº=∞O 181
QÆOQÍ – HÍ"Õi HÍÅ∞= x~å‡} Ѩ^äŒHõO 215
qâßÖÏO„^ÖŒè ’ Ñ
„ *¨ Ï~å[ºO PO„^虌 êÇ≤Ï`«ºOÖ’ H˘`«Î áÈHõ_Å» ∞ – q=∞~°≈ 225
"≥Ú^Œ\ ˜ J^蕺ܫ∞O 9 ''=∂Éèí∂q∞—— <å@HõOÃÑ· ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º 232
~Ô O_»= J^蕺ܫ∞O 11 ÉèÏëê ã¨=∞㨺ÃÑ· 233
=¸_»= J^蕺ܫ∞O 19
ǨϟO=∞O„u #O^• xO^• „ѨKå~åxH˜ ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« ºQÍi ["å|∞ 251
<åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞O 45
S^Œ= J^蕺ܫ∞O 59
K«@ìã¨ÉèíÖ’¡ „Ѩã¨OQÍÅ∞ 271
P~°= J^蕺ܫ∞O 73

Q„ Íg∞} Ñ
¿ ^ŒÅ∞ – Éè∂
í ѨOѨHOõ
LáÈ^•…`«O 90
[#`å „Ñ¨*Ï™êfi=∂ºxH˜ W~°∞ã¨∞ =º=™ê~ÚHõ qѨ=¡ O 93
„QÍ=∂ÅÖ’ =~°æ qÉè[í # 97
HÍÜ«∞Hõ+Oì̈ KÕÜ∞« x z#fl Éè∂í HÍ=∞O^Œ∞Å∞ Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ HÍ~°∞ 100
Éèí∂ ѨOѨHõO : ^•x H©ÅHõ „áê=ÚYº`« 103
H“Å∞ ^ÀÑ≤_ô ZÖÏ ~°^∞Œ Ì J=Ù`«∞Ok? 107
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ xHõ$+ì̈ Ѩiã≤÷u :
"åiÃÑ· [iˆQ ^ÀÑ≤à√◊ § : "åi áÈ~å@ x<å^•Å∞ 113
Éèí∂q∞ÃÑ· ǨωõΩ¯ ^Œ∞<Õfl"åx^Õ – Éèí∂™êfiq∞k HÍ^Œ∞ 123
[g∞O^•s Ü«ÚQÆO <å\˜ ^ÀÑ≤_ô Ѩ^`úŒ ∞« Å∞
<Õ\ H˜ © KåÖÏ „Ѩ=ÚYOQÍ<Õ =Ù<åfl~Ú 129
‰õΩÅ =∞`« Éè^Ë •Å#∞ JkèQqÆ ∞Oz Hõ+rì̈ =ÙÅO`å XHõ\ Q˜ Í xÅ|_®e 135
„QÍ=∂ÅÖ’ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO „|`«HÍÅO>Ë Éè∂í ™êfi=∞º q^è•#O ~°^∞Œ Ì HÍ"åe 137
Éè∂í áÈ~å\ÏxH˜ SHõº ã¨OѶ∞¨ @# 139

3 4

=∞#q
Hõ=¸ºxã¨∞ì =∞Ǩ <åÜ«∞‰õΩ_»∞, „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å x~å‡`« ѨÙK«ÛÅѨe¡
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º =ÚYº ~°K«#Å ã¨OHõÅ#O Wk. qq^èŒ q+¨Ü«∂ÅÃÑ· ‰õÄÅOHõ+¨OQÍ
J^茺ܫ∞#O KÕã≤# q*Ï˝#Yx =∂„`«"Õ∞ HÍHõ x+¨¯à◊OHõ „Ѩ*Ï rq`«O QÆ_çÑ≤# qt+ì̈
qѨ¡=HÍ~°∞_®Ü«∞#. ^Õâ◊ ~å„+ì̈ Éèíq+¨º`«∞Î#∞ ZÖÏ fiÛk^Œ∞ÌHÀ"åe, „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å
Ѩiëê¯~åxH˜ ZÖÏO\˜ q^è•<åÅ∞ J#∞ã¨iOKåÅ#fl ^•xÃÑ· PÜ«∞#‰õΩ xiÌ+¨ì"≥∞ÿ#
Jaè„áêÜ«∂Å∞<åfl~Ú. "å\˜x ã¨O^Œ~Àƒùz`«OQÍ ~°K«#Å ^•fi~å, ~å[H©Ü«∞ `«~°QÆ`«∞Å
^•fi~å, „Ѩã¨OQÍÅ ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. "å\˜Ö’ ZOÑ≤Hõ KÕã≤# H˘xfl H©ÅHõ ~°K«#Å∞
WO^Œ∞Ö’ á⁄O^Œ∞Ѩ~°Û|_®¤~Ú. QÆ`«OÖ’ Ui# ~°K«#Å ¿Ñ~°∞`À#∂, H˘xfl q_çQÍ#∂
"≥Å∞=_ç#ѨÊ\˜H© JO^Œ~°∂ HÀ~°∞‰õΩ<Õ H˘xfl =ÚYº"≥∞ÿ# ~°K«#Å#∞ WO^Œ∞Ö’ WKÕÛ
„Ѩܫ∞`«flO KÕâß=Ú.
*'qâßÖÏO„^èŒÖ’ „Ѩ*Ï~å[ºO— Kåi„uHõ „áê^è•#º`« QÆÅ ~°K«#. `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å
ã¨~°fi`À=ÚMÏaè=$kúH˜, ã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ Ñ¨^äŒ xˆ~Ìâ◊O KÕã≤# `˘e ã¨=∞„QÆ ^Œ$HõÊ^äŒO JO^Œ∞Ö’
K«∂™êÎO. Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ ™ê=∂lHõ ^Œ$HõÊ^äŒO ZO`« Ö’`≥·#^À ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« º Jáê~°"∞≥ #ÿ J^躌 Ü«∞#O, ^Œ∂~°^$Œ +≤ì ‰õÄ_® É’^èÑŒ _¨ `» å~Ú.
„áêO`åÅ"åi L^Œº=∂Å`À áêÅHõ ѨHΔÍÅ ~å[H©Ü«∞ „H©_»Å∞ Ѩ~åHÍ+¨ì‰õΩ KÕi#
<Õ\ ˜ `«~°∞}OÖ’ Wk „Ѩ`ÕºH˜Oz Ѩ~î°hÜ«∞O. D ѨÙã¨ÎHõO =ÚYz„`«O JѨÊ\’¡
=∂. QÀYÖË ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
'„QÍ=∞¿Ñ^ŒÅ∞ – Éèí∂ ѨOѨHõO— ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º‰õΩ Éèí∂ ã¨=∞㨺ÃÑ· QÆŠѨ@∞ì#∞
*
`≥Å∞Ê`«∞Ok. ã¨fiÜ«∞OQÍ ˆHΔ„`« ™ê÷~ÚÖ’ J^茺ܫ∞#O KÕã≤ 㨈~fi [iÑ≤ PÜ«∞# KÕã≤#
D ~°K«# Éèí∂ ã¨=∞㨺ÃÑ· J=QÍǨÏ#‰õΩ Hõ~°nÑ≤Hõ.
5 6
'„Ѩ * Ï ã¨ O Ѷ ¨ ∂ Å∞ – áêsì x~å‡}O Ü« Ú =[#Å∞ ~å[H© Ü « ∂ Å∞,
*
qѨ¡= Ѩ^äŒOÖ’ q^•ºi÷ L^Œº=∞O— W=hfl PÜ«∂ `«~°QÆ`«∞Å „Ѩ`ÕºHõ ã¨=∞㨺Å#∂ JHõ¯_»
ѨxKÕ¿ãѨÙÊ_»∞ fã¨∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ`«ÎÅ#∞ KÕѨ@ì=Åã≤# JOâßÅ#∂ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú.
#∂`«# `«~åʼnõΩ L`ÕÎ[ q∞™êÎ~Ú. JqÉèíHõÎ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÃÑ·#, P `«~åfi`« HÍÅOÖ’
ã≤Ñ≤S(ZO) ÃÑ·# ™êy# q+¨„ѨKå~åÅ#∞ PÜ«∞# â◊H˜Î=O`«OQÍ uÑ≤ÊH˘@ì_»O
‰õÄ_® K«∂™êÎO.
'™êÇ≤Ï`«º ~°OQÆO, QÆOQÍ HÍ"Õi HÍÅ∞=, ÉèÏëê ã¨=∞㨺 "庙êÅ∞—
*
PÜ«∂ ~°OQÍʼnõΩ ã¨O|OkèOz# ™êkèHÍiHõ J=QÍǨÏ#‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈HÍÅ=Ù`å~Ú.,
'~å[ºã¨ÉèíÖ’ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ KÕã≤# „Ѩã¨OQÍÅ∞— PÜ«∞# „ѨQÍ_è»"≥∞ÿ#
*
J^茺ܫ∞<åxH˜ x^Œ~°≈<åÖË QÍHõ D ã¨=∞㨺Å#∞ ѨijeOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ~°nÑ≤HõÅ∞ ‰õÄ_®.
D "庙êÅÖ’x ÖˇHõ¯Å∞ =∂i<å, *ÏfÜ«∞ JO`«~å˚fÜ«∞ =∂~°∞ÊÅ∞
ã¨OÉèíqOz<å XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Ö’¡ Ãã·^•úOuHõ =∂~°∞ÊÅ∞ =Ù<åfl =∞øeHõ áê~îåÅ∞
^•^•Ñ¨ÙQÍ WѨÊ\˜H© =iÎOKÕ"Õ. J<ÕHõ ~°OQÍÅÖ’ áêʼnõΩÅ "≥·Y~°∞Å∞ `«Å„H˜O^Œ∞Å∞QÍ
=∂~åÜ«∞x, =∞iH˘xfl ~°OQÍÖ’¡¡ Pk#∞Oz =ã¨∞Î#fl q=∞~°≈Å#∞ ÃÑ_»K≥qx ÃÑ\ì̃ "å~°∞
J"Õ JãÎ̈=ºãÎ̈ q^è•<åÅ∞ J=∞Å∞ KÕÜ«∞_»O =Å¡<Õ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ WO`«‰õΩ kQÆ*Ï~åÜ«∞x
=∞#‰õΩ ã¨Ê+¨=ì ∞=Ù`«∞Ok. H˘xfl q+¨Ü∂« Ö’¡ q^è•# ~°∂ѨHÅõ Ê#Ö’ Hõ=¸ºxã¨∞Åì „Ñ¨ÉÏè =O
„¿Ñ~°} ZO`« |ÅOQÍ Ñ¨xKÕâßÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hˆ D ѨÙã¨HÎ Oõ Hˆ =ÅO Hõ=¸ºxã¨∞ì
HÍ~°ºHõ~°ÎÖË QÍHõ q+¨Ü«∞ Ѩi*Ï˝#O ÃÑOK«∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<Õ J^茺ܫ∞#jÅ∞ÅO^ŒiH©
J=â◊º Ѩ~î°hÜ«∞O.
g\˜Ö’ ѨÅ∞ "庙êÅ∞, „Ѩã¨OQÍÅ∞ Ö’QÆ_» q.P~ü. ÉÁ=∂‡Ô~_ç¤ ã¨OHõÅ#O
KÕâß~°∞. Jg, W`«~"° ∞≥ #ÿ g HõÅQÆeã≤#, ã¨OH˜ÑΔ ÑΨ ~¨ z° # ã¨iH˘`«Î ~°∂Ѩ"∞Õ „Ѩã∞¨ `Î « „ѨK∞« ~°}.
PÜ«∞# ~°K«#Å∞ =∞iH˘xfl ã¨∞ÅÉèíOQÍ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ `≥KÕÛ Hõ$+≤ H˘#™êyOK«QÆÅ=∞x
=∞#q.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º 25= =~°÷Ou ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ Wk XHõ q#„=∞ x"åo
– „Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ |∞H±Ç¨Ï∫ãπ
qâßÖÏO„^èŒÖ’ „Ѩ*Ï~å[ºO

7 8

"≥Ú^Œ\˜ J^蕺ܫ∞O
`≥Å∞QÆ∞ `Õ[=Ú nÑ≤Î*ˇO^ŒQÆ `≥Å∞QÆ∞ "≥Å∞QÆ∞Å∞ kâ◊ÅxO_»QÆ
`≥Å∞QÆ∞`«e¡x Q˘Å∞= nHõΔ`À `«~°e~å"ÀÜü∞ `«=Ú‡_®
r=#^Œ∞Ö∫ Hõ$+¨‚ Q“`«q∞ „jÑ≤<åH˜x `«∞OQÆÉèí„^ŒÅ∞
‰õΩÅ#QÆO|∞ŠѨyk <˘ÃÑÊ_»∞ #Å¡=∞ÅÅ∞#∞ áêÑ≤H˘O_»Å∞
Ѷ¨∞#=#O|∞Å∞ QÆ#∞Å∞ q∞H˜¯e QÆ}∞uQÍOz# Ü≥∂_»ˆ~=ÙÅ∞
"Õ∞e‡ |OQÆ~°∞ `≥#∞QÆ∞ `«e¡H˜ "Õ∞x Éèí∂+¨Å∞ `«=Ú‡_®
â◊HõѨÙ~°∞+¨μ_Ò âße"åǨÏ#∞, â∫~°º ™êǨÏã¨∞Å∞ Kåà◊√‰õΩºÅ,
HÍHõfÜ«ÚÅ Hõ^Œ#`«Å=ÚÅ Hõ$+¨‚~åÜ«∞Å *ˇ·„`«Ü«∂„`«Å
JiÉèíÜ«∞OHõ~°∞Öˇ·, xѨÙ}∞Öˇ· Jã¨=∞™êǨÏ㨠"≥∞ã¨QÆ "≥·~°∞Å
QÆã≤=∞ã¨Oy# `≥Å∞QÆ∞ g~°∞ŠѶ¨∞#`« áê_»~å `«=Ú‡_®
ã≤^Œú<åQÍ~°∞˚#∞x H˘O_» „Ѩã≤kú á⁄Ok# É∫^ŒútÅÊ=Ú
J=∞~°Hi© Î q~ål`«O |=∞~å=f ã¨∂á÷ êÅ tÅÊ=Ú
ã¨iQÆ=∞Å „Hõ=∞"≥∞_»Å‰õΩO_»QÆ ã¨fi~°=Ú Ñ¨eÔH_»∞ ǨÏOÑ≤ tÅÊ=Ú
`≥Å∞QÆ∞ tÅÊHõàÏ „ѨѨÓ~°‚`« `≥Å∞ѨÙK«∞#flq `«=Ú‡_®
PO„^èŒÉèÏ~°`« „QÆO^äŒ ~°K«<å ѨO_ç`«∞_»∞ uHõ¯# HõgO„^Œ∞_»∞
"Õ∞\˜ `«O|∞~°g∞\˜ ~åQÆ=Ú ÖÏÅÑ≤Oz# `åºQÆ~åA#∞
ã¨~°à◊ Ѩ^Œ=ÚÅ*ËiÛ =Ú`«ºÑ¨Ù ã¨~°∞Å∞ QÆ∂iÛ# JѨÊ~å=Ù#∞
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOѨ٠Ѩ@∞ìÅ`Õ<≥ *ËiÛi `«=Ú‡_®
- =ÚHͯ=∞Å <åQÆÉèí∂+¨}O
PO„^èŒ „Ѩ[Å K«i„`« KåÖÏ „áêp#"≥∞ÿ#k. 3000 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«"Õ∞ =∞#
PO„^èŒ*Ïux QÆ∂iÛ „áêp# ѨÙãÎ̈HÍÅÖ’ L^ŒÇ¨ÏiOK«|_ç LOk. |∞^Œ∞ú_»∞, Jâ’Hõ K«„Hõ=~°∞ÎÅ
HÍÖÏxˆH PO„^èŒ∞Å ~å[ºO KåÖÏ |e+ì̈OQÍ LO_Õk. HÀ@QÀ_»Å`À ‰õÄ_ç# Ѩ@ì}ÏÅ∞,
=~°ÎHõ "åºáê~åÅ`À Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∂ =KåÛ~Ú. É∫^Œú=∞`åxfl, q*Ï˝<åxfl XHõ¯ `≥Å∞QÆ∞
^Õâ◊=ÚÖ’<Õ QÍHõ WO_À<Õ+≤Ü«∂ n=ÙʼnõΩ, ã¨Ü«∂O, HõOÉ’_çÜ«∂ʼnõΩ ‰õÄ_» fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡O.
1867 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O âße"åǨÏ# K«„Hõ=iÎ HÍÅOÖ’ =∞# ^Õâ◊O g∞kH˜ q~°∞K«∞‰õΩѨ_»¤
â◊„`«∞ ^•_»∞Å#∞ =∞# „Ѩ[Å∞ JiHõ\Ïì~°∞. q[Ü«∞ ã¨∂K«HõOQÍ âße"åǨÏ# â◊HÍxfl, =∞#
PO„^èŒ â◊HÍxfl ™ê„=∂[ºO`À#∞ =~°ÎHõ "åºáê~°O PO„^èŒ∞Å=Ú ™êyOKÕ"å~°=Ú. P HÍÅѨÙ
9 10
~À=∞#∞ <å}º=ÚÅ∞ PO„^èŒÖ’ J<ÕHõ ã¨÷Å=ÚÅÖ’ ^˘iHÍ~Ú. =∞# F_»Å∞ "≥∂@∞Ѩe¡,
=ÚYeOQÆO "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ˆ~=ÙÅ #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi ã¨=Ú„^•Å#∞ ^•\˜ =~°ÎHõ "åºáê~åxfl,
q*Ï˝<åxfl ~Ú`«~° ^ÕâßʼnõΩ fã¨∞‰õΩ"≥à◊¥Î LO_Õq. P ~ÀAÅÖ’x PO„^èŒ∞Å Q˘Ñ¨Ê`«#O,
q*Ï˝# zǨflÅ∞ J=∞~å=u, [QÆæÜ«∞º ¿Ñ@ÅÖ’x É∫^Œú ã¨∂÷áêÅÖ’ <Õ\ ˜H© Hõ#|_»∞`«∂=ÙOk.
Ѷ¨∞O@âßÅ, <åQÍ~°∞˚#∞x H˘O_», ZÖ’¡~å tÖÏÊÅ∞, J[O`å z`«Î~°∞=ÙÅ∞ =∞# q*Ï˝<åxfl,
Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl <Õ\ ˜H© [˝Ñ≤ÎH˜ `≥ã¨∞Î<åfl~Ú. 1500 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O Ѩš=ÙÅ∞, Kåà◊√‰õΩºÅ
~å[ºHÍÅOÖ’ =∞# „Ѩ[Å HõàÏ <≥Ñ· Ù¨ }Ϻxfl <≥Å∂¡~∞° , HõOz, =∞Ǩ|eѨÙ~°O, "ÕOy tÖÏÊÅÖ’
<Õ\ ˜H© K«∂_»=K«∞Û. HÍHõfÜ«∞ tÖÏÊÅ∞ =~°OQÆÅ∞¡Ö’#∞, ~åÜ«∞Å<å\˜ tÅÊO ǨÏOÑ‘
Hõ@_ì ®ÅÖ’#∞ <Õ\ H˜ © q*Ï˝<åxfl Kå@∞`«∞<åfl~Ú.
"Õ~Ú ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O ~å[~å[#ˆ~O„^Œ∞x HÍÅOÖ’ ##flÜ«∞ =∞ǨÉèÏ~°`åxfl
`≥Å∞QÆ∞Ö’ ~åâß_»∞. uHõ¯# ѨO_ç`∞« _»∞ <≥Å∂¡~∞° =∞#∞=∞ã≤kú P ™ê÷#OÖ’ ##flÜ«∞º =ÚyOK«x
15 Ѩ~åfiÅ∞ =ÚyOKå_»∞. `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ `≥QÆÅ ÉèÏã¨Å #∞O_ç,
„áêHõ$`«O #∞O_ç Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∂ =zÛOk. =∞ǨÉèÏ~°`«O ~åÜ«∞_®xH˜ =ÚO^Õ =∞#ÉèÏ+¨
KåÅ Jaè=$kú K≥Ok#k. HÍx ÉèÏ~°`å=xH˜ =ÚO^Œ∞#fl PO„^èŒ „QÆO^ä•Å∞ #tOKå~Ú.
^˘~°Hõ_»=ÚÖË^Œ∞. WѨC_»∞ =∞#‰õΩ ^˘iH˜# `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê ѨÙãÎ̈HÍÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜k, `«~°∞"å`«
=∞# Hõ=ÙʼnõΩ, ѨO_ç`«∞ʼnõΩ ^•i K«∂Ñ≤OzOk. =∞# „Ѩ[Å x`«º rq`«OÖ’ áê~åÜ«∞}O
KÕ¿ã L„^Œ…O^äŒO QÍ|\ì̃, =∞Ǩ ÉèÏ~°`åxfl PkHÍ=º =∞O@∞<åflO. |"≥∞‡~° áÈ`«# ÉèÏQÆ=`«O
<Õ\ ˜H© „Ѩ[Å#∞ PHõi¬ã¨∂Î =ÙOk. „j<å^äŒ∞_»∞, Hõ$+¨‚ ^Õ=~åÜ«∞Å P™ê÷# ѨO_ç`«∞Å∞, JÅ¡™êx
ÃÑ^ŒÌ#ÖÏO\˜ ѨO_ç`« Hõ=ÙÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨Ö’ „Ѩ|O^èŒ ~°K«#Å#∞ KÕâß~°∞. |^≥Ì Éèí∂áêÅ∞_»∞,
áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞<å^ä∞Œ _»∞ "≥Ú^ŒÅ∞ "Õ=∞#, g~°„|ǨχO =~°‰Ωõ ã¨OѶ∞¨ ã¨O㨯~°ÅÎ ∞ =∞# „Ѩ[ÅÖ’
K≥·`«#ºO HõeyOK«_®xH˜ „Ѩ[ÅHõ~°ú=∞ÜÕ∞º@@∞¡ Ѩ^•ºÅÖ’#∞, ˆQÜ«∂ÅÖ’#∞ ~åã≤# „Ѩ*Ï
™êÇ≤Ï`«ºO =∞#‰õΩ H˘Å¡Å∞QÍ LOk.
`≥Å∞QÆ∞ ã¨Ow`«"≥∞O`À Jaè=$kú K≥OkOk. Hõ~åfl@Hõ ã¨Ow`åxH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õã≤#
"å_»∞ HÍHõfÜ«∞ HÍÅѨÙ<å\˜ ™⁄~°OQÆ ^Õ=~åÜ«∞Å∞. `åºQÆ~åA ÉèíH˜ÎˆQÜ«∂Å∞ Hõ~åfl@Hõ
ã¨Ow`åxH˜ ѨiѨÓ~°‚ qHÍã¨O HõeæOKå~Ú. ^ŒHΔ̃} ÉèÏ~°`« ^Õâ◊=∞O`«\Ï, `åºQÆ~åA H©~°Î#Å∞
ã¨Ow`åxH˜ F#=∂ÅÜ«∂º~Ú. "≥ÚÅ¡ÖÏO\˜ Hõ=~Ú„`«∞Å∞, ~°∞„^Œ=∞^ÕqÖÏO\˜ ~å[H©Ü«∞
ѨiáêÅ<å ^Œ‰õΔΩÅ∞, =∂OKåÅÖÏO\˜ g~°=x`«Å∞ `≥Å∞QÆ∞ „ã‘ÎÅ#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ #_»∞=
=∞O@∞<åfl~°∞. "ÕÅH˘Åk ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∂ =zÛ# =∞# `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞,
HÍѨÙ, Hõ=∞‡, Ô~_ç¤, Q“~°=HõoOQÆ, â‹\ ì̃|e[, Q“_», Ü«∂^Œ= "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =º=™êÜ«∞‰õΩÅ∞,
Ѩ^Œ‡âßb, ^Õ"åOQÆ, `˘QÆ\ ˜, Hõ~°flHÍs "≥Ú^ŒÅQÆ∞ KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅ∞, Hõ=∞‡i, ‰õΩ=∞‡i,
=„_»Oy, ~°[‰õΩÅ∞, Jyfl‰õΩÅ Hõ„Δ uÜ«ÚÅ∞, qâ◊fi „ÉÏǨχ}∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =$uÎ^•~°∞Å∞, "≥â· √◊ ºÅ∞,
„ÉÏǨχ}∞Å∞, Pk=∂O„^èŒ∞Å=Ú JO^Œ~°O Hõeã≤ XHõ `≥Å∞QÆ∞*Ïu J<Õ K≥·`«#ºO`À XHõ
`≥Å∞QÆ∞ ~å*Ϻxfl U~°Ê~°K∞« HÀHõ =ÚO^Õ =∞#^ÕâO◊ , ^•^•Ñ¨Ù 200 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« WOw¡+μ¨
™ê„=∂[ "å^Œ∞Å KÕ`«∞Ö’¡ Ѩ_çOk. 1766Ö’ <≥·*ÏO #"å|∞ HÀ™êÎ lÖÏ¡Å#∞ WOw¡+¨μ"åiH˜
=â◊O KÕâß_»∞. nxH˜ „ѨuѶ¨ÅOQÍ q∞ye# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÃÑ·<å, <≥·*ÏO „H˜O^Œ L#fl Hõ~åfl@Hõ,
=∞Ǩ~å„+¨ì „áêO`åÅÃÑ<· å, <≥*· ÏO x~°O‰õΩâ◊ ѨiáêÅ<åxfl HÍáê_»∞`å=∞h WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fiO
Ǩg∞ WzÛOk.

~Ô O_»= J^蕺ܫ∞O
HõÖ’¡Å Q“`«g∞ "≥Å∞¡=Å Hõ$+¨‚=∞‡
`«∞OQÆÉèí„^•`«e¡ á⁄Oy áêi# KåÅ∞
^è•#º~åã¨∞Öˇ ѨO_»∞^Õâß#
‰õÄ_»∞ QÆ∞_»¤‰õΩ H˘^Œ∞= ÖË^ÀÜü∞
Ѩã≤_ç áê`«~°hk Ѩ~°∞Å <À~°∂Ô~ <ÀÜü∞
hÖ’ hˆH ÃÑ\ì̃ <≥uÎ KÕÜ≥∞\Ïì~°∞
^Õâßxfl kQÆq∞Oy áÈ~Ú<å~ÀÜü∞
"≥∂™êxfl QÆ∞Ô~Îiy HÍáê_»"ÀÜü∞
L`«Î~ån "≥Ú^ŒÅ∞ ^Œ`«Î=∞O_»Å =∞O`«
`≥ÅOQÍ} „áêO`«=ÚÖ’ K≥eq∞ QÆeyOKåe
HõÅã≤ "≥∞Åã≤ <Õ_»∞ áÈ"åÖ’Üü∞
Hõeq∞ |Å=Ú QÆ∂~°∞ÛHÀ"åe
=ÚHÀ¯\˜ |ÅQÆ"≥∂Üü∞ XHõ¯>ÿ̌ =∞#=ÚO>Ë
~Ú~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∂Ö’# =Ó~°∞ ¿Ñ~°∞O\Ïk
KÕÜ≥∞uÎ *ˇ·H˘@∞ì `≥Å∞QÀ_®
*ˇ· H˘\ì̃ "Õ∞ÖÁ¯Å∞Ѩ٠`≥Å∞QÀ_® --
- „j Hõ$+¨‚
11
[#‡É∂íè q∞ zè<åflaè#fl"≥∞#ÿ k
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <Õ_»∞ =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Öˇ·=ÙOk. WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO „H˜O`« =∞„^•ã¨∞
~å[^è•xÖ’ HÀ™êÎ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡Å∞ 11 L<åfl~Ú. gx "≥·âßźO 67 "ÕÅ K«^Œ~°Ñ¨Ù
"≥∞ÿà◊√¡. Ô~O_»∞ HÀ@¡ =∞Ok `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. =∞i 9 lÖÏ¡Å∞ <≥·*ÏO „H˜O^Œ 44
"ÕÅ∞ K«^Œ~°Ñ¨Ù "≥∞ÿà◊√¡ qã‘Î~°‚O`À L<åfl~Ú. nx<Õ `≥ÅOQÍ}Ï Jx JO\ÏO. nxÖ’ 90 ÅHõΔÅ
„Ѩ[Å∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. =∞iH˘xfl ÅHõΔÅ =∞Ok `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞ =∞#‰õΩ P#∞‰õΩ<Õ "≥∞ÿã¨∂~°∞
ã¨O™ê÷#OÖ’#∞, Xi™êû ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ Ö’#, =∞^躌 Ѩ~Q° } Æ ÏÅÖ’#∞ x=ã≤ã∞¨ <Î åfl~°∞. =∞# „Ѩ[Å∞
WOw¡+¨μ x~°O‰õΩâ◊ áêÅ# „H˜O^Œ, ^•x `åÉË^•~°∞Öˇ·# <≥·*ÏO #"å|∞, "≥∞ÿã¨∂~°∞ =∞Ǩ~å*ÏÅ
„H˜O^Œ #eyáÈ`«∞<åfl~°∞. WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO D #"å|∞Å∞, =∞Ǩ~åAÅ∞ „Ѩ[ÅÃÑ· `«=∞
x~°O‰õΩâ◊ „ѨÉèí∞`åfixfl ™êyOK«_®xH˜ Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩO@∂ =ÙO\Ï~°∞. 1857Ö’
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞# ^Õâ◊OÖ’ =zÛ# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ J}z"ÕÜ«∞_®xH˜
<≥·*ÏO ¿ã#Å∞ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixÔHO`À `À_»Ê_®¤~Ú.
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO, ^•x `åÉË^•~°∞Öˇ·# <≥·*Ï=Ú, "≥∞ÿã¨∂~°∞ ~åAÅ „H˜O^Œ QÆ`«
Ô~O_»∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ =∞# „Ѩ[Å∞ ÉÏxã¨Öˇ· LO@∞<åfl~°∞. =∞# [#‡Éèí∂q∞
=ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Öˇ·áÈ~ÚOk. =∞# Pi÷Hõ ã¨OѨ^ŒO`å ^èŒfiOã¨"≥∞ÿOk. =∞# Ô~·`«∞Å∞, HÍi‡‰õΩÅ∞
=∞# „Ѩ[ÅO`å ^•i„^ŒºO`À Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊=ÚÖ’ uO_ç
^˘~°HõHõ |~å‡, ^ŒH˜Δ}τѶ≤HÍʼnõΩ =Åã¨É’Ü«∂~°∞. J+¨ìHõëêìʼnõΩ QÆ∞i J=Ù`«∂ L<åfl~°∞.
ÉÁOÉÏ~Ú, HõÅHõ`åΠѨ@ì}ÏʼnõΩ Ñ¨x "≥`«∞‰õΩ¯O@∂ "≥à◊√Î<åfl~°∞. JHõΔ~°*Ï˝#O ‰õÄ_® ÖˉõΩO_®
J*Ï˝#OÖ’ =ÚxyL<åfl~°∞.
[g∞O^•s ^ÀÑ≤_ô
WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞, =∞# Ô~·`«∞Å#∞ `«=∞ QÆ∞Ñ≤Ê\˜Ö’ LOK«∞H˘x tã¨∞ÎÅ∞,
Ѩ#∞flÅ∞ QÆ∞OAHÀ_®xH˜ [g∞O^•~°∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞. WOw¡+¨μ"åà◊√¡ ~åHõ=ÚO^Œ∞
Ѩ#∞flÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞Î#fl "åi#O^Œih, WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO [g∞O^•~°∞Å∞QÍ KÕã≤"Õã≤Ok.
JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ Ô~·`«∞Å #∞O_ç Ѩ#∞fl =ã¨∂Å∞ KÕã≤ ÃÑ·H˜ ѨOѨ_»O giѨx. Éèí∂q∞ÃÑ· giÔH\ì̃
JkèHÍ~°=¸ LO_Õk HÍ^Œ∞. Éèí∂q∞ÃÑ· ã¨~åfikèHÍ~°O Ô~·`«∞Å^Õ. HÍx WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO
Éèí∂q∞#O`å [g∞O^•~°∞ÅkQÍ ÖˇHõ¯ÖËã≤Ok. [g∞O^•~°∞Å∞ `å=Ú =ã¨∂Å∞ KÕã≤# Ѩ#∞flÖ’
H˘O`«ÉèÏQÍxfl `«=∞H˜¿ãÎ KåÅ∞. á⁄ÖÏxfl ™êQÆ∞KÕ¿ã Ô~·`åOQÆOÃÑ· [g∞O^•~°∞Å∞ `«=∞H˜+ì̈O
=zÛ#O`« Ѩ#∞fl =∞QÆ`åÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕã∞¨ HÀ_®xH˜ J=HÍâ◊q∞zÛOk. D suQÍ D [g∞O^•s
`åÉË^•~°#¡ ∞, =∞# „Ѩ[ÅÃÑ· `«# JkèHÍ~åxfl K≥ÖÏ~ÚOK«_®xH˜ =∞^Œ`Ì ∞« QÍ WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fiO
`«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩOk.
12
WOw¡+μ¨ "åi „Ѩ`º« HõΔ Ñ¨iáêÅ#Ö’ L#fl HÀ™êÎ lÖÏ¡ÅÖ’ 80 =∞Ok [g∞O^•~°∞ÖË ã¨O=`«û~åxH˜
85 ÅHõÅΔ ~°∂áêÜ«∞Å xHõ~å^•Ü«∞O ~Ô `· ∞« Å #∞O_ç tã¨∞Î ~°∂ѨOQÍ =ã¨∂Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞.
D ÖˇHõ¯Å∞ "å~°∞ K≥Ñ≤Ê#"Õ. nxH˜ Hõhã¨O Ô~O_çO`«Öˇ·<å =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞Î#fl@∞¡ JO^ŒiH©
`≥eã≤# z^ŒO|~° ~°Ç¨Ï㨺"Õ∞! D 85 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞ÅÖ’ #∂\˜H˜ 90 áêà◊√¡ ^•^•Ñ¨Ù 76
ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ˆH=ÅO 24 QÆ∞~°∞ [g∞O^•~°∞¡ Éèí∞HõÎO KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞!
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO ÖψQ, ^•x `åÉË^•~°∞ <≥·*ÏO #"å|∞ ‰õÄ_» `«# ѨiáêÅ#Ö’x
Ô~·`«∞ÅÃÑ· JkèHÍ~°O K≥ÖÏ~ÚOK«_®xH˜ *Ïw~°∞^•~°∞¡, áê~ÚQÍʼnõΩ ã¨~åfikèHÍ~åeKåÛ_»∞.
iq#∂º, ã≤qÅ∞, „H˜q∞#Å∞ HÀ~°∞ì JkèHÍ~åÅ∞ ‰õÄ_® D *Ïw~åÌ~°¡‰õΩ<åfl~Ú. <≥·*ÏO
ã¨O™ê÷#OÖ’x SkO@ Ô~O_»∞áêà◊√¡ (#∂\˜H˜ 42 áêà◊√¡) Éèí∂q∞ D *Ïw~åÌ~°¡ ÃÑ`«Î#O „H˜O^Œ
LOk. „Ѩu ã¨O=`«û~°O 110 =∞Ok *Ïw~åÌ~°∞Å∞ 6 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Ô~·`«∞Å #∞O_ç
=ã¨∂Å∞ KÕã¨∂Î L<åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ S^Œ∞#fl~° HÀ@∞¡ XHõ¯ 19 =∞Ok *Ïw~åÌ~°∞ňH áÈ`«∞Ok.
"≥Ú`«OÎ <≥*· ÏO „ѨÉ∞íè `åfixHõO`å Jxfl q^è•Å =KÕÛ P^•Ü«∞O Ü«Ú^•úxH˜ =ÚO^Œ∞ 8 HÀ@¡~Ú`Õ,
D *Ïw~åÌ~∞° Å∞ XHõ¯ ~Ô `· åOQÆO #∞O_ç 6 HÀ@∞¡ =ã¨∂Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°O>Ë *Ïw~åÌ~∞° Å∞ ~Ô `· åOQÍxfl
ZO`« Ñ‘eÛ Ñ≤Ñ≤Ê KÕã¨∞Î#fln ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. D =~°‰õΩ Ñ¨#∞fl =ã¨∂à◊√¡ KÕã¨∞Î#fl
^Õâ◊=ÚY∞ºÅ‰õΩ P ǨωõΩ¯ <≥·*ÏO „ѨÉèí∞`«fiO H˘O`«HÍÅO „H˜`«O `˘ÅyOzOk. HÍx ^•xH˜
„ѨuѶ¨ÅOQÍ =O^ŒÅH˘Åk ZHõ~åÅ∞ =∞Oz á⁄ÖÏÅ#∞ gi ™⁄O`åxH˜zÛ"Õã≤Ok. J^Õ
KåÅHõ HÍÉ’Å∞! „Ѩu ã¨O=`«û~°O 16 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÃÑ#¬<£Å∞ ‰õÄ_® Wã¨∂Î=ÙOk.
*Ïw~åÌ~°¡ J<åºÜ«∞O =∞s qѨs`«"≥∞ÿ Ô~·`«∞Å∞ u~°QÆ|_»`å~°<Õ ÉèíÜ«∞O`À
J„Hõ=∞=ã¨∂à◊√¡ KÕÜ«∞‰õÄ_»^ŒO@∂ <≥·*ÏO XHõ Ѷ¨~å‡<å ѨOáê_»∞. ^•xÖ’ 82 ~°HÍÅ J„Hõ=∞
=ã¨∂à◊¡ *Ïa`å LOk. J~Ú`Õ Ñ¶~¨ å‡<å =\˜ì HÍy`«ÑÙ¨ =ÚHõ¯QÍ<Õ LO_çáÈ~ÚOk. ÅOK«Q˘O_ç
L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ `À_®Ê@∞`À *Ïw~åÌ~°∞Å∞ `«=∞ J„Hõ=∞ =ã¨∂à◊√¡ ™êyã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. qã¨∞#∂~°∞
~å=∞K«O„^•Ô~_ç¤ J<Õ XHõ x~°O‰õΩâ◊ ^Õâ◊=ÚY∞ #Å¡Q˘O_» lÖÏ¡ [#QÍ=∞Ö’ Ô~·`«∞Å á⁄ÖÏxfl
|Å=O`«OQÍ P„Hõq∞OK«∞‰õΩO@∂<Õ L<åfl_»∞. `å#∞ ÃÑ^ŒÌ Éèí=#O Ô~O_»∞ ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞
Y~°∞ÛÃÑ\ì̃ Hõ@∞ìH˘<åfl_»∞. ^•xÖ’ 80 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ Ô~·`«∞Å #∞O_ç x~°ƒOkèOz =ã¨∂Å∞
KÕâß_»∞. =¸_»∞ ~ÀAŠѨãa≤ _»#¤ ∞ WO\˜=^ŒÌ =^Œe"Õã≤ =zÛ `«# á⁄ÅOÖ’ Ѩx KÕã∞¨ #Î flѨC_»∞
Ѩã≤a_»¤ áêÅ∞ÖËHõ K«xáÈ~ÚOk. W@∞=O\˜ x~°O‰õΩâ◊ K«~°ºÅ‰õΩ, J<åºÜ«∂ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
x*ÏO ~å„+ì̈ PO„^èŒ =∞Ǩã¨Éèí f„"åO^Àà◊#, áÈ~å@O ™êyã¨∂Î LOk. PO„^èŒ=∞Ǩã¨Éèí
HÍ~°ºHõ~°ÎÅÃÑ· <≥·*ÏO áÈbã¨∞Å∞ Z<Àfl ^Ò~°˚<åºÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. P Ѩ#∞ÅÖ’ HÍ~°Ñ¨Ùá⁄_ç
H˘@ì_»O, |Å=O`å# <À\˜Ö’ =¸„`«O áÈÜ«∞_»O, H˘@ì_»O ™êyã¨∞Î<åfl~°∞. gxH˜ [OHõHõ
PO„^èŒ =∞Ǩã¨Éèí `≥ÅOQÍ}Ï `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å L^Œº=∂xfl „|Ǩ‡O_»OQÍ xi‡ã¨∂Î =ÚO^Œ∞‰õΩ
áÈ`«∂LOk.
13
<≥*· ÏO #"åÉË XHõ ÃÑ^ŒÌ [g∞O^•~°∞. <≥*· ÏO „ѨÉ∞íè `«fi |_≥@˚ ∞ #∞O_ç „Ñ¨u ã¨O=`«û~°O
<≥·*ÏO #"å|∞‰õΩ, J`«x ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ 70 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞e™êÎ~°∞. WkQÍHõ <≥·*ÏO ™⁄O`«
Ѩ~Q° }Æ ÏÅO@∂ 16 `åÅ∂HÍÅ∞<åfl~Ú. g\˜ qã‘~Î O‚° 8014 K«^~Œ Ñ° Ù¨ "≥∞àÿ √◊ .¡ JO>Ë ã¨O™ê÷#OÖ’
Ѩ^À=O`«∞ Éè∂í q∞ <≥*· Ï=Ú ™⁄O`« ™⁄`«∞Î J#fl=∂@. ã¨O=`«û~åxH˜ ~Ô O_»∞ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞
Ü«Ú^•úxH˜ =ÚO^Œ∞ D ™⁄O`« Ѩ~°QÆ}ÏÅ #∞O_ç <≥·*ÏO‰õΩ =KÕÛk. WK«Û\˜ Ô~·`«∞Å∞
ã¨O™ê÷#OÖ’x q∞ye# „Ѩ^ÕâßÅÖ’ Hõ#fl =∞s xHõ$+ì̈ ^Œâ◊Ö’ LO@∞<åfl~°∞.
=∞# =º=™êÜ«∞O áê_»∞Ѩ_Oç k !
<≥·*ÏO, WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ [g∞O^•~°∞Å#∞ D ~°HõOQÍ áÈ+≤ã¨∞Î<åfl~°∞. HÍx
Ô~·`«∞ʼnõΩ HÍ=Åã≤# h\˜ áê~°∞^ŒÅ =ã¨`«∞Å#∞ L¿ÑHΔ̃ã¨∂Î =KåÛ~°∞. g~°∞HÍHõ ѨÓ~°fi=Ú#fl
h\˜=#~°∞Å∞ ‰õÄ_® x~°¡HΔ̃ ºOK«|_ç áê_»Ü«∂º~Ú. ѨO@Å∞ ѨO_»Hõ HΔÍ=∞O x`«º^Õ=`≥· =∞#
^ÕâO◊ Ö’ `åO_»==∂_»™êyOk. 1850-60Ö’ WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fiO =zÛ# =O^Œ ã¨O=`«û~åÅÖ’
J<ÕHõ HΔÍ=∂ʼnõΩ =∞# „Ѩ[Å∞ QÆ∞Ô~·# Ñ≤^ŒÑ¨ Hõ$ëê‚, QÀ^•=i, ÃÑ#flʼnõΩ P#Hõ@ìÅ∞ Hõ\ ì̃ 25
ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ =ã¨u U~°Ê~åÛ~°∞. `«~°∞"å`« =∞~˘Hõ =O^Œ ã¨O=`«û~åÅ∞
QÆ_çKå~Ú. <Õ\ ˜H˜ ‰õÄ_® ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡Å∞, `≥ÅOQÍ}Ï lÖÏ¡Å∞ h\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ ÖËHõ
HΔÍ=∞^Õ=`«‰õΩ QÆ∞i J=Ù`«∂<Õ L<åfl~Ú. HÀ™êÎ lÖÏ¡ÅÖ’ Ѩ_»=∞\˜ ÉèÏQÍʼnõΩ ‰õÄ_® J^ÕQÆu
<Õ\ H˜ © LOk.
1780-90 =∞^茺 120 ã¨O=`«û~åÅÖ’ 30 ã¨O=`«û~åÅ∞ HΔÍ=∞ ^Õ=`«
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ XHõ „áêO`«OÖ’ QÍHõáÈ~Ú<å =∞~À „áêO`å# „Ѩ`«ºHõΔ=∞=Ù`«∂<Õ =zÛOk.
1875-78ÅÖ’ ''^è•`«—— Hõ~°∞=Ù `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊ =∞O`«\Ï "åºÑ≤OzOk. 10,00,000 =∞Ok
K«xáÈÜ«∂~°x „ѨÉèí∞`«fiѨ٠QÆ∞_ç¤ÖˇHõ¯ÖË K≥ѨC`«∞<åfl~Ú 1800-1807Ö’ 7 ã¨O=`«û~åÅ∞
=~°∞ã¨QÍ q_çzÃÑ@ìHõ HΔÍ=∞O `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ K≥ň~yOk. ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ 1920-45Å
=∞^茺, D 25 ã¨O=`«û~åʼnõΩ 15 ã¨O=`«û~åÅ∞ Hõ~°∞=Ù ã¨O=`«û~åÅ∞. =∞„^•ã¨∞ „ѨÉèí∞`«fi
J_≥· fi[~°∞ âÁOiî ~å=∞=¸iÎQÍ~°∞ `«∞OQÆÉ„íè ^Œ „áê*ˇ‰Ωõ ‰ì Ωõ â◊O‰õΩ™ê÷Ñ#¨ KÕã∂¨ ,Î WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fi
ǨÏÜ«∂OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 200 HÀ@¡ Hõ~°∞=Ù x"å~°} HÀã¨O Y~°∞ÛÃÑ\ì̃Ok HÍx Ô~O_»∞#fl~° HÀ@¡
Y~°∞ÛÃÑ\˜ì `«∞OQÆÉ„íè ^• „áê*ˇ‰Ωõ #ì ∞ xi‡OK«ÖHË áõ È~ÚO^Œx q=iOKå~°∞. `«∞OQÆÉ„íè ^• „áê*ˇ‰Ωõ #ì ∞,
Hõ$ëê‚ ã¨OQÆ"∞Õ â◊fi~° „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞ Hõ\=ì˜ ÙO>Ë ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ „Ѩ[Å∂, <≥*· ÏOÖ’x ~åÜ«∞K«∂~°∞,
=∞ǨÏ|∂Éò #QÆ~ü, #Å¡Q˘O_» lÖÏ¡ „Ѩ[Å∞ Hõ~°∞=ÙʼnõΩ QÆ∞iHÍHõ _≥ÖÏì „Ñ¨[ÅÖÏQÍ<Õ áê_ç
ѨO@Å#∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀQÆeæ LO_Õ"å~°∞.
J~Ú`Õ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixH˜ <≥·*ÏO „ѨÉèí∞`åfixH˜, g\˜ L^ÀºQÆã¨∞÷ʼnõΩ „Ѩ[ÖË"≥∞ÿ`Õ
"åiˆHq∞ Ѩ\ ì̃Ok. Hõ$ëê‚, `«∞OQÆÉèí„^• #^Œ∞ÅÖ’ h~°∞ „Ѩu ã¨O=`«û=¸ #∂\˜H˜ 90 áêà◊√¡
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ áÈ`«∂ LOk. J~Ú`Õ D „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ =∂„`«O D h\˜Ö’ Z=iH˜ ZO`« h~°∞
14
ѨOK«∞HÀ"åÖ’ ÉË~åÖÏ_»∞‰õΩO@∂ XHõ X_»O|_çHõ‰õΩ ~å‰õΩO_® ^ŒâßÉÏÌÅ∞ QÆ_ç¿Ñâß~Ú. <Õ\ ˜H©
Hõ$ëê‚ P#Hõ@ì H˜O^Œ 10 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ q∞Oz ™êQÆ∞KÕÜ«∞~å^Œ∞. ™êQÆ∞ KÕÜ«∂Å#∞‰õΩO>Ë
<≥*· ÏO „ѨÉ∞íè `«fiѨ٠J#∞=∞u HÍ"åÅ@. Ü«Ú^•ú#O`«~° 㑯=ÚÅÖ’ ‰õÄ_» Hõ$ëê‚#kÃÑ· ã¨OQÆ"∞Õ â◊fi~°
[@Ѩe¡ „áê*ˇ‰õΩìÅ QÆ∂iÛ# „Ѩ™êÎ=<Õ ÖË^Œ∞. QÀ^•=iH˜ áÈÅ=~°O =^ŒÌ „áê*ˇ‰õΩì#∞ Hõ@ì_®xfl
QÆ∂iÛ QÀ^•=i h\˜ ѨOѨHÍxfl QÆ∂iÛ =∞~°Å ~åÜ«∞ÉÏ~åÅ∞, H©K«∞ÖÏ@Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
ZѨÊ\˜H˜ `ÕÅ∞`«∞O^À Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞. D ֒ѨŠQÀ^•=i #n=∞`«e¡ `«# „Ѩ"åǨÅ`À
„Ѩu ã¨O=`«û~°O "ÕÅH˘Åk ZHõ~åÅ#∞ =ÚOK≥uÎ"Õã¨∞ÎOk. „QÍ=∂Å#∞ `«∞_çz ÃÑ>Ëìã¨∂Î
LOk. =∞# ^Õâßxfl WOw¡+¨μ "åà◊√¡, <≥·*ÏO ѨOK«∞‰õΩx LO_»|\ì̃ =∞# #^Œ∞ʼnõΩ P#Hõ@ìÅ∞
Hõ@∞ìHÀÖËHáõ È`«∞<åflO. =∞# á⁄ÖÏʼnõΩ h~°∞ =∞o¡OK«ÖHË áõ È`«∞<åflO. =∞# ^Õâßxfl ã¨ãº¨ âߺ=∞ÅO
QÍqOz =∞# „Ѩ[Å#∞ ã≤iã¨OѨ^ŒÅÖ’ `«∞Å`«∂yOK«ÖËHõ áÈ`«∞<åflO.
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO H˜O^Œ∞#fl `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’ ™êQÆÜÕ∞º 161 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅÖ’
<åÅæ= =O`«∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ (#∂\˜H˜ 27 áêà◊¡ˆH) h\˜ =#~°∞Å∞<åfl~Ú. K≥~°∞=ÙÅ H˜O^Œ,
#∂`«∞Å H˜O^Œ ™êQÆÜÕ∞º á⁄ÖÏxfl fã≤"Õã≤ HÍÅ∞=Å H˜O^Œ Qͺ~°O\©QÍ h\˜áê~°∞^ŒÅ QÆÅ
á⁄ÖÏÅ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë, Jq #∂\˜H˜ 15 Hõ<åfl Ü≥∞‰õΩ¯= ÖË=Ù. =∞~˘Hõ 109 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞,
h\˜ =#~°∞Å∞, K≥~°∞=ÙÅ∞, P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ∞ ÖËHõ ™êQÆ∞KÕÜ«∞‰õΩO_® =^Œe"ÕÜ«∞|_ç =ÙOk.
<≥·*ÏO `≥ÅOQÍ}Ï lÖÏ¡Ö’ ™êQÆÜÕ∞º á⁄ÅO 102 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ LO>Ë JO^Œ∞Ö’
h\˜ =#~°∞Å∞ QÆÅ á⁄ÖÏÅ∞ ÜÕ∞ Ѩ^À=O`«∞ =∂„`«"Õ∞. HÍÅ∞=h\˜ ™œHõ~åºÅ∞#fl „áêO`«O
#∂~°= =O`«∞ =∂„`«"Õ∞. h\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞, K≥~°∞=ÙÅ∞, P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ∞ LO>Ë =∞~˘Hõ
40 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ∞Ö’xH˜ fã¨∞‰õΩ~å=K«∞Û.
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO „H˜O^Œ∞#fl `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡Ö’ ZHõ~åxH˜ ã¨O=`«û~åxH˜ 1200
áœ#∞Å∞ aÜ«∞ºO ã¨QÆ@∞# ѨO_»∞`«∞Ok. JO>Ë J~Ú^Œ∞OáêuHõ |™êÎÅ∞ (aÜ«∞ºÑ¨Ù |™êÎ
108 âı~°∞¡ H˘Å`« ÖËHõ 246 áœ#∞Å∞ `«∂xHõ) ѨO_»∞`«∞Ok. <≥·*ÏO lÖÏ¡ÅÖ’ nxÖ’
=ÚáêÊuˆH ZHõ~åxH˜ ѨO_»∞`«∞Ok. WOw¡+¨μ lÖÏ¡ÅÖ’ ZHõ~åxH˜ ѨO_Õ Ñ¨O@Ö’ *Á#flÅ∞
ã¨QÆO, ã¨[¡Å∞ <åÅæ==O`«∞ =∂„`«"Õ∞ <≥·*ÏO lÖÏ¡Ö’ ѨO_»∞`«∞<åfl~Ú. h\˜ =ã¨`«∞Å∞ ÖËHõ
ZHõ~O° Ö’ ѨO_çOKÕ ^•xHõ<åfl h\˜ =#~°∞Å∞O>Ë =_»∞¡ ~Ô O_»∞~Ô @∞¡, *Á#flÅ∞, ã¨[Å˚ ∞ ~Ô O_»∞#fl~°
Ô~@∞¡, „ѨuÎ S^Œ∞Ô~@∞¡ ѨO_çOK«=K«∞Û#∞.
<≥·*ÏOÖ’ =º=™êÜ«∞O WO`« J^èÀã≤÷uÖ’ L#flѨÊ\˜H© WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO `«#‰õΩ
=∞^ŒÌ`«∞QÍ <≥·*Ï=Ú#∞ |ÅѨ~°∞ã¨∂Î LOk. =∞# `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å#∞ K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞~°∞QÍ LOz
=∞# ™êfi`«O„`«º áÈ~å\Ïxfl J}z"ÕÜ«∂Åh <≥·*Ï=Ú‰õΩ =∞^ŒÌu Wã¨∂Î =ÙOk.
15
=∞# Ѩiâ„ =◊ ∞Å∞ Jaè=$kú HÍÖË^∞Œ
WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ =∞# Ѩi„â◊=∞Å#∞, =∞# Yx[ ã¨OѨ^ÅŒ #∞ Jaè=$kú
Ѩ~°K«_®xH˜ ã¨∞`«~åO JOwHõiOK«~°∞. "åiH˜ HÍ=Åã≤#^ŒO`å =∞# =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩÅ∞.
=∞# =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩÅ#∞ "åà◊¡ ^ÕâßxH˜ fã¨∞‰õΩ"≥à◊`å~°∞. ^•xx "åà◊¡ Ѩi„â◊=∞ÅÖ’
=ã¨∞=Î ÙÅ∞QÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕ™êÎ~∞° . P =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ uiy `≥zÛ =∞# ^ÕâO◊ Ö’ qѨs`« ÖÏÉèÏÅ`À
J=Ú‡‰õΩO\Ï~°∞. =∞# KÕu Ѩi„â◊=∞Å#xflO\˜h D ~°HõOQÍ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞
<åâ◊#O KÕâß~°∞. <Õ\ ˜H© =∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ á⁄Q͉õΩ g∞^Œ SZÖò\ ˜_ç HõOÃÑhH˜ K≥~°‰õΩ,
`å\˜ ÉˇÅ¡O, K«ÔH¯~° g∞^Œ áêºs JO_£ HõOÃÑhH˜, "Õ~°∞Ãã#QÆ ~Ú`«~° K«=Ú~°∞ yO[Å g∞^Œ
~åºb JO_£ HõOÃÑhH˜, QÆ∞`åÎkèѨ`«ºO LOk. =∞# Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ QÆ∂iÛ Z=~°∂
ѨijÅ#Å∞ ã¨iQÍ [iÑ≤Ok ÖË^Œ∞. =∞# Ѩi„â◊=∞Å∞ ‰õÄ_® Jaè=$kú K≥O^Œx=fiÖË^Œ∞.
<≥·*ÏOÖ’x `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ H˘`«Î QÆ∂_≥O ÉÁQÆ∞æQÆ#∞Å∞ "≥Ú#fl "≥Ú#fl\˜=~°‰õΩ WOw¡+¨μ
HõOÃÑh "åà◊¡ KÕ`∞« ÅÖ’<Õ LO@∂=KåÛ~Ú. =∞# Yx[ ã¨OѨ^Œ H˘O`« <≥*· ÏOÖ’, =∞iH˘O`«
WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fiO „H˜O^Œ LO_»|\˜ì g\˜x [`«Ñi¨ Û U ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞#∞ ‰õÄ_® xi‡OK«_®xH˜
J=HÍâ◊O ÖˉΩõ O_® áÈ~ÚOk. =∞# `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêi„âßq∞HõOQÍ ZO`« "≥#∞Hõ|_ç=ÙO^À
D „H˜Ok ÖˇHõ¯Å =Å# `≥Å∞ã¨∂ÎOk. WOw¡+¨μ "åi áêÅ# H˜O^Œ =Ù#fl 11 lÖÏ¡ÅÖ’
1941H˜ 900 á¶êºHõìsÅ∞ ˆH=ÅO 46 "ÕÅ =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ`À Ѩx KÕã¨∂Î=Ù<åfl~Ú.
<≥·*ÏO `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ 500 á¶êºHõìsÅ∞ ˆH=ÅO 28,000 =∞Ok`À Ѩx KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
=∞# "åºáê~°O ‰õÄ_® <≥·*ÏO `≥ÅOQÍ}ωõΩ, HÀ™êÎ ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖϡʼnõΩ
=∞^茺 ã¨∞OHÍÅ =Å¡, W`«~° P@OHÍÅ =Å¡ Jaè=$kú K≥O^Œ_»O ÖË^Œ∞. `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å=Ú,
=∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ Hõ_»‰õΩ =∞# =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ∞, PǨ~° Ѩ^•~å÷Å∞, <≥·*ÏO #∞O_ç
WK«Û\˜H˜, WK«Û\˜ #∞O_ç <≥·*ÏO‰õΩ `ÕeHõQÍ Ñ¨OѨÙHÀ=_®xH˜, "åºáê~°O ™êyOK«_®xH˜
J=HÍâ◊O ÖˉõΩO_® LOk.
=∞# q*Ï˝#O ‰õΩO@∞Ѩ_Oç k
HÀ™êÎ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ |_»∞ÅÖ’ (áê~î°âßÅÖ’) WOw¡+¨μ x~°ƒO^èŒO
KÕÜ«∞|_çOk. WOw¡+¨μÖ’<Õ JO^ŒiH© Jxfl q+¨Ü«∂Å∞ <Õ~°∞Ê`«∂ =KåÛ~°∞. WѨÊ\˜H©
HÍÖËrÅÖ’ Ѩ~å~ÚÉèÏ+¨ J~Ú# WOw¡+¨μ<Õ K«^Œ∞=Ù K≥`«∞<åfl~°∞. <≥·*ÏO ã¨O™ê÷#OÖ’
„áê^äqŒ ∞Hõ `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’ `«Ñʨ q∞ye# Jxfl `«~Q° `Æ ∞« ÅÖ’#∞ L~°∂ÖÌ ’<Õ áê~îåÅ∞ É’kè™êÎ~∞° .
L~°∂Ì x~°ƒO^èŒ ÉèÏ+¨QÍ KÕâß~°∞. nx =Å# =∞# „Ѩ[Å K«^Œ∞=Ù "≥#∞Hõ|_çOk. HÀ™êÎ,
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 5-15 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ ÉÏÅÉÏeHõÅÖ’ #∂\˜H˜ 13
=∞Ok |_çH˜ "≥à◊√Î<åfl~°∞. <≥·*ÏO `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ #∂\˜H˜ 9 =∞Ok =∂„`«"Õ∞ áÈ`«∞<åfl~°∞.
„ã‘ÎÅ K«^Œ∞=Ù =∞iO`« "≥#∞Hõ|_ç =ÙOk. HÀ™êÎ ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ „Ѩu W^ŒÌ~°∞ ÉÏÅ∞~°‰õΩ
16
XHõ ÉÏeHõ =∂„`«O „áê^äŒq∞Hõ áê~î°âßʼnõΩ áÈ`«∂=ÙOk. <≥·*ÏO `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ P~°∞QÆ∞~°∞
ÉÏÅ∞~°∞ |_çH˜ "≥o¡`Õ, XHõ ÉÏeHõ =∂„`«O áÈ`«∂=ÙOk.
<≥·*ÏO ã¨O™ê÷#OÖ’ Ѩ„uHõÅ∞ =∞s `«‰õΩ¯=. "å\˜x H˘<Õ"å~°∞ ‰õÄ_® =∞iO`«
`«‰Ωõ ¯=. JK«∞Û PѶ㑠∞¨ Å∞ ‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯"Õ. XHõ H˘`«Î JK«∞Û PѶ㑠∞¨ `≥~"° åÅO>Ë KåÖÏ `«`O« QÆO.
L`«Î~° „Ѩ`«∞º`«Î~åÅ∞ [iy# Ñ≤^ŒÑ¨QÍx J#∞=∞u ^˘~°Hõ^Œ∞. Jk‰õÄ_® KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ
^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok.
WHõ "≥^· ºŒ ã¨Ç¨ Ü«∞O fã¨∞‰õΩO>Ë ^•xH© W^ÕQuÆ . WOw¡+μ¨ "åi H˜O^Œ#∞#fl „áêO`åÅ∞
fã¨∞‰õΩO>Ë 38,000 [<åÉèωõΩ XHõ Ǩã≤Ê@Å∞ =ÙOk. `≥ÅOQÍ}Ï fã¨∞‰õΩO>Ë 1,10,000
=∞OkH˜ XHõ Ǩã≤Ê@Å∞Ok.
áœ~°ã¨`«fi ǨωõΩ¯Å∞
áœ~°ã¨`«fi ǨωõΩ¯Å∞ K«∂¿ãÎ <≥·*ÏOÖ’x =∞^茺ܫÚQÆѨ٠<å\˜ ѨÙ~å`«# [g∞O^•s
x~°O‰õΩâ◊`fi« O =∞iO`« ã¨Ê+¨Oì QÍ |Ü«∞@Ѩ_∞» `«∞Ok. ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^Œ∞ ã¨O™ê÷#OÖ’ WO`«=~°HÔ \˜ì
~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯~°}Å∞ J=∞Å∞Ö’ ÃÑ@ìÖË^Œ∞. <åq∞<Õ@∞ KÕÜ«∞|_ç# HÍ~°ºx~åfiǨÏHõ =~°æO`À
<≥·*ÏO #"å|∞ ѨÓiÎ x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O K≥ÖÏ=∞}˜ J=Ù`«∂ =ÙOk. *Ïw~åÌ~°∞Å∞, ^Õâò=ÚY∞Å
„áê|źO „H˜O^Œ „Ѩ[Å∞ ‰õΩOyáÈ`«∞<åfl~°∞. J<ÕHõ ~°HÍÖˇ·# J„Hõ=∞ =ã¨∂à◊¡`À „Ѩ[Å∞
PÅ=∞\˜ã¨∞Î<åfl~°∞.
=ÚO^Œ∞QÍ J#∞=∞uÖËx^Õ Z\ì̃ ã¨ÉèíÅ∂ ÃÑ@∞ìHÀ=_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. `åÅ∂HÍ,
lÖÏ¡ ˆHO„^•ÅÖ’ =∂„`«O =ÚO^Œ∞QÍ `≥eÜ«∞*Ëã≤ ÃÑ@∞ìHÀ=K«∞Û#x H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜`«"Õ∞
P[˝Å∞ =KåÛ~Ú. HÍx U HõΔ}"≥∞ÿ<å „Ñ¨Éèí∞`Àfi^ÀºQÆ∞Å∞ "å\˜x PÑ≤"ÕÜ«∞=K«∞Û. ^•xH˜
u~°∞QÆ∞ÖË^Œ∞. XHõ¯ ~å[H©Ü«∞ ã¨ÉèíňH HÍ^Œ∞ D QÆu. Hõ_»‰õΩ ™ê~°ã¨fi`« ã¨ÉèíʼnõΩ ‰õÄ_®
W\˜ìQÆ`Õ. ÃÇ·Ï^•ÉÏ^Œ∞ ã¨O™ê÷#O áœ~°∞_»∞ HÍx"åÔ~=~°∂ „Ѩ`ÕºHõ J#∞=∞u á⁄O^Œx^Õ
=∂\Ï¡_»_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. XHõ"≥·Ñ¨Ù WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ ã¨O™ê÷<ånèâ◊√Å ~°HõΔ} K«@ìO
H˜O^Œ ã¨O™ê÷<åÅÖ’ [iˆQ J<åºÜ«∂ÅQÆ∂iÛ PO^Àà◊# KÕÜ«∞‰õΩO_® Hõ@∞ìk\ÏìÅ∞ KÕã¨∂Î
LOk. Ô~O_À"≥·Ñ¨Ù <≥·*ÏO ~å[H©Ü«∞OQÍ Jaè=$kú K≥Ok# W`«~° „áêO`åÅ #∞O_ç ã¨O™ê÷#O
Ö’xH˜ Z=fiih ~åhÜ«∞‰õΩO_® KÕ¿ãÎ `«# x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O H˜O^Œ `≥ÅOQÍ}Ï, =∞~å\Ïfi_®,
Hõ~åfl@Hõ „Ѩ[Å#∞ âßâ◊fi`«OQÍ LOK«∞HÀ=K«∞Û#x Ptã¨∞Î<åfl_»∞. ã¨O™ê÷#OÖ’x `≥Å∞QÆ∞,
=∞Ǩ~å„+ì̈, Hõ~åfl@Hõ „Ѩ[Å∞ ã¨O™ê÷# ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖÏ#∞H˘x L#fl `«=∞ `À\˜ *ÏfÜ«ÚÅ`À
Hõeã≤áÈ`åˆ~"≥∂#x <≥·*ÏO HõOQÍ~°∞Ѩ_»∞`«∂ J<ÕHõ x~°ƒO^è•Å∞ ÃÑ@∞ì`«∞<åfl_»∞. q∞ye#
11 `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡Å#∞ ‰õÄ_» `«# x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O H˜OkH˜ ÖÏHÀ¯"åÅx K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞.
SkO@ ~Ô O_»∞áêà◊√¡ `≥Å∞QÆ∞Éè∂í q∞, =¸_»==O`«∞ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞ <≥*· ÏO x~°O‰õΩâ◊ ÉÏxã¨`fi« O
17
H˜O^Œ L#flO`«HÍÅO WOw¡+¨μ Ãã·xHõ ã¨hflÅ`À <≥·*ÏO x~°O‰õΩâ◊áêÅ# ™êQÆ∞`«∞#flO`«HÍÅO
=∞#‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO ÖË^Œ∞. WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∞#O ™êyOKÕ
áÈ~å\ÏxH˜ ‰õÄ_» <≥·*ÏO x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O ÃÑ^ŒÌ P@OHõO. WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞,
^•x `åÉË^•~°∞Å∞ <≥*· ÏO #"å|∞ D ~Ô O_»∞ „Ѩ*Ïx~À^èHŒ õ â◊‰Ωõ ÖÎ Ë =∞# [#‡Éè∂í q∞x pÖÏÛ~Ú.
=∞# Pi÷Hõ q^è•<åxfl peÛ `å~°∞=∂~°∞ KÕâß~Ú. =∞#‰õΩ K«^Œ∞=ÙÖˉõΩO_® J*Ï˝#OÖ’ ÃÑ\ì̃
LOKå~Ú. WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ŠѨiáêÅ##∞, ^•x `åÉË^•~°∞Öˇ#· ã¨fi^Õâ◊ ã¨O™ê÷<ånèâ√◊ Å
ѨiáêÅ##∞ `˘ÅyOz#<å_Õ =∞# `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ʼnõΩ ™êfi`«O„`«ºO, âßOu, JÉèí∞º^ŒÜ«∂Å∞
Åaè™êÎ~Ú.
JO^Œ∞HÀã¨"∞Õ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å =∞O^Œ~=° ¸, q∞ye# `À\˜ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ`À Éè∞í [=Ú
Éèí∞[=¸ HõeÑ≤ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`åfixH©, ^•x `åÉË^•~°∞Å∞ ã¨O™ê÷<ånèâ◊√Å
ѨiáêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ ™êfi`«O„`«º áÈ~å\Ïxfl ™êyã¨∞Î<åflO. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O^Œe qq^èŒ
*Ï`«∞ʼnõΩ ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`åºxfl ™êkèOK«_®xH˜ HÍO„ÔQã¨∞-bQÆ∞-Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞ Hõeã≤
SHõº ™êfi`«O„`«º áÈ~å@O ™êyOKåÅx HÀ~°∞`«∞<åflO.
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ SHõº qâßÖÏO„^èŒ HÍ"åÅO@∞Ok.
qâßÖÏO„^èŒ ~å*ϺOQÍxfl `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊=∞O^Œe =Ü≥∂[#∞ÅO^Œ~°∂ Z#∞flH˘#fl „Ѩ*ÏѨi+¨`ÕÎ
x~°‚~ÚOKåÅx Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÀ~°∞`«∞Ok. `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞ ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å SHõº ‰õÄ@q∞Ö’
Hõeã≤ LO_»\ÏxH˜ `«=∞ ~å*ϺOQÆ „Ѩ*ÏѨi+¨`«∞ÎÖ’ x~°‚Ü«∞O fã¨∞HÀ"åÅx HÀ~°∞`«∞Ok.
Éèí~°`«YO_»OÖ’x qq^èŒ *Ï`«∞Å∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ `«=∞ ã¨fi`«O„`« ~å*ϺOQÍ „Ѩ*ÏѨi+¨`«∞ÎÅ ^•fi~å
x~°‚~ÚOK«∞H˘x, ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`« ã¨=∂Yº#∞ (~å*Ϻxfl) U~°Ê~°K«_®xH˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì
HÀ~°∞`«∞Ok. ^•xHÀã¨O Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ѨxKÕã¨∞ÎOk.
ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^Œ∞ ã¨O™ê÷#OÖ’x PO„^è,Œ =∞Ǩ~å„+¨,ì Hõ~åfl@Hõ, `«k`«~° „Ѩ[Å∞ ã¨fi`«O„`«
~å*ϺOQÆ Ñ¨i+¨`«∞Î ^•fi~å `«=∞ Éèíq+¨º`«∞Î#∞ x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe. D [#‡Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ g~°∞
ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x~°O`«~°O ѨxKÕã¨∞ÎOk.
30 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O PO„^èŒ^Õâ◊ Éèí‰õΩÎÅ∞, „Ѩ`ÕºHõ PO„^èŒ ~å„+ì̈O HÍ"åÅO@∂
PO„^èÀ^Œº=∂xfl P~°OaèOKå~°∞. P L^Œº=∂xfl =∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ^•O. WOw¡+¨μ
„ѨÉèí∞`«fiO H˜O^Œ L#fl `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÖË HÍ=Ù, `≥Å∞QÆ∞ QÆ_»¤ JO`å XHõ\ ˜ HÍ"åe. =∞„^•ã¨∞,
"≥∞ÿã¨∂~°∞, <≥·*ÏO =∞^茺 Ѩ~°QÆ}Ï, |ãÎ̈~°∞, Xi™êûÅÖ’ =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞QÍ L#fl `≥Å∞QÆ∞
QÆ_»¤ JO`å XHõ\ ˜HÍ"åe. „Ѩ`ÕºHõ ~å„+ì̈O ã¨iáÈ^Œ∞. `≥Å∞QÆ∞ *Ïu ã¨fi`«O„`« Éèí~°`« YO_»
ã¨=∂YºÖ’ ã¨fi`«O„`« `≥Å∞QÆ∞ ~å[ºOQÍ LO_®e.
18

=¸_»= J^蕺ܫ∞O
X_»Å∞ `≥eÜ«∞x Ѩ~°=â◊O|∞# Hõ_»e *ËÔ~_»∞ #^Œ∞Å [Å=ÚÅ
`≥Å∞QÆ∞ á⁄Å=ÚÅ =∞~°Å*Ëã‘, xÅ∞ѨÙH˘O^Œ=Ú ÅHΔ̃xO@#∞ (™ê)
áê_»~å F `≥Å∞QÆ∞"å_®! áê_»~å F `≥Å∞QÆ∞ "å_®!
áê_»~å =∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊Ѩ٠Éèí=ºK«i`«Ñ¨Ù k=ºw`«=Ú (áê)
- H˘O_ÕѨÓ_ç ÅH©Δ‡<å~åÜ«∞}
=∞# Q„ Í=∞ã‘=∞Å∞
`≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ÅÖ’ J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ „QÍ=∂ÅÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. HÀ™êÎ
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 16000 „QÍ=∂Å∞. 10 "ÕÅ [<åÉèωõΩ q∞Oz# Ѩ@ì}ÏÅ∞ 80
L<åfl~Ú. #∂\˜H˜ 91 =∞Ok „QÍ=∂ÅÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. #∂\˜H˜ 9 =∞Ok =∂„`«"Õ∞
Ѩ@ì} "åãÎ̈=ÙºÅ∞.
„QÍ=∞ „Ѩ[ÅÖ’ J`«ºkèHõ =∞Ok `«=∞ r=<åxH˜ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç
L<åfl~°∞. D Ô~O_»∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO H˜O^Œ =∞# KÕu Ѩi„â◊=∞Å∞
#tOKå~Ú. H˘`«Î Ѩi„â◊=∞Å#∞ "åx ™ê÷<å# |Ü«∞Å∞^Õ~°x=fiÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« Z‰õΩ¯=
=∞Ok „Ѩ[Å∞ „Hõ"Õ∞} á⁄ÅO g∞^Œ `«=∞ rq`«O HÀã¨O P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤ =zÛOk. U
H˘kÌ=∞O^À `«Ñʨ q∞ye# "åiH˜ áÈ+¨}‰õΩ ã¨iáÈÜÕ∞@O`« á⁄ÅO ‰õÄ_® ÖˉΩõ O_® áÈ~ÚOk.
~Ô `· ∞« ‰õΩ á⁄ÅO ÖË^∞Œ
1931 [<åÉèÏ ÖˇHõ¯Å q=~°}#∞ |\ì̃ =∞# Ô~·`åOQÆѨ٠ã≤÷u, D H˜Ok ÖˇHõ¯Å∞
`≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~Ú.
á⁄ÖÏxfl ã¨fiO`«OQÍ ™êQÆ∞KÕÜ«∞x Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ H“Å∞^•~°∞¡ Z¿ãì@∞ "Õ∞<Õ[~°∞¡.
"≥Ú`«ÎO Ô~·`åOQÆOÖ’ #∂\˜H˜ S^Œ∞QÆ∞~°∞.
19
"≥Ú`«ÎO Ô~·`åOQÆOÖ’ #∂\˜H˜
™⁄O`« á⁄ÖÏxfl ™êQÆ∞KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ô~·`«∞Å∞ 46 =∞Ok
á⁄ÖÏxfl ™⁄O`«OQÍ ™êQÆ∞KÕã¨∞‰õΩ<Õ H“Å∞^•~°∞¡ 15 =∞Ok
=º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞ 34 =∞Ok
™⁄O`«OQÍ ™êQÆ∞ KÕã¨∞‰õΩ<Õ H“Å∞^•~°¡‰õΩ ™ê=∂#ºOQÍ á⁄ÅO LO_»^Œ∞. XHõ"Õà◊
LO_ç<å `«=∞ rq`åxH˜ ã¨iáÈ#O`«\ ˜ `«‰õΩ¯=QÍ LO_»|>Ëì W`«~°∞Å #∞O_ç Z‰õΩ¯= á⁄ÖÏxfl
H“Å∞‰õΩ fã¨∞HÀ=Åã≤ =zÛOk. gi P^•Ü«∞O `«=∞ ™⁄O`« á⁄ÖÏ#∞flOz =KÕÛ P^•Ü«∞O
Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ `å=Ú H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ#fl á⁄ÖÏÅ #∞O_ç =ã¨∞ÎOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ giH˜ H˘kÌ
™⁄O`« á⁄Å=Ú<åfl Ô~·`«∞Å H˜O^Œ ÖˇHõ¯ÃÑ@ìHõ H“Å∞^•~°¡ H˜O^Œ KÕ~åÛ~°∞. =∞# „QÍ=∞ã‘=∞ÅÖ’
á⁄ÅO ÖËx =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞ Ô~·`åOQÆO #∂\˜H˜ 49 =∞Ok JO>Ë ã¨QÍxH˜ ã¨QÆO =∞Ok
L<åfl~°∞. Wk 1931Ö’ Ѩiã≤÷u. 1931 Ñ≤^ŒÑ¨ =∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ Pi÷Hõ ã¨OHΔÀÉèíO
=zÛOk. ^è~Œ Å° ∞ KåÖÏ Ñ¨_áç ÈÜ«∂~Ú. JѨCÅ∞ K≥eO¡ K«∞HÀ=_®xH˜ ~Ô `· åOQÆO `«=∞ á⁄ÖÏÅ#∞
J=Ú‡HÀ=Åã≤ =zÛOk. 1938-45 Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ ^èŒ~°Å∞ qѨs`«OQÍ ÃÑiQÍ~Ú. =∞^茺
`«~°QÆu Ô~·`åOQÆO ^èŒxHõ Ô~·`åOQÆO H˘O`«=~°‰õΩ `«=∞ JѨCÅ#∞ ^è•<åºÅ#∞ =∞Oz ^èŒ~°Å∞
~å=_»O =Å¡ f~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. HÍx Z‰õΩ¯= =∞Ok c^Œ Ô~·`åOQÆO `«=∞‰õΩ HÍ=Åã≤# QÆ∞_»¤,
H˜~°ã¨<å~ÚÖò, =º=™êÜ«∞Ѩ٠Ѩx=Ú@∞¡, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ qѨs`«OQÍ ^èŒ~°Å∞ ÃÑ\ì̃ H˘#∞HÀ¯ÖËHõ
KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. D Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ QÆ∂_® =∞#ã¨∞ûÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë á⁄ÅOÖËx =º=™êÜ«∞
‰õÄbÅ∞, H“Å∞^•~°¡ ã¨OYº =∞iO`« ÃÑiy LO@∞O^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û. "≥Ú`«ÎO Ô~·`åOQÆOÖ’
ã¨QÍxH˜ ÃÑ·QÍ<Õ á⁄ÅOÖËx =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞ H“Å∞^•~°∞¡ LO\Ï~°x K≥ѨÊ=K«∞Û.
™⁄O`« á⁄Å=Ú#fl Ô~·`«∞Å ã≤÷u K«∂^•ÌO. „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜Oz# 1935, 1941
ÖϺO_»∞ Ô~"≥#∂º Ãã\˜Öˇ‡O@∞ iáÈ~°∞ì#∞ |\ì̃ „ѨHõ¯Ñ¨Ù@Ö’ q=~åÅ∞ ÖˇHõ¯"ÕÜ«∞|_®¤~Ú. D
ÖˇH¯õ ÅÖ’ KåÖÏ Ö’áêÅ∞<åfl L*Ï˚~ÚOѨÙQÍ =∞# ~Ô `· ∞« Å ã≤u÷ x `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k. 5 ZHõ~åÅ֒ѨÙ
Ô~·`åOQÆO D S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’<Õ #∂\˜H˜ 5 =O`«∞Å∞ ÃÑiyOk. Ô~·`«∞Å∞ ~ÀA ~ÀA‰õΩ
c^ŒÖˇ·áÈ`«∞<åfl~°x `≥Å∞™ÈÎOk.
D Ô~O_»∞ ~°HÍÅ ÖˇHõ¯Å#∞ |\ì̃ K«∂¿ãÎ #∂\˜H˜ U Ѩk=∞OkHÀ `«Ñ¨Ê q∞ye#
=∞# „QÍ=∞ „Ѩ[ʼnõΩ `«=∞ rq`åxH˜ ã¨iáÈÜÕ∞@O`« á⁄ÅO Hõhã¨O S^Œ∞ ZHõ~åÅ∞ ‰õÄ_®
ÖË^Œx `ÕÅ∞`«∂ LOk.
[g∞O^•sÅ#∞ ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂« e
=∞# „QÍ=∞ „Ѩ[Å∞, H˘kÌH˘kÌ á⁄ÖÏÅ g∞^Œ rq`«O HÀã¨O Hõ+ì̈Ѩ_»∞`«∞O>Ë gà◊¡ÃÑ·
[g∞O^•sÅ#∞ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO `≥zÛÃÑ\ì̃Ok.
20
 WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO „H˜O^Œ L#fl 11 `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡Å#∞ fã¨∞‰õΩO>Ë [g∞O^•sÅ K«Å¡Ñ¨e¡ ~å*ωõΩ, tã¨∞Î~°∂ѨOQÍ =KÕÛkQÍHõ ™⁄O`« á⁄ÖÏÅx 17350
H˜O^Œ 88 ÅHõÅΔ ZHõ~åÅ∞ JO>Ë "≥Ú`«OÎ á⁄ÅOÖ’ #∂\˜H˜ 23 =O`«∞Å∞O@∞Ok. D<åO^•~°¡ ZHõ~åÅ∞<åfl~Ú. QÆ`« â◊`å|ÌOÖ’ =zÛ# LÃÑÊ#Ö’ #tOz# Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ á⁄ÖÏÅ#∞
H˜O^Œ 27 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ JO>Ë "≥Ú`«ÎO á⁄ÅOÖ’ #∂\˜H˜ 7 =O`«∞Å∞Ok. [g∞O^•~°∞¡, Éè∞í HõOÎ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl@∞¡ JO^Œ∞KÕ`<« Õ DÜ«∞#‰õΩ Wxfl"ÕÅ ZHõ~åÅ∞ ™⁄O`« âıs á⁄ÖÏÅ∞ =zÛ#@∞¡
D<åO ^•~°∞¡ =º=™êÜ«∂xH˜ U suQÍ#∂ `À_»Ê_»‰Ωõ O_® ~Ô `· ∞« Å∞ ѨO_çOKÕ Ñ¨O@Ö’ ÉèÏQÍxfl ~Ô `· ∞« Å∞ qiqQÍ K≥ÑC¨ ‰õΩO\Ï~°∞. XHõ"Ñ·≥ Ù¨ =∞# „Ѩ[ʼnõΩ `«Å‰õΩ 30-50 ~°∂. Å∞ ã¨O=`«û~åxH˜
fã¨∞‰õΩO@∂ ™È=∞iáÈ`«∞Öˇ· rqã¨∞Î<åfl~°∞. D ™È=∞iáÈ`«∞Å#∞ áÈ+≤OK«_®xH˜ "≥Ú`«ÎO
=∞# á⁄ÅOÖ’ =¸_»= =O`«∞ g∞^Œ =∞# Ô~·`«∞Å∞ giH˜ tã¨∞Î K≥e¡OK«=Åã≤ =ã¨∂Î LOk. ã¨QÆ@∞# P^•Ü«∞"≥∞ÿ`Õ =∞~˘Hõ"≥·Ñ¨Ù 10 =∞Ok [g∞O^•~°¡‰õΩ ÅHõΔÅ H˘Åk P^•Ü«∞O. D
[g∞O^•~°∞¡#fl HÀ™êÎ lÖÏ¡Å∞ z`«∂Î~°∞#∞ =∂„`«"Õ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë [g∞O^•s á⁄ÖÏÅ∞ #∂\˜H˜ [g∞O^•~°∞¡ `«=∞ _»|∞ƒ#∞ JkèHÍ~åxfl ~Ô `· ∞« Å#∞ J<ÕHõ q^è•Å Ñ‘_Oç K«_®xH˜ LѨÜ∂≥ yã¨∞<Î åfl~°∞.
46 =O`«∞Å∞, D<åO^•~°¡ á⁄ÖÏÅ∞ #∂\˜H˜ 11 =O`«∞Å∞Ok. JO>Ë D „áêO`åÅÖ’ D J_»=ÙÅ #∞O_ç ZO_ç# Hõ>ˇìѨÙÅ¡Å#∞, á⁄ÖÏÅ#∞ P‰õΩ ã¨`«∞Î=Å#∞ `≥K«∞ÛHÀx=fi‰õΩO_®
™È=∞iáÈ`«∞Å#∞ "Õ∞Ѩ_®xH˜ „Ѩu S^≥H~õ åʼnõΩ =¸_»∞ ZHõ~åÅ #∞O_ç giH˜ tã¨∞Î K≥eO¡ K«=Åã≤ J@HÍ~Ú™êÎ~°∞. 1940 =∞O^Œ™ê Ô~·`«∞Å∞ J_»q#∞O_ç Hõ>ì̌Å∞ `≥K«∞Û‰õΩO@∂ LO>Ë =∞O^Œ™ê
=ã¨∂ÎOk. [g∞O^•s =∞#∞+¨μºÅ∞, áÈbã¨∞Å∞ =∞^ŒÌ`«∞ J~Ú "åiÃÑ· `«∞áê‰õΩÅ∞ HÍÖÏÛ~°∞. Ô~·`«∞Å
"≥Ú`«ÎO 448 [g∞O^•s Z¿ãì@∞¡ D lÖÏ¡ÅÖ’ L<åfl~Ú. g~°∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ J_»=ÙʼnõΩ "Õ∞`«‰õΩ áÈx=fi~°∞. qѨs`«"≥∞ÿ# ѨÙÅ¡~°∞Å∞ J_»∞QÆ∞`å~°∞. "≥OHõ@yi
K≥e¡OKåeû# ¿Ñ+¨¯ã¨∞ áÈ#∞ „Ѩu ã¨O=`«û~°O 96 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ xHõ~°O Ô~·`«∞Å #∞O_ç [g∞O^•sÖ’ Ô~·`«∞Å∞ HõOK≥ŠѨÙÅ¡i q+¨Ü«∞"≥∞ÿ 1929 #∞O_ç „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# PO^Àà◊#
tã¨∞Î =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞Î#fl@∞¡ „ѨHÍâ◊O Hõq∞\© =ÚO^Œ∞ 1938Ö’ "åOQÆ∂‡ÖÏeKåÛ~°∞. HÍx ™êyOKå~°∞. Ô~·`«∞Å á⁄ÖÏÅ#∞ ^èŒfiOã¨O KÕã¨∂Î LO_Õ J_»q =∞$QÍÅ#∞ ‰õÄ_» Ô~·`«∞Å∞
g~°∞ =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã J„Hõ=∞ =ã¨∂à◊√¡, gà◊√¡ Ô~·`«∞Å #∞O_ç J<åºÜ«∞OQÍ ÖÏQÆ∞H˘#fl á⁄ÖÏÅ "Õ\Ï_»‰õÄ_»^Œx x¿+kè™êÎ~°∞. [g∞O^•~°∞¡ `«=∞‰õΩ =KÕÛ J`«ºkèHõ P^•Ü«∞O`À `«$Ñ≤Î K≥O^ŒHõ
#∞O_ç (™⁄O`« âısÅ #∞O_ç) =KÕÛ P^•Ü«∂xfl HõÅ∞ѨىõΩO>Ë gàÏ¡^•Ü«∞O Hõhã¨O Ô~O_»∞ J<ÕHõ~°HÍÅ J„Hõ=∞ =ã¨∂à◊√¡ KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞. K≥~°∞=ÙÅ∞ =∞~°=∞‡`«∞ KÕÜ«∞HõáÈ=Ù@KÕ Ô~·`«∞Å
=¸_»∞ HÀ@¡~Ú<å LO@∞Ok. á⁄ÖÏʼnõΩ h\˜ =ã¨`∞« Å∞ ÖˉΩõ O_® áÈ`«∂ L<åfl~Ú. Hõ_‰» Ωõ WO`«\ `˜ À PQÆHõ ~Ô `· ∞« Å á⁄ÖÏxfl,
D 96 ÅHõΔÅÖ’#∞ 76 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ JO>Ë #∂\˜H˜ 80 =O`«∞Å∞ „QÍ=∞ ™ê=Ú^•Ü«∞Hõ á⁄ÖÏÅ#∞ J<ÕHõ ‰õΩO\˜™ê‰õΩÅ∞ K≥Ñ≤Ê P„Hõq∞OK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
24 QÆ∞~°∞ [g∞O^•~°∞ÖË HÍ*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. nxÖ’ ‰õÄ_» D „H˜Ok Ѩk=∞Ok [g∞O^•~°¡‰õΩ ÉÁaƒe~å*Ï, K«ÅÑ¡ e¨ ,¡ Ñ≤~åî ѨÙ~°O, "≥OHõ@yi ~å*ÏÖË "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ç HÍO„ÔQã¨∞#∞
60 ÅHõΔÅ∞ ¿Ñ+¨¯ã¨∞ áÈ#∞ xHõ~° tã¨∞ÎÅ∞ =™êÎ~Ú.
=ºuˆ~H˜ã∂¨ Î HÍO„ÔQã¨∞#∞ ^èfiŒ Oã¨O KÕÜ∂« Åx ѨxKÕã∂¨ Î =KåÛ~°∞. QÆ`« ZxflHõÅÖ’ [=ǨÏ~üÖÏÖò
~°∂. g∞\˜OQÆ∞ÃÑ· ÉÁaƒe~å*Ï U#∞QÆ∞Å#∞ `ÀeOKå_»∞. [g∞O^•~°∞ÖˇÑC¨ _»∂ WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `åfixH˜
1. q[Ü«∞#QÆ~°O 16,00,000 `åÉË^•~°∞Å∞. WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO P_çOz#@∞¡ P_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. D ~ÀA HÍO„ÔQã¨∞
2. "≥OHõ@yi 11,00,000 JkèHÍ~åxH˜ ~åÉ’=Ù`«∂O^Œx „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. HÍO„ÔQã¨∞Ö’ KÕi`Õ<ÕQÍx `«=∞ J<åºÜ«∂Å#∞,
3. H͈~fi\˜#QÆ~ü - u~°∞Ѩu 8,75,000 `«=∞ ÖÏÉèÏÅ#∞ ÃÑ`«Î<åÅ#∞ H˘#™êyOK«∞HÀ_®xH˜ =∞~À =∂~°æO ÖË^Œx HÍO„ÔQã¨∞Ö’H˜
4. Ñ≤~îåѨÙ~°O 5,50,000 ^Œ∂~°∞`«∞<åfl~°∞. ^Œ∞~°^$Œ +¨=ì âß`«∞Î HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÍO„ÔQã¨∞Ö’H˜ gix PǨfixã¨∞<Î åfl~°∞.
5. ÉÁaƒe 5,50,000 Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x<å^ŒO WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fiO, "åi `åÉË^•~°∞Öˇ#· D [g∞O^•~°∞Å∞
6. LÜ«¸º~°∞ 3,40,000 ~°^Œ∞ÌHÍ"åe. =∞# Ô~·`«∞Å∞ K≥=∞\’_çÛ Ñ¨O_çOKÕ Ñ¨O@Å#∞ ^ÀK«∞H˘x u<Õ D [g∞O^•~°∞Å∞
7. K«Å¡Ñ¨e¡ 2,70,000 áÈ"åe. qѨs`« Ѩ#∞flÅ∞ "Õã≤ J<ÕHõ x~°ƒO^è•Å∞ ™êyã¨∞Î#fl D [g∞O^•sÅ∞ ~°^Œ∞ÌHÍ"åe.
8. HÍà◊ǨÏã≤Î 2,70,000 [g∞O^•s q^è•#O LO_»_»O =∞# =º=™êÜ«∂xH˜ ÃÑ^ŒÌ P@OHõO. "åi á⁄ÖÏÅ#∞ <Õ_»∞
9. <å~åÜ«∞}ѨÙ~°O -K≥\ ì̃<å_»∞ 2,60,000 ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ, Ô~·`«∞ʼnõΩ "åxx ™êfinè#O KÕÜ«∂e. ([g∞O^•~°∞#‰õΩ
10.Ѩ~å¡H˜q∞_ç 2,30,000 Z\ì̃ Ѩ#∞flÅ∞ K≥e¡OK«‰õΩO_®) Ô~·`«∞Å∞ ‰õÄbÅ∞ P á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞‰õΩO@∂ J#∞ÉèíqOKÕ
"≥Ú`«ÎO 60,50,000 ǨωõΩ¯ W"åfie.
21 22
 [g∞O^•~°∞¡ q∞ye# Ô~·`«∞Å`À áê@∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞‰õΩx rqOK«_®xH˜ 100 ZHõ~åÅ∞
W=fi|_»∞`«∞Ok. JO`«‰õΩq∞Oz XHõ¯ ÃãO@∞ Éèí∂q∞ ‰õÄ_® W=fi|_»^Œ∞. 10"ÕÅ
~°∂áêÜ«∞Å֒Ѩ٠ã¨O=`«û~å^•Ü«∞O QÆÅ [g∞O^•sʼnõΩ XHõ ã¨O=`«û~° tã¨∞Î #+¨Ñì i¨ Ǩ~°OQÍ
W=fi|_»∞`«∞Ok. P _»|∞ƒ`À "å~°∞ r=<ÀáêkèH˜ U^≥·<å =$uÎ K«∂ã¨∞HÀ_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok.
J~Ú`Õ ÃÑ^ŒÌ [g∞O^•~°¡‰õΩ, 100 ZHõ~åÅ∞ á⁄ÅO =^Œe# [g∞O^•~°¡‰õΩ =∂„`«O Z\ì̃
#+¨ìѨiǨ~°O W=fi=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. "åi=^ŒÌ ã¨∞YOQÍ rqOK«_®xH˜ HÍ=Åã≤#
ã¨OѨuÎ LOk.
[g∞O^•s, W<åO^•s, =Ú~îå^•s Ѩ^Œú`«∞Å#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_»O =Å¡ =∞# `≥Å∞QÆ∞
„Ѩ[Å∞ D 11 lÖÏ¡ÅÖ’ =¸_»==O`«∞ Éèí∂q∞ÃÑ· giH˜ K≥e¡OKÕ Ñ¨#∞fl „Ѩ[Å „ѨÉèí∞`åfixH˜
q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. ã¨O=`«û~åxH˜ [g∞O^•~°¡‰õΩ =KÕÛ 96 ÅHõΔÅ∞, W<åO^•~°¡‰õΩ =KÕÛ 23
ÅHõΔÅ∞ "≥Ú`«ÎO HÀ\˜ 20 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO h\˜ =ã¨`«∞Å#∞ (WiˆQ+¨#∞
„áê*ˇ‰õΩìÅ#∞) xi‡OK«_®xH˜, [g∞O^•s „áêO`åÅÖ’x K≥~°∞=ÙÅ∞ =∞~°=∞‡`«∞Î KÕÜ«∞_®xH˜
=∞# „QÍ=∂ÅÖ’ q^Œº "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ Y~°∞Û ÃÑ@ìQÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#
„Ѩ[Å ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ rq`åefl J}QÆ^˘‰õΩ¯`«∞#fl D Jaè=$kú x~À^èŒHõ [g∞O^•s
x~°O‰õΩâ◊`åfixH˜ ã¨fiã≤Î K≥¿ÑÊ™êÎO.
™êQÆ∞KÕã∞¨ HÀHõ á⁄ÖÏÅ#∞ H“Å∞H˜KÛÕ Éè∂í ™êfiq∞Hõ q^è•<åxfl ~°^∞Œ ÑÌ ~¨ K° åe!
=∞# =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ =∞~˘Hõ P@OHõO, á⁄ÖÏÅ#∞ ™⁄O`«OQÍ ™êQÆ∞KÕã¨∞HÀHõ
H“Å∞H˜zÛ rqOKÕ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞. 1931Ö’<Õ "≥Ú`«ÎO Ô~·`åOQÆOÖ’ #∂\˜H˜ S^Œ∞QÆ∞~°∞ `«=∞
á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞KÕÜ«∞Hõ H“Å∞H˜zÛ =∞QÆ`åÅ g∞^Œ rqOKÕ"åix =∞#O K«∂âßO. gà◊¡=^ŒÌ
á⁄ÖÏÅ#∞ H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩx rqOKÕ H“Å∞^•~°∞¡ giH˜ =¸_»∞~Ô @∞¡ Jx, "≥Ú`«OÎ ~Ô `· åOQÆOÖ’
#∂\˜H˜ 15 =∞Ok Jx K«∂âßO. QÆ`« 15 ã¨O=`«û~åÅÖ’ 1930-34ÅÖ’x Pi÷Hõ ã¨OHΔÀÉèí
Ѷ¨e`«OQÍ#∞, 1939-45 Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’#∂ J<ÕHõ =∞Ok Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ JѨCÅ#∞
f~°∞ÛHÀ_®xH˜ `«=∞ á⁄ÖÏÅ#∞ J=Ú‡HÀ"åeû=zÛOk. ^èŒxHõ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ Ѩ@ì} ëê=ÙHÍ~°¡
D á⁄ÖÏÅ∞ KÕlHͯ~Ú. `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_Õ _≥ÖÏì „áêO`åÅÖ’ ѨO_ç#ѨO@Ö’ =¸_»∞ =O`«∞Å∞
H“Å∞O_Õk. U Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∞ ѨO_ç#ѨO@Ö’ ã¨QÍxH˜ `«‰õΩ¯= H“Å∞ÖË^Œ∞. á⁄ÖÏÅ#∞
Hõ+ì̈Ѩ_ç ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl Ô~·`«∞ÃÑ· D H“Å∞ÉèÏ~åxfl `˘ÅyOKåe. JO^Œ∞KÕ`«<Õ 100 ZHõ~åʼnõΩ
q∞Oz# Éèí∂™êfi=ÚÅ #∞O_ç, 100 ZHõ~åʼnõΩ ÃÑ·|_ç L#fl á⁄ÖÏ#flO`å <åºÜ«∞"≥∞ÿ#
#+¨ìѨiǨ~°q∞zÛ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO =â◊Ѩ~°∞ÛHÀ"åÅx Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÀ~°∞`ÀOk. D
100 ZHõ~åÅ P™ê=ÚÅ∞ QÆ∂_® ™⁄O`«OQÍ "åxx ™êQÆ∞KÕÜ∂« e HÍx H“Å∞H˜zÛ ‰õÄ~ÀÛ~å^Œx
„Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO âßã≤OKåe. D Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# r`åezÛ
"åiH˜ =∞Oz ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ HõeæOKåÅx ‰õÄ_® „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO âßã≤OKåe. á⁄ÖÏÅ#∞
™êQÆ∞KÕã¨∞HÀ_®xH˜ `«Ü«∂~°∞HÍx"å~°∞ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ, Ô~·`åOQÆO g∞^Œ "≥∞_»QÆ∞kQ͉õΩO_®
23
KÕÜ∂« e. J\˜"ì åiH˜ H˘kÌQÍ #+¨Ñì i¨ Ǩ~°q∞zÛ "åi á⁄ÖÏÅ#∞ <Õ_∞» ™êQÆ∞KÕã∞¨ #Î fl H“Å∞^•~°‰¡ Ωõ
™êfinè#O KÕã≤"ÕÜ«∂e.
ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfiq∞, Ѩ@ì} ëê=ÙHÍ~°∞ÖË á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞HÀHõ H“Å∞H˜zÛ W`«~°∞Å∞
Hõ+ì̈Ѩ_ç ѨO_ç¿ãÎ J#∞Éèíqã¨∞ÎO\Ï~°∞. ™ê=∂#ºOQÍ Z‰õΩ¯= =∞Ok Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ á⁄ÖÏÅ#∞
H“Å∞H˜=fi~°∞. J~Ú`Õ c^ŒÔ~·`«∞Å∞ Ѩâ◊√=ÙÅ∞, Z~°∞=ÙÅ∞, =º=™êÜ«∞ Ѩx=Ú@∞¡ ^˘~°HõHõ
`«=∞H˘kÌá⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞HÀÖËHõ áÈ`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ`« giÖ’ H˘O`«=∞Ok H“Å∞H˜zÛ
=∞ˆ~^À =$uÎ K«∂ã¨∞HÀ=_»O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`ÀOk. =∞iH˘O`« =∞Ok c^Œ Ô~·`åOQÆO `«=∞H˘kÌ
á⁄ÅO g∞^Œ =KÕÛ P^•Ü«∞O KåÅHõ, P á⁄ÖÏxfl H“Å∞H˜zÛ `«# P^•Ü«∞O =∞iH˘OK≥O
ÃÑOK«∞HÀ_®xH˜, =∞ˆ~^À =$uÎHÀã¨O Ѩ@ì}ÏʼnõΩ, W`«~° „áêO`åʼnõΩ áÈ`«∞<åfl~°∞. J\˜ì
c^Œ~Ô `· ∞« Å∞ uiy =º=™êÜ«∞O P~°OaèOK«_®xH˜ HÍ=Åã≤# ™œHõ~º° O „Ѩ*Ï „ѨÉ∞íè `«fiO KÕÜ∂« e.
1. "åi z#fl á⁄ÖÏʼnõΩ =∞iH˘O`« á⁄ÅO HõeÑ≤, =º=™êÜ«∞O g∞^Œ rq`åxH˜ ã¨iáÈÜÕ∞
P^•Ü«∞O =KÕÛ@@∞¡ K«∂_®e.
2. `«=∞ á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞HÀ_®xH˜ HÍ=Åã≤# Ѩx=Ú@∞¡, Z~°∞=ÙÅ∞, q`«Î<åÅ∞,
JѨC‰õÄ_» „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO "åiH˜"åfie.
™êQÆ∞KÕã¨∞H˘<Õ Ô~·`«∞ˆH á⁄ÅO (^Œ∞H˜¯ ^Œ∞<Õfl"å_ç̂H á⁄ÅO) D ã¨∂„`å#fl#∞ã¨iOz
KÕ¿ãÎ<Õ =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ J_»∞¤`«yÖË"å@xfl\˜h `˘ÅyOz =∞# „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤#
uO_ç#O`å `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀQÆÅO.
™êQÆ∞KÕ¿ã"å_ç̂H á⁄ÅO
^èŒxHõ Éèí∂™êfi=ÚÅ á⁄ÖÏÅ∞ ѨOz`Õ `«ÅH˘Hõ JÔ~Hõ~°O Hõ#fl Z‰õΩ¯=~å^Œ∞. HÍ|\ì̃
JÖÏ Ñ¨OK«_»O `≥eq`«‰õΩ¯= Jx PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ _®Hõì~ü Ѩ\Ïìaèã‘`å~å=∞Ü«∞º
ѨO`«∞Å∞QÍ~°∞ ÃãÅqKåÛ~°∞. `«# ^èŒxHõ q∞„`« |$O^ŒO Pã¨∞ÎÅ#∞ HÍáê_»_®xH˜ PÜ«∞#
P`«∞~°`« Wk `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎO^Õ HÍx =∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞. D [g∞O^•s, D<åO^•s, =Ú~îå^•s
Ѩ^Œúu, ™⁄O`«OQÍ ™êQÆ∞KÕã¨∞HÀx Éèí∂™êfiq∞Hõ Ѩ^Œúu =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ J_»∞¤QÍ|\ì̃ gxx
~°^Œ∞ÌQÍqOKåÅx Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÀ~°∞`«∂ LOk. g\˜x ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞|\ì̃ Ô~·`«∞g∞^Œ L#fl
D Ѩ~å#fl Éèí∞‰õΩ¯Å ÉÏ^èŒ áÈ`«∞Ok.
Ô~·`«∞Å∞ <Õ_»∞ [g∞O^•~°¡ #∞O_ç H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩx KÕã¨∞Î#fl á⁄ÖÏÅ∞ Ô~·`«∞ʼnõΩ
âßâ◊fi`«OQÍ K≥O^•e. [g∞O^•~°∞Å ™⁄O`« Hõ=∞`åÅÖ’ =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl
á⁄ÖÏÅ∞ P =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ âßâ◊fi`«OQÍ K≥O^•e. D Ô~·`«∞Å∞ ‰õÄbÅ∞ `å=Ú ™êQÆ∞KÕã≤
ѨO_çOKÕ Ñ¨O@Ö’ U=∂„`«O ™È=∞iáÈ`«∞Öˇ#· , [g∞O^•~°‰¡ Ωõ , D<åO^•~°‰¡ Ωõ , =Ú~îå^•~°∞ʼnõΩ
K≥e¡OK«#=ã¨~°OÖˉõΩO_® „Ѩ*Ï =∞O„u=~°æO XHõ¯ ã¨O=`«û~°O֒ѨÙ# K«@ìO KÕÜ«∂e.
24
 WѨC_»∞ ™êQÆ∞KÕÜ«∞Hõ |O[~°∞Å∞QÍ ÃÑ\˜ìÜ«Ú#fl á⁄ÖÏÅ#∞, c^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ,
=º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ Ñ¨OzÃÑ\Ïìe. D =~°‰õΩ 15 ZHõ~åʼnõΩ `«‰õΩ¯= L#fl"åiH˜ Hõhã¨O 5
ZHõ~åÅ á⁄ÅO =KÕÛ@@∞¡ ѨOzÃÑ\Ïìe. JÖÏ KÕ¿ãÎ<Õ "å~°∞ `«=∞ Éèí∞HÎ̃H˜ HÍ=Åã≤#O`«
ѨO_çOK«∞HÀQÆÅ~°∞. Ug∞ á⁄ÅOÖËx =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ =O^ŒÅH˘Åk ZHõ~åÅ∞ |O[~°∞QÍ
L#fl „áêO`åÅÖ’ HÍÅhÅ∞ Z~°Ê~°z ã¨Ç¨ÏHÍ~° Ѩ^Œú`«∞Å ^•fi~å P á⁄ÖÏxfl ™êQÆ∞KÕÜ«∞_®xH˜
W"åfie.
WÖÏ á⁄ÖÏ#flO`å ™êQÆ∞‰õΩ`≥¿ãÎ =∞# „QÍ=∂ÅÖ’ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ rqOKÕ
‰õΩ@∞OÉÏÅ HõxflO\˜H˜ 5 ZHõ~åʼnõΩ `«QÆæ‰õΩO_® á⁄ÅO W=fiQÆÅO. =∞„^•ã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiѨÙ
1941 Ô~"≥#∂º Ãã\˜Öˇ‡O@∞ ^•fi~å 5 ZHõ~åÅ֒Ѩ٠Ѩ\Ïì^•~°∞Å ã¨OYº #∂\˜H˜ 90 =∞Ok
L<åfl~°h, "åiH˜ ã¨QÆ@∞# XHõ\ ˜ =ÚáêÊuHõ ZHõ~°O LO^Œx =∞#q∞k=~°ˆH K«∂âßO.
[g∞O^•s Ô~·`«∞ÅÖ’ ‰õÄ_» D ^•=∂ëê<Õ c^ŒÔ~·`«∞Å∞<åfl~°x J#∞‰õΩO^•O. JѨC_»∞ =∞#
„QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ x=ã≤OKÕ 34 ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ 5 ZHõ~åʼnõΩ `«‰õΩ¯= L#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ
ã¨OYº 34,000 ˛ 90 ´ 30,60,000 LO@∞Ok. D 31 ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ã¨QÆ@∞#
K≥~˘Hõ =¸_»∞OáêuHõ ZHõ~åe¿ãÎ S^≥Hõ~åÅ∞ „Ѩu XHõ¯ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ =ã¨∞ÎOk. JO>Ë
31˛3.25 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞, 10 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ J^Œ#OQÍ ™êQÆ∞‰õΩ fã¨∞H˘x~å"åe.
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO „H˜O^Œ#∞#fl ''`≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 44 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ "≥O@<Õ
™êQÆ∞‰õΩ ÖÏÜ«∞‰õΩ Jx, HÍx ™êQÆ∞KÕÜ∞« Hõ Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ |O[~°∞QÍ ÃÑ\ì̃ L<åfl~°x „ѨÉ∞íè `«fiѨÙ
ÖˇHõ¯Å∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~Ú. gxx ™êQÆ∞Ö’H˜ `≥¿ãÎ D 31 ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ "≥O@<Õ
K≥~˘Hõ ZHõ~°#fl~° W=fi=K«∞Û.
=∞~˘Hõ J~°"≥· J~Ú^Œ∞ ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞, ÖÏÉèí™ê\˜ =º=™êÜ«∂xH˜ ѨxH˜~åx
á⁄ÖÏÅ∞QÍ „ѨÉèí∞`«fiÑ¨Ù ÖˇHõ¯Å∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~Ú. gxH˜ HÍ=Åã≤# h\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞,
Z~°∞=ÙÅ∞, P^èŒ∞xHõ =º=™êÜ«∞ Ü«∞O„`åÅ∞ LѨÜ≥∂y¿ãÎ D á⁄ÖÏÅÖ’ ‰õÄ_» ÖÏÉèí™ê\˜
ѨO@Å∞ ѨO_çOK«=K«∞Û. D 65 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ#∞ 31 ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ `«ÅH˘Hõ Ô~O_»∞
ZHõ~åÅ∞ =™êÎ~Ú. JO>Ë "≥Ú`«ÎO ~¸ ‰õΩ@∞OÉÏÅHõxflO\˜H© S^Œ∞ ZHõ~åÅ K˘Ñ¨C# á⁄ÅO
W=fiQÆÅ=∞x `ÕÅ∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ D á⁄ÖÏxfl DsuQÍ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ, =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ Ñ¨OzÃÑ\˜ì ™êQÆ∞Ö’H˜
fã¨∞‰õΩ~å‰õΩO_® J_»∞¤Ñ¨_Õk Z=~°∞? ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, [g∞O^•~°∞Å∞, WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO,
á⁄ÅOÃÑ· `«=∞‰õΩ#fl QÆ∞`åÎkèHÍ~åxfl =^Œ∞Å∞H˘x Ô~·`«∞ ‰õÄbʼnõΩ Ñ¨OzÃÑ@ì_®xH˜ W+ì̈Ѩ_»Hõ
J_»∞¤ `«QÆ∞Å∞`«∞<åfl~°∞.
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO H˜O^Œ=Ù#fl D lÖÏ¡ÅÖ’x á⁄Å"Õ∞ H͉õΩO_® `≥ÅOQÍ}ÏÖ’
‰õÄ_® 40 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ∞KÕÜ«∞‰õΩO_® =Ù<åfl~Ú. JK«Û\˜ Ô~·`«∞ʼnõΩ, ‰õÄbʼnõΩ "å~°∞
™êQÆ∞KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ=Åã≤# á⁄ÅO WzÛ# Ñ≤^ŒÑ¨‰õÄ_® W`«~° „áêO`åÅ #∞O_ç =∞#∞+¨μºÅ#∞
25
fã¨∞‰õΩ~åHõáÈ`Õ ™êQÆ∞HÍx á⁄ÅO ZO`À =ÙO@∞Ok. <≥·*ÏO <Õ_»∞ `≥ÅOQÍ}ÏÖ’x á⁄ÖÏÅ#∞
c^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ, ‰õÄbʼnõΩ W=fiHõ, `«#‰õΩ r ǨïE~üQÍ =ÙO_Õ "åà◊¡#∞ ã¨O™ê÷#OÖ’H˜ Ñ≤ez
á⁄ÖÏÅ∞ Wã¨∞Î<åfl_»∞. P ~°HõOQÍ „Ѩ[Å g∞^Œ `«# JkèHÍ~åxfl |ÅѨ~°Û_®xH˜ XHõ =Ú~îå#∞
`«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ"åÅx K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. =∞# `≥Å∞QÆ∞ QÆ_»¤#O`å XHõ\ ˜QÍ KÕÜ«∞QÆey#ѨC_»∞
`≥ÅOQÍ}Ï, ~åÜ«∞Åã‘=∞, HÀ™êÎ lÖÏ¡Å „Ѩ[ÅO^ŒiH© HÍ=Åã≤#O`« á⁄Å=ÚO@∞Ok. L#fl
á⁄ÖÏ#flO`å „Ñ¨[ÅO^ŒiH© HÍ=Åã≤# ѨO@Å∞ ѨO_çOK«_®xH˜ „Ѩ[Å∞ =ÙO\Ï~°∞.
á⁄ÖÏÅ∞ ™êQÆ∞KÕÜ∞« _®xH˜ h\˜ =ã¨`∞« Å∞ HÍ"åe
<≥·*ÏO, WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ =∞# „Ѩ[Å ™œHõ~åºÅ#∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ ÃÑ@∞ìHÀHõ U
suQÍ =∞# h\˜ =ã¨`«∞Å#∞, WiˆQ+¨#∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ x~°¡HõΔ ºO KÕâß~À Wk=~°̂H K«∂âßO.
XHõÑH¨ ¯õ Hõ$ëê‚, QÀ^•=s „Ѩ"åǨÅ∞ "ÕÅH˘Åk ZHõ~åÅ#∞ =ÚOK«∞`«∂ ã¨=Ú„^ŒOÖ’H˜ =$^è•QÍ
"≥à√◊ <Î åfl~Ú. =∞~˘Hõ ѨH¯õ h~°∞ÖËHõ ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡Å∞, HÀ™êÎ lÖÏ¡ÅÖ’ Ѩ_=» ∞\˜ „áêO`åÅ∞,
`≥ÅOQÍ}ÏÖ’x ~åÜ«∞K«∂~°∞, =∞ǨÏ|∂Éò #QÆ~ü, #ÖÁæO_» lÖÏ¡Å∞ U suQÍ HΔÍ=∂xH˜ QÆ∞i
J=Ù`« ∂ =KåÛÜ≥ ∂ K« ∂ âßO. h\˜ á ê~° ∞ ^Œ Å =㨠` « ∞ Å∞ ZO`« `« ‰ õ Ω ¯=QÍ =Ù#fl"À
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ ™êQÆÜÕ∞º „Ѩu 100 ZHõ~åʼnõΩ 9 ZHõ~åʼnõΩ
=∂„`«O h\˜ =#~°∞Å∞<åfl~Ú. JqÜ≥ÿ∞<å K≥~°∞=ÙÅ∞, #∂`«∞Å∞, U\˜ Wã¨∞Hõ`≥~°ÅÖ’ `«qfi#
T@HÍÅ∞=Å∞ Jhfl HõeÑ≤`Õ 9 áêà◊¡~Ú<å ™êQÆ=Ù`«∞<åfl~Ú. |àÏ¡i lÖÏ¡Ö’ #∂\˜H˜ 98
áêà◊¡‰õΩ Z\ì̃ h\˜ =ã¨`«∞Å∞ ÖË=Ù. h\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂O =ÙO>Ë ^è•<åºxfl Ô~O_»∞Ô~@∞¡, *Á#flÅ∞,
ã¨[˚Å∞ =¸_»∞Ô~@∞¡, ѨuÎx S^Œ∞Ô~@∞¡ ѨO_çOK«QÆÅO. h~°∞ Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#flѨC_Õ Z‰õΩ¯=
Z~°∞=ÙÅ∞ "Õã≤ ™êQÆ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok.
WiˆQ+¨#∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞, =Ú~°∞QÆ∞ áÈ=Ù@‰õΩ HÍÅ∞=Å∞, =∞# =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜
ѨÙ<å^Œ∞Å∞. Ü«Ú^•ú#O`«~° 㑯=ÚÅO@∂ <≥*· ÏO WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ H˘xfl `«Ü∂« ~°∞ KÕâß~Ú.
HÍx Jq ã¨=∞„QÆOQÍ ÖË=Ù. =∞# „Ѩ[Å J=ã¨~åÅxflO\˜h f~°Û_®xH˜ U=∂„`«O ã¨iáÈ=Ù.
=∞# #^Œ∞ÅxflO\˜x ѨÓiÎQÍ LѨÜ≥∂yOK«_®xH˜ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# 㑯"£∞Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ J=∞Å∞
ÃÑ@ì_®xH˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÀ~°∞`«∞Ok. D 㑯=ÚÅ∞ =º=™êÜ«∂xH˜ HÍ=Åã≤# h~°∞
=ÙO_Õ@@∞¡, q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃x L`«ÊuÎ KÕÜ«∞_®xH˜ gÅÜÕ∞º@@∞¡ =ÙO_®e. =~°ÎHõ "åºáê~åÅ#∞
~°"å}ωõΩ J#∞‰õÄeOKÕ HÍÅ∞=Å`À D 㑯=ÚÅ∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∂e. „Ѩ"åǨÅ#∞
JiHõ>Ëì@@∞¡, =Ú~°∞QÆ∞ xÅ∞=‰õΩO_® =ÙO_Õ@@∞¡ D 㑯L=ÚÅ#∞ U~°Ê~°Kåe. =Ú~°∞QÆ∞
xÅ=_»O =Å¡ ѨO@Å∞ #+ì̈=∞QÆ∞@ÜÕ∞ QÍHõ =∞ÖËiÜ«∂ [fi~åʼnõΩ ^•ifã¨∞ÎOk.
(1) QÀ^•=s 㑯=Ú#∞ Ju`«fi~°QÍ P~°OaèOz ѨÓiÎKÕÜ«∂e. QÀ^•=i `≥ÅOQÍ}ÏÖ’
JkÖÏÉÏ^Œ∞ lÖÏ¡Ö’#∂, `«∂~°∞Ê QÀ^•=iÖ’ áÈÅ=~°O =^ŒÌ ~å=∞áê^Œ ™êQÆ~° P#Hõ@#ì ∞
Hõ\Ïìe. JkÖÏÉÏ^Œ∞ 㑯=Ú 20 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ, JkÖÏÉÏ^Œ∞, HõsO#QÆ~ü, =~°OQÆÖò
26
 lÖÏ¡ÅÖ’ h\˜áê~°∞^ŒÅ ‰õÅ∞QÆ*Ëã¨∞ÎOk. JK«Û@ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃^•fi~å ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ
Ѩi„â◊=∞Å∞ ‰õÄ_® ™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok. áÈÅ=~°O „áê*ˇ‰õΩì =Å#, qâßYÖ’#∞,
LÉèíÜ«∞QÀ^•=~°∞ÅÖ’#∞, Hõ$ëê‚, =~°OQÆÖò lÖÏ¡ÅÖ’ 24 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. áÈÅ=~°O, =∂KüYO_£ „áê*ˇ‰Ωõ Åì =Å# ÃÑ· lÖÏ¡ÅÖ’, U*ˇhû „áêO`«=∞O`å
q^Œ∞º`ü Ѩi„â◊=∞Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞=K«∞Û.
(2) `«∞OQÆÉèí„^Œ „áê*ˇ‰õΩì#∞ `«fi~°QÍ Ñ¨ÓiÎKÕÜ«∞_»O`À áê@∞ Hõ$ëê‚#k g∞^Œ ã¨OQÆ"Õ∞â◊fi~°O
=^ŒÌ, [@Ѩe¡ =^ŒÌ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ xi‡OKåe. gxx Hõ$ëꂉõΩ WѨC_»∞#fl P#Hõ@ìÅ∞ HõeÑ≤
Hõ$ëê‚#n 㑯=Ú#∞ Jaè=$kú KÕÜ∂« e. Wk ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡Å∞, QÆ∞O@∂~°∞, `≥ÅOQÍ}ÏÖ’
=∞ǨÏ|∂Éò #QÆ~,ü #ÖÁæO_» lÖÏ¡Å#∞ ™êQÆ∞KÕ™êÎ~Ú. ã¨OQÆ"∞Õ â◊fi~° „áê*ˇ‰Ωõ ì =Å# `«Ü∂« ~Ô #·
q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃ =Å# JK«Û@ ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok.
(3) Hõ$ëê‚#n 㑯=Ú`À HõÅ∞ѨÙ`«∂ ÃÑ<åfl#kH˜ÑC¨ _»∞#fl P#Hõ@Öì QË ÍHõ <≥Å∂¡~∞° Ö’ ™È=∞tÅ=^Œ,Ì
Hõ_»Ñ¨Ö’ QÆO_çHÀ@ - „áê*ˇ‰õΩì#∞ J#O`«Ñ¨Ó~üÖ’ =∂~°∞@¡ "Õ=∂~°∞, ÃÑ<åfl~ü ‰õΩ=Ú^Œfiu
„áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ xi‡OKåe.
(4) D ÃÑ^ŒÌ #n 㑯=ÚÅ`À áê@∞, „Ѩu lÖÏ¡Ö’#∞ ÃÑ^ŒÌ WiˆQ+¨<£ 㑯=ÚʼnõΩ J#∞|O^èŒ
㑯=ÚÅ∞QÍ "≥∞ÿ#~°∞ WiˆQ+¨#∞, =Ú~°∞QÆ∞ x"å~°} 㑯=ÚÅ#∞ `˘ÅyOKåe. ("åx
*Ïa`å J^蕺ܫ∞O z=~° J#∞|O^èŒOÖ’ LOk) =º=™êÜ«∂xH˜ J=ã¨"≥∞ÿ# KÀ@¡
Ö’`«∞ÉÏ=ÙÅ∞ f~ÚOKåe. P h\˜x ÃÑ·H˜ `À_»_®xH˜ q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃x „ѨÉèí∞`«fiO ã¨~°Ñ¶¨~å
K͆Ƕe.
(5) |~°›OѨÙ~°O #∞O_ç =∞„^•ã¨∞ =~°‰Ωõ („Ѩã∞¨ `Î O« |H˜OQ∑ Ǩ"£∞ HÍÅ∞=`À Hõeã≤) HÀ™êÎ#∞O_ç
JkÖÏÉÏ^Œ∞ =~°‰õΩ, JkÖÏÉÏ^Œ∞ #∞O_ç Hõ~°∂flÅ∞, Hõ_»Ñ¨, J#O`«Ñ¨Ù~°O =~°‰õΩ P Ñ≤^ŒÑ¨
"≥∞ÿã¨∂~°∞ HÍÅ∞=Å`À Hõeã≤ Ѩ_»=Å „Ѩܫ∂}ÏxH˜ J#∞‰õÄeOKÕ HÍÅ∞=Å∞ `«qfiOKåe.
=∞# Ñ„ [¨ ʼnõΩ HÍ=Åã≤# PǨ~åxfl `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ ‰õΩO\ÏO
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO H˜O^ŒL#fl `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 2 HÀ@¡ =∞Ok „Ѩ[ʼnõΩ
ã¨O=`«û~åxH˜ 50 ÅHõΔÅ @#∞flÅ (@#∞fl 9 |™êÎÅ aÜ«∞ºO) aÜ«∞ºO QÍx, ã¨iáÈ=Ù W`«~°
^è•<åºÅ∞QÍx HÍ"åe. J~Ú`Õ Ñ¨O_Õ ^è•#ºO 38 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞ =∂„`«"Õ∞. 12 ÅHõΔÅ
@#∞flÅ∞ `«‰õΩ¯=Ü«∂º~Ú. HÍx „Ѩã¨∞Î`«O ™êQÆ∞ J=Ù`«∞#fl á⁄ÖÏÅHõxfl\˜H© h\˜áê~°∞^ŒÅ
=ã¨`«∞Å∞O>Ë =∞~˘Hõ 15 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞ J^Œ#OQÍ Ñ¨O_çOK«∞HÀ=K«∞Û. ^•x`À H˘~°`«
fiáÈ`«∞Ok.
WkQÍHõ WѨC_»∞ "≥O@<Õ ™êQÆ∞‰õΩ ÖÏÜ«∞‰õΩ Éèí∂=ÚÅ∞ 44 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ#∞
™êQÆ∞‰õΩ `≥¿ãÎ =∞~˘Hõ Ѩk¿ÇÏ#∞ ÅHõΔÅ @#∞flÅ PǨ~° ^è•<åºÅ#∞ ѨO_çOK«=K«∞Û#∞. "åxH˜
27
h\˜ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ U~°Êi¿ãÎ 30 ÅHõÅΔ @#∞flÅ∞ ѨO_çOK«=K«∞Û#∞. JO>Ë „Ѩã∞¨ `Î O« ™êQÆ=Ù`«∞#fl
á⁄ÖÏÅHõxfl\˜H˜ ™êQÆ∞‰õΩ ÖÏÜ«∞ÔH· |O[~°∞QÍ L#fl á⁄ÖÏʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ =ã¨`«∞ÖË~°Ê~°z
™êQÆ∞KÕ¿ãÎ =∞#O ѨO_çOKÕ PǨ~° ^è•<åºÅ#∞ Ô~O_»∞ Ô~@∞¡ KÕÜ«∞=K«∞Û. Z~°∞=ÙÅ∞ "Õã≤
*Ï„QÆ`«ÎQÍ ÃÑ·~°∞"Õ¿ãÎ <åÅ∞QÆ∞ Ô~@∞¡ ѨO_çOK«=K«∞Û. "≥O@<Õ ™êQÆ∞‰õΩ ÖÏÜ«∞‰õΩ Éèí∂=ÚÅ∞,
WѨC_»∞ ™êQÆ=Ù`«∞#fl á⁄ÖÏÅ#∞ HõeÑ≤`Õ "≥Ú`«OÎ ™êQÆ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ gÅ∞#fl á⁄ÖÏÅÖ’
=¸_»∞=O`«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞#x *Ï˝Ñ¨Hõ=ÚOK«∞‰õΩO>Ë =∞#O „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤#^•xHõ<åfl
S^Œ∞Ô~@∞¡ ѨO_çOK«∞HÀ=K«∞Û. W`«~° „Ѩ[ʼnõΩ ‰õÄ_® HÍ=Åã≤#O`« ѨOѨ=K«∞Û.
WO`« Z‰õΩ¯= ѨO_çOK«_®xH˜ gÅ∞#flѨÙÊ_»∞, nx#O`å Uq∞ KÕÜ«∞_»O? WO`«
Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨O_ç¿ãÎ ~Ô `· ∞« ‰õΩ ^è~Œ Å° ∞ Ѩ_áç È~Ú #+¨Ñì _¨ H» õ `«Ñʨ ^Œ∞ Hõ^• J<Õ ÉèÜ
í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Jk ˆH=ÅO x~å^è•~°"≥∞ÿ#k. ZO^Œ∞HõO>Ë =∞#‰õΩ#fl á⁄ÖÏ#flO`å XHõ¯ PǨ~°^è•<åºÅ∞
"Õã¨∂Î T~°∞HÀ=Ú. =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤# K«=Ú~°∞ yO[Å∞, ѨuÎ, K«ÔH¯~°, Eº@∞ W`«~°
=Ú_çѨ^•~å÷ʼnõΩ KåÖÏ á⁄ÖÏÅÖ’ ÃÑ·~°∞"Õã≤ ѨO_çOK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok. =∞# „Ѩ[ʼnõΩ
HÍ=Åã≤# áêÅ∞, "≥#fl, QÆ∞_»∞¡, =∂Oã¨O HÀã¨O ÅHõΔH˘Åk ZHõ~åÅ∞, P=ÙÅ∞, Q˘„Ô~Å∞,
"Õ∞HõÅ∞ =ÔQ·~å Ѩâ◊√ã¨OѨ^Œ#∞ ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜, J>ËìÃÑ@ì=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. JO`ÕQÍHõ =∞#
[<åÉèÏ „Ѩu ã¨O=`«û~°=¸ ÃÑiyáÈ`«∂=ÙOk. "åiH˜ HÍ=Åã≤# PǨ~åxH˜ ‰õÄ_® =∞#O
„Ѩu ã¨O=`«û~°O=¸ H˘`«Î á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã≤ Z~°∞=ÙÅ#∞, âß„ãÎ̈ *Ï˝<åxfl qxÜ≥∂yOz
Z‰õΩ¯= ѨO@Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙO@∞Ok. JO`ÕQÍHõ Ô~·`«∞Å∞ ѨO_çOKÕ Ñ¨O@ʼnõΩ
Hõhã¨Ñ¨Ù ^èŒ~°Å∞ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO Qͺ~°O\© KÕã¨∞Î#flk. J`«xH˜ =º=™êÜ«∞ Y~°∞ÛÅ∞ áÈ#∞
ã¨∞YOQÍ rqOK«_®xH˜ `«y# P^•Ü«∞O =KÕÛ@@∞¡ ^èŒ~°Å∞=ÙO_®e.
D ~°HõOQÍ =º=™êÜ«∂xfl ѨÙ#ifli‡OK«_®xH˜ „Ѩ^è•# J_»¤OH˜ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO,
^•x `åÉË^•~°∞Öˇ·# [g∞O^•~°∞Å∞. gi ^ÀÑ≤_ôÖ’ Ô~·`«∞ʼnõΩ `«=∞ =º=™êÜ«∂xfl
Jaè=$kúQÍqOK«_®xH˜ Ug∞ q∞QÆ∞Å∞@ÖË^Œ∞.
c^Œ ~Ô `· ∞« ÅÃÑ· Ѩ#∞flÖË^∞Œ - ^èxŒ Hõ Éè∂í ™êfi=ÚÅÃÑ· JkèHõ Ѩ#∞flÅ∞
[g∞O^•s, W<åO^•s Ô~·`«∞Å #∞O_ç 120 ÅHõΔÅ∞ xHõ~° tã¨∞ÎÅ∞ [g∞O^•~°∞¡,
W<åO^•~°∞¡ fã¨∞HÀ=_»O, JK«Û\˜ Ô~·`«∞Å ^≥·#ºã≤÷ux =∞#O K«∂âßO. Ô~·`åfis„áêO`åÅÖ’
‰õÄ_® Ѩ#∞flÉèÏ~°O c^ŒÔ~·`«∞Å g∞^Œ<Õ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙOk.
1941 ÖϺO_»∞ Ô~"≥#∂º Ãã\˜Öˇ‡O@∞ iáÈ~°∞ì ^•fi~å D H˜Ok q+¨Ü«∂Å∞
`≥Å∞ã¨∞Î<åfl~Ú. 5 ZHõ~åŠ֒ѨÙ=Ù#fl Ô~·`åfis „áêO`«Ñ¨Ù Ô~·`åOQÆO 124 ÅHõΔÅ Éèí∂q∞tã¨∞Î#∞
66 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ "≥∞@ì =∂QÍ}˜g∞^Œ „Ѩu ã¨O=`«û~°O K≥e¡ã¨∞Î<åfl~°∞. Éèí∂q∞ tã¨∞ÎÖ’
^•^•Ñ¨Ù ã¨QÆO c^ŒÔ~·`«∞ÖË K≥e¡ã¨∞Î<åfl~°∞. `«=∞ H˘kÌ á⁄ÅO g∞^Œ =KÕÛk `«=∞ Éèí∞HÎ̃ˆH KåÅ^Œ∞.
JO^Œ∞KÕ D z#fl Ô~·`«∞Å g∞^Œ Ѩ#∞flÅ∞ "ÕÜ«∞_»O J<åºÜ«∞O. =O^ŒÅH˘Åk ZHõ~åÅ∞#fl
Ô~·`«∞g∞^Œ ZHõ~åxH˜ XHõ>Ë tã¨∞Î, c^ŒÔ~·`«∞ Éèí∂q∞ÃÑ· ‰õÄ_® XHõ>Ë tã¨∞Î WѨC_»∞ =ã¨∂Å∞
28
KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. D Ѩ^uúŒ áÈ"åe. 5 ZHõ~åÅÖ’ =Ù#fl ~Ô `· åOQÆO g∞^Œ Jã¨Å∞ Ѩ#∞fl "ÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ .
^èxŒ Hõ~Ô `· ∞« Å á⁄ÖÏÅg∞^Œ Z‰õΩ¯= Ѩ#∞flÅ∞"ÕÜ∂« e. Z‰õΩ¯= á⁄Å=Ú#fl"åiH˜ ZHõ~åxH˜ Z‰õΩ¯=QÍ
Ѩ#∞fl"ÕÜ«∂e. `«‰õΩ¯= á⁄Å=Ú#fl"åiH˜ `«‰õΩ¯= Ѩ#∞fl. S^Œ∞ ZHõ~åÅ֒ѨÙ"åiH˜ Jã¨Å∞
Ѩ<Õfl LO_»‰õÄ_»^Œ∞. D Ѩ#∞fl Ѩ^ŒúuˆH P^•Ü«∂aè=$kú „Hõ=∞O („ˆQ_≥_£\ÏH±û) Jx JO\ÏO.
D ~°HõOQÍ Z‰õΩ¯= P^•Ü«∞O =KÕÛ Éèí∂™êfi=ÚÅ g∞^Œ Ѩ#∞fl "Õ¿ãÎ =zÛ#Ö’@∞#∞
ѨÓ_»ÛQÆÅO. „Ѩ*Ï =∞O„u=~åæÅ∞ `«=∞ x~å‡} HÍ~°º„Hõ=∂xfl, „Ѩ*’ѨÜ≥∂QÆ Ñ¨#∞Å#∞
‰õΩO@∞Ѩ_»hÜ«∞‰õΩO_® H˘#™êyOK«=K«∞Û#∞.
~Ô `· ∞« Å á⁄ÖÏÅ∞ J<庄HÍO`«O H͉õÄ_»^∞Œ
[g∞O^•s „áêO`åÅÖ’ qѨs`« =_ô¤ "åºáê~åxfl JiHõ\Ïìe. H“Å∞ x~°ƒO^è•Å`À#∞,
Ô~·`åfis „áêO`åÅÖ’ tã¨∞ÎÅ ÉÏ^èŒ`À#∞ Ô~·`«∞Å∞ ‰õΩOyáÈ`«∞<åfl~°∞. Ô~·`«∞=^ŒÌ Uq∞ xÅfiÅ∞
ÖˉõΩO_®áÈÜ«∂~Ú. q`«Î<åÅ∞ H˘#=Åã≤=zÛ<å, Z~°∞=ÙÅ∞, Ѩâ◊√=ÙÅ∞, Ѩ#∞=Ú@∞¡
H˘#∞HÀ¯=Åã≤=zÛ<å, Ѩ#∞flÅ∞, =∞QÆ`åÅ∞ Hõ@ì=Åã≤=zÛ<å, `«# ~ÚO\˜H˜ HÍ=Åã≤#
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ H˘#∞HÀ¯=Åã≤ =zÛ<å JѨCHÀã¨O =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞Îx =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQ`«Î=Åã≤
=ã¨∂Î=ÙOk. =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞Î_Õ ™ê÷xHõ ^è•#ºÑ¨Ù "åºáêiQÍ ‰õÄ_® LO@∞<åfl_»∞. `å#∞
=ÚO^Œ∞ WzÛ# JѨCÅ HÀã¨O ^è•<åºxfl =∂ã¨∂à◊¡Ö’ `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ H˘Å∞K«∞‰õΩO\Ï_»∞.
Ô~·`«∞‰õΩ _»|∞ƒ ZO`« J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ JO`« `«fi~°QÍ ^è•<åºxfl J=Ú‡‰õΩO\Ï_»∞. `å#∞ ѨO_çOKÕ
^è•<åºxH˜ `«‰õΩ¯= ^èŒ~°Å∞ =™êÎ~Ú. `«# JѨCÅ∂ f~°=Ù. `«# J=ã¨~åÅ HÀã¨O, uiy
JѨCÅ HÀã¨O =_ô¤ "åºáêi =^ŒÌ‰õΩ Ñ¨~°∞ÔQ`«∞ÎHõ áÈ=Åã≤=ã¨∞ÎOk. D q^èŒOQÍ Ô~·`«∞ „Hõ"Õ∞}Ï
JѨCÅÖ’ =ÚxyáÈ`«∂ LO\Ï_»∞. JѨCÅ∞ f~°Û_®xH˜ `«# á⁄ÖÏÅhfl J=Ú‡‰õΩO\Ï_»∞.
QÆ`« Ü«Ú^•ú#O`«~°O ‰õÄ_® Ü«Ú^•ú#∞flO_ç uiy=zÛ# Ãã·x‰õΩʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fiO
Éèí∂=ÚezÛOk. HÍx"å~°∞ "åxx ™êQÆ∞KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ=Åã≤# Ѩâ◊√=ÙÅ∞, Ѩx=Ú@∞¡,
Ѩ~°Ñ¨uÖËHõ J=Ú‡HÀ=Åã≤ =zÛOk. ^èŒxHõ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«
Z‰õΩ¯= á⁄ÖÏxfl QÆ∞OAHÀ_®xH˜ ZѨC_»∂ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∂Î LO\Ï~°∞. D q^èŒOQÍ ÖÏQÆ∞‰õΩ#fl
á⁄ÖÏÅ#∞ uiy Ô~·`«∞ʼnõΩ qѨs`«"≥∞ÿ# H“Å∞H˜zÛ ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_ç™êÎ~°∞.
™êQÆ∞KÕ¿ã Ô~·`«∞#∞Oz =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎxKÕuÖ’H˜, ^èŒxHõ Éèí∂™êfiq∞ KÕuÖ’H˜ Éèí∂q∞
áȉõΩO_® K«∂_®e. ™êQÆ∞KÕ¿ã "å_ç=^ŒÌ<Õ Éèí∂q∞ âßâ◊fi`«OQÍ LO_Õ@@∞¡ K«∂_®e. nxHÀã¨O
„Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO á⁄ÖÏÅ#∞ W`«~°∞ʼnõΩ J=∞‡‰õÄ_»^Œh âßã≤OKåe. J=Ú‡HÀ^ŒÅz#"å~°∞
„ѨÉèí∞`åfixˆH J=Ú‡HÀ"åe. „ѨÉèí∞`«fiO P á⁄ÖÏÅ#∞ H˘x ™êQÆ∞KÕ¿ã Ô~·`«∞‰õΩ, "åx J=ã¨~åÅ
H˘nÌ Ñ¨OzÃÑ_»∞`«∂ LO@∞Ok.
™ê=∂#ºOQÍ U Ô~·`«∞‰õÄ_® á⁄ÖÏxfl J=Ú‡HÀ"åÅx K«∂_»_»∞. =º=™êÜ«∂xH˜
`«QÆ∞ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ ÖËHõ<À ÖËHõ `«# JѨC#∞ f~°Û_®xHÀ J=Ú‡‰õΩO\Ï_»∞. JO^Œ∞KÕ „Ѩ*Ï
„ѨÉèí∞`«fiO Ô~·`«∞Å JѨCÉÏ^èŒ#∞ `˘ÅyOKåe. nxHÀã¨O...
29
(1) =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ, c^ŒÔ~·`«∞Å JѨCÅ#∞ WHõ K≥e¡OK«#=ã¨~°O ÖË^Œx âßã¨#O
^•fi~å ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e.
(2) =∞„^•ã¨∞ ~°∞}x"å~°} K«\Ïìxfl D H˜Ok =∂~°∞ÊÅÖ’ Ô~·`«∞Å ~°∞}ÉÏ^èŒ#∞
`˘ÅyOK«_®xH˜ J=∞Å∞ [~°áêe.
(Z) XHõ ã¨=~°}, ^èxŒ Hõ Éè∂í ™êfiq∞H˜ `«# JѨCÅ∞ K≥eO¡ K«_®xH˜ HÍ=Åã≤# Pã≤Î L#flѨC_»∞
J`«x JѨCÅ∞ ‰õÄ_® `«yæOK«=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
(a) =_ô¤̂~@∞ #∂\˜H˜ ã¨O=`«û~åxH˜ 6-4-0 #∞O_ç 3 ~°∂.ʼnõΩ `«yæOKåe.
(3) 3 ~°∂.ʼnõΩ q∞Oz# =_ôŤ #∞ x¿+kèã∂¨ Î âßã¨#O KÕÜ∂« e. =_ô¤ "åºáê~åxfl HõO„\’Å∞Ö’
LOK«_®xH˜ „ѨÉ∞íè `«fi"Õ∞ =¸Å=¸ÅÅ HÀ-PѨ~ˆ \˜"£ ÉϺO‰õΩÅ <Õ~Ê° ~°Kåe. HÀ-PѨ~ˆ \˜"£
ÉϺO‰õΩÅ∞ U~°Ê_»x KÀ@ „ѨÉèí∞`«fi ÉϺO‰õΩÖË~°Ê~°z, Ô~·`«∞ʼnõΩ =¸_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å
=_ô`¤ À JѨCÅ∞ W"åfie.
ã¨ÇϨ HÍ~° Ѩ^`úŒ ∞« ÅÃÑ· =º=™êÜ«∂xfl Jaè=$kú KÕ™êÎO
=∞# =º=™êÜ«∂xfl Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ c^ŒÔ~·`«∞Å∞ `«=∞ á⁄ÖÏÅ#∞
™êQÆ∞KÕã¨∞HÀ_®xH˜ D H˜Ok K«~°ºÅ#∞ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ "≥O@<Õ J=∞Å∞ [~°áêe.
1. Ô~·`«∞ʼnõΩ =º=™êÜ«∞ Ѩx=Ú@∞¡, Z~°∞=ÙÅ∞, q`«Î<åÅ∞, WOHÍ HÍ=Åã≤# W`«~°
ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å#∞, Ѩ~°Ñ¨ux, „ѨÉèí∞`«fiO ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∂e. D Ѩxx =º=™êÜ«∞
_çáê~°∞ì"≥∞O@∞#∞ =∞iO`« ÃÑOz Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å ™êÜ«∞O fã¨∞H˘x ѨxKÕÜ«∂e.
2. „Ѩu `åÅ∂HÍÖ’#∞ =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ âß„ã¨Î Ѩiâ’^è#Œ Å∞ ™êyOK«_®xH˜, K«∞@∞ìÑH¨ ¯õ Å
Ô~·`«∞ʼnõΩ P^Œ~°≈O`«OQÍ „Ѩ^Œi≈OK«_®xH˜ =º=™êÜ«∞ ˆHΔ„`åÅ∞, Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^•Å∞
<≥ÅH˘ÖÏÊe. ѨO@ʼnõΩ =KÕÛ `≥QÆ∞à◊¡#∞ <åâ◊#O KÕÜ«∞_®xH˜ `À_»Ê_®e.
3. „Ѩu `åÅ∂HÍÖ’ Ѩâ◊√=ÙÅÃÑOKÕ ˆHO„^•xfl U~°Ê~°Kåe. `åÅ∂HÍ ˆHO„^ŒOÖ’ XHõ
ÃÑ^ŒÌ Ѩâ◊√"≥·^ŒºâßÅ, „Ѩu Ѷ≤~寉õΩ XHõ @∂iOQ∑ Ѩâ◊√"≥·^Œ∞º_»∞ LO_®e.
4. Ô~·`«∞ŠѨâ◊√=ÙÅ∞ J_»=ÙÅÖ’ "Õ∞Ü«∞_®xH˜ J=HÍâße"åfie. ѨÙÅ¡~°∞Å∞ KåÖÏ H˘kÌQÍ
=ã¨∂Å∞ KÕÜ«∂e. P‰õΩ ã¨`«∞Î=#∞ „áÈQÆ∞KÕã¨∞HÀ_®xH˜ J_»∞¤ÃÑ@ì~å^Œ∞. Hõ>ì̌Å∞ KÒHõQÍ
H˘@∞ìHÀ_®xH˜ J#∞=∞ux"åfie. =º=™êÜ«∞ Ѩx=Ú@∞¡, WO_»¡‰õΩ HÍ=Åã≤# HõÅѨ
c^ŒÔ~·`«∞ʼnõΩ KÒHõQÍ W"åfie. H˘O_»*Ï`«∞Å"åiH˜, J_»=ÙÅÖ’ x=ã≤OKÕ *Ï`«∞ʼnõΩ,
J_»q ѨO_»∞¡, `Õ<≥ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „áÈQÆ∞KÕã≤ J=Ú‡HÀ_®xH˜ Z\ì̃ ~°∞ã¨∞=Ú ÖˉõΩO_®
J#∞=∞u x"åfie.
30
 =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜, HÍ=Åã≤# su J@g ã¨OѨ^Œ#∞ Jaè=$kú Ѩ~°Kåe. J_»=ÙÅ∞
ÃÑOKåe.
5. „QÍ=∂ÅÖ’ Ô~·`«∞ÅO^Œ~°∂ Hõeã≤ ã¨Ç¨ÏHÍ~° Ѩ^Œú`«∞ÅÃÑ· =º=™êÜ«∞O KÕã¨∞HÀ_®xH˜
„áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe. =ÚYºOQÍ c^ŒÔ~·`«∞Å∞ P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ∞ LѨÜ≥∂yOz `«=∞
ѨO@Å#∞, P^•Ü«∂xfl Z‰õΩ¯= KÕã¨∞HÀ_®xH˜ ã¨Ç¨ÏHÍ~° Ѩ^Œúu g∞^Œ =º=™êÜ«∂xfl
Hõeã≤ KÕ¿ã@@∞¡ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe. „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO J@∞=O\˜ ã¨Ç¨ÏHÍ~° =º=™êÜ«∞
ˆHΔ„`åÅ#∞ <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ HÍ=Åã≤# Ü«∞O„`åÅ∞, `«k`«~° >ˇH˜flHõÅ∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~°#flO`å
~ÚzÛ „Ѩ`ÕºHõ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e. "≥O@<Õ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ |O[~°∞Å#∞ =º=™êÜ«∞
‰õÄbʼnõΩ ~ÚzÛ ™êQÆ∞‰õΩ `≥KÕÛ@ѨC_»∞ P^Œ~°≈„áêÜ«∞"≥∞ÿ# =º=™êÜ«∞ ˆHΔ„`åÅ#∞
<≥ÅH˘ÖÏÊe. "åxx K«∂ã≤ ~Ú`«~° Ô~·`åOQÆO ‰õÄ_® ã¨Ç¨ÏHÍ~° =º=™êÜ«∞ ˆHΔ„`åÅ#∞
<≥ÅH˘Å∞Ê`å~°∞. H˘`«Î á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞‰õΩ `Õ=_®xH˜, =º=™êÜ«∂xH˜ HÍ=Åã≤#
™ê=∂„y#O`å J"≥∞iHõ<£ Ü«Ú^Œú ™ê=∂„y #∞O_ç „Ñ¨Éèí∞`«fiO fã¨∞HÀ"åe.
=∞# ^Õâ◊OÖ’ z#fl z#fl á⁄ÖÏÅ#∞, ÅHõΔÅ H˘Åk Ô~·`åOQÆO <Õ_»∞ "Õ~°∞"Õ~°∞QÍ
™êQÆ∞KÕã¨∞Î<åfl~°∞. D z#flz#fl á⁄ÖÏÅxfl\˜h HõeÑ≤ qâßÅ =º=™êÜ«∞ ˆHΔ„`åÅ∞QÍ, ã¨Ç¨ÏHÍ~°
Ѩ^Œú`«∞Å g∞^Œ P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ#∞ qiqQÍ LѨÜ≥∂yOz ™êQÆ∞KÕÜ«∂e. D ~°HõOQÍ
=∞#O =∞# =º=™êÜ«∂xfl ѨÓiÎQÍ Ñ¨Ù#ifli‡Oz#ѨC_Õ =∞# Ô~·`åOQÍxfl ^•i„^•º#∞flO_ç
ѨÓiÎQÍ `˘ÅyOK«QÆÅ∞QÆ∞`åO. JѨC_Õ =∞# „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# ѨO@ÅxflO\˜h =∞#
=º=™êÜ«∞O ^•fi~å ѨO_çOK«∞HÀQÆÅO. JѨC_Õ Ô~·`«∞Å∞, =$uÎ^•~°∞Å∞, ‰õÄbÅ∞ JO^Œ~°∂
XˆH =º=™êÜ«∞ Hˆ „Δ `«OÖ’ XHõi`À XHõ~∞° ã¨ÇϨ HÍ~°O`À ѨxKÕã≤ "åi „â◊=∞‰õΩ `«y# P^•Ü«∂xfl
á⁄O^Œ∞`å~°∞. D SHõº Hõ$+≤ g∞^Œ<Õ P^èŒ∞xHõ „QÍ=∞ã‘=∞Å#∞ U~°Ê~°K«QÆÅ∞QÆ∞`åO. J~Ú`Õ
WÖÏO\˜ „QÍ=∞ã‘=∞Å x~å‡}O „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fi=Ú#flѨC_Õ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. D „Ѩ*Ï
„ѨÉèí∞`«fiO ^è≥·~°ºOQÍ =ÚYº Ѩi„â◊=∞ÅxflO\˜h, ~°"å}Ï ™œHõ~åºÅ#∞, QÆ#∞Å#∞, ÉϺO‰õΩÅ#∞
~¸ „ѨÉèí∞`åfinè#O KÕã¨∞H˘x ^Õâ◊=∞O`«\Ï áêi„âßq∞HÍaè=$kúH˜ ѨÓ#∞HÀ"åe. P
Ѩi„â◊=∂aè=$kú`À áê@∞ [g∞O^•s Ѩ^Œúu, Éèí∂™êfiq∞, =Ú~îå^•s, W<åO^•s Ѩ^Œú`«∞Å#∞
~°^Œ∞ÌKÕã≤, Éèí∂q∞#O`å „Ñ¨Éèí∞`«fi Ѩ~°O KÕã¨∞H˘x =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ ѨÓ#∞HÀ"åe. c^Œ
~Ô `· åOQÍxH˜, á⁄ÅOÖËx =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ H˘`«QÎ Í ™êQÆ∞‰õΩ`≥ã∂¨ Î =Ù#fl á⁄ÖÏÅ#∞, |O[~°∞
á⁄ÖÏÅ#∞ ~ÚzÛ ã¨ÇϨ HÍ~° Ѩ^`úŒ ∞« ÅÃÑ· =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ Hõ$+≤KÜÕ ∂« e. JѨC_Õ Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì HÀi# =º=™êÜ«∂aè=$kú, #∂`«# „QÍ=∞ã‘=∞Å∞ =∞#O K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`åO.
~Ô `· ∞« ‰õΩ y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º ^è~Œ ° W"åfie ! Ñ„ [¨ ʼnõΩ KÒHõQÍ PǨ~åxfl JOkOKåe
QÆ`« Ü«Ú^•ú#O`«~°O ^è•<åºÅ ^èŒ~°Å∞ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ Ñ≤^ŒÑ¨ Ѩ_çáÈ™êQÍ~Ú.
1930-34Ö’ Pi÷Hõ HΔÀÉèí ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® ѨO@Å ^èŒ~°Å∞ ѨÓiÎQÍ Ñ¨_çáÈÜ«∂~Ú.
1919-21 =∞^茺#∞#fl ^èŒ~°ÅÖ’ #∂\˜H˜ 42 áêà◊√¡ =∂„`«"Õ∞ 1930-34ÅÖ’ =ÙO_Õq.
31
Ѩi„â◊=∂kèHÍ~°∞Å∞, Pi÷Hõ ã¨OHΔÀÉèíO `«"≥∞‡^Œ∞~˘¯x `«=∞ ÖÏÉèÏÅ∞ `«ˆQæ@∞¡#flѨC_»∞
`å=Ú `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å∞ Ѩ_çáȉõΩO_® J<ÕHõ ‰õΩ\˜Å „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕ™êÎ~°∞.
L`«ÊuÎx `«yæOz"Õ™êÎ~°∞. HÍi‡‰õΩÅ#∞ ѨxÖ’ #∞O_ç fã≤"Õ™êÎ~°∞. "åi r`åÅ#∞ `«yæ™êÎ~°∞.
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ Ѩi„â◊=∂kèHÍ~°∞Å∞, ÉϺO‰õΩÅ g∞^Œ, Ѩ~Ñ° u¨ Hõ~Ô hû q^è•#O g∞^Œ "åºáê~°O
g∞^Œ `«#‰õΩ#fl ÃÑ`«Î<åxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞H˘x `«=∞ =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õ@@∞¡,
Ô~·`«∞Å #∞O_ç `å=Ú H˘<Õ =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ ^èŒ~°Å∞ `«‰õΩ¯=QÍ =ÙO_Õ@@∞¡ J<ÕHõ Ѩ#∞Å∞
KÕã¨∂Î=ÙO\Ï~°∞.
ѨuÎ, K«ÔH¯~°, á⁄Q͉õΩ "Õ~°∞â◊#QÆ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =~°ÎHõѨ٠ѨO@Å ^èŒ~°Å∞ „ѨѨOK«
=∂Ô~¯\ò ^èŒ~°Å##∞ã¨iOz, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ ã¨~åã¨i HõO„\’Å∞ KÕã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. PO„^èŒÖ’,
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ `«Ü«∂Ô~·# ѨuÎx D Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ ÉÁOÉÏ~Ú q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞Å∞
H˘#ÖË^Œ∞. XHõ Hõhã¨Ñ¨Ù ^èŒ~° x~°‚~ÚOz JO`«Hõ#fl ^èŒ~°Å∞ Ѩ_çáÈ`Õ `å<Õ H˘O\Ï#x „ѨÉèí∞`«fiO
„ѨHõ\ ˜OzOk. HÍx Jk‰õÄ_» H˘#ÖË^Œ∞. Wk [iy# ~ÀAÅÖ’ =∞# ^Õâ◊OÖ’ QÆ∞_»¤Å
Hõ~°∞=Ù qѨs`«OQÍ =ÙOk. QÆ∞_»¤Å Ys^Œ∞Å∞ Ü«Ú^•úxH˜ =ÚO^Œ∞HõO>Ë =¸_»∞Ô~@∞¡, S^Œ∞Ô~@∞¡
=Ù<åfl~Ú. QÆ∞_»¤Å q∞Å∞¡Å Ü«∞[=∂#∞Å∞ HÀ@¡ ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_çã¨∂Î =KåÛ~°∞. HÍx Ô~·`«∞Å
#∞O_ç ѨuÎx Ô~·`«∞‰õΩ y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º ^èŒ~° ~ÚzÛ =∞# „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# QÆ∞_»¤#∞ `«Ü«∂~°∞
KÕÜ«∞_®xH˜ =∂„`«O ~¸ q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞Å∞ x~åHõiOKå~°∞.
K≥~∞° ‰õΩ ^è~Œ Å° ∞ ‰õÄ_® áêºs HõOÃÑhÖÏO\˜q x~°~‚ Ú™êÎ~Ú. „ѨÉ∞íè `«fiO KÕ`« ~Ô `· ∞« ʼnõΩ
#+¨ìHõ~°"≥∞ÿ# ^èŒ~°Å∞ x~°‚~ÚOKÕ@@∞¡ K«∂™êÎ~Ú. D `«‰õΩ¯= ^èŒ~°Å‰õΩ K«ÔH¯~° á¶êºHõìsňH
J=∞‡=Åã≤O^Œh, Hõ_»‰õΩ ÉˇÅ¡=Ú ‰õÄ_® `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx „ѨÉèí∞`«fiO âßã≤ã¨∞Î#flk.
~Ô `· ∞« Å∞ K≥~∞° ‰õΩ "ÕÜ∞« ‰õΩO_® W`«~° ^è•<åºÅ∞ "Õã∞¨ ‰õΩO\Ï=∞O>Ë ^•xH˜ h\˜ ã¨~Ñ° ~¨¶ å
W=fi_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO x~åHõiã¨∞ÎOk. Ѩ_»=∞@ ѨOÑ≤OQ∑ „áê*ˇ‰õΩì#∞ P ~°HõOQÍ PÑ≤"Õã≤Ok.
`«∞=∞‡áêÅ `«k`«~° „áêO`åÅÖ’ Ô~·`«∞‰õΩ K≥~°∞‰õΩ ^èŒ~° y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º@@∞¡
x~°‚~ÚOKåÅx Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞, Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì „Ñ¨u ã¨O=`«û~°=¸ PO^Àà◊# KÕã≤,
H˘O`«=~°‰õΩ Ô~·`«∞ÅHõ#∞‰õÄÅOQÍ x~°‚~ÚOKÕ@@∞¡ KÕÜ«∞QÆeQÍO.
™ê=∞~°¡HÀ@ K«ÔH¯~° á¶êºHõìs (áêºs HõOÃÑh "åik) 1931-43 =∞^茺 45 ÅHõΔÅ
~°∂áêÜ«∞Å∞ ÖÏÉèÏÅ∞ ã¨OáêkOzOk. `å#∞ ÃÑ\ì̃# ÃÑ@∞ì|_ç 13 ÅHõΔÅ 64 "ÕÅ~Ú`Õ,
^•xH˜ =¸_»∞#fl~° Ô~@∞¡ ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_çOzOk. J~Ú`Õ Ô~·`«∞ʼnõΩ =∂„`«O y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º
^èŒ~°e=fi_®xH˜ `«Ü«∂~°∞HÍ^Œ∞.
"Õ~°∞â‹#QÆ ^èŒ~°Å#∞ ~åºb JO_£ HõOÃÑh HõO„\’Å∞ KÕã¨∞ÎOk. D HõOÃÑhÜÕ∞
`≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡Å #∞O_ç Z‰õΩ¯= "Õ~°∞â‹#QÆ#∞ H˘x ZQÆ∞=∞u KÕã¨∂Î =ÙO@∞Ok. á⁄Q͉õΩ
^èŒ~°Å#∞ S.ZÖò.\˜._ç. HõOÃÑh HõO„\’Å∞ KÕã¨∞ÎOk. W=hfl WOw¡+¨μ"åi HõOÃÑhÅ∞. "åºáê~°
ѨO@Å#∞ =∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ =¸_»= =O`«∞ á⁄ÅOÖ’ "Õã¨∞Î<åfl~°∞. JO>Ë WO`« á⁄ÅOÃÑ·
~¸ ѨO@Å#∞ ѨO_çOKÕ Ô~·`åOQÆ=∞O`å WOw¡+¨μ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å KÕ`«∞ÅÖ’ W~°∞H˘¯x
=Ù<åfl~°∞.
32
 aÜ«∞ºO, ã¨[˚, *Á#fl "≥Ú^ŒÅQÆ∞ PǨ~° ^è•<åºÅ#∞ fã¨∞‰õΩO\Ï=Ú. D ~ÀA
uO_ç Hõ~°∞=Ù ^Õâ◊=∞O`«\Ï =ÙOk. „Ѩ[ʼnõΩ ^è•#ºO HÍ"åe. J~Ú<å Z‰õΩ¯= =∞Ok
Ô~·`åOQÍxH˜ y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º ^èŒ~°‰õÄ_® áÈ`«∞Ok. ZO^Œ∞=Å¡<À K«∂^•ÌO.
ɡOQÍÖò Hõ~∞° =Ù #∞O_ç =∞#O áê~îåÅ∞ <Õ~∞° ÛHÀ"åe. 1943 ã¨O=`«û~°O ɡOQÍÖòÖ’
PǨ~° ^è•<åºÅÖ’ H˘kÌ H˘~°`« U~°Ê_çOk. [g∞O^•~°∞Å∞, =~°‰Î Ωõ Å∞ ~Ô `· ∞« Å #∞O_ç =ã¨∂à◊Ö¡ ’<Õ
^è•<åºxfl „áÈQÆ∞KÕã¨∞H˘x ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. g~°∞ Hõ~°∞=Ù <≥ÅÅÖ’ qѨs`«"≥∞ÿ# ÖÏÉèÏÅ∞ "Õã¨∞H˘x
J=∂‡~°∞. |™êÎ aÜ«∞ºO ~°∂.100-200‰õΩ J=∂‡~°∞. H˘xfl ã¨÷ÖÏÅÖ’ ~°∂.300‰õΩ ‰õÄ_®
J=∂‡~°∞. ^˘OQÆ =∂Ô~¯\òÖ’ ^˘OQÆ "åºáê~°O KÕã≤ 150 HÀ@∞¡ ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_çOKå~°x, 15
ÅHõÅΔ =∞Ok Hõ~∞° =ÙÖ’ K«xáÈÜ«∂~°x „ѨÉ∞íè `«fiÑ¨Ù ÖˇH¯õ Å∞ `≥eáê~Ú. JO>Ë ^˘OQÆ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ∞
`å=Ú QÆ_çOz# „Ѩu ~°∂1000ʼnõΩ XHõ =∞#∞+¨μºxfl |e fã¨∞‰õΩ<åfl~°#fl=∂@!
1943 JHÀì|~°∞, #=O|~°∞ÅÖ’ WO`« qѨs`«OQÍ ÉˇOQÍÖòÖ’ aÜ«∞ºÑ¨Ù ^èŒ~°Å∞
=Ù<åfl~Ú. HÍx H˘`«ÎѨO@ =KÕÛã¨iH˜ ^è•<åºxfl ^•z =ÙOz# =~°Î‰õΩÅ∞ `«=∞ áê`« ^è•<åºxfl
=∂Ô~¯\òÖ’H˜ kOz KÒHõQÍ J=∞‡™êQÍ~°∞. H˘`«Î ѨO@Å ^èŒ~°Å∞ ‰õÄ_® HÍ~°∞KÒHõQÍ Ô~·`«∞Å∞
J=Ú‡HÀ=Åã≤ =zÛOk. D `«‰Ωõ ¯= ^è~Œ Å° ‰õΩ =~°‰Î Ωõ Å∞ H˘`«Î ѨO@#∞ KåÖÏ=~°‰Ωõ H˘x"Õâß~°∞.
P =∂ã¨∂à◊√¡ J~ÚáÈ~Ú# H˘xfl <≥ÅʼnõΩ =∞~°Å |™êÎ aÜ«∂ºxfl ~°∂.72 "≥Ú^ŒÅ∞ ~°∂.90Å
=~°‰õΩ J=∞‡™êQÍ~°∞. [g∞O^•~°∞Å∞, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ aÜ«∞ºÑ¨Ù "åºáê~å#flO`å `«=∞
™êfinè#OÖ’H˜ `≥K«∞ÛH˘x, =∂ã¨∂à◊¡Ö’ Ô~·`«∞‰õΩ `«‰õΩ¯= ^èŒ~° Wã¨∞Î<åfl~°∞. `«^Œ∞Ѩi „Ѩ[ʼnõΩ
J"Õ∞‡ ã¨=∞Ü«∞O =zÛ#ѨC_»∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ J=∞‡_»O ™êyã¨∞Î<åfl~°∞. Ô~·`åOQÆO
¿Ñ^ŒiHõO ÃÇÏKÕÛ H˘nÌ xã¨ûǨÜ«ÚÖˇ·, =∂ã¨∂à◊¡Ö’<Õ `«=∞ ^è•<åºxfl `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ
[g∞O^•~°∞ʼnõΩ, ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ, "åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ J=Ú‡HÀ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
PO„^èÖŒ ’ ‰õÄ_» c^Œ ~Ô `· ∞« Å∞, z#fl ~Ô `· ∞« Å∞, `«=∞ ^è•<åºxfl =∂ã¨∂à◊Ö¡ ’ 2 =∞}∞QÆ∞Å
|™êÎ ~°∂.10 "≥Ú^ŒÅ∞ 8 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ‰õÄ_» q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ J=Ú‡HÀ=_»O =∞#O
K«∂ã¨∞<Î åflO. =¸_»∞ =∞}∞QÆ∞Å |™êÎ aÜ«∞ºO ~°∂.24Å HõO„\’Å∞ ^è~Œ ° L#flѨC_»∞ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ
ÖÏÉèÏÅ∞ "Õã¨∞H˘x Ô~·`«∞‰õΩ |™êÎ ^è•<åºxH˜ ~°∂.11 =~°‰õΩ W=fi_®xH˜ J=HÍâ◊=ÚOk. HÍx
Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ `«yæOz =~°Î‰õΩÅ∞ H˘O@∞<åfl~°O>Ë Ô~·`åOQÍxfl U q^èŒOQÍ
^ÀK«∞‰õΩO@∞#fln `≥Å∞ã¨∞OÎ k. WO`ÕQÍ^Œ∞, D =~°‰Î Ωõ Å∞ aÜ«∂ºxfl HõO„\’Å∞ ~ˆ @∞‰õΩ J=∞‡_»O
J~°∞^Œ∞. |™êÎ aÜ«∂ºxfl ~°∂.27Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ 36 ~°∂áêÜ«∞Å =~°‰õΩ J=Ú‡`«∞O\Ï~°∞.
H˘~°`« „áêO`åÅÖ’#∞ Hõ~°∞=Ù „áêO`åÅÖ’#∞ =∞iO`« JkèHõ^èŒ~°Å‰õΩ J=Ú‡`å~°∞. "≥Ú#fl
D =∞^躌 `«∞áê#∞ =zÛ#ѨC_»∞ =KÕÛ ã¨O=`«û~åxH˜ ѨO@Å∞ `«Q∞Æ `æ åÜ«∞x JO^ŒiH© `≥eã≤O^Õ.
"≥O@<Õ q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞Å∞, ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, =~°Î‰õΩÅ∞, `«=∞=^ŒÌ#∞#fl ^è•<åºxH˜ ^èŒ~°Å∞
ÃÑOKÕâß~°∞. HõO„\’Å∞ ~ˆ @∞ ~°∂áê~ÚH˜ <åÅ∞QÆ∞ âı~∞° ¡ aÜ«∞ºO J~Ú<å, ~°∂áê~ÚH˜ ~Ô O_»∞#fl~°,
=¸_»∞ âı~°¡ K˘Ñ¨C# ^˘OQÆ =∂Ô~¯@∞Ö’ J=∞‡_®xH˜ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. nxx |\ì̃ PO„^èŒÖ’
33
‰õÄ_» ɡOQÍÅ∞Ö’ =Öˇ aÜ«∞ºÑ¨Ù ^èŒ~°Å#∞ HõO„\’Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ [g∞O^•~°∞Å∞, ÃÑ^ŒÌ
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°x `ÕÅ∞`«∂ LOk. gi P@Å∞ ™êy`Õ
Ô~·`«∞ʼnõΩ `«‰õΩ¯= ^èŒ~°ezÛ, „Ѩ[ʼnõΩ Z‰õΩ¯= ^èŒ~°Å‰õΩ PǨ~åxfl J=Ú‡`å~°∞!
D Ѩiã≤`÷ ∞« bq^èOŒ QÍ LO>Ë „ѨÉ∞íè `«fiO Uq∞KÕã∂¨ Î LO^À K«∂^•ÌO. Ü«Ú^Œú HÍÅOÖ’
HÀ@¡ H˘Åk ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞ÛKÕã¨∂Î =zÛOk. HÍx Ü«Ú^ŒúO ѨÓiÎ JÜ«∂ºHõ, Ü«Ú^ŒúO
#∞O_ç uiy=KÕÛ Ãã·x‰õΩʼnõÄ, Ü«Ú^Œú Ѩi„â◊=∞Ö’ #∞O_ç ѨOÑ≤Oz"ÕÜ«∞|_Õ HÍi‡‰õΩʼnõÄ
Ü«Ú^Œú HÍÅOÖ’ ÖÏQÍ<Õ HÀ@∞¡ Y~°∞ÛÃÑ\ì̃, Ѩx HõeÊOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO ѨÓ#∞HÀ=_»O
ÖË^Œ∞. ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞Å#∞, ~À_»∞¡, Ô~·Å∞ =∂~åæÅ#∞, Wi„ˆQ+¨#∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ xi‡OK«_®xH˜
ѨÓ#∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. HÍi‡‰õΩÅ#∞ Ü«Ú^Œú Ѩi„â◊=∞Å #∞O_ç f¿ãã¨∂Î LOk. nx Ѷ¨e`«O
=∞iO`« x~°∞^ÀºQÆO ~ÀA~ÀA‰õΩ ÃÑiy áÈ`«∞Ok. „Ѩ[Å∞ ã¨OáêkOKÕk ~ÀA~ÀA‰õΩ
`«yáæ È`«∞Ok. „ѨÉ∞íè `«fiѨ٠Y~°∞Û `«Qˆ Hæ ˘nÌ „Ѩ[Å∞ ã¨OáêkOz Y~°∞Û ÃÑ@ì_O» ‰õÄ_» `«y#æ ѨC_»∞
Jxfl =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å∞ Ѩ_çáÈ`å~Ú. ^èŒ~°b~°HõOQÍ Ñ¨_çáÈ=_®xH˜ P~°OaèOz#ѨC_»∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞, Ѩi„â◊=∂kèѨ`«∞Å∞ `«=∞ =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å∞ Ѩ_çáȉõΩO_® PǨ~° Ѩ^•~åúÅ∞,
ѨuÎ, á⁄Q͉õΩ, "Õ~°∞â◊#QÆ, K≥~°‰õΩ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩʼnõΩ ^èŒ~°Å∞ `«yæOK«_®xH˜
„Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞. JO^Œ∞Ö’ H˘O`«=~°‰õΩ Hõ$`«Hõ$`«∞ºÅ∞ HÍ=_®xH˜ ‰õÄ_® J=HÍâ◊=ÚOk.
Ô~·`«∞Å∞ ѨO_çOKÕ =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩÅ ^èŒ~°Å∞ á¶êºHõìsÅÖ’ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°ÅHõ<åfl
ÃÇÏK«∞ÛQÍ Ñ¨_çáÈ`å~Ú. JO^Œ∞KÕ Ô~·`«∞ `å#"Õ∞‡ =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ `«‰õΩ¯= ã¨OáêkOK«∞‰õΩO\Ï_»∞.
`å#∞ H˘#∞HÀ¯=Åã≤# =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ Z‰õΩ¯= WK«∞ÛHÀ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. „Ѩ[Å∞ `å=Ú H˘#∞H˘¯<Õ
=ã¨∞Î=ÙÅxfl\˜H©, uO_ç`À ã¨Ç¨ Z‰õΩ¯= ^èŒ~°Å∞ ÉÏ¡‰õΩ =∂Ô~¯@∞Ö’ `≥K«∞ÛHÀ=Åã≤ LO@∞Ok.
JO^Œ∞KÕ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ =ÚMϺOâ◊O Wk. Éèí∂™êfiq∞, =_ô¤
"åºáêi, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞Î_»∞ D „u=¸~°∞ÎÅ ÉÏi#∞O_ç Ô~·`«∞#∞ ~°HΔ̃OK«_®xH˜, Jq∞`«
ÖÏÉèϿщõΔΩÖˇ·# ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ KÕ`«∞Å #∞O_ç ^è•#ºÑ¨Ù =~°ÎHÍ#flO`å `˘ÅyOz"ÕÜ«∂e.
„Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ „Ѩu „QÍ=∞OÖ’ ^è•<åºxfl H˘x J"Õ∞‡ ã¨Ç¨ÏHÍ~° q„HõÜ«∞ ã¨OѶ¨∂Å#∞ (HÀ-
PѨˆ~\˜"£ ™Èì~°∞û#∞) U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. "åxÃÑ· `åÅ∂HÍ HÀ-PѨˆ~\˜"£ ™Èì~°∞û, lÖÏ¡ HÀ-
PѨ~ˆ \˜"£ ™Èì~∞° û, =ÚYº Ѩ@}ì ÏÅÖ’ Ѩ@}ì HÀ-PѨ~ˆ \˜"£ ™Èì~∞° #¡ ∞ U~°Ê~°Kåe. HÀ-PѨ~ˆ \˜"£
™Èì~°∞û Ô~·`«∞Å #∞O_ç "åiH˜ y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º ^èŒ~°‰õΩ q∞QÆ∞Å∞ ^è•<åº#flO`å H˘O\Ï~Ú. „Ѩ*Ï
„ѨÉèí∞`«fiO y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º@@∞ì ^èŒ~°#∞ x~°‚~Úã¨∞ÎOk. „QÍ=∂ÅÖ’ D PǨ~° ^è•<åºÅ#∞
xÅ∞=KÕÜ∞« _®xH˜ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~Ú. „QÍ=∂ÅÖ’ ѨO@Å∞ ÖËx „Ѩ[ʼnõΩ W`«~° =$uÎ^•~°∞ʼnõΩ
KÒHõQÍ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ˆ~@¡‰õΩ J=Ú‡`å~Ú. „QÍ=∂ʼnõΩ áÈ#∞ q∞QÆ∞Å∞ ^è•<åºxfl lÖÏ¡, ~å„+ì̈
ˆHO„^Œ ^è•#ºÑ¨Ù ™Èì~°∞û‰õΩ J=Ú‡`å~Ú. P ~°HõOQÍ Ñ¨@ì} „Ѩ[ʼnõΩ ‰õÄ_» <åºÜ«∞"≥∞ÿ# KÒHõ
^èŒ~°Å‰õΩ PǨ~° ^è•<åºÅ∞ ^˘~°∞‰õΩ`å~Ú. D ã¨Ç¨ÏHÍ~° q„HõÜ«∞ ã¨OѶ¨∂ÖË (HÀ-PѨˆ~\˜"£
™Èì~°∞û) Ô~·`«∞ʼnõΩ HÍ=Åã≤# Ѩx=Ú@∞¡ - Z~°∞=ÙÅ∞, QÆ∞_»¤Å∞, H˜~°ã¨<å~ÚÖò, K«ÔH¯~°, LѨC
=ÔQ·~å ™ê=∞„yx HõO„\’Å∞ ˆ~@¡‰õΩ J=Ú‡`å~Ú.
34
 ^è•<åºÅÖ’x "åºáê~°=∞O`å =ºH˜QÎ `Æ « =~°‰Î Ωõ Å KÕ`∞« Å #∞O_ç fã≤"ãÕ ,≤ HÀ-PѨ~ˆ \˜"£
™Èì~üû ^•fi~å #_»Ñ¨_»O =Å¡ z#fl =~°Î‰õΩʼnõΩ, zÅ¡~° =~°Î‰õΩʼnõΩ r=<ÀáêkèáÈ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
<Õ_»∞ "åiã≤÷u ^˘OQÆ =∂Ô~¯@∞ KÕ¿ã ÃÑ^ŒÌ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ H˜O^Œ U*ˇO@∞¡ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞.
ˆ~Ѩ٠D HÀ-PѨˆ~\˜"£ ™Èì~üûÅÖ’ L^ÀºQÆ∞Å∞QÍ =ÙO\Ï~°∞. JѨC_»∞ ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ
ÖÏÉèíO ã¨OáêkOz ÃÑ@ì_®xH˜ QÍHõ „Ѩ[ʼnõΩ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ 㨄Hõ=∞OQÍ JOkOz „Ѩ[Å
Ü≥∞_»Å `«=∞ Hõ~°Î"åºxfl <≥~°"Õ~°∞ÛHÀ_®xH˜ `«=∞ r=<Àáêkèx ã¨OáêkOK«∞HÀ_®xH˜ `«=∞
J#∞Éèí"åxfl qxÜ≥∂y™êÎ~°∞. "å~°∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# "åºáê~°O KÕ¿ã@ѨC_»∞ ã¨OáêkOKÕHõ<åfl
U=∂„`«O `«QÆæ‰õΩO_® D ™Èì~°∞ûÅÖ’ "åiH˜ r`«|`≥Î=ÚÅ∞O\Ï~Ú. D ™Èì~°∞ûÅ =Å#
#+ì̈Ѩ_Õk 1943-45Å =∞^茺 QÆ∞`åÎkèHÍ~°O ã¨OáêkOz# ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞
=∂„`«"Õ∞. "åi "åºáê~°=Ú =∂„`«"Õ∞ ÖˉõΩO_® *ËÜ«∞|_»∞`«∞Ok.
D ™Èì~°∞û =Å# Ô~·`«∞‰õΩ `å#∞ ѨO_çOz# ѨO@‰õΩ y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º ^èŒ~° YzÛ`«OQÍ
^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. „QÍ=∞, Ѩ@ì} „Ѩ[Å∞ `«=∞ uO_çx <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ^èŒ~°Å‰õΩ H˘#∞HÀ¯QÆÅ∞æ`å~°∞.
q∞QÆ∞Å∞ ^è•<åºxfl „QÍ=∂ÅÖ’#∞, Ѩ@ì}ÏÅÖ’#∞ ã≤"≥∞O@∞ HÍO„H©@∞ y_»¤OQÆ∞ÅÖ’ xÅ∞=
KÕÜ«∞|_ç ZѨC_»∞ ZHõ¯_çH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ JK«Û\˜H˜ ѨOÑ≤OK«_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok.
=º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞
=∞# „QÍ=∂ÅÖ’ ã¨QÍxH˜ ã¨QÆO =∞Ok =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ#∞ K«∂âßO. giÖ’
Z‰õΩ¯= =∞Ok Pk=∂O„^èŒ∞Å∞. `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å "≥Ú`«ÎO [<åÉèÏÖ’ Ã+_»∂ºÅ∞¤ Hͺã¨∞ì „Ñ¨[Å∞
(x=∞fl*Ïu „Ѩ[Å∞) S^Œ= =O`«∞ =Ù<åfl~°∞. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅÖ’ g~°∞QÍHõ Q“_», â‹\ ì̃|e[,
Ü«∂^Œ=, HÍѨÙ, Hõ=∞‡, Ô~_ç¤ ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞O_ç ‰õÄ_» H˘kÌQÍ =Ù<åfl~°∞.
Pk=∂O„^è∞Œ Å∞ „QÍ=∂ʼnõΩ |Ü«∞@ ѨÖÅ¡ˇ Ö’ x=ã≤ã∞¨ <Î åfl~°∞. "åi WO_»∞¡ =Ú~°∞QÆ∞
‰õÄáêÅÖ’ KåÅ JѨiâ◊√„Éèí ã¨÷ÖÏÅÖ’, „H˜H˜¯iã≤ LO@∞<åfl~Ú. ™êOѶ≤∞HõOQÍ "åix
JO@∞HÀ~å^Œx W`«~° ‰õΩÅã¨∞ÎÅ∞ ^Œ∂~°OQÍ ÃÑ\Ïì~°∞. gix, „QÍ=∞ã¨∞ÎÅO^Œ~°∂ LѨÜ≥∂yOKÕ
K≥~°∞=ÙÅ #∞O_ç, #∂`«∞Å #∞O_ç hà◊√¡ `≥K«∞ÛHÀx=fi~°∞. H˘xfl „QÍ=∂ÅÖ’ "åix H˘xfl
g^èŒ∞Å QÆ∞O_® ‰õÄ_® áÈx=fi~°∞. „QÍ=∞OÖ’ áê~î°âßÅʼnõΩ W`«~° ‰õΩÅã¨∞ÎÅ∞ =¿ãÎ gix
~åx=fi~°∞. "åiH˜ „Ѩ`ÕºHõOQÍ "åi Ñ¨Öˇ¡ÅÖ’ "Õ̂~ ã¨∂¯à◊√¡ H˘kÌQÍ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
áêÖË ~ ° ∞ ‰õ Ω ã¨ O =`« û ~åxH˜ ~° ∂ .100 "≥ Ú ^Œ Å ∞ 250 ~° ∂ áêÜ« ∞ Å =~° ‰ õ Ω
r`«=ÚO@∞Ok. k#‰õÄbH˜ ~ÀA‰õΩ 4 J}ÏÅ #∞O_ç ~°∂áê~Ú =~°‰õΩ PÜ«∂ ã¨÷ÖÏxfl
|\˜,ì Ѷe¨ `åxfl |\˜ì =ÙO@∞Ok. „ã‘ÅÎ ‰õΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅHõ<åfl `«‰Ωõ ¯= r`åe™êÎ~∞° . <≥ÅH˘Hõ ~ÀA‰õÄ_»
áêÖË~°∞‰õΩ ÃãÅ=Ù LO_»^Œ∞. J`«xH˜ xÜ«∞q∞`« QÆO@Åx =ÙO_»=Ù. ~å„`«#Hõ, ѨQÆÅ#Hõ
ZѨC_»∞ Ѩ_`ç Õ JѨC_»∞ ѨxKÕÜ∂« eû =ÙO@∞Ok. HÀ`«Å∞, T_»∞ÊÅ∞ (<å~°∞"Õ`Å« ∞) "≥Ú^ŒÅQÆ∞
Ѩx~ÀAÅÖ’ Z‰õΩ¯= QÆO@Å∞ ѨxKÕÜ∂« eû =ÙO@∞Ok. ѨxÖËx ~ÀAÅÖ’ `«‰Ωõ ¯= QÆO@Å∞
35
Ѩx=ÙO@∞Ok. [|∞ƒÑ¨_ç`ÕQÍx, U"≥∞ÿ<å „Ñ¨=∂^ŒO Hõeæ#QÍx, =Úã¨e`«#OÖ’QÍx J`«x
áÈ+¨}‰õΩ `«y# U~åÊ>Ëg∞ ÖË^Œ∞.
1932 #∞O_ç Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì, =º=™êÜ«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å#∞ U~°ÊiÛ
ѨxKÕã¨∂Î=ÙOk. giÖ’ Pk=∂O„^èŒ∞Å∞, „ÔH·ãÎ̈=ÙÅ∞ ÖËHõ U W`«~° ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok#"åi<≥·<å
=º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ#O^Œih HõeÑ≤ ã¨OѶ¨∂Å∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜ Hõ$+≤KÕã¨∂Î =zÛOk. D
=º=™êÜ«∞ ‰õÄb L^Œº=∞O „QÍ=∂ÅÖ’ Ô~·`«∞Å`À ^ŒQÆæi ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìH˘O@∂, Ѩ~°ã¨Ê~°
ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À Jaè=$kú J=Ù`«∂ =zÛOk. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ HÀÔ~¯Å#∞, Ô~·`«∞Å HÀÔ~¯Å#∞
~Ô O_»∂, „QÍ=∞OÖ’ gi~°∞=Ùi SHõº L^Œº=∂aè=$kú =Å¡<Õ ™êkèOK«QeÆ QÍO. |O[~°∞ á⁄ÖÏÅ∞
HÍ"åÅ<åfl, <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ‰õÄbˆ~@∞ HÍ"åÅ<åfl, Ѩiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# WO_»∞¡, q^•º ™œHõ~åºÅ∞,
™êOѶ≤∞Hõ, Pi÷Hõ ~°HõΔ} HÍ"åÅ<åfl Ô~·`«∞‰õÄb ™ê=∞~°ã¨ºO =Å¡<Õ Jq ™ê^茺=∞=Ù`å~Ú.
"åi^ŒÌi SHõº L^Œº=∞O =Å¡<Õ „QÍ=∂#flO`å Ñ‘_çOK«∞‰õΩO@∞#fl WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixfl ^•x
`åÉË^•~°∞Öˇ·# [g∞O^•~°∞Å∞ ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯x `«=∞
HÀÔ~¯Å#∞ <≥~°"Õ~°∞ÛHÀQÆÅ~°∞. KåÖÏ „QÍ=∂ÅÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì =º=™êÜ«∞ ‰õÄb ã¨"≥∞‡Å#∞
^èxŒ Hõ Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ QÍqOKÕ J<åºÜ«∂Å#∞ =ºuˆ~H˜ã∂¨ Î #_çÑO≤ k. r`åÅ∞ ÃÇÏK«∞Û *ËÜ∂« Åh,
㨄Hõ=∞ H˘Å`« áê„`«Å`À ~Ú"åfiÅh, W`«~° ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ HõeæOKåÅh KÕã≤# D ã¨"≥∞‡Å#∞
`«k`«~° Ô~·`åOQÆO |ÅѨ~°∞Û`«∂ =zÛOk.
Pk=∂O„^èŒ∞Å∞ "ÕÅH˘Åk ã¨O=`«û~åÅ∞QÆ ™ê=∂lHõOQÍ#∞, Pi÷HõOQÍ#∞
J}QÆ^˘Hõ¯|_ç WѨC_çѨC_Õ "Õ∞ÖÁ¯O@∞<åfl~°∞. JO@~åx`«#O áÈ"åÅx HÍO„ÔQã¨∞ KÕã¨∂Î
=zÛ# „ѨKå~° L^Œº=∞O ã¨iáÈ^Œx, H˘xfl ǨÏi[# Ǩã¨ìÅ∞û, ǨÏi[# q^•º~°∞÷ʼnõΩ
H˘O`«=∞OkH˜ K«^Œ∞=ÙHÀ_®xH˜ H˘O`« <≥Åã¨i r`åÖË~°Ê~°K«_»O ~Úq ã¨iáÈ=x
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ HÍO„ÔQã¨∞ L^Œº=∞OÖ’ QÍOnèr <åÜ«∞Hõ`åfi# "å~°∞
"Õ∞ÖÁ¯<åfl~°∞. QÆ`« 25 ã¨O=`«û~åÅ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O, PO„^èÖŒ ’ QÆ`« 15 ã¨O=`«û~åÅ =º=™êÜ«∞
‰õÄb L^Œº=∞O gx „ѨÉèÏ=O KÕ`« <Õ_»∞ "å~°∞ ã¨=∂# Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ
JkèHÍ~åÅ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞. "åiÖ’ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl Ü«Ú=‰õΩÅ∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞ `«=∞H˘Hõ
ã¨OѶ¨∞O HÍ"åÅO@∂ Ã+_»∂ºÅ∞¤ Hͺã¨∞ì ÃѶ_»ˆ~+¨<£ xi‡OK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. Ã+_»∂ºÅ∞¤ Hͺã¨∞ì
ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<Ö£ ’ Pk=∂O„^è∞Œ ÅHõO^ŒiH© U ~å[H©Ü∞« áêsìH˜ K≥Ok<å N JOÉË^ˇ ¯Œ ~°∞ J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞
QÍx, HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ K≥Ok#"å~°∞ QÍx, Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx |ÅѨiKÕ"å~°∞QÍx, JO^ŒiH©
™ê÷#=ÚO_®Åx Hõ=¸ºxã¨∞Åì O ѨxKÕã∞¨ <Î åflO. Ã+_»∂ºÅ∞¤Hͺã¨∞ì ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨#∞, W`«~° ‰õΩÖÏÅÖ’x
=º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅÖ’#∞, „ÔH·ãÎ̈= Ã+_»∂ºÅ∞¤Hͺã¨∞ì ‰õÄbÅÖ’#∞ Hõeã≤ XHõ SHõº =º=™êÜ«∞
‰õÄb L^Œº=∂xfl x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO Hõ$+≤KÕ™êÎO. D SHõº =º=™êÜ«∞ ‰õÄb
L^Œº=∞O „QÍ=∂ÅÖ’ Ô~·`«∞Å`À#∞, Ѩ@ì}ÏÅÖ’ Jaè=$kú HÀˆ~ „Ѩ[Å`À#∞, HÍO„ÔQã¨∞, bQÆ∞
- Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ`À#∞ Hõeã≤, WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfi#∞flO_ç ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`åºxfl
36
ã¨OáêkOK«∞HÀ_®xH˜ ѨxKÕã¨∞ÎOk. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ D „H˜Ok Hõhã¨Ñ¨Ù HÀÔ~¯Å HÀã¨O
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x~°O`«~°O Hõ$+≤KÕã¨∂Î =ÙO@∞Ok.
1. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ c^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ WÑ≤ÊOKåe.
2. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ JѨCÅ#∞ ѨÓiÎQÍ ~°^Œ∞ÌKÕÜ«∂e.
3. Hõhã¨Ñ¨Ù ‰õÄbx x~°‚~Úã¨∂Î K«@ìO KÕÜ«∂e. D~ÀA Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ T_»∞ÊÅ∞ HÀ`«Å
HÍÅOÖ’ |™êÎ ^è•#ºO (72 âı~¡° |™êÎ) Zxfl ~°∂áêÜ«∞Å∞ J=Ú‡`«∞O^À Jxfl J}#fl~°Å‰õΩ
`«‰Ωõ ¯=Q͉õΩO_® k#‰õÄb =ÙO_®e. q∞ye# HÍÖÏÅÖ’ |™êÎ ^è•#ºO Zxfl ~°∂áêÜ«∞Å∞
J=Ú‡`«∞O^À Jxfl J}ÏʼnõΩ `«QÆæ‰õΩO_® =ÙO_®e. „Ѩã¨∞Î`«Ñ¨Ù ^èŒ~°Å#∞ |\ì̃ ~ÀA‰õΩ
10 J}ÏʼnõΩ `«QÆæ‰õΩO_® ~°∂.1 =~°‰õΩ k#‰õÄbQÍ Qͺ~°O\© KÕÜ«∂e.
‰õÄb ^è•#º ~°∂ѨOQÍ W¿ãÎ _»|∞ƒ‰õΩ ã¨iá⁄ÜÕ∞º ^è•<åºxfl H˘Åz W"åfie.
4. "≥O@<Õ ã¨O=`«û~åxH˜ Hõhã¨O XHõ<≥Å ~ÀAÅ∞ ÃãÅ=ÙÅ∞O_®Åx K«@ìO KÕÜ«∂e.
„Hõ"Õ∞} =º=™êÜ«∂aè=$kú [iˆQH˘kÌ áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩÅÔH\ì̃ â‹Å=ÙÅ∞<åflÜ≥∂ J\ì̃
â‹Å=ÙÖË =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ ‰õÄ_» ~ÚÑ≤Êã¨∂Î K«@ìO KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
5. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ Ü≥∞_» =∞~åº^ŒQÍ „Ѩ=iÎOKåe. "åix ^Œ∂+≤OK«~å^Œ∞.
6. „ѨÉ∞íè `«fiO, =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞ [|∞ƒ Ѩ_#ç ѨC_»∞ „Ѩ=∂^•xH˜ QÆ∞~Ô #· ѨC_»∞, =Úã¨e`«#O
x~°∞^ÀºQÍʼnõΩ QÆ∞~Ô #· ѨC_»∞ "åiH˜ cè=∂ Ѩ^uúŒ g∞^Œ rq`« Éè$í u HõeyOKåeû =ÙO@∞Ok.
^•xHõÜÕ∞º Y~°ÛO`å „Ñ¨Éèí∞`«fi"Õ∞ ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
7. "åiH˜ =∞Oz WO_»¡ =ã¨`«∞Å∞ HõeÊOKåe. ^•xHÀã¨O HÍ=Åã≤# Éèí∂q∞x ZK«Û@#∞<åfl
fã¨∞HÀ"åe. "åi Ñ¨Öˇ¡ÅÖ’ =∞Oz g^èŒ∞Å∞, náêÅ∞ "≥eyOKåe. `åQÆ_®xH˜ Z‰õΩ¯=
#∂`«∞Å∞ `«qfiOKåe. Z‰õΩ¯= q^•º ™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOKåe.
8. L^ÀºQÍÅÖ’#∞ [<åÉèωõΩ `«y#@∞¡ ™ê÷<åe"åfie. âßã¨#ã¨ÉèíÅÖ’#∞, ѨOKåÜ«∞f,
lÖÏ¡ É’~°∞¤ÅÖ’ Ã+_»∂ºÅ∞ HÍã¨∞ì „Ñ¨ux^èŒ∞Å∞ "åi [<åÉèωõΩ `«y#@∞¡ LO_®e. "å~°∞
Pi÷HõOQÍ#∞, ™ê=∂lHõOQÍ#∞ "≥#Hõ|_ç L#flO`«HÍÅ=¸, "å~°∞ HÍ"åÅO>Ë, „Ѩ`ÕºHõ
xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ^•fi~å<Õ "åi „Ѩux^èŒ∞Å#∞ "å~°∞ Z#∞flHÀ=K«∞Û.
9. Ѩa¡H± ã¨÷ÖÏÅÖ’ L#fl ÉÏ=ÙÅ∞, K≥~°∞=ÙÅ∞, g^èŒ∞Å∞, 㨄`«=ÚÅ∞, ã¨∂¯à◊¡Ö’H˜ "å~°∞
¿ãfiK«ÛùQÍ áÈ=K«∞Û. nxH˜ J_»¤O‰õΩÅ∞ HõeæOK«_»O <Õ~°OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«|_»∞`«∞Ok.
JO@~åx`« < åxfl áê\˜ O z "åix ¿ÇÏÜ« ∞ OQÍ K« ∂ _» _ » O ‰õ Ä _® <Õ ~ ° O QÍ<Õ
ѨiQÆ}˜OѨ|_»∞`«∞Ok.
10. á⁄ÖÏÅ∞, =º=™êÜ«∞OÖ’ Ѩx K«∂Ñ≤OK«ÖxË =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅO^ŒiH© H˘`«Î Ѩi„â◊=∞Å#∞
xi‡OK«_O» Ö’#∞, ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ WiˆQ+¨#∞ „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞, ~À_»∞,¡ ~Ô Ö· fiË ã‘¯=ÚÅ#∞ xi‡OK«_O» Ö’#∞
Ѩx HõeÊOKåe.
37
ãà #· º=Ú #∞O_ç uiy=KÕÛ ãà x· ‰õΩÅ∞
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO <Õ_»∞ =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞, c^ŒÔ~·`«∞Å∞, ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl |O[~°∞
Éèí∂=ÚÅ#∞ "åi#∞O_ç fã¨∞H˘x Ãã·<åº#∞flO_ç uiy=zÛ# "åiH˜"åfiÅx K«∂ã¨∂Î=ÙOk.
J^Õq^èŒOQÍ Ô~·ÖËfiÅÖ’#∞, W`«~° á¶êºHõìsÅÖ’#∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞ L^ÀºQÆOÖ’ #∞O_ç fã≤"Õã≤
Ãã·#ºOÖ’ #∞O_ç =zÛ#"åiH˜ W"åfiÅx „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∂Î=ÙOk. nx=Å# Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’
|O[~°∞¡ ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ Ãã·#ºOÖ’ KÕi# ‰õÄbʼnõÄ
=∞^茺 peHõÅ∞, `«QÍ^•Å∞ ÃÑ@ì_®xH˜ K«∂ã¨∂Î=ÙOk. J^ÕsuQÍ Ñ¨i„â◊=∞ÅÖ’ Wk=~°‰õΩ
ѨxKÕã¨∂Î L#fl HÍi‡‰õΩʼnõΩ Ü«Ú^ŒúOÖ’ Ãã·x‰õΩÅ∞QÍ KÕi >ˇH˜flHõÖòQÍ `«Ü«∂Ô~·# HÍi‡‰õΩʼnõΩ
=∞^茺 `«QÍ^• ÃÑ@ì_®xH˜ K«∂ã¨∂Î=ÙOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ Ãã·#ºOÖ’ #∞O_ç uiy =KÕÛ"åiH˜
„QÍ=∞, Ѩ@ì}ÏÅÖ’ =ÙO_Õ x~°∞^ÀºQÆ∞ÅO^ŒiH© ѨxHõeÊOKÕ =∂~°æO K«∂_»_»O ÖË^Œ∞. ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ
Ѩi„â◊=∞Å#∞, WiˆQ+¨#∞, Ô~·Å∞, ~À_»∞¡ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ ÃÑ^ŒÌÜ≥∞`«∞Î# P~°OaèOz x~°∞^ÀºQÆO
ÖˉõΩO_® KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞.
PO„^èŒÖ’ XHõ ÅHõΔ=∞Ok Ãã·x‰õΩÅ∞ Ãã·<åº#∞flO_ç uiy=™êÎ~°∞. nxH˜ H˘xfl Ô~@¡
=∞Ok ‰õÄbÅ∞ Ü«Ú^Œú Ѩi„â◊=∞Å #∞O_ç, Ѩ#∞Å #∞O_ç uiy=™êÎ~°∞. g~°O^ŒiH© Ѩx
HõeÊOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO 16 "ÕÅ ZHõ~åÅ |O[~°∞#∞ =∂„`«O „Ѩ`ÕºH˜OzOk.
~Ô `· ∞« Å á⁄ÖÏxfl, =º=™êÜ«∞‰õÄbÅ á⁄ÖÏxfl fã¨∞HÀ‰õÄ_»^∞Œ . [g∞O^•~°∞Å |O[~°∞
á⁄ÖÏxfl, WO`«=~°‰õΩ ™êQÆ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~åx „ѨÉèí∞`«fiѨ٠|O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ#∞, Ãã·#ºOÖ’ #∞O_ç
uiy =KÕÛ "åiH˜"åfiÅx Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÀ~°∞`ÀOk. á⁄ÖÏÅ∞ W=fiQÍ q∞ye# Ããx· ‰õΩʼnõΩ
Ѩx HõeÊOK«_®xH˜ "≥O@<Õ Ñ¨i„â◊=∞Å#∞, WiˆQ+¨#∞, ~Ô Å· ∞, ~À_»∞¤ „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞ xi‡OK«_®xH˜
ѨÓ#∞HÀ"åe.
KÕÑŨ Ѩiâ„ =◊ ∞ : Jyfl‰õΩÅ Hõu„Δ Ü«ÚÅ∞
giÖ’ J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ ã¨=Ú„^Œf~å# x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. KÕѨÅ∞ Ѩ\ ì̃ `«=∞
rq`åxfl QÆ_»∞ѨىõΩO\Ï~°∞. HÍx KÕѨÅ∞ KåÖÏHÍÅO =~°‰õΩ K≥_çáȉõΩO_® Éèí„^ŒO KÕÜ«∞_®xH˜
HÍ=Åã≤# ã¨^Œ∞áêÜ«∂ÖËg∞ ÖË=Ù. KÕѨ#∂<≥ fÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® Ѩi„â◊=∞ÖËg∞ÖË=Ù.
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ^Œ∂~°OQÍ "≥o¡ Ö’`«∞h\˜Ö’ KÕѨÅ∞ Ѩ@ì_®xH˜ "åiH˜ z#fl Ѩ_»=Å∞
KåÅ=Ù. ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù\Á_»∞¤‰õΩ ã¨g∞ѨOÖ’ KÕѨÅ∞ ã¨iQÍ Ñ¨_»Hõ uO_çH˜ JQÆKå@∞¡ Ѩ_»=Åã≤
=ã¨∂Î=ÙOk. Hõ$ëê‚lÖÏ¡ kq `åÅ∂HÍÖ’ KÕѨÅ∞Ѩ_»Hõ XHõ q+¨Ñ¨ÙKÕ^Œ∞ HÍÜ«∞ux =∞`«∞Î`À
H˘xfl <≥ÅÅ∞ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞. qâßYÖ’ 1943 `«∞áê#∞ =Å¡ HÀ™êÎ „QÍ=∂ÅÖ’
Jyfl‰õΩÅ HõΔ„uÜ«ÚÅ Ñ¨Öˇ¡Å∞ ^èŒfiOã¨=∞Ü«∂º~Ú. JѨÊ\˜#∞O_ç "åiÖ’ KåÖÏ=∞Ok uO_çÖËHõ,
K«e [fi~åxH˜ QÆ∞Ô~· =∞OKå#Ѩ_®¤~°∞.
38
 gà◊¡ HõëêìÅ#∞ `˘ÅyOK«_®xH˜, KÕѨÅ∞Ѩ>Ëì HÀ-PѨˆ~\˜"£ ã¨OѶ¨∂Å∞ „ѨÉèí∞`«fiO
HÍ=Åã≤# _»|∞ƒ ÃÑ\ì̃ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. Jq :
1. KÕѨÅ∞ Ѩ>Ëì"åiH˜ HÍ=Åã≤#O`« #∂Å∞#∞ =ÅÅ∞ JÅ¡_®xH˜ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∂e.
2. ã¨=Ú„^ŒOÖ’H˜ ^Œ∂~°OQÍ "≥o¡ Ö’`«∞ h\˜Ö’ KÕѨÅ∞ Ѩ@ì_®xH˜ ã¨iáÈÜÕ∞ Ѩ_»=Å∞
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∂e.
3. KÕѨÅ#∞ ÃÑOK«_®xH˜ `«QÆ∞ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∂e. KÕѨ#∂<≥ Ѩi„â◊=∞ ™ê÷Ñ≤OKåe.
KÕѨÅ∞ Z‰õΩ¯=HÍÅO K≥_çáȉõΩO_® KÕã≤, ^Œ∂~°^Œ∂~° „áêO`åʼnõΩ ZQÆ∞=∞u U~åÊ@∞¡
K͆Ƕe.
`å\˜ÉÅˇ Ñ¡ Ù¨ Ѩiâ„ =◊ ∞ : â‹\|ì̃ e[, Q“_» ‰õΩÅã¨∞ÅÎ ∞
â‹\ ˜ì|e[, Q“_» ‰õΩÅã¨∞÷Å∞ KåÖÏ=∞Ok `å\˜, D`«, H˘|ƒi K≥@¡ w`«g∞^Œ
rqã¨∞Î<åfl~°∞. g~°∞ wã≤# uÜ«∞ºHõÅ∞¡ (Kå~°∞)#∞ ÉˇÅ¡OQÍ Ñ¨O_ç`Õ, ^•xx áêºs JO_£
HõOÃÑh KåÖÏ `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ H˘x, Ñ≤ѨÊ~°"≥∞O@∞¡QÍ, KåÔH¡@∞¡QÍ =∂iÛ qѨs`« ÖÏÉèÏÅ∞
ã¨Oáê~ÚOK«∞‰õΩO@∂ =ÙOk. áêºs JO_£ HõOÃÑhx „Ѩ*Ï „ѨÉ∞íè `«fiO ™êfinè#O KÕã∞¨ HÀ"åÅx,
WOHÍ J\˜ì á¶êºHõsì Å#∞ Z‰õΩ¯=QÍ Hõ\ì˜ D Ѩi„â◊=∞#∞ Jaè=$kú KÕã≤ K≥@w¡ `« wã≤#"åiHõO^ŒiH©
r=<Àáêkè U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÀ~°∞`ÀOk. D~ÀA „QÍ=∂ÅÖ’
x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ =Ù#fl KåÖÏ=∞Ok w`« w¿ã"å~°∞ ~¸ á¶êºHõsì Å =Å# `«=∞‰õΩ J#∞Éè=í =Ú#fl
ѨxÖ’ r=<Àáêkè Hõeæ=ÙO\Ï~°∞.
Pk=∞ x"åã¨∞Å∞
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ Pk=∞x"åã¨∞Å∞, K≥OK«∞Å∞, Z~°∞HõÅ∞, Ü«∂<å^Œ∞Å∞, ^˘=∞‡~°∞Å∞,
HÀÜ«∞Å∞, ã¨=~°Å∞, QÆ~°|~°Å∞, ÅOÉÏ_ôÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ *Ï`«∞Å"å~°∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. Z~°∞HõÅ∞,
U<å^Œ∞Å∞, ^˘=∞‡~°∞Å∞, ÅOÉÏ_ôÅ∞ `«Ñ¨Ê q∞ye#"å~°∞ U*ˇhû „áêO`åÅÖ’#∞, J~°}º
„Ѩ^ÕâßÅÖ’#∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. g~°O^ŒiÃÑ· „ѨÉèí∞`Àfi^ÀºQÆ∞Å∞ JkèHÍ~°O K≥ÖÏ~Úã¨∂Î "≥\ ì̃
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. J<ÕHõ x~°ƒO^è•Å‰õΩ QÆ∞iKÕã¨∞Î<åfl~°∞. „H˜q∞#Öò „>ˇÿÉòû P‰õΩì#∞
qxÜ≥∂yOz gix ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕã"≤ âÕ ß~°∞. U*ˇhû „áêO`åÅ#∞ „Ѩ*Ï =∞O„u=~åæÅ H˜O^Œ‰Ωõ
~åx=fiÖË^Œ∞ QÆ=~°fl~°∞ „Ѩ`ÕºHÍkèHÍ~åÅ#∞ qxÜ≥∂yOz giÃÑ· áêÅ# ™êyã¨∞Î<åfl~°∞. giÃÑ·
JkèHÍ~°∞Å∞ QÍqOKÕ J„Hõ=∂Å#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõ U*ˇhû „áêO`åÅÖ’ J<ÕHõ Ѩ~åºÜ«∂Å∞
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡, Ñ≤`∂« sÅ∞ [iQÍ~Ú. 1923Ö’ JÅ∂¡i ã‘`å~å=∞~åA #_çÑ#≤ Pk=∞"åã¨∞Å
áÈ~å@O Ô~O_Õà◊¡ áê@∞ #_çzOk.
gi Jaè=$kúH˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì D „H˜Ok HÍ~°º„Hõ=∞O`À Ѩx KÕã¨∞ÎOk.
1. WѨC_»∞ QÆ=~°fl~°∞ „Ѩ`ÕºHÍkèHÍ~åÅ „H˜O^Œ =Ù#fl „áêO`åÅxflO\˜h „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO
H˜O^Œ‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å"åe.
39
2. giÃÑ· ÃÑ`«Î#O KÕ¿ã =Ú~îå^•~°∞Å, „ѨÉèí∞`Àfi^ÀºQÆ∞Å J<åºÜ«∂Å#∞ JiHõ\ ì̃, g~°∞
¿ãfiK«ÛùQÍ Jaè=$kú K≥O^Œ_®xH˜ J=HÍâßÅ∞ HõeÊOKåe.
3. giÃÑ· „Ѩ`ÕºHõOQÍ =ÙѨÜ≥∂yOKÕ x~°ƒO^èŒ K«\ÏìÅ#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e. „H˜q∞#Öò >ÿ̌Éòû
P‰õΩì#∞ ~°^Œ∞ÌKÕÜ«∂e.
4. g~°∞ J_»=ÙÅÖ’ #∞O_ç `≥zÛ J"Õ∞‡ ã¨~‰° Ωõ ʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ Ys^Œ∞Å∞ WKÕÛ@@∞¡ K«∂_®e.
J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞ HÍ|\ì̃ "≥∂ã¨O KÕã≤ KåÖÏ `«‰õΩ¯= Ys^Œ∞ʼnõΩ H˘<Õ Ñ¨^Œúu =∂xÊOKåe.
5. "≥\ ì̃ KÕ~ÚOK«∞HÀ_®xfl <Õ~°OQÍ âßã≤Oz "≥\ ì̃x PѨÙKÕÜ«∂e. <åºÜ«∞"≥∞ÿ# k#‰õÄb
U~°Ê~°z "åiH˜Ñ≤ÊOKÕ@@∞¡ K«∂_®e.
6. giH˜ K«^Œ∞=Ù, "åi r=<ÀáêkèH˜ HÍ=Åã≤# =$`«∞ÎÅ∞ „Ѩ`ÕºHõ „â◊^Œú`À <Õ~åÊe. "åi
™êOѶ≤∞HÍKå~åÅ#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ Ñ¨ijeOz JO^Œ∞Ö’ "åi Jaè=$kúH˜ #+ì̈"≥∞ÿ#"åix
x~°∞`åûǨÏѨ~°∞ã¨∂Î, Jaè=$kúHõ~°"≥∞ÿ# P^è•~åÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∂Î, "å~°∞ P`«‡qâßfiã¨O`À
=ÚO^Œ∞‰õΩ áÈÜÕ∞@@∞¡ ѨxKÕÜ«∂e.
=ÚyOѨÙ
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì =º=™êÜ«∂xfl =$kúKÕã≤ =∞# „Ѩ[ÅHõO^ŒiH© uO_çx ã¨=∞$kúQÍ
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜ D „H˜Ok HÍ~°º„Hõ=∂xfl Wã¨∂Î=ÙOk. ^•xx J=∞Å∞ ÃÑ@ì_®xH˜
f„=OQÍ Hõ$+≤KÕã¨∞ÎOk.
U „Ѩ*Ï =∞O„u=~°æ"≥∞ÿ<å `å#∞ JkèHÍ~°O fã¨∞H˘x# XHõ ã¨O=`«û~°O֒ѨÙ
=¸_»∞ „Ѩ^è•# âßã¨<åÅ∞ QÍqOKåe :
XHõ\ ˜ Éèí∂q∞ K«@ìO : Wk [g∞O^•s, W<åO^•s, =Ú~îå^•s Ѩ^Œúux ~°^Œ∞ÌKÕã≤
"åi á⁄ÖÏÅ#∞ <Õ_»∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl Ô~·`«∞ ‰õÄbʼnõΩ K≥O^Õ@@∞¡ KÕã¨∞ÎOk. #∂~°∞ ZHõ~åʼnõΩ
q∞Oz# á⁄ÖÏxfl #+ì̈ѨiǨ~°q∞zÛ, ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x á⁄ÅO ÖËx"åiH˜ ѨOK«_®xH˜
„ѨÉèí∞`åfixH˜ JkèHÍ~°q∞ã¨∞ÎOk. H“Å∞Ѩ^Œúu ÖˉõΩO_® KÕã≤ „ѨuÔ~·`«∞ `«# á⁄ÖÏxfl
™êQÆ∞KÕã¨∞‰õΩ<Õ@@∞¡ KÕã¨∞ÎOk. „ѨÉèí∞`åfixH˜ `«Ñ¨Ê, W`«~°∞Öˇ=iH© á⁄ÖÏxfl J=Ú‡HÀ_®xH˜
gÅ∞ÖˉõΩO_® KÕã≤, ™êQÆ∞KÕ¿ã Ô~·`«∞Å#∞O_ç á⁄Å=Ú J<庄HÍO`«=ÚQ͉õΩO_® Qͺ~°O\©
KÕã¨∞ÎOk. 5 ZHõ~åÅ֒Ѩ٠Ô~·`«∞ÃÑ· Éèí∂q∞Ѩ#∞fl ÖˉõΩO_® KÕã¨∞ÎOk. W`«~° Ô~·`«∞ÅÃÑ·
P^•Ü«∂aè=$kú „Hõ=∂#∞™ê~°OQÍ Z‰õΩ¯= á⁄Å=Ú#fl"åiH˜ Z‰õΩ¯= Ѩ#∞fl"Õ@∞, `«‰õΩ¯=
á⁄Å=Ú#fl"åiH˜ `«‰õΩ¯= Ѩ#∞flˆ~@∞ qkèã¨∞ÎOk.
Ô~O_»= K«@ìO : =_ô¤ "åºáê~åxfl x¿+kèOKÕ K«@ìO. Wk qѨs`« =_ô¤Å Ѩ^Œúux
~°^∞Œ KÌ ãÕ ≤ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ, =$uÎ^•~°∞ʼnõΩ HÀ-PѨ~ˆ \˜"£ ™⁄Ãã\· Å© ^•fi~å (ã¨ÇϨ HÍ~° Ѩ~Ñ° u¨ ã¨OѶ∂¨ Å
^•fi~å) QÍx, ÖËHõ „ѨÉèí∞`«fi ÉϺO‰õΩÅ ^•fi~å QÍx #∂\˜H˜ ã¨O=`«û~åxH˜ =¸_»∞~°∂áêÜ«∞Å
40
ˆ~@∞#∞ JѨCÅ∞ ^˘iˆH@@∞¡ KÕã¨∞ÎOk. nxH˜ HÍ=Åã≤# ÃÑ@∞ì|_çx „Ѩã¨∞Î`«Ñ¨Ù ™ê=ÙHÍ~°¡
#∞O_ç ã¨fiÅÊ =_ôŤ xzÛ fã¨∞‰õΩO@∞Ok. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ, c^Œ ~Ô `· ∞« Å JѨCÅ#∞ ~°^∞Œ KÌ ãÕ ,≤
W`«~° Ô~·`«∞Å ~°∞}ÉÏ^èŒ#∞ `«yæã¨∞ÎOk.
=¸_»= K«@ìO (^˘OQÆ =∂Ô~¯@∞¡ =ºuˆ~Hõ K«@ìO) : Wk „Ѩ[Å uO_çg∞^Œ,
Ô~·`«∞‰õΩ HÍ=Åã≤# =ã¨∞Î=ÙÅ g∞^Œ ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ JkèHÍ~åxfl ѨÓiÎQÍ `˘Åyã¨∞ÎOk. P
"åºáê~å#flO`å ã¨Ç¨ÏHÍ~° q„HõÜ«∞ ã¨OѶ¨∂Å ^•fi~å #_»∞ѨÙ`«∞Ok. P ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂ÅÖ’
WѨC_»∞ =~°ÎHõO KÕã¨∞Î#fl zÅ¡~° ^Œ∞HÍ}Ï^•~°∞ʼnõΩ, z#fl =~°Î‰õΩʼnõΩ Ñ¨#∞Å∞ HõeÊã¨∞ÎOk.
D K«\ÏìÅ#∞ ã¨=∞„QÆ~°∂ѨOÖ’ áêã¨∞ KÕ¿ã֒ѨÅ, „Ѩ*Ï =∞O„u =~åæÅ∞ =zÛ#
"≥O@<Õ D „H˜Ok K«~°ºÅ∞ J=∞Å∞ [~°Ñ¨_®xH˜ Pi¤<≥#∞û „ѨHõ\ ˜OKåe.
1. [g∞O^•~°∞Å∞, W<åO^•s =Ú~îå^•~°∞Å∞ Ô~·`«∞Å #∞O_ç `å=Ú =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞H˘#fl
tã¨∞Î P^•Ü«∂ÅÃÑ· P^•Ü«∞ѨÙѨ#∞fl qkèOKåe. ~°∂.6000 Hõ<åfl q∞Oz# tã¨∞Î
P^•Ü«∞=∞O`å „Ñ¨*Ï „ѨÉèí∞`«fi Y*Ï<å‰õΩ =KÕÛ@@∞¡ âßã≤ã¨∂Î Pi¤<≥#∞û *ÏsKÕÜ«∂e.
2. S^Œ∞ ZHõ~åÅ֒Ѩ٠"åiH˜ tã¨∞Î =ã¨∂à◊√¡ PѨÙKÕã¨∂Î Pi¤<≥#∞û.
3. [g∞O^•~°¡ |O[~°∞ Éè∂í =ÚÅ#∞, „ѨÉ∞íè `«fiѨ٠|O[~°∞ Éè∂í =ÚÅ#∞ á⁄ÅO ÖËx =º=™êÜ«∞
‰õÄbʼnõΩ, c^ŒÔ~·`«∞ʼnõΩ Wã¨∂Î Pi¤<≥#∞û.
4. H“Å∞^•~°¡ H“Å∞ =∞QÆ`åʼnõΩ <åºÜ«∞OQÍ LO_Õ ~°HOõ QÍ `«yãæ ∂¨ Î H“Å∞^•~°#¡ ∞ Éè∂í q∞K«@Oì
=KÕÛ=~°‰õΩ "ås ~ÀA ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl á⁄ÖÏÅ #∞O_ç `˘ÅyOK«‰õΩO_® Pi¤<≥#∞û.
5. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ Hõhã¨ÑÙ¨ r`åÅ∞ x~°~‚ Úã¨∂Î Pi¤<#≥ ∞û... JO@~åx`«<åxfl x¿+kèã∂¨ Î
Pi¤<≥#∞û.
6. JѨCÅÃÑ· =∂~°\’iÜ«∞O „ѨH\õ 㘠∂¨ Î ~Ô `· ∞« ʼnõΩ JѨC „ѨÉ∞íè `«fi ÉϺO‰õΩÅ #∞O_ç ^˘iˆH@@∞¡
Pi¤<≥#∞û.
7. ã¨Ç¨ÏHÍ~° L^Œº=∂xfl „Ѩ[ŠѨÅ∞‰õΩ|_ç „H˜OkH˜ =KÕÛ@∞¡ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ"åe. Ô~·`«∞‰õΩ
y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º Hõhã¨Ñ¨Ù ^èŒ~°Å∞ x~°‚~ÚOKåe. „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# J`«º=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ
^è~Œ Å° #∞ HõO„\’Å∞ KÕã≤ Wq Jhfl HÀ-PѨ~ˆ \˜"£ ™Èì~∞° û ^•fi~å JOkOK«_®xH˜ Pi¤<#≥ ∞ûÅ∞
„ѨHõ\ ˜OKåe.
8. =º=™êÜ«∂xfl âß„ã¨Î Ѩ^`úŒ ∞« Å g∞^Œ #_»Ñ_¨ ®xH˜ „QÍ=∞ HÀ-PѨ~ˆ \˜"£ ™Èì~∞° û, ™⁄Ãã\· Å© #∞
x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜, Ѩâ◊√ L`«ÊuÎâßÅÅ#∞ #_»Ñ¨_®xH˜, Ô~·`«∞ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ `«sÊù^Œ∞ WKÕÛ
U~åÊ@∞¡ KÕã¨∂Î Pi¤<≥#∞û.
41
9. H˘`«Î ã¨∂¯à◊√¡, Pã¨Ê„`«∞Å∞ <≥ÅH˘Å∞Ê`«∂, H˘`«Î HÍÅ=Å∞, ~À_»∞¡ "Õã¨∂Î, K«^Œ∞=ÙH˘#fl
„QÍ=∞ Ü«Ú=‰õΩÅO^ŒiH© Ѩ#∞Å∞ HõeÊOK«_®xH˜ Pi¤<≥#∞û.
10. „ã‘ÎʼnõΩ „QÍ=∂ÅÖ’ Öˇ„\˜#∞ ™œHõ~åºÅ∞, q^•º ™œHõ~åºÅ∞, „Ѩã¨∂u ™œHõ~åºÅ∞ U~åÊ@∞
KÕã¨∂Î Pi¤<≥#∞û. „ã‘ÎʼnõΩ r`åÅÖ’#∞, Ѩ#∞ÅÖ’#∞ ã¨=∂<å=HÍâßÅ∞ Wã¨∂Î Pi¤<≥#∞û.
=º=™êÜ«∂xfl D suQÍ Ñ¨Ù#ifl~å‡}O KÕ¿ãÎ<Õ =∞# „Ѩ[ʼnõΩ uO_ç ÃÑ@ìQÆÅO. Hõ~°∞=Ù
HÍ@HÍÅ∞, JO@∞"åº^èŒ∞Å #∞O_ç ~°H˜ΔOK«QÆÅO. [g∞O^•~°∞Å`À#∞, ÃÑ^ŒÌ ^èŒxHõ
Éèí∂™êfi=ÚÅ`À#∞, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ`À#∞ KÕ`«∞Å∞ HõÅѨ_»O =Å¡ Wk ™ê^茺O HÍ^Œ∞.
„QÍ=∞OÖ’ Ô~·`åOQÆ=∞O`å ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ =~°‰õΩ `«=∞ Ô~·`«∞
ã¨OѶ∂¨ Å∞, ‰õÄb ã¨OѶ∂¨ Å#∞ |ÅѨ~∞° ÛHÀ"åe. [g∞O^•~°∞Å#∞, „QÍ=∂ÅÖ’ JkèHÍ~åxfl
^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕ¿ã ÃÑ^ŒÌ ^èŒxHõ Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ#∞, ÅOK«Q˘O_ç
L^ÀºQÆã¨∞÷Å#∞ Z^Œ∞~˘¯x ѨxKÕÜ«∂e. D „Ѩ*Ï â◊„`«∞=ÙʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ#∞, WOw¡+¨μ
„ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ#∞ Ô~·`«∞ L^Œº=∞O, =º=™êÜ«∞ ‰õÄb L^Œº=∞O Ѩ@ì}
„Ѩ[Å`À#∞, HÍO„ÔQã¨∞, bQÆ∞, Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ`À#∞ HõÅã≤ ã¨OѨÓ~°‚ ™êfi`«O„`«ºO
HÀã¨O áÈ~å@O ™êyOz#ѨC_Õ D ѨÙ#ifl~å‡}O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. Wk=~°̂H J<ÕHõ
áÈ~å\ÏÅÖ’ Pi`Õi# Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞, =º=™êÜ«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å∞ =ÚO^Œ∞O_ç D
L^Œº=∂xfl #_»∞ѨÙ`å~Ú.
J#∞|O^èŒO
qq^èŒ lÖÏ¡ÅÖ’ "≥O@<Õ P~°OaèOK«=Åã≤# WiˆQ+¨#∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞
qâßY lÖÏ¡ : L`«Î~° qâßYÖ’ #QÆiHõ@HõO, ǨÏOã¨~åt "≥∞eÜ«∂ѨÙ\ì̃ PH˜fi_≥‰õΩì,
[ÅO`«~°Ö’x áê_çQÍO „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ xi‡Oz 15 „QÍ=∂ʼnõΩ h\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ HõeÊOKåe.
<åQÍ=o, =Oâ◊^è•~° „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ xi‡OKåe.
ѨtÛ=∞ QÀ^•=i : Z„~°"åQÆ∞, `«q∞‡ÖË~∞° „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞, HÍ#∂~°∞ ÃÑO_®ºÅ 㑯=ÚÅ#∞
xi‡OKåe.
H˘ÖË¡\ ˜ =ÚOѨÙ#∞ fã≤"ÕÜ«∞_®xH˜ LѨÊC>Ë~°∞#∞ "≥_»Å∞Ê KÕÜ«∂e.
Hõ$ëê‚ : |∞_»"∞Õ ~°∞ i[~åfiÜ«∞~°∞#∞ xi‡Oz H˘ÖË\¡ ˜ =ÚOѨÙ#∞ `«yOæ Kåe. ÃÑ^ŒÅOHõ,
QÆ∞O_Õ~∞° =Ú~°∞QÆ∞ 㑯=ÚÅ#∞ `«fi~°Ö’ =ÚyOKåe.q[Ü«∞"å_» P#Hõ@‰ì Ωõ ÃÑ#· ∞O_ç Q˘Å¡ÑÓ¨ _ç
HÍÅ∞=#∞ xi‡OKåe.
QÆ∞O@∂~°∞ : ÉÏѨ@¡ `åÅ∂HÍÖ’ ~˘O¿Ñ~°∞ 㑯=Ú. Wk =Ú~°∞QÆ∞ W|ƒOkx
`˘ÅyOz JK«Û@ á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
42
 QÆ∞O_»H¡ =õ ∞‡, =¸ã‘ „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞ ѨÓiÎKãÕ ≤ XOQÀÅ∞ „áêO`«ÑÙ¨ á⁄ÖÏʼnõΩ h\˜ ã¨~Ñ° ~¨¶ å Hõ_»Ñ¨ : ѨÙÅ¡O¿Ñ@ „áê*ˇ‰õΩì, K≥Ü«∞º\˜H˜ MÏk#QÆ_»¤=^ŒÌ P#Hõ@ì ÃÑ^ŒÌ^•ã¨iÑ¨Öˇ¡
~Ú"åfie. K≥~°∞=Ù#∞ ѨÙ#ifl~å‡}O KÕÜ«∂e.
Hõ~°∂flÅ∞ : "≥Å∞Q˘O_» 㑯=Ú#∞ #OkH˘@∂¯~°∞ `åÅ∂HÍÖ’ xi‡Oz`Õ 64 "ÕÅ
q#∞H˘O_» `åÅ∂H͉õΩ ã¨O|OkèOz# HõO`Õ~°∞ 㑯=Ú#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∂e. ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ=Ù`å~Ú.
`≥<åe-ˆ~Ñ¨Öˇ¡ `åÅ∂HÍÖ’ Éèí\ ì̃„áÈÅ∞ =Ú~°∞QÆ∞ HÍÅ∞=#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∂e. ѨuÎH˘O_» `åÅ∂HÍÖ’ QÍAÅk<≥fl, Hõ$ëê‚ѨÙ~°O „áê*ˇ‰õΩìÅ∞.
<≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡ : QÆ∂_»∂~°∞ `åÅ∂HÍÖ’ HõoOQÆ #kH˜ ã¨∂à◊¥¡~°∞¿Ñ@ =^ŒÌ P#Hõ@ì =∂~å¯Ñ¨Ù~°O `åÅ∂HÍÖ’ fQÆÖË~°∞‰õΩ `ÀHõÑ¨Öˇ¡ =^ŒÌ „áê*ˇ‰õΩì. QÆ∞O_»¡Hõ=∞‡‰õΩ
Hõ\ ì̃ i[~åfiÜ«∞~°∞ U~°Ê~°Kåe. ã¨fi~°‚=ÚdH˜ i[~åfiÜ«∞~°∞, HõO_Õ¡~°∞‰õΩ =∞#∞É’Å∞ =^ŒÌ P#Hõ@ì `«Oy~åÅ=^ŒÌ P#Hõ@ì. ^Œ∞=fiÅ∂~°∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞.
Hõ\Ïìe. "≥OHõ@yi "åQÆ∞‰õΩ J_»∞¤Hõ@ì Hõ\Ïìe. HõOÉèíO `åÅ∂HÍÖ’ ã¨yÖË~°∞‰õΩ Hõ$+¨‚O â‹\ ˜ìÑ¨Öˇ¡ „áê*ˇ‰õΩì. uáêÊÜ«∞áêà‹O =^ŒÌ
~åà◊¡"åQÆ∞ i[~åfiÜ«∞~°∞.
P`«‡‰õÄ~°∞ `åÅ∂HÍÖ’ ÉÁˆQæ~°∞, #Hõ¯Å"åQÆ∞, KÕɡ~°¡ HÍÅ∞=, H˘=∞‡ÖË~°∞ʼnõΩ
J_»∞¤Hõ@ìÅ∞ Hõ\ ì̃ P h\˜x K≥~°∞=ÙʼnõΩ =∞o¡OKåe. t~°∞"≥à◊¡ `åÅ∂HÍÖ’ JǨϟaà◊O, KåQÆÅ=∞„i „áê*ˇ‰õΩìÅ∞.
<≥ Å ∂¡ ~ ° ∞ `åÅ∂HÍ HÍÅ∞=Å#∞ "≥ _ » Å ∞Ê KÕ ã ≤ Z‰õ Ω ¯= ™êQÆ ∞ KÕ Ü « ∞ _®xH˜ _À<£ `åÅ∂HÍÖ’ SO„^•=u #kH˜ P#Hõ@.ì
LѨÜ≥∂yOKåe. WqQÍHõ WOHÍ KåÖÏ "≥∞#ÿ ~°∞ „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞, „Ѩu lÖÏ¡Ö’#∂ ~Ô `· ∞« ã¨OѶ∂¨ Å∞ ÖËxKÀ@¡
HÍ=e `åÅ∂HÍÖ’ LѨC>Ë~°∞, `åà◊¡áê_»∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ xi‡OKåe. HõO^Œ∞‰õÄ~°∞ ™ê÷xHõ „Ѩ[ʼnõΩ `≥eã≤#q =Ù<åfl~Ú.
`åÅ∂HÍÖ’ "≥∞ÿáê_»∞, =∂K«=~°O K≥~°∞=ÙʼnõΩ =∞<Õfl\˜ #∞O_ç HÍÅ∞= `«qfiOKåe. =∞<Õfl\˜
_≥ÖÏì HÍÅ∞=#∞ K«∞O_ç K≥~°∞=ÙÖ’ HõÅáêe. áêÖË\ ˜H˜ "≥OHõ#áêÖˇO =^ŒÌ P#Hõ@ì Hõ\Ïìe.
^À~°flѨ٠"åQÆ∞‰õΩ áÈ`«Hõ=¸~°∞=^ŒÌ i[~åfiÜ«∞~°∞.
L^ŒÜ«∞yi `åÅ∂HÍÖ’ HÀ_çQÆ∞_»¡ áê_»∞=^ŒÌ LѨC>Ë~°∞‰õΩ P#Hõ@ì.
z`«∂Î~°∞ lÖÏ¡ : =∞^Œ#Ѩe¡ `åÅ∂HÍÖ’ ÉÏǨï^• ÉËã≤<£ 㑯"£∞. K≥ÜÕ∞º~°∞ „áê*ˇ‰õΩì,
x=∞‡#Ѩe¡ i[~åfiÜ«∞~°∞.
ѨÅ=∞h~°∞ `åÅ∂HÍÖ’ Ö’Ü«∞~ü áêÖÏ~°∞ ÉËã≤<£ 㑯=Ú.
ѨÙ`«∂Î~°∞ `åÅ∂HÍÖ’ ‰õΩâ◊ã¨÷à◊ ÉËã≤<£ 㑯=Ú.
"åÜ«∞ÖÏÊ_»∞ `åÅ∂HÍÖ’ Ñ‘ÖË~°∞ i[~åfiÜ«∞~°∞.
K«O„^Œyi `åÅ∂HÍÖ’ K«O„^Œyi #k i[~åfiÜ«∞~°∞.
ѨÙOQÆ#∂~°∞ 㨉õΩO #k i[~åfiÜ«∞~°∞.
HÍà◊ǨÏã≤ÎH˜ ã¨fi~°‚=ÚdH˜ i[~åfiÜ«∞~°∞.
J#O`«Ñ¨Ù~°O : HõàϺ}^Œ∞~°æ, ~åÜ«∞^Œ∞~°æ `åÅ∂HÍÅÖ’ Éè̌·~°"åx uѨÊ, ǨÏQÆi,
=∞ÖϯѨÙ~°O, H˘`«ÎHõe¡, Hõ<ÕflѨe¡, Ñ≤Å¡ÅѨe¡ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ xi‡OKåe.
ÃÑ#∞Q˘O_» `åÅ∂HÍÖ’ x_ç"≥∂q∞_ç, Hõki `åÅ∂HÍÖ’ D`À_»∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞
xi‡OKåe.

43 44
 D „Ѩ^è•# Ѩi„â◊=∞Å∞ "Õxx ‰õÄ_® =∞# ^Õâ◊OÖ’ Jaè=$kú HÍx=fiÖË^Œ∞. Ü«Ú^•úxH˜
HÍ=Åã≤# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, =∞~°=∞‡`«∞Å#∞ KÕ¿ã `å`å¯eHõ á¶êºHõìsÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. "åxx
<Õ_»∞ =¸ã≤"Õã¨∞Î<åfl~°∞. ÅHõΔÅ H˘Ån HÍi‡‰õΩÅ∞ x~°∞^ÀºQÆ∞Öˇ· g^èŒ∞Å"≥O@ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞.
<åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞O PO„^ÖŒè ’ Ѩiâ„ =◊ ∞Å∞ =∞iO`« "≥#∞Hõ|_ç =Ù<åfl~Ú
WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å D hu =∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ =∞iO`«QÍ Ñ¨i„â◊=∞Å#∞
‰õΩO@∞Ѩ_»*Ëã≤Ok. `«q∞à◊<å_»∞, QÆ∞[~å`ü, ɡOQÍÅ∞, ÉÁOÉÏ~Ú ã¨OÜ«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ`À
Ѩã≤_ç ѨO_≥_»∞ =∞#^Œ∞ ^Õâ◊Ѩ٠Yx[ ã¨OѨ^ŒÅxfl QÆ∂iz áÈeÛK«∂ã≤<å P =∂„`«"≥∞ÿ<å ~ÚK«Û@ Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kú K≥O^ŒÖË^Œ∞. =∞# Yx[ ã¨OѨuÎ
ÉèÏs Ü«∞O„`åQÍ~°=ÚÅ#∞ áê^Œ∞Q˘ÅÊQÆ Hõ^ŒeáÈ^•O =∞# J_»=ÙÅ∞ ѨÓiÎQÍ Ñ¨ijeOz =∞# Ѩi„â◊=∂aè=$kúH˜ ÜÕ∞~åÊ>Ë¡g∞ [~°QÆÖË^Œ∞. WOw¡+¨μ
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ =∞# =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩÅ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_»OÖ’ =∂„`«O KåÖÏ Pã¨HÎ̃, „â◊^Œú
áê_»~å F `≥Å∞QÆ∞"å_® - áê_»~å F `≥Å∞QÆ∞ "å_® K«∂ѨÙ`å~°∞ QÍx, WK«Û Ѩi„â◊=∞Å∞ ™ê÷Ñ≤Oz "åxx WK«Û@<Õ LѨÜ≥∂yOK«_»O "åihu
áê_»~å =∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊Ѩ٠Éèí=ºK«i`«Ñ¨Ù k=ºw`«O HÍ^Œ∞.
1941Ö’ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO H˜O^Œ#∞#fl lÖÏ¡ÅÖ’ q^Œ∞º`«ºO„`åÅ∞QÍx, Pqi
- H˘O_ÕѨÓ_ç ÅH©Δ‡<å~åÜ«∞} ÖËHõ #∂<≥ Ü«∞O„`åÅ∞QÍx LѨÜ≥∂yã¨∂Î 20 =∞Okx q∞Oz# HÍi‡‰õΩÅ∞ ѨxKÕã¨∞Î#fl
á¶êºHõìsÅ∞ 888 =∂„`«"Õ∞. gxÖ’ ~ÀE 46 "ÕÅ =∞Ok =∂„`«"Õ∞ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. D
=∞# Ѩiâ„ =◊ ∞Å∞ : Ѩ@}ì Ñ„ [¨ Å∞ á¶êºHõsì Å ã¨fiÉèÏ="Õ∞q∞\’ D „H˜Ok *Ïa`åÖ’ Wã¨∞<Î åflO. nxÖ’ „Ѩ^•è # Ѩi„â◊=∞ XHõ¯\˜‰Äõ _®
ÖË^Œ#∞@ ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`«∞Ok.
QÆ`« 200 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO =∞# Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kúH͉õΩO_®
Z<Àfl JÉèíºO`«~åÅ∞ Hõeyã¨∂Î =zÛOk. =∞# ^Õâß#∞flO_ç =Ú_ç ã¨~°‰õΩÅ#∞ WOQÆ¡O_»∞‰õΩ á¶êºHõìs Ѩi„â◊=∞ ¿Ñ~°∞ á¶êºHõìs ã¨OYº ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩÅ∞
ZQÆ∞=∞u KÕÜ∞« _®xH˜ =~°‰Î Ωõ ʼnõΩ Ñ¨ÓiÎQÍ „áÈ`åûǨÏq∞zÛ J<ÕHõ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõÅ∞QÆ*ãË O≤ k. <Õ`« Ѩi„â◊=∞ 9 1,520
JK«Û@ "åxx áêi„âßq∞Hõ =ã¨∞Î=ÙÅ∞QÍ `«Ü«∂~°∞KÕã≤, =∞# ^ÕâßxH˜ uiy`≥zÛ Z‰õΩ¯= Eº\ò Ѩi„â◊=∞ 4 7,122
Ys^Œ∞ʼnõΩ Z‰õΩ¯= ÖÏÉèÏÅ∞ "Õã¨∞H˘x J=Ú‡‰õΩO@∂ =zÛOk. =∞# ^Õâ◊OÖ’ L#fl KÕu ѨuÎ yO[Å∞ fã≤ ѨuxÎ
Ѩi„â◊=∞Å∞, Ü«∞O„`« Ѩi„â◊=∞Å áÈ\©H˜ xÅ=ÖËHõ #tOKå~Ú. WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO D KÕu ÉËÅ∞ûQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ãq 255 10,413
Ѩi„â◊=∞Å ™ê÷<Õ, Ü«∞O„`« Ѩi„â◊=∞Å∞ <≥ÅH˘ÅÊÖË^Œ∞. =∞# KÕu Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞H˘<Õ"åiH˜ "Õ~°∞â◊#QÆ 122 3331
Ѩ#∞Å∞ HõeÊOK«_®xH˜ Ug∞KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. =∞# ^Õâ◊OÖ’ |Ü«∞Å∞^Õi# Ѩi„â◊=∞Å#∞ <åâ◊#O #∂<≥ q∞Å∞¡Å∞ 88 11,792
KÕÜ«∞_®xH˜ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`«fiO J<ÕHõ K«\ÏìÅ∞ KÕã≤Ok. HÍx "å\˜#xfl\˜h aÜ«∞ºÑ¨Ù q∞Å∞¡Å∞ 362
„Ѩ[Å ã¨fi^Õj L^Œº=∞|ÅO`À Z^Œ∞~À¯=@O`À Ѩi„â◊=∞Å∞ WѨC_»∞#fl HÍãÎ̈~Ú<å Jaè=$kú K«ÔH¯~° á¶êºHõìsÅ∞ 6 1,460
K≥O^•~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúOÖ’ =∞# Ѩi„â◊=∞Å∞ H˘O`«=~°‰õΩ Jaè=$kú K≥O^•~Ú.
HÍx P Ü«Ú^ŒOÌ J~ÚáÈ~Ú# "≥O@<Õ uiy J<ÕHõ J_»O¤ ‰õΩÅ#∞ WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fiO HõeOæ zOk. á⁄Q͉õΩ#∞ ÉÏQÆ∞ KÕ¿ãq 8 7,433
Ô~O_»= „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúOÖ’ Z\ì̃ „Ѩ^è•# Ѩi„â◊=∞#∞ ‰õÄ_® „áê~°OaèOK«x=fi‰õΩO_® WOw¡+¨μ ã≤"≥∞O@∞ 2 434
„ѨÉèí∞`«fiO J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∂ =zÛOk. Ü«Ú^•ú#O`«~°O `«=∞ Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ áÈ\©QÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ÃÑO‰õΩ 2 176
Ѩi„â◊=∞Å∞O_»‰Ωõ O_® WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ ѨxKÕâß~°∞. D Ü«Ú^ŒHú ÍÅOÖ’ P„¿ãeì Ü«∂, ÃÑ^ŒÌ JK«∞Û PѶ‘ã¨∞Å∞ 7 178
ÔH#_®Å∞ L‰õΩ¯ Ѩi„â◊=∞#∞, Ü«∞O„`åÅ#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã Ѩi„â◊=∞Å#∞, "≥∂\Ï~°∞ HÍ~°∞¡, WO[hiOQÆ∞ =∞~°=∞‡`«∞ á¶êºHõìsÅ∞ 30 2,122
q=∂<åÅ∞, <ÒHÍ x~å‡} Ѩi„â◊=∞Å#∞ Jaè=$kú KÕã≤ áêi„âßq∞Hõ ^ÕâßÅÜ«∂º~Ú. HÍx "≥Ú`«ÎO 888 46,013
45 46
 nxfl|\˜ì ÃÑ· á¶êºHõsì Åhfl =_»∞,¡ Ѩu,Î "Õ~∞° â‹#QÆ, á⁄Q͉õΩ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =Ú_ç Ѩ^•~å÷Å#∞
ZQÆ∞=∞u HÀã¨O `«Ü«∂~°∞KÕ¿ãq HÍx Jã¨Å∞ Ѩi„â◊=∞ XHõ\ ˜ ‰õÄ_® ÖË^Œx ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`«∞Ok.
"Õ~°∞â◊#QÆ#∞ ZO`À Z‰õΩ¯= ZQÆ∞=∞u KÕ™êÎO. "Õ~°∞â◊#QÆ #∂<≥#∞ ‰õÄ_® fã¨∞Î<åflO. QÍx
=#ã¨Êu (<≥~Úºx) `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã á¶êºHõìsÅ∞QÍx, ã¨|∞ƒ á¶êºHõìsÅ∞QÍx ÖË=Ù. J^Õ su<å
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ ZO`À ^Œ∂k `«Ü«∂~°=Ù`«∞<åfl, P ^Œ∂kx LѨÜ≥∂yOz QÆ∞_»¤Å#∞
`«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã á¶êºHõsì Å#∞ U~°Ê~°KÖ« ^Ë ∞Œ . =∞# ^Œ∂k JO`å ÉÁOÉÏ~Ú, JǨχ^•ÉÏ^Œ∞ q∞Å∞¡Å‰õΩ
ѨOÑ≤OKåeû =ã¨∞ÎOk. =∞# Ô~·`«∞ʼnõΩ ã¨iÜ≥ÿ∞# ^èŒ~°Å∞ ~å=_»O ÖË^Œ∞. ÉÁOÉÏ~Ú,
JǨχ^•ÉÏ^Œ∞ÅÖ’ `«Ü∂« ~Ô #· QÆ∞_»¤ "åºáê~°OÖ’ QÆ∞[~åf, ÉÁOÉÏ~Ú =~°‰Î Ωõ Å^Õ QÆ∞`åÎkHè Í~°O.
"å~°∞, "åi U*ˇO@∞¡ ^˘OQÆ =∂Ô~¯\òÖ’ qѨs`« ÖÏÉèÏÅ∞ "Õã¨∞H˘x J=Ú‡`«∞<åfl~°∞.
WOw¡+μ¨ HõOÑà hÅ qѨs`« ÖÏÉèÏÅ∞
D `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 500 =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ ѨxKÕã¨∞Î#fl á¶êºHõìsÅ∞ Eº@∞
q∞Å∞¡Å∞ <åÅ∞æ, p~åÅÖ’ á⁄Q͉õΩ á¶êºHõìs, ™ê=∞~°¡HÀ@Ö’ K«ÔH¯~° á¶êºHõìs, qâßY ǨÏ~°ƒ~°∞
Ô~·Å∞ HõOÃÑhÅ∞, ã≤OkèÜ«∂ <åqˆQ+¨#∞ HõOÃÑhÅ∞ =∂„`«"Õ∞. <≥e¡=∞~°¡, z\ì̃=Åã¨, p~åÅ,
™ê=∞~°¡HÀ@ á¶êºHõìsÅ∞ WOw¡+¨μ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Åq. z\ì̃=Åã¨Ö’#∞, p~åÅÖ’#∞ WOw¡+¨μ
„ѨÉèí∞`«fiѨ٠L^ÀºQÆ∞Å∞ ѨOÑ≤`Õ, WOw¡+¨μ Ü«∞[=∂#∞ŠǨωõΩ¯Å#∞ HÍáê_»_®xH˜ áÈbã¨∞Å∞
=zÛ `«=∞ ǨωõΩ¯Å HÀã¨O ã¨"≥∞‡ KÕã¨∞Î#fl HÍi‡‰õΩÅ#∞ ÖÏsîÅ`À H˘\ì̃ `«∞áê‰õΩÅ`À HÍÖÏÛ~°∞.
™ê=∞~°¡HÀ@Ö’ ‰õÄ_® ã¨"≥∞‡ KÕã¨∞Î#fl HÍi‡‰õΩÅ#∞ H˘\ì̃ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ Hõiî# tHõΔÅ∞ qkèOKå~°∞.
<Õ\ ˜H˜ ‰õÄ_® 10=∞Ok *ˇ·à◊¡Ö’ =∞QÆ∞æ`«∞<åfl~°∞. D á¶êºHõìsÅ∞, g\˜ WOw¡+¨μ Ü«∞[=∂#∞ÖË
=∞# K≥~°‰õΩ, "Õ~°∞â‹#QÆ, á⁄Q͉õΩ gx ^èŒ~°Å#∞ HõO„\’Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Ô~·`«∞ʼnõΩ `«‰õΩ¯=
^èŒ~°e=fi_»O =ÖÏ¡, HÍi‡‰õΩÅ∞ `«‰õΩ¯= r`åe=fi_»O =ÖÏ¡ D á¶êºHõìsÅ∞ qѨs`«"≥∞ÿ# ÖÏÉèÏÅ∞
QÆ_çã¨∞Î<åfl~Ú.
<≥e¡=∞~°¡ Eº@∞ q∞Å∞¡‰õΩ ÃÑ@∞ì|_ç ("å\ÏÅ∞QÍx, _çɡOK«~°∞¡QÍx) 17 ÅHõΔÅ 50
"ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Öˇ·`Õ 3 ã¨O=`«û~åÅÖ’<Õ (1941-43Å =∞^茺) 21 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞
P^•Ü«∂xfl ã¨OáêkOKå~°∞.
z\ì̃=Å㨠Eº@∞q∞Å∞¡‰õΩ ÃÑ@∞ì|_ç 27 ÅHõΔÖˇ·`Õ 1941-43ÅÖ’ (=¸_ÕO_»¡Ö’)
39 ÅHõΔÅ P^•Ü«∂xfl ã¨OáêkOKå~°∞. D HÍÅOÖ’x D WOw¡+¨μ "åi á¶êºHõìs HÍi‡‰õΩÅ∞
<≥ʼnõΩ Ü«Ú^ŒúÉèí`«ºO 8 ~°∂áêÜ«∞Å∞ K˘Ñ¨C# W=∞‡x HÀi`Õ KåÖÏ=∞Okx ѨxÖ’ #∞O_ç
`˘ÅyOz, J<ÕHõ `«Ñ¨C_»∞ ˆHã¨∞Å∞, z\ì̃=Å㨠HÍO„ÔQã¨∞ ÖË|~°∞ ÃÑ\ì̃Oz Ü«¸xÜ«∞<£#∞
ÉèíQÆflO QÍqOK«_®xH˜ qâ◊fi„Ѩܫ∞`«flO KÕã≤Ok.
™ê=∞~°¡HÀ@ K«ÔH¯~° á¶êºHõìs 13 ÅHõΔÅ 64 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å ÃÑ@∞ì|_ç`À áêºs
JO_» HõOÃÑh „áê~°OaèOzOk. 1931-43Å =∞^茺 D 13 Uà◊¡Ö’ 45 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞
ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_çOzOk. ÃÑ@∞ì|_ç "å\ÏÅ#∞ 23 ÅHõΔÅ 60 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ `«# ÖÏÉèÏÅ
47
LO_ç ÃÑOzOk. D WOw¡+¨μ HõOÃÑhÖ’ 1940Ö’ ã¨"≥∞‡ KÕã≤# HÍi‡‰õΩÅ∞ <Õ\ ˜H© *ˇ·à◊¡Ö’
=∞QÆ∞æ`«∞<åfl~°x =∞#O ÃÑ·# K«∂âßO.
HÍi‡‰õΩÅ HõëêìÅ∞ : HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å Hõ$+≤
XHõ"≥·Ñ¨Ù á¶êºHõìs Ü«∞[=∂#∞Å∞ ÅHõΔÅ H˘Åk ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_çã¨∂Î =¿ãÎ HÍi‡‰õΩʼnõΩ
"åiKÕÛ r`åÅ∞ 1941Ö’ ~ÀA‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ J}ÏÅ #∞O_ç ~°∂áê~Ú =~°‰õΩ =∂„`«"Õ∞.
KåÖÏ <≥Ñ· Ù¨ }ºOQÆÅ >ˇHfl˜ HõÖò HÍi‡‰õΩʼnõΩ =∂„`«O ~ÀA‰õΩ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~°∂áêÜ«∞eKÕÛ"å~°∞.
1941 #∞O_ç Ü«Ú^Œú Éèí$u Jx ~°∂.5 #∞O_ç ~°∂.15Å =~°‰õΩ ÃÑOKå~°∞. HÍx D ÃÇÏzÛOѨÙ
Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ ^èŒ~°Å∞ ÃÑ~°QÆ_»O =Å¡ =KÕÛ Ö’@∞#∞ ‰õÄ_® ѨÓiÎKÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. "åi
WO_»∞¡ KåÖÏ J<å~ÀQƺ „Ѩ^âÕ ßÅÖ’ =ÙO@∞<åfl~Ú. WO_»∞¡ Kåe#xfl ÖËHõ H˜H¯˜ iã≤ x=ã≤OKåeû
=ÙOk. g^èŒ∞ÅÖ’ náêÅ∞O_»=Ù. HÍ=Åã≤#xfl h\˜ ѨOѨÙÅ∞ =ÙO_»Hõ, ZѨC_»∂ HÍi‡Hõ „ã‘ÎÅ∞
XˆH ѨOѨÙ=^ŒÌ QÆ∞q∞QÍ_ç =ÙO_»=Åã≤ =ã¨∞OÎ k. "åiH˜ K«^∞Œ =ÙHÀ_®xH˜ HÍ=Åã≤# ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞
ÖË=Ù. "≥·^Œº ã¨Ç¨ÏHÍ~°O ‰õÄ_® `«‰õΩ¯=. á¶êºHõìs Ü«∂‰õΩì, HÍi‡Hõ „Ѩ=∂^•Å‰õΩ #+ì̈ѨiǨ~°
K«@ìO, „Ѩã¨∂u ã¨Ç¨Ü«∞ K«@ìO "≥Ú^ŒÅQÆ∞ HÍi‡Hõ K«\ÏìÅ H˜O^Œ "åiH˜ Hõey# H˘xfl
ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å#∞ ‰õÄ_® ã¨iQÍ J=∞Å∞ [~°Ñ_¨ O» ÖË^∞Œ . 10 =∞OkH˜ `«‰Ωõ ¯= =Ù#fl Ѩi„â◊=∞Å#∞
á¶êºHõsì Å H˜O^Œ ѨiQÆ}O˜ K«_O» ÖË^∞Œ . =ÚxûѨÖò HÍi‡‰õΩÅ∞, `Àà◊¡ HÍi‡‰õΩÅ∞, ÖÏQÆ∞_»∞|O_ç"åà◊√,¡
=Ú~îå HÍi‡‰õΩÅ∞, iHΔÍ HÍi‡‰õΩÅ∞ WOHÍ W>Ë¡ W@∞=O\˜ HÍi‡‰õΩʼnõΩ á¶êºHõìs Ü«∂‰õΩì,
~Ú`«~° HÍi‡Hõ K«\ÏìÅ∞ =iÎOK«=Ù. =iÎOKÕ á¶êºHõsì ÅÖ’ ‰õÄ_® á¶êºHõsì W<£ÃãÊHõ~ì ‰¡° Ωõ ÅOKåezÛ,
P K«\ÏìÅÖ’ xÜ«∞=∂Å#∞ Ü«∞[=∂#∞Å∞ ÉèíQÆflO KÕã¨∂Î<Õ =Ù<åfl~°∞.
PO„^èŒ HÍi‡‰õΩʼnõΩ#fl W@∞=O\˜ J™œHõ~åºÅ#∞, HõëêìÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯x 1934
#∞O_ç PO„^èŒÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞ („>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£Å#∞) xi‡Oz
ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. <Õ\ ˜H˜ 30,000 =∞Ok HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ =Ù<åfl~°∞. D HÍi‡Hõ
ã¨OѶ¨∂Å áÈ~å@ Ѷ¨e`«"Õ∞ HÍi‡‰õΩÅ HõëêìÅ∞ H˘O`«=~°ÔH·<å `«yæOK«_®xH˜ ™ê^茺"≥∞ÿOk. Wq
HÍi‡‰õΩʼnõΩ ÃãÅ=ÙÅ∞ ã¨OáêkOKå~Ú. ~ÀA HÍi‡‰õΩʼnõΩ HõeyOKÕ J<ÕHõ z#flz#fl
J™œHõ~åºÅ#∞ `˘ÅyOKå~Ú. `å=Ú `«=∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ U~°Ê~°K«∞‰õΩO>Ë `«=∞ Ü«∞[=∂#∞Å
J„Hõ=∂Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#QÆÅ=∞<Õ K≥·`«<åºxfl HõeyOKå~Ú. Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ ‰õÄ_® J<ÕHõ
x~°ƒO^è•Å‰õΩ QÆ∞i J=Ù`«∂ =zÛ<å Z„~°*ˇO_® H˜O^Œ, Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiO H˜O^Œ
D HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞ HÍi‡‰õΩŠǨωõΩ¯Å#∞ HÍáê_»∞`«∂ ѨxKÕã¨∂Î =KåÛ~Ú. aÜ«∞ºO ^˘~°HõHõ
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#flѨC_»∞ "åi ã¨OѶ¨∂Å∞ KÒHõ _çáÈÅ∞ ÃÑ\ì̃OKå~Ú. ˆ~+¨xOQ∑ J=∞Å∞[iÑ≤
aÜ«∞ºO 㨄Hõ=∞OQÍ JO^Õ@@∞ì HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞ Hõ$+≤ KÕâß~Ú. QÆ∞_»¤Å∞, H˜~°ã¨<å~ÚÖò
^˘OQÆ =∂Ô~¯\òÅÖ’ J=Ú‡`«∞O>Ë HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞ "åÅO\©~°∞¡ Ѩ@∞ìH˘x HÍi‡‰õΩʼnõΩ HõO„\’Å∞
ˆ~@¡‰õΩ WÑ≤ÊOKå~°∞. q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞Å∞, "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ aÜ«∂ºxfl ^•z ^˘OQÆ =∂Ô~¯\ò‰õΩ
=∂~°∞Û`«∂=ÙO>Ë HÍѨÖÏQÍz Ѩ@∞ìH˘x „Ѩ[ʼnõΩ HõO„\’Öò ˆ~@¡‰õΩ WÑ≤ÊOKå~°∞. W#∞Ѩ
48
™ê=∂„yx ‰õÄ_® Ô~·`«∞ʼnõΩ HõO„\’Å∞ ˆ~@¡H˜Ñ≤ÊOK«_®xH˜, ^˘OQÆ "åºáê~åxfl Ѩ@∞ìHÀ_®xH˜
HÍi‡Hõ =ÅO\©~°∞¡ ѨxKÕâß~°∞. HÍi‡‰õΩÅ∞ Ô~·Å∞ WO[#¡#∞ `«fi~°`«fi~°QÍ `«=∞ (Ü«¸xÜ«∞#∞¡)
ã¨OѶ¨∂Å∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ =∞~°=∞‡`«∞Î KÕã≤ Ô~·à◊¡#∞ #_»∞ѨÙ`«∂ =KåÛ~°∞. ÉÁQÆ∞æ Hõ~°∞=Ù =zÛ Ô~·à◊√¡
H˘xflO\˜x WOHÍ `«yæOKåeû =zÛ#ѨC_»∞ ÉÁQÆ∞æ#∞ á⁄^Œ∞ѨÙQÍ "å_ç Ô~·Å∞|O_»¡#∞ =∞iO`«
`«yæOK«‰õΩO_® K«∂âß~°∞. =ÚxûѨÖò HÍi‡‰õΩÅ∞ Ѩ@ì} g^èŒ∞Å#∞, =Ú~°∞QÆ∞ HÍÅ∞=Å#∞,
=∞~°∞QÆ∞^˘_»¡#∞ â◊√„ÉèíOQÍ =ÙOz Ѩ@ì} P~ÀQͺxfl HÍáê_»_®xH˜ Hõ$+≤ KÕâß~°∞.
HÍx <Õ_∞» Ü«Ú^ŒOú ѨÓiÎ JÜ«∂ºHõ D HÍi‡‰õΩÅ#∞ Ѩ#∞ÅÖ’ #∞O_ç `˘ÅyOK«_®xH˜
WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO K«∂ã¨∂Î=ÙOk. „Ѩu Ѩ@ì}OÖ’#∞, „Ѩu Ѩi„â◊=∞Ö’#∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞,
QÆ∞=∞™êÎÅ#∞ ѨxÖ’ #∞O_ç fã≤"ÕÜ«∞_®xH˜ Ü«∞[=∂#∞Å∞ „Ѩܫ∞`«flO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. "åi
r`åÅ#∞ `«yOæ K«_®xH˜ Wk "≥Ú^Œ\ ˜ Z`«∞.Î XHõ"Ñ·≥ Ù¨ =∞# „Ѩ[ʼnõΩ QÆ∞_»,¤ HÍy`«O, JyæÃÑ>ˇÅì ∞
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x Ü«∞O„`åÅ=~°‰õΩ J<ÕHõ ~°HÍÅ ™ê=∞„y HÍ=Åã≤=ÙOk. ^•xx `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞Hõ
HÍi‡‰õΩÅ#∞ ѨxÖ’#∞O_ç fã≤"Õã¨∞Î<åfl~°∞.
PO„^ÖŒè ’ Ѩiâ„ =◊ ∂aè=$kúH˜ =∂~°Oæ
=∞# PO„^èŒÖ’ Ѩi„â◊=∞Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞_»O=Å¡<Õ „Ѩã¨∞Î`«O ѨxKÕã¨∞Î#fl "åiH˜
Ѩx K«∂Ñ≤OK«_»"Õ∞ QÍHõ, Ãã·#ºOÖ’ #∞O_ç uiy=KÕÛ "åi JO^ŒiH©, =∞# „QÍ=∂ÅÖ’
x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ =Ù#fl „Ѩ[ʼnõΩ ‰õÄ_® Ѩx K«∂Ñ≤OK«QÆÅO. J~Ú`Õ ÖÏÉèϿщõΔΩÖˇ·#
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ, WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ =^Œe"Õ¿ãÎ =∞# Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kú K≥O^Œ=Ù.
=∞# áêi„âß=∞Hõ ã¨OѨuÎ H˘kÌ=∞Ok =º‰õΩÅÎ ÖÏÉèÏÅHÀã¨O HÍHõ =∞# „Ѩ[ÅO^Œi J=ã¨~åÅ#∞
f~°Û_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_®e. Wk [~°QÍÅO>Ë PO„^èŒÖ’ U~°Ê_Õ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO PO„^èŒ
Ѩi„â◊=∞Å#∞ JdÅÉèÏ~°`« Ѩi„â◊=∞Å`À áê@∞ Jaè=$kú KÕÜ∞« _®xH˜ ѨÓ#∞HÀ"åe. ÉèÏ~°`^« âÕ Ñ◊ Ù¨
áêi„âßq∞HÍaè=$kú áê¡#∞Ö’ PO„^èŒ Ñ¨i„â◊=∂aè=$kú ‰õÄ_® XHõ =ÚYº ÉèÏQÆOQÍ U~°Ê~°z
áê¡#∞Å∞ "ÕÜ∂« e. Ѩi„â◊=∂aè=$kú HÀã¨O Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì D „H˜Ok K«~º° Å∞ „Ѩ*Ï „ѨÉ∞íè `«fiO
fã¨∞HÀ"åÅx HÀ~°∞`ÀOk. ^•x HÀã¨O Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ѨxKÕ™ÈÎOk.
1. =∞#‰õΩ ÉÏH©=Ù#fl Ããìi¡OQÆ∞ `«k`«~° JѨCÅÖ’H˜ K≥e¡OѨÙQÍ „a\˜+¨μ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å
Ѩi„â◊=∞Å#∞, á¶êºHõsì Å#∞ „Ѩ*Ï „ѨÉ∞íè `«fiO ™êfinè#O KÕã∞¨ HÀ"åe. PO„^èÖŒ ’ S.ZÖò.\˜._ç.
á⁄Q͉õΩ HõOÃÑhÅ∞, áêºs JO_£ HõOÃÑhx, qâßYÖ’x Eº\ò q∞Å∞¡Å#∞ „Ѩ*Ï „ѨÉ∞íè `«fiO
™êfinè#O KÕã¨∞HÀ"åe. "Õ~°∞â‹#QÆ, W`«~° =Ú_ç ã¨~°‰õΩÅÃÑ· QÆ∞`«Î "åºáê~°O KÕã¨∂Î =∞#
Ô~·`«∞Å#∞ ^ÀK«∞‰õΩO@∂ =Ù#fl áêºs JO_£ HõOÃÑh "åÖϯ~°∞ì JO_£ HõOÃÑhÅ#∞ ‰õÄ_®
„Ѩ[Å „ѨÉèí∞`«fiO ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ"åe.
2. ÉèÏ~°fÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ #_»∞ѨHõ =¸ã≤"ãÕ Ü ≤ Ú« OK«∞`«∞#fl á¶êºHõsì Å#∞ ‰õÄ_® „ѨÉ∞íè `«fiO
=â◊Ѩ~°∞ÛHÀ"åe. ~å[=∞O„_ç ¿ÑѨ~°∞ q∞Å∞û, ã≤ÊxflOQ∑ q∞Å∞¡Å =O\˜q „ѨÉèí∞`«fiO
=â◊Ѩ~°∞ÛH˘x #_»∞Ѩ=Åã≤=ÙO@∞Ok.
49
3. Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ ^˘OQÆ "åºáê~°O KÕã≤ qѨs`« ÖÏÉèÏÅ∞ Pi˚Oz# Ѩi„â◊=∂kèHÍ~°∞Å∞,
"åºáê~°ã¨∞÷Å∞, HÍO„\ÏHõì~°¡ ÖˇHõ¯Å∞ `«xv KÕÜ«∂e. "å~°∞ J<åºÜ«∞OQÍ ^˘OQÆ =∂Ô~¯\ò
^•fi~å ã¨OáêkOz# ÖÏÉèÏÅxflO\˜h „ѨÉèí∞`«fiO #+¨ìѨiǨ~°O =∞ˆ~g∞ W=fi‰õΩO_®
ÖÏHÀ¯"åe.
4. Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO =ã¨∂Å∞ KÕã≤# Jq∞`«ÖÏÉèÏŠѨ#∞fl#∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ
uiy WKÕÛ™êÎ=∞O@∞#flk. uiy WzÛ"ÕÜ«∞‰õΩO_® „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ fã¨∞H˘x
Ѩi„â◊=∂aè=$kúH˜ LѨÜ≥∂yOKåe.
5. ÉϺO‰õΩÅ∞, Ô~·Å∞ =∂~åæÅ∞, „\Ï"£∞ HõOÃÑhÅ∞, q^Œ∞º^ŒºO„`åÅ∞, ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Å∞, L‰õΩ¯
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ „Ѩ^è•# Ѩi„â◊=∞ÅxflO\˜h „ѨÉèí∞`«fiO ™êfinè#Ѩ~°∞ÛH˘x #_»∞ѨÙ`«∞Ok.
6. `å#∞ ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x# W`«~° Ѩi„â◊=∞ÅxflO\˜h „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO `«# HõO„\’Å∞
H˜O^Œ #_»∞ѨÙ`«∞Ok. HÍi‡‰õΩʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# r`åÅ∞, W`«~° ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ LO_Õ@@∞¡
K«∂ã¨∞OÎ k. „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã@@∞¡ K«∂ã¨∞OÎ k. ÖÏÉèÏÅHÀã¨O
Ü«Ú^ŒHú ÍÅOÖ’ |@ìÅ q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞Å∞ HÍ=Åã≤# KÒHõQ∞Æ _»#¤ ∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« _®xH˜
x~åHõiOKå~°∞. ÉÁQÆ∞æ QÆ#∞Å Ü«∞[=∂#∞Å∞ =∞Oz ÉÁQÆ∞æ#∞ fÜ«∞‰õΩO_® ^•zÃÑ\Ïì~°∞.
W\ì̃ J=Hõ`«=HõÅ∞ [~°∞QƉõΩO_® „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO *Ï„QÆ`«Î Ѩ_»∞`«∞Ok.
7. HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞ ã¨OѶ¨∂Å#∞ Z\ì̃ P@OHÍÅ∞ ÖˉõΩO_® ã¨fi`«O„`«OQÍ xi‡OK«∞HÀ_®xH˜
J=HÍâßÅ∞ HõeæOK«∞`«∞Ok. „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fi „Ѩux^èŒ∞Å`À#∞, á¶êºHõìs Ü«∞[=∂#∞Å`À#∞
HõÅã≤, HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞ „Ѩux^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_® L`«ÊuÎx Z‰õΩ¯= KÕÜ«∞_®xH˜ Ѩx KÕ™êÎ~°∞.
á¶êºHõìsÅ#∞ #_»Ñ¨_»OÖ’ ‰õÄ_® ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞QÍ =ÙO\Ï~°∞.
8. HÍi‡‰õΩŠǨωõΩ¯Å‰õΩ ÉèíOQÆO HõeæOKÕ âßã¨<åÅxfl\˜h ~°^Œ∞Ì KÕã¨∞ÎOk.
9. HÍi‡‰õΩÅ#∞ ѨxÖ’#∞O_ç fã≤"ÕÜ«∞_®xfl "≥O@<Õ PѨÙ*Ëã¨∂Î "åiH˜ Hõhã¨Ñ¨Ù "Õ`«<åxfl
x~°‚~Úã¨∂Î Pi¤<≥#∞û „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO "≥O@<Õ KÕã¨∞ÎOk.
10. HÍi‡‰õΩÅ D „H˜Ok „áê^äŒq∞Hõ ǨωõΩ¯Å#∞ HÍáê_»∞`«∂ K«\ÏìÅ∞ KÕã¨∞ÎOk.
1. HÍi‡‰õΩʼnõΩ Ñ¨x ZѨC_»∂ K«∂Ñ≤OKÕ ÉÏ^茺`« „ѨÉèí∞`åfixk. HÍi‡‰õΩʼnõΩ Ñ¨xÖË#ѨC_»∞,
"åiH˜ ѨÓiÎ rq`« Éèí$ux=fi_®xH˜ cè=∂ Ѩ^Œúux U~°Ê~°Kåe. nxHõÜÕ∞º Y~°∞Û á¶êºHõìs
Ü«∞[=∂#∞Å∞, „ѨÉèí∞`«fiO ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
2. ~ÀA‰õΩ 8 QÆO@ʼnõΩ q∞Oz Ѩx LO_»‰Äõ _»^∞Œ . "å~åxH˜ 44 QÆO@ʼnõΩ q∞OK«‰Äõ _»^∞Œ .
3. <≥ʼnõΩ Hõhã¨Ñ¨Ù r`«O ~°∂.50Å∞ LO_®e. JѨCÅ∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e.
4. [|∞ƒÑ¨_ç#ѨC_çKÕÛ ÃãÅ=ÙÅ∞, W`«~° HͺA=Öò ÃãÅ=ÙÅ∞ HÍHõ „Ѩu ã¨O=`«û~°=¸
xO_»∞ r`«O`À XˆH™êi 15 ~ÀAÅ ÃãÅ=Ù W"åfie.
50
5. Ѩiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# ã¨÷ÖÏÅÖ’, h\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞, nѨѨ٠U~åÊ@∞¡, =∞Oz g^èŒ∞Å∞O_Õ@@∞¡
WO_»¡ =ã¨`«∞ÖË~°Ê~°Kåe. „ѨÉèí∞`«fiO, á¶êºHõìs Ü«∞[=∂#∞Å∞ gxx xi‡Oz HÍi‡‰õΩʼnõΩ
`«‰õΩ¯= J^≥ÌʼnõΩ W"åfie.
6. „Ѩ=∂^•Å∞ Hõey#ѨC_»∞, [|∞ƒ KÕã#≤ ѨC_»∞, =Úã¨e`«#OÖ’ HÍi‡‰õΩʼnõΩ r=# Éè$í ux
U~°Ê~°Kåe.
7. „ã‘Î HÍi‡‰õΩʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À áê@∞ ã¨=∂# ѨxH˜ ã¨=∂# r`åe"åfie.
8. Hõ#_®xH˜ =ÚO^Œ∞ P~°∞"å~åÅ∞, Hõh㨠Ñ≤^ÑŒ ¨ P~°∞"å~åÅ∞ xO_»∞ r`«O`À „ã‘Î HÍi‡‰õΩʼnõΩ
ÃãÅ=Ù W"åfie. tâ◊√ áÈ+¨}‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ JÅ"≥#∞û W"åfie.
`«Å∞¡Å∞ ѨxKÕã¨∞Î#flѨC_»∞ a_»¤Å#∞ ã¨O~°HΔ̃OK«_®xH˜ („ÔHpÅ∞) tâ◊√áÈ+¨} Éèí=<åÅ#∞
`«sÊù^Œ∞K≥Ok# ^•^Œ∞Å Ü«∂[=∂<åºxfl U~°Ê~°Kåe.
9. HÍi‡‰õΩʼnõΩ Lz`« "≥·^Œº ã¨Ç¨Ü«∞O.
10. HÍi‡‰õΩʼnõΩ Lz`« q^•º ™œHõ~åºÅ∞, ~å„u áê~î°âßÅÅ∞ U~°Ê~°Kåe. "å~°∞ ѨxKÕ¿ã
fiHõ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«=∞ <≥·Ñ¨Ù}Ϻxfl, âß„ãÎ̈ *Ï˝<åxfl Jaè=$kú KÕã¨∞HÀ_®xH˜ „Ѩ`ÕºHõ
áê~î°âßÅÅ∞ U~°Ê~°Kåe.
PO„^ÖŒè ’ Jaè=$kú KÕÜ∞« _®xH˜ gÅ∞#fl Ѩiâ„ =◊ ∞Å∞
JdÅÉèÏ~°`« áêi„âßq∞Hõ „Ѩ}ÏoHõ##∞ã¨iOz HÍi‡‰õΩÅ∞, „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO,
^Õâ◊ÉèíHÎ̃QÆÅ á¶êºHõìs Ü«∞[=∂#∞Å∞ Hõeã≤ PO„^èŒÖ’ D „H˜Ok Ѩi„â◊=∞Å#∞ xi‡OK«_®xH˜
ѨÓ#∞HÀ"åe.
1. Hõ_»Ñ¨-Hõ~°∂flÅ∞ ɡ["å_»ÅÖ’ W#∞=Ú-L‰õΩ¯ Ѩi„â◊=∞
Hõ~∂° flÅ∞ lÖÏ¡Ö’ _À<£ `åÅ∂HÍÖ’#∞, Hõ_Ñ» l¨ ÖÏ¡Ö’ ÃÑO_ç=¡ ∞„i „áêO`å# P^è∞Œ xHõ
ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ HÍ=Åã≤#O`« W#∞=Ú ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œx Ѩiâ’^èŒ#Å∞
~°∞A=ÙKÕâß~Ú. ã¨OQÆ"Õ∞â◊fi~°O, `«∞OQÆÉèí„^• „áê*ˇ‰õΩìÅ #∞O_ç q^Œ∞ºK«ÛùH˜Îx, ã¨g∞ѨOÖ’
™êO_»∂~°∞ ^ŒQÆæ~° ^˘iˆH =∂OQÆhã¨∞#∞ qxÜ≥∂yOz ÃÑ^ŒÌ W#∞=Ú L‰õΩ¯ Ѩi„â◊=∞#∞ D
„áêO`«OÖ’ <≥ÅH˘ÅÊ=K«∞Û#∞.
ɡ["å_» „áêO`å# „HÀ"≥∞@ ÿ ∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∂ LOk. H˘`«QÎ ∂Æ _≥O U*ˇhû „áêO`åÅÖ’x
~åHõΔã≤ÉÁQÆ∞æ, qâßY „áêO`«OÖ’x =∂OQÆhã¨∞#∞ LѨÜ≥∂yOz W#∞Ѩ Ѩi„â◊=∞#∞ ɡ["å_»
„áêO`å# ™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ J=HÍâ◊=ÚOk.
2. qâßYÖ’ =∂OQÆhã¨∞-JÅ∂ºq∞xÜ«∞O-~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞
ÃÑ· ֒ǨÅ∞ qâßY lÖÏ¡Ö’ ^˘~°∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. ã¨g∞ѨOÖ’ L#fl qâßY Ǩ~°ƒ~°∞,
Ô~·Å∞ =∂~åæÅ ™œHõ~åºÅ#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∂ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞#∞, W`«~° „Ѩ^è•#
Ѩi„â◊=∞Å#∞ WK«Û# Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok. (ZÅ„H˜ìã≤\ ©H˜) q^Œ∞ºK«ÛùH˜ÎH˜
ã¨O|OkèOz# ÉϺ@sÅ∞ ‰õÄ_® `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
51
3. <≥Å∂¡~°∞Ö’ J„ÉèíHõO - ~åy q^Œ∞º`ü Ѩx=Ú@∞¡
<≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡Ö’ J„ÉèíHõO ("≥∞ÿHÍ) ÉÏQÍ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. ^•xx „`«qfi q^ÕâßʼnõΩ
ZQÆ∞=∞u KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. ~åy, `«∞uÎ<åQÆO ‰õÄ_® ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. gx`À Q˘Ñ¨Ê q^Œ∞º`ü Ѩi„â◊=∞#∞
<≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡Ö’ <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok. "≥∞ÿHÍ áÈÅ=~°O `åÅ∂HÍÖ’ ‰õÄ_®
^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. "≥∞Hÿ Í#∞O_ç ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ ÉèÏs Ü«∞O„`åÅ∞ JiyáȉõΩO_® =ÙO_»_®xH˜ HÍ=Åã≤#
HõO^≥# (Å∂„aHõO\òû)#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
4. Hõ~°∂flÅ∞ - QÆ∞O@∂~°∞ÅÖ’ ã‘ã¨Ñ¨Ù Ѩi„â◊=∞
ã‘ã¨O Hõ_»Ñ¨Ö’#∞, Hõ~°∂flÅ∞ lÖÏ¡ HõOÉèíOÖ’#∞, QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’ ѨÖÏfl_»∞
`åÅ∂HÍÖ’#∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. WK«Û@ ÃÑ^ŒÌ ã‘ã¨Ñ¨Ù Ѩi„â◊=∞ U~°Ê~°Kåe.
5. |OQÍ~°O
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ ^èŒ~°‡=~°O `åÅ∂HÍÖ’ ^˘~°∞‰õΩ`«∂ =ÙOk.
6. ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ PÃベêìãπ, ã≤"≥∞O@∞ Ѩi„â◊=∞
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ PÃベêìãπ Z‰õΩ¯=QÍ ^˘~°∞‰õΩ`«∂=ÙOk. nxx ÃÑ^ŒÌ
Ѩi„â◊=∞QÍ #_»∞Ѩ=K«∞Û#∞. ɡ["å_», `å_ÕѨe¡Ö’ WѨC_»∞#fl ã≤"≥∞O@∞ á¶êºHõìsÖËQÍHõ
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’#∞, _À<£, =∞^Œ#Ѩe¡Ö’#∞, QÆ∞O@∂~°∞ ѨÖÏfl_»∞Ö’#∞, <≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡
HõxyiÖ’#∞ ã≤"≥∞O@∞ á¶êºHõìsÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
ѨÖÏfl_»∞Ö’ ~°OQÆ∞~°OQÆ∞Å K«Å∞=~å~Ú ^˘~°∞‰õΩ`«∂ =ÙOk. =∂~å¯Ñ¨Ù~°O `åÅ∂HÍÖ’ ѨÅHõÅ
Ѩi„â◊=∞#∞ =∞iO`« Jaè=$kú KÕÜ«∂e.
7. „QÍÃѶ·@∞ Ѩi„â◊=∞
Hõ$ëê‚, LÉèíÜ«∞ QÀ^•=~°∞ÅÖ’ „QÍÃѶ·@∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∂ =ÙOk. nx #∞O_ç ɡ["å_»,
~å[=∞O„_çÅÖ’ ÃÑxûÅ∞ á¶êºHõìsÅ∞ xi‡OK«=K«∞Û#∞.
8. Ñ≤OQÍ}© (ã≤~°q∞H±) Ѩi„â◊=∞
~å[=∞O„_çÖ’ „QÍÃÑ@ ·¶ ∞`À áê@∞ Ñ≤OQÍ}© Ѩi„â◊=∞‰õΩ HÍ=Åã≤# =∞\ì̃ ^˘~°∞‰õΩ`«∂
=ÙOk. JO^Œ∞KÕ WK«Û@ Ñ≤OQÍ}© Ѩi„â◊=∞#∞ U~°Ê~°K«=K«∞Û#∞. ã≤~°q∞H± Ѩi„â◊=∞ <≥Å∂¡~°∞,
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ ‰õÄ_® U~°Ê~°K«_®xH˜ HÍ=Åã≤# Yx[ ã¨=Ú^•Ü«∞=∞O`å =ÙOk.
9. ~°OQÆ∞ŠѨi„â◊=∞
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ qq^èŒ ~°HÍÖˇ·# ÉÏÔ~·@∞û ^˘~°∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. nx#∞O_ç
~°OQÆ∞Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok.
10. HÍy`«Ñ¨Ù Ѩi„â◊=∞
~å[=∞O„_çÖ’<ÕQÍHõ Hõ~°∂flÅ∞ lÖÏ¡Ö’#∞, qâßYÖ’#∞ HÍy`«Ñ¨Ù á¶êºHõìsÅ#∞
U~°Ê~°K«_®xH˜ HÍ=Åã≤# J_»=ÙÅ∞<åfl~Ú.
52
11. K«O^Œ#Ѩ٠#∂<≥
W`«~° J@g =$HΔÍÅ #∞O_ç #∂<≥Å∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã Ѩi„â◊=∞Å∞ Hõ~°∂flÅ∞, qâßY
U*ˇhû „áêO`åÅÖ’ U~°Ê~°K«=K«∞Û#∞.
12. |@ìÅ q∞Å∞¡Å∞
J^Àx, `å_çѨ„u, QÆ∞O`«HõÅ∞¡Ö’ K«∞@∞ìѨHõ¯Å `«Ü«∂~°=Ù`«∞#fl ѨuÎx qxÜ≥∂yOz
QÆ∞_»¤Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜ |@ìÅ q∞Å∞¡Å∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∂e.
13. =#ã¨Êu á¶êºHõìsÅ∞
qâßY, ɡ["å_», QÆ∞O@∂~°∞, #O^•ºÅ, J#O`«Ñ¨Ù~°O, =∞^Œ#Ѩe¡ "≥Ú^ŒÖˇ·#
„áêO`åÅÖ’ D á¶êºHõìsÅ#∞ <≥ÅH˘eÊ K«∞@∞ìѨHõ¯Å `«Ü«∂~°ÜÕ∞º "Õ~°∞â‹#QÆ #∞O_ç =#ã¨Êux
`«Ü«∂~°∞KÕÜ«∂e.
14. ã≤QÆÔ~\ò á¶êºHõìsx QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’ U~°Ê~°K«=K«∞Û#∞.
15. qq^èŒ lÖÏ¡ÅÖ’ `Àà◊¡ Ѩi„â◊=∞Å#∞ <≥ÅH˘ÅÊ=K«∞Û#∞.
16. ѨO_»∞¡ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º „áêO`åÅÖ’ ѨO_»¡ ~°™êxfl *Ï„QÆ`«Î ÃÑ>Ëì HÍxOQÆ∞ Ѩi„â◊=∞Å#∞
U~°Ê~°Kåe.
17. ɡ["å_», qâßY, ~å[=∞O„_ç, ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ Z~°∞=ÙÅ∞ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã á¶êºHõsì ʼnõΩ
J=HÍâßÅ∞<åfl~Ú.
~Ô Å· ∞ =∂~åæÅ∞
=∞# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ KåÖÏ „áêO`åʼnõΩ Ô~·Å∞ ™œHõ~°ºO ÖË<ÕÖË^Œ∞. „Ѩܫ∂}ÏʼnõΩ
W|ƒOk HõÅ∞QÆ∞>ËQÍHõ JK«Û\˜ Ѩi„â◊=∞Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌ Ô~·Å∞ =∂~åæÅ∞
ÖËHõáÈ=_»O ÃÑ^ŒÌ J_»¤OH˜QÍ LOk. WѨC_»∞ Ô~·ÖËfi HÍi‡‰õΩʼnõΩ ‰õÄ_® Ѩx HõeÊOK«_®xH˜
H˘`«Î ~Ô Å· ∞ =∂~åæÅ∞ "ÕÜ∞« _»O =Å¡ ™ê^躌 =∞=Ù`«∞Ok. `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ Ö’ D „H˜Ok ~Ô Å· ∞ =∂~åæÅ#∞
"≥O@<Õ "ÕÜ«∞_®xH˜ ѨÓ#∞HÀ"åe.
1 (Z) qâßYѨ@ì}Ï#∞flO_ç =~°OQÆÖò =~°‰õΩ – Wk `≥ÅOQÍ}Ï „áêO`«O. QÀ^•=s #n
㑯=Ú Ñ¨iã¨~° „áêO`åÅ∞, U*ˇhû „áêO`åÅ∞ nx Jaè=$kúH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
(a) ~å[=∞O„_ç #∞O_ç Éèí„^•K«ÅO =~°‰õΩ JK«Û\˜ #∞O_ç qâßY - =~°OQÆÖò Ô~·Å∞
=∂~°æOÖ’ HõÅ∞ѨÙ`«∂ XHõ Ô~·Å∞ =∂~°æO "ÕÜ«∂e.
2. ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^Œ∞ ã≤\ ,© ^Õ=~°H˘O_», =∂K≥~,¡° ^˘#H˘O_», á⁄ke, XOQÀÅ∞ʼnõΩ ~Ô Å· ∞=∂~°Oæ
"͆Ƕe.
3. XOQÀÅ∞, J^ŒÌOH˜, #~°û~å=Ù¿Ñ@, ã¨`≥Î#Ѩe¡, JK«ÛO¿Ñ@Å#∞ HõÅ∞ѨÙ`«∂ =∞~˘Hõ
Ô~·Å∞=∂~°æO.
53
4. XOQÀÅ∞, á⁄ke, Hõxyi, |^ÕfiÅ∞, Hõ_Ñ» ,¨ ~åÜ«∞KÀ\˜, =∞^Œ#Ѩe¡ - ɡOQÆ∞à◊¥~°∞ʼnõΩ
Ô~·Å∞.
5. <≥Å∂¡~°∞, |^Õfie, "≥∞ÿ^Œ∞‰õÄ~°∞, á⁄^Œ∞Ì@∂~°∞, Pà◊¡QÆ_»¤, #O^•ºÅ |O_ç P`«‡‰õÄ~°∞ʼnõΩ
Ô~·Å∞.
6. QÆ∂_»∂~°∞, ~å=Ó~°∞, ~å[O¿Ñ@, ~åÜ«∞KÀ\˜, HõkiH˜ Ô~·Å∞.
7. ~åÜ«∞^Œ∞~°æ, HõàϺ}^Œ∞~°æ, J#O`«Ñ¨Ù~°O, `å_çѨ„u, HÀ~ÚʼnõΩO@¡, #O^•ºÅ‰õΩ Ô~·Å∞.
8. |àÏ¡i, J^Àx, Hõ~°∂flÅ∞, P`«‡‰õÄ~°∞, Z„~°Q˘O_»áêÖˇO, =∂K≥~°¡‰õΩ Ô~·Å∞.
9. Hõki, ѨÙe"≥O^Œ∞Å, Z„~°QÆ∞O@Å, „á⁄^Œ∞Ì@∂~°∞ʼnõΩ Ô~·Å∞.
10. Y=∞‡O "≥∞@∞ì, u~°∞=Ó~°∞, zO`«ÅѨÓ_ç, [OQÍÔ~_ç¤ QÆ∂_≥O, x_»^Œ"ÀÅ∞‰õΩ Ô~·Å∞.
11. K«Å¡Ñ¨e¡, áê=∞„~°∞, QÆ∞_ç"å_», #∂lg_»∞, u~°∞=Ó~°∞ʼnõΩ Ô~·Å∞.
~ˆ =٠Ѩ@}ì ÏÅ∞
qâßYѨ@ì}Ï<Õfl QÍHõ HÍH˜<å_», #~åûѨÙ~°O, =∞zbѨ@ì}O, F_»ˆ~=Ù (QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡),
Hõ$ëê‚ Ñ¨@ì}O. (<≥Å∂¡~°∞)Åhfl ‰õÄ_» ˆ~=٠Ѩ@ì}ÏÅ∞QÍ Jaè=$kú KÕÜ«∂e.
=∞# =ÚYº Ѩ@ì}=ÚÅHõxfl\˜H© q=∂<åÅÖ’ „Ѩܫ∂}O KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ=Åã≤#
q=∂<å„â◊Ü∂« Å∞ xi‡OKåe.
KÕ<`Õ « Ѩiâ„ =◊ ∞
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ 1,30,000 =∞QÍæÅ∞<åfl~Ú. KÕ<Õ`« ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ „Ѩ^è•#OQÍ
^Õ"åOQÆ, Ѩ^Œ‡âße "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞O_ç =™êÎ~°∞. H˘kÌ=∞Ok =Úã≤¡=ÚÅ∞,
Pk=∂O„^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. D =~°‰õΩ q∞Å∞¡|@ìÅ áÈ\©=Å¡ gi Ѩi„â◊=∞ KåÖÏ
‰õΩO@∞Ѩ_Oç k. WѨC_»∞ QÆ∞_»¤ Hõ~∞° =Ù#flѨC_»∞, QÆ∞_»Å¤ ∞ <ÕÜ∞« _®xH˜ HÍ=Åã≤# #∂Å∞ ^˘~°H_õ O»
ÖË^Œ∞. XHõ"≥·Ñ¨Ù |@ìÅ q∞Å∞¡Å Ü«∞[=∂#∞Å∞ KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩx QÆ∞_»¤‰õΩ áÈ\©=zÛ J`«x
Ѩi„â◊=∞#∞ ^≥|ƒH˘>Ëì"å~°∞. HÍx KÕ<Õ`« Ѩi„â◊=∞Å#∞ á¶êºHõìsÅÖ’H˜ W=Ú_»∞ÛHÀ_®xH˜ `«y#
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞HÍ~°∞. "åiH˜ ѨxÖË#ѨC_»∞ HÍ=Åã≤# r=# Éèí$u „ѨÉèí∞`«fiO
HõeyOKÕkHÍ^Œ∞. =∞~˘HõѨHõ¯ KÕ<Õ`« Ѩi„â◊=∞Ö’<Õ =∂+ì̈~°∞ g=~°∞û KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅÃÑ·
ÃÑ`«Î#O KÕã¨∂Î "åiH© á¶êºHõìs Ѩx"åiHõ#fl `«‰õΩ¯= r`åezÛ Ñ¨x KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
ÉÁOÉÏ~Ú |@ìÅ q∞Å∞¡Ö’ =∞QÆæOÃÑ· <Õ¿ã =ºHÎ̃H˜ ~°∂.70Å∞ <≥ʼnõΩ =™êÎ~Ú. XHõ
KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩ_»∞ J`«x ‰õΩ@∞O|=∞O`å Ѩx KÕã≤<å ~°∂. 50ʼnõΩ q∞Oz <≥ʼnõΩ
P^•Ü«∞O ~å^Œ∞.
54
 D~ÀA KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅ∞ J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞, U^À XHõ =∂+ì̈~°∞g=~°∞
H˜O^Œ r`«O HÀã¨O ѨxKÕ¿ã "åà◊√¡QÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞. J`«xH˜ ™⁄O`« =∞QÆæ=Ú<åfl, `å#∞
<Õã≤# |@ì#∞ =∂+ì̈~°∞ g=~°∞ J=Ú‡HÀHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩxH˜ `«‰õΩ¯= r`åezÛ
<Õ~ÚOK«_»O =Å¡ =∂+ì̈~°∞ g=~°∞‰õΩ |@ìÅ∞ `«‰õΩ¯= Ys^Œ∞‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~Ú. "åà◊√¡ P |@ìÅ#∞
Z‰õΩ¯= Ys^Œ∞‰õΩ „Ѩ[ʼnõΩ Jq∞‡ Z‰õΩ¯= ÖÏÉèÏÅ∞ ã¨OáêkOK«_®xH˜ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ`<« Õ
=∂+ì̈~°∞ g=~°∞ KÕ<Õ`« QÆ∞_»¤‰õΩ ^èŒ~°Å∞ HõO„\’Å∞ KÕÜ«∞=^ŒÌO@∞<åfl_»∞. J^Õ suQÆ KÕ<Õ`«
áêi„âßq∞‰õΩxH˜ W"åfieû# Hõhã¨ÑÙ¨ r`åÅ#∞ ‰õÄ_® x~°~‚ ÚOK«_®xH˜ W`«_∞» =ºuˆ~H˜ã∞¨ <Î åfl_»∞.
Z<£l ~°OQÍ, PÜ«∞# J#∞K«~°∞Å∞ =∂+ì̈~°∞ g=~°∞û J<åºÜ«∞Ѩ٠HÀÔ~¯Å#∞ |ÅѨ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞.
KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅ ^Œ$+≤ìx, "åiH˜ J<åºÜ«∞O KÕã¨∞Î#fl D =∂+¨ì~°∞ g=~°∞û, ÉÏ¡‰õΩ
=∂Ô~¯@∞ì^•~°∞Å #∞O_ç =∞~°eOK«_®xH˜, |@ìÅ q∞Å∞¡Å=Å¡<Õ "åi Ѩiã≤u÷ WO`« â’K«hÜ«∞OQÍ
=ÙO^Œx LѨ<庙êÅ∞ ~°OQÍQÍ~°∞ H˘>Ëìã¨∞ÎO\Ï~°∞.
KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩefl Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ J`«ºO`« H˜¡+¨ì Ѩiã≤÷`«∞Öˇ^Œ∞~˘¯#flѨC_»∞
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì J`«x`À Hõeã≤ ѨxKÕã≤Ok. PO„^èŒ KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅ ã¨OѶ¨∂xfl
xi‡OK«_®xH˜ `À_»Ê_çOk. #∂Å∞Ö’ [iˆQ ^˘OQÆ "åºáê~åxfl JiHõ\ ì̃ J`«xH˜ HÍ=Åã≤#
#∂Å∞ ˆ~+¨#∞ =KÕÛ@@∞¡ Hõ$+≤ KÕã≤Ok. „Ѩu KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩxH˜ H˜~°ã¨<å~ÚÖò ˆ~+¨#∞
=KÕÛ@@∞¡ ѨxKÕã≤Ok. =∂+ì̈~°∞ g=~°∞¡ KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩxH˜ ~å=Åã≤# #∂Å∞ ˆ~+¨<£#∞,
r`åÅ#∞ `«yæOK«_®xH˜ K«∂¿ãÎ Z^Œ∞~˘¯x ѨxKÕã≤Ok.
|@ìÅ Ü«∞O„`åÅ#∞ f¿ã¿ãÎ KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩxH˜ HÍ=Åã≤# #∂Å∞ÖË^Œ∞. J`«xH˜
Ѩx‰õÄ_® ^˘~°Hõ^Œ∞. `«# ã¨OѶ¨∂xfl |ÅѨ~°∞ÛH˘x x~°O`«~°O Hõ$+≤ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å<Õ KÕ<Õ`«
áêi„âßq∞‰õΩx D „H˜Ok HÀÔ~¯Å∞ <≥~°"Õ~°∞`å~Ú.
1. ѨxáÈ~Ú# KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩʼnõΩ H˘`«ÎQÍ U~°Ê~°KÕ |@ìÅ∞ q∞Å∞¡ÅÖ’ Ѩx
K«∂Ñ≤OKåe. "åiH˜ Hõhã¨O <≥ʼnõΩ 50 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ `«QÆæ‰õΩO_® r`åÅ∞O_®e.
2. KÕ<Õ`« ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂ÖË~°Ê~°z "å\˜^•fi~å #∂Å∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∂e.
3. KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩxH˜ =∂ãì̈~°∞ g=~°∞û W"åfieû# Hõhã¨Ñ¨Ù ˆ~@∞¡ x~°‚~ÚOKåe.
4. HÀ-PѨˆ~\˜"£ ™⁄Ãã·\ ©Å ^•fi~å, q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃ =∞QÍæÅ∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∂e. gx =Å#
KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩ_»∞ Z‰õΩ¯= |@ì#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞QÆÅ_»∞. WOHÍ Z‰õΩ¯= P^•Ü«∞O
ã¨OáêkOK«QÆÅ_»∞.
5. KÕ<Õ`« |@ì‰õΩ ^èŒ~° x~°‚~ÚOz, „ѨÉèí∞`«fiO ^•xx ѨÓiÎQÍ H˘x „Ѩ[ʼnõΩ J=∞‡_®xH˜
U~åÊ@∞¡ KÕÜ∂« e. nx =Å# q∞Å∞¡ |@ìÅ áÈ\© =Å¡ KÕ<`Õ « QÆ∞_»¤ q_»∞^ŒÅ HÍHõáÈ=_»O
[~°∞QÆ^Œ∞.
6. KÕ<Õ`« áêi„âßq∞Hõ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Jxfl q^èŒ=ÚÖÏ „ѨÉèí∞`«fiO `À_»Ê_®e. "åiH˜
HÍ=Åã≤# JѨCÅ∞, #∂Å∞ =ÔQ·~åÅ∞ ^˘iˆH@@∞¡ K«∂_®e.
55
7. KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩxH˜ Ѩx ^˘~°Hõ#ѨC_»∞ J`«x rq`åxH˜ ã¨iáÈÜÕ∞ x~°∞^ÀºQÆ
Éè$í ux W"åfie.
W`«_Î ,ç HõOK«∞ =ÔQ~· å KÕuѨ#∞Å∞
gi ã≤÷u KåÖÏ Ñ¶¨∞’~°OQÍ =ÙOk. giH˜ HÍ=Åã≤# =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩ ^˘~°∞‰õΩ@ ÖË^Œ∞.
Z‰õΩ¯= QÆO@Å∞ ѨxKÕã≤<å ã¨OáêkOKÕk KåÖÏ `«‰õΩ¯=. =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜
P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ∞ LѨÜ≥∂yOK«_»O ÖË^Œ∞. D qq^èŒ KÕuѨ#∞Å#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜
L`«ÊuÎ ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂ÖË~°Ê~°K«_®xH˜ Hõ$+≤ KÕã¨∞ÎOk. "åi^•fi~å giH˜ HÍ=Åã≤# =Ú_ç
ã¨~°‰õΩÅ∞ ^˘iˆH@@∞¡ K«∂ã¨∞ÎOk. P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ∞ LѨÜ≥∂yOz Z‰õΩ¯= =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_®xH˜ Hõ$+≤ KÕã¨∞Î#flk. Z‰õΩ¯= P^•Ü«∞O P ~°HõOQÍ ã¨OáêkOK«_®xH˜
`À_»Ê_»∞`«∞Ok.
z#fl ^Œ∞HÍ}^•~°∞Å∞, =~°HÎ õ QÆ∞=∂™êÎÅ∞
=~°Î‰õΩÅ „H˜O^Œ ѨxKÕã¨∞Î#fl QÆ∞=∞™êÎÅ∞ Ѩ@ì}ÏÅÖ’ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∂ =Ù#fl
HÍi‡HÀ^Œº=∂xfl K«∂ã≤ `å=Ú‰õÄ_® QÆ∞=∞™êÎÅ ã¨OѶ¨∂Å#∞ U~°Ê~°K«∞‰õΩ<åfl~°∞. "å~åxH˜
XHõ~ÀA â‹Å=Ù, Hõ~°∞=Ù Éèí`«ºO ‰õÄ_® ã¨OáêkOK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. Ѩ@ì} =∞^茺`«~°QÆu
„Ѩ*Ï™ê=∂#ºOÖ’ gˆ~ HÍi‡Hõ=~åæxH˜ H˘O`« ^ŒQÆæ~°QÍ LO@∞<åfl~°∞.
z#fl =~°Î‰õΩ_»∞, ÃÑ^ŒÌ =~°Î‰õΩx „áê|źO H˜O^Œ L<åfl_»∞. Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ ^˘OQÆ
=∂Ô~¯@∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨xKÕã∂¨ Î LO>Ë, Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ z#fl =~°‰Î Ωõ ʼnõΩ ‰õÄ_» =ºuˆ~Hõ"∞Õ #x
^Œ∞~°aè„áêÜ«∞O HõeyL<åfl_»∞. z#fl =~°Î‰õΩ_»∞ `å#∞ J"Õ∞‡ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ^˘OQÆ =∂Ô~¯@∞
#∞O_ç HõO„\’Å∞ ˆ~@∞‰õΩ q∞Oz H˘#∞HÀ¯=Åã≤ =ã¨∞Î#fl^Œx JO^ŒiH© `≥eã≤# ã¨OQÆ`Õ. `å#∞
H˘#fl^Õ HõO„\’Å∞ ˆ~@∞‰õΩ q∞Oz L#flѨC_»∞, H˘kÌ ÖÏÉèíO`À HõeÑ≤ J=Ú‡HÀHõáÈ`Õ `«#
rq`åxH˜ HÍ=Åã≤# P^•Ü«∂xfl QÆ_çOK«∞HÀÖË_»∞. Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ z#fl =~°Î‰õΩÅ∞ HõO„\’Å∞
ˆ~@¡#∞ q∞Oz H˘kÌáê\˜ ÖÏÉèÏÅ#∞ "Õã¨∞H˘x `«# Éèí∞HÎ̃HÀã¨O J=Ú‡‰õΩO@∂ LO>Ë J`«xx
^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞Î_»∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«~°∞. J~Ú`Õ P z#fl =~°Î‰õΩʼnõΩ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì KÕ¿ã
q[˝Ñ≤Î : g∞~°O^Œ~°∂ ^˘OQÆ "åºáê~åxfl JiHõ@ì_®xH˜ „Ѩ[Å`À Hõeã≤ ѨxK≥Ü«∞ºO_ç. ^•x
=Å# g∞‰õΩ ‰õÄ_® =ã¨∞Î=ÙÅ∞ HõO„\’Å∞ ˆ~@¡ˆH =™êÎ~Ú. JѨC_»∞ „Ѩ[ʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ#
ÖÏÉèÏÅ∞ "Õã¨∞H˘x Jq∞‡ g∞~°∞ <åºÜ«∞OQÍ rqOK«_®xH˜ gÅ∞ HõÅ∞æ`«∞Ok. g∞~°∞ ÃÑ^ŒÌ
^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ`À Hõeã≤, J`«#∞ KÕ¿ã J<åºÜ«∂Å#∞ HõÑ≤Ê ÃÑ@ì_®xH˜ ѨÓ#∞HÀ=^Œ∞Ì.
J`«#∞ Ѩ@∞ìѨ_»‰õΩO_® HÍáê_»=^Œ∞Ì. "≥Ú^Œ@ ZO`« Hõ+ì̈=∞x `Àz<å <åºÜ«∞"≥∞ÿ# =~°ÎHõO
™êyOK«_®xH˜ g∞~°∞‰õÄ_® „Ѩ[Å`À Hõeã≤ ^˘OQÆ =∂Ô~¯@∞ì‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨xKÕÜ«∂e.
z#fl ^Œ∞HÍ}^•~°∞_»∞ ‰õÄ_® zÅ¡~° ^Œ∞HÍ}^•~°∞Å ã¨OѶ¨∂Å#∞ U~°Ê~°K«∞HÀ"åe.
D ã¨OѶ¨∂Å ^•fi~å `«#‰õΩ HõeˆQ ~Ú|ƒO^Œ∞Å#∞ áÈQ˘@∞ìHÀ=_®xH˜ ѨxKÕÜ«∂e.
56
1. „ѨÉ∞íè `«fi L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ ∞ J#=ã¨~O° QÍ z#flz#fl q+¨Ü∂« ÅÖ’ *’HõºO HõeOæ K«∞H˘#‰õΩO_®
K«∂_®e.
2. zÅ¡~° ^Œ∞HÍ}^•~°∞x "åºáê~°O ‰õΩO@∞Ѩ_»‰õΩO_® HÍ=Åã≤# ™ê=∂„y ã¨~°Ñ¶¨~å
JÜÕ∞@@∞¡ K«∂_®e.
3. =∞Oz ã¨~‰° Ωõ #∞ „Ѩ[ʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ ^è~Œ Å° ‰õΩ ã¨HÍÅOÖ’ JOkOK«_®xH˜ Hõ$+≤ KÕÜ∂« e.
4. HÀ-PѨˆ~\˜"£ ™Èì~üû L^Œº=∞O zÅ¡~° ^Œ∞HÍ}^•~°∞ʼnõΩ â◊„`«∞=Ù HÍ^Œ∞. J`«xH˜ Jk
`À_»Ê_»∞`«∞Ok. P ™Èì~°∞û ^•fi~å J`«xH˜, „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# ã¨~°‰õΩ HõO„\’Öò ˆ~@¡‰õΩ
ã¨~Ñ° ~¨¶ å J=Ù`«∞Ok. ÅOK«Q˘O_ç L^ÀºQÆã∞¨ _Î ∞» , ^˘OQÆ "åºáê~°ã∞¨ _Î ∞» gi^ŒiÌ ÉÏi#∞O_ç
z#fl ^Œ∞HÍ}^•~°∞Å#∞ ~°HΔ̃ã¨∞ÎO^Œx "å~°∞ QÆ∞iÎOKåe.
5. z#fl ^Œ∞HÍ}^•~°∞Å∞ „Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∂Å`À Hõeã≤ ѨxKÕ¿ãH˘nÌ Z‰õΩ¯=QÍ
|ÅѨ_`» å~°∞. HÍO„ÔQã¨∞ - Hõ=¸ºxã¨∞ì SHõº`«#∞, HÍO„ÔQã¨∞ - bQÆ∞ SHõº`«#∞ `Õ=_®xH˜
HÍ~°‰õΩÅ=Ù`å~°∞.
Ѩ@}ì =∞^躌 `«~Q° uÆ Ñ„ [¨ Å∞
Ü«Ú^ŒHú ÍÅOÖ’ ^è~Œ Å° ∞ ÃÑ~°Q_Æ O» =Å¡ „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’#∞, ™ê÷xHõ ã¨Oã¨Å÷ Ö’#∞, =~°‰Î Ωõ Å
„H˜O^Œ ѨxKÕã¨∂Î =Ù#fl `«‰õΩ¯= r`«Ñ¨Ù L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. giH˜ Ü«Ú^Œú Éèí`«ºO
KåÖÏ H˘kÌQÍ WKåÛ~°∞. Jk‰õÄ_® KåÖÏ PÅ㨺OQÍ ~ÚKåÛ~°∞. Ѩ@ì}ÏÅÖ’ [# ã¨=∞‡~°úO
Z‰õΩ¯"≥· WO\˜ J^≥ÌÅ∞ ÃÑiyáÈ~Ú# D ~ÀAÅÖ’ giH˜ WO_»∞¡ ^˘~°Hõ_»"Õ∞ Hõ+ì̈"≥∞ÿOk.
^˘iH˜<å qѨs`«"∞≥ #ÿ J^≥ÅÌ ∞ ~ÚK«∞ÛHÀ=Åã≤ =ã¨∞OÎ k. `«=∞ ^≥x· Hõ rq`å=ã¨~åʼnõΩ HÍ=Åã≤#
aÜ«∞ºO, LѨC, ѨѨC, H˜~°ã¨<å~ÚÖò, JyæÃÑ>ì̌Å∞, QÆ∞_»¤Å∞, HÍy`åÅ∞, =∞O^Œ∞Å∞ Jhfl
^˘OQÆ =∂Ô~¯@∞ìÖ’ H˘#∞HÀ¯=Åã≤ =zÛ, `«=∞‰õΩ WKÕÛ r`åÅ`À `«=∞ ã¨O™ê~åÅ#∞
QÆ_»∞ѨÙHÀ=_»O Jã¨OÉèí="≥∞ÿOk. "åi rq`« „Ѩ=∂}O ZO`À `«yæOK«∞HÀ=Åã≤ =zÛOk.
`«=∞ a_»¤Å‰õΩ HÍ=Åã≤# K«^Œ∞=Ù‰õΩ Ñ¨ÓiÎ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞. `«=∞ a_»¤Å‰õΩ,
|O^è Œ ∞ =Ùʼnõ Ω =KÕ Û [|∞ƒÅ‰õ Ω [fi~° = Úʼnõ Ω `« y # =∞O^Œ ∞ Å∞~ÚzÛ zH˜ ` « û
KÕ~ÚOK«ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞. Ü«Ú^•úxH˜ =ÚO^Œ∞ =∞^茺`«~°QÆu K«^Œ∞=ÙH˘#fl"åiÖ’ x~°∞^ÀºQÆO
Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_Õk. Ü«Ú^ŒúO =Å¡ `å`å¯eHõ Ѩ#∞ÅÖ’ "åiH˜ Ѩx^˘iH˜Ok. HÍx <Õ_»∞
uiy "å~°O^ŒiH© Ѩ#∞Å∞áÈ~Ú x~°∞^ÀºQÆ∞Å=Ù`«∞<åfl~°∞. `«=∞ rq`«=∞O`å QÍ_è®O^èHŒ Í~°OQÍ
uiy Hõ#Ê_»∞`«∂Ok.
Láê^蕺ܫÚÅ∞, _®Hõì~°∞¡, WO[h~°∞¡ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ q^•º=O`«∞Å∞ XHõ¯ ã¨OQÆu
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. "åiHõOkiH© Ѩ#∞Å∞, ™œYº „Ѩ^Œ"≥∞ÿ# rq`åxH˜ HÍ=Åã≤# r`åÅ∞,
W`«~° ™œHõ~åºÅ∞ ã¨fi`«O„`« qâßÖÏO„^èŒÖ’ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fiO „H˜O^Œ, =º=™ê~ÚHõ
áêi„âßq∞HÍaè=$kÌ P~°OaèOz#ѨC_Õ Jq Jhfl ™ê^茺=∞=Ù`å~Ú. J\ì̃ „Ѩ*Ï`«O„`«Ü«Ú`«
qâßÖÏO„^èŒ ~å*Ϻxfl, XHõ #∂`«# q*Ï˝<åxfl, <≥·uHõ rq`åxfl ã¨$ã≤ìOKåÅO>Ë SHõº „Ѩ*Ï
57
=Ù^Œº=∞O =Å¡<Õ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. =∞ˆ~=∂~°æO ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. #∂`«# „Ѩ*Ï`«O„`« PO„^èŒÖ’<Õ,
q^•º=O`«∞ÅO^Œ~°∂ `«=∞ q*Ï˝<åxfl, <≥·Ñ¨Ù}Ϻxfl, â◊HÎ̃ ™ê=∞~åúºÅ#∞ ѨÓiÎQÍ qxÜ≥∂yOz
„Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# #∂`«# Ѩi„â◊=∞Å∞, „áê*ˇ‰õΩìÅ∞, ã¨∂¯à◊√¡, HÍÖËrÅ∞, q*Ï˝# ˆHO„^•Å∞,
HõàψHO„^•Å∞ <≥ÅH˘ÅÊQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
=Úã≤O¡ Ñ„ [¨ Å∞
Ѩ^ŒH˘O_»∞ `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’ =Úã≤¡=ÚÅ∞ #∂\˜H˜ 5 #∞O_ç 10 =∞Ok =~°‰õΩ
=ÙO@∞<åfl~°∞. g~°∞ „Ѩ^•è #OQÍ Ñ¨@} ì ÏÅÖ’#∞, ÃÑ^ŒÌ „QÍ=∂ÅÖ’#∞ Z‰õΩ¯=QÍ x=ã≤ã∞¨ <Î åfl~°∞.
giÖ’ Z‰õΩ¯==∞Ok c^ŒÅ∞, z#fl ^Œ∞HÍ}^•~°∞Å∞, [\ϯ |O_ç"å~°∞, c^Œ HÍi‡‰õΩÅ∞,
‰õΩ@∞ìѨx"å~°∞. KåÖÏ H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"Õ∞ HÍãÎ̈ Pã≤ÎѨ~°∞ÅQÍ#∞, =~°Î‰õΩÅ∞QÍ#∞, W`«~°
L^ÀºQÆ∞Å∞QÍ#∞ LO@∞<åfl~°∞. g~°O`å =Úã≤O¡ bQÆ∞#∞ |ÅѨ~∞° ã¨∞<Î åfl~°∞. HÍx „Ѩu ã¨Å÷ OÖ’#∞
WOHÍ bQÆ∞#∞ x~å‡} ~°∂ѨHõOQÍ U~°Ê~°z ã¨iQÍ |ÅѨ~°∞ÛHÀÖË^Œ∞. =Úã≤¡ObQÆ∞ ‰õÄ_®
=Úã≤¡O c^Œ „Ѩ[Å Pi÷Hõ, ™ê=∂lHõ ǨωõΩ¯Å∞ fã¨∞H˘x ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ ~ÚOHÍ
P~°OaèOK«ÖË^Œ∞.
qâßÖÏO„^èÖŒ ’ giH˜ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ ǨωõΩ¯Å∞ Qͺ~°O\© KÕÜ∞« |_»`å~Ú. "åi =∞`åxfl
J#∞ã¨iOK«_®xH˜, q*Ï˝<å#flaè=$kú KÕã¨∞HÀ_®xH˜ ѨÓiÎ ™êfi`«O„`«ºO LO@∞Ok. L~°∂Ì
ÉèÏ+¨Ö’ "åiH˜ K«^Œ∞=Ù K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok. ™ê÷xHõ ã¨Oã¨÷ÅÖ’#∞, âßã¨# ã¨ÉèíÅÖ’#∞ "åi
[<åÉèωõΩ `«y# „áêux^茺O LO@∞Ok. P „Ѩux^èŒ∞Å#∞ "å~°∞ „Ѩ`ÕºHõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ
^•fi~å<Õ Z#∞flH˘x ѨOѨÙHÀ=K«∞Û. „Ѩ`ºÕ Hõ xÜ≥∂[Hõ=~åæÅ#=ã¨~=° ∞x "åˆ~ =^Œ∞Å∞H˘<Õ=~°‰Ωõ
D Ѩ^uúŒ LO@∞Ok. „ѨÉ∞íè `Àfi^ÀºQÍÅÖ’ ‰õÄ_® "åiH˜ [<åÉèωõΩ `«y# ™ê÷<åÅ∞ LO\Ï~Ú.
=Úã≤¡O c^Œ „Ѩ[ʼnõΩ Ñ¨#∞Å∞, Hõhã¨Ñ¨Ù r`åÅ∞, ã¨∞YOQÍ rqOK«_®xH˜ HÍ=Åã≤# W`«~°
rq`« ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõÅ∞QÆ*ÜË ∞« |_»`å~Ú. =ÚYºOQÍ "å~°∞ Pi÷HOõ QÍ Éè„í ^ŒOQÍ rqOK«_®xH˜
HÍ=Åã≤# K«~°ºÅhfl fã¨∞HÀ|_»`å~Ú.
58
 PO„^Œè Ñ„ [¨ Å #∂`«# Ñ„ *¨ Ï™êfiq∞Hõ ~å[ºO
<Õ_»∞ =∞# `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞, WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO „H˜O^Œ =∞„^•ã¨∞ ~å[^è•xÖ’
S^Œ= J^蕺ܫ∞O 11 lÖÏ¡ÅÖ’#∞, x*ÏO ~å„+ì̈OÖ’ `≥ÅOQÍ}Ö’#∞, "≥∞ÿã¨∂~°∞, Xi™êû =∞^茺 Ѩ~°QÆ}ÏÅ∞,
|ãÎ̈~°∞ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì „áêO`åÅÖ’#∞ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. gi#O^Œih HõeÑ≤ =∞# `≥Å∞QÆ∞ QÆ_»¤#O`å
XˆH ~å*ϺOQÆOQÍ KÕÜ∂« Åx =∞#O HÀ~°∞`«∞<åflO. =∞„^•ã¨∞ ~å[^è•xÖ’ `«q∞à◊, =∞ÅÜ«∂à◊,
`≥Å∞QÆ∞ ã¨OHõ~° (q∞o`«) ѨiáêÅ# =Å#, =∞# ~å[H©Ü«∞ Pi÷Hõ ™ê=∂lHõ rq`«O
^Õâ◊=Ú#∞ „¿Ñq∞OK«∞=∞<åfl, tkäÅ=∞=Ù`«∂ LOk. D ~ÀA# âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩux^èŒ∞Å∞ =¸_»==O`«∞ =∂„`«"Õ∞
=∞Oz J#flk ÃÑOK«∞=∞<åfl. L<åfl~°∞. J~Ú<å D âßã¨# ã¨ÉèË `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ʼnõΩ ã¨O|O^èŒOz# âßã¨<åÅhfl KÕã¨∞Î#flk.
"˘\ì̃=∂@Å∞ Hõ\ ì̃ÃÑ\’ìÜü∞! ÃÑ·QÍ WOw¡+¨μ QÆ=~°fl~°∞ J`«x g\’ x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O „H˜O^Œ D âßã¨<åÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
QÆ\ ì̃"Õ∞Öò `«ÅÃÑ@ì"ÀÜü∞! =∞#Å#∞ D~ÀA ѨiáêeOKÕk QÆ=~°fl~°∞, J`«x U*ˇO@∞¡. ~å„+¨Oì g∞^Œ QÆ=~°fl~°∞,
áê_çÑO¨ @Å∞ á⁄Oyá⁄ˆ~¡ lÖÏ¡ÅÖ’ HõÖˇHõì~°∞¡, `åÅ∂HÍÅÖ’ `«Ç¨Ïã‘ÖÏÌ~°∞Å∞, „QÍ=∂ÅÖ’ „QÍ=∞ =Ú#ã¨|∞Å∞, ™ê÷xHõ
^•iÖ’ #∞=Ù áê@∞Ѩ_»"ÀÜü∞, ã¨fiѨiáêÅ# ã¨Oã¨÷Åx „QÍ=∂ÅÖ’ ѨOKåÜ«∞fÅ∞, lÖÏ¡HõO`«‰õΩ lÖÏ¡ É’~°∞¤Å∞, Ѩ@ì}ÏÅÖ’
uO_ç Hõey`Õ HõO_» HõÅ^ÀÜü∞, =Úxûáêe\©Å∞ L<åfl~Ú. HÍx gxx „Ѩ[ÅO^Œ~°∂ Z#∞flHÀ~°∞. Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ#
HõO_» HõÅ"å_Õ#∞ =∞#∞ëÈÜü∞! "åiÖ’ =¸_»= =O`«∞‰õΩ q∞OK«x F@~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞. q∞ye#"åiH˜
~¸ã¨∞~À=∞x =∞#∞+¨μÅ∞O>Ë F@∞ǨωõΩ¯ÖË^Œ∞. g\˜H˜ =∞# „Ѩ[Å rq`åxH˜ ã¨O|OkèOz# KåÖÏ H˘kÌ q+¨Ü«∂ÅÖ’<Õ
^Õâ◊"Õ∞QÆu ÉÏQÆ∞Ѩ_»∞<ÀÜü∞? *’HõºO HõeæOK«∞H˘x ѨxKÕ¿ã JkèHÍ~°=ÚOk. ~À_»∞¡ "ÕÜ«∞_»O, q^Œº, P~ÀQƺ Ѩiã≤÷`«∞Å∞
[Å∞ÌH˘x Hõà◊ÖˇÅ¡ <Õ~°∞Û‰õΩ Wq „Ѩ^è•# q+¨Ü«∂Å∞. Ѩ#∞flÅÃÑ·QÍx, =∞# „Ѩ[Å Pi÷Hõ ѨÙ#ifl~å‡}OÃÑ·QÍx giH˜
^Õt ã¨~°∞‰õΩÅ∞ xOK«"ÀÜü∞! „Ѩ`ÕºHõ ã¨O|O^èŒ"Õ∞g∞ ÖË^Œ∞. D H˘kÌ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ ‰õÄ_® É’~°∞¤Å#∞ <åq∞<Õ@∞ KÕã≤ „ѨÉèí∞`«fiO
=∞O^ŒyOK«Hõ =ÚO^Œ∞ J_»∞ˆQÜü∞. ~°^Œ∞ÌKÕã≤Ok. gx ѨiáêÅ<åkèHÍ~åÅ#∞ Hõg∞+¨#~°¡#∞ xÜ«∞q∞Oz =∞iO`« `«yæOz"Õã≤Ok.
"≥#∞Hõ|_ç`Õ "≥#∞ˆH<ÀÜü∞! q^Œº#∞, ~À_»¡#∞ gx JkèHÍ~å#∞flO_ç fã≤"Õã≤ gxx =∞iO`« ã¨O‰õΩz`«O KÕÜ«∞_®xH˜
^Õâ◊=∞xÜ≥∞_ç ^˘_»¤ =$HõΔO „ѨÉèí∞`«fiO K«∂ã¨∂Î=ÙOk.
„¿Ñ=∞Å#∞ ѨÓÖˇ`«Î=Öˇ<ÀÜü∞, „Ѩ*Ï„áêux^茺O ÖËx D x~°O‰õΩâ◊ „ѨÉèí∞`«fiѨ٠K«\ÏìÅ#∞, P[˝Å#∞ J=∞Å∞
#~°∞Å K≥=∞@#∞ `«_çã≤ =¸ÅO [~°∞Ѩ_®xH˜ ÅOK«Q˘O_ç x~°O‰õΩâ◊ áÈbã¨∞Å∞, 300 ã¨O=`«û~åÅ∞ "≥#∞Hõ|_ç L#fl tHΔÍ㨇 $u,
^èŒ#O ѨO@Å∞ ѨO_»=Öˇ<ÀÜü∞! HÀ~°∞ìÅ∞ =Ù<åfl~Ú. ÃÑ· JkèHÍ~°∞Å K≥ѨCKÕ`«ÅÖ’ <åºÜ«∞qKå~°} [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
P‰õΩÅO^Œ∞# J}y=∞}w JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞_®xH˜ "å~°O@∞ KÕã≤# "Õ∞l„¿ãì@∞ÖË qKå~°} KÕ¿ã Ѩ^Œúu <Õ\ ˜H© LOk.
Hõq`«HÀ~ÚŠѨÅ∞Hõ"≥<ÀÜü∞!
ѨÅ∞HõÅ#∞ qx ^Õâ◊=∞O^Œaè
#∂`«# Ñ„ *¨ Ï™êfiq∞Hõ ~å[º ã¨∂`„ åÅ∞
=∂#=ÚÅ∞ "≥ÚÅÔH`«Î=Öˇ<ÀÜü∞! „Ѩã¨∞Î`«Ñ¨Ù D ѨiáêÅ<å Ѩ^Œúu JO`å ѨÓiÎQÍ áÈ"åe. 18 ã¨O=`«û~åÅ∞
^•\˜# „Ѩu ѨÙ~°∞+¨μ_»∞, „ã‘Î Z#∞flH˘x# „Ѩux^èŒ∞Å`À `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å ~å*ϺOQÆ „Ѩ*Ï
- H©.âı. QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù. Ѩi+¨`∞« Î ã¨=∂"ÕâO◊ HÍ"åe. D „Ѩ*Ï Ñ¨i+¨`ÎÕ `≥Å∞QÆ∞^ÕâÑ◊ Ù¨ ~å*ϺOQÆ K«\Ïìxfl x~°~‚ Úã¨∞OÎ k.

59 60
 D „Ѩ*Ï Ñ¨i+¨`«∞Î "≥Ú^Œ@ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO „H˜O^Œ L#fl `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ „Ѩ*Ï
„Ѩux^èŒ∞Å`À Ѩx P~°Oaèã¨∞ÎOk. `≥ÅOQÍ}ÏÖ’x =∞# ™È^Œ~° ^ÕjÜ«ÚÅ∞, <≥·*ÏO x~°O‰õΩâ◊
„ѨÉèí∞`åfi#∞flO_ç |Ü«∞@Ѩ_ç#ѨC_»∞ =∞#`À HõÅ∞™êÎ~°∞. ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ SHõº
qâßÖÏO„^èŒ#∞ `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩux^èŒ∞Å∞, HÀ™êÎ ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[Å∞ Hõeã≤ <≥ÅH˘Å∞Ê^•O.
nxH˜ HÍ=Åã≤# ~å*ϺOQÍxfl Hõeã≤ U~åÊ@∞ KÕã¨∞‰õΩO^•O.
D ~å*ϺOQÆ „Ѩ*ÏѨi+¨`∞« Î D „H˜Ok „Ѩ^•è # ǨωõΩ¯Å#∞ Qͺ~°O\© KÕã∂¨ Î ~å*ϺOQÆ
K«\Ïìxfl `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞ÎOk.
1. "åHõûÉèÏ ã¨OѶ¨∞ ™êfi`«O„`åºÅ#∞, Ѩ„uHÍ ™êfi`«O„`åºxfl QÆ∞iÎOz "åxH˜ ÉèíOQÆO
HõÅ∞QƉõΩO_® *Ëã¨∞ÎOk. =∞`« ™êfi`«O„`åºxfl QÆ∞iÎOz „Ѩu XHõ¯~°∞ `«=∞H˜+ì̈=Ú =zÛ#
q^èŒOQÍ „áê~°ú#Å∞ KÕã¨∞H˘<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ HÍáê_»∞`«∞Ok.
2. PÜ«Ú^èŒ K«\Ïìxfl ~°^Œ∞ÌKÕã≤ „Ѩu XHõ¯xH˜ PÜ«Ú^è•Å∞ `«#"≥O@ LOK«∞H˘<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞
Hõeæã¨∞ÎOk.
3. q^Œº#∞ =∂`«$ÉèÏ+¨Å ^•fi~å „Ñ¨u XHõ¯iH© <Õ~°∞Ê`«∞Ok.
4. „Ѩu XHõ¯xH© Ѩx K«∂Ñ≤Oz, J`«x ã¨∞Y rq`åxH˜ HÍ=Åã≤# Hõhã¨Ñ¨Ù r`åÅ∞
^˘iˆH@@∞¡ Qͺ~°O\© KÕã¨∞ÎOk. [|∞ƒ Ѩ_»¤Ñ¨C_»∞ „Ѩ=∂^•Å∞ [iy#ѨC_»∞,
=Úã¨e`«#=∞O^Œ∞, „ã‘ÎʼnõΩ „Ѩã¨=ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞, xO_»∞ r`åÅ∞ =KÕÛ@@∞¡ `«y#
U~åÊ@∞¡ KÕã≤ Qͺ~°O\© KÕã¨∞ÎOk.
5. K«^Œ∞=ÙÖ’#∞, Ѩ#∞Å∞, L^ÀºQÍÅÖ’#∞, Pã≤ΠǨωõΩ¯ÅÖ’#∞, ™êOѶ≤∞Hõ ǨωõΩ¯ÅÖ’#∞,
q*Ï˝<å=HÍâßÅÖ’#∞ („ã‘ÎʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À) ã¨=∂<åkèHÍ~åÅ∞, ã¨=∂# J=HÍâßÅ∞
LO_Õ@@∞¡ K«∂ã¨∞ÎOk.
6. U ‰õΩÖÏxH˜, U =∞`åxH˜, U *ÏuH˜ K≥Ok<å „Ñ¨[ÅO^ŒiH˜ ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞, ã¨=∂#
ÉÏ^茺`«Å∞, ã¨=∂# J=HÍâßÅ∞ Qͺ~°O\© KÕã¨∞ÎOk. *Ïu, =∞`«, ‰õΩÅ qK«HõΔ`«#∞ |\ì̃,
=∞~˘Hõ ‰õΩÖÏxfl, =∞`åxfl, *Ïux xOkOK«_»O, "åiÜ≥∞_»Å ™êOѶ≤∞HõOQÍ
J}QÆ„^˘Hõ¯_®xH˜ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ=_»O, *Ïu ^Õfi+¨O HõeæOK«_»O <Õ~°O „H˜O^Œ
„ѨH\õ O˜ K«|_»∞`«∞Ok. „Ѩ[Å HÀã¨O U~åÊ@∞KÕã#≤ ã¨Ö÷ ÏÅ∞, áê~°∞¯Å∞, 㨄`åÅ∞, PѶ㑠∞¨ Å∞,
ÉÏ=ÙÅ∞, ã¨∂¯à◊√¡, „Ѩu áœ~°∞_»∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ, Z\ì̃ J_»¤O‰õΩÅ∞ ÖËHõ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û.
7. `å=Ú Z#∞flH˘#fl „Ѩux^èŒ∞Å∞, L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞HõáÈ`Õ „Ѩ[Å∞
"åix xÜ«∞q∞`«HÍÅO ѨÓiÎHÍHõ =Ú#∞¿Ñ `˘ÅyOz „H˘`«Î"åix Z#∞fl‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯
LO@∞Ok. JO>Ë, „Ѩux^èŒ∞ʼnõΩ L^•fiã¨#q∞KÕÛ Ç¨Ï‰õΩ¯ „Ѩ[ʼnõΩO@∞Ok.
61
#∂`«# PO„^Œè Ñ„ *¨ Ï~å[ºÑ¨Ù x~å‡}~°∂ѨO
1. „QÍ=∞O : „Ѩu „QÍ=∞OÖ’#∞ 18 ã¨O=`«û~åÅ∞ ^•\˜# „Ѩu „ã‘Î, ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ~°Ç¨Ï㨺
ÉÏºÖˇ@∞ì Ѩ^Œúux F\˜zÛ XHõ ѨOKå~Úf É’~°∞¤#∞ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞.
(J) D ѨOKå~Úf É’~°∞¤ „QÍ=∂xH˜ ã¨O|OkèOz# Jxfl q+¨Ü«∂ÅÃÑ· JkèHÍ~°O Hõey
"åxx #_»∞ѨÙ`«∞O@∞Ok. Pi÷Hõ q+¨Ü∂« Å∞, q^Œº, „Ѩ*Ï~ÀQƺO, „Ѩ[Å q*Ï˝# ™œHõ~åºÅ∞
áê~°∞¯Å∞, ~ˆ _çÜ∂≥ Å∞, „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞ P@ ã¨Ö÷ ÏÅ∞, <å@HõâßÅÅ∞, (käÜ∞Õ @~°∞û) "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxÃÑ· JkèHÍ~°O Hõey LO@∞Ok.
(P) Ѩ#∞flÅ∞ „Ѩ[Å #∞O_ç =ã¨∂Å∞ KÕã≤, ÃÑ· „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`åfixH˜ ѨOѨÙ`«∞Ok. P Ѩ#∞flÅÖ’
H˘O`« ÉèÏQÆO „QÍ=∞ ™œÉèÏQƺO ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜, „QÍ=∞ ѨiáêÅ##∞ ™êyOK«_®xH˜,
„QÍ=∂ʼnõ Ω „Ѩ ` Õ º H˜ O K« | _» ∞ `« ∞ Ok. „QÍ=∞ =Ú#㨠| ∞, Hõ ~ ° } O WѨ Ê \˜ = Öˇ
=Oâ◊áê~°OѨ~°ºOQÍ xÜ«∞q∞OK«|_»~°∞. „QÍ=∞ ѨOKåÜ«∞f Ü«∂[=∂<åº# „Ѩ[ÅKÕ
H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ Z#∞flHÀ|_ç# L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞QÍ LO\Ï~°∞. "å~°∞ ã¨iQÍ Ñ¨xKÕ¿ãÎ
„Ѩ[Å∞ "åix uiy Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞.
(W) „QÍ=∞OÖ’ âßOu Éèí„^Œ`«Å#∞ HÍáê_Õ ÉÏ^茺`« ѨOKå~Úf É’~°∞¤k. ^•xH˜ HÍ=Åã≤#
„Ѩ*Ï ~°H}Δõ ^ŒàÏxfl „Ѩ[Å #∞O_ç U~°Ê~°∞ã¨∞OÎ k. JO>Ë áÈbã¨∞ÅÃÑ· JkèHÍ~°O, „QÍ=∂xH˜
ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õΩ „QÍ=∞ ѨOKåÜ«∞f É’~°∞¤̂H =ÙO@∞Ok.
(D) „QÍ=∞ ѨOKåÜ«∞f É’~°∞¤ „QÍ=∂xH˜ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õΩ ÃÑ· ã¨OѶ¨∂xH˜ Ö’|_ç
ã¨OѨÓ~å‚kèHÍ~åÅ∞ QÆey# ã¨Oã¨÷. „QÍ=∂xH˜ ã¨O|OkèOz# U q+¨Ü«∞O<≥·<å „QÍ=∞
ѨOKåÜ«∞f É’~°∞¤ ^•fi~å<Õ Ñ¨i+¨¯iOKåe. K«~°º fã¨∞HÀ"åe.
„QÍ=∞ ѨOKåÜ«∞fÅ∞ `åÅ∂HÍ É’~°∞¤Å Ü«∂[=∂#ºO „H˜O^Œ, `åÅ∂HÍ É’~°∞¤Å∞ lÖÏ¡
É’~°∞¤Å Ü«∂[=∂#ºO „H˜O^Œ, lÖÏ¡ É’~°∞¤Å∞ ~å„+ì̈ „Ѩ*Ï Ñ¨i+¨`«∞Î Ü«∂[=∂#ºO „H˜O^Œ
ѨxKÕã¨∂Î LO\Ï~Ú.
2. `åÅ∂HÍ É’~°∞¤Å∞ : WѨC_»∞#fl `åÅ∂HÍ PѶ‘ã¨∞Å∞, `«Ç¨Ïã‘ÖÏÌ~°∞Å ÃÑ`«Î#O f¿ãã≤
`åÅ∂H͉õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨HõÅ q+¨Ü«∂ÅÃÑ· JkèHÍ~°O =Ç≤ÏOz `åÅ∂HÍ É’~°∞¤Å∞
ã¨_»∞ѨÙ`«∞O\Ï~Ú. gx „H˜O^Œ<Õ „Ѩã¨∞Î`«=Ú#fl `«Ç¨Ïã‘ÖÏÌ~°∞Å∞, Ô~"≥#∂º W<£ûÃÑHõì~°∞¡,
`åÅ∂HÍ áÈbã¨∞ L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ JO^Œ~°∂ ѨxKÕÜ«∞=Åã≤ LO@∞Ok. `åÅ∂HÍ É’~°∞¤Å∞
`«=∞ „H˜Ok ѨOKåÜ«∞f É’~°∞Ť ∞ `«=∞ q^è∞Œ Å#∞ ã¨iQÍæ x~°fiiÎOKÕ@@∞¡ ÉÏ^躌 `« K«∂™êÎ~Ú.
62
 D `åÅ∂HÍ É’~°∞¤Å#∞ `åÅ∂HÍÖ’x =Ü≥∂[# F@~°¡O^Œ~°∂ ~°Ç¨Ï㨺 ÉÏºÖˇ@∞ì ^•fi~å
ã¨~åã¨i Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞.
3. Ѩ@ì} =ÚxûѨÖò É’~°∞¤Å∞ : 10 "ÕÅ [<åÉèωõΩ q∞Oz# Ѩ@ì}ÏʼnõΩ ÃÑ· ~°HõOQÍ<Õ
ã¨~åfikèHÍ~åÅ∞ QÆey# =ÚxûѨÅ∞ É’~°∞¤Å∞ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞.
4. lÖÏ¡HõO`«\ ˜H© lÖÏ¡ É’~°∞¤#∞, lÖÏ¡ F@~°¡O^Œ~°∂ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞. lÖÏ¡ áÈbã¨∞
L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ ∂, W`«~° lÖÏ¡ HõÖHˇ ~ìõ ∞° ,¡ lÖÏ¡ L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ O^Œ~∂° lÖÏ¡ É’~°∞¤ „H˜O^Œ ѨxKÕÜ∂« e.
lÖÏ¡ É’~°∞¤ lÖÏ¡ ѨiáêÅ##O`å ™êyã¨∞ÎOk.
=∞# HÀ~°∞Åì ∞
1. (J) JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ\ì̃ "Õ∞l„¿ãì@∞ÖË qKåiOKÕ „Ѩã¨∞Î`« Ѩ^Œúu fã≤"≥Ü«∂ºe.
nxHÀã¨O „Ѩu „QÍ=∞OÖ’#∞, Ѩ@ì} "å~°∞¤ÅÖ’#∞ JK«Û@ #∞#fl =Ü≥∂[# "À@~°∞¡
JO^Œ~°∂ ~°Ç¨Ï㨺 ÉÏºÖˇ@∞ ^•fi~å Z#∞flH˘x ѨOKåÜ«∞f HÀ~°∞ìÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
"åxH˜ ã≤qÅ∞, „H˜q∞#Å∞ ˆHã¨∞Å∞ qKåiOK«_®xH˜ ǨωõΩ¯ =ÙO@∞Ok. „Ѩã¨∞Î`«O ã¨Éò
"Õ∞l„¿ãì@∞Å∞ lÖÏ¡ =Ú#ã¨|∞Å∞ qKåiOKÕ ˆHã¨∞Åxfl\˜h D ѨOKåÜ«∞f HÀ~°∞ìÅ∞
qKåi™êÎ~Ú.
(P) ѨOKåÜ«∞f HÀ~°∞ìÅÃÑ· „ѨulÖÏ¡Ö’#∞ H˘xfl lÖÏ¡ HÀ~°∞ìÅ∞ ã≤qÅ∞, „H˜q∞#Å∞ ˆHã¨∞Å∞
qKåiOK«_®xH˜ LO\Ï~Ú.
(W) lÖÏ¡ HÀ~°∞ìÅ ÃÑ·# ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì XHõ\ ˜ =ÙO@∞Ok.
(D) D Jxfl HÀ~°∞Åì Ö’#∞ [_ôÅ˚ ‰õΩ `À_»Ê_»_®xH˜ WѨC_»∞ Eº~°~∞° ¡ KÕ¿ã Ѩx KÕÜ∞« _®xH˜,
„Ѩu ã¨O=`«û~°=¸ H˘O`«=∞Okx „Ѩ[Å∞ Z#∞fl‰õΩO\Ï~°∞. ã¨O=`«û~°O ѨÓiÎ J~Ú#Ñ≤^ÑŒ ¨
gi ™ê÷<åÅ∞ MÏm J=Ù`å~Ú. uiy ZxflHõÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
2. U <Õ~åxÔH·<å ÖËHõ J#∞=∂#=ÚO_ç JÔ~ã¨∞ì KÕã≤<å "≥O@<Õ 24 QÆO@Å∞ HÍHõ=Ú#∞¿Ñ
ѨOKåÜ«∞f HÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞ Kèåi˚+‘@∞ ^•YÅ∞ KÕÜ«∂e. Kèåi˚+‘@∞ ÃÑ@ì‰õΩO_® JÔ~ã¨∞ì
KÕã≤ áœ~°ã¨`«fi ǨωõΩ¯#∞ ÉèíQÆflO QÍqOKÕ Ñ¨^Œúu áÈ"åe.
3. tHΔÍ㨇 $ux P^è∞Œ xHõ <åºÜ«∞ã¨∂„`åʼnõΩ J#∞QÆ∞}ºOQÍ LO_Õ@@∞¡ ѨÓiÎQÍ uiy ~åÜ«∂e.
JÖÏ ~å¿ã@ѨC_»∞ D „H˜Ok ã¨∂„`åÅ∞ áê\˜OKåe.
(J) 124 Z, 153 Z ÖÏO\˜ ~å[„^ÀǨÏѨ٠<Õ~°Ñ¨Ù ÃãHõΔ#∞¡, 1818 =¸_»=
Ô~QÆ∞ºÖË+¨#∞ÖÏO\˜ Ô~QÆ∞ºÖË+¨#∞¡, áœ~°ã¨`«fi ǨωõΩ¯Å#∞ ÉèíQÆflOQÍqOKÕ, W`«~° x~°ƒO^èŒ
K«\ÏìÅ∞, „ÃÑã¨∞û Ü«∂‰õΩÅì ∞, „H˜q∞#Öò ÖÏ ã¨=~°} K«\ÏìÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxx ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂« e.
63
(P) H˘xfl *Ï`«∞Å#∞ ^˘OQÆ*Ï`«∞Å∞QÍ x~°fizOKÕ „H˜q∞#Å∞ „>ˇ|∞û Ü«∂‰õΩ#ì ∞ ~°^∞Œ KÌ Ü Õ ∂« e.
c^Œ „Ѩ[Å#∞, `«y# r=<å^è•~°O ÖË^Œx JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ *Ïg∞#∞ ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ\˜ì tHõΔ
qkèOK«_®xH˜ ѨxH˜=KÕÛ 109, 110 *Ïg∞#∞ ÃãHõΔ#∞Å∞ ~°^Œ∞ÌKÕÜ«∂e. c^Œ „Ѩ[ʼnõΩ
J<åºÜ«∞O KÕ¿ã ÃãHõ#Δ ∞Å#xflO\˜h ã¨=iOKåe.
(W) Ü«∂=r˚= nfiáêO`«~° tHõΔ 10 ã¨O=`«û~åʼnõΩ q∞Oz LO_»‰õÄ_»^Œ∞.
(D) U tHõΔ<≥·<å tHΔ̃`«∞Å#∞ ÉÏQÆ∞KÕÜ«∞_®xˆH LѨÜ≥∂yOKåe. HÍx ^ŒO_çOKåÅ<Õ
^èÀ~°}Ö˜ ’ "ÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . *ˇ~ˇ Úà◊√¡ tH˜`Δ ∞« Å#∞ ã¨O㨯iOKÕ WO_»∞Q¡ Í LO_®eQÍx ^ŒO_çOKÕ
*ˇ~Úà◊√¡QÍ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. „Ѩu Mˇ·nH˜ `«#∞ HÀi# ѨÙãÎ̈HÍÅ∞, Ѩ„uHõÅ∞, |Ü«∞@ „Ѩ[ʼnõΩ
^˘iˆH=hfl W"åfie. =∞Oz PǨ~°O W"åfie. „Ѩu P~°∞ <≥ÅʼnõΩ ÃÑ~ÀÅ∞ g∞^Œ `«=∞
|O^è∞Œ =ÙÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x ~å=_®xH˜ ÃãÅ=Ùx"åfie. `«#‰õΩ qkèOz# tHõ#Δ ∞ `«# „Ѩ=~°#Î
=Å# ã¨QOÆ =~°‰Ωõ i q∞+¨#∞Å =Å# `«yOæ K«∞HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊q∞"åfie. Mˇn· ѨxKÕã#≤
ѨxH˜ ѨÓiÎ r`«q∞"åfie. J`«x Y~°∞Û‰õΩ áÈ#∞ q∞ye#k J`«x ¿Ñ~° [=∞Hõ\ ì̃=ÙOz,
J`«_»∞ q_»∞^ŒÅÜÕ∞º@ѨC_»∞ J`«xH˜"åfie. ÖËHõ J`«x ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ѨOѨÙ`«∂ LO_®e.
=∞# Ñ„ [¨ ʼnõΩ HÍ=Åã≤# ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞
D~ÀA =∞# „QÍ=∂ÅÖ’ J*Ï˝#O, =¸_è» qâßfi™êÅ∞, ‰õΩÅÉèË^•Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ
=ÙO@∞<åfl~Ú. ã¨iQÍ QÍe, "≥Å∞`«∞~°∞ ~åx WO_»¡Ö’ x=ã≤ã¨∞Î<åflO. Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ =∞#
WO_»¡‰õΩ ã¨g∞ѨOÖ’<Õ Hõ>Ëì™êÎO. ~åÜ«∞Åã‘=∞ „QÍ=∂ÅÖ’#∞ H˘xfl "≥∞@ì „áêO`åÅÖ’#∞,
WO_»¡Ö’<Õ Hõ\ ˜ì"Õã¨∞ÎO\ÏO. =Ú~°∞QÆ∞h~°∞ áÈ=_®xH˜ Z\˜ì ã¨^Œ∞áêÜ«∞OÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ
WO_»¡#∞O_ç =KÕÛ =Ú~°∞QÆ∞h~°∞ g^èŒ∞ÅÖ’ =Ú~°∞QÆ∞ QÆ∞O@Å∞ ÃÑ@∞ì`«∞Ok. g^èŒ∞Å∞ QÆ_ç¤,
^Œ∞=Ú‡`À xO_ç=ÙO\Ï~Ú. =~å¬HÍÅOÖ’ "≥∂HÍ\˜Ö’`«∞ |∞~°^Œ LO@∞Ok. g^è∞Œ ÅÖ’ náêÅ∞
ÖË=Ù. WO_»¡Ö’ ‰õÄ_® P=Ú^ŒÑ¨Ù náêÅ∞ ÖËHõ QÆ∞_ç¤ H˜~°ã¨<å~ÚÅ∞ |∞_»∞¡ náêÅ∞, H˘O`«
P^•Ü«∞O L#fl "åiO_»¡Ö’ ÖÏO`«~°∞¡ =Ù<åfl~Ú. Pk=∂O„^èŒ Ñ¨Öˇ¡Å∞ =∞s J<åºÜ«∞OQÍ
LO\Ï~Ú. ѨÓi QÆ∞_çÃãÅ∞ =ÚiH˜ „Ѩ^ÕâßÅ∞, ^èŒxHõ Ô~·`«∞ŠѨâ◊√=ÙÅ H˘\ÏìÅ Hõ<åfl
J<åºÜ«∞OQÍ LO\Ï~Ú. WHõ HõàÏ q*Ï˝<åÅ∞ K«∂¿ãÎ =∞# „Ѩ[ʼnõΩ „QÍ=∂ÅÖ’ Jq
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖË<ÕÖË=x K≥ѨÊ=K«∞Û#∞. „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞, áê~°∞¯Å∞, ˆ~_çÜ≥∂Å∞, P@ã¨÷ÖÏÅ∞
<å@HõâßÅÅ∞ Ug∞ÖË=Ù.
Q„ Í=∞ P~ÀQƺO
„QÍ=∞ áêiâ◊√^茺O KåÖÏ J^è•fi#flOQÍ LOk. „ã‘ÎʼnõΩ ‰õÄ_® =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞¡ ÖË=Ù.
~À_»∞¡ HÍÅ∞=QÆ@∞ìÅ∞ =∞~°∞QÆ∞ ^˘_»∞Q¡ Í LѨÜ∂≥ yã¨∞<Î åflO. ã¨iQÍ áê¡#∞ "Õã∞¨ H˘x =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞¡
64
xi‡¿ãÎ D =∞Å=∞O`å =∞# á⁄ÖÏʼnõΩ =∞Oz Z~°∞=Ù J=Ù`«∞Ok. K≥·<å „Ñ¨[ÅÖÏQÍ<Õ
=∞#O á⁄ÖÏʼnõΩ LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩO@∂ LO_»=K«∞Û. =∞# „QÍ=∂Å∞ Ѩiâ◊√„ÉèOí QÍ LO\Ï~Ú.
=∞# „ã‘ÎʼnõΩ, ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ KåÖÏ ™œHõ~°ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞#O „`åˆQh~°∞ U^À #∂`«∞Å∞#fl H˘xfl „QÍ=∂ÅÖ’ `«Ñ¨Ê q∞ye# "åxÖ’
K≥~°∞=ÙÅ, HÍÅ∞=Å h~°∞. gxÖ’ J<ÕHõ ~°Hõ=ÚÖˇ·# HõŇëêÅ∞ KÕi=ÙO\Ï~Ú. D h\˜x
`åQÆ_»O =Å¡ J<ÕHõ [|∞ƒÅ∞ ~å=_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok.
=∞# „QÍ=∂ʼnõΩ Hõ_»‰õΩ „Ѩ^äŒ=∞ zH˜`«û ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ ‰õÄ_® ÖË=Ù. "≥·^Œº=∞O>Ë
`≥eÜ«∞x |∂@Hõ "≥·^Œ∞ºÅÃÑ·<å, J~°÷O ÖËx P‰õΩÅ∞ =¸eHõÅÃÑ·# P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
D 11 lÖϡʼnõΩ 515 Pã¨Ê„`«∞Å∞<åfl~Ú. ^•xÖ’ ã¨QÆO PÜ«Úˆ~fi^Œ Pã¨Ê„`«∞Å∞, q∞ye#
ã¨QÆ"Õ∞ P^èŒ∞xHõ "≥·^Œº âß„™êÎ#fl#∞ã¨iOz zH˜`«û KÕ¿ã Ǩã≤Ê@Å∞û, 130 K«^Œ~°Ñ¨Ù "≥∞ÿà◊¡‰õΩ XHõ
Ǩã≤Ê@Å∞ LOk. 3800 =∞Ok „Ѩ[ʼnõΩ XHõ Ǩã≤Ê@Å∞ LOk. z`«∂Î~°∞ lÖÏ¡Ö’ 80 "ÕÅ
=∞OkH˜ HÍx XHõ Ǩã≤Ê@Å∞ ÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ WOHÍ J^è•fi#flOQÍ L<åfl~Ú. "≥Ú`«ÎO
82 Ǩã≤Ê@Å∞û L<åfl~Ú. JO>Ë ÅHΔÍ Ñ¨k"ÕÅ =∞OkH˜ XHõ Ǩã≤Ê@Å∞Ok.
D 11 lÖϡʼnõΩ „ã‘ÎÅ HÀã¨O, a_»¤Å HÀã¨O „Ѩ`ÕºHõ Pã¨Ê„`«∞Å∞ 17 =∂„`«"Õ∞
L<åfl~Ú. „Ѩã¨∂u ™œHõ~°ºO =∞s `«‰õΩ¯=QÍ LOk. 1350 HÍ#∞ÊʼnõΩ XHõ =∞O„`«™êx
LOk. #∂~°∞ HÍ#∞ÊÅÔH<· å XHõ =∞O„`«™êx LO_»x^Õ `«y# *Ï„QÆ`ÅΫ ∞ =Ç≤ÏOK«_O» Jã¨OÉè=í O.
_®Hõì~°∞ ѨsHõΔ „H˜O^Œ HÍ#∞Ê [~°QÆ_®xH˜ Ǩã≤Ê@Å∞ûÖ’ ÜÕ∞~°ÊiÛ# Ѩ_»HõÅ∞ K«∂¿ãÎ, 2800
HÍ#∞ÊʼnõΩ XHõ Ѩ_»Hõ LOk.
„ã‘ÎÅ P~ÀQͺxfl WO`« x~°¡HΔ̃ ºã¨∂Î L#flѨC_»∞ ѨÙ\ì̃# „Ѩu 1000 =∞Ok a_»¤Å‰õΩ
180 =∞Ok XHõ ã¨O=`«û~°O =KÕÛ Ö’Ñ¨ÖË K«xáÈ`«∞<åfl~°O>Ë Pâ◊Û~°º"≥∞O^Œ∞‰õΩ? „Ѩu
1000 HÍ#∞ÊʼnõΩ `˘q∞‡k=∞Ok `«Å∞¡Å∞ K«xáÈ`«∞<åfl~°∞.
200 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO ѨiáêÅ# ÖˉõΩO_®, „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`«fi
áêÅ<Õ LO>Ë =∞# „Ѩ[Å P~ÀQͺxfl HÍáê_»_®xH˜ ZO`« Hõ$+≤ KÕã≤ LO_»QÆÖËæ"å~°"≥∂
™ÈqÜ«∞@∞ Ü«¸xÜ«∞#∞#∞ K«∂¿ãÎ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ™ÈqÜ«∞@∞ „ѨÉ∞íè `«fiO U~°Ê_ç 25 ã¨O=`«û~åÖË
J~ÚOk. D 25 ã¨O=`«û~åÅÖ’<Õ ™ÈqÜ«∞@∞ áœ~°∞x P~ÀQƺO ZO`« ÃÑOá⁄Ok#^À D
„H˜Ok ÖˇHõ¯Å∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~Ú.
=∞# ^Õâ◊OÖ’ 10,500 =∞OkH˜ XHõ _®Hõì~°∞O>Ë ™ÈqÜ«∞@∞ Ü«¸xÜ«∞#∞Ö’
1500 =∞OkH˜ XHõ _®Hõ~ì ∞° <åfl~°∞. =∞# ^ÕâO◊ Ö’ Ǩã≤Ê@Å∞Ö’H˜ KÕ~∞° ÛH˘x zH˜`û« KÕÜ∞« _®xH˜
HÍ=Åã≤# Ǩã≤Ê@Å∞ Ѩ_»HõÅ∞ K«∂¿ãÎ 4800 =∞OkH˜ XHõ Ѩ_»Hõ LO>Ë ™ÈqÜ«∞@∞
Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ 250 =∞OkH˜ XHõ\ ˜ LOk. JO>Ë ™ÈqÜ«∞@∞ Ü«¸xÜ«∞#∞Ö’ 20 Ô~@∞¡
Z‰õΩ¯= "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∞O LOk.
65
™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞#∞Ö’ 1920Ö’ ѨÙ\ì̃# 1000 =∞Ok a_»¤ÅÖ’ ã¨O=`«û~°O
=Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ Ö’Ñ¨Å 224 =∞Ok K«xáÈÜÕ∞"å~°∞. HÍx 1940 =KÕÛ@ѨÊ\˜H© 1000
=∞Ok a_»¤ÅÖ’ 58 =∞Ok =∂„`«"Õ∞ K«xáÈ`«∞<åfl~°∞. =∞# ^Õâ◊OÖ’ 1940Ö’ 180 =∞Ok
=~°‰õΩ K«xáÈÜ«∂~°∞. ÉÏeO`« =∞~°}ÏÅ∞ ÖˇHõ¯Å∞ "Õ¿ãÎ Ô~O_»∞"ÕÅ HÍ#∞ÊʼnõΩ ™ÈqÜ«∞@∞
Ü«¸xÜ«∞#∞Ö’ =ÚQÆ∞æ~°∞ K«xáÈ`«∞<åfl~°∞. =∞#^Õâ◊OÖ’ Ô~O_»∞ "ÕÅ HÍ#∞ÊʼnõΩ 18 =∞Ok
K«xáÈ`«∞<åfl~°∞.
=∞# ^Õâ◊OÖ’ "≥·^Œº ã¨Ç¨Ü«∞O WO`« J<åºÜ«∞OQÍ L#flѨC_»∞ HõÅ~å, ™ÈÊù@HõO,
¿Ñ¡QÆ∞, >ÿ̌á¶ê~Ú_£, W<£Ñ¶¨Ù¡Ü«∞O*Ï, =∞ÖËiÜ«∂ [fi~åÅ∞ "åºÑ≤ã¨∞Î<åflÜ«∞O>Ë Pâ◊Û~°ºOÖË^Œ∞.
=∞# ^Œi„^ŒO`À áê@∞, "≥·^Œº ã¨Ç¨Ü«∞O ‰õÄ_® ÖËHõáÈ=_»O =Å¡ =∞# PÜ«Ú~åúÜ«∞O ã¨QÆ@∞#
23 ã¨O=`«û~åÅ Hõ<åfl ÖË^Œ∞. WOQÆ¡O_»∞Ö’ 60 ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑ·# ã¨QÆ@∞# PÜ«Ú~åúÜ«∞O.
"≥·^Œº ã¨Ç¨ÏHÍ~°O "≥O@<Õ Z‰õΩ¯= KÕÜ«∂ÅO>Ë D~ÀA zH˜`«û KÕã¨∞Î#fl qq^èŒ
"≥·^Œ∞ºÅ‰õΩ, P^èŒ∞xHõ "≥·^Œºâß„ãÎ̈ Ѩ^Œú`«∞Å##∞ã¨iOz H˘kÌHÍÅO „Ѩ^è•# áê~îåÅ∞ <Õ~åÊe.
=∞# „Ѩ[ʼnõΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ@@∞¡ "≥·^ŒºâßÅÅ∞ (Pã¨Ê„`«∞Å∞) ^Õâ◊=∞O`«\Ï U~åÊ@∞
KÕÜ«∂e. D ~°HõOQÍ `«sÊù^Œ∞ KÕã≤# "≥·^Œ∞ºÅ#∞, WѨC_»∞#fl "≥·^Œ∞ºÅ#∞, #~°∞ûÅ#∞,
HÍOáœO_»~°¡#∞ „ѨÉèí∞`«fiO il+ì̈~°∞QÍqOz „ѨÉèí∞`«fi Pã¨Ê„`«∞ÅÖ’<Õ xÜ«∞q∞Oz „Ѩ[ʼnõΩ
"≥^· ºŒ ã¨^∞Œ áêÜ«∞O HõeOæ Kåe. "åi rq`åxH˜ HÍ=Åã≤# Hõhã¨ÑÙ¨ r`åÅ∞ „ѨÉ∞íè `«fi"Õ∞ W"åfie.
"åiH˜ Ѩx Z‰õΩ¯= Q͉õΩO_»∞#@∞¡ ѨxQÆO@Å∞, ÃãÅ=ÙÅ∞ x~°‚~ÚOKåe. [|∞ƒÑ¨_ç#ѨC_»∞
=Úã¨e`«#=Ú# rq`« Éè$í ux U~°Ê~°Kåe.
500 =∞Ok [<åÉèÏQÆÅ „QÍ=∂xH˜ z#fl Pã¨Ê„u, 10,000 [<åÉèÏ QÆÅ
„áêO`åʼnõΩ, Ѩ@ì}ÏʼnõΩ „Ѩã¨∂u "å~°∞¤, „ã‘Î _®Hõì~°∞=Ù#fl ÃÑ^ŒÌ Ǩã≤Ê@Å∞, 50,000 [<åÉèÏ
QÆŠѨ@ì}ÏxH˜ ѨÓiÎ ™ê^èŒ# ã¨OѨuÎQÆÅ P^èŒ∞xHõ "≥·^ŒºâßÅÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
=∞#‰õΩ#fl q^•º ™œHõ~åºÅ∞
D Ѩ^ŒH˘O_»∞ `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 7,000 „áê^äŒq∞Hõ áê~î°âßÅÅ∞ 4 ÅHõΔÅ
75 "ÕÅ =∞Ok a_»¤Å‰õΩ K«^Œ∞=Ù K≥|∞`«∂ =Ù<åfl~Ú. 150 ÃÇ·Ïã¨∂¯à◊√¡ =∂„`«=Ú<åfl~Ú.
gxÖ’ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ q^•º~°∞÷Å ã¨OYº 76 "ÕÅ∞. „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ c^Œ`«#O =Å¡ `«=∞ a_»¤Å#∞
`«fi~°QÍ K«^Œ∞=Ù =∂xÊOz á⁄ÅO ѨxH˜, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ "Õ∞Ѩ_®xH˜ ѨOѨÙ`«∞<åfl~°∞. á⁄~°∞QÆ∂iH˜
a_»Å¤ #∞ ѨOÑ≤, 8= `«~Q° uÆ =~°HÔ <· å K«kqOK«_®xH˜ â◊HQΘ ÅÆ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯==∞Ok
=Ù<åfl~°∞. 8= `«~°QÆu =~°ÔH·<å K«^Œ=x^Õ „H˜Ok `«~°QÆ`«∞ÅÖ’ K«kqOk =∞~°záÈ~Ú
x„+¨ÊÜ≥∂[#=∞=Ù`«∂Ok.
66
 Láê^蕺ܫÚʼnõΩ „QÍ=∂ÅÖ’ ~°∂. 15-20Š֒Ѩ٠r`åe™êÎ~∞° . Z~Ú_≥_£ ã¨∂¯à◊Ö¡ ’
D =∂„`«Ñ¨Ù r`åÅ∞ ‰õÄ_® ~å=Ù. JO^Œ∞KÕ WO`« `«‰õΩ¯= r`åÅ∞ =ã¨∞Î#fl Láê^蕺ܫÚÅ∞,
`«=∞ rq`åxH˜ =∞ˆ~^À LѨ=$uÎx "≥`«∞‰õΩ¯O@∂ =ÙO\Ï~°∞. Ѷ¨e`«O a_»¤Å‰õΩ `«y# „â◊^Œú`À
K«^Œ∞=Ù K≥ѨÊ_®xH˜ tHõΔ} á⁄Ok# Láê^蕺ܫÚÅ∞ ÖˉõΩO_® áÈÜ«∂~°∞.
<Õ_»∞ 5-15 ã¨O=`«û~åÅ =∞^茺 =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ ÉÏÅÉÏeHõÅÖ’ #∂\˜H˜ 14 =∞Ok
=∂„`«"Õ∞ ã¨∂¯à◊¡Ö’ =Ù<åfl~°∞. ÃÇ·Ïã¨∂¯à◊¡Ö’ K«^Œ∞=Ù`«∂ LO_»=Åã≤# 14-17 ã¨O=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ ÉÏÅÉÏeHõÅÖ’ #∂\˜H˜ 6 =∞Ok =∂„`«"Õ∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩO@∞<åfl~°∞.
=∞# Éèíq+¨º„`«Ê[Å#∞ ÃÑOK«=Åã≤# =∞# „ã‘ÎÅ∞ K«^Œ∞=ÙÖ’ =∞iO`« "≥#∞Hõ|_ç
=Ù<åfl~°∞.
„áê^äŒq∞Hõ áê~î°âßÅÖ’¡ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ ÉÏÅ∞~° ã¨OYºÖ’ ã¨QÆO =∂„`«"Õ∞ ÉÏeHõÅ∞
L<åfl~°∞. ÃÇ·Ïã¨∂¯à◊¡Ö’ ÉÏÅ∞~° ã¨OYºÖ’ 8= =O`«∞ =∂„`«O „ã‘ÎÅ∞ L<åfl~°∞.
=∞#O =∞# `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨#∞ ã¨iQÍ <Õ~°∞ÛHÀHõ=ÚO^Õ WOw¡+¨μ#∞ x~°ƒO^èŒOQÍ
„Ѩu"åxH˜ <Õ~°∞Ê`«∞<åfl~°∞. HõàÏâßÅÖ’ „Ѩu q+¨Ü«∞O WOw¡+¨μ ^•fi~å <Õ~°∞Ê`«∞<åfl~°∞. =∞#
q^•ºq^è•#=∞O`å <Õ_»∞ ã¨fi`«O„`« r=#O KÕÜ«∞_®xH˜ `«y# tHõΔ} W=fi_»O ÖË^Œ∞.
=∞# q^•º q^è•#=∞O`å uiy H˘`«Î Ѩ^Œú`«∞ÅÃÑ· ѨÙ#ifl~å‡}O KÕÜ«∂e. =∞#
„Ѩ[ÅO^ŒiH© JHõΔ~° *Ï˝#O HõeyOKåe. =∞# „Ѩ[Å∞ =º=™ê~ÚHõ, áêi„âßq∞Hõ rq`åxfl
qq^èŒ âßM’ѨâßYÅ`À xi‡OK«_®xH˜ `«y# q*Ï˝#O, tHõΔ}#∞, >ˇH˜flHõÅ∞ *Ï˝<åxfl =∞#
q^•º q^è•#O WKÕÛ@@∞¡ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. =∞# „Ѩ[Å∞ ã¨∞YOQÍ, ã¨O`À+¨OQÍ, HõàÏ
ã¨OѨ^ÅŒ `À q*Ï˝#=O`«∞Å∞QÍ rqOK«_®xH˜ J#∞QÆ∞}º"≥∞#ÿ q^•ºq^è•#=ÚO_®e. nxHÀã¨O
"≥#∞"≥O@<Õ, qâßYѨ@flO, ~å[=∞O„_çÖ’, QÆ∞O@∂~°∞, ɡ["å_»Ö’#∞, J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’#∞,
u~°∞ѨuÖ’#∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ U~°Ê~°Kåe. D qâ◊fi q^•ºÅÜ«∂Å „H˜O^Œ P^è∞Œ xHõ âß„™êÎÅhfl
É’kèOKÕ HõàÏâßÅÅ∞ Ѩiâ’^èŒ<å=HÍâßÅ`À U~°Ê~°Kåe. =ÚYºOQÍ =º=™êÜ«∞ HõàÏâßÅÅ∞,
WO[hiOQÆ∞ HõàÏâßÅÅ∞ "≥·^Œº HõàÏâßÅÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. q^Œº#O`å =∞# =∂`«$ÉèÏ+¨
`≥Å∞QÆ∞Ö’ K≥áêÊe.
Hõhã¨O 500 =∞Ok [<åÉèÏQÆÅ „Ѩu „QÍ=∞OÖ’ XHõ ǨÏÜ«∞º~°∞ Ze"≥∞O@s
áê~î°âßÅ#∞ U~°Ê~°Kåe. "≥O@<Õ 5-14 ã¨O=`«û~åÅ =∞^茺 =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ „Ѩu ÉÏÅÉÏeHõ‰õΩ
D |_»∞ÅÖ’ x~°ƒO^èŒOQÍ#∞ Lz`«OQÍ#∞ K«^Œ∞=Ù <ÕiÊOKåe. `«fi~°Ö’ 16 ã¨O=`«û~åÅ∞
xO_Õ=~°‰õΩ „Ѩu ÉÏÅ∞_»∞, „Ѩu ÉÏeHõ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ ÜÕ∞~åÊ@∞¡ KÕÜ«∂e.
ã¨iÜ≥ÿ∞# P~ÀQƺ ™œHõ~åºÅ`À, q^•º ™œHõ~åºÅ`À =∞# „QÍ=∞ã‘=∞Å∞, Ѩ@ì}ÏÅ∞
H˘`«Î~°∂ѨO fã¨∞H˘<Õ@@∞¡ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ ѨxKÕ™êÎ~°∞.
67
=∞# H˘`«Î Q„ Í=∞ ã‘=∞ÖˇÖÏ =ÙO\Ï~Ú?
1. „QÍ=∞ g^èŒ∞Åhfl HõOHõ~° "ÕÜ«∞|_ç Ѩiâ◊√„ÉèíOQÍ QÀ`«∞Å∞ "≥∞~°Hõ ѨÖÏ¡Å∞ ÖˉõΩO_®
LO\Ï~Ú. „Ѩu „QÍ=∞=Ú #∞O_ç „Ñ¨^è•# ~À_»∞¤Å =~°‰õΩ ~À_»∞¡ "Õã¨∞‰õΩO\ÏO.
2. g^èŒ∞ÅÖ’ náêÅ∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO\ÏO. q^ŒºnÌáêÅ∞ „Ѩu gkèÖ’#∂ „Ѩu WO\˜Ö’#∞
"≥Å∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
3. Ѩâ◊√=ÙÅ H˘\ÏìÅ∞, Z~°∞=Ù „áÈQÆ∞Å∞ „QÍ=∞O |Ü«∞@ LOK«_®xH˜ U~åÊ@∞¡
KÕã¨∞‰õΩO\ÏO.
4. WO_»¡Ö’ #∞O_ç =KÕÛ =Ú~°∞QÆ∞h~°∞ ÃÑ~°_»∞ÅÖ’ K≥@∞ì "≥ÚHõ¯Å∞ ÃÑOK«_®xH˜
LѨÜ≥∂yOKÕ@@∞¡ U~åÊ@∞¡ KÕã¨∞‰õΩO\ÏO. Z‰õΩ¯"≥·# h~°∞ áÈ=_®xH˜ HÍ=Åã≤#
„_≥~Ú<Õr U~åÊ@∞¡ KÕã¨∞‰õΩO\ÏO.
5. „ã‘ÅÎ ‰õΩ, ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ WO_»¡ ÃÑ~°_∞» ÅÖ’ =∞~°∞QÆ∞^˘_»¡ ™œHõ~åºÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO\ÏO.
|Ç≤Ï~°OQÆ ã¨÷ÖÏÅ∞ ã¨OáêkOz „Ѩ[ÅO^Œi HÀã¨O =∞~°∞QÆ∞ ^˘_»∞¡ U~åÊ@∞
KÕã¨∞‰õΩO\ÏO. =ÚYºOQÍ „ã‘ÎÅ HÀã¨O "≥O@<Õ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
6. Pk=∂O„^èŒ∞Å Ñ¨Öˇ¡Å∞ Ѩiâ◊√„ÉèíOQÍ xi‡OK«_®xH˜ HÍ=Åã≤# ^èŒ# ã¨Ç¨Ü«∞O "≥O@<Õ
KÕÜ«∂e. „Ѩu WO\˜K«∞@∂ì `«y#O`« ã¨÷Å=ÚO_Õ@@∞¡ WO_»¡ ã¨÷ÅO W"åfie.
7. `åQÆ_®xH˜ =∞Ozh\˜ #∂`«∞Å∞ `«qfiOK«∞‰õΩO\ÏO. =∞Oz h\˜ #∂`«∞Å∞ Ѩ_»x
KÀ@ K≥~°∞=Ù h\˜x Ѩiâ◊√„ÉèíO KÕã≤ „Ѩ[ÅHõOkOKåe.
8. Hõhã¨O 500 =∞Ok [<åÉèÏQÆÅ „Ѩu „QÍ=∞OÖ’#∂ XHõ z#fl Pã¨Ê„u U~°Ê~°Kåe.
=¸_»∞ "≥∞àÿ Ö¡◊ ’ѨÙ# „Ѩ*Ï ™ê=∂<åºxH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ@@∞¡ 10 "ÕÅ [<åÉèωõΩ
XHõ ÃÑ^ŒÌ Pã¨Ê„u U~°Ê~°Kåe. P Pã¨Ê„uÖ’ „Ѩã¨∂u "å~°∞¤ „ã‘ÎÅ HÀã¨O „Ѩ`ÕºH˜Oz
U~åÊ@∞ KÕÜ∂« e.
9. (J) 10,000 [<åÉèÏ QÆÅ „áêO`«OÖ’ XHõ ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞ Hõhã¨O XHõ =$uÎ ã¨∂¯Å∞
("˘ˆH+¨#Å∞ ã¨∂¯Å∞) JO^ŒiH© ã¨g∞ѨOQÍ LO_Õ@@∞¡ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∂e. „QÍ=∞
|_»∞Å #∞O_ç =KÕÛ "å~°O^ŒiH© ÃÑ· K«^∞Œ =ÙÅ HÀã¨O QÍx, U^≥<· å =$uÎx <Õ~∞° ÛHÀ_®xH˜
QÍx J=HÍâ◊=ÚO@∞Ok. „Ѩu 20 "ÕÅ [<åÉèωõΩ Hõà◊Å∞, âß„™êÎÅ∞ <Õ̂~Ê XHõ
HõàÏâßÅ LO_®e.
(P) =Ü«∞ã¨∞û"åi JHõΔ~°*Ï˝#O ÖËx"å~°O^ŒiH© JHõΔ~°*Ï˝#O HõeæOK«_®xH˜ =Ü≥∂[#
áê~î°âßÅÅ∞ U~°Ê~°Kåe.
(W) c^Œ q^•º~°∞÷ʼnõΩ Lz`«OQÍ Éè’[#O LO_»\ÏxH˜ WO\˜ =ã¨u ѨÙã¨ÎHÍÅ∞
U~åÊ@∞ KÕÜ∂« e.
68
 (D) Láê^蕺ܫÚʼnõΩ „QÍ=∂ÅÖ’ Hõhã¨O ~°∂.50Å∞ Hõhã¨ÑÙ¨ r`åe"åfie. Ѩ@} ì ÏÅÖ’
rq`å=ã¨~åÅ Ys^Œ∞#∞ |\ì̃ ~°∂.100‰õΩ `«QÆæ‰õΩO_® r`åe"åfie. [|∞ƒ KÕã≤#ѨC_»∞,
=Úã¨e`«#OÖ’#∞, ѨxÖË#ѨC_»∞ rq`« Éè$í ux U~åÊ@∞ KÕÜ∂« e.
9. Hõhã¨O 500 =∞OkQÆÅ „QÍ=∞OÖ’ XHõ ǨÏÜ«∞º~°∞ Ze"≥∞O@s áê~î°âßÅ LO@∞Ok.
10"ÕÅ =∞Ok [<åÉèÏ QÆÅ „áêO`åÅÖ’ JO^ŒiH© ^ŒQÆæ~°QÍ =ÙO_Õ@@∞¡ XHõ ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞,
XHõ =$uÎ ã¨∂¯Å∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
10. (Z) Hõhã¨O 500 =∞Ok [<åÉèÏ QÆÅ „QÍ=∂ÅÖ’ P@ ã¨÷ÖÏÅ∞, áê~°∞¯Å∞, ˆ~_çÜ≥∂Å∞,
„QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞, ã¨ÉèíÅ∞, <å@HÍÅ∞, HõàÏ „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ [~°∞ѨÙHÀ_®xH˜ <å@HõâßÅÅ∞
xi‡OKåe.
„Ѩu „QÍ=∂xH˜ ~ÀE `«áêÖÏ ™œHõ~åºÅ∞ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∂e. áÈã¨∞ìHÍ~°∞¤ Ys^Œ∞
=¸_»∞ ^Œq∞‡_ôÅ∞O_®e.
=∞# Ѩ@}ì ÏÅ∞ ZÖÏQÆ∂ LO\Ï~Ú?
10"ÕÅ [<åÉèωõΩ q∞Oz# Ѩ@} ì ÏÅxfl\˜H© –
1. K«Hõ¯QÍ HõOHõ~° "ÕÜ«∞|_ç# ~À_»∞¡ LO\Ï~Ú.
2. q^Œ∞ºnÌáêÅ∞ LO\Ï~Ú.
3. ÃÑ·# =¸ã≤"Õã≤ Éèí∂QÆ~°ƒùOÖ’ =Ú~°∞QÆ∞ h\˜x fã¨∞H˘x áÈÜÕ∞ =Ú~°∞QÆ∞ HÍÅ∞=Å∞
LO\Ï~Ú.
4. JѨiâ◊√„Éèí"≥∞ÿ# ‰õÄb ¿Ñ@Å∞ ÉÏQÆ∞KÕã≤ K«Hõ¯x ~ÚO_»¡`À ѨÙ#ifli‡OK«∞^•O. WO_»∞¡
HÍi‡‰õΩʼnõΩ KÒHõ J^≥ÌʼnõΩ ~Ú=fi|_»∞`å~Ú.
5. HÍ=Åã≤#O`« h~°∞ ã¨Ñ¨¡~Ú PQÆ∞@‰õΩ Z‰õΩ¯= ѨOѨÙÅ∞ ÃÑ\Ïìe.
6. XHõ K«Hõ¯x Pã¨Ê„ux, ^•xÖ’ „Ѩã¨= ˆHã¨∞Å HÀã¨O „Ѩ`ÕºHõ "å~°∞¤#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
50,000 =∞OkH˜ q∞Oz# Ѩ@}ì ÏÅÖ’ Jxfl ~°H=õ ÚÅ P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ zH˜`åû Ü«∞O„`åÅ`À
QÆ∂_ç# "≥·^ŒºâßÅ XHõ\ ˜ LO_®e.
7. Ѩk"ÕÅ∞ [<åÉèÏ QÆŠѨ@ì}ÏʼnõΩ XHõ ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞, XHõ =$uÎ áê~î°âßÅ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
20 "ÕÅ∞ [<åÉèÏ QÆŠѨ@ì}OÖ’ Hõà◊Å∞, âß„™êÎÅ∞ <Õ̂~Ê HÍÖËrx U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
8. áê~°∞¯Å∞, ~ˆ _çÜ∂≥ Å∞, P@ ã¨Ö÷ ÏÅ∞, D^Œ_®xH˜ K≥~∞° =ÙÅ∞, <å@Hõ ǨÅ∞û, „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞
U~åÊ@∞ KÕÜ∂« e.
69
9. P~ÀQͺxH˜ ÉèíOQÆHõ~°=ÚÅÜÕ∞º á¶êºHõìsÅ#∞ Ѩ@ì}=Ú |Ü«∞@ LO_Õ@@∞¡ xi‡OKåe.
10. „Ѩu WO\˜Ö’ K«H¯õ x =∞~°∞QÆ∞^˘_»`¡ À áê@∞, JK«Û@K«Û@ ã¨iáÈÜÕ∞@xfl =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞¡
|Ç≤Ï~°OQÆ (Ѩa¡H±) ã¨÷ÖÏÅÖ’ U~°Ê~°z Ѩ@ì} áêiâ◊√^•úºxfl Jaè=$kú KÕÜ«∂e.
11. Ѩ@ì} „Ѩ[ÅO^ŒiH© JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ@@∞¡ =∂Ô~¯@∞ ã¨÷ÖÏÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
12. ÃÑ^ŒÌ #QÆ~åÅÖ’ |ã¨∞ûÅ∞, „\Ï=ÚHÍ~°∞¡ U~°Ê~°Kåe.
¢ã‘ÎÅ HÀÔ~¯Å∞ : ǨωõΩ¯Å∞
„ã‘ÎʼnõΩ <Õ_»∞#fl J™œHõ~åºÅ#∞ `˘ÅyOz #∂`«<åO„^èŒ x~å‡}OÖ’ „ã‘ÎÅ∞ ‰õÄ_®
ѨÙ~°∞+¨μÅ`À áê@∞ ã¨=∂#OQÍ áêÖÁæ<åe. nxHÀã¨O K«^Œ∞=ÙÖ’#∞, Ѩ#∞Å∞,
L^ÀºQÍÅÖ’#∞, Pã≤ΠǨωõΩ¯ÅÖ’#∞, ™êOѶ≤∞Hõ ǨωõΩ¯ÅÖ’#∞, q*Ï˝<å=HÍâßÅÖ’#∞
ѨÙ~°∞+¨μx`À áê@∞ „ã‘ÎʼnõΩ ã¨=∂<åkèHÍ~åÅ∞, ã¨=∂<å=HÍâßÅ∞ LO_®Åx Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì HÀ~°∞`«∞Ok.
1. (J) 14 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ=~°‰õΩ q^Œº x~°ƒO^èŒO QÍ#∞, Lz`«OQÍ#∞
<Õ~åÊe.
(P) 11-17 ã¨O=`«û~åÅ =∞^茺 ÉÏeHõʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞û.
(W) QÀëê „ã‘ÎʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ HõàÏâßÅÖ’¡ Hõeã≤ K«^Œ=_®xH˜ `«Ü«∂~°∞HÍx „ã‘ÎʼnõΩ,
L#fl`« q^Œº#∞ É’kèOK«_®xH˜ „Ѩ`ÕºHõ HõàÏâßÅÅ∞.
(D) „QÍ=∞, Ѩ@}ì Hˆ O„^•ÅÖ’ „ã‘ÅÎ Ö’x x~°H~Δõ å㨺`«#∞ áÈQ˘@ì_®xH˜ „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞
=Ü≥∂[# áê~î°âßÅÅ∞.
2. 'Ç≤ÏO^Œ∂ ÖÏ—#∞ ã¨=iã¨∂Î „ã‘ÎʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À áê@∞ ã¨=∂# Pã≤ΠǨωõΩ¯Å∞ Hõeæã¨∂Î
ã¨=∞„QÆ âßã¨#O "≥O@<Õ KÕÜ«∂e.
3. (J) „ã‘ÎʼnõΩ Jxfl =$`«∞ÎÅÖ’ L^ÀºQÍÅ∞ ~Ú"åfie. Éèí∂q∞ „H˜O^Œ ™⁄~°OQÍÅÖ’
QÆ#∞ÅÖ’#∞, „ã‘ÎÅ P~ÀQͺxH˜ ÉèíOQÆHõ~°"≥∞ÿ# =∞i J\ì̃ Ѩi„â◊=∞ÅÖ’ `«Ñ¨Ê =∞iÜÕ∞
~Ú`«~° Ѩ#∞ÅÖ’ „ã‘ÎÅ∞ KÕ~°_®xH˜ Z\ì̃ JÉèíºO`«~°O K≥ѨÊ~å^Œ∞.
(P) XˆH ѨxH˜ ѨÙ~°∞+¨μx`À P@∞ „ã‘ÎH˜ ã¨=∂# r`åÅ∞ ~Ú"åfie. Ѩx XHõ¯>Ë
J~Ú#ѨC_»∞ ѨÙ~°∞+¨μxHõ<åfl „ã‘ÎH˜ `«‰õΩ¯= r`åe=fi‰õÄ_»^Œ∞.
(W) „ã‘ÎÅ∞ Hõ#_®xH˜ =ÚO^Œ∞ P~°∞ "å~åÅ∞, `«~åfi`« Hõhã¨O P~°∞ "å~åÅ∞ xO_»∞
r`«O`À ÃãÅ=Ù W"åfie.
70
 Ô~·`«∞Å=Ú, =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ=Ú =∞# ã¨fi`«O„`« Ô~·`«∞‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å∞
(D) „Ѩã¨qOz#ѨC_»∞ tâ◊√ áÈ+¨}‰õΩ, `«e¡ P~ÀQƺ ã¨O~°HõΔ}‰õΩ „Ѩ`ÕºHõѨÙ
U~°Ê~°K«∞H˘O\ÏO. WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞, [g∞O^•~°∞Å∞, ^èŒxHõ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, qѨs`«
JÅ"≥#∞ûe"åfie. tâ◊√=ÙʼnõΩ áêÅ∞ Lz`«OQÍ ã¨Ñ¨¡~Ú KÕÜ«∂e.
=∞QÆ`åÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã"å~°∞. =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ ^˘OQÆ =∂Ô~¯@∞ì^•~°∞Å#∞ =ºuˆ~H˜Oz
(L) „ã‘ÎÅ∞ ѨxKÕ¿ã@ѨC_»∞ a_»¤Å#∞ ã¨O~°HΔ̃OK«_®xH˜ „ÔHpÅ∞, tâ◊√ áÈ+¨}ÏÅÜ«∂Å∞ Hõeã≤áÈ~å_ç =∞# „Ѩ*Ï~å*Ϻxfl ™ê÷Ñ≤OK«∞‰õΩO^•O. #∂`«<åO„^èŒÖ’ „H˘`«Î „QÍ=∞ã‘=∞Å#∞
U~°Ê~°Kåe. <≥ÅH˘ÅÊQÆÅæ_®xH˜ ~Úk XHõ¯>Ë =∂~°æO.
(T) „ã‘ÅÎ ∞ ѨxKÕã#≤ Ñ≤^ÑŒ ¨ q„âßOu fã¨∞HÀ_®xH˜ `«y# q„âßOu QÆ$ǨÏÅ∞ U~°Ê~°Kåe. Ѩi„â◊=∞ÅÖ’x HÍi‡‰õΩÅ=Ú "Õ∞ÖÁ¯<åe. =∞# ã¨fi`«O„`« HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å#∞
(~°∞) „ã‘ÎÅ∞ ѨxKÕ¿ã á¶êºHõìsÅ#∞ „Ѩu~ÀA „ã‘Î _®Hõì~°∞ =zÛ "åi P~ÀQͺxfl ѨijeOz U~°Ê~°K«∞‰õΩO^•O. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O^Œe W`«~° HÍi‡Hõ =~°æO`À Hõeã≤ #∂`«# áêi„âßq∞Hõ
"≥à◊¥Î LO_®e. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ x~å‡}ÏxH˜ Hõ$+≤ KÕ^•ÌO. JѨC_Õ #∂`«# PO„^èŒÖ’ #∂`«# Ѩi„â◊=∞Å#∞
4 (J) 18 ã¨O=`«û~åŠ֒Ѩ٠ÉÏź q"åǨÅ =Å# HõeˆQ #ëêìxfl „Ѩ[Å∞ QÆ∞iÎOKÕ@@∞¡ <≥ÅH˘ÅÊQÆÅ∞æ`åO. HÍi‡‰õΩʼnõΩ L`«ÊuÎx ÃÑOá⁄OkOѨ*ÜË ∞« _»OÖ’#∂, =∞# ^ÕâÑ◊ Ù¨ áêi„âßq∞Hõ
„ѨKå~°O KÕÜ«∂e. D֒Ѩ٠"≥Ú^Œ\ ˜ "≥∞@∞ìQÍ 16 ã¨O=`«û~åʼnõΩ =ÚO^Œ∞ ÉÏeHõʼnõΩ, x~å‡}OÖ’#∂ ã¨=∂<åkèHÍ~°O LO@∞Ok. ã≤i ã¨OѨ^ŒÅ`À, HõàÏ q*Ï˝<åÅ`À
18 ã¨O=`«û~åʼnõΩ =ÚO^Œ∞ ÉÏÅ∞~°‰õΩ ÉÏź q"åǨÅ∞ x¿+kèã¨∂Î K«@ìO KÕÜ«∂e. =∞#=¸Ç≤ÏOz# „H˘`«Î Ѩ@ì}ÏÅ#∞ xi‡OK«∞HÀ_®xH˜ Wk XHõ¯>Ë =∂~°æO.
K«\Ïìxfl kèHõ¯iOz q"åǨÅ∞ [iy`Õ "åxx K«@ìO QÆ∞iÎOK«~å^Œ∞. „QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’x Ô~·`«∞ =º=™êÜ«∞ ‰õÄb L^Œº=∂ÅÖ’x "å~°O^Œ~°=¸ Hõeã≤
(J) q_®‰õΩÅ∞ D „H˜Ok Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ WK«∞ÛHÀ_®xH˜ ǨωõΩ¯ HõÅ∞QÆ*ËÜ«∂e. ѨxKÕ^•ÌO. Ѩ@ì} HÍi‡HÀ^Œº=∞O, Ѩ@ì} =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ*Ï L^Œº=∂ÅÖ’x "å~°O^Œi`À
‰õÄ_® Hõeã≤ ѨxKÕ^•ÌO. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊=∞O`«\Ï HÍO„ÔQã¨∞, bQÆ∞, Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞ Hõeã≤
1. =~°∞ã¨QÍ =¸_ÕO_»∞¡ ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ XHõi<˘Hõ~°∞ q_çz "Õã≤#ѨC_»∞. ѨxKÕ^•ÌO. JѨC_Õ WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å#∞, "åi `åÉË^•~°∞Öˇ#· ã¨fi^Õâ◊ ã¨O™ê÷<ånèâ√◊ Å#∞,
2. #Ѩ Ù O㨠H õ ` « fi O, Ñ≤ z Û, JO@∞"åº^è Œ ∞ Å∞, #Ü« ∞ =Ú KÕ Ü « ∞ _®xH˜ gÅ∞HÍx [g∞O^•~°∞Å#∞ „`À¿ãã≤ ™êfi`«O„`åxfl ™êkè™êÎO. JO^ŒiH© #∂`«# rq`«O, JO^ŒiH© ã≤i
~ÀQÍÅ∞#flѨC_»∞. ã¨OѨ^ŒÅ∞, JO^ŒiH© HõàÏ q*Ï˝<åÅ∞O_Õ =∞# #∂`«# PO„^èŒ „Ѩ*Ï~å*Ϻxfl ã¨fi`«O„`«
3. „‰õÄ~°OQÍ „Ѩ=iÎOz#ѨC_»∞. ÉèÏ~°`« SHõº ã¨=∂YºÖ’ xi‡OK«∞HÀ_®xH˜ Wk XHõ¯>Ë =∂~°æO.
q_®‰õΩeK«∞ÛHÀ=_®xH˜ ǨωõΩ¯ LO@∞Ok. q_®‰õΩe¿ãÎ, `«e¡ a_»¤Å#∞ `«#=^ŒÌ
LOK«∞HÀ_®xH˜ ǨωõΩ¯ Hõey LO@∞Ok. „ã‘ÎH˜, a_»¤Å‰õΩ áÈ+¨}‰õΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Éèí~°}O
K≥e¡OKåe. „ã‘ÎH˜ Pã≤Î =Ù#flѨC_»∞ ÖËHõ „ã‘Î ã¨Oáêkã¨∞Î#flѨC_»∞ a_»¤ÅHõÜÕ∞º Y~°∞ÛÅ∞
W^ŒÌ~°∂ ÉèíiOKåe.
5. 10 "ÕÅ [<åÉèÏ QÆÅ „áêO`åxH˜ XHõ =∞Oz Ǩã≤Ê@Å∞, ^•xÖ’ „Ѩã¨= ˆHã¨∞ʼnõΩ
„Ѩ`ÕºHõ "å~°∞¤, @∂iOQÆ∞ #~°∞ûÅ∞, Hõhã¨O XHõ @∂iOQÆ∞ „ã‘Î _®‰õì~°∞ LO_®e.
P #∂`«# PO„^#Œè ∞ Z=~°∞ xi‡™êÎ~∞° ?
„ã‘ÎʼnõΩ ã¨=∂<å=HÍâßÅ∞ „QÍ=∞ã‘=∞ÅÖ’#∞, Ѩ@ì} „Ѩ[ÅÖ’#∞ #∂`«# rq`«O
™ê^茺O KÕ¿ã W@∞=O\˜ #∂`«# PO„^èŒ#∞ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å"Õ∞ xi‡OK«QÆÅO. W`«~° ÉèÏ~°`«
„Ѩ[Å`À Éèí∞[O Éèí∞[O HõeÑ≤, WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞, "åi `åÉË^•~°∞Öˇ·# ã¨fi^Õâ◊
ã¨O™ê÷<ånèâ◊√Å∞, [g∞O^•~°∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯x ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O áÈ~å_»∞^•O. =∞# #∂`«#
PO„^èŒ x~å‡}ÏxH˜ Wk XHõ¯>Ë =∂~°æO.
71 72

P~°= J^蕺ܫ∞O
^Õâßaè=∂#O <å‰õΩ Hõ^ŒÌx
"˘\ì̃ Q˘Ñ¨ÊÅ∞ K≥ѨCHÀHÀÜü∞,
ѨÓx U^≥·<å#∞ XHõ "Õ∞Öò
‰õÄiÛ [#∞ʼnõΩ K«∂Ѩ"ÀÜü∞!
F~°fiÖËq∞ Ñ≤âßz ^Õâ◊O
=¸Å∞QÆ∞Å∞ Ñ‘ÖËÛÃã<ÀÜü∞,
X~°∞Å"Õ∞Å∞‰õΩ ã¨O`«ã≤ã¨∂Î
SHõ=∞`«ºO <Õ~°Û"ÀÜü∞!
Ѩ~°∞Å Hõeq∞H˜ á⁄i¡ÜÕ∞_ÕÛ
áêÑ≤ ÔHHõ¯_» ã¨∞YO Hõ^ÀÌÜü∞ ?
XHõi "Õ∞Öò `«# "Õ∞Å<≥OKÕ
<Õ~°ÊiH˜ "Õ∞Öò H˘Å¡Ö’Üü∞!
ã¨fiO`« ÖÏÉèí=Ú H˘O`« =∂#∞‰õΩ
á⁄~°∞QÆ∞"å_çH˜ `À_»∞Ѩ_»"ÀÜü∞!
^Õâ◊=∞O>Ë =∞\ì̃HÍ^ÀÜü∞,
^Õâ◊=∞O>Ë =∞#∞+¨μÖ’Üü∞!
K≥@ì Ѩ\ÏìÖò Ѩ@∞ìH˘x
^Õâ◊ã¨∞ÎÅO`å #_»∞==Öˇ<ÀÜü∞,
J#fl^Œ=ڇŠ=Öˇ#∞ *Ï`«∞Å∞
=∞`«=ÚÅhfl "≥∞ÅQÆ=Öˇ<ÀÜü∞!
=∞`«O "ÕÔ~·`Õ#∞ U"≥∂Üü∞?
=∞#ã¨∞ÖÁHõ>ÿ̌ =∞#∞+¨μÅ∞O>Ë
*Ï`«=∞#flk ÖËz ÃÑiw
Ö’Hõ=Ú# ~å}˜OK«∞<ÀÜü∞!
- H©.âı. QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù.
73
SHõº PO„^Œè Ñ„ *¨ Ï L^Œº=∞O
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ #∂`«<À^Œº=∂ʼnõΩ `«O„_ç gˆ~â◊eOQÆO ѨO`«∞Å∞. ÉèÏ~°`«
^Õâ◊=∞O`«\Ï =ÚYºOQÍ ÉˇOQÍÅ∞Ö’ |Ü«∞Å∞^Õi# #∂`«# ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°ÎÅ „ѨÉèÏ=O
„H˜O^Œ gˆ~â◊eOQÆO ѨO`«∞Å∞ ‰õÄ_® `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ÅÖ’ #∂`«# rq`« qHÍ™êxH˜
^•~°∞ÖË~°Ê~°Kå~°∞. `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ʼnõΩ J~°ú=∞ÜÕ∞º `ÕeHõ =K«# ÉèÏ+¨Ö’ ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ ~åâß~°∞.
`«# „ѨǨÏã¨<åÅÖ’ Hõ^äŒÅÖ’, Ѩ^•ºÅÖ’ ™êOѶ≤∞Hõ ^Œ∞~åKå~åÅ#∞ YO_çOKå_»∞. ã¨iH˘`«Î
rq`åxfl, ã¨iH˘`«Î q*Ï˝<åxfl, XHõ #∂`«# PO„^èŒ<Õ xi‡OK« =Åã≤#^Œx L^ÀƒùkOKå_»∞.
„ã‘ÎÅ Ü≥∞_»Å J<åºÜ«∂Å∞ PÑ≤ „ã‘ÎÅ∞ ‰õÄ_® ѨÙ~°∞+¨μÅ`À áê@∞ ã¨=∂[ x~å‡}ÏxH˜
ѨÓ#∞HÀ=_®xH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õâß~°∞. ÉÏź q"åǨÅ#∞ YO_çã¨∂Î, q`«O`«∞ q"åǨÅ#∞
„áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∂Î, „ã‘Î q^Œº, „ã‘Î q*Ï˝#O HÀã¨O JǨÏiflâ◊Å∞ Hõ$+≤ KÕâß_»∞ gˆ~â◊eOQÆO ѨO`«∞Å∞.
J`«x ã¨=∞HÍb‰õΩÅ∞ zÅHõ=∞iÎ ÅH©Δ ‡ #~°ãO≤ ǨÏѨO`«∞Å∞, H˘=∞„~åA ÅHõΔ ‡} ~å=Ù, QÆ∞~°*Ï_»
JáêÊ~å=Ù, y_»∞QÆ∞ ~å=∞=¸iΠѨO`«∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ʼnõΩ #∂`«# q*Ï˝# Ѩ^ä•Å∞ `˘H˜¯
K«∂áê~°∞. `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ÅÖ’ g~°∞ ~°QÆ∞ÖÁ¯eÊ# K≥·`«#º"Õ∞ ã¨fi^Õâ◊ L^Œº=∂xH˜, QÍOnè
ã¨`庄QÆǨϟ^Œº=∂ʼnõΩ Ñ¨Ù<åk J~ÚOk.
ã¨fi^Õâ◊ HÍO„QÔ ã¨∞ L^Œº=∂Å∞
1907Ö’ `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ÅÖ’ ã¨fi^Õj ~°≠∞O~°≠∂=∂~°∞`«O K≥ň~yOk. QÍ_çK«~°¡
ǨÏiã¨~Àfi`«Î=∞ ~å=ÙQÍ~°∞ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ Hõiî# *ˇ·Å∞ tHõΔ#∞ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixfl
kèHõ¯iOz LѨ#ºã≤Oz#O^Œ∞ʼnõΩ J#∞ÉèíqOKå_»∞. |O^Œ~°∞ #∞O_ç =∞@∂fli Hõ$ëê‚~å=Ù
QÍi Hõ$ëê‚ Ñ¨„uHõ, ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç HÍj<å^ä∞Œ x <åˆQâ◊fi~°~å=Ù QÍi PO„^èŒ Ñ¨„uHõ PO„^è∞Œ ÅÖ’
#∂`«# ~å[H©Ü«∞ K≥·`«<åºxfl #∂iáÈâß~Ú. PO„^èŒ∞ʼnõΩ PO„^èŒ ~å„+¨ì=Ú HÍ"åÅO@∂
PO„^èÀ^Œº=∞O 1913 <å\˜ˆH „"Õà◊√§ áê`«∞‰õΩáÈ~ÚOk.
1920Ö’ QÍOnè =∞Ǩ`«∞‡x <åÜ«∞Hõ`«fiO „H˜O^Œ HÍO„ÔQã¨∞ L^Œº=∞O PO„^èŒ∞Å
ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’ `«∞áê#∞ ÖËÑ≤Ok. áêuHõ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù Hõq ѨÙOQÆ=Ùx
^ÕâÉ◊ Híè Θ Qˆ Ü«∂Å`À `≥Å∞QÆ∞ q^•ºkè‰Ωõ Å∞ ÃÑiQÍ~°∞. PO„^èÖŒ ’ ã¨OѶ∞¨ ã¨O㨯~°}ÅÖ’#∞, áœ~°ã`¨ fi«
q*Ï˝<åÅÖ’#∞ #∂`«# áÈHõ_»Å∞ „`˘H˜¯ q^•ºkè‰õΩÅ∞ =ÚO^ŒO[ "Õã¨∂Î =KåÛ~°∞.
PO„^èÀ^Œº=∂xfl PO„^èŒ ~å„+ì̈O HÍ"åÅO@∂ #_»∞ѨÙ`«∂ =KåÛ~°∞. gix HÍO„ÔQã¨∞ ã¨fi~å[º
ã¨O^Õâ◊O ѨÓiÎQÍ PHõi¬Oz "Õã≤O^ŒO>Ë Pâ◊Û~°ºO ÖË^Œ∞. ÖÏÜ«∞~°∞¡ `«=∞ <åºÜ«∞"å^Œ =$uÎx
=∂#∞H˘x L^Œº=∞OÖ’H˜ kQÍ~°∞. q^•º~°∞÷Å∞, Láê^蕺ܫÚÅ∞ WOw¡+¨μ ã¨∂¯à◊√¡ =¸ã≤"Õã≤
*ÏfÜ«∞ HõàÏâßÅÅ∞ U~°ÊiKå~°∞. J<ÕHõ =∞Ok *ˇ~Úà◊¡‰õΩ "≥àÏ¡~°∞. ɡ["å_»Ö’ [iy#
74
JdÅÉèÏ~°`« HÍO„ÔQã¨∞ Hõq∞\© ã¨=∂"ÕâßxH˜ "ÕÅH˘Åk „Ѩ*Ï ™ê=∂#ºO Ǩ[~°Ü«∂º~°∞.
uiy JO`«=∞Ok „Ѩ*Ï™ê=∂<åºxfl =∞i 25 ã¨O=`«û~åÅ ^•HÍ 1944 JdÅÉèÏ~°`« Ô~·`«∞
ã¨OѶ¨∞ ã¨=∂"Õâ◊O [iˆQ =~°‰õΩ Éˇ["å_» K«∂_»ÖË^Œ∞.
q^•ºkè‰õΩÅ<Õ QÍHõ, „QÍ=∂ÅÖ’x Ô~·`åOQÍxfl ‰õÄ_» 1920 HÍO„ÔQã¨∞ L^Œº=∞O
HõkeÛOk. QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’x ÃÑ^Œ#Okáê_»∞Ö’#∞, ѨÖÏfl_»∞ `åÅ∂HÍÖ’#∞ Ô~·`«∞Å∞
HÍO„ÔQã¨∞ Ñ≤Å∞ѨÙqx Ѩ#∞flÅ∞ K≥e¡OK«_®xH˜ x~åHõiOKå~°∞.
ѨÖÏfl_»∞ Ô~·`«∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Hõ<≥flQÆO\˜ ǨÏ#∞=∞O`«∞ PÜ«Ú^èŒ áÈbã¨∞Å ^Ò~°̊<åºxH˜
QÆ∞Ô~· K«xáÈÜ«∂_»∞. J~Ú<å QÍOnèr Ѩ#∞flÅ x~åHõ~°} L^Œº=∂xfl LѨã¨OǨÏiOKÕ@O`«
=~°‰õΩ Ô~·`«∞Å∞ Ѩ#∞flÅ#∞ K≥e¡OK«ÖË^Œ∞. p~åÅ - ¿Ñ~åÅ „Ѩ[Å∞ =ÚxûѨÅ∞ Ѩ#∞flÅ∞
K≥e¡OK«_®xH˜ x~åHõiOz 6 =∂™êÅ∞ á⁄ÖÏÅÖ’ =∞HÍO ÃÑ\ì̃ x=ã≤OKå~°∞.
1922Ö’ HÍO„ÔQã¨∞ L^Œº=∂xfl LѨã¨OǨÏiOz# Ñ≤^ŒÑ¨ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiѨÙ
L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ ÃÑ>Ëì x~°ƒO^è•Å∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõ =∞#ºÑ¨Ù „áêO`« HÀÜ«∞ „Ѩ[Å∞ u~°QÆ|_®¤~°∞.
JÅ∂¡i ã‘`å~å=∞~åA <åÜ«∞Hõ`fi« O „H˜O^Œ ~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ „ѨÉ∞íè `«fiO`À QÔ iÖÏ¡ Ü«Ú^•úxfl
™êyOKå~°∞. PO„^èŒ Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ #∂`«<À`åûǨxfl HõeæOKå~°∞.
1929Ö’ „ѨÉèí∞`«fiO Ô~·`«∞Å Éèí∂=ÚÅ#∞ sÃã\˜Öˇ‡O@∞ KÕã≤ Ѩ#∞flÅ#∞ Z‰õΩ¯=
KÕÜ«∞_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩOk. QÀ^•=i, Hõ$ëê‚, QÆ∞O@∂~°∞ Ô~·`«∞Å∞ nxx =ºuˆ~H˜ã¨∂Î PO^Àà◊#
™êyOKå~°∞. "≥OHõ@yi [g∞#∞ Ô~·`«∞Å∞, HõOK≥ŠѨÙÅ¡i, K≥~°∞=Ù =∞~°=∞‡`«∞ÅÃÑ· PO^Àà◊#
™êyOKå~°∞. D PO^Àà◊#Å∞, D áÈ~å\ÏÅ∞ PO„^èÖŒ ’ ~Ô `· ∞« L^Œº=∂xH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õâß~Ú.
1930-34 Pi÷Hõ ^Œ∞iƒùHõΔ=Ú PO„^èŒ Ô~·`åOQÍxfl „‰õΩOQÆnã≤Ok. J^Õ ~ÀAÅÖ’
HÍO„ÔQã¨∞ LѨC ã¨`庄QÆÇϨ O, ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O „QÍ=∞ „QÍ=∂ÅÖ’ "åºÑ≤OzOk. "ÕÅH˘Åk
Ô~·`«∞Å∞, Ѩ@ì} „Ѩ[Å∞ áÈbã¨∞Å ÖÏsîKèås˚Å#∞ Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. PO„^èŒÖ’ J<ÕHõ ã¨÷ÖÏÅÖ’
áÈbã¨∞Å∞ `«∞áê‰õΩÅ∞ „¿ÑÖÏÛ~°∞. "ÕÅH˘Åk =∞Ok Ô~·`«∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞, Ѩ@ì} „Ѩ[Å∞ *ˇ·à◊¡‰õΩ
"≥àÏ¡=Ú. PO„^èŒÖ’ Wk=~°ÔHѨC_»∂ ÖË#O`« ~å[H©Ü«∞ ã¨OHΔÀÉèí ã¨=∞~°O ™êyOk.
PO„^ÖŒè ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì U~°Ê_çOk
*ˇ~Úà◊¡Ö’ HÍO„ÔQã¨∞ Ü«Ú=‰õΩÅO "Õ∞=Ú áêÖÁæx# L^Œº=∞ Ѷ¨e`åÅ#∞ QÆ∂iÛ
PÖ’zOK«™êQÍ=Ú. ™ÈqÜ«∞@∞ „Ѩ[Å q[Ü«∂Å∞, "åi Pi÷Hõ ~å[H©Ü«∞ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞
QÆ∂iÛ ZO`À P`«∞~°`«`À K«k"å=Ú. QÆ^Œ~°∞ áêsì g~°∞Å∞, ѨO*Ï|∞ JHÍb g~°∞Å∞,
g∞~°@∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì g~°∞Å∞ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ KÕi#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. ÉÁOÉÏ~Ú,
75
HõÅHõ`åÎÅÖ’#∞ ^ŒH}Δ˜ WO_çÜ∂« ~Ô Ö· fiË HõOÃÑh HÍi‡‰õΩÅ∞ #_çÑ#≤ „|Ǩ‡O_» ã¨"∞≥ ‡ áÈ~å\ÏÅ#∞
QÆ∂iÛ JѨÊ\˜ˆH `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl=Ú. ÉèíQÆ`üã≤OQ∑ ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã≤^•úO`åÅ "≥·Ñ¨Ù
„"≥ÚQÆæ_»O *ˇ·à◊¡Ö’ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ HÍO„ÔQã¨∞ Ü«Ú=‰õΩÅ=Ú K«∂âßO. D q+¨Ü«∂Åhfl HÍO„ÔQã¨∞
Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ KÕ̂~@@∞¡ KÕâß~Ú. PO„^èŒÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x~å‡}ÏxH˜
ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞. gˆ~â◊eOQÆO ѨO`«∞Å∞ HÍÅO #∞O_ç 1930-34 HÍO„ÔQã¨∞ L^Œº=∂Å
=~°‰Ωõ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∂ =zÛ# PO„^èŒ „Ѩ*Ï L^Œº=∞ ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ =∞iO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ
fã¨∞‰õΩáÈ=_®xH˜ PO„^èŒ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ H˘`«Î ѨO^ä•Å∞ `˘Hͯ~°∞. #∂`«# Ô~·`«∞, HÍi‡Hõ,
q^•ºi÷, Ü«Ú=[#, „ã‘Î L^Œº=∂Å#∞ xi‡OKå~°∞. PO„^è∞Œ Å HõàÏ q*Ï˝<åÅ#∞ „Ѩ[Å áê@Å∞,
|∞„~°Hõ^äŒÅ∞, „Ѩ*Ï <å\ϺÅ∞, „Ѩ*Ï<å@HÍÅ ^•fi~å „Ñ¨[ÅÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞.
HõàÏq*Ï˝<åÅÖ’ XHõ #∂`«# ^Œâ◊ P~°OaèOKå~°∞.
WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_Õ D #∂`«# „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞
‰õÄ_® „ѨuaOaOz áÈ~å_Õ SHõº ã¨OѶ¨∞@# HÍO„ÔQã¨∞#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ Ѩx KÕâß~°∞.
1937 ZxflHõÅÖ’ HÍO„ÔQã¨∞ JÉèíº~°∞÷Å q[Ü«∂xH˜ f„=OQÍ Hõ$+≤ KÕâß~°∞. HÍO„ÔQã¨∞ ZxflHõÅ
„Ѩ}ÏoHõ#∞ „QÍ=∞ „QÍ=∂ʼnõΩ fã¨∞ÔHo¡ qâ◊nHõiOKå~°∞. PO„^èŒÖ’ „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞, Jq
KÕã≤# Ѩx 1937Ö’ WKåÛùѨÙ~°O #∞O_ç =∞„^•ã¨∞ =~°‰õΩ#fl `≥Å∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 1500 "≥∞ÿà◊¡
HÍe#_»Hõ ~Ô `· ∞« Ü«∂„`«#∞ #_çáê~°∞. [g∞O^•s ~Ô `· ∞« ÅÖ’#∞, ~Ô `· åfis ~Ô `· ∞« ÅÖ’#∞, ~åÜ«∞Åã‘=∞
Ô~·`åOQÆOÖ’#∞ #∂`«# K≥·`«<åºxfl HõeyOKå~°∞. `«=∞ Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å#∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ#∂,
ã¨fi`«O„`«OQÍ#∞ xi‡OK«∞HÀ_®xH˜ Ô~·`åOQÆO ѨÓ#∞‰õΩOk. HÍO„ÔQã¨∞ ZxflHõŠѶ¨e`«OQÍ#∞,
Ô~·`«∞ Ü«∂„`«Å Ѷ¨e`«OQÍ#∞ "Õ∞ÖÁ¯#fl Ô~·`åOQÆO, „ѨHÍâ◊O Hõq∞\© =ÚO^Œ∞ [g∞O^•s
q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞=∞O@∂ ™êHõΔ ºq∞zÛOk. D #∂`«# K≥·`«#º"Õ∞ =Ú#QÍÅ, HÍjѨ@flO,
=∞O^Œ™ê Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ HõëêìÅ#∞ áÈQ˘@∞ìHÀ_®xH˜ [g∞O^•~°∞Å#∞ _èô H˘<Õ@@∞¡ KÕã≤Ok.
Ô~·`«∞Ü«∂„`« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ H˘=∂‡Ô~_ç¤ ã¨`«º<å~åÜ«∞} QÍ~°∞ `«=∞ P~ÀQͺxfl HÀÖ’Ê~Ú `«^Œ∞Ѩi
K«xáÈÜ«∂~°∞. "åi ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞, Ü«∂„`«Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ç z=i =~°‰õΩ LO_ç #_çÑ≤#
HÍ„"Õ∞_£ "åã¨∞^Õ=~å=Ù P~ÀQͺxfl HÀÖ’Ê~Ú<å =Ú#QÍÅ áÈ~å\Ïxfl #_çáê_»∞. <Õ_»∞
Ô~·`«∞ L^Œº=∂xfl "åã¨∞^Õ=~å=Ù, W`«~° ã¨Ç¨ÏK«~°∞ÖË =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ`«∞<åfl~°∞. qâßY
Hõ~°∞=Ù „Ѩ[Å =∞^茺 JO@∞"åº^èŒ∞Å x"å~°} HÀã¨O, Hõ$ëê‚lÖÏ¡ #∞O_ç z#fl Ô~·`«∞
‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ #∞O_ç =zÛ# HÍ„"Õ∞_£ H˘O_»Ñ¨e¡ ~åѶ¨∞=Ô~_ç¤ "≥àÏ¡_»∞. JK«Û@ >ˇÿá¶ê~Ú_£‰õΩ
`å<Õ QÆ∞Ô~· K«xáÈÜ«∂_»∞. Ô~·`«∞Å g~°Ñ¨Ù„`«∞Å∞ =∞#‰õΩ K«∂Ñ≤# D =∞Ǩϟ#fl`« P^Œ~å≈Å#∞
J#∞ã¨iOKÕ <Õ_»∞ Ô~·`«∞ L^Œº=∞O =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ`«∞#flk.
1932 #∞O_ç =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ#∞ =ÚYºOQÍ Pk=∂O„^èŒ∞Å#∞ =º=™êÜ«∞
‰õÄb ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ ã¨OѶ¨∞\˜OK«_®xH˜ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ Hõ$+≤ KÕâß~°∞. <åºÜ«∞"≥∞ÿ# r`åe=∞‡x,
76
ã¨Ô~·# H˘Å`« áê„`«Å`À r`åÅ∞ H˘Å"åÅx, ‰õÄbÅ#∞ JQ“~°=OQÍ =∂\Ï¡_»‰õÄ_»^Œh,
™êOѶ≤∞HõOQÍ ã¨=∂# ™œHõ~åºÅ∞ ~Ú"åfiÅx, =º=™êÜ«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å∞ PO^Àà◊# KÕã¨∂Î
=KåÛ~Ú. ‰õÄbʼnõΩ |O[~°∞ á⁄ÖÏÅ∞, WO_»¡ =ã¨`«∞Å∞, q^•º ™œHõ~åºÅ∞ HõeæOK«_®xH˜
ѨxKÕâß~Ú. ^èŒxHõ Éèí∂™êfi=ÚÅQÍqOKÕ J<åºÜ«∂Å#∞ x~°ƒO^è•Å#∞ =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞
`«=∞ ã¨OѶ¨∞ Ü«∂[=∂<åº# `«=∞ áêsìÜ«∞QÆ∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞Hõ`åfi# xÅ|_ç
Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. J<ÕHõ ã¨"≥∞‡ áÈ~å\ÏÅ#∞ ™êyOKå~°∞. D ã¨"≥∞‡ áÈ~å\ÏÅÖ’<Õ `«∂~°∞Ê
QÀ^•=iÖ’ HÍ„"Õ∞_£ ~åáêHõ ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}#∞ áÈbã¨∞Å∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ áÈbã¨∞ ÖÏHõѨCÖ’
H˘\˜ì<å~°∞. P ^≥|ƒÅ‰õΩ HÍ„"Õ∞_£ ~åáêHõ `«^Œ∞Ѩi K«xáÈÜ«∂_»∞. ~°OQÆ∂#∞Ö’ `≥Å∞QÆ∞
HÍi‡‰õΩÅ#∞ ã¨OѶ¨∞\˜ã¨∂Î =KåÛ_»∞. |~å‡#∞ [áê#∞ P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#flѨC_»∞ =∞# ^ÕâßxH˜
uiy =KåÛ_»∞. `«#`À\˜ =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ áÈ~å\ÏÅ∞ #_»∞ѨÙ`«∂ `«# „áê}ÏÅ∞ JiÊOKå_»∞.
=º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ P^Œ~°≈hÜ«Ú_»Ü«∂º_»∞.
=º=™êÜ«∞ ‰õÄb L^Œº=∂xfl xi‡OK«_®xH˜ 1940-42Ö’ ~°ÇϨ 㨺OQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl
q^•ºi÷ HÍ„"Õ∞_»∞ Ѩ~fi° `«<xÕ "≥OHõ>âË fi◊ ~°~å=Ù "≥O@ áÈbã¨∞Å∞ `«~∞° =ÚH˘x =KåÛ~°∞. J~°~ú å„u
"Õà◊ HÍ~°∞ pHõ\ Ö˜ ’ áê_»∞Ѩ_#ç ÉÏqÖ’ Ѩ_áç ÈÜ«∂_»∞. `«# „áê}ÏÅiÊOz `å#∞ ѨÓiÎKÜ Õ ∞« Hõ
=ke"Õã≤# HÍ~°ºÉèÏ~åxfl W`«~° HÍ„"Õ∞_»∞û g∞^Œ ÃÑ\ì̃ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
PO„^èŒÖ’ qq^èŒ Ñ¨@ì}ÏÅÖ’ HÍi‡HÀ^Œº=∂xfl Z„~°*ˇO_® „H˜O^Œ xi‡OzOk
Hõ=¸ºxã¨∞ìÖË. z#fl z#fl á¶êºHõìsÅÖ’ K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞Ô~·# PO„^èŒ HÍi‡‰õΩÅ#∞ ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨~°zOk
Hõ=¸ºxã¨∞ìÖË. HÍi‡Hõ=~°æO <Õ_»∞ Ѩ@ì} rq`«OÖ’ „Ѩ=ÚY ™ê÷#O =Ç≤Ïã¨∂Î LOk. „Ѩ*Ï
¿ã=Ö’#∞ „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∞ x~å‡}OÖ’#∞ W`«~° „Ѩ[ʼnõΩ =∂~°æ^Œi≈Ü≥ÿ∞ LOk. HÍi‡HÀ^Œº=∂xH˜
„áê}ÏezÛ# P^Œ~°≈=¸iÎ, P^Œ~°≈hÜ«Ú_»∞ HÍ„"Õ∞_£ KåѨ~åÅ "≥OHõ>Ëâ◊fi~° ~å=Ù. `å#∂
„ÃÑã¨∞ûÖ’ ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩ_»∞. JK«∞Û PѶ‘ã¨∞ HÍi‡‰õΩÅ ã¨OѶ¨∂xfl xi‡OKå_»∞. 1940-42
~°Ç¨Ï㨺 HÍÅOÖ’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ~°Ç¨Ï㨺 JK«∞Û PѶ‘ã¨∞#∞ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ
xi‡Oz #_çáê_»∞. P ѨxÖ’ HõΔÜ«∞"åºkèH˜ QÆ∞Ô~· K«xáÈÜ«∂_»∞.
D Ô~·`«∞ HÍi‡Hõ L^Œº=∂Å „ѨÉèÏ=O`À q^•ºi÷, Ü«Ú=[#, „ã‘Î L^Œº=∂Å∞
ÃÑOá⁄O^•~Ú. 1937Ö’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ q^•ºi÷ L^Œº=∂xH˜ x~å‡} ~°∂Ѩq∞KåÛ~°∞. "åi
ã¨OѶ¨∂Å<Õ~°Ê~°z Ѩx KÕ~ÚOK«™êQÍ~°∞. q^•º~°∞÷ÅÃÑ· Láê^蕺ܫÚÅ∞ "Õ¿ã [i=∂<åÅ∞,
ɡ`åÎÅ`À H˘@ì_O» , u@∞¡-gxx Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. ѨaH¡ ± ѨsHõÅΔ ‰õΩ áÈx=fi‰õΩO_® HÍ¡ã∞¨ ѨsHõÅΔ Ö’
=_»áÈ¿ã _ç>~ˇ Ú#∞ KÕ¿ã Ѩ^uúŒ x =∂xÊOKåÅx Hõ$+≤ KÕâß~°∞. q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ q^•ºi÷ ã¨OѶ∂¨ Å∞
~å[H©Ü«∂k q+¨Ü«∂Å#∞ K«iÛOKÕ ˆHO„^•ÅÜ«∂º~Ú. ~å[H©Ü«∂ÅÖ’ áêÖÁæO@∂ J<ÕHõ
~å[H©Ü«∞ ã¨"≥∞‡Å#∞ Jq #_çáê~Ú. Ü«Ú^Œú HÍÅOÖ’ „ѨÉèí∞`«fiѨ٠x~°ƒO^è•xfl Z^Œ∞~˘¯x Ѩx
77
KÕâß~Ú. `«~åfi`« HÍy`«O Hõ~∞° "≥,· H˜~ã° <¨ å~ÚÖò ^˘~°HHõ õ ÃÇÏ· ã¨∂¯à◊Ö¡ ’ ã¨Å÷ O ^˘~°HHõ ,õ Ǩϟ@Å∞ûÖ’
ã¨iÜ≥∞ÿ # PǨ~°O ^˘~°HHõ õ K«^∞Œ =Ù‰õΩ J_»O¤ H˜ Hõey#ѨC_»∞, q^•ºi÷ ã¨OѶ∂¨ Å∞ D ã¨=∞㨺Å#∞
Ѩi+¨¯iã¨∂Î =KåÛ~Ú. q^•º~°∞÷Å q^Œº Ü≥∞_»Å „â◊^Œú fã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. <Õ_»∞ q^•º~°∞÷ʼnõΩ,
Láê^蕺ܫÚʼnõΩ q^•ºi÷ `«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ `≥zÛ Ñ¨~°ã¨Ê~° qâßfi™êxfl <≥ÅH˘eÊ,
gi=∞^茺 H˘`«Î ã¨O|O^è•Å#∞ ÜÕ∞~°Ê~°∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∂Å∞ Ô~·`«∞ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ, HÍi‡Hõ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ Ñ¨~î°<åÅÜ«∂Å∞
U~°ÊiKå~Ú. ~å„u áê~î°âßÅÅ∞ #_çÑ≤ K«^Œ∞=Ù~åx "åiH˜ K«^Œ∞=Ù K≥ѨC`«∞<åfl~Ú.
„QÍ=∂ÅÖ’#∞, Ѩ@ì} c^Œ „Ѩ[ÅÖ’#∞ HõàÏ~°∂áêÅ∞ „Ѩ^Œi≈Oz HõàÏ K≥·`«<åºxfl
HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞Î<åfl~Ú. ѨO_»∞QÆÅ∞, f~å÷ÅѨC_»∞ „Ѩ[ʼnõΩ ™œHõ~åºÅ#∞ U~åÊ@∞¡ KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
™ê=∂lHõ ^Œ∞~åKå~åÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯x ^Œã¨~å, ã¨O„HÍOu "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ѨO_»∞QÆ ~ÀAÅÖ’ q*Ï˝#
„Ѩ^Œ~°≈<åÅ`À „Ѩ[Å#∞ K≥·`«#º=O`«∞Å#∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú. JO@∞"åº^èŒ∞Å∞ "åºÑ≤OK«‰õΩO_®
„Ѩ[ʼnõΩ "≥^· ºŒ ã¨Ç¨ Ü«∞O, ~ÀQÆ∞ʼnõΩ zH˜`û« KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. Ü«Ú^ŒHú ÍÅOÖ’ ^˘OQÆ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ #∞
Z^Œ∞~˘¯x „Ѩ[ʼnõΩ uO_ç, W`«~° rq`å=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ HõO„\’Å∞ ˆ~@∞ʼnõΩ JO^Õ@@∞¡
ѨxKÕâß~Ú. Ü«Ú=[<À^Œº=∞O P@Å∞ áê@Å`À#∞, „Ѩ*Ï¿ã=`À#∞ ~ÀA~ÀE |ÅѨ_∞» `«∂
=zÛOk.
PO„^èŒ „ã‘ÎÅ∞ HÍO„ÔQã¨∞ Ñ≤Å∞ѨÙqx 1920-30 L^Œº=∂ÅÖ’ *ˇ·à◊¡‰õΩ "≥àÏ¡~°∞.
q^Õj QÆ∞_»¤Å ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞, HõÅ¡OQÆ_»∞Å =^ŒÌ, Ñ≤ÔH\˜OQÆ∞ KÕâß~°∞. „ѨÉèí∞`«fi QÆ∞ÖÏ=ÚÅ∞,
`åQÆ∞É’`«∞Å∞ "åix ^Œ∂+≤Oz# ^Œ∂+¨}ÅxflO\˜x ã¨Ç≤ÏOz `«=∞ Hõ~°Î"åºxfl <≥~°"Õ~åÛ~°∞.
Ô~·`«∞ÅÖ’ =zÛ# D #∂`«# K≥·`«#ºO Ô~·`«∞ „ã‘ÎÅ#∞ ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞‰õΩ =KÕÛ@@∞¡ KÕã≤Ok.
~Ô `· ∞« áÈ~å\ÏÅÖ’ ~Ô `· ∞« „ã‘ÅÎ ∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. 1938-39ÅÖ’ =Ú#QÍÅ, HÍjѨ@flO, =∞O^Œ™ê
áÈ~å\ÏÅÖ’ „ã‘ÎÅ∞ áÈbã¨∞ ÖÏsîKèås˚ʼnõΩ, JÔ~ã¨∞ìʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. =∞O^Œ™ê HÍÅ∞ÊÅÖ’
QÆ∞#fl=∞‡ `«∞áêH© QÆ∞O_»∞‰õΩ QÆ∞Ô~· „áê}ÏezÛOk. D K≥·`«#ºO`À PO„^èŒ „ã‘ÎÅ∞ [áê#∞ ^•_ç
„Ѩ=∂^ŒO ÃÇÏKÕÛH˘nÌ `«=∞ WO_»∞¡, `«=∞ a_»¤Å „áê}ÏÅ∞, `«=∞ =∂# „áê}ÏʼnõΩ ~å#∞#fl
=ÚѨC QÆ∞iÎOKå~°∞. `«=∞ ã¨OѶ¨∂Å#∞ D „Ѩ=∂^•xfl Z^Œ∞~À¯_®xH˜ |ÅѨ~°∞ÛHÀ™êQÍ~°∞.
20,000 =∞Ok „ã‘ÎÅ∞ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ KÕ~å~°∞. Ô~O_»∞ =¸_»∞ =O^ŒÅ =∞Ok „ã‘ÎÅ∞ tHõΔ}
á⁄Ok „QÍ=∂ÅÖ’ „ã‘ÎʼnõΩ Ñ¨~î°#ˆHO„^•Å∞ U~°Ê~°Kå~°∞. „Ѩã¨∂u, tâ◊√áÈ+¨}Ö’
J=ÅOaOKåeû# „áê^äqŒ ∞Hõ K«~º° Å#∞ É’kèOK«_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞. „ã‘ÅÎ #∞ ~ÀE Z^Œ∞~˘¯<Õ
J<ÕHõ z#fl W|ƒO^Œ∞Å#∞ f~°Û_®xH˜ ѨxKÕÜ«∞™êQÍ~°∞. WO_»¡Ö’ ~ÀE HÍ=Åã≤#
H˜~°ã¨<å~ÚÅ∞, ˆ~+¨#∞ aÜ«∞ºO HÀã¨O ѨxKÕâß~°∞. „ã‘ÎH˜ ã¨=∂<å=HÍâßÅ∞, ã¨=∂# Pã≤Î
Ǩ Ï ‰õ Ω ¯Å∞ 㨠O áêkOK« _ ®xH˜ , „ã‘ Î q"åǨ Ï Ñ¨ Ù K« \ Ïì x fl QÆ ∂ iÛ Ñ¨ x KÕ â ß~° ∞ . „ã‘ Î Å
ã¨~°fi`À=ÚMÏaè=$kúH˜ „ã‘Î ã¨OѶ¨∂Å∞ ѨxKÕâß~Ú.
78
 Hõà◊Å∞, q*Ï˝# „Ѩ^Œ~°≈<åÅ∞ uiy P~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. |∞„~°Hõ^äŒÅ∞, <å\ϺÅ∞,
„Ѩ[Å áê@Å∞, z#fl <å\˜HõÅ∞, PO„^èŒ Ô~·`«∞ HÍi‡‰õΩÅ HõàÏ㨉õΩÎÅ#∞ qHõã≤OѨ*Ëâß~Ú.
"ÕÅH˘Åk „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∞ ~å„`«O`å ‰õÄ~˘Ûx H˘`«Î |∞„~° Hõ^äŒÅ∞, áê@Å∞ qO@∂ `«=∞
Hõ~°Î"åºxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. Jq J<åºÜ«∂Å#∞, ™êOѶ≤∞Hõ ^Œ∞~åKå~åÅ#∞ Z^Œ∞~À¯=∞x,
™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ ~°=∞‡x L^Àƒkèã¨∂Î LO\Ï~Ú. D ã¨=∂"ÕâßÅÖ’
„ã‘ÎÅ∞ qiqQÍ =zÛ áêÖÁæO@∞<åfl~°∞. ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ#"åiÖ’ =¸_»= =O`«∞ „ã‘ÎÖË.
QÆ`« =¸_Õà◊¡Ö’ 150 ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ „Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ „ѨK«∞~°}ÏÅÜ«∞O „ѨHõ\ ˜OzOk. qq^èŒ
q+¨Ü∂« ÅÃÑ· ™ê=∂#º „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ J~°=÷ ∞ÜÕ∞º@\˜ì ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ „ѨH\õ O˜ zOk. ~å[H©Ü∞« OQÍ
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ#∞ =ºuˆ~H˜OKÕ"å~°∞ Ãã·`«O ÅHõΔ ‡}~å=Ù QÍi q*Ï˝# K«O„kHÍ „QÆO^äŒ =∞O_»e
`«~°∞"å`« „Ѩ[ʼnõΩ q*Ï˝<åxfl JO^Œ*Ëã≤, ^•x ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘x
áÈ~Ú#"å~°∞ XHõ¯ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞, „Ѩ*Ïâ◊HÎ̃ „ѨK«∞~°}ÏÅÜ«∞=∞x J<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ}ÏÖ’ PO„^Œè =∞Ǩã¨Éíè
HÍO„ÔQã¨∞ L^Œº=∞"Õ∞ ã¨O™ê÷<åÅÖ’x Ñ‘_ç`« „Ѩ[ÅÖ’ QÆ∂_® K≥·`«#ºO HõeæOzOk.
`«=∞ áœ~°ã¨`«fi ǨωõΩ¯Å HÀã¨O ã¨O™ê÷# „Ѩ[Å∞ áÈ~å\ÏÅ#∞ P~°OaèOK«_»O HÍO„ÔQã¨∞
„ѨÉèÏ= Ѷ¨e`«"Õ∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ã¨O™ê÷#OÖ’ 1923Ö’ =∂_»áê\˜ ǨÏ#∞=∞O`«~å=Ù QÍ~°∞
`«k`«~° q^•º=O`«∞Å∞ PO„^èŒ =∞Ǩã¨Éèí#∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. 1930 LѨC ã¨`庄QÆǨÏOÖ’
x*ÏO ~å„+ì̈O #∞O_ç KåÖÏ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =zÛ áêÖÁæ<åfl~°∞. 1938Ö’ x*ÏO ~å„+ì̈
HÍO„ÔQã¨∞#∞ U~°Ê~°z ^•xx x¿+kè¿ãÎ ã¨`庄QÆǨxfl #_çáê~°∞. =O^ŒÅ H˘Åk Ü«Ú=‰õΩÅ∞
x*ÏO *ˇ·à◊¡Ö’ =∞QÍæ~°∞. D ~°HõOQÍ |Ü«∞Å∞^Õi# ã¨O™ê÷# „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl HÀ™êÎ `≥Å∞QÆ∞
lÖÏ¡ÅÖ’x Ô~·`«∞HÍi‡Hõ Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∂Å∞ ѨÓiÎQÍ =∂iÛ"Õâß~Ú. x*ÏO ~å„+ì̈ PO„^èŒ
=∞Ǩã¨Éèí ÅOK«Q˘O_ç L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ x~°ƒO^è•Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#flk. *Ïw~åÌ~°∞Å∞, ^Õâ◊=ÚY∞Å
"≥\ ì̃x, J„Hõ=∞ =ã¨∂à◊¡#∞, x~°ƒO^è•Å#∞ JiHõ@ì ™êyOk. =O^ŒÅH˘Åk ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
Ñ‘_çOK«|_»∞`«∂ =zÛ# Ô~·`«∞ÅÖ’ #∂`«# K≥·`«<åºxfl, H˘`«Î |ÖÏxfl qâßfi™êxfl HõeæOzOk.
PO„^èŒ=∞Ǩã¨Éèí Hõ=¸ºxã¨∞ì <åÜ«∞Hõ`«fiO H˜O^Œ <Õ_»∞ ÅHõΔ‰õΩ q∞Oz# ã¨Éèíº`«fiO`À, 1000
=∞Ok HÍ~°ºHõ~°ÎÅ`À x*ÏO ~å„+ì̈ PO„^èŒ „Ѩ[Å UÔH·Hõ ã¨Oã¨÷QÍ „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl xi‡Oz
ѨxKÕã¨∂Î LOk.
D H˘`«Î Ñ„ *¨ Ï L^Œº=∂Å∞ : PO„^Œè HÍO„QÔ ã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
HÍO„ˆQ¿ã PO„^茄Ѩ[Å ^Õâ◊ÉèíHÎ̃x ~°QÆ∞ÖÁ¯eÊOk. nx Ѷ¨e`«"Õ∞ PO„^èŒÖ’ <Õ_»∞
=∞#O K«∂ã¨∞Î#fl Ô~·`«∞, HÍi‡Hõ, „ã‘Î, Ü«Ú=[#, q^•ºi÷ L^Œº=∂Å∞. nx Ѷ¨e`«"Õ∞ x*ÏO
79
~å„+ì̈OÖ’ =∞#O K«∂ã¨∞Î#fl PO„^èŒ =∞Ǩã¨Éèí L^Œº=∞O. PO„^èŒÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ‰õÄ_®
HÍO„ÔQã¨∞ ~°QÆ∞ÖÁ¯eÊ# D ^Õâ◊ÉèíH˜Î *ÏfiÅÅ#∞O_Õ Ñ¨Ù\˜ìOk Jx K≥ѨCHÀ_®xH˜ "Õ∞=Ú
QÆ~fi° Ѩ_∞» `«∞<åflO. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì D ^ÕâÉ◊ Híè xΘ =∞iO`« qâßÅ"≥Ú#iÛOk. „QÍ=∞„QÍ=∂ʼnõΩ
fã¨∞H˘x "≥o¡Ok. Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å#∞, =º=™êÜ«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å#∞, HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å#∞,
Ü«Ú=[#, q^•ºi÷, „ã‘Î ã¨OѶ¨∂Å#∞ ã¨O™ê÷# „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl |ÅѨ~°Û_»O ^•fi~å ^Õâ◊ÉèíHÎ̃x
=∞iO`« "åºÑ≤ÎQÍqOzOk. ^Õâ◊ÉèíH˜ÎH˜ ã¨OѶ¨∞@<å |ÅO KÕ‰õÄiÛOk. SHõº „Ѩ*Ï`«O„`«
L^Œº=∂xfl =∞iO`« ÃÑOá⁄OkOzOk.
J~Ú`Õ PO„^èŒÖ’ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`åfixH˜ D Jaè=$kú #K«ÛÖË^Œ∞. "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ç
nxx =ºuˆ~H˜ã∂¨ <Î Õ =KåÛ~°∞. _®Hõ~ì ∞° Ѩ\Ïìaè Hõ$ëê‚lÖÏ¡Ö’ ~å„+¨ì HÍO„ÔQã¨∞ „Ѩuxkè ZxflHõÅ#∞
1934Ö’ [iáê_»∞. Ju"å^Œ∞Å∂, Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∂ q[Ü«∞O á⁄O^•~°x =¸_»∞ Ѩ~åºÜ«∂Å∞
ZxflHõÅ#∞ =~°∞ã¨QÍ ~°^Œ∞ÌKÕâß~°∞. 1938-39ÅÖ’ PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO Ѩ\Ïìaè
J^躌 Hõ`Δ « „H˜O^Œ HÍO„ÔQã¨∞Ö’ Ju"å^Œ∞ʼnõΩ ™ê÷#O ÖˉΩõ O_® *ËÜ∂« Åx J<ÕHõ J„Hõ=∞ K«~º° ʼnõΩ
ѨÓ#∞‰õΩOk. HÍO„ÔQã¨∞ xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ#∞ J_»¤k_»¤OQÍ =∂iÛOk. áÈeOQÆ∞ ¿ãì+¨#∞Å∞
`«=∞ q∞`«"å^Œ JÉèíº~°∞÷ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ LO_Õ@@∞¡ "Õã≤Ok. Hõ_»‰õΩ ÉÏºÖˇ@∞ì ÃÑ>ì̌Å#∞
ѨQÆ∞ÅQ˘\ì̃ ^˘OQÆF@¡#∞ ‰õÄ_® "Õ~ÚOzOk. 34,000 „áê^èŒq∞Hõ HÍO„ÔQã¨∞ ã¨Éèíº`åfixfl
ѨtÛ=∞ Hõ$ëê‚Ö’ x~åHõiOzOk. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ JÇ≤ÏOã¨Ü«∞O^Œ∞ #=∞‡HõO
ÖË^Œ<Õ ™ê‰õΩ`À HÍO„ÔQãπ Hõq∞\© ZxflHõʼnõΩ JÉèíº~°∞÷Å∞QÍ xÅ|_»~å^Œx ‰õÄ_® ~°∂eOQÆ∞
WKåÛ~°∞. J~Ú`Õ JdÅ ÉèÏ~°`« HÍO„ÔQã¨∞ =i¯OQ∑ Hõq∞\© D ~°∂eOQ∑ J„Hõ=∞=∞x `«~°∞"å`«
`Àã≤ѨÙzÛOk.
PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`fi« O, =ÚYºOQÍ HÍàıâfi◊ ~°~å=Ù, Ѩ\Ïìa,è „Ñ¨HÍâ◊O ѨO`«∞Å∞
QÍ~°∞¡ „Ѩ`ÕºHõ Ô~·`«∞, ‰õÄb, q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ô =ºuˆ~Hõ"Õ∞. P ~ÀAÅÖ’
PO„^èŒ ~å„+ì̈ HÍO„ÔQã¨∞ Hõq∞\©H˜ J^茺‰õΔΩ_»∞ J~Ú# _®Hõì~°∞ Ѩ\ÏìaèQÍ~°∞, HÍ~°º^Œi≈ J~Ú#
Q˘\ì̃áê\˜ „|Ǩχܫ∞ºQÍ~°∞, =Ú#QÍÅ ~å*Ï, HÍjѨ@flѨ٠[g∞O^•~°∞ŠѨHõΔO =Ç≤ÏOz
Ô~·`«∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨xKÕâß~°∞. D [g∞O^•~°∞Å∞ J„Hõ=∞OQÍ ÖÏQÆ∞H˘#fl `«=∞ á⁄ÖÏÅ#∞
Ô~·`«∞Å∞ uiy ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜ ã¨`庄QÆǨÏO KÕã¨∞ÎO>Ë, Ô~·`«∞Å∞ ^Œ∞~å„Hõ=∞}^•~°∞Åx
gi^ŒÌ~°∂ f~°∞Ê WKåÛ~°∞. HÍO„ÔQã¨∞ =∞O„u=~°æѨ٠~ÀAÅÖ’ p~åÅ, z\ì̃=Å㨠HÍi‡‰õΩÅÃÑ·
áÈbã¨∞Å∞ ÖÏsîKåè i˚, `«∞áê‰õΩÅ∞ HÍÅÛ_»O [iyOk. ^•xH˜ HÍ~°‰Ωõ Öˇ#· áÈbã¨∞ L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ ÃÑ·
HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO Z\ì̃ K«~°º‰õÄ_® fã¨∞HÀÖË^Œ∞.
80

~Ô O_»= Ñ„ Ѩ O¨ K« Ü«Ú^ŒOú - Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÍ~°ºH„ =õ ∞O
™ê„=∂[º"å^Œ Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ 1940-42ÅÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞
~°Ç¨Ï㨺OQÍ =ÙO_ç ѨxKÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. gix JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO f„=OQÍ
"≥`«Hõ™êyOk. HÍx J<ÕHõ Ô~·`«∞, HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ =∞=Ú‡Å#∞ ã¨O`À+¨O`À `«=∞ WO_»¡Ö’
^•z HÍáê_ç<å~Ú. WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ŠѨiáêÅ##∞ `«∞^Œ=Ú\˜ìOK«_®xH˜
™êfi`«O„`Àº=∂xfl ™êyOK«_®xH˜ ѨÓiÎQÍ `À_»Ê_®¤~°∞. PO„^èŒÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì „Ñ¨u<≥ÖÏ
ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`ü J<Õ ~°Ç¨Ï㨺 Ѩ„uHõ#∞ #_»∞ѨÙ`«∂ =zÛOk. 3000 „Ѩ`«∞Å#∞ 1000
„QÍ=∂ʼnõΩ ÃÑ·QÍ Ñ¨OK«∞`«∂ Ô~O_ÕO_»∞¡ #_çÑ≤Ok. ™êfi`«O„`Àº=∂xfl JO^ŒiHõ<åfl =ÚO^Œ∞O_ç
#_»∞ѨÙ`« =KåÛO. =∂ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕ¿ãÎ Q˘Ñ¨Ê |Ǩï=∂<åe™êÎ=∞x „ѨH\õ O˜ zOk
„ѨÉèí∞`«fiO. HÍx „ѨÉèí∞`«fi „Ѩܫ∞`åflÅhfl =$^è• JÜ«∂º~Ú. "Õ∞=Ú `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å qâßfi™êxfl,
„¿Ñ=∞#∞, Q“~°"åxfl ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åflO. HÍO„ÔQãπ"å^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixH˜
=ºuˆ~HõOQÍ "Õ∞=Ú KÕ¿ã ™êfi`«O„`«º Hõ$+≤H˜ =∞=Ú‡Å#∞ „¿Ñq∞Oz `«=∞ WO_»Ö¡ ’ ã¨O~°HOΔ˜ Kå~°∞.
<årÅ∞ ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ÃÑ· ^•_çKÕâß~°∞. `«∂~°∞Ê# [áê#∞ Ü«Ú^ŒúOÖ’
ky, XHõ ^Õâ◊O `«~°∞"å`« =∞~˘Hõ ^Õâßxfl P„Hõq∞OK«∞‰õΩO@∂ =∞# ^Õâ◊ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ g∞kH˜
=zÛ ‰õÄ~°∞ÛOk. `«∂~°∞Ê#, Ѩ_»=∞@, á¶êã≤ã¨∞ì „Ñ¨=∂^•xfl =∞#^Õâ◊O Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =zÛOk.
WHõ =∞#^Õâ◊OÖ’ K«∂^•Ì=∂ JO>Ë, „Ѩ[Å∞ ^Õfi+≤OKÕ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å KÕuÖ’
=∞#^Õâ◊ ã¨O~°HõΔ} JO`å =ÙO_çáÈ~ÚOk. =∞ÅÜ«∂, |~å‡ÅÖ’ ÖÏQÍ<Õ J=ã¨~°O =¿ãÎ
[áê#∞ =ÚO^Œ∞ `ÀHõ=Ú_çz =∞# ^Õâßxfl "åiH˜ =ke"Õã¨∂Î u~ÀQÆ=∞#O KÕÜ«∞_®xH˜
WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ `«Ü«∂~°∞ JÜ«∂º~°∞. =∞# WO_»∞¡, =∞# „QÍ=∂Å∞, =∞# a_»¤Å
„áê}ÏÅ∞, =∞# „ã‘ÅÎ =∂# „áê}ÏÅ∞ KåÖÏ „Ѩ=∂^ŒOÖ’ Ѩ_®¤~Ú. P Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì ^ÕâÉ◊ ‰íè Ωõ ÅÎ #O^Œih ÃÇÏK«ÛiOzOk. HÍO„ÔQã¨∞ - bQÆ∞Å∞ `«=∞ qÉè^Ë •Å∞ Ѩi+¨¯iOK«∞H˘x,
WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å#∞ Hõeã≤ Z^Œ∞~À¯=∞x ÃÇÏK«ÛiOzOk. *ÏfÜ«∞ „ѨÉ∞íè `åfixfl U~°Ê~°z
^Õâ◊ ~°HõΔ} ÉÏ^茺`«#∞ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å KÕuÖ’ #∞O_ç `å"Õ∞ fã¨∞HÀ"åÅx HÀiOk.
á¶êã≤ã∞¨ ì „Ñ¨=∂^•xfl „ѨÑO¨ K« „Ѩ*Ïâ◊‰Ωõ ÅÎ xfl\˜`À Hõeã≤ Z^Œ∞~À¯"åÅx ÃÇÏK«ÛiOzOk. WOw¡+μ¨
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å KÕuÖ’ #∞O_ç =∞#O ™êfi`«O„`åºxfl QÆ∞OAHÀ_®xH˜ Wk XHõ¯>Ë =∂~°æ=∞x
„ѨHõ\ ˜OzOk. HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ nxx ÃÑ_»K≥qx ÃÑ\Ïì~°∞. XHõ"≥·Ñ¨Ù á¶êã≤ã¨∞ì â◊„`«∞=ÙÅÃÑ·
q∞„`«=∞O_»e q[Ü«∞O `å=Ú‰õÄ_® JaèÅ+≤ã¨∞Î<åfl=∞x „ѨHõ\ ˜OzOk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù WOw¡+¨μ
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ =∞#‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO W=fiHõáÈ`Õ, áÈ~å@O `≥™êÎ=∞x „ѨH\õ O˜ zOk. JÖÏO\˜
áÈ~å@O q∞„`«=∞O_»e Ü«Ú^Œú „ѨÜ∞« `åflʼnõΩ #+¨Oì HõeOæ z [áê#∞ á¶êã≤*ÏxH˜ `À_»Ê_»∞`«∞O^Œx
QÆ∞iÎOK«*ÏÅHõáÈÜ«∂~°∞.
81
WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`«fiO J=HÍâ◊O HÀã¨O á⁄Oz ‰õÄ~°∞Ûx =ÙOk. D
f~å‡#O HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ áêã¨∞ KÕÜ«∞QÍ<Õ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤Ok.
^Õâ=◊ ∞O`«\Ï 1857 Ñ≤^ÑŒ ¨ Hõhqh Ü≥∞~°∞QÆx x~°ƒO^èŒ q^è•<åxfl, Ããx· Hõ „Ѩ^~Œ ≈° <åxfl KÕãO≤ k.
HÍO„ÔQã¨∞ [áê#∞ J#∞‰õÄÅ ã¨Oã¨÷ Jx ^Œ∞„+¨ÊKå~°O ™êyOzOk. <åÜ«∞‰õΩÅ JÔ~ã¨∞ì`À
HÀáÈ„k‰õΩÖÎ #·ˇ „Ѩ[Å∞ ~Ô Å· ∞Hõ@Åì ∞, fÔQÅ∞ `≥Oz`Õ D q^躌 Oã¨Hõ K«~º° Å#∞ `«# ^Œ∞„+¨ÊKå~åxH˜
™êHõΔ ºOQÍ K«∂Ѩ™êyOk. „ѨѨOK« „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞ `«# ‰õΩ„@#∞ HõÑ≤Ê ÃÑ@∞ìHÀ_®xH˜
ѨÓ#∞‰õΩOk. P ~ÀAÅÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ =∞# *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÃÑ· [iˆQ D ^Œ∞„+¨ÊKå~åxfl
YO_çOKåO. WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å ‰õΩ„@#∞ |Ü«∞@ÃÑ\ÏìO. „a\˜+π <åÜ«∞‰õΩÅ∂ P"≥∞s
- K«iÛÅ∞ =Ú~îåÜÕ∞ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ ^ÕâO◊ Ö’ zK«∞Û ÃÑ\˜Oì ^Œx „ѨÑO¨ KåxH˜
ZÅ∞ÔQuÎ Kå\ÏO. á¶êã≤ã¨∞ì ^•_çx Z^Œ∞~À¯_®xH˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =Ù#fl XHõ Qͺ~°O\© â◊HÎ̃
=∞# *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O. ^•xx <åâ◊#O KÕÜ«∞_®xH˜ P"≥∞s f„= x~°ƒO^èŒ q^è•<åxfl
J=ÅOaOK«_»O, á¶êã≤ã¨∞ìʼnõΩ P"≥∞sÜÕ∞ `À_»Ê_»∞`«∞<åfl_»x |@ì|Ü«∞Å∞ KÕâßO. HÍO„ÔQã¨∞
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤ HÍO„ÔQãπ - bQÆ∞Å *ÏfÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfixfl U~°Ê~°KåÅx PO^Àà◊#
KÕâßO. ™È^Œ~° ^Õâ◊Éèí‰õΩÎÅ#∞ q^èŒfiOã¨Hõ HÍ~åºÅ∞ [~°∞Ѩ=^ŒÌx „áêiúOz PѨ٠KÕ~ÚOK«_®xH˜
ѨxKÕâßO. q^èfiŒ Oã¨Hõ HÍ~åºÅ∞ XHõ"Ñ·≥ Ù¨ P"≥∞s `«ÑC¨ _»∞ „ѨKå~åxfl |ÅѨ~∞° Û`å~Ú. =∞~À"≥Ñ· Ù¨
[áê#∞ ^•_çH˜ `À_»Ê_»∞`å~Ú. JO`ÕQÍx =∞# ™êfi`«O„`åºxfl ^ŒQÆæ~°‰õΩ `Õ*ÏÅ=x
#K«ÛK≥áêÊ=Ú. [áê#∞ J#∞‰õÄÅ „ѨKå~°O, q^èŒfiOã¨Hõ HÍ~°º„Hõ=∞O, HÍO„ÔQã¨∞ Ü≥ÚHõ¯
™êO„Ѩ^•Ü«∂ʼnõΩ U suQÍ =ºuˆ~Hõ"≥∂ `≥eÜ«∞*ˇáêÊO.
HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ *ˇ·à◊¡Ö’ L#flѨC_»∞, =∞# „Ѩ[Å∞ Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍÅ∞, JO@∞
"åº^èŒ∞ʼnõΩ QÆ∞iHÍ=Åã≤ =zÛOk. rq`å=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅhfl ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ KÕuÖ’
|_®¤~Ú. ÅOK«Q˘O_ç L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ `À_®Ê@∞`À ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ „Ѩ[ʼnõΩ qѨs`«
ÖÏÉèÏʼnõΩ D rq`å=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ J"Õ∞‡"å~°∞. P ~ÀAÅÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO Ô~·`«∞
HÍi‡Hõ ã¨OѶ∂¨ Å ^•fi~å „Ñ¨[Å#∞ ã¨g∞HõiOz ^˘OQÆ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ #∞, ÅOK«Q˘O_ç L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ
K«~°º#∞ JiHõ\ ì̃ „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# x`åº=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ∞ HõO„\’Å∞ ˆ~@¡‰õΩ ^˘iˆH@@∞¡
Hõ$+≤ KÕâßO. 1942-47 ~åÜ«∞Åã‘=∞ qâßY Hõ~°∞=Ù x"å~°} HÀã¨O ѨxKÕâßO.
Ô~·`«∞ʼnõΩ "å~°∞ ѨO_çOz# ^è•<åºÅ‰õΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ^èŒ~°Å∞ =KÕÛ@@∞¡ ѨxKÕâßO.
HõO„\’Å∞ ˆ~@∞ʼnõΩ Z~°∞=ÙÅ∞, =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞=Ú@∞¡ WÑ≤ÊOK«_®xH˜ ѨxKÕâßO. Hõ~°∞=Ù
„áêO`åÅÖ’x =∞# ™È^Œ~° „Ѩ[Å HÀã¨O Z‰õΩ¯= ѨO@Å#∞ ѨO_çOz, ѨO_çOz# ѨO@#∞
HõO„\’Å∞ ˆ~@¡‰õΩ J"Õ∞‡@@∞¡ Hõ$+≤ KÕâßO. Ô~·`«∞ `«#`À_ç „QÍ=∞ x"åã¨∞Öˇ·# =º=™êÜ«∞
‰õÄbʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ‰õÄb. `«y# W`«~° ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ HõeæOz Ô~·`«∞‰õÄb ™ê=∞~°™êºxfl
<≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ Hõ$+≤ KÕâßO. HÍi‡‰õΩʼnõΩ Ü«Ú^Œú Éè$í ux ~ÚÑ≤ÊOK«_®xH˜ Hõ$+≤ KÕâßO. HÍi‡‰õΩÅ∞
82
„Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ qiqQÍ L`«ÊuÎ KÕÜ«∞_®xH˜, Ô~·Å∞|O_»∞¡ PQƉõΩO_®
#_»∞Ѩ_®xH˜ Hõ$+≤ KÕ~ÚOKåO. Ѩ@ì}ÏÅ#∞ Ѩiâ◊√„ÉèíOQÍ LOz JO@∞"åº^èŒ∞Å∞
"åºÑ≤OK«‰õΩO_® =ÚxûѨÖò HÍi‡‰õΩÅ∞ Hõ$+≤ KÕâß~°∞. W@∞=O\˜ J<ÕHõ „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅ∞,
„Ѩ*Ï L^Œº=∂Å ^•fi~å „Ñ¨[Å P`«‡qâßfiã¨O ‰õΩO@∞Ѩ_»‰õΩO_® HÍáê_ç „Ñ¨*Ï â◊„`«∞=ÙÅ#∞
Z^Œ∞~˘¯O@∂ ѨxKÕâßO. HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ q_»∞^ŒÅKÕã≤ HÍO„ÔQã¨∞ bQÆ∞Å *ÏfÜ«∞
„ѨÉèí∞`åfixfl U~°Ê~°KåÅx PO^Àà◊# KÕã¨∂Î „Ѩ*Ï ¿ã=Ö’ |ÅѨ_»∞`«∂, „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞,
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈÜ«∂~Ú.
Hõ=¸ºxã¨∞Åì Ñà · HÍO„QÔ ãπ <åÜ«∞‰õΩÅ xO^ŒÅ∞
"Õ∞g∞ q^èŒOQÍ Ñ¨xKÕã¨∂Î LO>Ë á¶ê~°fi~°∞¤ ÉÏ¡‰õΩ"å~°∞, HÍO„ÔQã¨∞ ™È+¨eã¨∞ìÅ∞,
Z<£.l. ~°OQÍ =Ú~îå"å~°∞ =∂ÃÑ· J|^•úÅ∞, |∂`«∞Å∞ „ѨKå~°O KÕâß~°∞. "å~°∞KÕ¿ã [áê#∞
J#∞‰õÄÅ „ѨKå~°O, q^èŒfiOã¨Hõ HÍ~°º„Hõ=∞O =∞# ™êfi`«O„`«º áÈ~å\ÏxH˜ #+ì̈=∞x "Õ∞=Ú
=ºuˆ~H˜OK«_»O =Å¡<Õ "å~°∞ =∂ÃÑ· WÖÏO\˜ J|^Œú „ѨKå~åxH˜, |∂`«∞ „ѨKå~åxH˜ kQÍ~°∞.
„ã‘ÎÅ#∞ ^Œ∞~åƒù+¨ÖÏ_ç<å~°∞. ã¨ÉèíÅ∞ ÉèíQÆflO HÍqOK«_®xH˜ XHõѨC_»∞ K«Å¡Ñ¨e¡ ~å*Ï _»|∞ƒ
fã¨∞H˘x HÍO„ÔQã¨∞#∞ <å<å |∂`«∞Å∞ u\ì̃# =ÚÅ∞HÀÅ#∞ <Õ_»∞ Pk Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÃÑ· KÕ¿ã
|∂`«∞ „ѨKå~åxH˜ ã¨O`À+≤Oz H˘O`«=∞Ok HÍO„ÔQãπ "å^Œ∞Å∞ ^•xx ѨOK«∞`«∞<åfl~°∞.
Hõ=¸ºxã¨∞ì „ã‘ÎÅ#∞, Hõ=¸ºxã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩÅÃÑ· ѨzÛ J|^•úÅ∞, xO^ŒÅ∞ „ѨKå~°O KÕã¨∂Î
"≥OQÆ=∞‡ J<Õ <å@HÍxfl „Ѩ^Œi≈OKå~°∞. D `«Ñ¨C_»∞ „ѨKå~åxfl "Õ∞=Ú „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞
|@ì|Ü«∞Å∞ KÕâßO. „Ѩ*Ï¿ã=Ö’ "Õ∞=Ú ~ÀA‰õΩ ~ÀA |ÅѨ_»∞`«∂<Õ =KåÛO. 1944Ö’
ɡ["å_»Ö’ [iy# Ô~·`«∞ =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ ÅHõΔ=∞Ok Ô~·`åOQÆO =zÛ g\˜x ~°∞A=Ù KÕã≤Ok.
Ô~·`«∞ã¨OѶ¨∞ ã¨Éèíº`«fiO 56,000 #∞O_ç 1,70,000 =~°‰õΩ, =º=™êÜ«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å
ã¨Éèíº`«fiO U_≥xq∞k "ÕÅ #∞O_ç 30,000 =~°‰õΩ ÃÑiyOk. q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂Å ã¨Éèíº`«fiO
6000 #∞O_ç 11,000 =~°‰õΩ, „ã‘ÎÅ ã¨OѶ¨∂Å ã¨Éèíº`«fiO 4000 #∞O_ç 20,000 =~°‰õΩ
ÃÑiyOk. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ã¨Éèíº`«fiO PO„^èŒÖ’ 1942Ö’ 1000 =∞Ok #∞O_ç 1945Ö’
8000 =∞OkH˜ ÃÑiyOk. D ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÖË „Ѩ[Å∞ =∂ HÍ~°º„Hõ=∞O ^Õâ◊ÉèíHõÎ Ü«Ú`«
HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ QÆ∞iÎOz#@∞¡ ~°∞A=ÙKÕã≤Ok.
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ *ˇ·à◊¡#∞O_ç |Ü«∞\˜H˜ =zÛ D q^èŒOQÍ "åºÑ≤ã¨∂Î L#fl „Ѩ*Ï
L^Œº=∂xfl K«∂ã≤ ã¨O`À+≤OK«ÖË^Œ∞. WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞#
™êfi`«O„`«º áÈ~å\Ïxfl Wq |ÅѨ~°∞ã¨∞Î<åflÜ«∞x QÆ∞iÎOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. D L^Œº=∞O =ÚO^Œ∞
„Ѩ*Ï K≥·`«#ºO =ÚO^Œ∞, [g∞O^•~°∞Å∞, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# „Ѩ*Ï â◊„`«∞=ÙÅ`À
83
`«=∞‰õΩ#fl Ö’QÆ_» ã¨O|O^è•Å∞ ™êQÆ=x ÉèÜ
í ∞« Ѩ_®¤~∞° . HÍO„ÔQã¨∞Ö’ H˘`«QÎ Í KÕi# [g∞O^•~°∞Å∞,
^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ „Ѩ[Å#∞ Ñ‘_çOKÕ ^èŒxHõ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ - gi`À HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤ uiy `«=∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì =ºuˆ~Hõ áê`«áê@#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞.
K«Å¡Ñ¨e¡ ~å*Ï`À Hõeã≤ kq `åÅ∂HÍ Ô~·`«∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨x KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
Ñ≤~îåѨÙ~°O Ü«Ú=~åA#∞, =∞Ǩ~åA#∞ HÍO„ÔQã¨∞Ö’H˜ XHõѨHõ¯ PǨfixã¨∞Î<åfl~°∞. =∞~˘HõѨHõ¯
HÍO„ÔQã¨∞ #∞O_ç Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ#∞ fã≤"Õã¨∞Î<åfl~°∞. „QÍ=∞OÖ’ „Ѩ[ÅO^Œ~°∂ ^Õfi+≤OKÕ ^èŒxHõ
Éèí∂™êfiq∞ x#fl\˜=~°‰õΩ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨xKÕã≤#"å_Õ. J~Ú`Õ <Õ_»∞ J`«_»∞
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÃÑ· ^•_ç KÕÜ«∞_®xH˜ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ã¨O`À+¨OQÍ HÍO„ÔQã¨∞Ö’H˜
PǨfixã¨∞Î<åfl~°∞. HÍO„ÔQã¨∞Ö’H˜ ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞, [g∞O^•~°∞Å∞ =zÛ HÍO„ÔQã¨∞#∞
|ÅѨ~K° "Õ åiÖÏQÆ „Ѩ=iÎã∞¨ <Î åfl~°∞. "åi Jã¨Å∞ L^ÕâÌ O◊ „Ѩ[ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ `å=Ú QÍqOz#
„^ÀǨÅ#∞ HÍO„ÔQã¨∞ ¿Ñ~°∞Kå@∞# HõÑ≤ÊÃÑ@ìHÀ"åÅx HÍO„ÔQã¨∞Ö’ KÕ~°∞`«∞<åfl~°∞. ~åÉ’ÜÕ∞
„ѨÉ∞íè `«fiO HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉ∞íè `«fiO HÍ|\˜ì HÍO„ÔQã¨∞Ö’ =ÙO>Ë `«=∞ ѨO@ ѨO_»∞`«∞O^Œx HÍO„ÔQã¨∞Ö’
KÕ~°∞`«∞<åfl~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ`À ÜÕ∞ ^˘OQÆ "åºáêiQÍx, ÜÕ∞ ~“_ôQÍx U „QÍ=∞OÖ’<≥·<å
Ѷ¨∞~°¬}Ѩ_ç`Õ "≥O@<Õ J`«_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ ^Õâ◊Éèí‰õΩÎ_»x HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ „ѨHõ\ ˜ã¨∞Î<åfl~°∞.
_®Hõì~°∞ Ѩ\Ïìaè `«# HÍO„ÔQã¨∞ J#∞K«~°∞Å#∞ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÃÑ· ÖÏsîÅ∞, W`«~° PÜ«Ú^è•Å∞
LѨÜ≥∂yOK«=K«∞Û#h, HÍO„ÔQã¨∞ JÇ≤ÏO㨠XHõ¯ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixfl =ºuˆ~H˜ã¨∂Î L#flѨC_Õ
Jx ã¨ÅǨ ~Úã¨∞Î<åfl_»∞. WO`«‰õΩ=Ú#∞Ѩ٠~°OQÍ, HÍàıâ◊fi„~å=ÙÅ∞ „ѨKå~°O KÕã¨∞Î#fl „Ѩu
J|^•úxfl, |∂`«∞#∞ <Õ_»∞ _®Hõì~ü Ѩ\Ïìaè, „ѨHÍâ◊O ѨO`«∞Å∞QÍ~°∞ uiy =e¡ã¨∞Î<åfl~°∞.
QÍOnèr HÍ„"Õ∞_£ *’+‘H˜ ~åã≤# *Ï|∞Ö’ Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ „Ѩ[Å∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ xKÕÛ K«O^•Å=Å¡
<Õ_»∞ _»|∞ƒ =ã¨∂Î=ÙO^Œx ~åâß_»∞. J~Ú<å _®Hõì~°∞ Ѩ\Ïìaè <Õ\ ˜H˜ ‰õÄ_® Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞
„ѨÉèí∞`«fiO #∞O_ç _»|∞ƒ fã¨∞‰õΩ<åfl~°<Õ `«Ñ¨C_»∞ „ѨKå~åxfl ™êyã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞. _®Hõì~°∞
Ѩ\Ïìaè Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÃÑ· |∂`«∞Å∞ „ѨKå~°O KÕã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞. kq `åÅ∂HÍ H˘`«ÎѨe¡Ö’
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ XHõ QÆO@HÀã¨O, S^Œ∞ xq∞ëêÅ HÀã¨O HõO„\ωõΩì ÃÑO_ç¡à◊√¡ KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°x
LѨ#ºã≤OKå_»∞. HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiѨ٠*’ Ǩï‰õΩ=ÚÖˇ·# [g∞O^•~°∞Å∞,
W`«~° ã¨fiÖÏÉèíѨ~åÜ«∞}∞Å`À `«=∞ á⁄`«∞Î#∞ =^Œ∞Å∞HÀ~°∞. nxx `«=Ú‡ J#∞ã¨iã¨∂Î L#fl
„Ѩ*Ï ™ê=∂#º=Ú #∞O_ç HõÑ≤Ê ÃÑ@∞ìHÀ_®xH˜, Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÃÑ· D |∂`«∞ ѨOKåOQÍxfl
=e¡ã¨∞Î<åfl~°∞.
84
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ : áêH˜™êÎ<£ x<å^ŒO
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO =Úã≤¡O bQÆ∞#∞, áêH˜™êÎ<£ x<å^•xfl |ÅѨiÛ ÉèÏ~°`« ^Õâßxfl
=ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞QÍqOKåÅO@∞<åfl=∞x, HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∂ÃÑ· xO^ŒÅ∞ "≥∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
=∞#^Õâ◊OÖ’ qq^èŒ *Ï`«∞Å∞ x=ã≤ã¨∂Î L<åfl~Ú. "åx Éèíq+¨º`«∞Î J"Õ x~°‚~ÚOK«∞HÀ=_»O
<åºÜ«∞"Õ∞x Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO JO@∞<åflO. D <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ã¨∂„`å#fl#∞ã¨iOKÕ áêH˜™êÎ<£
HÀÔ~¯Ö’ ZO`«=~°‰õΩ <åºÜ«∞O LO^À JO`«=~°‰õΩ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO |ÅѨ~°∞Û`«∞<åflO. HÍx
"Õ∞=Ú =Úã≤¡O bQÆ∞ HÀ~°∞`«∞#fl P~°∞ ~å„ëêìÅ∞ áêH˜™êÎ<£Ö’H˜ ~å"åÅ#fl J<åºÜ«∞Ѩ٠HÀÔ~¯#∞
JOwHõiOK«_»O ÖË^Œ∞.
=Úã≤¡O bQÆ∞ HÍO„ÔQã¨∞#∞ xOkã¨∂Î, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ#∞ xOkã¨∂Î Kտ㠄ѨKå~åxfl
YO_çã¨∞Î<åflO. J^ÕsuQÍ HÍO„ÔQã¨∞.. =Úã≤¡O bQ∑ÃÑ· Kտ㠄ѨKå~åxfl ‰õÄ_® YO_çã¨∞Î<åflO.
ZO^Œ∞HõO>Ë uiy „H˜ÑC¨ ~åÜ«∞ÉÏ~° HÍÅOÖ’ [iy#@∞¡QÍx, ÖËHõ "≥Ú#fl ã≤=∂¡ ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’
[iy#@∞¡QÍx, HÍO„ÔQã¨∞-bQÆ∞Å∞ Hõeã≤~åHõ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å P@ ™êQÆxfi_»O
<åH˜+ì̈O ÖË^Œ∞. WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ ˆ~Ѩ٠Ñ≤Å∞=É’ÜÕ∞ ~å*ϺOQÆ âßã¨# Ѩi+¨`«∞Î
=∞# ^Õâ◊OÃÑ· ‰õÄÑliha áê¡#∞#∞ ~°∞kÌ `«=∞ ÃÑ`«Î#O ™êyOK«_®xH˜ "Õã≤# Z`«∞Î`«Ñ¨Ê
=∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞. D ‰õΩ„@#∞ HÍO„ÔQã¨∞#∞-bQÆ∞#∞ QÆ∞iÎOK«=Åã≤O^Œx "Õ∞=Ú HÀ~°∞`«∞<åflO.
D ‰õΩ„@#∞ Z^Œ∞~À¯_®xH˜ HÍO„ÔQã¨∞ - bQÆ∞Å∞ Hõeã≤ ѨxKÕÜ∂« e. nxHÀã¨O XHõi <åºÜ«∞"≥∞#ÿ
HÀÔ~¯#∞ =∞~˘Hõ~°∞ JOwHõiOKåe.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ 17 ÃÑ^ŒÌ *Ï`«∞Å∞<åfl~Ú. Wq Ѩ~îå#∞Å∞, ɡÅ∂pÅ∞, ã≤Onè,
Ѩ_»=∞\˜ ѨO*Ïc, ã≤‰õΩ¯*Ïu, Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷h *Ïu, ~å[ѨÙ~îå<å *Ïu, cǨs, ɡOQÍb,
J™êûO, F„_è»*Ïu, PO„^èŒ, `«q∞à◊, =∞ÅÜ«∂à◊, Hõ~åfl@Hõ, =∞Ǩ~å„+ì̈, QÆ∞[~åf *Ï`«∞Å∞.
gx ã¨iǨÏ^Œ∞Ì x~°‚~ÚOKåe. P ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅÖ’ x=ã≤OKÕ =Ü≥∂[#∞ÅO^Œ~°∂ Z#∞flH˘x#
"Õˆ~"Õ~°∞ ã¨fi`«O„`« ~å*ϺOQÆ „Ѩ*ÏѨi+¨`«∞ÎÖË D qq^èŒ *Ï`«∞Å Éèíq+¨`ü ~å*ϺOQÍxfl
x~°‚~ÚOK«_®xH˜ ǨωõΩ¯ Hõey =ÙO\Ï~Ú. D qq^èŒ ~å*ϺOQÆ Ñ¨i+¨`«∞ÎÅ „Ѩux^èŒ∞Å∞ Hõeã≤
XHõ ~å*ϺOQÆ Ñ¨i+¨`∞« QÎ Í U~°Ê_ç WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º „ѨÉ∞íè `åfixfl ''ÉèÏ~°`^« âÕ ß#∞flO_ç "≥oá¡ ÈO_ç——
WkQÀ ã≤Okè Ѩ„`«O WK«Û@ ã¨O`«HõO KÕÜ«∞=∞x—— J_»QÍe. Jk x~åHõi¿ãÎ JO^Œ~°=¸
Hõeã≤ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`åfixfl ™êQÆ#OѨ_®xH˜ JOu=∞ ™êfi`«O„`«º Ü«Ú^•úxfl P~°Oaè™êÎO.
HÍO„ÔQãπ-bQÆ∞Å∞ Ô~O_»∂ D su# Hõeã≤ ѨxKÕÜ«∂Åx Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO HÀ~°∞`«∞<åflO.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ ã¨fi`«O„`« *Ï`«∞Å∞ `«=∞O`«@ ¿ãfiK«ÛùQÍ ÉèÏ~°`« ã¨=∂YºÖ’
KÕ~_° ®xH˜ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ#flѨC_Õ SHõº ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ ~å*ϺOQÆO U~°Ê_»∞`«∞Ok. JO`ÕQÍx *Ï`«∞Å
85
™êfi`«O„`«º ǨωõΩ¯#∞, "å\˜ ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∞ ǨωõΩ¯#∞ x~åHõiOK«_»O =Å¡ SHõº ÉèÏ~°`«^Õâ◊
~å*ϺOQÆO U~°Ê_»*ÏÅ^Œ∞.
PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ XHõ „Ѩâ◊fl. `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ÅO =¸_»∞ HÀ@¡=∞Ok
=Ù<åflO. XˆH „áêO`«OÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åflO. =∞# K«i„`« KåÖÏ „áêp#"≥∞ÿ#k. „Ѩ`ÕºHõ ÉèÏ+¨,
q*Ï˝#O, ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å∞ =∞#‰õΩ<åfl~Ú. =∞# `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å=∞O`å XˆH ~å*ϺOQÆOQÍ
=ÙO>Ë<Õ =∞# Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞ Éèíq+¨º`«∞Î L[fiÅOQÍ =ÙO@∞Ok. J\ì̃ =∞#O, `≥Å∞QÆ∞
„Ѩ[Å=Ú XHõ „Ѩ`ÕºHõ *Ïu Jx g∞~°∞ JOwHõiã¨∞Î<åfl~°∞ QÆ^•? g∞~°∞ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO
„H˜O^Œ =Ù#fl lÖÏ¡ÖËQÍHõ, <≥·*ÏO #"å|∞ H˜O^Œ =Ù#fl `≥ÅOQÍ} lÖÏ¡Å∞ W`«~° `≥Å∞QÆ∞
„áêO`åÅ∞ Hõeã≤# SHõº qâßÖÏO„^èŒ Éèí∂q∞x HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞ QÆ^•. g∞~°∞ =∞# Éèíq+¨º`«∞Î
=∞#O x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯QÆÅ ã¨fi`«O„`« PO„^è*Œ ÏuQÍ, ¿ãfiK«ÛQù Í ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`« ã¨=∂YºÖ’
KÕ~åÅx HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞ QÆ^•? =∞sq^èŒOQÍ `≥Å∞QÆ∞ *Ïux QÆ∂iÛ PÖ’zã¨∞Î#flѨC_»∞ Ѩ~îå#,
ã≤Onè, ѨtÛ=∞ ѨO*Ïc, ɡOQÍb *Ï`«∞ʼnõΩ ‰õÄ_® ~¸ ǨωõΩ¯ =ÙO^Œx ZO^Œ∞‰õΩ QÆ∞iÎOK«~∞° ?
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ~¸ 17 qq^èŒ *Ï`«∞Å∞ ÉèÏ~°`« ã¨=∂YºÖ’ KÕ~°_®xH˜ ѨxKÕã¨∞ÎOk.
J~Ú`Õ Jq KÕ̂~n ÖËxn x~°‚~ÚOKÕk P *Ïu „Ѩ[Å∞ HÍx =∞#O HÍ^Œ∞.
PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ áêH˜™êÎ<£ x<å^ŒOÖ’ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# "åxx ‰õÄ_®
JOwHõiOK«Hõ =ºuˆ~H˜¿ãÎ ^•x J~°úO *Ï`«∞Å ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∞ ǨωõΩ¯#∞ x~åHõiOK«_»"Õ∞
J=Ù`«∞Ok. JO>Ë =∞#O `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[ÅO XHõ*Ïu Jx HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ JOwHõiO_»O
ÖË^Œ#fl =∂@. `≥Å∞QÆ∞ QÆ_»¤ <≥·*ÏO H˜O^Œ=Ù<åfl, "≥∞ÿã¨∂~°∞ ~å[ H˜O^Œ=Ù<åfl, ~Ú`«~° ~å„ëêìÅÖ’
=Ù<åfl HõeÑ≤ XHõ qâßÖÏO„^è#Œ ∞ U~°Ê~°K_« ®xH˜ x~åHõiã¨∞<Î åfl~°#fl=∂@. =∞#O XHõ ã¨fi`«O„`«
~å[ºOQÍ =∞# Éèíq+¨º`«∞Î#∞ x~°‚~ÚOK«∞HÀ_®xH˜ JOwHõiOK«ÖË^Œ#fl=∂@.
Z=~°∞ ™êfi`«O`„ º« L^Œº=∂xfl qzÛ#ù flO KÕã∞¨ <Î åfl~°∞?
HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO HÍO„ÔQã¨∞#∞ qzÛù#flO KÕã¨∞Î<åfl=∞x xO^ŒÅ∞
P~ÀÑ≤ã∞¨ <Î åfl~°∞. WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å ^Œ∞„+¨ÊKå~åxfl Z^Œ∞~˘¯x HÍO„ÔQãπ ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞
ã¨=∞iúOz# "Õ∞=∂ HÍO„ÔQãπ#∞ qzÛù#flO KÕã¨∞Î#flk? ÖËHõ „ã‘ÎÅ#∞ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’
áêÖÁæ#=∞x Ñ≤Å∞Ѩ٠WzÛ# HÍO„ÔQã¨∞ ã¨`åûO„Ѩ^•Ü«∂<Õfl |∞@ì^•YÅ∞ KÕã≤ PO„^èŒ „ã‘ÎÅÃÑ·
"å~°∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì „ã‘ÎÅ<Õ ™ê‰õΩ`À |∂`«∞Å∞ „ѨKå~°O KÕã¨∞Î#fl _®Hõì~ü Ѩ\Ïìaè, HÍàıâ◊fi~°~å=Ù
ÖÏO\˜ PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÖÏ HÍO„ÔQãπ#∞ qzÛù#flO KÕã¨∞Î#flk? PO„^èŒ „Ѩ[ÖË
x~°‚~ÚOKåe.
86
 =∞# „Ѩ[Å SHõº ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞OQÍ HÍO„ÔQã¨∞#∞ Jaè=$kú Ѩ~°Û_®xH˜ 15
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ HÍO„ÔQã¨∞Ö’ LO_ç áÈbã¨∞Å ÖÏsîʼnõΩ, *ˇ·à◊¡‰õΩ QÆ∞Ô~· ѨxKÕã¨∂Î =zÛ#
=∞=Ú‡Å#∞ HÍO„ÔQã¨∞ #∞O_ç `˘ÅyOK«_»=Ú HÍO„ÔQã¨∞# qzÛù#flO KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ@. HÍx
=∞# „Ѩ[Å ~°HÍÎxfl [ÅQÆÖÏ¡QÆ Ñ‘Å∞Û`«∞#fl WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fi *’ Ǩï‰õΩ=ÚÅ`À, [g∞O^•~°∞Å∞
^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ`À á⁄`«∞Î ‰õΩ^Œ∞~°∞ÛH˘x, "åix HÍO„ÔQã¨∞Ö’H˜ PǨfixOK«_»O HÍO„ÔQã¨∞#∞
|ÅѨ~°Û_»=∞@. Uk HÍO„ÔQã¨∞# qzÛù#flO KÕ¿ãn PO„^èŒ „Ѩ[ÖË x~°‚~ÚOKåe.
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ ^Õâ◊ „^ÀǨïÅx HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∞=Ú‡ xOkã¨∞<Î åfl~°∞. ã¨OHΔÀÉèí
~ÀAÅÖ’ HÍO„ÔQã¨∞ÃÑ· P"≥∞s QÍqOz# ^Œ∞„+¨ÊKå~°O Z^Œ∞~˘¯<åflO. HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
q_»∞^ŒÅKÕÜ«∞=∞x PO^Àà◊#QÍqOKåO. „Ѩ[Å`À áê@∞ xÅ|_ç ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ#∞,
[g∞O^•~°∞Å#∞, ÅOK«Q˘O_ç L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯x „Ѩ[Å HÀã¨O ѨxKÕâßO. D Ѩ#∞Å∞
KÕã¨∞Î<åfl=∞x 300 =∞Ok Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ#∞ P H˘kÌ~ÀAÅÖ’ JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞. "Õ∞=Ú ^Õâ◊
„^ÀǨïÅO J=Ù<À HÍ^À g∞ˆ~ x~°‚~ÚOK«=∞x HÀ~°∞`«∞<åflO.
"Õ∞=Ú ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ ã¨Éèí∞ºÅO. D áêsìÖ’ QÆÅ QÆ^Œ~ü áêsì g~°∞Å∞,
|~°ƒ~°∞ JHÍb g~°∞Å∞, ÉèíQÆ`üã≤OQ∑ ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞, z@ìQÍOQÆ∞ PÜ«Ú^è•QÍ~°OÃÑ· ^•_çKÕã≤#
g~°∞Å∞, 1930 Ñ≤^ŒÑ¨ ɡOQÍÅ∞Ö’ [iy# „Ѩu ÉÏO|∞ ‰õΩ„@ˆHã¨∞Ö’ tHΔ̃`«∞Öˇ·# „Ѩ=ÚY
<åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~°∂ <Õ_»∞ ã¨Éèí∞ºÅQÍ L<åfl~°∞. =∂=¸Å∞ Ô~·`«∞Å∞, HÍi‡‰õΩÅ∞ D áêsìÖ’ KÕi
Ô~·`«∞ HÍi‡‰õΩŠǨωõΩ¯Å HÀã¨O, =∞# „Ѩ[ÅO^Œi ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O `«=∞ „áê}ÏÅiÊOKå~°∞.
J\˜ì Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ "Õ∞=Ú ã¨É∞íè ºÅO. =∞ÅÉÏ~°∞Ö’ WOw¡+μ¨ „ѨÉ∞íè `«fi x~°ƒO^èŒ q^è•<åxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ, Ô~·`«∞ áÈ~å\ÏÅÖ’ áêÖÁæ<åfl~°x WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º „ѨÉèí∞`«fiO #Å∞æiH˜ LitHõΔ
"Õã≤Ok. ''Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìH˜ *ˇ·—— JO@∂ LiHõOÉÏÅÔHH˜¯# HõÜ«¸º~°∞ g~°∞Å áêsìÖ’
ã¨Éèí∞ºÅO "Õ∞=Ú. =∞# `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å =∞^茺 g∞ =∞^茺 Hõ=¸ºxã¨∞ìÅOQÍ "Õ∞=Ú KÕã≤#
Ѩxx XHõ Ѩ~åºÜ«∞O [˝Ñ≤ÎH˜ `≥K«∞ÛHÀO_ç. "Õ∞=Ú ^Õâ◊ „^ÀǨïÅ"≥∂ ÖËHõ ™êfi`«O„`«º ã¨=∞~°OÖ’
JÅã¨@ K≥O^Œx, "≥#Hõ‰Ωõ J_»∞QÆ∞"ÕÜ∞« x ™êfi`«O„`«º Ããx· ‰õΩÅ"≥∂ PO„^èŒ „Ѩ[ÖË x~°~‚ ÚOKåe.
=∞# PO„^èŒ *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl, ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`«º áÈ~å\Ïxfl qzÛù#flO KÕã¨∞Î#flk
"Õ∞=ÚHÍ^Œ∞. PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÖË. Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ D ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°O>Ë
Ô~·`«∞, HÍi‡Hõ, q^•ºi÷, „ã‘Î L^Œº=∂ʼnõΩ áÈ\© ã¨OѶ¨∂ÖË~°Ê~°z qzÛù#flO KÕã¨∞Î#flk "åˆ~. D
ã¨OѶ¨∂Å#∞ qzÛù#flO KÕÜ«∞_»O =Å¡ [g∞O^•~°∞Å#∞, ^˘OQÆ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ#∞ ÅOK«Q˘O_ç
L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ#∞ _èôH˘x áÈ~å_Õ „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`åfixfl _èôH˘x
áÈ~å_Õ „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞ „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å#∞ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ qzÛù#flO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
87
<≥·*ÏO ~å„+ì̈OÖ’ [#QÍ=∞ Ô~·`«∞Å#∞ Ñ‘_çã¨∂Î L#fl ^Õâ◊=ÚY∞Å`À Hõeã≤ PO„^èŒ
=∞Ǩã¨É‰íè Ωõ áÈ\©ãɨ #íè ∞ ÃÑ\˜#ì =∞O^Œ∞=ÚÅ #iûOQÆ~å=Ù#∞, ~°OQÍ, HÍàıâfi◊ ~°~å=Ù „ѨÉ$íè `«∞Å∞
|ÅѨ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. JO>Ë SHõº qâßÖÏO„^茉õΩ ^•ifÜ«∞QÆeæ# UÔH·Hõ x*ÏO ~å„+ì̈ `≥Å∞QÆ∞
„Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl PO„^èŒ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ qzÛù#flO KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞#Ö’ =∞#‰õΩ ^≥|ƒÖÏ@ =^ŒÌx Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO q[˝Ñ≤Î KÕã¨∞Î<åflO. HÍO„ÔQã¨∞
<åÜ«∞Hõ`«fiO <Õ_»∞ qzÛù#fl`«#∞ Ô~K«ÛQ˘_»∞`«∂ LOk. "åxx PѨÙ*Ë^•ÌO. ™È^Œ~°∞Å =∞^茺
áÈ~å@O ѨxH˜~å^Œ∞. HÍO„ÔQã¨∞, bQÆ∞, Hõ=¸ºxã¨∞ìÅO JO^Œ~°O Éèí∞[OÉèí∞[O HõeÑ≤ WOw¡+¨μ
™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ JOu=∞ ™êfi`«O„`«º Ü«Ú^•úxfl ™êy^•ÌO.
„Ѩã¨∞Î`«O HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO J=ÅOaã¨∂Î L#fl qzÛù#fl`å HÍ~°º„Hõ=∂xfl g∞~°∞
JOwHõiOK«HõáÈ`Õ g∞ F@∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì JÉèíº~°∞÷ʼnõΩ W=fiO_ç.
HÍO„ÔQã¨∞ - bQÆ∞ - Hõ=¸ºxã¨∞ì SHõº`« HÍ"åÅ#∞‰õΩO>Ë g∞ F@∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì
JÉèíº~°∞÷ʼnõΩ W=fiO_ç.
WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º „ѨÉèí∞`åfixfl `˘ÅyOK«_®xH˜ SHõº ™êfi`«O„`«º áÈ~å\Ïxfl
P~°OaèOKåÅ#∞‰õΩO>Ë g∞ F@∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì JÉèíº~°∞÷ÅH˜=fiO_ç.
qq^èŒ ã¨fi`«O„`« *Ï`«∞Å`À ‰õÄ_ç# ã¨fi`«O„`« SHõº ÉèÏ~°`« „Ѩ*Ï~å*ϺOQÍxfl
U~°Ê~°KåÅ#∞‰õΩO>Ë g∞ F@∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì JÉèíº~°∞÷ʼnõΩ W=fiO_ç.
ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`üÖ’ qâßÖÏO„^èŒ „Ѩ*Ï~å*Ϻxfl U~°Ê~°KåÅ#∞H˘O>Ë g∞ F@∞
Hõ=¸ºxã¨∞ì JÉèíº~°∞÷ʼnõΩ W=fiO_ç.
88
 LáÈ^•…`«O
™êfi`«O„`«ºO =zÛ 25 UO_»∞¡ ѨÓiÎ JÜ«∂º~Ú. HÍx Z<Àfl "åQÍÌ<åÅ∞ KÕã¨∂Î
=zÛ<å, K«\ÏìÅ∞ KÕâß=∞O@∞<åfl, Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_»O QÍx, ^Œ∞<Õfl"åxˆH
Éèí∂q∞ ~Ú=fi_»O QÍx <Õ\ ˜H© [~°QÆÖË^Œ∞.
QÆ`« 26 UO_»¡‰õΩ ÃÑ·QÍ „ѨÉèí∞`åfikèHÍ~åxfl K≥ÖÏ~Úã¨∂Î =zÛ# HÍO„ÔQãπ áêsì,
[=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ „Ѩ^è•# =∞O„u HÍÅOÖ’, P `«~åfi`« ÖÏÖò|ǨÏ^Œ∂~ü âß„ã≤Î HÍÅOÖ’,
<Õ_∞» N=∞u WOk~åQÍOnè ǨÏÜ«∂OÖ’ ‰õÄ_® Éè∂í ã¨O㨯~°}Å#∞ QÆ∂iÛ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ =∂\Ï¡_∞» `«∂
=KåÛ~°∞. H“Å∞^•s K«\ÏìÅ∞, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ Hõh㨠"Õ`«# K«\ÏìÅ∞, JѨÙÊÅ ÉèÏ~åxfl
`«yOæ KÕ K«\ÏìÅ∞, Éè∂í ã‘eOQ∑ K«\ÏìÅ∞ HÀH˘Å¡Å∞QÍ KÕã∂¨ Î =KåÛ~°∞. ã¨ÇϨ HÍ~° Ѩ~Ñ° u¨ ã¨Oã¨Å÷ ∞,
ѨOKåÜ«∞f ~å[º K«\ÏìÅ∞, Hõ=¸ºx\© „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ – WÖÏO\˜ 㑯=ÚÅ#∞ ^Õâ◊=∞O`å
J=∞Å∞ [iÑ≤, „QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’x =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ, ~Ô `· ∞« Å ã¨=∞㨺ÅxflO\˜h Ѩi+¨¯iOKÕ
„QÍg∞} ¿Ñ^ŒÅ∞ – Éèí∂ѨOѨHõO `«~∞° }ÀáêÜ«∂Å∞QÍ „ѨKå~°O KÕã∂¨ Î =KåÛ~°∞. "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ "≥zÛOz h\˜ áê~°∞^ŒÅ
™œHõ~åºÅ∞ KÕâß=∞h, q^Œ∞º`ü h\˜ ѨOѨÙÅ∞, ~°™êÜ«∞xHõ Z~°∞=ÙÅ∞, ѨO@ `≥QÆ∞à◊§‰õΩ „H˜q∞
ã¨OǨ~°Hõ =∞O^Œ∞Å∞, J"≥∞iHÍ _»|∞ƒ`À á꺈Hr „áê*ˇ‰õΩìÅ∞, „\ÏHõì~°¡#∞ ''Ô~·`åOQÍxH˜—— `å=Ú
ã¨~°Ñ¶¨~å KÕâß=∞h J<åfl~°∞. [áê#∞ =i ™êQÆ∞ q^è•#=∞<åfl~°∞. QÀ^èŒ∞=∞Å∞, =i ^è•<åºÅ∞,
ÃÇ·Ï„c_»∞ *Á#flÅ∞ ѨO@Å#∞ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ Ô~@∞¡ J^Œ#OQÍ Ñ¨O_çOKÕ ''J^Œ∞ƒù`«—— q`«Î<åÅ#∞
Jaè=$kú KÕâß=∞x, ÅHõΔÅ H˘Åk ZHõ~åÅÖ’ D #∂`«# ѨO@Å∞ ѨO_çã¨∞Î<åfl=∞x, „QÍ=∞
ã‘=∞ÅÖ’ <Õ_»∞ ''ѨK«Û qѨ¡=O—— („w<£ i=Å∂º+¨<£) ™êQÆ∞`«∂ =ÙO^Œx Ѩ„uHÍ, ˆ~_çÜ≥∂
„Ѩ™ê~åÅ`À K≥=ÙÅ∞ yOQÆ∞~°∞=∞xÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞# ^Õâ◊OÖ’x 60 HÀ@¡ =∞Ok „Ѩ[ʼnõΩ 10 HÀ@¡ @#∞flÅ uO_ç yO[Å∞
L`«ÊuÎ KÕã¨∞Î<åfl=∞x, q`«Î<åÅ∞, `«k`«~° =º=™êÜ«∞ Y~°∞ÛʼnõΩ áÈ#∞, xHõ~°OQÍ `«Å‰õΩ
~ÀA‰õΩ ã¨QÆ@∞# 400 „QÍ=ÚÅ uO_çyO[Å K˘Ñ¨ÙÊ# ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞QÆÅ ã≤÷uÖ’ L<åfl=∞x
„ѨQÆÖσùÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. =∞# [<åÉèÏÖ’ #∂\˜H˜ 70 =∞OkH˜ „|uH˜ LO_»\ÏxH˜
Hõhã¨O J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ 2000 HÍÅsÅ uO_çx ‰õÄ_® ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕÜ∞« ÖËHõ áÈ`«∞<åfl=∞<Õ q+¨Ü∂« xfl
HõÑ≤ÊÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. QÆ`« 15 UO_»¡Ö’ uO_çyO[Å ^èŒ~° <åÅ∞QÆ∞Ô~@∞¡ ÃÑiyO^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl
^•zÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~åfi`« =∞# „Ѩ[ʼnõΩ D =∂„`«O uO_ç ÃÑ@ì_®xH˜
‰õÄ_® ѨO_ç# ѨO@ KåÅHõ q^ÕâßÅ #∞O_ç, =ÚYºOQÍ J"≥∞iHÍ #∞O_ç 11 HÀ@¡ @#∞flʼnõΩ
ÃÑ·QÍ uO_ç yO[ʼnõΩ 6000 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÑ·QÍ Y~°∞Û KÕã≤ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞H˘#fl
q+¨Ü«∂xfl K≥ѨÙÊHÀ=_»O ÖË^Œ∞.
"åi ''ѨK«Û qѨ¡=O—— „QÍ=∞ Hõ=¸ºx\© qHÍ㨠q[Ü«∂Å∞ H˘kÌ=∞OkQÍ =Ù#fl
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ „Ѩ^•#OQÍ#∂, P `«~åfi`« H˘O`«=~°‰õΩ ^èŒxHõ Ô~·`«∞ʼnõΩ ÖÏaèOzOk. „QÍ=∞
ã‘=∞ÅÖ’x J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÖˇ·# #∂\˜H˜ 85 =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ #∞#fl ¿Ñ^Œ, =∞^茺`«~°QÆu
89 90
„Ѩ*ÏhHõÑÙ¨ ã≤u÷ xHõ$+¨Oì QÍ<Õ LOk. Éè∂í ã¨O㨯~°}Å∞ `«fi~°QÍ fã¨∞‰õΩ~åHõáÈ`Õ D ''ѨKÛ« qѨ=¡ O——
~°HõÎqѨ¡=OQÍ =∂iáÈ`«∞Ok# ^Õâ◊ PO`«~°OyHõ =∞O„u`«fiâßY P^Œ∞~åÌ`À ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ KÕ¿ã
ã≤÷uH˜ =zÛOk.
D ''~°HõÎqѨ¡=O—— ~å‰õΩO_® KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩ*ÏO^Àà◊#Å#∞, áÈ~å\ÏÅ#∞,
=º=™êÜ«∞, HÍi‡Hõ, ~Ô `· åOQÆ áÈ~å\ÏÅ#∞ ~°HÑÎõ Ù¨ >Ë~∞° ¡ „Ѩ=Ç≤ÏOѨKãÕ ≤ J}z"ÕÜ∞« _®xH˜ HÍO„ÔQãπ
„ѨÉ∞íè `«fiO Wk=~°‰Ωõ "≥#∞nÜ«∞ÖË^∞Œ . <Õ_∂» "≥#∞nÜ«∞_»O ÖË^∞Œ . P K«i„`«Ö’H˜, P q=~åÅÖ’H˜
WѨÙÊ_»∞ áÈ=_»O ÖË^Œ∞. Éèí∂ã¨O㨯~°}Å#∞ J=∞Å∞ [~°Ñ¨_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#fl #O|∂„káê^£
=∞O„u=~åæxfl Hˆ ~°àÖ◊ ’ 1959Ö’#∞, 1969Ö’#∞, J^Õ q^èOŒ QÍ =∂i¯ûã¨∞ì áêsì <åÜ«∞Hõ`åfi#
U~°Ê_ç# ɡOQÍÅ∞ SHõº ã¨OѶ¨∞@<å =∞O„u =~åæÅ#∞ 1967 – 69Å Ö’#∞ N=∞u
WOk~åQÍOnè ~°^Œ∞Ì KÕã≤# K«i„`«Ö’H˜ ‰õÄ_® WK«Û@ áÈ=_»O ÖË^Œ∞.
WÖÏO\˜ WOk~å HÍO„ÔQãπ`À Hõe¿ãÎ<Õ ^Õâßaè=$kú „Ѩ*Ï`«O„`«O =ÚO^Œ∞‰õΩ
™êQÆ∞`«∞O^Œx, Éèí∂ã¨O㨯~°}Å∞ ѨÓiÎ KÕÜ«∞_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞O^Œx q∞`«"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞
ÉÏHÍÅ∂^Œ∞`«∞<åfl~°∞. WOk~å HÍO„ÔQãπ`À HõÅã≤ P"≥∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜, HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæʼnõΩ
‰õΩ_çÉèí∞*ÏÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
D q∞`«"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ K≥¿ÑÊk HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fi q∞k=~°Hˆ Éè∂í ã¨O㨯~°}ÅÖ’
KåÖÏ ÉèÏQÆO, =ÚYº ÉèÏQÆO ѨÓiÎ KÕÜ«∞_»O [iyO^Œh, q∞QÆ`åk H˘xfl ã¨=~°} K«\ÏìÅ∞
`≥zÛ Ñ¨ÓiÎ KÕÜ«∂Åx LO^Œh, H˘O`« „Ѩ*Ï XuÎ_ç`À ^•xx „Ѩã¨∞Î`« HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO
KÕ`« KÕ~ÚOK«QÆÅ=∞<Õ qâßfiã¨=ÚO^Œh K≥|∞`å~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÅ =^ŒÌ q∞ye=Ù#fl J^Œ#ѨÙ
Éèí∂=ÚÅ#∞ ѨOKåÅh, qq^èŒ ~°HÍÖˇ·# |O[~°∞¡ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ
ѨOzÃÑ\ÏìÅx x<å^•Å∞ ~Úã¨∞Î<åfl~°∞. ã‘eOQ∑ ֒Ѩ٠L#fl Éèí∂q∞`À ã¨Ç¨ Éèí∂™êfi=ÚÅ
Éèí∂q∞#O`å fã¨∞H˘x ѨOz`Õ<Õ ~¸ Éèí∂ã¨O㨯~°}Å∞, =º=™êÜ«∞Hõ qѨ¡=O ѨÓiÎ
J=Ù`«∞O^Œx, JѨÙÊ_Õ ^Œ∞<Õfl"åxH˜ Éèí∂q∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œx =∂„`«O g~°∞ JOwHõiOKå~°∞.
™È+¨e[O HÍ"åÅ<Õ ™È+¨eã¨∞ì áêsì `«k`«~° áêsìÅ∞ ‰õÄ_® q∞`«"å^Œ
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÖÏQÍ<Õ <Õ_»∞#fl K«\ÏìÅÖ’ H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ =∂~°∞ÊÅ∞ `Õ=_»O`À D ã¨=∞㨺
Ѩiëê¯~°=∞=Ù`«∞O^Œ<Õ ^èÀ~°}˜`À<Õ =º=ǨÏiã¨∞Î<åfl~Ú.
#HõûÖˇ·@∞¡ D Éèí∂ã¨=∞㨺#∞ Ѩiëê¯~°O KÕÜ«∞_®xH˜ XHõ z\ϯ#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
`≥KåÛ~°∞. Éè∂í ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O HÍ"åÅO>Ë, <Õ\ ˜ Éè∂í ™êfi=∞º |_® |∂~°∞"˚ å =~åæÅ „ѨÉ∞íè `åfixfl
‰õÄÅ„ ^ÀÜ«∂e HÍ|\ì̃ "≥#∞"≥O@<Õ PÜ«Ú^è•Å∞ fã¨∞H˘x áÈ~å_®ÅO\Ï~°∞. Éèí∂ã¨=∞㨺#∞
Ѩi+¨¯iOK« _®xH© [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxfl q[Ü«∞=O`«O KÕÜ«∞_®xH© „Ѩ[ÅÖ’ P
qѨ¡= K≥·`«#º=¸, ^•xH˜ `«y# ã¨OѶ¨∞@<å J=ã¨~°=∞<Õ =∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì ã¨∂„`åÅxflO
\˜h, „ѨѨOK« qѨ¡= J#∞Éèí"åÅ#xflO\˜h „`Àã≤ѨÙKåÛ~°∞. `«=∞ „Ѩ*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯Å#∞,
áÈ~å_®Å#∞ ™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ`À „‰õÄ~° Ç≤ÏO™ê ǨÏ`åºHÍO_»`À „ѨÉèí∞`«fiO J}K«|∂#∞
‰õΩ#flѨÙÊ_»∞, P`«‡~°HõΔ} `«Ñ¨Êxã¨i J~Ú#ѨÙÊ_»∞ „Ѩ*Ï™ê=∂#ºO PÜ«Ú^è•Å∞ fã¨∞H˘x
áÈ~å_»∞`å~°∞. JO`ÕQÍx H˘O^Œi TǨQÍ<åÅ`À, „áÈ^ŒƒÅO`À<Õ „Ѩ[Å∞ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\ÏxH˜
kQÆ~°∞ J<Õ J#∞Éèí"åxfl g~°∞ „`Àã≤ѨÙKåÛ~°∞. „Ѩ[ÅÖ’ P K≥·`«#ºO, ã¨OѶ¨∞@# ~å=_®xH˜
FÑ≤HQõ Í ã¨O=`«û~åÅ H˘Åk. "åi z#fl z#fl rq`« ã¨=∞㨺Å#∞, Pi÷Hõ ~å[H©Ü∞« ã¨=∞㨺Å#∞
91
fã¨∞H˘x ѨxKÕÜ∂« e. qq^èŒ =~°æ ã¨OѶ∞¨ Å#∞, XHõ ã¨∞tH˜`Δ « qѨ=¡ áêsìx – =∂i¯ûã¨∞–ì Öˇxxã¨∞ì
áêsìx xi‡OK«∞HÀ"åe. HÍx giH˜ P FÑ≤Hõ, Ѩ@∞ì^ŒÅ ÖËHõ ÃÑ\© |∂~°∞˚"å =~åæxH˜ QÆÅ
ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# =∞#ãÎ̈`«fiO`À J~åK«Hõ ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ K«~°ºÅ‰õΩ kQÆ*Ïi z<åflaè#fl=∞Ü«∂º~°∞.
D Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ Éèí∂ ã¨=∞㨺 g∞^Œ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ ã¨i J~Ú# J=QÍǨÏ#
HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞_®xH˜ D z#fl ѨÙãÎ̈HõOÖ’ „Ѩܫ∞uflOKå#∞. PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ Éèí∂ã¨O|O^è•Å∞ U
suQÍ LOk, Ô~·`åOQÆOÖ’ U suQÍ =~°æ qÉèí[# [~°∞QÆ∞`«∞On WO^Œ∞Ö’ q=iOK«|_»¤k.
Ô~O_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’ KÕã≤# ѨijÅ<å#∞Éèí"åxfl, ÖˇHõ¯Å∞ ‰õÄ_®. D J=QÍǨÏ#‰õΩ
`À_»Ê_»∞`«∞O^Œx WO^Œ∞Ö’ L^ŒÇ¨ÏiOK«_»O [iyOk.
„QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ #∂\˜H˜ 70 =∞OkQÍ =Ù#fl =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞,
‰õÄe, H“Å∞, =_ô¤ <åQÆ∞ qq^èŒ ~°HÍÅ áê`«HÍÅѨ٠[q∞O^•s ^ÀÑ≤_ô Ѩ^Œú`«∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞QÍ
QÆÅ ^≥·#Ok# Pi÷Hõ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· `«=∞ HÀÔ~¯Å#∞ ZÖÏ ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ"åÖ’ WO^Œ∞Ö’
q=iOK« |_çOk. JÖψQ U suQÍ PO^Àà◊# áÈ~å\ÏÅ∞ #_»∞Ѩ=Åã≤Ok ‰õÄ_® ~¸
~°K«# qâ◊^ŒO KÕ™ÈÎOk.
=∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å#∞ ѨÓiÎQÍ xÅHõ_»QÍ#∂, ^èŒxHõ Ô~·`«∞#∞ ™ê^茺"≥∞ÿ# "Õ∞~°‰õΩ
HõÅ∞ѨÙH˘x SHõº HÍ~åºK«~°}‰õΩ Ñ¨Ó#∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~°O ZO`≥·<å =Ù#flk. SHõº HÍ~åºK«~°}
^•fi~å „Hõ=∞ „Hõ=∞OQÍ [#`å „Ñ¨*Ï SHõº ã¨OѶ¨∞@# xi‡Oz, [#`å „Ñ¨*Ï`«O„`« „ѨÉèí∞`«fi
™ê÷Ѩ#‰õΩ áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩÅ`À HõÅã≤ áÈ~å_ç q[Ü«∞O ™êkèOK«=Åã≤# J=ã¨~°=¸
=Ù#flk. JѨÙÊ_Õ Éèí∂ã¨=∞㨺‰õΩ âßâ◊fi`« Ѩiëê¯~°O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. ^Œ∞<Õfl"åx^Õ Éèí∂q∞
J<Õ x<å^ŒO J=∞Å∞Ö’H˜ =ã¨∞OÎ k. W=hfl U sux Ѩi}q∞OKÕn WO^Œ∞Ö’ q=iOK«_"» ∞≥ #ÿ k.
[#`å „Ñ¨*Ï™êfi=∞ºO U~åÊ@∞ KÕã≤# `«~åfi`« ^Œ∞<Õfl"åxˆH Éèí∂q∞ ^ŒYÅ∞ KÕã≤# `«~åfi`«
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅO^Œ~∂° z#fl z#fl ~Ô `· ∞« Å∞QÍ =∂i#ѨÙÊ_»∞ P^è∞Œ xHõ, âß„ã‘Ü Î ∞« =º=™êÜ«∞
Ѩ^Œú`«∞Å∞ „\ÏHõì~°∞¡, P^èŒ∞xHõ Ü«∞O„`åÅ∞ giH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÙO_Õ@@∞¡ „ѨÉèí∞`«fiO ã¨~°Ñ¶¨~å
KÕã¨∞ÎOk. Ô~·`åOQÆ=∞O`å XHõiH˘Hõ~°∞ `À_»∞QÍ "≥o§ Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À SzÛùHõOQÍ
ã¨ÇϨ HÍ~° =º=™êÜ«∞ Hˆ „Δ `åÅ∞QÍ Jaè=$kú KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. "å\˜<Õ ã¨q∞+≤ì =º=™êÜ«∞ Hˆ „Δ `åÅ∞QÍ
Jaè=$kú KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. JO^Œ∞=¸ÅOQÍ `«=∞ rq`« ™ê÷~Úx ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞.
[#`å „Ñ¨*Ï™êfi=∞ºO ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[ x~å‡}O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ ™êˆQ H˘nÌ, áêi„âßq∞HÍaè=$kú
ÃÑiˆQ H˘kÌ „QÍ=∂Å #∞O_ç ÅHõΔÅ∞, HÀ@¡ H˘Åk =∞Ok #∂`«# Ѩi„â◊=∞Ö’¡ „Ѩ"Õt™êÎ~°∞.
`«=∞ H“â◊ÖϺxfl, <≥·Ñ¨Ù}Ϻxfl, q*Ï˝<åxfl, rq`« ™ê÷~Úx Jaè=$kú KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. ™È+¨eã¨∞ì
ã¨=∂*Ïxfl Jaè=$kú KÕã¨∞‰õΩO@∂, „Ѩu XHõ¯~°∂ `«# â◊HÎ̃ H˘Ån Ѩh, Ѩx H˘kÌ „ѨuѶ¨ÅO
á⁄O^Õ ã¨=∂[O #∞O_ç, Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂[O x~å‡}O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ Ñ¨Ü«∞x™êÎ~°∞. Ѩ@ì}ÏʼnõΩ,
„QÍ=∂ʼnõΩ =∞^茺 #∞#fl =º`åºã¨O ÖˉõΩO_® áÈ`«∞Ok. HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕ¿ã"åiH˜, "≥∞^Œ_»∞`À
ѨxKÕ¿ã"åiH© =∞^茺 <Õ_»∞#fl JO`«~°O áÈ`«∞Ok. #∂`«# =∂#=ÙÅ∞ `«Ü«∂~°=Ù`å~°∞. „Ѩu
XHõ¯~°∂ `«# â◊HÎ̃ H˘nÌ Ñ¨h, J=ã¨~°O H˘nÌ „ѨuѶ¨ÅO á⁄O^ŒQÆÅ =∞Ǩϟ#fl`« ã¨=∂[O
U~°Ê_»∞`«∞Ok. J^Õ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂[O.
– ã¨∞O^Œ~Ü
° ∞« º
(1976 [#=i)
92

[#`å Ñ„ *¨ Ï™êfi=∂ºxH˜ W~°∞ã¨∞
=º=™êÜ«∞Hõ qѨ=¡ O
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ <Õ\˜ [<åÉèÏ ã¨∞=∂~°∞ 6 HÀ@∞¡. WO^Œ∞Ö’ #∂\˜H˜ 30 =∞Ok
„QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. =º=™êÜ«∞O g∞^Œ QÍx, ^•xH˜ J#∞|O^èŒ"≥∞ÿ# =$`«∞ÎÅ
g∞^Œ QÍx rqOKÕ "åi ã¨OYº "≥Ú`«ÎO [<åÉèÏÖ’ #∂\˜H˜ 80 =~°‰õΩ LOk. J#∞|O^èŒ"≥∞ÿ#
=$`«∞ÎÅ∞ JO>Ë – ѨO_»¡ `À@Å∞, KÕѨŠѨi„â◊=∞, J_»=ÙÅÖ’ HõÅѨ =ÔQ·~å Ѩ#∞Å∞.
Ѩâ◊√=ÙÅ, Q˘„Ô~Å ÃÑOѨHõO, áêŠѨi„â◊=∞, |@ìÅ∞`«Hõ_»O, HΔ“~°O KÕÜ«∞_»O, WO\˜ <ÒHõs,
=∞\ì̃Ѩx, W@∞HõŠѨx, ~°"å}Ï, "≥∂`« "≥Ú^ŒÖˇ·# Ѩ#∞Å∞. D q^èŒOQÍ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ 4
HÀ@¡ =∞Ok =º=™êÜ«∞O, ^•x LѨ =$`«∞ÎÅ g∞^Œ rqã¨∞Î<åfl~°∞.
g~°∞ QÍHõ KÕu =$`«∞ÎÅÖ’ „QÍ=∂ÅÖ’ rqOKÕ "å~°∞ KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅ∞.
Hõ=∞‡i, ‰õΩ=∞‡i, =„_»Oy =ÔQ·~å =$`«∞ÎÅÖ’ ѨxKÕ¿ã"å~°∞ ‰õÄ_® #∂\˜H˜ 6 =∞Ok L<åfl~°∞.
g~°∞ ‰õÄ_® =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞Å g∞^Œ ~ÀA ~ÀA‰õΩ Z‰õΩ¯=QÍ P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤ =ã¨∂Î =ÙOk.
`«=∞ =$`«∞ÅÎ Ö’ `«y# P^•Ü«∞O ~åHõ Ѩx XuÎ_ç =Ù#fl ~ÀAÅÖ’, <å@∂¡, HÀ`«Å ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
‰õÄeH˜ áÈ=_»O ã¨Ç¨Ï[=∞=Ù`«∂ LOk. J^ÕQÍHõ giÖ’#∞ Ѩ@ì}ÏÅÖ’ z#fl z#fl
KÕu=$`«∞ÎÅ∞#fl "åiÖ’#∞, á¶êºHõìsÅÖ’#∞, L^ÀºQÍÅÖ’ =Ù#fl "åiÖ’#∞ KåÖÏ=∞OkH˜
"åi‰õΩ#fl H˘kÌáê\˜ Éèí∂q∞ g∞^Œ #∞O_ç =KÕÛ P^•Ü«∞O ‰õÄ_® XHõ ã¨Ç¨Ü«∞ LáêkèQÍ
=ÙO@∂ =ÙOk.
JO^Œ∞KÕ`<« Õ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ rqOKÕ D HÀ\Ï¡k „Ѩ[Å rq`« ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O
QÍx^Õ. "åiH˜ ã¨O=`«û~°O á⁄_»∞QÆ∞<å ѨxK«∂Ñ≤, "åi ‰õΩ@∞O| áÈ+¨}‰õΩ HÍ=Åã≤#
r=#Éèí$uH˜ J~Ú<å Qͺ~°O\© KÕÜ«∞x^Õ ^Õâ◊OÖ’ ѨÙ~Àaè=$kú U ~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_®
K≥ѨÙÊHÀ^Œy#O`«QÍ [~°QÆ^Œ∞.
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞ì) HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ D q+¨Ü«∂<Õfl WÖÏ q=iOK«_»O
[iyOk.
''Éèí∂q∞x áÈQ˘@∞ìH˘x ^è≥·#º ã≤÷uÖ’ =Ù#fl =∞# Ô~·`åOQÆO =º=™êÜ«∞O Jaè=$kú
KÕã∞¨ H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ Hõh㨠=º=™êÜ«∞ Ѩx=Ú@∞¡QÍx, Z~°∞=ÙÅ∞QÍx H˘#QÆÅ ã≤u÷ Ö’
ÖË~∞° . HÍ|>Ëì =∞# =º=™êÜ«∂xfl `«y#O`«QÍ Jaè=$kú KÕã≤ ^ÕâßxH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ PǨ~åxfl,
W`«~° =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩÅ#∞ L`«ÊuÎ KÕã≤ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã¨∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åflO.
93
''=∞# ^Õâ◊ [<åÉèÏÖ’ #∂\˜H˜ 80 =∞OkQÍ =Ù#fl Ô~·`åOQÆ Hõh㨠ã¨OYºÖ’<≥·<å
Ѩi„â◊=∞ÅÖ’ `«Ü«∂Ô~·# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ H˘#QÆÅ ã≤÷uÖ’ ÖË^Œ∞. HÍ|>Ëì =∞# ^Õâ◊ Ѩi„â◊=∞Å#∞
Jaè=$kú KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åflO. ^Õâßxfl ÃÑ^ŒÌQÍ áêi„âßq∞Hõ=O`«O KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åflO.
''JÖψQ ^•i„^ŒºÑ¨Ù ÉÏ^èŒ#∞ ÉèíiOK«ÖËHõ PHõe`À JÅ=∞\˜OK«∞`«∂ „QÍ=∞ ã‘=∞Å
#∞O_ç "ÕÖÏk [#O Ѩ@ì}ÏʼnõΩ ZQÆÉωõΩ`«∞<åfl~°∞. WѨÊ\˜ˆH Ѩ@ì}ÏÅÖ’ =Ù#fl x~°∞^ÀºQÆ∞Å
ã¨OYº WO^Œ∞=Å¡ =∞iO`«QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. ‰õÄe ˆ~@∞ =∞iO`« `«QÆ∞æ`ÀOk. P HÍ~°}O
=Å# HÍi‡Hõ =~°æ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ =∞#O "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«ÖËHõáÈ`«∞<åflO.
''^•i„^ŒºO`À Hõ$Oy Hõ$tOK«∞`«∂ PHõe`À JÅ=∞\˜OKÕ ~Ô `· åOQÆ"∞Õ =∞# [<åÉèÏÖ’
J`«ºkè‰õΩÅ∞ HÍ|\ì̃ "åi a_»¤Å‰õΩ q^•º|∞^Œ∞úÅ#∞ K≥Ñ≤ÊOK«∞HÀQÆey# Pi÷Hõ ™È÷=∞`« Hõey
LO_»~°∞. HÍ|\ì̃ =∞#O `«fii`«QÆux, "≥#∞Hõ|_ç# =∞# ™êO㨯 $uHõ ã≤÷u #∞O_ç |Ü«∞@
Ѩ_»ÖËHõáÈ`«∞<åflO.
''JO^Œ∞=Å# =º=™êÜ«∞ Ô~·`åOQÆ ã¨=∞㨺ÖË =∞# ^Õâ◊ rq`åxH˜ J`«ºO`«
„Ѩ^•è #"≥∞#ÿ qQÍ Ñ¨i}q∞OKå~Ú. J"Õ <Õ\ ˜ =∞# *ÏfÜ«∞ ã¨=∞㨺ÅÖ’ HÔ ÖÏ¡ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∞㨺QÍ
=ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ =Ù<åfl~Ú.——
Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ : J~Ú`Õ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ rqOKÕ "å~°O`å Éèí∂q∞ g∞^Œ Hõ+ì̈Ѩ_ç
ѨxKÕã≤ rqOK«_»O ÖË^Œ∞. H˘O`«=∞Ok Éèí∂q∞ g∞^Œ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ Éèí∂q∞x
H“Å∞H˜zÛ ™êQÆ∞ KÕ~ÚOK«∞H˘x, =zÛ# H“Å∞ P^•Ü«∂xfl J#∞Éèíqã¨∂Î rqã¨∞Î<åfl~°∞. D
H“Å∞ "≥Ú`«ÎO Ѷ¨Å™êÜ«∞OÖ’ "≥Ú`«ÎO ѨO_ç# ѨO@Ö’ #∂\˜H˜ 50 ÖËHõ 75 áêà◊¥§ WOHÍ
J^Œ#OQÍ<Õ Hõ+ì̈Ѩ_ç ѨxKÕ¿ã Ô~·`«∞, Ѩx KÕÜ«∞x Éèí∂q∞ Ü«∞[=∂xH˜ WK«∞ÛHÀ"åeû =ã¨∂Î
=ÙOk.
=∞iH˘O`« =∞Ok ˆH=ÅO J[=∂~Ú+‘ =∂„`«O KÕã¨∂Î `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ áêÖË~°¡
KÕ`« (r`«QÍO„_» KÕ`«) ~ÀA ‰õÄbÅ KÕ`« ™êQÆ∞ KÕ~Úã¨∂Î, "åiH˜ H˘kÌáê\˜ ‰õÄb r`åÅ∞
Wã¨∂Î, =zÛ# Ѷ¨Å™êÜ«∂#flO`å J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞.
D q^èOŒ QÍ Éè∂í =ÚÅ g∞^Œ Jxfl =ÚYº =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞ÅÖ’ ã¨O=`«û~°O á⁄_»=Ù<å
HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕÜ«∞x ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞, ˆH=ÅO Éèí∂=ÚÅ#∞ H“Å∞H˜zÛQÍx, ÖË^• J[=∂~Ú+‘
KÕã¨∂Î =ÚYº =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞ÅxflO\˜h áêÖË~°¡ KÕ`«, ~ÀA ‰õÄbÅ KÕ`« KÕ~ÚOK«∞H˘x QÍx
Ѷ¨Å™êÜ«∂xfl J#∞ÉèíqOKÕ "å~°O^Œih Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ =∞#O ѨiQÆ}˜OK«=Åã≤ =ÙOk.
Éè∂í q∞ g∞^Œ Jxfl =ÚYº =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞ÅÖ’#∂, ã¨O=`«û~°O á⁄_»=Ù<å ™⁄O`«OQÍ
HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕã¨∞H˘x QÍx =zÛ# Ѷ¨Å™êÜ«∂xfl J#∞ÉèíqOKÕ "åi#O^Œix =∞#O Ô~·`«∞Å∞QÍ
ѨiQÆ}˜™êÎO.
94
 giÖ’ ‰õÄ_® `«~°`«=∞ ÉèË^•Å∞<åfl~Ú.
^èŒxHõ Ô~·`«∞ : ™⁄O`« Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ ÖË^• H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ#fl Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ
JO>Ë "≥Ú`«ÎO `«=∞ Hõ=∞`«O g∞^Œ Jxfl =ÚYº Ѩ#∞ÅÖ’#∞ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕ™êÎ~°∞. nx`À
áê@∞ áêÖË~#¡° ∞ ÖË^• ~ÀA ‰õÄbÅ#∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. =ÚYºOQÍ <å@∞"Õ`Å« ∞, HõÅ∞ѨÙf`«Å∞,
HÀ`«Å∞, #∂iÊà◊§Ö’ ~ÀA ‰õÄbÅ#∞ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. `«=∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’
L#fl"å~°∞ ã¨O=`«û~°O á⁄_»=Ù<å =º=™êÜ«∞OÖ’ Ѩx KÕ¿ã ~ÀAÅ Hõ<åfl, D ‰õÄbÅ KÕ`«,
D áêÖË~°¡ KÕ`« Ѩx KÕ~ÚOK«∞H˘<Õ ~ÀAÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú. JO>Ë g~°∞ `«=∞ ™⁄O`«
Pi˚`å<Õfl QÍHõ, ‰õÄbÅ, áêÖË~°¡ Ѩx Ѷ¨e`å#∞flO_ç J^Œ#Ѩ٠qÅ∞=Å#∞ ‰õÄ_® Éèí∞HõÎO
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. WÖÏO\˜ ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ =∞#O ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKåe.
‰õΩ@∞O| „â◊=∞ Hõ<åfl (Ѩx ~ÀAÅ Hõ<åfl) ‰õÄbÅ „â◊=∞ (Ѩx~ÀAÅ∞)#∞ Z‰õΩ¯=QÍ
qxÜ≥∂yã¨∞Î#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ ^èŒxHõ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OKåÅx Öˇx<£ K≥áêÊ_»∞.
Öˇx<£ ã¨∂„`åÅ#∞ `«=∞ ^Õâ◊OÖ’, „QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ =Ù#fl Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ
J#fi~ÚOK«∞H˘x K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ѨijeOzOk. U ‰õΩ@∞OÉÏxÔH·<å ^•x "≥Ú`«ÎO
P^•Ü«∞OÖ’ #∂\˜H˜ 30 áêà◊√§ W`«~°∞Å „â◊=∞ Ѷ¨e`«OQÍ =¿ãÎ – JO>Ë H“Å∞QÍ QÍx, =_ô¤
<åQÆ∞Å g∞^Œ QÍx, ‰õÄbÅ∞, áêÖË~°¡ J^Œ#Ѩ٠qÅ∞= #∞O_ç QÍx =¿ãÎ J\ì̃ ‰õΩ@∞OÉÏxfl
^èŒxHõ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞O|OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKåÅx K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x~°‚~ÚOzOk. HÍx
=∞#O ‰õÄbÅ „â◊=∞ ^ÀÑ≤_ô<Õ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x =sæHõ~°}O KÕÜ«∞_»O [iyOk.
Ѩ~åi˚`«O g∞^Œ QÆ}hÜ«∞OQÍ P^è•~°Ñ¨_Õ ‰õΩ@∞OÉÏÅ =∂#ã≤Hõ`«`«fiO, ^ÀÑ≤_ô
=~åæÅ =∂#ã≤H`õ `« fi« OQÍ =ÙO@∞Ok. Hõ+rì¨ =ÙÅ`À Hõeã≤ "≥∞Åã≤ Ѩx KÕÜ∞« _®xHõ<åfl, `«=∞Hõ<åfl
ÃÑ·#∞#fl ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ`À Hõeã≤ =ÙO_®Å<Õ `«`«fiO Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. WÖÏO\˜ ^èŒxHõ
Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ `å=Ú ÃÑ@∞ìH˘<Õ ‰õÄbʼnõΩ, áêÖË~°¡‰õΩ <åºÜ«∞=∞~Ú# ‰õÄb, r`åÅ∞
W=fi‰õΩO_® "åi`À Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. J^Õ q^èŒOQÍ `å=Ú WKÕÛk JѨÙÊÅ g∞^Œ
Z‰õΩ¯= =_ô¤ ˆ~@∞¡, <å=ÚÅ∞ (<åQÆ∞Å∞) ~å|@∞ìHÀ_®xH˜ XuÎ_ç KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞. W^Õ suQÍ
`«=∞ Éèí∂=ÚÅÖ’ H˘O`« ÉèÏQÍxfl H“Å∞‰õΩ WzÛ#ѨÙÊ_»∞ Z‰õΩ¯= ˆ~@∞#∞, qѨs`«=∞~Ú#
H“Å∞ ˆ~@∞#∞ ‰õÄ_® =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞HÀ_®xH˜ K«∂™êÎ~°∞.
™ê=∂#ºOQÍ ^èŒxHõ Ô~·`«∞‰õΩ `«# =º=™êÜ«∞O g∞^Œ =KÕÛ xHõ~å^•Ü«∞O `«#
=∂=¸Å∞ ‰õΩ@∞O| rq`åxH˜ áÈ#∞, U>Ë\Ï q∞QÆ∞Å∞`«∂ LO@∞Ok. D q∞ye#
P^•Ü«∂xfl J`«_»∞ ÃÑ@∞ì|_çQÍ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. `«# Éèí∂Hõ=∞`åxfl Jaè=$kú
KÕã¨∞HÀ_®xH˜QÍx, ÖË^• =_ô¤ <å=ÚʼnõΩ WzÛ ÖÏÉèÏÅ#∞ ã¨OáêkOK«∞HÀ_®xH˜ QÍx, ÖËHõ
`« k `« ~ ° z#fl z#fl ã¨ Ç ¨  Ü« ∞ Hõ =$`« ∞ Î Å ‰õ Ω ÃÑ@∞ì | _ç Q Í D q∞QÆ ∞ Å∞ P^•Ü« ∂ xfl
qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO\Ï_»∞.
95
=º=™êÜ«∞ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ QÆ_»∞¤QÍ =Ù#fl U H˘kÌ „Ѩ`ÕºHõ „áêO`åÅÖ’ H˘xfl H˘xfl
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ =KÕÛ P^•Ü«∞OÖ’ =∂=¸Å∞ ‰õΩ@∞O| Y~°∞ÛʼnõΩ áÈ#∞ q∞QÆÅHõáÈ=K«∞Û.
J~Ú<å J\ì̃ „áêO`åÅÖ’ ‰õÄ_® ‰õΩ@∞O| Pi˚`«O Hõ<åfl Ѩ~åi˚`«O, "≥Ú`«ÎO P^•Ü«∞OÖ’
Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆOÖ’ L#flѨÙÊ_»∞ P ‰õΩ@∞OÉÏxfl =∞#O ^èŒxHõ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞O|OQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜™êÎO.
=∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`«∞: `«=∞ ™⁄O`« Éèí∂q∞ ÖË^• H“Å∞ Éèí∂q∞ g∞^Œ JO>Ë "≥Ú`«ÎO
`«=∞ Hõ=∞`«O g∞^Œ, `«=∞ ‰õΩ@∞O|O ã¨O=`«û~°O á⁄_»∞=Ó Jxfl =ÚYº Ѩ#∞ÅÖ’ HÍÜ«∞Hõ+Oì̈
KÕã≤ ѨO@Å∞ ѨO_ç™êÎ~°∞. giÖ’ KåÖÏ =∞Ok z#fl áêÖË~°¡#∞, WO\˜ Ѩ#∞Å HÀã¨O,
=º=™êÜ«∞ Ѩ#∞Å∞, ˆQ^≥Å∞ `«k`«~° Ѩâ◊√=ÙÅ HÍѨi Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞.
=Ú=∞‡~°ÑÙ¨ Ѩx `«~∞° }ÏÅÖ’, <å~°∞ "Õ`Å« ∞, HÀ`«ÅÖ’ ~ÀA ‰õÄbÅ#∞ ‰õÄ_® ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞.
gi ‰õΩ@∞O| „â◊=∞ ~ÀAÅ∞ ‰õÄb Ѩx ~ÀAÅ Hõ#fl J`«ºkèHõOQÍ LO\Ï~Ú. "≥Ú`«ÎO
P^•Ü«∞OÖ’ Hõëêìi˚`«O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. Ѩ~åi˚`«O `«‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. giH˜
=º=™êÜ«∞O g∞^Œ =KÕÛ xHõ~å^•Ü«∞O "åi =∂=¸Å∞ ‰õΩ@∞O| áÈ+¨}‰õΩ ã¨iáÈ`«∞Ok.
ѨO@Å∞ ÉÏQÍ Ñ¨O_ç, Jhfl ã¨=ºOQÍ Hõeã≤ =zÛ# ã¨O=`«û~°OÖ’ ÃÑ@∞ì|_çQÍ
qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆeæ# "≥∂`å^Œ∞Ö’ q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. W\˜ì ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ =∞^茺 `«~°QÆu
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜™êÎO.
^èŒxHõ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜, =∞^茺 `«~°QÆu ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ =∞^茺 w@∞~å~Úó =∞^茺
`«~°QÆu Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞O| Ѩx ~ÀAÅ∞ ‰õÄbŠѨx ~ÀAÅ Hõ#fl ZѨÙÊ_»∂ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú.
~Ô O_»=k ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ™ê=∂#ºOQÍ U>Ë\Ï ÃÑ@∞ì|_çQÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_®xH˜
gÅ~Ú# "≥∂`å^Œ∞Ö’ P^•Ü«∞O q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« ‰õΩ D q^èOŒ QÍ q∞QÆÅ^Œ∞.
=∞Oz ã¨O=`«û~åÅÖ’<Õ P "≥∂`å^Œ∞# q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok.
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞: ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ `«# Hõ=∞`«O g∞^Œ =KÕÛ xHõ~å^•Ü«∞O
=∂=¸Å∞QÍ ‰õΩ@∞O| áÈ+¨}‰õΩ ‰õÄ_® KåÅ^Œ∞. ZѨÙÊ_»∂ Ö’@∞QÍ<Õ LO@∞Ok. ÖË^•
ÉÁ\ÏÉÁ\˜QÍ ã¨iáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞KÕ W`«~°∞Å =^ŒÌ ‰õÄb ѨxQÍx, ÖËHõ „Ѩ^è•#
=º=™êÜ«∂^•Ü«∂xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞OQÍ =∞ˆ~^≥·<å `å`å¯eHõ LѨ=$`«∞ÎÅ∞ K«∂K«∞‰õΩO@∂ rq`«O
QÆ_»∞ѨÙ`«∂ =ÙO\Ï_»∞. ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ W`«~°∞Å#∞ ‰õÄeH˜ ÃÑ@∞ì‰õΩx P ‰õÄe „â◊=∞#∞ ^ÀK«∞HÀ_»∞.
ZѨÙÊ_≥·<å =º=™êÜ«∞ Ѩiã≤÷ux |\ì̃ ‰õÄbÅ#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl `å#∞ ‰õÄ_® ^•xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ
W`«~°∞Å „H˜O^Œ ‰õÄeH˜áÈ`«∂ =ÙO\Ï_»∞.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞: `«=∞ „â◊=∞â◊HÎ̃x J=Ú‡H˘x ‰õÄe Ѩx g∞^Œ „Ѩ^è•#OQÍ
rq™êÎ~°∞. giÖ’ H˘O`« =∞OkH˜ H˘kÌáê\˜ Éèí∂q∞ ZHõ~°O ÖË^• J~° ZHõ~°O֒Ѩ٠L<åfl
„Ѩ^è•# ‰õΩ@∞O| P^•Ü«∞O Éèí∂q∞ g∞^Œ QÍHõ =º=™êÜ«∞OÖ’ ÖËHõ `«k`«~° LѨ=$`«∞ÎÅÖ’
‰õÄe KÕã¨∞HÀ=_»O =Å¡ =ã¨∞ÎOk. W\ì̃ ‰õΩ@∞OÉÏÅ#xfl\˜x =∞#O =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞QÍ
ѨiQÆ}˜™êÎO.
96

Q„ Í=∂ÅÖ’ =~°æ qÉè[í #
„QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ D =~°æ qÉèí[# U "Õ∞~°‰õΩ Jaè=$kú K≥Ok#n ѨijeOz
=∞#O ãÔ̈~#· J=QÍǨÏ# Hõey =ÙO_®e. J^ÕsuQÍ „QÍ=∂ÅÖ’ ^ÀÑ≤_ô U suQÍ =Ù#fln,
U ~°∂áêÅÖ’ =Ù#fln `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. D ^ÀÑ≤_ô q^è•<åÅ∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞, ¿Ñ^Œ
Ô~·`«∞Å#∞, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`«∞Å#∞, ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å#∞ U q^èŒOQÍ ÉÏkèã¨∞Î#fln ‰õÄ_® =∞#O
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. JѨÙÊ_Õ =∞#O "åi "åi HÀÔ~¯ÖËq∞\’ ã¨iQÍ J~°÷O KÕã¨∞H˘x "å\˜x `«QÆ∞
suQÍ ~°∂á⁄OkOK«QÆÅO. "å\˜x ™êkèOK«_»O HÀã¨O ãÔ̈~·# Z`«∞ÎQÆ_»Å`À, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ qq^èŒ Ô~·`«∞ =~åæÅ#∞ PÜ«∂ ã¨=∞㨺Šg∞^Œ PÜ«∂ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ HõÅ∞ѨÙH˘x
áÈ~å_»_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
=∞#O XHõ ã¨=∞㨺#∞ fã¨∞‰õΩx ™êkèOK«∞HÀ=_®xH˜ áÈ~å_»|∂#∞‰õΩ#flѨÙÊ_»∞
=∞#O Z^Œ∞~À¯=Åã≤# â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ #∂\˜H˜ S^•~°∞QÆ∞iH˜ q∞OK«‰Ωõ O_® =ÙO_Õ@@∞¡ K«∂ã¨∞HÀ"åe.
q∞ye# 95 =∞Okx HõÅ∞ѨىõΩx ~å=_®xH˜ QÆ\ ˜ìQÍ „Ѩܫ∞uflOKåe. ZO^Œ∞HõO>Ë, U
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥·<å, U ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’<≥·<å =∞# „Ѩ`«ºi÷ |ÅO, ã¨OYº ZO`« H˘kÌQÍ =ÙO>Ë
=∞#O |ÅO, =∞# q∞„`« |$O^•Å |ÅO ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO>Ë JO`« `ÕeHõQÍ =∞#O
=∞# HÀÔ~¯Å#∞ q[Ü«∞=O`«OQÍ ™êkèOK«∞HÀQÆÅO. XHõ q[Ü«∞O ™êkèOz`Õ, ^•x
J#∞Éèí==Ú`À, Ѷ¨e`«O`À =∞iO`« qâßfiã¨O`À#∂, K˘~°=`À#∂, =∞iO`« J^Œ#OQÍ
Hõ+ì̈r=ÙÅ∞ Hõke ^ÀÑ≤_ô =~åæʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =™êÎ~°∞. =∞iO`«
ÃÑ^ŒÌ HÀÔ~¯Å#∞ XHõ^•x `«~åfi`« =∞~˘Hõ\ ˜ ™êkèOK«∞‰õΩO@∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈQÆÅ∞æ`å~°∞.
=∞# „QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ „Ѩu ‰õΩ@∞OÉÏxfl ÃÑ· H˘Å|^ŒÌ`À, ÃÑ· J=QÍǨÏ#`À
ѨijeOKåeû# J=ã¨~O° ZO`≥<· å =ÙOk.
D ^Œ$+≤ì`À 1974Ö’ qq^èŒ lÖÏ¡Ö’¡x H˘xfl „QÍ=∂ÅÖ’ =~°æ qÉèí[# U suQÍ
=ÙOn q=~°"∞≥ #ÿ ÖˇH¯õ Å∞ fÜ«∞|_ç#q. QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’ _≥ÖÏì „áêO`«"∞≥ #ÿ `≥<åe `åÅ∂HÍ
J#O`«=~°O, "≥∞@ì, =∂QÍ}˜ HõÅã≤=Ù#fl HÍ[ (QÆ∞O@∂~°∞ `åÅ∂HÍ) „QÍ=∂ÅÖ’ Ѩiã≤÷u
J#∞|O^èŒOÖ’ K«∂Ѩ|_çOk.
97
PO„^茄Ѩ^Õâò JO`«\ ˜Ö’ Ô~·`åOQÆOÖ’ =~°æ qÉèí[# : J#∞|O^èŒOÖ’ J#O`«=~°O,
HÍ[ „QÍ=∂Å#∞ QÆ∂iÛ q=iOz# suQÍ =∞#O PÜ«∂ `åÅ∂HÍÅÖ’#∞, „QÍ=∂ÅÖ’#∞
=~°æ qÉèí[# U suQÍ LO^À ѨijeOKåeû =ÙO@∞Ok. JK«Û@#∞#fl h\˜ áê~°∞^ŒÅ
=ã¨`«∞Å∞, Éèí∂™ê~°O, ѨO_çOKÕ Ñ¨O@Å „Hõ=∞O, =º=™êÜ«∞ Ѩ^Œú`«∞Å∞, Éèí∂ ã¨O|O^è•Å∞
=ÔQ·~åÅ#∞ |\ì̃ =~åæʼnõΩ#fl Éèí∂Ѩiq∞`«∞Å∞ "Õ~°∞ "Õ~°∞QÍ =ÙO\Ï~Ú. JO^Œ∞KÕ`« =sæHõ~°}
KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ „Ѩu „QÍ=∞OÖ’#∞, „Ѩu ‰õΩ@∞O| q+¨Ü«∞O „Ѩ`ÕºH˜Oz KÕÜ«∞=Åã≤
=ÙO@∞Ok.
D âß„ã‘ÎÜ«∞ ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ PO„^茄Ѩ^ÕâßxHõO`«\ ˜H© QÍx, XˆH~°Hõ"≥∞ÿ# =º=™ê~ÚHõ
Ѩiã≤÷`«∞Å∞#fl PÜ«∂ „áêO`åÅ∞ ÖËHõ „QÍ=∂Å ã¨=Ú^•Ü«∂ʼnõΩQÍx, =~°æ qÉèí[# q=~åÅ∞
¿ãHõiOz =ÙO_»ÖË^Œ∞. HÍx „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜Oz# Ããã¨∞û#∞ ÖˇHõ¯Å#∞|\ì̃ âßOÑ≤Å∞ 㨈~fi#∞
|\ì̃ (#=¸<å „QÍ=∂ŠѨijÅ<å x"ÕkHõÅ#∞ |\ì̃) KåÖÏ ã¨∂÷ÅOQÍ =∞# PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’,
„QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ =~°æ qÉèí[#, Éèí∂ˆHO„nHõ~°} U q^èŒOQÍ =ÙOn ã¨∂÷ÅOQÍ =∞#O
`≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
PO„^茄Ѩ^Õâò [<åÉèÏ <Õ_»∞ ã¨∞=∂~°∞ 5 HÀ@∞¡ =ÙOk. XHõ HÀ\˜ 25 ÅHõΔÅ
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞<åfl~Ú. gxÖ’ „QÍ=∂ÅÖ’ x=ã≤OKÕ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ XHõ HÀ\˜ =ÙO\Ï~Ú.
1971 [<åÉèÏ ÖˇHõ¯Å#∞ (Ãã<≥ûã¨∞#∞) |\ì̃, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∂, =º=™êÜ«∞
J#∞|O^èŒ =$`«∞ÎÖ’¡#∞, „QÍ=∞ <ÒHõs Ѩ#∞ÅÖ’#∞, KÕu =$`«∞ÎÅÖ’#∞ ‰õÄb KÕã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞
#∂\˜H˜ 50 ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ =O`«∞# =Ù<åfl~°∞. J~°ZHõ~°O =∂QÍ}˜, XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ZHõ~åÅ
"≥∞@ì Éèí∂q∞ =ÙO_ç ‰õÄ_®, „Ѩ^è•#OQÍ ‰õÄe KÕã¨∞‰õΩ<Õ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ ‰õÄ_® WO^Œ∞Ö’<Õ
=Ù<åfl~Ú. P suQÍ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ 50 ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞<åfl~Ú. giH˜ "≥Ú`«ÎOQÍ #∞#fl Éèí∂q∞ 5.6 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ q∞OK«^Œ∞.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù Ѩk¿ÇÏ#∞ ZHõ~åÅ∞ q∞Oz# =∂QÍ}˜xQÍx ÖËHõ 20–30 ZHõ~åʼnõΩ
q∞Oz# "≥∞@ì Éè∂í q∞xQÍx Hõe#æ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, =ÚYº"≥∞#ÿ =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞ÅÖ’ ‰õΩ@∞O|OÖ’
U XHõ¯~°∂ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕÜ«∞~°∞. J[=∂~Ú+‘ KÕã¨∂Î áêÖË~°¡`À#∞, ~ÀA‰õÄbÅ`À#∂ ™êQÆ∞
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. ÖË^• `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ H“Å∞H˜™êÎ~°∞. D suQÍ Ñ¨~åi˚`« P^•Ü«∞O
g∞^Œ rqOKÕ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, Éèí∂™êfiq∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ 3 ÅHõΔÅ∞. gi ã¨OYº #∂\˜H˜ 5Ö’¿Ñ
=ÙO@∞#flk. J~Ú`Õ "≥Ú`«ÎO ™êQÆÜÕ∞º Éèí∂q∞Ö’ 45 áêà◊√¡ =~°‰õΩ JO>Ë =¸_»∞ HÀ@¡
ZHõ~åÅÖ’ XHõ HÀ\˜ 35 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ =~°‰õΩ gi^Õ.
98
 PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ XHõ ZHõ~°O "≥Ú^ŒÅ∞ Ô~O_»∞ ZHõ~åÅ =~°‰õΩ =∂QÍ}˜ QÍx ÖË^•
Ô~O_»∞ ZHõ~åÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞ 5 ZHõ~åÅ =~°‰õΩ "≥∞@ì Éèí∂q∞ QÍx Hõey ™êQÆ∞ KÕã¨∞H˘O@∞#fl
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ `«=∞ ‰õΩ@∞O|=∞O`å Hõ+ì̈Ѩ_ç HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕã≤<å giH˜ P Éèí∂Hõ=∞`åÅ #∞O_ç
=KÕÛ xHõ~å^•Ü«∞O ‰õΩ@∞O| áÈ+¨}‰õΩ KåÅHõ JѨÙÊÅáêÅ=Ù`«∞O\Ï~°∞. ÖË^• ÉÁ\ÏÉÁ\©QÍ
ã¨iÃÑ@∞ì‰õΩO@∞<åfl~°∞. g~°∞ W`«~°∞ʼnõΩ ‰õÄeH˜ "≥o§ QÍx ÖË^• W`«~° =$`«∞ÎÅÖ’ H˘kÌQÍ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕÜ«∞x z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å∞
ã¨OáêkOK«∞H˘O@∂ QÍx U^À q^èŒOQÍ `«=∞ rq`åxfl xHõ$+ì̈OQÍ<Õ QÆ_»∞ѨÙH˘O@∞<åfl~°∞.
WÖÏO\˜ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ #∂\˜H˜ 20 =∞Ok =O`«∞# =∞# ~åROÖ’ =Ù<åfl~Ú. Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ HÍ~°∞
ã¨∞=∂~°∞ 20 ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞. giH˜ =Ù#fl Éèí∂q∞ 40 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ Ö’¿Ñ.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å KÕ`«∞ÅÖ’ #∞#fl Éèí∂=ÚÅ∞ "≥Ú`«ÎO Éèí∂q∞Ö’ "åiÜ≥∞_»Å =∞# "≥Y· i: 5 ZHõ~åÅ֒Ѩ٠=∂QÍ}˜ Éè∂í q∞ ÖË^• 10 ZHõ~åÅ֒ѨÙ
15 âß`«O Hõ<åfl q∞OK«=Ù. "≥∞@ìÉèí∂q∞ Hõeæ =Ù#fl z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å∞ ™⁄O`«OQÍ HÍÜ«∞Hõ+¨ìO KÕÜ«∞‰õΩO_®
Ô~O_»∞ ZHõ~åÅ #∞O_ç S^Œ∞ ZHõ~åÅ =~°‰õΩ =∂QÍ}˜ Éèí∂q∞QÍx ÖË^• S^Œ∞
H“Å∞H˜=fi_»OQÍx, áêÖË~°¡`À#∞, ~ÀA‰õÄbÅ`À#∞ =º=™êÜ«∞O KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O =∞#O
#∞O_ç Ѩk Ѩ<≥flO_»∞ ZHõ~åÅ∞ "≥∞@ì Éèí∂q∞QÍx Hõey `«=∞ ‰õΩ@∞O|=∞O`å HÍÜ«∞Hõ+ì̈O
`«~°K«∞QÍ =∞# „QÍ=∂ÅÖ’ K«∂ã¨∞Î<åflO. <Õ\ ˜ Pi÷Hõ, ™ê=∂lHõ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ qѨs`«=∞~Ú#
KÕã¨∞‰õΩO@∂ ‰õΩ@∞O|áÈ+¨}‰õÄ ã¨iѨ_® Ѷ¨Å™êÜ«∞O á⁄O^Œ∞`«∂ =Ù#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ =∞^茺
ÃÇÏK«∞Û H“Å∞ ˆ~@∞¡ WzÛ J~Ú<å =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ H“Å∞‰õΩ
`«~°QÆu Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞QÍ =∞# ~åROÖ’ =Ù<åfl~°∞. g~°∞ z#fl Ѩâ◊√=ÙÅ HÍѨ~°∞Å#∞, Ѩx
fã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. J^Õ suQÍ Ñ¨xÖËHõ Ѩã¨∞ÎÅ∞O_Õ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯=
XuÎ_ç ~ÀAÅÖ’ H˘kÌQÍ ~ÀA‰õÄbÅ#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO@∞<åfl `«=∞ ‰õΩ@∞O| „â◊=∞ g∞^Œ<Õ
‰õÄeˆ~@¡‰õΩ Ñ¨x KÕÜ«∞_®xH˜ J`«ºkèHõ ã¨OYºÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ`« Z‰õΩ¯=
„Ѩ^è•#OQÍ P^è•~°Ñ¨_»∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. #∂\˜H˜ 15 =∞Ok =~°‰õΩ WÖÏO\˜ =∞^茺 `«~°QÆu
H“Å∞ ˆ~@¡‰õΩ Éèí∂q∞x H“Å∞H˜=fi_»O ÖË^• `«‰õΩ¯= ‰õÄeˆ~@¡‰õΩ =KÕÛ ‰õÄbÅ`À =º=™êÜ«∞O
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞#flq. ã¨∞=∂~°∞ 15 ÅHõÅΔ ∞. gi KÕ`∞« ÅÖ’ #∞#fl Éè∂í q∞ 45–50 ÅHõÅΔ ZHõ~åÅ∞.
KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O ÖÏÉèí™ê\˜QÍ =ÙOk. HÍ|\ì̃ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕã≤ ™⁄O`«OQÍ =º=™êÜ«∞O
JO>Ë 15 âß`«O LO@∞Ok.
KÕÜ«∞‰õΩO_® D Ѩ~åi˚`« Ѷ¨Å™êÜ«∞O J#∞ÉèíqOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. HÍx =º=™êÜ«∞
=∞# ~åROÖ’ 5–10 ZHõ~åÅ =∞^茺 =∂QÍ}˜ Éèí∂q∞QÍx ÖË^• 10–20 ZHõ~åÅ
HÍi‡‰õΩÅ, H“Å∞ Ô~·`«∞Å K≥·`«#ºO ÃÑiy ã¨OѶ¨∞\˜`«∞Öˇ· `«=∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯Å HÀã¨O
=∞^躌 "≥∞@ìQÍx Hõey, ‰õΩ@∞O|OÖ’x =ÚYº =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞ÅÖ’ HÍÜ«∞Hõ+Oì¨ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂<Õ,
áÈ~å_Õ H˘kÌ ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl Ô~·`«∞ÅÖ’ KåÖÏ =∞Ok ™⁄O`«OQÍ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜
áêÖË~°¡#∞, ~ÀA‰õÄbÅ#∞ J^Œ#OQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞. =KÕÛ P^•Ü«∞O ‰õΩ@∞O|áÈ+¨}‰õΩ
=ÚO^Œ∞‰õΩ =™êÎ~°∞. gix =∞#=Ú Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«‰õÄ_»^Œ∞.
áÈ#∞ U>Ë\Ï ÃÑ@∞ì|_çQÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ_®xH˜ `«y#O`«QÍ q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. WÖÏO\˜
D z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ÅÖ’ J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅÖ’ #∞O_ç =KÕÛ
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ ^èŒxHõ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞. #∂\˜H˜ 10 áêà◊√§ =∞# ~åROÖ’ =Ù<åfl~Ú. gi
P^•Ü«∞O KåÅHõ ^•xx H“Å∞H˜zÛQÍx, `«=∞ J[=∂~Ú+‘ „H˜O^ŒQÍx, `«=∞ |O^èŒ∞q∞„`«∞Å
KÕ`«∞ÅÖ’ 75 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ =~°‰õΩ Éèí∂q∞ÃÑ· (25 âß`«O) =ÙOk.
J[=∂~Ú+‘ „H˜O^ŒQÍx =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ`À ™êQÆ∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ `å=Ú W`«~°
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å KÕ`«∞ÅÖ’ =Ù#fl Éèí∂q∞ "≥Ú`«ÎO Éèí∂q∞Ö’ #∂\˜H˜
=$`«∞ÅÎ Ö’H˜ áÈ`«∞<åfl~°∞. á¶êºHõsì ÅÖ’ ѨxKÕã≤ QÍx, „ѨÉ∞íè `«fi L^ÀºQÍÅÖ’QÍx QÆ∞=∂™êÎÅ∞QÍ,
70 áêà◊√§. Láê^蕺ܫÚÅ∞QÍ, ÖËHõ z#fl Ѩi„â◊=∞Å#∞, z#fl z#fl "åºáê~åÅ#∞ #_»∞ѨىõΩO@∂ QÍx
rqã¨∞Î<åfl~°∞. giH˜ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ =KÕÛ P^•Ü«∞O Ѩ~åi˚`«=∞~Ú<å "åi r=<åxH˜
ã¨Ç¨Ü«∞OQÍ =ÙO@∞#flk. W\ì̃ "åix =∞#O Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ K«∂_»O.
Éèí∂ѨOѨHõ ã¨=∞㨺, H“Å∞ ã¨=∞㨺, H“Å∞ Éèí∂q∞ g∞^Œ Z=iH© Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯ J<Õ
ã¨=∞㨺Å∞ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ gi Ü≥∞_»Å =∞# "≥·Yi U suQÍ LO_®Ö’ =∂i¯ûã¨∞ì Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì XHõ f~å‡#OÖ’ D suQÍ K≥ÑÊ≤ Okó
99 100
 ã‘eOQÆ∞Ö’ (Éè∂í ™êfiq∞H˜ ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« H© =∞^躌 w@∞QÍ x~°~‚ ÚOK«|_ç# Éè∂í Hõ=∞`«OÖ’) Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ Éèí∂q∞#O`å H“Å∞ Ô~·`«∞ňH =ke"ÕÜ«∞_®xH˜ `«Ü«∂~°~Ú`Õ "≥Ú`«ÎO
ã¨QÍxH˜ ֒Ѩ٠Éèí∂q∞x Hõey =Ù#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å∞, á¶êºHõìsÅÖ’ ѨxKÕã¨∂Î QÍx, z#fl Éèí∂q∞H˜ „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ #+ì̈ѨiǨ~°O Wã¨∞ÎOk (=∂Ô~¯\ò ˆ~@∞ HÍ^Œ∞).
^Œ∞HÍ}ÏÅ#∞ ÃÑ@∞ìH˘x QÍx, z#fl „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÍÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∂ QÍx, =∂=¸Å∞ 2. =∞~À r=<Àáêkè L#fl "åi q+¨Ü∞« OÖ’ : WÖÏO\˜ Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ʼnõΩ W`«~°
Ãã·x‰õΩÅ∞QÍ QÍx, z#fl Ãã·xHõ PѶ‘ã¨~°∞¡QÍ QÍx ÖË^• W`«~° =$`«∞ÎÅÖ’ QÍx ѨxKÕã¨∂Î `«=∞ r=<Àáê^èŒ∞Å∞#flѨÙÊ_»∞ "å~°∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ ^•fi~å ™êQÆ∞
rq`åxfl "≥à◊¡É’ã¨∞‰õΩO@∂ =ÙO>Ë "å~°∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ ™⁄O`«HÍÜ«∞Hõ+¨ìO`À ™êQÆ∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ =ÙO>Ë, XHõ ã‘eOQÆ∞ Éè∂í Hõ=∞`«OÖ’ ZO`« P^•Ü«∞O =ã¨∞OÎ ^À, P P^•Ü«∞O
KÕã∞¨ HÀHõáÈ~Ú<å, P Éè∂í =ÚÅ#∞ ѨOK«_®xH˜ fã¨∞HÀ‰õÄ_»^∞Œ . HÍx P Éè∂í =ÚÅ#∞ W`«~∞° ʼnõΩ "Õ∞~°‰õΩ `«#‰õΩ W`«~° r<Àáêkè #∞O_ç =ã¨∞Î#fl P^•Ü«∂xfl ÉèísÎ KÕÜ«∞_®xH˜ J=ã¨~°=∞~Ú#
H“Å∞H˜zÛ =ÙO>Ë H“Å∞ Ô~·`«∞Å#∞ P Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç `˘ÅyOK«~å^Œ∞. "å~°∞ D z#fl Éè∂í q∞x =∂„`«O LOK«∞HÀ=K«∞Û. U Ѩiã≤u÷ Ö’#∞ JÖÏ LOK«∞‰õΩ#fl Éè∂í q∞ ã‘eOQÆ∞ Hõ=∞`«OÖ’
Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# H“Å∞ ˆ~@∞¡ =∂„`«O K≥e¡™êÎ~°∞. z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å∞ W+ì̈Ѩ_ç ã¨QÍxH˜ q∞Oz LO_»~å^Œ∞. JO`«‰õΩq∞Oz L#fl Éèí∂q∞x „ѨÉèí∞`«fiO #+ì̈ѨiǨ~°O WzÛ
`«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ™êfinè#O KÕÜ«∞=K«∞Û. JѨÙÊ_»∞ „ѨÉèí∞`«fiO "åiH˜ =∂Ô~¯@∞ì ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ñ¨OѨHÍxH˜ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩO@∞Ok.
ˆ~@∞ „ѨHÍ~°O Éèí∂q∞ Ys^Œ∞ K≥e¡OKåeû =ÙO@∞Ok. P Éèí∂=ÚÅ∞ H“Å∞‰õΩ WzÛ =ÙO>Ë, P H“Å∞ Ô~·`«∞ňH Éèí∂q∞ g∞^Œ Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯
P z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ `å#∞ (`«# ‰õΩ@∞O|O) P Éèí∂q∞x ™⁄O`« HÍÜ«∞Hõ+ì̈O`À Lz`«OQÍ W"åfie. D Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fiO #+ì̈ѨiǨ~°O K≥e¡ã¨∞ÎOk.
™êQÆ∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ HÍ"åÅx HÀi`Õ, JѨÙÊ_»∞ JK«Û@ Z#∞flHÀ|_»¤ Ô~·`«∞ Hõq∞\©Å∞,
H“Å∞^•~°∞xH˜, z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ʼnõΩ, =∞^茺 <åºÜ«∞"≥∞ÿ# suQÍ ~år Ѩiëê¯~°O KÕÜ«∂e.
H“Å∞ Ô~·`«∞‰õΩ z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ ~år f~°∞Ê „ѨHÍ~°O =ke "ÕÜ«∂eû =zÛ# Éèí∂q∞H˜
„ѨÉèí∞`«fiO ѨÓiÎ =∂Ô~¯@∞ì ^èŒ~° K≥e¡OKåÅx =ÙO@∞Ok. H“Å∞ Ô~·`«∞‰õΩ P Éèí∂q∞ Lz`«OQÍ
W=fi|_»∞`«∞Ok.
ˆH~°à◊Ö’QÍx, KèÀ\Ï <åQÆѨÓ~ü Ѩ~°QÆ}ÏÖ’QÍx ÖËHõ =∞iH˘xfl W`«~° ~å„ëêìÅÖ’,
H“Å∞ Ô~·`«∞ʼnõΩ z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å Éèí∂q∞ g∞^Œ K«\Ïì ǨωõΩ¯ezÛ L#fl Ѩiã≤÷uÖ’, P z#fl
Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ʼnõΩ Ñ¨ÓiÎ =∂Ô~¯@∞ì ^èŒ~° „ѨÉèí∞`«fiO K≥e¡OKåÅx (H“Å∞ Ô~·`«∞Å #∞O_ç Z\ì̃
#+ì̈ѨiǨ~°O =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞~å^Œx) =∞#O PO^Àà◊# KÕÜ«∂e.
H“Å∞ Ô~·`«∞ Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞‰õΩ K≥e¡OK«=Åã≤# <åºÜ«∞"≥∞ÿ# H“Å∞ ˆ~@∞, "≥Ú`«ÎO
ѨO@ (Ѷ¨Å™êÜ«∞O)Ö’ <åÅæ==O`«∞‰õΩ q∞Oz =ÙO_»~å^Œ∞.
1.J~°÷ã‘eOQÆ∞‰õΩÃÑ·<å, XHõ ã‘eOQÆ∞֒Ѩ٠Éèí∂q∞ =Ù#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å∞ =∞~À
r=<Àáêkè ÖËx "åi q+¨Ü∞« OÖ’ : g~°∞ ™⁄O`« HÍÜ«∞Hõ+ì̈O`À `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ ™êQÆ∞
KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® (`å=Ú J[=∂~Ú+‘ ‰õÄbÅ KÕ`« KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ =ÙO>Ë), giH˜ =∞~À
r=<Àáêkè Ug∞ ÖË#ѨÙÊ_»∞ P Éèí∂q∞#O`å "å~°∞ `«=∞ ‰õΩ@∞O|O ™⁄O`«OQÍ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O`À
™êQÆ∞KÕã≤ `«=∞ r=# áÈ+¨}‰õΩ Ñ¨Ó#∞‰õΩO>Ë P Éèí∂q∞x "åiH˜ =ke"ÕÜ«∂e. ѨOѨHÍxH˜
™êfinè#O KÕã¨∞HÀQÆ∂_»^Œ∞.
HÍx P Éèí∂q∞x H“Å∞H˜zÛ =ÙO>Ë JO^Œ∞Ö’ ã¨QÆO H“Å∞ Ô~·`«∞‰õΩ Lz`«OQÍ
WzÛ"ÕÜ«∂e. q∞ye# ã¨QÍxfl `«=∞ r=# áÈ+¨} HÀã¨O `«=∞ ™⁄O`« HÍÜ«∞Hõ+ì̈O`À ™êQÆ∞
KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ ™êfinè#O KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. H“Å∞ ~Ô `· ∞« ‰õΩ WzÛ# ã¨QÉÆ ∂íè q∞H˜ „ѨÉ∞íè `«fiO, WÖÏO\˜
Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ʼnõΩ #+ì̈ѨiǨ~°q∞ã¨∞ÎOk. (=∂Ô~¯\ò ˆ~@∞ HÍ^Œ∞)
101 102

Éèí∂ ѨOѨHõO : ^•x H©ÅHõ „áê=ÚYº`«
ÃÑ·# q=iOz# q^èŒOQÍ 50 ÅHõΔÅ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ KÕ`«∞ÅÖ’
"≥∞@ì, =∂QÍ}˜ HõeÑ≤ 5, 6 ÅHõΔÖˇHõ~åʼnõΩ q∞Oz ÖË^Œ∞. ã¨QÆ@∞# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ 10 ÃãO@∞¡
‰õÄ_® ÖË^Œ∞. giÖ’ #∂\˜H˜ 80 =∞Ok Jã¨Å∞ ÃãO@∞ Éèí∂q∞ ‰õÄ_® ÖËx"å~°∞. =∞~À 20
ÅHõΔÅ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ 40 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞<åflÜ«∞O>Ë ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ã¨QÆ@∞#
Ô~O_≥Hõ~åÅHõ<åfl Z‰õΩ¯= ÖË^Œ∞. =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ã¨O=`«û~åxH˜ 250
~ÀAÅHõ<åfl Ѩx ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œ∞. ÉèÏ~åºÉèí~°Îe^ŒÌiH© HõeÑ≤ ã¨O=`«û~°=∞O`å ѨÓiÎQÍ Ñ¨x
=ÙO_®ÅO>Ë 600 ~ÀAÅ~Ú<å Ѩx =ÙO_®e. JO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# Ѩi„â◊=∞Å∞, `«k`«~°
=$`«∞ÎÅ∞ HõeÊOK«_®xH˜ "ÕÅ H˘Åk ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ@ì=Åã≤ =ÙO@∞Ok. JÖÏO\˜
Ѩi„â◊=∞Å∞ xi‡OK«_®xH˜ ^ŒâßÉÏÌÅ∞ Ѩ_»`å~Ú. D ֒ѨŠÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«\Ï HÀ@¡ H˘Åk
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞, `«k`«~° ¿Ñ^Œ, =∞^茺 `«~°QÆu „Ѩ[Å∞ x~°∞^ÀºQÆO`À,
Ѩã¨∞ÎÅ`À rqã¨∂Î LO_®Å#_»O J~°÷O ÖË^Œ∞. ã¨Ç≤ÏOK«~åx q+¨Ü«∞O.
JO`ÕH͉õΩO_® ^Õâ◊=∞O`«\Ï =Ù#fl DHÀ@¡ H˘Åk ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’x "åiH˜ Ѩx
K«∂Ѩ#O`«HÍÅO, gi „â◊=∞â◊HxΘ qxÜ≥∂yOK«∞HÀÖË#O`« HÍÅO H˘`«Î Ѩi„â◊=∞Å#∞ ÃÑ@ì_®xH˜
HÍ=Åã≤# ÃÑ@∞ì|_çx, Ü«∞O„`åÅ∞, =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ#∞ ‰õÄ_® L`«ÊuÎ KÕÜ«∞_»O ™ê^茺OHÍ^Œ∞.
H˘kÌQÍ<À, Q˘Ñ¨ÊQÍ<À <Õ_»∞ `«Ü«∂~°=Ù`«∞#fl Ѩi„â◊=∞ÅÖ’x =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® H˘#∞QÀÅ∞
KÕÜ∞« _®xH˜ `«y# ™ÈÎ=∞`«∞ÖËHáõ È~Ú#O^Œ∞=Å¡<Õ (D HÀ\Ï¡k =∞Ok x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ LO_»_"» ∞Õ
nxH˜ HÍ~°}O) KÕu=$`«∞ÅÎ ∞, Ü«∞O„`« Ѩi„â◊=∞Å∞ ã¨OHΔÀÉèOí ֒Ѩ_ç =¸ã≤"Ü
Õ ∞« |_»∞`«∞<åfl~Ú.
JO^Œ∞KÕ "≥Ú^Œ@ ™êkèOK«=Åã≤# Ѩx D HÀ@¡ H˘Åk =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ
=∞iO`« J^Œ#OQÍ Ñ¨x HõeÊOz "åi P^•Ü«∂xfl "åi Hõh㨠áÈ+¨}‰õΩ HÍ=Åã≤#
"≥∂`å^Œ∞Ö’#~Ú<å ÃÑOá⁄OkOK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
nxH˜ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜QÍ KÕÜ«∂eû# Ѩx <Õ_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕÜ«∞‰õΩO_®
Ѩ~å#flÉèí∞‰õΩÎÅ∞QÍ rqã¨∞Î#fl Éèí∂™êfi=ÚÅ =^ŒÌ #∞#fl Éèí∂=ÚÅxfl\˜h ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ Ñ¨Oz ÃÑ@ì_»O. Wk XHõ¯>Ë Ñ¨iëê¯~°=∂~°æO.
103
Éèí∂™êfi=∞º q^è•<å<Õfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e : ^Œ∞<Õfl"åxˆH Éèí∂q∞ ~å"åÅO>Ë Éèí∂™êfi=∞º
q^è•<åxfl ѨÓiÎQÍ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e. Éèí∂Hõ=∞`åʼnõΩ Ñ¨iq∞ux ÃÑ\ì̃ J^Œ#Ѩ٠Éèí∂=ÚÅ#∞
=∂„`«O fã≤ ѨOzÃÑ@ì_»O =Å# (ã‘eOQÆ∞ K«\ÏìÅ =Å#) Wk <≥~°"Õ~°^Œ∞. Éèí∂™êfiq∞
‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Éèí∂q∞ g∞^Œ U =∂„`«O ѨxKÕÜ«∞x Ѩ~å#fl Éèí∞‰õΩ¯Å‰õΩ Ñ¨iq∞u֒Ѩ٠=Ù#fl
Éèí∂q∞#~Ú<å =keÃÑ@ì_»O JO>Ë "åix "Õ∞Ѩ_»O, "åi ^ÀÑ≤_çx XHõ ÃÑ^ŒÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’
ã¨O~°HΔ̃OK«_»O J=Ù`«∞Ok. ѨxÖËHõ Éèí∂q∞ÖËHõ Hõ@Hõ@ÖÏ_Õ HÀ@¡ H˘Åk =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ,
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å <À@ =∞\ì̃H˘@ì_»"Õ∞QÍx =∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞.
HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~åfi`« ^•^•Ñ¨Ù QÆ`« =¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅÖ’#∞
`≥zÛ# J<ÕHõ Éèí∂ã¨O㨯~°} K«\ÏìÅ∞, [g∞O^•s ~°^Œ∞Ì K«\ÏìÅ∞, H“Å∞^•s ~°HõΔ} K«\ÏìÅ∞,
Éèí∂ã‘eOQÆ∞ K«\ÏìÅ∞, Hõh㨠"Õ`«<åÅ K«\ÏìÅ∞, Ô~·`«∞Å ~°∞}ÉèÏ~åÅ#∞ `«yæOKÕ K«\ÏìÅ∞ =ÔQ·~å
=ÔQ~· åÅ∞, Éè∂í ™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^∞Œ Ì KÕã≤ ^Œ∞<Õfl"åxˆH Éè∂í q∞x ^ŒH¯˜ OKÕ L^ÕâÌ º◊ O`À KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
[g∞O^•s q^è•<åxfl H˘O`« =∂~°∞Ê KÕã≤, áê`«HÍÅѨ٠[g∞O^•s (Ѷ¨Óº_»Å∞) ^ÀÑ≤_ô
q^è•<åÅ#∞ H˘O`« =∂~°∞Ê KÕã≤ "åix ÃÑ@∞ì|_ç^•s Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ =∂iÛ"ÕÜ«∂Åx
„QÍ=∞ã‘=∞ÅÖ’ `«=∞‰õΩ JO_»ÆQÍ =∞iO`« qãÎ̈ $`« ѨÙ<åk U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ_®xH˜, ^èŒxHõ
Ô~·`åOQÆ=~åæxfl Jaè=$kú KÕã¨∞HÀ"åÅ<Õ L^ÕÌâ◊O `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞.
H“Å∞ Ѩ^ŒúuÖ’ QÍHõ ã¨fiÜ«∞O J[=∂~Ú+‘ „H˜O^Œ =º=™êÜ«∞O ™êy¿ãÎ =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅ KÕ`« ѨxKÕ~Úã¨∂Î ÃÑ@∞ì|_ç^•s L`«ÊuÎ ã¨O|O^è•Å`À P^èŒ∞xHõ =º=™êÜ«∞
Ѩ^`úŒ ∞« Å#∞ J=ÅOaè¿ã,ΠѨ@} ì „áêO`åʼnõΩ HÍ=Åã≤# PǨ~° ^è•<åºÅ#∞ `«=∞ Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ
HÍ=Åã≤# =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ#∞ L`«ÊuÎ KÕã¨∞HÀQÆÅ=∞x PtOKå~°∞.
JO^Œ∞KÕ`«<Õ QÆ`« =¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅÖ’ =º=™êÜ≥∂`«ÊuÎ ÃÑiy<å, H“Å∞ ^ÀÑ≤_ô,
áê`«HÍÅѨ٠[q∞O^•s Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤à◊√§ ™êQÆ∞`«∂<Õ =Ù<åfl~Ú. ^Œ∞<Õfl"åxH˜ Éèí∂q∞ ~åÖË^Œ∞.
k"åàÏ fã¨∞Î#fl Ô~·`«∞Å∞, L`«ÊuÎ^•~°∞Å∞, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞QÍ `«Ü«∂~°=Ù`«∞<åfl~°∞.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ ã¨OYº 1961–71 =∞^茺 Ãã#ûã¨∞ ÖˇHõ¯Å#∞ |\ì̃ "≥Ú`«ÎO
[<åÉèÏÖ’ 16 âß`«O #∞O_ç 26 âß`«O‰õΩ ÃÑiyOk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù H˘kÌ=∞Ok KÕ`«∞ÅÖ’
Éèí∂q∞ ˆHO„nHõiOK«|_»∞`«∂ LOk.
HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ Wk=~°‰õΩ KÕã≤# ã‘eOQ∑ K«\ÏìÅÖ’ J<ÕHõ
q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞O_»@O =Å¡, ã‘eOQ∑ Ѩiq∞u KåÖÏ ÃÇÏK«∞ÛQÍ ÃÑ@ì_»O =Å# J^Œ#ѨÙ
Éèí∂q∞ ѨOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ™ê^茺Ѩ_»ÖË^Œ@. WѨÙÊ_»∞ WOk~å HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO
S^Œ∞QÆ∞~°∞QÍ =Ù#fl ‰õΩ@∞OÉÏxH˜, Ô~O_»∞ ѨO@Å∞ ѨO_Õ Éèí∂q∞ 10–18 ZHõ~åÅ∞, XHõ
ѨO@ ѨO_Õ Éèí∂q∞ 27 ZHõ~åÅ∞, "≥∞@ìÉèí∂q∞ J~Ú`Õ 54 ZHõ~åÅ∞ ã‘eOQÆ∞ Jx
x~°fizOzOk. nx„ѨHÍ~°O ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«\Ï 30 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ J^Œ#O Éèí∂q∞ =ã¨∞ÎO^Œx
104
JOK«<å "Õâß~°∞. HÍx, PK«~°}Ö’ WѨÊ\˜H˜ QÆ`« <åÅ∞ˆQO_»¡Ö’#∞ 3 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ
q∞Oz ѨOzÃÑ\˜Oì k ÖË^∞Œ . Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ `«=∞ Éè∂í =ÚÅ∞ a<åg∞ =∂~°∞ÊÅ∞
KÕã≤, ѨOK«_®xH˜ Ug∞ q∞QÆÅÛ_»O ÖË^Œ∞.
=∞# PO„^茄Ѩ^Õâò<Õ K«∂^•ÌO. Ѩk Ѩk¿ÇÏ#∞ ZHõ~åÅ =∂QÍ}˜ ÖËHõ 20 – 30
ZHõ~åÅ "≥∞@ì‰õΩ q∞Oz# Éèí∂™êfi=ÚÅ ã¨OYº 3 ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅH˜ ÃÑ·# K«∂âß=Ú.
gi=^ŒÌ XHõ HÀ\˜ 35 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ ™êQÆ∞Éèí∂q∞ ‰õÄ_® LOk. J~Ú`Õ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO
ÃÑ\˜#ì ã‘eOQ∑ K«\ÏìÅ „ѨHÍ~°O 10 ÅHõÅΔ ZHõ~åÅ∞ =∂„`«"∞Õ J^Œ#OQÍ L<åflÜ«∞x, ѨOK«_®xH˜
q∞QÆ∞Å∞`«∞O^Œx „ѨÉèí∞`«fi JOK«<å.
10–15 ZHõ~åÅ∞ =∂QÍ}˜ ÖË^• 20–30 ZHõ~åÅ "≥∞@ì‰õΩ q∞Oz =Ù#fl"å~°∞
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞. âßOÑ≤Öò 㨈~fi x"ÕkHõÖ’ K«∂Ѩ|_ç# 20 ZHõ~åʼnõΩ (H˘O`« =∂QÍ}˜, H˘O`«
"≥∞@ì HõeÑ≤# Hõ=∞`åʼnõΩ) q∞Oz# "å~°O`å D `«~°QÆu „H˜O^Œ‰õΩ =™êÎ~°∞. D ÉÏѨ`«∞ 4
ÅHõΔÅ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ, XH˘¯Hõ¯ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ 20 ZHõ~åÅ =O`«∞# =ke"ÕÜ«∞_»O JO>Ë 80
ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ "åiH˜ =ke"Õã≤ 55 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ 70 ÅHõΔÅ =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Ñ¨OK«_®xH˜ fã¨∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D
‰õΩ@∞OÉÏÅHõxflO\˜H˜ Éè∂í ™êfi=ÚÅ =^ŒÌ #∞#fl "≥Ú`«OÎ Éè∂í q∞x XHõ HÀ\© 35 ÅHõÅΔ ZHõ~åÅ#∞
ѨOz`Õ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å =^ŒÌ#∞#fl 45 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ#∞ HõÅ∞ѨÙH˘x XH˘¯Hõ¯
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ Ô~O_»∞#fl~° ZHõ~°O Hõ=∞`«O U~°Ê_»∞`«∞Ok.
D Ô~O_»∞#fl~° ZHõ~åÅ Hõ=∞`åÅ g∞^Œ "≥∞@ì ™êQÆ∞ KÕã≤<å "≥#∞"≥O@<Õ „Ѩu
Hõ=∞`åxH˜ 1000 H˜Ö’„QÍ=ÚÅ∞ 10 H˜fiO\ÏÅ∞û QÆ\ ì̃ yO[Å∞ ÖË^• WOHÍ qÅ∞= QÆÅ
ѨѨÙÊ ^è•<åºÅ∞, #∂<≥yO[Å∞, q∞~°Ñ¨ `«k`«~° "åºáê~° ѨO@Å∞ ‰õÄ_® ѨO_çOK«=K«∞Û.
=∞Oz q`«Î<åÅ∞, Z~°∞=ÙÅ∞, h\˜ áê~°∞^ŒÅ =ã¨`«∞Å∞, W`«~° ™œHõ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ*Ë¿ãÎ WkOHÍ
J^Œ#Ѩ٠ѨO@Å∞ 20–30 H˜fiO\Ïà◊√§ aÜ«∞º=Ú, W`«~° QÆ\ ˜ì yO[Å∞ ѨO_çOK«=K«∞Û.
"≥#∞"≥O@<Õ „Ѩu =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞O|=¸ ~ÀA‰õΩ `«ÅH˘Hõ J~°ú âı~°∞
(J~° H˜Ö’„QÍ=Ú) aÜ«∞ºO QÍx, QÆ\ ì˜ yO[Å∞ QÍx ѨO_çOK«∞H˘x PHõe f~°∞ÛHÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅ =^ŒÌ #∞#fl Éèí∂=ÚÖË QÍHõ ™êQÆ∞‰õΩ ÖÏÜ«∞‰õΩ J~Ú#
|O[~°∞¡, ѨzÛHõcà◊√§, J_»q ¿Ñ~°∞`À #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞|_ç K≥@∞¡ÖËx ™êQÆ∞‰õΩ Ñ¨xH˜=KÕÛ J_»q
|O[~°∞¡, „ѨÉèí∞`«fi Ü«∂[=∂<åº# =∞~À Ô~O_»∞ HÀ@¡ ZHõ~åÅ∞#flq. gxx ‰õÄ_® H˘xfl
ã¨O=`«û~åÅÖ’ „Hõ=∞OQÍ ™êQÆ∞Ö’H˜ `≥KÕÛ H˘nÌ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ
ã¨QÆ@∞# „Ѩu ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ =∞~À Ô~O_»∞, =¸_»∞ ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x J^Œ#OQÍ Ñ¨OzÃÑ@ì_»O
™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
105
qq^èŒ ~°HÍÅ |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ ™êQÆ∞Ö’H˜ `Õ=_®xH˜ H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ∞
Ѩ_»∞`«∞Ok. "≥#∞"≥O@<Õ ™êQÆ∞‰õΩ `ÕQÆeæ#k KåÖÏ H˘kÌQÍ<Õ =ÙO@∞Ok. J^ÕQ͉õΩO_® D
|O[~°∞ Éèí∂q∞ H˘kÌ „áêO`åÅÖ’<Õ `«y# "≥∂`å^Œ∞Ö’ LOk. J<ÕHõ „áêO`åÅÖ’ ÖË^Œ∞.
L#fl „áêO`åÅÖ’ ‰õÄ_® JK«Û@ =Ù#fl ¿Ñ^Œ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ XH˘¯Hõ¯ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ Ô~O_»∞
=¸_»∞ ZHõ~åÅ K˘Ñ¨ÙÊ# H˘kÌ=∞OkˆH ã¨iáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ
‰õΩ@∞OÉÏÅ#xfl\˜h, ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« ‰õΩ@∞OÉÏÅ #xflO\˜h HõeÑ≤ áÈ~å@OÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åÅ<åfl,
"åi ã¨=∞㨺#∞ XHõ "≥∂`å^Œ∞Ö’#~Ú<å Ѩi+¨¯iOKåÅ<åfl „Ѩu „QÍ=∞OÖ’#∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ
=^ŒÌ #∞#fl Éèí∂=ÚÅxfl\˜x (ã‘eOQ∑ ֒Ѩ٠L#fl Éèí∂=ÚÅ#∞ ‰õÄ_®) ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x
ѨOK«∞H˘<Õ HÍ~°º„Hõ=∂xfl KÕѨ\Ïìeû =ÙOk. ^•xHÀã¨O „ѨKå~° PO^Àà◊#Å`À P~°OaèOz,
áÈ~å\ÏÅ∞ ™êyOK«_»"Õ∞ „Ѩ^è•# ã¨=∞㨺 J=Ù`«∞Ok.
|O[~°∞ áÈ~å@ ã¨=∞㨺, H“Å∞ Éèí∂=ÚÅ ã¨=∞㨺, ‰õÄeˆ~@∞¡, JѨÙÊÅ∞, `«k`«~°
ã¨=∞㨺Åhfl D Éèí∂ѨOѨHõO ã¨=∞㨺‰õΩ J#∞|OkèOz# LѨ ã¨=∞㨺Å∞ =∂„`«"Õ∞. ã¨=∞„QÆ
Éè∂í áÈ~å\ÏxH˜ `À_»Ê_Õ áêH˜HΔ õ ã¨=∞㨺Å∞, áêH˜HΔ õ áÈ~å\ÏÅ∞ =∂„`«"∞Õ . Éè∂í ™êfi=ÚÅ ÃÑ`«<Î åxfl,
"åi QÆ∞`åÎkèHÍ~åxfl „|^ŒÌÅ∞H˘\ì̃ "åi =^ŒÌ #∞#fl Éèí∂=ÚÅxflO\˜x ѨOK«∞H˘<Õ L^Œº=∞O
[Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍ#O`«=~°‰õΩ, D áêHΔ̃Hõ ã¨=∞㨺Å∞ ‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«|_»=Ù. áêHΔ̃Hõ
q[Ü«∂Å#∞ ™êkèã∂¨ Î =zÛ<å Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ `«=∞ ÉÖÏxfl ѨÙOAH˘x uiy ^≥|ƒH˘@ì_®xH˜
x~°O`«~°O „Ѩܫ∞uflã¨∂Î<Õ =ÙO\Ï~°∞. JO^Œ∞KÕ Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞#O`« HÍÅO,
^Œ∞<Õfl"åxˆH Éèí∂q∞ J<Õ x<å^•xfl J=∞Å∞ [~°Ñ¨#O`« HÍÅO D ã¨=∞㨺ÖËg∞ ѨÓiÎQÍ
Ѩiëê¯~°O HÍ=Ù.
106
 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
H“Å∞H˜zÛ# H“Å∞H˜zÛ# H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ#fl Éèí∂q∞
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ Éèí∂q∞ fã¨∞‰õΩ#fl ZHõ~åÅ∞
H“Å∞ ^ÀÑ≤_ô ZÖÏ ~°^Œ∞Ì J=Ù`«∞Ok? ZHõ~åÅ∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
=∞# „QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ <Õ_»∞ H“Å∞ =º=™êÜ«∞O „Ѩ^è•#O HÍ^Œ∞. Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞ Éèí∂q∞ÖËx"å~°∞ – – 61 71
`«# ‰õΩ@∞O| „â◊=∞`À QÍx ÖË^• áêÖË~°¡#∞, k# ‰õÄbÅ#∞ ÃÑ@∞ìH˘x QÍx ™êQÆ∞ KÕÜ«∞_»O 1 ZHõ~°O JO`«‰õΩ֒Ѩ٠31 23 46 32
„Ѩ^è•#OQÍ =ÙOk. Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ Éèí∂q∞ tã¨∞Î, h\˜ f~°∞"å U>Ë\Ï 1ÃÑ·QÍ, 2, 5 =~°‰õΩ 26 50 17 24
2, 5, – 5 =~°‰õΩ 9 32 9 34
Hõ_»∞`«∞<åfl~°∞. =Ú#∞Ѩ\ ˜ÖÏQÆ ™êQÆ∞ KÕ¿ã Ô~·`«∞‰õΩ, „ѨÉèí∞`åfixH˜ =∞^茺 LO_ç# [g∞O^•~°∞Å∞, 5 ZHõ~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ 12 154 11 96
W<åO^•~°∞Å∞ `«k`«~° ^ŒàÏsÅ∞ ÖË~°∞. =Ú#∞Ѩ\ ˜ÖÏQÆ [g∞O^•~°∞Å, ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚÅ ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ x~°ƒO^èŒOQÍ "≥\ ì̃ =º=™êÜ«∞O, "≥\ ì̃ KåH˜s KÕÜ«∞=Åã≤# ã≤÷u K«@ìs`åº "≥Ú`«ÎO 78 259 144 263
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
ÖË^Œ∞. WO^Œ∞Ö’ XHõ Éèí∂™êfiq∞ 31 ZHõ~åÅ∞ Hõ=ÙÅ∞H˜zÛ q∞ye# ^•xx `å<Õ
K«@ìs`åº Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å Éèí∂=ÚÅ#∞ H“Å∞‰õΩ KÕã¨∞Î#fl@∞¡ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞|_ç# J[=∂~Ú+‘ KÕã¨∂Î ™êQÆ∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞.
"å~°∞ KåÖÏ H˘kÌ=∞Ok. Éèí∂=ÚÅ#∞ H“Å∞‰õΩ KÕã¨∞Î#fl H“Å∞ Ô~·`«∞Å il+ì̈~°∞¡ „ѨÉèí∞`«fiO Éèí∂q∞ÖËx"å~°∞, ZHõ~°O֒Ѩ٠Éèí∂q∞ =Ù#fl ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ Hõeã≤ "≥Ú`«ÎO 106
=∞Ok, „QÍ=∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ 13 âß`«O, =∞^茺`«~°QÆu ™ê÷~ÚH˜ K≥Ok# 17 =∞Ok (1 –
`«Ü∂« ~°∞ KÕã≤ "åi ǨωõΩ¯Å#∞ HÍáê_»\ÏxH˜ ѨÓ#∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ =∞# PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ 2.5 ZHõ~åÅ =∞^茺#∞#fl"å~°∞) 2 âß`«O, Hõ=ÙÅ∞ Éèí∂q∞ g∞^Œ ѨÓiÎQÍ QÍx, H˘O`«=~°‰õΩ
™êQÆ∞^•~°¡Ö’ ѨÓiÎQÍ H“Å∞ Éèí∂q∞ g∞^Œ rqOKÕ H“Å∞^•~°∞¡ #∂\˜H˜ 15, 20 =∞Ok QÍx P^è•~°Ñ¨_ç rqã¨∞Î<åfl~°∞. g~°O^Œ~°∂ Hõ=ÙʼnõΩ fã¨∞‰õΩ#fl Éèí∂q∞ 133 ZHõ~åÅ∞.
LO@∞<åfl~°∞. D H“à◊√§ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO =¸A"å}˜ H“à◊√§ giÖ’ =ÚYºOQÍ =º=™êÜ«∞ 5 ZHõ~åÅ∞ ^•\˜# Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ H“Å∞H˜ã¨∞Î#fl Éèí∂q∞ 154 ZHõ~åÅ∞. ¿Ñ^Œ
‰õΩ@∞OÉÏÅ KÕ`∞« ÅÖ’ =Ù#fl D Éè∂í =ÚÅxflO\˜x "åiH˜ Ѩ\ÏìezÛ<å Éè∂í ™êfi=ÚÅ KÕ`∞« ÅÖ’
HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ xHõ$+¨ì rq`åxfl QÆ_»∞ѨÙHÀ=_®xH˜ Éèí∂q∞x H“Å∞‰õΩ WOHÍ "Õ~Ú ZHõ~åÅ∞ q∞yÖË =ÙO@∞Ok. D „QÍ=∞OÖ’ =Ù#fl 500 =∞Ok =º=™êÜ«∞
fã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. =∞iH˘O`«=∞Ok `«=∞‰õΩ#fl ™⁄O`«Éèí∂q∞H˜ `À_»∞QÍ H“Å∞‰õΩ J^Œ#OQÍ HÍi‡Hõ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ `«k`«~° ¿Ñ^Œ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Éèí∂q∞ ~å"åÅO>Ë Ñ¨k ZHõ~åʼnõΩ q∞Oz#
Éèí∂q∞ fã¨∞‰õΩx ™êQÆ∞KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÅ Éèí∂=ÚÅ#O`«\ ˜h ѨOz#ѨÙÊ_Õ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
D „QÍ=∞OÖ’ 5 ZHõ~åŠ֒Ѩ٠=Ù#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å ¿Ñ^Œ, =∞^茺, ^èŒxHõ Ô~·`«∞
1961 Ãã<≥ûãπÖ’ „QÍ=∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ #∂\˜H˜ 12.5 âß`«"Õ∞ H“Å∞‰õΩ Éèí∂q∞x ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ K≥Ok# "å~°∞ 105 ZHõ~åÅ∞ W`«~°∞ʼnõΩ H“Å∞H˜ã¨∞Î<åfl~°∞. P Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ
fã¨∞‰õΩO@∞#fl@∞¡, JO^Œ∞Ö’#∞ ѨÓiÎQÍ ™êQÆ∞Éèí∂q∞#O`å H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ#fl"å~°∞ ã¨QÆO ^•xx KÕã¨∞Î#fl "å~°∞ ‰õÄ_® ¿Ñ^Œ ‰õΩ@∞OÉÏÅ "åˆ~ J~Ú<å D Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ "åiH˜ Ѩ\Ïì
=∞Ok =∂„`«"Õ∞#x #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞|_ç =ÙOk. J#O`«~°O „QÍ=∞OÖ’ H“Å∞ Ѩiã≤÷u D ǨωõΩ¯Å∞ W"åfiÅx =∞#O HÀ~°O. LÉèíÜ«∞ ѨHΔÍÅ "å~°∞ Hõeã≤ [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ áÈ~å@O
q[Ü«∞=O`«O KÕã≤ Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂eû =ÙO@∞Ok. HÍ|\ì̃ "åi =∞^茺 D
„H˜Ok Ѩ\ ì̃HõÖ’ W=fi|_çOk.
ã¨=∞㨺#∞ ~år Ѩ^Œú`«∞Å`À Ѩi+¨¯iOKåeû =ÙO@∞O^Œx Wk=~°̂H q=iOK«_»O [iyOk.
107 108
 Éè∂í ™êfi=ÚÅ Éè∂í =ÚÅ#∞ H“Å∞‰õΩ KÕã∞¨ #Î fl "åiˆH P Éè∂í =ÚÅ g∞^Œ Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯Å∞
W=fi_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx ¿Ñ^Œ, =∞^茺`«~°QÆu, ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å Éèí∂=ÚÅ#∞ H“Å∞‰õΩ KÕã¨∞Î#fl
"åiH˜ H˘xfl q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞O\Ï~Ú. H˘O`« Éè∂í q∞ g∞^Œ<Õ Ñ¨\ÏìÅ∞ =KÕÛ Ç¨Ï‰õΩ¯ LO@∞Ok.
ÃÑ^ŒÌ Hõ=∞`åÅ "å~°∞ z#fl Ô~·`«∞Å #∞O_ç "åºáê~° ѨO@Å∞ ÖË^• Z‰õΩ¯=
ÖÏÉèí^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# qãÎ̈ $`« =º=™êÜ«∞O KÕÜ«∞_®xH˜, ѨO@Å∞ ѨO_çOK«_®xH˜, Éèí∂=ÚÅ#∞
H“Å∞‰õΩ fã¨∞H˘x ™êQÆ∞KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å∞,
z#fl Ô~·`«∞Å #∞O_ç H“Å∞‰õΩ fã¨∞H˘x =Ù#fl KÀ@¡ "å~°∞ z#fl Ô~·`«∞ʼnõΩ =∞iO`« J^Œ#OQÍ
H“Å∞ "≥Ú`åÎÅ∞ K≥e¡OKåeû =ÙO@∞Ok. P Éèí∂=ÚÅ#∞ z#fl Ô~·`«∞Å∞ uiy ™êfinè#O
KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ǨωõΩ¯ Hõey =ÙO\Ï~°∞.
HÍ[ „QÍ=∞OÖ’ ‰õÄ_® Éè∂í q∞ÖËx =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, 3 ZHõ~åÅ֒ѨÙ
Éè∂í q∞=Ù<åfl KåÅHõ H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ#fl ¿Ñ^Œ =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ "≥Ú`«OÎ ã¨∞=∂~°∞
240 ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ H“Å∞ Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç `å=Ú q∞QÆ∞Å∞ÛH˘<Õ P^•Ü«∞O g∞^Œ ѨÓiÎQÍ
QÍx ÖË^• H˘O`«=~°‰õΩ QÍx P^è•~°Ñ¨_ç rqã¨∞Î<åfl~°∞. g~°∞ "≥Ú`«ÎO „QÍ=∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’
<åÅ∞QÀ =O`«∞ (24 âß`«O =ÙO\Ï~°∞) g~°∞ H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ#fl Éèí∂q∞ 463 ZHõ~åÅ∞.
„QÍ=∂OÖ’ =Ù#fl Éèí∂q∞Ö’ 3 âß`«O. J~Ú`Õ D „QÍ=∞OÖ’ 7 ZHõ~åʼnõΩ q∞Oz =Ù#fl
"å~°O`å Éèí∂™êfi=ÚÅ∞. g~°∞ H“Å∞H˜zÛ# Éèí∂=ÚÅ∞ 190 ZHõ~åÅ∞. Wq áÈ#∞ q∞ye#
173 ZHõ~åÅ∞ z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Å =^ŒÌ #∞O_ç fã¨∞‰õΩ#fl"Õ. Jk giH˜ W=fiÖËO.
D „QÍ=∞OÖ’ Éèí∂q∞ÖËx"å~°∞ QÍx, ZHõ~°O֒Ѩ٠=Ù#fl XHõ\ ˜#fl~° ZHõ~°O֒ѨÙ
=Ù#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ QÍx, =º=™êÜ«∞O g∞^Œ W`«~° ‰õÄe Ѩ#∞Å g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç rqOKÕ
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ 500 =~°‰õΩ =Ù<åfl~Ú. giH˜ „Ѩã¨∞Î`«=Ú#fl Éèí∂q∞ 365 ZHõ~åʼnõΩ `À_»∞QÍ
Éèí∂™êfi=ÚÅ =^ŒÌ#∞#fl 367 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞#O`«\ ˜h fã≤ ѨOz`Õ „Ѩu ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
ã¨∞=∂~°∞ 1.5 ZHõ~°O =~°‰õΩ W=fi_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. ^•x=Å# ‰õÄ_® D „QÍ=∞
¿Ñ^ŒÅO^Œi rq`« ™ê÷~Ú ÃÑ^ŒÌQÍ ÃÑ~°QÆHõáÈ~Ú<å, PHõe ÉÏ^èŒ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«_»O
™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
H“Å∞ ^ÀÑ≤_ôH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®e
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ H“Å∞ ^ÀÑ≤_ô ZO`À qѨs`«OQÍ =ÙOk. HÀ™êÎ, ~åÜ«∞Åã‘=∞
„áêO`åÅÖ’x H“Å∞ Ô~·`«∞ʼnõΩ `å=Ú H“Å∞‰õΩ KÕã¨∞Î#fl Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ Z\ì̃ l~å~Úf ǨωõΩ¯
ÖË^Œ∞. ZѨÙÊ_»∞ Ѩ_ç`Õ JѨÙÊ_»∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ H“Å∞ Ô~·`«∞Å#∞ `˘ÅyOz P Éèí∂q∞x uiy
™êfinè#O KÕã¨∞H˘<Õ ã≤÷uÖ’<Õ =Ù<åfl~°∞. H˘O`«=~°‰õΩ ^Õ"åÅÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ ѨO_ç#
ѨO@Ö’ ã¨QÆO Hõ@∞ì‰õΩO@∂ J#∞Éèíqã¨∂Î =zÛ# H“Å∞^•~°¡‰õΩ PO„^茄Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fiO `≥zÛ#
109
H˘`«Î K«@ìO ^Õ"åÅÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ q∞#Ǩ~ÚOK«_»O`À D ǨωõΩ¯#∞ ‰õÄ_® ÖˉõΩO_®
KÕã¨∂Î =ÙOk.
H“Å∞ ˆ~@∞ ѨO_ç# ѨO@Ö’ ã¨QÆO Hõ<åfl Z‰õΩ¯= LO_»‰õÄ_»^Œx áê`« K«@ìOÖ’
=ÙO_Õk. HÍx Jk ZHõ¯_® J=∞Å∞Ö’xH˜ ~åÖË^Œ∞. <Õ_»∞ H˘`«Î K«@ìOÖ’ H“Å∞ ˆ~@∞#∞ "≥∞@ì
Éè∂í =ÚÅÖ’ <åÅæ= =O`«∞, =∂QÍ}˜ Éè∂í =ÚÅÖ’ 30 âß`«O Jx x~°~‚ ÚOz<å Jk PK«~}° Ö’
x~°∞ѨÜ≥∂QÆ=∞~ÚOk. H“Å∞^•~°¡#∞ P suQÍ #"≥∂^Œ∞ Kտ㠄ѨÉèí∞`«fi iHÍ~°∞¤ÖËg ÖË=Ù.
1946–51 =∞^茺 [iy# `≥ÅOQÍ}Ï áÈ~å@ Ѷ¨e`«OQÍ P<å\˜ „ѨÉèí∞`«fiO
`≥ÅOQÍ}ÏÖ’ P<å\˜‰Ωõ #fl H“Å∞^•~°#¡ ∞ ~°H`Δ˜ « H“Å∞^•~°x¡ "åi ™êfinè#OÖ’ =Ù#fl Éè∂í =ÚÅ#∞
`«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ H˘#∞HÀ¯=_®xH˜ J=HÍâ◊q∞ã¨∂Î `«‰õΩ¯= H“Å∞ ˆ~@∞¡ x~°‚~ÚOz, l~å~Úf
ǨωõΩ¯ H˘O`«=~°‰õΩ ~ÚzÛOk. HÍx Jk ‰õÄ_® J=∞Å∞Ö’H˜ =KÕÛ@ѨÊ\˜H˜ ã¨QÆO =∞OkH˜
ÃÑ·QÍ<Õ Éèí∂q∞ #∞O_ç `˘ÅyOK«|_®¤~°∞.
<Õ_»∞ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ H“Å∞ ˆ~@∞ ѨO_ç# ѨO@Ö’ ã¨QÆO, <åeæO@ =¸_»∞ áêà◊§‰õΩ
ÃÑ·QÍ =ÙO@∂ =ÙOk. J#O`«=~°O „QÍ=∞OÖ’ ZHõ~åxH˜ ã¨QÆ@∞# 14 H˜fiO\Ïà◊√§ =i
^è•#ºO, 2 H˜fiO\Ïà◊√§ q∞#∞=ÚÅ∞ ѨO_ç`Õ ^•xÖ’ 12 H˜fiO\Ïà◊√§ ^è•<åºxfl H“Å∞QÍ
Ü«∞[=∂xH˜ Hõ@ì=Åã≤ =ÙOk. „ѨÉèí∞`åfixH˜ Hõ>Ëì tã¨∞Î `«Ñ¨Ê q∞ye# =º=™êÜ«∞ Y~°∞ÛÅhfl
H“Å∞ Ô~·`«∞ÖË ÃÑ@∞ìHÀ"åe. Éèí∂q∞ `«=∞ ã¨fiO`«=∞~Ú`Õ W`«~° =º=™êÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç Y~°∞ÛÅ∞,
„ѨÉèí∞`«fi tã¨∞Î áÈ#∞, P Éèí∂q∞ g∞^Œ `å#∞ `«# ‰õΩ@∞O|O Hõ+ì̈Ѩ_ç (W`«~° ‰õÄbÅ#∞
ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_®) `«=∞ „â◊=∞ Ѷ¨e`«OQÍ ZHõ~åxH˜ ~°∞. 1400Å∞ q∞QÆ∞Å∞ÛHÀ=_®xH˜
™ê^茺=∞ÜÕ∞ºk (H˜fiO\ÏÅ∞ ^è•#ºO ~°∂. 90Å K˘Ñ¨ÙÊ#, H˜fiO\ÏÅ∞ q∞#∞=ÚÅ∞ ~°∞. 200 Å∞
K˘Ñ¨ÙÊ# ^è~Œ ° L#flѨÙÊ_»∞) Éè∂í ™êfiq∞H˜ ~°∞. 1100 qÅ∞=KÕ¿ã 12 H˜fiO\Ïà◊§ ^è•#ºO Hõ@=ì Åã≤
~å=_»O`À, `«#‰õΩ q∞yÖËk ZHõ~åxH˜ ~°∞. 300Å Hõ<åfl Z‰õΩ¯= LO_»@O ÖË^Œ∞.
`«#‰õΩ H“Å∞ Éèí∂q∞ J~Ú<å LO>Ë Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® Ѩx
^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œx, Ѩ~°Ñ¨u ‰õÄ_® k#‰õÄbÅ Hõ<åfl J^Œ#OQÍ =ÙO@∞O^Œx, W`«~°∞Å K«∞@∂ì
Ѩx HÀã¨O „Ѩu ~ÀE u~°QÆ#=ã¨~°O LO_»^Œx, Ѩx KÕ¿ã ~ÀAʼnõΩ k#‰õÄb ˆ~@∞¡
y@∞ìÉÏ@=Ù`«∞<åfl, Éèí∂q∞ HÀã¨O `«Ç¨Ï`«Ç¨ÏѨ_ç áÈ\© Ѩ_»∞`«∂, qѨs`«"≥∞ÿ# H“Å∞ˆ~@∞¡
~Úã¨∞Î<åfl~°∞. Jã¨Å∞ Éèí∂q∞ ÖËx"å~°∞, ÖËHõ <å=∞HÍ KåÖÏ H˘kÌ Éèí∂q∞ =Ù#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞,
„QÍ=∂ÅÖ’ #∂\˜H˜ 40– 50 =∞OkQÍ L#flѨÙÊ_»∞ Éèí∂q∞ "åiH˜ ѨOz#ѨÙÊ_»∞ QÍx, =∞~À
=$uÎ K«∂Ñ≤ x~°∞^ÀºQÆO ÖˉõΩO_® KÕ¿ã =~°‰õΩ QÍx Éèí∂™êfi=ÚÅ ^ŒQÆæ~°, "åi qѨs`« H“Å∞,
‰õÄe ^ÀÑ≤_ôH˜ ÖÁOy ѨxKÕÜ«∂eû# Ѩiã≤÷u giH˜ `«Ñ¨Ê^Œ∞. Zxfl K«\ÏìÅ∞ KÕã≤<å, ZO`«
YzÛ`«OQÍ "åxx J=∞Å∞ [~°Ñ¨_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl, `å`å¯eHõOQÍ H˘O`« LѨâ◊=∞#O
HõÅQÆ=K«∞ÛQÍx Jã¨Å∞ ã¨=∞㨺 H“Å∞ ^ÀÑ≤_ô H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙO@∞Ok.
110
 Éèí∂ѨOѨHõ áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæx q[Ü«∞=O`«O KÕã≤, `«=∞ Éèí∂q∞ ǨωõΩ¯ ѨOz ÃÑ\ÏìÅ<Õ L^Œº=∂xfl ‰õÄ_® [`«KiÕ Û PO^Àà◊# áÈ~å\ÏxH˜ ѨÓ#∞HÀ"åe. H“Å∞
™êkèOK«∞HÀ=_®xH˜ "≥∞@∞¡QÍ H“Å∞ Ô~·`«∞Å K≥·`«<åºxfl, ã¨OѶ¨∞@##∞ ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ Ô~·`«∞ ǨωõΩ¯#∞ ™êkèOK«_»O =∞# Éèí∂ áÈ~å@OÖ’ q[Ü«∂xH˜ XHõ "≥∞@∞ì Jx =∞#O giÖ’
‰õÄ_® H“Å∞ Ô~·`«∞Å áêHΔ̃Hõ ã¨=∞㨺Å#∞ fã¨∞H˘x =∞#O Ѩx KÕÜ«∂e. K≥`· #« ºO HõeyOKåe.
=∞^茺`«~°QÆu, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl H“Å∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ U Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∞ H“Å∞ˆ~@∞ <åÅæ==O`«∞ `«QÍæÅx =∞#O KÕ¿ã PO^Àà◊# PK«~°}Ö’ J=∞Å∞Ö’H˜
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ~å^Œx, =∞#O "≥#∞"≥O@<Õ L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOKåe. ~å"åÅO>Ë H“Å∞ Ô~·`«∞#∞ Éèí∂q∞ #∞O_ç `˘ÅyOK«‰õΩO_® Qͺ~°O\© LO_®Åh, P Éèí∂q∞
ÉË^ŒYà◊§#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∂Î áÈ~å_®e. H“Å∞ˆ~@∞ Ѷ¨Å™êÜ«∞OÖ’ <åÅæ==O`«∞‰õΩ q∞Oz g∞^Œ H“Å∞ Ô~·`«∞‰õΩ l~å~Úf ǨωõΩ¯ HõeæOKåÅh áÈ~å_®e. P `«^Œ∞Ѩi Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯
LO_»~å^Œx, H“Å∞ Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ ™êQÆ∞^•~°¡‰õΩ l~å~Úf ǨωõΩ¯ ~Úã¨∂Î K«@ìO `Õ"åÅx =zÛ#ѨC_Õ Ñ¨ÓiÎQÍ J`«x g∞^Œ Éè∂í ™êfi=∞º ^ÀÑ≤_ô JO`«=∞=Ù`«∞O^Œx, H“Å∞ ~Ô `· ∞« xtÛ`«OQÍ
PO^Àà◊# [~°áêe. Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ #+ì̈ѨiǨ~°O W=fi~å^Œh, XHõ"Õà◊ <Õ\ ˜ „ѨÉèí∞`«fi K«\ÏìÅ Hõh㨠rq`« Éèí$ux ™êkèOK«∞H˘x rqOK«_®xH˜ ™ê^茺=∞=Ù`«∞O^Œ<Õ K≥·`«#ºO ‰õÄ_® =∞#O
„ѨHÍ~°O ~Ú=fi=Åã≤ =zÛ<å Jk <å=∞=∂„`«OQÍ LO_®Åx, ^•xx H“Å∞^•~°¡ #∞O_ç HõeæOKåe. H“Å∞ Ô~·`«∞ ѨO_çOz# ѨO@Ö’ ÉèÏQÆO Éèí∂ Ü«∂[=∂x J<Õ ¿Ñ~°∞`À Ѩ~åi˚`«O
=ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞~å^Œh, „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ K≥e¡OKåÅx =∞#O PO^Àà◊# KÕÜ«∂e. Ѩ@∞ì|\ì̃ áÈ~å_ç J#∞Éèqí OK«_®xH˜ Z=fiiH© ǨωõΩ¯ÖË^∞Œ . ''^Œ∞<Õfl"åx^Õ Éè∂í q∞—— J<Õ ã¨`åºxfl „Ѩ[Å J=QÍǨÏ#‰õΩ
™êkèOKåe. `Õ"åe.
D H“Å∞ Éèí∂=ÚÅ∞ z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Åq J~Ú`Õ ¿Ñ^Œ, =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Åq
J~Ú`Õ "å~°∞ uiy `å"Õ∞ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O KÕã≤ ™⁄O`« ™êQÆ∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =¿ãÎ <Õ_»∞ H“Å∞‰õΩ
KÕã¨∞Î#fl ¿Ñ^Œ, =∞^茺`«~°QÆu ™êQÆ∞^•~°∞‰õΩ, D z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞‰õΩ W~°∞=Ùi =∞^茺
™ê=∞~°ãº¨ OQÍ ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOKåe. WÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ z#fl Éè∂í HÍ=∞O^Œ∞ Éè∂í q∞x
H“Å∞ Ô~·`«∞‰õΩ =keÃÑ\ì̃# "Õ∞~°‰õΩ, ѨÓiÎ #+ì̈ ѨiǨ~åxfl =∂Ô~¯\ò ^èŒ~°#∞ „ѨÉèí∞`«fiO P
z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞‰õΩ K≥e¡OKåe.
PO„^茄Ѩ^Õâß#flO`å ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩ#flѨC_»∞ 10-15 ZHõ~åÅ∞ =∂QÍ}˜H˜
q∞OzQÍx ÖË^• 20 -30 ZHõ~åÅ "≥∞@ì‰õΩ q∞OzQÍx L#fl"å~°∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ L<åfl~°x
W^Õ ^èŒxHõ Ô~·`«∞‰õΩ Éèí∂™êfiq∞H˜ =∞^茺 w@∞ ã‘eOQÆ∞ QÆ∞~°∞Î Jx =∞#O ÃÑ·# K«∂âß=Ú. D
Ѩiq∞uÖ’ ã¨QÍxH˜ ֒Ѩ٠=Ù#fl "åix =∞#O z#fl Éèí∂HÍ=∞O^Œ∞Åx, ¿Ñ^Œ =∞^茺`«~°QÆu
Ô~·`«∞ ™ê÷~ÚÖ’ L#fl "å~°x ѨiQÆ}˜OKåe. ã¨QÍxH˜ q∞Oz - ã‘eOQÆ∞ =~°‰õΩ#fl "åix
^èŒxHõ Ô~·`«∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«=K«∞Û. ã‘eOQÆ∞ Ѩiq∞u qq^èŒ „áêO`åÅÖ’ =∂~°∞`«∂ LO_»=K«∞Û.
D H“Å∞ Ô~·`«∞Å Éèí∂q∞x HÍáê_®ÅO>Ë, ÃÑ·# q=iOz# suQÍ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞
™êkèOKåÅO>Ë, H“Å∞ Ô~·`«∞Å áÈ~å\Ïxfl =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, W`«~° ¿Ñ^Œ =∞^茺`«~°QÆu
~Ô `· ∞« Å∞ |ÅѨiKÕ@@∞¡ =∞#O ã¨g∞HõiOK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok. H“Å∞ ~Ô `· ∞« Å áÈ~å@O, =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅ∞ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ Éèí∂q∞HÀã¨O, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ™êyOKÕ áÈ~å@OÖ’
XHõ ÉèÏQÆO =∂„`«"Õ∞. H“Å∞ Ô~·`«∞ʼnõΩ `å=Ú ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ ǨωõΩ¯`À áê@∞,
=∞#O Éèí∂™êfi=ÚÅ Éèí∂=ÚÅxflO\˜h =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ, Lz`«OQÍ
111 112

=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ xHõ$+ì̈ Ѩiã≤÷u :
"åiÃÑ· [iˆQ ^ÀÑ≤à◊√§ : "åi áÈ~å@ x<å^•Å∞
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ Éèí∂q∞ Ug∞ ÖËHõáÈ=_»O =Å# Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^èŒxHõ
~Ô `· ∞« Å =^ŒÌ ~ÀA ‰õÄeH˜QÍx, áêÖË~∞° QÍ (r`« QÍO„_»∞QÍ)QÍx ѨxKÕã∞¨ <Î åfl~°∞. U ~ÀAHÍ~ÀA
Ѩ_Õ „â◊=∞ Ѷ¨e`«OQÍ [iˆQ =ã¨∂Î`«ÊuÎÖ’, "å~°∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã #∂`«# qÅ∞=Ö’ KåÖÏ
H˘kÌÉèÏQÆO =∂„`«O "åiH˜zÛ,KåÖÏ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÍxfl Éèí∂ Ü«∞[=∂x HÍ*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩx „â◊=∞ ^ÀÑ≤_ç ZO`«?
nxx `≥Å∞ã¨∞H˘x, J`«xH˜ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ ‰õÄeˆ~@∞ ZO`« LO_®Ö’ x~°~‚ ÚOK«_®xH˜
ã¨iÜ≥ÿ∞# Ѩ^Œúu D „H˜O^Œ q=iOK«|_çOk.
PÜ«∂ =º=™êÜ«∞ ѨO@Å∞ ѨO_Õ „áêO`åÅÖ’ XHõ ã≤OyÅ∞ ‰õΩ@∞O|O (ÉèÏ~°º
Éèí~°ÎÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç# z#fl a_»¤Å∞ `«k`«~°∞Å∞), XHõ <åQÆe, XHõ [`« Z_»¡`À ÖË^• [`«
^Œ∞#flÅ`À Zxfl Ü≥∞Hõ~åÅ∞ ã¨O=`«û~°O á⁄_»=Ó `«=∞ ™⁄O`« HÍÜ«∞Hõ+ì̈O`À#∞, XuÎ_ç Ѩx
`«~°∞}ÏÖÖ’ `å=ÚQÍHõ J^Œ#OQÍ J=ã¨~°=∞~Ú# "Õ∞~°̂H ~ÀA ‰õÄbÅ#∞ ÃÑ@∞ìH˘x ™êQÆ∞
KÕÜ«∞QÆÅ_À, ^•xx XHõ Ü«¸x\òQÍ fã¨∞HÀ"åe. `«# ‰õΩ@∞O| „â◊=∞#∞ `«# ã≤÷~°
ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ ѨÓiÎQÍ qxÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅ Éè∂í Hõ=∞`«OQÍ nxx ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åe.
D =º=™êÜ«∞ Hõ=∞`«OÖ’ Zxfl ~°HÍŠѨO@Å∞ ã¨O=`«û~°OÖ’ ѨO_çOKÕk, „Ѩu XHõ¯
ѨO@‰õΩ ^•xx ^Œ∞xfl QÆ@∞¡ "Õã≤, K«^Œ∞#∞ KÕã≤ ÃÑ·~°∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»O, <å@∞
"ÕÜ∞« _»O, HõÅ∞Ѩ٠f`«, h\˜ áê~°∞^ŒÅ, HÀ`« #∂iÊ_çH˜ "≥Ú`«OÎ Zxfl ~ÀAÅ∞ Ѩ>kìË ÖˇH¯õ "ÕÜ∂« e.
qq^èŒ Ñ¨O@ÅÖ’ =KÕÛ Ñ¶¨Å™êÜ«∞O, Ô~·`«∞ʼnõΩ ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º ^èŒ~°Å`À, "åx P^•Ü«∞O, ÔQ^ÕÅ∞
=ÙO>Ë áêÅ g∞^Œ =KÕÛ P^•Ü«∞O ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ P =º=™êÜ«∂xH˜ J#∞|O^èŒOQÍ =KÕÛ
W`«~° Ѩ#∞Å #∞O_ç =KÕÛ P^•Ü«∂Å∞ ‰õÄ_® ÖˇHõ¯Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åe.
113
|O_ç, <åQÆe, `«k`«~° Ѩx=Ú@∞¡, Z^Œ∞ÌÅ∞ Wq Zxfl UO_»∞¡ Ѩx KÕ™êÎÜ≥∂ K«∂ã≤,
P^•=∂ëê# ã¨O=`«û~åxH˜ Y~°∞Û (P~°∞QÆ∞^ŒÅ Y~°∞ÛQÍ) fã¨∞HÀ"åe. nxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ
H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ <åQÆe, |O_»∞¡, Z_»∞¡ ÖˉõΩO_® ^Œ∞H˜¯H˜ |O_ç `˘Å∞_çH˜ ~ÀA‰õΩ, ÖËHõ
ZHõ~åxH˜ WO`« Jx x~°‚~ÚOz Ѩx QÆ_»∞=ÙHõO>Ë ^•xHõÜÕ∞º Y~°∞Û#∞ ÖˇHõ¯Ö’H˜ fã¨∞HÀ=K«∞Û.
q`«<Î åÅ∞, Z~°∞=ÙÅ∞ W`«~° Y~°∞ÛÅ∞ "≥Ú`«OÎ ZO`« JÜÕ∞ºk ÖˇH¯õ "ÕÜ∂« e. gxx ã≤~÷ ° ÃÑ@∞ì|_ç
Y~°∞ÛÅ∞ Jx JO\Ï=Ú.
‰õΩ@∞O| Ѩx ~ÀAÅ∞ QÍx, áêÖË~°¡ k# ‰õÄeѨx ~ÀAÅ∞QÍx "åiH˜KÕÛ r`åÅ∞
‰õÄb WO^Œ∞Ö’ HõÅѨ‰Äõ _»^∞Œ . XH˘¯Hõ¯ ѨO@‰õΩ, Z<≥flxfl Ѩx ~ÀAÅ∞ Ѩ>kìË , Jxfl ѨO@ʼnõΩ
ã¨O=`«û~°OÖ’ D =º=™êÜ«∂O`«OÖ’ Zxfl Ѩx ~ÀAÅ∞ Ѩ\ ì̃On "Õ~°∞QÍ ÖˇHõ¯"ÕÜ«∂e.
"≥Ú`«ÎO Ѷ¨Å™êÜ«∞O Ys^Œ∞ #∞O_ç, ã≤÷~° ÃÑ@∞ì|_ç Y~°∞ÛÅ∞ áÈ#∞ q∞ye# "≥Ú`«ÎO, "≥Ú`«ÎO
Ѩx ~ÀAŠѶe¨ `«OQÍ `«Ü∂« ~°~Ú# #∂`«# qÅ∞=QÍ =∞#O ѨiQÆ}O˜ Kåe. XHõ Ѩx
~ÀA‰õΩ ZO`« #∂`«# L`«ÊuÎ qÅ∞=#∞ Jk ã¨$+≤ìã¨∞ÎO^À nxx |\ì̃ =∞#O QÆ∞}˜OK«=K«∞Û.
<åºÜ«∞OQÍ Éèí∂q∞ g∞^Œ ™êQÆ∞‰õΩ JO^ŒiH˜ ǨωõΩ¯ =ÙO>Ë „Ѩu XHõ¯iH˜ `«# „â◊=∞
Ѷ¨e`«OQÍ Ñ¨ÓiÎQÍ ^Œ̂H¯k. P suQÍ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩxH˜ J`«xH˜ <åºÜ«∞OQÍ ~å=Åã≤#
„â◊=∞ Ѷ¨e`åxfl ‰õÄeˆ~@∞QÍ W=fi_»O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞Ö’ H˘kÌ ÉèÏQÆO =∂„`«"Õ∞ Éèí∂ Ü«∞[=∂x
J`«xH˜ã¨∞Î<åfl_»∞. q∞ye#k `å#∞ q∞QÆ∞Å∞Û‰õΩO@∞<åfl_»∞. WÖÏ q∞QÆ∞Å∞Û‰õΩ#fl "≥Ú`åÎ<Õfl
=∞#=Ú J^Œ#Ѩ٠qÅ∞= ÖË^• ^ÀÑ≤_ç JO\Ï=Ú. =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩxH˜ „â◊=∞ Ѷ¨e`«O
#∞O_Õ ‰õÄe, r`«O ~Ú=fiQÍ q∞ye# J^Œ#Ѩ٠qÅ∞=Ö’ #∞O_Õ „ѨÉèí∞`åfixH˜ tã¨∞Î Hõ@ì_»O
QÍx, =º=™êÜ«∂xHõx `å#∞ `≥zÛ# ÃÑ@∞ì|_ç JѨCʼnõΩ K≥e¡OKÕ =_ô¤QÍx Hõ@∞ì`«∞<åfl_»∞.
„ѨÉèí∞`åfixH˜ Hõ@ì=Åã≤# tã¨∞ÎQÍx, ÃÑ@∞ì|_çQÍ `≥zÛ# "≥Ú`åÎxH˜ Hõ@ì=Åã≤# =_ô¤x ‰õÄ_®
=∞#O =º=™êÜ«∞O Y~°∞ÛÅ „H˜O^Œ q∞#Ǩ~ÚOz, XHõ ~ÀA „â◊=∞ Ѷ¨e`«O K«∂z<å, <Õ_»∞
~Úã¨∞Î#fl ~ÀA ‰õÄe áêÖË~°¡ r`åÅ∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ L<åflÜ«∞<Õk. Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO Éèí∂
Ü«∞[=∂x q∞QÆ∞Å∞Û‰õΩO@∞<åfl_»<Õk ã¨Ê+ì̈O.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Hõ$ëê‚, QÆ∞O@∂~°∞ _≥ÖÏì „QÍ=∂ÅÖ’, XHõ ѨO@ =i, Ô~O_»=
ѨO@ q∞#∞=Ú ÖË^• ÃÑã¨~° "Õ¿ã =∞Oz =∂QÍ}˜ Éèí∂q∞ XHõ <åQÆe XHõ [`« Z_»¡`À 10
ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ∞ KÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. ^•xx P^è•~°OQÍ *Ëã¨∞‰õΩx XHõ ZHõ~åxH˜
HÍ=Åã≤# Ѩx ~ÀAÅ∞, JÜÕ∞º ã≤÷~° ÃÑ@∞ì|_ç, Y~°∞ÛÅ∞ =KÕÛ Ñ¶¨Å™êÜ«∞O, XHõ Ѩx ~ÀA‰õΩ
`«Ü«∂~°ÜÕ∞º #∂`«# L`«ÊuÎ qÅ∞= 1974 [#=i =∂iÛ <≥ÅÖ’ D „H˜Ok q^èŒOQÍ
=ÙOk.
114
 Ѩx~ÀAÅ∞ Z_»¡‰õΩ QÆ_ç¤áÈ#∞ LÅ=Å∞ =ÔQ·~å 25/-
QÆ@∞ì "ÕÜ«∞_®xH˜ K«^Œ∞#∞ KÕÜ«∞_®xH˜ 5 tã¨∞Î 40/-
^Œ∞H˜¯H˜ 3 W`«~° Y~°∞ÛÅ∞ 5/-
<å~°∞ ÃÑOK«_®xH˜ 3 --––-
<å~°∞ Ñ‘H˜ uiy <å@_®xH˜ 12 =i ѨO@‰õΩ "≥Ú`«ÎO Y~°∞Û 220/-
Z~°∞=Ù "≥^Œ[Å¡_®xH˜ 2 q∞#∞=ÚÅ∞ q`«Î#O 15 H˜Ö’Å∞ 30/-
h~°∞ ÃÑ@ì_»O HõÅ∞ѨÙf`« 10 `≥QÆ∞à◊§ =∞O^Œ∞ 10/-
HÀ`« Hõ\ ì̃"Õ`« =∂iÊ_ç 20 --–--
=ÔQ·~å W`«~° zÅ¡~° Ѩ#∞Å∞ 5 "≥Ú`«ÎO 260/-
z#fl Ѩâ√◊ =ÙÅ HÍѨi 10
--- =zÛ# ѨO@Å ~å|_ç Ys^Œ∞
"≥Ú`«ÎO Ѩx ~ÀAÅ∞ XHõ ZHõ~°O =i ÃÑ·~°∞‰õΩ 70 ZHõ~åxH˜ 14 H˜fiO\ÏÅ∞û ^è•#ºO 1200/-

~Ô O_»= ѨO@ : q∞#∞=Ú ÃÑã¨~° H˜fiO\ÏÅ∞ ~°∂. 90 =O`«∞#

q∞#∞=Ú q`«Î<åÅ∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ 1 ZHõ~åxH˜ 2 |™êÎÅ q∞#∞=ÚÅ∞
„H˜q∞ ã¨OǨ~°Hõ =∞O^Œ∞ "≥^Œ[Å¡_®xH˜ 1 H˜fiO\ÏÅ∞ ~°∂. 200 400/-
HõÅ∞ѨÙf`«, Ñ‘‰õΩ_»∞, áÈQÆ∞ KÕÜ«∞_»O, -----
"≥Ú`«ÎO 1600
"ÕÜ«∞_»O, #∂iÊ_ç 13 XHõ ~ÀA Ѩx #∂`«# L`«ÊuÎ qÅ∞= 1660-260
zÅ¡~° Ѩ#∞Å∞ 5 –--––––––
--- 90 ´ ~°∞. 15.5/–
"≥Ú`«ÎO ZHõ~åxH˜ Ѩx ~ÀAÅ∞ 90
---
W`«~° ÃÑ@∞ì|_ç Y~°∞ÛÅ∞ <Õ_»∞ Ѩx XuÎ_ç ~ÀAÅÖ’, <å~°∞ "Õ`«ÅÖ’, HÀ`«ÅÖ’ 4 ~°∂.Å∞ ‰õÄb ~ÚzÛ<å
Z_»¡ [`« 2000 - (10 UO_»¡ rq`«O) ~Ú`«~° ~ÀAÅÖ’ Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å Hõ#fl ÃÇÏK«∞Û ~Ú=fi_»O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« =º=™êÜ«∞
ZHõ~åxH˜ ã¨O=`«û~åxH˜ 20/- HÍi‡‰õΩxH˜ ~ÀA ‰õÄe D „áêO`«OÖ’ ZѨC_»∂ 5 ~°∂.ʼnõΩ `«Q‰æÆ Ωõ O_® Ѩx XuÎ_ç ~ÀAÅÖ’
ZHõ~åxH˜ ã¨O=`«û~åxH˜ 8 ~°∂. "≥Ú^ŒÅ∞ 10~°∂. =~°‰õÄ ‰õÄ_® =∞#O J_çy ™êkèOK«∞HÀ=_®xH˜ áÈ~å_»_»O
|O_ç Ѩx=Ú@∞¡ 1500/- (15 UO_»∞¡ =™êÎ~Ú) <åºÜ«∞"Õ∞ J=Ù`«∞Ok.
ZHõ~åxH˜ ã¨O=`«û~åxH˜ 10/-
10 H˜Ö’Å =i q`«Î<åÅ∞ 10/- =∞# =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O Hõhã¨O ~ÀA‰õΩ =∂=¸Å∞ Ѩx ~ÀAÅÖ’ 6
50 H˜Ö’Å ã¨∂Ѩ~ü á¶ê¿ãÊ\ò H˜Ö’Å∞ =i ^è•#ºO QÍx ÖË^• 5 H˜Ö’Å∞ *Á#flÅ∞ QÆ\ ì̃ yO[.Å∞ QÍx "åxH˜ Ys^Œ∞ Hõ\ ì̃
Ü«¸iÜ«∂ |™êÎÖ’ <åÅæ==O`«∞ (12.5 H˜Ö’Å∞) 100/- ~°∂áêÜ«∞ÅÖ’ QÍx =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩx Jcè+ì̈ „ѨHÍ~°O W"åfiÅx _ç=∂O_»∞ ÃÑ\ì̃Ok.
=Ú=∞‡~°"≥∞ÿ# Ѩx ~ÀAÅÖ’ WO`«Hõ#fl J^Œ#OQÍ _ç=∂O_»∞ ÃÑ@ì_»O <åºÜ«∞"≥∞ÿ#^Õ#x
`≥QÆ∞à◊√§‰õΩ =∞O^Œ∞ 10/-
115 116
x~°‚~ÚOzOk. PO^Àà◊<å áÈ~å\ÏÅ∞ ™êyã¨∂Î =ÙOk. WO`«=~°‰õΩ ^è•#ºOÖ’ ~ÚKÕÛ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, áêÖË~°∞¡, ¿Ñ^ŒÔ~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ „Ѩu ‰õΩ@∞O|OÖ’#∂
„áêO`åÅÖ’ ‰õÄ_® WѨC_»∞ ^è•#ºO W=fi‰õΩO_® #QÆ^Œ∞Ö’ `«‰õΩ¯= ‰õÄeˆ~@∞ WzÛ P ÉèÏ~åº Éèí~°Îe^ŒÌ~°∂ ѨxKÕ¿ã"å~°∞QÍ =ÙO@∞<åfl~°∞. H˘xfl ‰õΩ@∞OÉÏÖÖ’ Ñ≤Å¡Å∞ ‰õÄ_®
`«~åfi`« ÃÇÏK«∞Û ^è~Œ Å° ‰õΩ Ñ¨O@ yO[Å∞ J=Ú‡H˘x =∞iO`« ÖÏÉèÏÅ∞ QÆ_Oç KåÅx Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. ã¨QÆ@∞# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ W^ŒÌ~°∞ ѨxKÕ¿ã "å~°∞<åfl~°∞. J#O`«=~°OÖ’
D =∂~°∞Ê#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ ã¨QOÆ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’<Õ „ã‘ÅÎ ∞ ѨxKÕã∞¨ <Î åfl~°∞. HÍ[ „QÍ=∞OÖ’
=∞^茺`«~°QÆu ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’x „ã‘ÎÅ∞ ‰õÄ_® ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
J#O`«=~°O, HÍ[ „QÍ=∂ÅÖ’ ~ÀA ‰õÄe ã¨QÆ@∞# ~°∞.2-50 =O`«∞#
y@∞ìÉÏ@=Ù`«∂Ok. P ‰õÄe WzÛ# `«~åfi`« Éèí∂™êfiq∞ „Ѩu =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩx ~ÀA "å~åxH˜ XHõ ~ÀA =O`«∞# ÃãÅ=Ù. ѨO_»∞QÆ ÃãÅ=ÙÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ q∞ye# 300
Ѩx #∞O_ç ~°∞.1300 Å∞ J^Œ#Ѩ٠qÅ∞= Éèí∞HõÎO KÕã¨∞H˘O@∂ =Ù<åfl~°∞. ~ÀAÅÖ’ Ѩx=ÙO>Ë<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨x^˘iH˜#@∞¡ ÖˇH¯õ . áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩʼnõΩ „Ѩu Pk"å~°=¸
ÃãÅ∞=ÙÖË QÍHõ ã¨O=`«û~åxH˜ =∞~À 30 ~ÀAÅ∞, [|∞ƒ Ѩ_#ç ѨC_Õ ÖË^• W`«~° ã¨O^Œ~åƒùÖÖ’¡
Ѩx~ÀAÅ∞ xO_»∞ r`«O`À ÃãÅ=ÙÅ∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. "å~°∞ 275 ~ÀAÅ∞ ѨxKÕ¿ãΠѨÓiΠѨx
J#O`«=~°O, HÍ[ „QÍ=∂ÅÖ’ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ, =∞^茺 `«~°QÆu L#fl@∞¡ ÖˇH¯õ . „ѨÉ∞íè `«fi PѶ㑠∞¨ ÅÖ’ ѨxKÕ¿ã"åiH˜ =∞~À <≥Å ~ÀAÅ∞ J^Œ#OQÍ ÃãÅ=ÙÅ∞<åfl~Ú
Ô~·`«∞ʼnõΩ P ™ê÷~Ú P^•Ü«∂Å∞ =KÕÛ W`«~° =$`«∞ÎÅÖ’#∞#fl ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ã¨O=`«û~åxH˜ (xO_»∞ r`«O`À).
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ Ѩx ^˘iˆH ~ÀAÅ∞ Ü≥∞xfl Ѩije¿ãÎ D „H˜Ok Éè’QÆ\Ïì =zÛOk. =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩxH˜ ѨxKÕ¿ã ~ÀEˆH ‰õÄe W™êÎ~°∞. r`«q∞KÕÛ ÃãÅ=ÙeKÕÛ
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ã¨=∞㨺ÖË^Œ∞. áêÖË~°¡‰õΩ ã¨O=`«û~°O "≥Ú`åÎxH˜ Wxfl |™êÎÅ∞ ^è•#ºO, WO`« #QÆ^Œ∞ Jx
r`åÖË~åÊ@∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞ HÍx ÃãÅ=Ùe=fi_»O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ "å~°∞ 365 ~ÀAÅ∞ Ѩx
J#O`«=~°O „QÍ=∞OÖ’ HÍ[ „QÍ=∞OÖ’ KÕÜ«∂eû =ÙO@∞#flk. [|∞ƒ Ѩ_ç =∂x"Õã≤<å, =∞ˆ~ J=ã¨~°O =zÛ =∂x"Õã≤<å r`å#∞flO_ç
Ѩx ^˘iˆH Ѩx ^˘iˆH P ~ÀAʼnõΩ HÀ`«HÀ™êÎ~°∞. JO^Œ∞KÕ`«<Õ áêÖË~°¡‰õΩ ã¨O=`«û~åxH˜ "≥O@<Õ 30 ~ÀAÅ~Ú<å
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ÃãÅ=Ùe"åfiÅx =∞# =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O áÈ~å_»∞`«∂ =ÙOk.
=~°æO ‰õΩ@∞OÉÏÅ ~ÀAÅ∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ ~ÀAÅ∞ JO^Œ∞KÕ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ÉèÏ~åº Éèí~°ÎʼnõΩ Hõeã≤ 600 ~ÀAÅ∞
ã¨OYº ã¨QÆ@∞# ã¨OYº ã¨QÆ@∞# Ѩx =ÙO_®Åx HÍx, W~°∞=ÙiH˜ HõÅã≤ 240 - 260 ~ÀAÅ Hõ#fl Ѩx ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œ∞.
JO>Ë J~°÷Ѩx ‰õÄ_® ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œ∞. WO^Œ∞Ö’#∞ ѨÙ~°∞+¨μxH˜ ^˘iˆHѨx ~ÀAÅÖ’ ã¨QÆO
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ~ÀAÖË „ã‘ÎʼnõΩ ^˘~°∞‰õΩ`«∂ =ÙOk.
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ ‰õÄ_® 170 -200 ~ÀAÅ Hõ#fl Z‰õΩ¯= Ѩx ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œ∞.
k# ‰õÄbÅ∞ 295 242 259 261 W`«~° =$`«∞ÎÖÖ’ ѨxKÕ¿ã"åiH˜ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ ™ê÷~Ú P^•Ü«∞O QÆ_çOKÕ"åiH˜ 300-350
P ™ê÷~Ú =$uÎ^•~°∞Å∞ ~ÀAÅ∞ =∂„`«"Õ∞ Ѩx ^˘~°∞‰õΩ`«∂ =ÙOk.
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ 77 190 203 170 XHõ¯ áêÖË~°¡ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ =∂„`«O 550 - 600 ~ÀAÅ∞ Ѩx ^˘~°∞‰õΩ`«∂
¿Ñ^Œ ™ê÷~Ú =$uÎ^•~°∞¡ 55 311 108 345 =ÙOk. áêÖË~°¡ Ѩx k<åÅ∞ 365 ~ÀAÅ∞ áÈ#∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’x „ã‘ÎH˜, a_»¤Å‰õΩ 190–240
~ÀAÅ∞ =∂„`«"Õ∞ Ѩx ^˘~°∞‰õΩ`«∂ =ÙOk. áêÖË~°¡ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ã¨O=`«û~°O á⁄_»∞QÆ∞<å
=∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å∞ 65 191 175 205 Ѩx LO_»_»O =Å# P ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ~°∞.1740 Å∞ P^•Ü«∞O =ã¨∂Î =ÙOk. ~ÀA‰õΩ
=∞^茺™ê÷~Ú =$uÎ^•~°∞Å∞ 49 341 86 405 ~°∞. 2-90 Å∞ y@∞ìÉÏ@∞ J=Ù`«∂ =ÙOk. HÍx k#‰õÄbʼnõΩ ‰õÄ_® WOK«∞q∞OK«∞ ѨxKÕ¿ã
áêÖË~°∞¡ 51 557 16 608 ~ÀA‰õΩ P ˆ~>Ë =Ù<åfl "åi Ѩx~ÀAÅ∞ `«‰õΩ¯= HÍ|\ì̃ ã¨QÆ@∞ ~°∞.740 Å∞ =∂„`«"Õ∞ =ã¨∂Î
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– =ÙOk. ~°∞. 1000 ʼnõΩ q∞Oz Z=iH© ~å=_»O ÖË^Œ∞.
117 118
 ¿Ñ^Œ, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`«∞ʼnõΩ Ñ¨x ~ÀAÅ∞ `«‰õΩ¯=~Ú<å, `«=∞‰õΩ#fl Éèí∂q∞
g∞^Œ=KÕÛ P^•Ü«∞O =Å¡ „Ѩu ~ÀA‰õΩ Z‰õΩ¯= y@∞ìÉÏ@~Ú ~°∞.1000 Å #∞O_ç 1500
~°∂. =~°‰õΩ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞‰õΩ, ~°∞. 1500 -3000 =~°‰õΩ =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞‰õΩ P^•Ü«∞O =ã¨∂Î
=ÙOk. ¿Ñ^Œ =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞ʼnõΩ ã¨O=`«û~°O á⁄_»∞QÆ∂ ѨxKÕã¨∞HÀ_®xH˜ ã¨iáÈ#∞ Éèí∂q∞
~Ú=fi_»O ™ê^茺O HÍ^Œ∞. HÍx XHõ ѨO@‰õΩ |^Œ∞Å∞ Ô~O_»∞ ÖË^• =¸_»∞ ѨO@Å∞
ѨO_çOK«_®xH˜ HÍ=Åã≤# ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞, W`«~° LѨ=$`«∞ÎÅ∞ HõÅ∞QÆ*Ë¿ãÎ "åi P^•Ü«∞O
ÃÑiy "åi r=# Ѩiã≤÷u ZO`À "≥∞~°∞QÆ=_®xH˜ gÅ∞Ѩ_»∞`«∞Ok.
Ѩx ÖËx"å~°∞ Z‰õΩ¯=~Ú#O^Œ∞#, áÈ\© Z‰õΩ¯"≥· Éèí∂™êfi=ÚeKÕÛ `«‰õΩ¯= ‰õÄeH˜
ѨxKÕÜ«∞=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨_ç ã¨"≥∞‡Å∞ KÕã≤ H˘O`« ‰õÄe ˆ~@∞¡ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl
uiy, uiy "åxx `«yæã¨∂Î<Õ =ÙO\Ï~°∞. ‰õÄeˆ~@¡‰õΩ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^èŒxHõ
Ô~·`«∞Å∞ =∂ =^ŒÌ ѨxÖË^Œx `«‰õΩ¯= ~ÀAʼnõΩ Ñ¨x K«∂ѨÙ`å~°∞.
JO^Œ∞KÕ`« ‰õÄb ~ˆ @∞¡ ÃÑOK«∞HÀ=_»O`À áê@∞ ã¨O=`«û~°O á⁄_»∞QÆ∂ 300 ~ÀAÅ∞
Ѩx K«∂Ñ≤OKåÅx, Ѩx K«∂Ѩx ~ÀA‰õΩ „QÍ=∞OÖ’x Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ x~°∞^ÀºQÆ Éèí$uQÍ
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩx ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ~ÀA‰õΩ XHõâı~°∞ (H˜Ö’) aÜ«∞ºOQÍx ÖË^• XHõ âı~°∞
QÆ\ ˜ì yO[Å∞QÍx W"åfiÅx PO^Àà◊# KÕÜ«∂e. áÈ~å_®e. Éèí∂™êfi=ÚÅ #∞O_ç "åi
^ÀÑ≤_ô xÅ∞=Å #∞O_ç nxH˜ ã¨iáÈ#∞ ^è•<åºxfl QÆ\ì˜ yO[Å#∞ „ѨÉ∞íè `«fiO ZHõ~åÅ ^•=∂ëê#
x~°ƒO^èŒOQÍ =ã¨∂Å∞ KÕã≤ ѨxÖËx ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Lz`«OQÍ Ñ¨OzÃÑ\Ïìe.
JÖÏ Ñ¨x K«∂Ñ≤OK«=∞x, ѨxK«∂¿Ñ ֒Ѩ٠x~°∞^ÀºQÆÉ$íè ux W=fi=∞x PO^Àà◊#
KÕã¨∂Î áÈ~å_»∞`«∂, Jã¨Å∞ ™È=∞~°∞Å~Ú HÍÜ«∞Hõ+¨ìO KÕã≤ ™⁄O`«OQÍ ™êQÆ∞KÕÜ«∞x
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ Éèí∂=ÚÅ∞O_»_»O <åºÜ«∞O HÍ^Œx, P Éèí∂=ÚÅ#∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ,
‰õΩ@∞O| áÈ+¨}‰õΩ U =∂„`«O KåÅx H˘kÌáê\˜ Éèí∂=ÚÅ#fl ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ D Éèí∂=ÚÅ#∞
Lz`«OQÍ Ñ¨OzÃÑ\ÏìÅx PO^Àà◊# L^Œº=∂xfl „áê~°OaèOKåe.
„QÍ=∞ ã‘=∞Ö’¡x x~°∞^ÀºQÆO áÈ"åÅO>Ë Éèí∂q∞x ѨOKåe. „QÍg∞} „Ѩ[Å
r=<Àáêkè Éè∂í q∞. Jk H˘kÌ =∞Ok KÕ`∞« Ö’¡ Hˆ O„nHõiOK«|_ç =ÙOk. J#O`«=~°O „QÍ=∞OÖ’
10 âß`«O Éèí∂™êfiq∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ KÕ`«∞ÖÖ’ 70 âß`«O Éèí∂q∞ =ÙOk. HÍ[Ö’ 3 âß`«O
Éèí∂™êfiq∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ, KÕ`«∞ÅÖ’ 24 âß`«O Éèí∂q∞ =ÙOk. PO„^茄Ѩ^Õâò "≥Ú`«ÎOQÍ K«∂¿ãÎ
5 âß`«O Éèí∂™êfi=ÚÅ KÕ`«∞ÅÖ’ 45 âß`«O Éèí∂q∞ =ÙOk. D Éèí∂q∞#O`å =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩʼnõΩ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ Lz`«OQÍ Ñ¨Oz#ѨC_Õ x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞㨺. gi r=# ã¨=∞㨺
Ѩiëê¯~°=∞=Ù`«∞Ok.
‰õÄb ˆ~@∞#∞, r`åÅ#∞ ÃÑOK«∞H˘<Õ áÈ~å@O Éèí∂ѨOѨHõ áÈ~å\ÏxH˜ ^•if¿ãÎ
„áê^äqŒ ∞Hõ áÈ~å@O =∂„`«"∞Õ . =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ZѨC_»∂ W`«~∞° Å „H˜O^Œ ‰õÄe ÉÏxã¨Å∞QÍ
P^è•~°Ñ¨_ç „|uˆH ã≤÷u #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_®e. Éèí∂q∞x ^Œ∞#∞flH˘#fl `«=∞ „â◊=∞ Ѷ¨e`åxfl
119
ѨÓiÎQÍ J#∞Éèqí ã¨∂Î ã¨fi`«O„`« r=ÙÅ∞QÍ „|`«HÍe. ^•xHÀã¨O [#`å „Ñ¨*Ï™êfi=∞º „ѨÉ∞íè `åfixfl
U~åÊ@∞KÕã¨∞H˘x, P ÃÑ·# ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*Ïxfl xi‡OK«∞HÀ_®xH˜ ѨÓ#∞HÀ"åe.Éèí∂q∞
H˘kÌ=∞Ok =º‰õΩÎÅ KÕ`«∞ÅÖ’ =ºHÎ̃QÆ`« ™⁄O`« Pã≤ÎQ͉õΩO_®, ^Œ∞#∞fl‰õΩ<Õ "åx^Õ Éèí∂q∞QÍ
ã¨q∞+≤ìQÍ „Ѩ[ÅO^Œi ™⁄`«∞ÎQÍ P ã¨=∂[OÖ’ =ÙO@∞Ok.
D Ô~O_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’#∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ã¨O=`«û~åxH˜ ~°∂.
710–730Å Hõ<åfl ã¨QÆ@∞# ~å=_»O ÖË^Œ∞. `«Åã¨i 60 ÃÑ·ã¨Å∞ =∂„`«"Õ∞ k<åxH˜ =ã¨∞ÎOk.
"åi P^•Ü«∞ Ѩiq∞`«∞Å∞ ~°∞. 600Å #∞O_ç ~°∂. 900Å =~°‰õΩ LO@∂ =ÙOk. áêÖË~°¡‰õΩ
Ô~O_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’#∞ ã¨QÆ@∞# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ~°∞. 1730Å∞ =ã¨∂Î =ÙOk.
¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« Å∞, P ™ê÷~ÚÖ’ P^•Ü«∞O =KÕÛ =$uÎ^•~°∞Å ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ~°∞. 900Å∞
"≥Ú^ŒÅ∞ ~°∞. 1800 =~°‰õΩ =ã¨∂Î =ÙOk. ã¨QÆ@∞# HÍ[ „QÍ=∞OÖ’ ~°∞. 1090Å∞ (k#ã¨i
`«Å‰õΩ 83 ÃÑ·ã¨Å∞) J#O`«=~°OÖ’ ~°∞. 1310Å∞ (`«Å‰õΩ 97 ÃÑ·ã¨Å∞) =ã¨∂Î =ÙOk.
=∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞ʼnõΩ, =$uÎ^•~°∞ʼnõΩ ã¨QÆ@∞# ~°∞. 2000–2165Å =O`«∞#
D „QÍ=∂ÅÖ’ =ã¨∂Î =ÙOk. k#ã¨i `«Å‰õΩ P^•Ü«∞O 1–24, ~°∞. 1–92Å =~°‰õΩ
=ã¨∞ÎOk. P^•Ü«∞ Ѩiq∞u ~°∞. 1800–3600 =~°‰õΩ =ÙO@∞Ok.
^èŒxHõ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ HÍ[ „QÍ=∞OÖ’ ã¨O=`«û~åxH˜ ~°∞. 4020Å∞ (k#ã¨i
`«Å‰õΩ ~°∞. 2.30Å∞) =¿ãÎ J#O`«=~°OÖ’ ~°∞. 5620Å∞ (k#ã¨i `«Å‰õΩ ~°∞.3.73Å∞)
=ã¨∂Î =ÙOk. ^èŒxHõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ P^•Ü«∞ Ѩiq∞u ~°∞. 3600ʼnõΩ ÃÑ·QÍ ~°∞. 900Å =~°‰õÄ
LO@∂ =ÙOk.
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ ã¨QÆ@∞# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ HÍ[ „QÍ=∞OÖ’ ~°∞. 13370Å∞ =ã¨∂Î
=ÙO>Ë J#O`«=~°OÖ’ ~°∞. 18320Å∞ =ã¨∂Î =ÙOk. ~Ô O_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’#∞ ÃÑ^ŒÌ Éè∂í ™êfi=ÚʼnõΩ
`«‰õΩ¯=. P^•Ü«∞O =KÕÛ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ Hõ<åfl 60 Ô~@∞¡ P^•Ü«∞O =ã¨∂Î
=ÙOk.
D P^•Ü«∂Å#∞ Ѩije¿ãÎ =∞#‰õΩ =ÚYºOQÍ Hõ#Ѩ_Õk XHõ ~°∂áê~Ú Ö’Ñ¨Ù
k#ã¨i `«Å‰õΩ P^•Ü«∞=Ú#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ #∂\˜H˜ 55–58 =O`«∞# =Ù<åfl~Ú.
~°∂áê~Ú–Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å =∞^茺 P^•Ü«∞O =KÕÛ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ #∂\˜H˜ 20–25 =O`«∞#
=ÙO@∞<åfl~Ú.
ã¨O=`«û~åxH˜ ~°∂. 3600ʼnõΩ q∞Oz P^•Ü«∞O =KÕÛ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ (`«Å‰õΩ
k#ã¨i ~°∞. 2–00, 2–50ʼnõΩ q∞Oz =KÕÛ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞) HÍ[ „QÍ=∞OÖ’ 17 âß`«O,
J#O`«=~°OÖ’ 25 âß`«O =ÙO@∞<åfl~Ú.
120
 Hõh㨠rq`å=ã¨~åʼnõΩ ã¨iѨ_Õ r`åÅ∞ : 1955Ö’ á¶êºHõìs Ü«∞[=∂#∞Å∞, JO>Ë D Ô~O_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’#∞ ˆH=ÅO ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ =∂„`«O
„ѨÉèí∞`«fi „Ѩux^èŒ∞Å∞, „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞#¡ „Ѩux^èŒ∞Å∞ 15= „`≥·áêHΔ̃Hõ HÍi‡Hõ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ Hõh㨠rq`å=ã¨~åʼnõΩ HÍ=Åã≤# P^•Ü«∞O á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. q∞ye# 75.80 âß`«O
Hõh㨠rq`å=ã¨~åÅ∞ Uq∞\’ qâ◊nHõiOKå~°∞. "å\˜H˜ ã¨iѨ_Õ r`åÅ∞ W=fi_®xH˜ Hõ$+≤ Ö’@∞ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
KÕÜ∂« Åx JOwHÍ~åxH˜ =KåÛ~°∞. ^•x „ѨHÍ~°=Ú XHõ ‰õΩ@∞O|OÖ’ ™ê=∂#ºOQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞, PǨ~åxfl ‰õΩkOK«∞‰õΩx JO>Ë áêÅ∞, #∂<≥, ɡÅO¡ , HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, ѨÑÙ¨ Ê k#∞ã¨∞Å∞
J`«x ÉèÏ~°º, W^ŒÌ~°∞ a_»¤Å∞ =ÙO\Ï~°∞. P ‰õΩ@∞OÉÏxfl =ÚQÆ∞æ~°∞ ÃÑ^ŒÌ `«ÅÅ∞#fl (=¸_»∞ <åeæO@ =¸_»∞ áêà◊√§ `«yæOK«∞H˘x PǨ~° HÍÅsÅ#∞ Ô~O_»∞ "ÕÅ =~°̂H ~ÀA‰õΩ fã¨∞‰õΩ<åfl
Ü«¸x@∞¡ =Ù#fl) ‰õΩ@∞O|OQÍ Ñ¨iQÆ}˜OKåe. P =ÚQÆ∞æ~°∞ r=<åxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# r`«"Õ∞ XHõ¯ PǨ~°O Yˆ~Û ~ÀA‰õΩ ÃÑ^ŒÌ `«Å‰õΩ ~°∞. 1.60Å∞ (XHõ¯ ~°∂áê~Ú J~°"≥· ÃÑ·ã¨Å∞)
U XHõ¯iH˜ Ѩx ^˘iH˜<å Hõh㨠r`«OQÍ W=fi_®xH˜ Hõ$+≤ KÕÜ«∂Åx qâ◊nHõiOKå~°∞. J=Ù`«∞Ok. ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ uO_ç Yˆ~Û ~ÀA‰õΩ ã¨∞=∂~°∞ 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞ J=Ù`«∞Ok.
"å~°∞ q=iOz# PǨ~°OÖ’ =∂O™êǨ~°O fã≤"Õã≤ WO_çÜ«∞<£ "≥∞_çHõÖò H“xûÖò ã¨O=`«û~åxH˜ ~°∞. 1800 J=Ù`«∞Ok. uO_ç Y~°∞Û‰õΩ ‰õÄ_® ÖËHõ rq`«O QÆ_ç¿Ñ"åix
âßHÍǨ~åxfl ã¨∂zOzOk. ^•x "Õ∞~°‰õΩ J~Ú<å „QÍ=∂ÅÖ’ 1974 P~°OÉèíOÖ’ JÜÕ∞º =∂„`«"Õ∞ ^Œi„^Œ∞Åx, WOk~°QÍOnè „Ñ¨Éèí∞`«fiO QÆ∞iÎã¨∞Î#flk. WÖÏO\˜ Hõ\ ˜Hõ ^Œi„^Œ∞Å∞QÍ
Ys^Œ∞ D „H˜O^Œ W=fi|_çOk. =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞, „QÍ=∂ÅÖ’x W`«~° ¿Ñ^ŒÅ∞, „QÍ=∞ [<åÉèÏÖ’ #∂\˜H˜
2700 HÍÅsÅ∞ „Ѩu ÃÑ^ŒÌ `«Å‰õΩ XHõ Ü«¸x@∞‰õΩ HÍ"åe. ^•x HÀã¨O =¸_»∞ 60 =∞Ok rqã¨∞Î<åfl~°x, D „QÍ=∂ŠѨijÅ# `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î =ÙOk.
Ü«¸x@¡ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ~ÀA‰õΩ ~°∂. 10 <≥ʼnõΩ ~°∞. 300Å∞ J=Ù`«∞Ok. giH˜ Hõh㨠rq`« ™ê÷~Úx HõeæOKåÅO>Ë J^Œ#OQÍ Ñ¨x K«∂Ñ≤OKåe. P Ѩx
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– K«∂¿Ñ =~°‰Ωõ x~°∞^ÀºQÆ Éè$í u „H˜O^Œ uO_ç yO[Å∞ Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕ¿ã@@∞¡ K«∂_®e.
ˆ~@∞ H˜Ö’ Ys^Œ∞ Jã¨Å∞ Ѩiëê¯~° =∂~°æO Éèí∂™êfi=ÚÅ Éèí∂=ÚÅxfl\˜x giH˜ Lz`«OQÍ Ñ¨OzÃÑ\ì̃ „â◊=∞
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Ѷe¨ `å#flO`å ^Œ∞xfl ™êQÆ∞KÕã∞¨ H˘<Õ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ ^ŒHˆ ¯@@∞¡ K«∂_»@O
`«Ñ¨Ê =∞~À =∂~°æO ÖË^Œ∞.
aÜ«∞ºO, QÀ^èŒ∞=∞Å∞, *Á#flÅ∞ =ÔQ·~å 475 „QÍ=ÚÅ∞ 2/– 95 ÃÑ·ã¨Å∞
ѨѨÙÊÅ∞ 70 „QÍ=ÚÅ∞ 3/– 25 ÃÑ·ã¨Å∞
#∂<≥ 40 „QÍ=ÚÅ∞ 7.5/– 30 ÃÑ·ã¨Å∞
K«ÔH¯~° ÖË^• ÉˇÅ¡O 40 „QÍ=ÚÅ∞ 2.5/– 10 ÃÑ·ã¨Å∞
HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞ 250 „QÍ=ÚÅ∞ 1/– 25 ÃÑ·ã¨Å∞
áêÅ∞ 200 „QÍ=ÚÅ∞ 1/– 20 ÃÑ·ã¨Å∞
LѨÙÊ, HÍ~°O, =∞™êÖÏ, Hõ>ì̌Å∞ =ÔQ·~å 25 ÃÑ·ã¨Å∞
PǨ~°O Y~°∞ÛÅ∞ 2.40 ÃÑ·ã¨Å∞
–––––––––
QÆ∞_»¤Å∞ 16 q∞.g∞. 3 ~°∂. =O`«∞# k<åxH˜ 15 ÃÑ·ã¨Å∞
=∞O^Œ∞Å∞, ѨO_»∞QÆÅ∞, K«^Œ∞=ÙÅ∞ `«k`«~° Y~°∞ÛÅ∞ WO\˜ =∞~°=∞‡`«∞Å∞ 75 ÃÑ·ã¨Å∞
"≥Ú`«ÎO XHõ Ü«¸x\ò‰õΩ, XHõ ÃÑ^ŒÌ `«Å‰õΩ 3.30 ~ÀA‰õΩ
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
121 122

Éèí∂q∞ÃÑ· ǨωõΩ¯ ^Œ∞<Õfl"åx^Õ
Éè∂í ™êfiq∞k HÍ^Œ∞
=∞# ¿Ñ^Œ „Ѩ[ÅÖ’ Éèí∂q∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ^Œx, ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å^Œx, Pk=∞HÍÅO
#∞O_ç "åiH˜ ^Õ=Ù_çzÛ#^Œx, "åi ™⁄O`« Pã≤Î Jx, ^•x *’eH˜áÈ~Ú `«=∞‰õÄ Ç¨Ï‰õΩ¯
=ÙO^Œx HÀ~°_»O `«Ñ¨ÙÊ. áêѨO Jx J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞<åfl~°∞. `«~°`«~åÅ∞QÍ ÃÑ`«ÎO^•~°∞¡ WÖÏO\˜
„ѨKå~°O KÕã¨∂Î =KåÛ~°∞. ¿Ñ^Œ„Ѩ[ÅÖ’ #~°#~å# ri‚OK«∞‰õΩáÈÜÕ∞@∞¡ =∞`«O ¿Ñ~°∞`À,
âß„™êÎÅ ¿Ñ~°∞`À Y~°‡ ã≤^•ÌO`åhfl, ^ÀÑ≤_ô ã≤^•ÌO`åxfl g~°∞ „ѨKå~°O KÕã¨∂Î =KåÛ~°∞.
^•xx =ºuˆ~H˜Oz ^Œ∞<Õfl "åxˆH Éèí∂q∞ g∞^Œ ǨωõΩ¯ J<Õ "åix PÜ«∂ HÍÖÏÅ <å\˜
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ |ńѨÜ≥∂QÆO`À J}QÆ„^˘‰õΩ¯`«∂ =KåÛ~Ú.
J~Ú`Õ Wk ã¨Ç¨Ï[OQÍ U~°Ê_ç#k HÍ^Œ∞. =∂#=Ù_»∞ `À\˜ =∂#=Ù}˜‚ Hõ$„u=∞OQÍ
^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ Ѩxfl# Ѩ<åflQÍÖË Wq.
=∂#=Ù_»∞ Ѩi}Ï=∞O K≥O^Œ∞`«∂ =zÛ#ѨÙ_»∞ "≥Ú^Œ@ J_»=ÙÅÖ’ K≥@¡ g∞^Œ
x=ã≤ã¨∂Î =KåÛ_»∞. ѨO_»∞¡, yO[Å∞, ^Œ∞OѨÅ∞ J`«x „Ѩ^è•# PǨ~°O. P `«~åfi`« HÍÅOÖ’
xѨÙÊ, ^•x „ѨÜ≥∂[<åxfl QÆ∞iÎOK«_»OÖ’ KÕѨÅ∞, `«k`«~° h\˜ [O`«∞=ÙÅ#∞ PǨ~°OQÍ
fã¨∞HÀ=_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. nx`À #n f~åÅ#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x, J_»=ÙÅ g∞^Œ<Õ
P^è•~°Ñ_¨ ‰» Ωõ O_® qãÎ̈ $`« x"å㨠ã¨Ö÷ ÏʼnõΩ =∂#= *Ïu "åºÑ≤OzOk. áê`«HÍÅѨ٠|O_»~åu
Ѩx=Ú@∞¡ D ^Œâ◊‰õΩ K≥Ok#"Õ. |O_»H˘Ü«∞º#∞, ~åu ~¸>ˇÅ#∞ KÕã¨∞HÀ=_»O`À "å\˜`À
[O`«∞=ÙÅ#∞ "Õ\Ï_ç xѨÙÊÖ’ HÍÅ∞Û‰õΩx u#_»O ‰õÄ_® "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞. P `«~åfi`« ^Œâ◊Ö’
qÅ¡O|∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞‰õΩ#fl `«~åfi`«, "Õ\Ï_ç [O`«∞ PǨ~°O XHõ x`«º HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ
KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. JѨÊ\˜H˜ =∞\˜ì áê„`«Å∞, ‰õΩO_»Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. z#fl z#fl
QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ z#fl z#fl QÆ∂_ÕÅÖ’ x=ã≤OK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞. H˘Ü«∞ºáê„`«Å∞, Ô~Å∞¡,
ã¨#flx fQÆÅ`À |∞@ìÅ∞, KåѨÅ∞ KÕu`À JÅ¡_»O (=∞QÆæO WOHÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞).
Ѩ^Œ∞#∞ KÕã≤# H˘`«Î~åu Ѩx=Ú@∞¡ ~åu Q˘_»¤e LѨÜ≥∂yOK«_»O [iyOk. (=∂#∞Å∞
`˘Åz, Ѩ_»=Å#∞, WO_»∞¡ Hõ@∞ìHÀ=_®xH˜ "≥Ú^Œ∞ÌÅ#∞, ѨÅHõÅ#∞ ‰õÄ_® KÕÜ«∞_»O
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞).
123
P `«~åfi`« Ü«ÚQÆO =∞\ì̃ ‰õΩO_»Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=_»O`À „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
„Hõ=∞OQÍ Ñ¨â◊√=ÙÅ#∞ =∞zÛHõ KÕã¨∞H˘x "åxx áêÅ HÀã¨O, =∂Oã¨O HÀã¨O ÃÑOK«_»O
„áê~°OaèOKå~°∞. JxtÛ`«OQÍ J_»=ÙÅÖ’ "≥^HŒ ˜ U~°∞H˘#fl ѨO_»∞,¡ yO[Å∞ "Õ\Ï_ç ™êkèOz#
[O`«∞=ÙÅ PǨ~°O Hõ<åfl Ѩâ◊√=ÙÅ =∞O^ŒÅ#∞ ÃÑOK«_»O =∞iO`« `ÕeHõQÍ PǨ~°O
ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜ gÅ~ÚOk. Wk Pã≤Ü∂« Ü«¸~°ÑÖπ ’x qâߊѨzÛHõ cà◊§ „áêO`åÅÖ’
„Ѩ^è•#OQÍ Hõ#Ê_»∞`«∂ =ÙOk. JѨÊ\˜H˜ WOHÍ =º=™êÜ«∞O P~°OÉèíO HÍÖË^Œ∞. Ѩâ◊√=ÙÅ#∞
ÃÑOK«_®xH˜ ѨzÛHõ cà◊§#∞, PǨ~° ѨO@ yO[Å#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. P `«~åfi`« P ѨO@
yO[Å#∞ =∂#=Ù_»∞ `«# „Ѩ^è•# PǨ~°OQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
„Hõ=∞OQÍ ~åy, `«QÆ~°=Ú Hõ#∞HÀ¯=_»O HõOK«∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=_»O, HõOK«∞`À
PÜ«Ú^è•Å∞, Ѩx=Ú@∞¡ KÕã¨∞HÀ=_»O [iyOk. nx`À =º=™êÜ«∞O Jaè=$kú HÍ=_»O
[iyOk. P `«~åfi`« W#∞=Ú#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =∞iH˘xfl =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ∞
Ѩ\ ì̃Ok. W#∞=Ú, W#∞Ѩ Ѩx=Ú@∞¡ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=_»O`À<Õ ~åu Ѩx=Ú@∞¡, HõOK«∞
Ѩx=Ú@∞¡ áÈÜ«∂~Ú. W#∞=Ú`À W#∞Ѩ <åQÆe, <åQÆeH˜ Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ Hõ\ ˜ì ^Œ∞#fl_»O,
W#∞Ѩ áê~°Å<Õ "åx`À =º=™êÜ«∞O ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# ™ê^茺"≥∞ÿOk. J_»=ÙʼnõΩ xѨÙÊ ÃÑ\ì̃
`«QÆ∞Å "Õã≤, =º=™êÜ«∂xH˜ `Õ=_»O`À áê@∞, "≥Ú^Œ∞ÌÅ#∞ „`«=fi_»O, #~°Hõ_»O W#∞Ѩ
Ѩx=Ú@¡`À<Õ ™ê^躌 "≥∞Oÿ k. W#∞Ѩ Ü«ÚQÆO`À áê@∞ Hõ=∞‡i H˘eq∞u`«∞ÅÎ ∞, ‰õΩ=∞‡i ‰õΩO_»Å∞
KÕ¿ã K«„HõO u~°∞QÆe (Hand Mill) |O_»∞¡, Ü«Ú^•úxH˜ ~°^è•Å∞, <ÒHõ x~å‡}=Ú, QÆ$ǨÏ
x~å‡}O, Ѩ@ì} x~å‡}O Jaè=$kú K≥O^•~Ú. [<åÉèÏ ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌQÍ ÃÑiyOk.
=∂#=Ùx Ѩi}Ï=∞=Ú 20 ÅHõΔÅ UO_»¡‰õΩ ÃÑ·QÍ D suÖ’ [~°∞QÆ∞`«∂ =zÛ<å,
=∂#=Ù_»∞ Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ ÃÑOK«_»O, H˘xfl `≥QÆÅ∞ nxx „Ѩ^è•# ѨxQÍ KÕã¨∞HÀ=_»O ÖÏO\˜
D "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∂[ Ѩx qÉè[í # =∂#= *ÏuÖ’ Ѩk"ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« =∂„`«"∞Õ
[iyOk. =º=™êÜ«∞O P `«~åfi`« Jaè=$kú K≥OkOk.
L`«ÊuÎ ™ê^èŒ<åÅ∞ Jaè=$kú K≥O^Õ H˘kÌ [<åÉèÏ ÃÑiˆQ H˘kÌ `≥QÆÅ ã¨=∂[O
Jaè=$kú K≥OkOk. XHõ `≥QÆÖ’ H˘xfl QÆ}ÏÅ∞, „Ѩu QÆ}OÖ’ H˘xfl ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞O_Õq.
‰õΩ@∞O|O JO>Ë XHõ =∂`«$™êfiq∞Hõ ‰õΩ@∞O|O. XHõ `«e¡, P"≥∞ JHõ¯ K≥Öˇ¡O„_»∞, "åi
ã¨O`å#O XHõ ‰õΩ@∞O|O. ™êQÆ∞ KÕÜ«∞|_ç# Éèí∂q∞ P =∂`«$™êfiq∞Hõ ^Œâ◊Ö’ P `≥QÆHõO`å
K≥Ok#^Õ. P `≥QÆÖ’ Éèí∂q∞x qq^èŒ QÆ}ÏÅ =∞^茺, qq^èŒ QÆ}ÏÅÖ’x qq^èŒ ‰õΩ@∞OÉÏÅ
=∞^茺 ™êQÆ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ qÉèílOz WKÕÛk. D Éèí∂ qÉèí[# ‰õÄ_® QÆ} ã¨OYº, ‰õΩ@∞O|
ã¨OYº =∂ˆ~ H˘kÌ `«~°K«∞ ѨÙ#ifiÉèí[# KÕã≤ ÉèÏQÍÅ∞ P `≥QÆ ÃÑ^ŒÌÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞. QÆ}ÏʼnõΩ
QÍx XHõ QÆ}OÖ’x ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ QÍx P Éèí∂q∞ÃÑ· ™⁄O`« Pã≤ΠǨωõΩ¯ =ÙO_Õk HÍ^Œ∞.
=zÛ# ѨO@#∞ P QÆ}O `≥QÆ J#∞Éèqí OKÕk.
124
 L`«ÊuÎ Jaè=$kú J~Ú, XHõ `≥QƉõΩ =∞~˘Hõ `≥QƉõΩ =∞^茺 q∞QÆ∞Å∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
=∂iÊ_ç ÃÑiˆQ H˘kÌ, Ѩâ◊√=ÙÅ =∞O^ŒÅ∞ Jaè=$kú HÍ=_»O, =º=™êÜ«∞O Jaè=$kú HÍ=_»O,
KÕu =$`«∞ÎÅ∞ Jaè=$kú HÍ=_»O`À XHõ QÆ}O, XHõ ‰õΩ@∞O|OÖ’ „Ѩu =ºHÎ̃ KÕÜ«∞=Åã≤#
Ѩx Z‰õΩ¯=~ÚOk. JO^Œ∞KÕ D ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ J^Œ#Ѩ٠„â◊=∞ â◊HÎ̃, J^Œ#ѨÙ
=∞#∞+¨μºÅ∞ HÍ=Åã≤ =zÛOk. XHõ `≥QÆ =∞~À `≥QÆ`À áÈ~å\ÏÅ∞ KÕ¿ã@ѨÙÊ_»∞ Mˇ·nÅ∞QÍ
Ѩ@∞ì‰õΩ#fl "åix ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕã≤ Ѩx KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O [iyOk.
D L`«ÊuÎ, ÉÏxã¨Å∞ ÃÑiˆQ H˘kÌ =∂`«$™êfiq∞Hõ `≥QÆÅ∞, Ñ≤`«$™êfiq∞Hõ `≥QÆÅ∞QÍ
=∂~°∞Ê K≥O^•~Ú. `«e¡ áê~°OѨ~º° OQÍ =KÕÛ Ç¨Ï‰õΩ¯ ™ê÷<å# `«O„_ç áê~°OѨ~º° ǨωõΩ¯ U~åÊ@∞
KÕÜ«∞_»O [iyOk. Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ =∞zÛHõ KÕã≤ =∞O^ŒÅ∞ ÃÑOKÕ Ñ¨x "≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ô ѨÙ~°∞+¨μÅ∞
KÕã¨∂Î =KåÛ~°∞. XHõ `≥QÆ`À =∞~À `≥QÆ `å=Ú x=ã≤OKÕ J_»q „áêO`åxfl HÍáê_»\ÏxH˜,
qãÎ̈ $`«O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ [i¿Ñ Ü«Ú^•úÅ∞ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ KÕã¨∂Î =ÙO_Õ"å~°∞. JO^Œ∞KÕ "å~°∞
Ѩ@∞ì‰õΩ#fl Mˇ·nÅ∞ "åiˆH ÉÏxã¨Å∞QÍ JÜ«∂º~°∞. D Pã≤Îx `«=∞‰õΩ Ñ¨Ù\ì̃# "åiˆH ^Œ̂H¯@@∞¡
KÕÜ«∂ÅO>Ë XHõ „ã‘Î XHõ ѨÙ~°∞+¨μxˆH K≥O^Õ@@∞¡, „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ ã¨O|O^è•ÅÖ’ q"åǨÏ
Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’ =∂~°∞Ê `Õ=_»O [iyOk. =∂`«$™êfiq∞Hõ `≥QÆÅ ã¨=∂*ÏÅ∞, Ñ≤`«$™êfiq∞Hõ
ã¨=∂*ÏÅ∞QÍ =∂~å~Ú. `≥QÆÅ∞ ÃÑiˆQ H˘nÌ "åxx HõeÑ≤ XHõ qãÎ̈ $`« „áêO`«O g∞^Œ #_çÑ≤
"åx =º=Ǩ~åÅ∞ #_»Ñ¨_®xH˜, "≥Ú^Œ@ P `≥QƉõΩ K≥Ok# "å~°O^Œ~°∂ ZxflHõ KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ „Hõ=∞ „Hõ=∞OQÍ =Oâ◊áê~°OѨ~°º ǨωõΩ¯`À ~åA JÜ«∂º_»∞.
L`«ÊuÎ q^è•#OÖ’ ÉÏxã¨Å∞ ÃÑiˆQ H˘kÌ ÉÏxã¨Å∞ ÉÏx㨠ܫ∞[=∂#∞Å „H˜O^Œ
ã¨=∂[O q_çáÈ~ÚOk. `≥QÆÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ ‰õÄ_® ^èŒx‰õΩÅ∞, c^ŒÅ∞ J<Õ `Õ_® ‰õÄ_®
ÃÑiyOk. nx`À "≥Ú`«ÎO Pk=∞ `≥QÆÅxflO\˜H˜ LѨÜ≥∂QÍxH˜ =º=™êÜ≥∂`«ÊuÎ KÕÜ«∞_»O
|^Œ∞Å∞ P Éèí∂q∞x ‰õΩ@∞OÉÏÅ "åsQÍ qÉèílOK«_»O [iˆQk. `˘e ^Œâ◊Ö’ P qÉèí[# H˘kÌ
ã¨O=`«û~åÅHõx KÕÜ«∞|_çOk. „Hõ"Õ∞}Ï âßâ◊fi`«OQÍ qÉèílOK«|_çOk. =Oâ◊áê~°OѨ~°ºOQÍ
J#∞ÉèíqOK«_»O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk.
ÉÏxã¨ÅKÕ L`«ÊuÎ KÕ~ÚOKÕ Ñ¨^Œúu ‰õÄ_® XHõ ^Œâ◊Ö’ =∂x"ÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk.
"åi áÈ+¨}‰õΩ ÉÏ^茺`« Ü«∞[=∂x^Õ HÍ|\ì̃ ÉÏx㨠L`«ÊuÎ KÕ¿ãk `«=∞HõO`« Z‰õΩ¯=QÍ
q∞QÆÅ_»O ÖË^Œx, =∂~°HÍxH˜ HÍ=Åã≤# ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`åÎ# ѨO@Å∞, =ã¨∞Î=ÙÅ L`«ÊuÎ HÍ=_»O
ÖË^Œx, P q^è•#OÖ’ =∂~°∞Ê `Õ=_»O [iyOk. Ü«¸~°Ñπ YO_»OÖ’ ÉÏx㨠ܫ∞[=∂#∞Å∞,
Éèí∂q∞ g∞^Œ ѨxKÕã¨∂Î =Ù#fl ÉÏxã¨Å‰õΩ H˘O`« Éèí∂q∞x "åi áÈ+¨}‰õΩ ™êQÆ∞ KÕã¨∞HÀ=∞x
WKÕÛ"å~°∞. ^•xH˜ „ѨuQÍ P Ü«∞[=∂#∞Å `«u=∂‡ Éè∂í =ÚÅ#xfl\˜x =ÚO^Œ∞QÍ ™êQÆ∞KÕãÃ≤ Ñ\˜ì
P `«~°∞"å`« `«=∞H˜zÛ# Éèí∂=ÚÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞HÀ"åe. Éèí∂=ÚÅ#∞ =keÃÑ\ì̃ áȉõÄ_»^Œ∞.
125
JÖÏ =keÃÑ\ì̃ áêiáÈ~Ú# "åix ZHõ¯_»∞<åfl uiy |Å=O`«OQÍ Ñ¨@∞ì‰Ωõ =zÛ `«=∞
Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ ѨxKÕ~ÚOK«∞‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ =ÙO_Õk. D suQÍ ÉÏx㨠ܫÚQÆO
[q∞O^•s Ü«ÚQÆOQÍ =∂iáÈ~ÚOk. P<å_»∞ PÜ«∂ ^ÕâßÅ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞, „ѨÉèí∞`«fi
Ü«∞O„`åOQÍ#flO`å LѨÜ∂≥ yOz nxx J=∞Å∞ [i¿Ñ"å~°∞. P [q∞O^•~°∞x WO\˜Ö’
J<ÕHõ ~°HÍÅ "≥\ ì̃ KåH˜s, J<ÕHõ ~°HÍÅ Hõ\ÏflÅ∞, HÍ#∞HõÅ∞ Lz`«OQÍ#∞, x~°ƒO^èŒOQÍ#∞
~Ô `· ∞« Å∞ K≥eO¡ K«∞HÀ"åÅx =ÙO_Õk. JO^Œ∞KÕ`<« Õ D [q∞O^•s Ü«ÚQÍxfl ÉÏx㨠ã¨=∂[=∞x
`«~åfi`« U~°Ê_ç# ã¨=∂*Ïxfl J~°ú ÉÏx㨠ã¨=∂[=∞x, Éèí∂q∞ g∞^Œ ѨxKÕ¿ã áê`« ÉÏxã¨Å#∞
WѨÙÊ_»∞ J~°ú ÉÏxã¨Åx Ñ≤Å=_»O [iyOk.
Ü«¸~°Ñ¨Ù YO_»OÖ’ =∞iO`« L`«ÊuÎ ÃÑiˆQ H˘Åk, #∂`«# Ü«∞O„`åÅ∞ KÕu
ѨiHõ~åÅ ™ê÷<å# ~å=_»O J~°OaèOKå~Ú. =∂~°HõO ^Õâ◊^ÕâßʼnõΩ ÃÑiyOk. =ã¨∞Î=ÙÅ
=∂iÊ_ç<Õ =ÚYºOQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩO@∂ =zÛ# =~°Î‰õΩÅ∞, Ü«∞O„`« HÍ~åö<åÅ∞ U~°Ê~°Kå~°∞.
"åxÖ’ ѨxKÕÜ∞« _®xH˜ D [q∞O^•~°∞ʼnõΩ JO\˜ ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_®, ¿ãfiK«ÛQù Í `«=∞ HÍ~åö<åÖ’
r`åʼnõΩ Ñ¨xKÕÜ«∞_®xH˜ J~°÷ ÉÏx㨠Ô~·`«∞Å#∞ Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç q_çÑ≤OKÕ áÈ~å@O
„áê~°OaèOKå~°∞. D J~°÷ ÉÏx㨠Ô~·`«∞Å∞ ‰õÄ_® [q∞O^•s ^ÀÑ≤_ô #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç,
`å=Ú ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl Éèí∂=ÚÅ#∞, [q∞O^•~°∞Å ™⁄O`« âıs Éèí∂=ÚÅ#∞ ѨÓiÎQÍ `å"Õ∞
™êfinè#O KÕã∞¨ ‰õΩx J#∞Éèqí OK«_®xH˜ áÈ~å@O „áê~°OaèOKå~°∞. [q∞O^•s q^è•#O ÉèQí flÆ "≥∞ÿ
ÃÑ@∞ì|_ç^•s Ü«ÚQÆO „áê~°OÉèí"≥∞ÿ Jaè=$kú K≥Ok#k. Éèí∂q∞ Ô~·`«∞ʼnõΩ W=fi_»O [iyOk.
J~Ú`Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s Ü«ÚQÆO ÃÑiy Jaè=$kú JÜÕ∞º H˘nÌ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Ѩ\Ïì
Ô~·`«∞Å∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, z#fl z#fl Ô~·`«∞Å#∞ Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç `˘Åyã¨∂Î Ü«∞O„`åÅ#∞
LѨÜ∂≥ yã¨∂Î =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ KÕ`« ™êQÆ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° . ™ÈqÜ«∞\ò
Ü«¸xÜ«∞<£Ö’#∞, K≥·<åÖ’#∞ ™È+¨eã¨∞ì qѨ¡"åÅ∞ q[Ü«∞O á⁄Ok# ^ÕâßÅxflO\˜Ö’#∞
Éèí∂q∞ uiy =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, Ô~·`«∞ʼnõΩ Ñ¨OzÃÑ\Ïì~°∞. P `«~°∞"å`« "å~°O^Œ~°∂
HõÅã≤ ã¨q∞+≤ì =º=™êÜ«∞O ^•fi~å rq`« ™ê÷~Ú ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∂ ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*ÏxH˜
HÍ=Åã≤# =º=™êÜ≥∂`«ÊuÎ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
HÍx ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Ñ≤`«$™êfiq∞Hõ `≥QÆÅ ã¨=∂[O #∞O_ç ѨÓiÎQÍ ÉÏx㨠ã¨=∂[O
U~°Ê_»ÖË^Œ∞. Éèí∂q∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ ™⁄O`« Pã≤ÎQÍ =∂~°ÖË^Œ∞. ~åAÅ∞, K«„Hõ=~°∞ÎÅ∞ =KåÛ~°∞,
ѨiáêeOKå~°∞. HÍx „QÍ=∂ÅÖ’ ã¨fiÜ«∞O ã¨OѨÓ~°‚ Pi÷HÀ`«ÊuÎ ™êQÆ∞`«∂<Õ =zÛOk.
Ñ≤`$« ™êfiq∞Hõ `≥QÅÆ ‰õΩ K≥Ok# q^è•#OÖ’ ÖÏQÍ<Õ Éè∂í =ÚÅ#∞, qq^èŒ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ qÉèlí ã¨∂Î
=zÛ<å "≥Ú`«ÎO „QÍ=∞ „Ѩ[ʼnõΩ Ñ¨O_Õ Ñ¨O@Ö’ ÉèÏQÆO WKÕÛ"å~°∞. qq^èŒ „QÍ=∞ =$`«∞ÎÅ∞
KÕ¿ã"å~°∞. qq^èŒ ‰õΩÖÏÅ∞QÍ =∂i<å~°∞. Pk=∞x"åã¨∞Å#∞, JO@~åx"åiQÍ K«∂ã≤ "åix
126
`«=∞ Éèí∂=ÚÅÖ’ J~°ú ÉÏxã¨Å∞QÍ Ñ¨xKÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ =zÛ<å Éèí∂=ÚÅÖ’ U ÉèÏQÆO qѨs`«"≥∞ÿ# H“Å∞ ˆ~@∞‰õΩ WzÛ ^ÀK«∞‰õΩO@∂<Õ L<åfl~°∞. ѨO@Å∞ ѨO_çOKÕ H“Å∞ Ô~·`«∞‰õΩ
"åiH˜=fi_»O [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . ÖË^• =∞iH˘xfl Pk=∞ `≥QÅÆ #∞, =∞iO`« J_»=ÙÅÖ’H˜, H˘O_»ÅÖ’H˜ Éèí∂q∞ g∞^Œ Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯ W=fiÖË^Œ∞. =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ Éèí∂q∞ g∞^Œ ZÖÏO\˜ ǨωõΩ¯,
`«iq∞, "åi Éèí∂q∞x P„Hõq∞Oz, H˘`«ÎQÍ „áê|ÖϺxH˜ =zÛ# `≥QÆÅ∞ ÃÑ`«Î#O ™êyOKÕ"å~°∞. ZÖÏO\˜ ÉèÏQÆO W=fiÖË^Œ∞.
`«~°K«∞ =∂ˆ~ ~åAʼnõΩ, K«„Hõ=~°∞ÎʼnõΩ, „QÍ=∞O "≥Ú`«ÎO g∞^Œ ѨO_ç# ѨO@ÅÖ’ 6= =O`«∞ PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ 60 – 70 UO_»¡ „H˜`«O =~°‰õΩ „Ѩu „QÍ=∞OÖ’, „Ѩu ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
ÖË^• =∞iO`« J^Œ#OQÍ „QÍ=∞ ѨOKåÜ«∞f ^•fi~å ÖË^• „QÍ=∞ ÃÑ^ŒÌÅ ^•fi~å K≥e¡OKÕ"å~°∞. (ǨÏi[# Pk=∞ `≥QÆÅ∞ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ q∞#Ǩ~ÚOz<å) ѨO@Ö’ <åQÆe áêÅ∞, Z^Œ∞Ì
"≥\ ì̃ KåH˜iH˜ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# JO@~åx"å~°x `å=Ú J}QÆ„^˘H˜¯# "åi KÕ`«<Õ QÍHõ, qq^èŒ áêÅ∞, HÍ_ç áêÅ∞, "Õ∞_ç áêÅ∞ Jx ÉèÏQÆO LO_Õk. =º=™êÜ«∞ Jaè=$kú JÜÕ∞º H˘kÌ
‰õΩÖÏÅÖ’, =$`«∞ÎÅÖ’ =Ù#fl "åi KÕ`« ‰õÄ_® KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O ã¨~°fi™ê=∂#º"≥∞ÿOk. D =∂Ô~¯\òÖ’ ѨO_ç# ѨO@Å∞ J=Ú‡HÀ=_®xH˜ J=HÍâßÅ∞ ÃÑiˆQ H˘kÌ D áêÅ∞ q^è•<åʼnõΩ
q^èŒOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „QÍ=∞ã‘=∞ÅÖ’ Ñ≤`«$™êfiq∞Hõ ã¨=∂[O, ^•x g∞^Œ XHõ "Õ∞~°‰õΩ ÉÏx㨠ã¨fiã≤Î K≥ѨÊ_»O [iyOk. "å~°O`å Éèí∂q∞ ÖËx =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞QÍ, ¿Ñ^Œ"å~°∞QÍ
^ÀÑ≤_ç, D Ô~O_çO\˜ g∞^Œ "≥\ ì̃KåH˜s`À [q∞O^•s ^ÀÑ≤_ô ã¨q∞‡o`«"≥∞ÿ# ã¨=∂[ =º=ã¨÷ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞.
U~°Ê_çOk. Jk WOw¡+¨μ "å~°∞ ѨiáêÅ<åkèHÍ~åxH˜ =KÕÛ=~°‰õΩ ™êyOk.
JO^Œ∞KÕ`«<Õ „QÍ=∞ ¿Ñ^ŒÅO`å =ÚYºOQÍ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞,
WOw¡+¨μ"å~°∞ JkèHÍ~åxH˜ ~åQÍ<Õ Wk=~°‰õΩ Ñ¨#∞flÅ∞, ÖË^• ѨO@ÅÖ’ ÉèÏQÍxfl Éèí∂q∞ g∞^Œ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ [#‡ ǨωõΩ¯. ZѨÙÊ_»∂ ÖË^Œx, JO^Œ~°∂ ^•xx ™êQÆ∞ KÕã¨∞H˘x
=ã¨∂Å∞ KÕã≤ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ Hõ_»∞`«∂ =zÛ# ^ŒàÏsÅ`À XѨÊO^ŒO KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. "å~°∞ rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ LO_Õ^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. ã¨=∂[ Ѩi}Ï=∞OÖ’ H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅ „H˜`«"Õ∞
`«=∞‰õΩ U>Ë\Ï Hõ@=ì Åã≤# #QÆ^∞Œ #∞ x~°~‚ ÚOz "åik =~°‰Ωõ =ã¨∂Å∞ KÕã∞¨ #Î fl „áêO`«=∞O`«\ ˜ =∞# ^ÕâO◊ Ö’ WOw¡+μ¨ "åi ÃÑ`«#Î O =zÛ# `«~åfi`«<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ Éè∂í q∞ H˘kÌ =∞Ok Éè∂í ™êfi=ÚÅ
Éèí∂=ÚÅhfl "åi ™⁄O`« Pã≤ÎQÍ Ñ¨\Ïìe=fi_»O [iyOk. Jk=~°‰õΩ tã¨∞ÎÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕã≤ ™⁄O`« ™⁄`«∞Î J~ÚO^Œx, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ, ã¨#flHÍ~°∞ Ô~·`«∞ʼnõΩ,
H˘O`« q∞#Ǩ~ÚOK«∞H˘x q∞ye#k ~åAʼnõΩ, „ѨÉèí∞`åfikè<Õ`«Å‰õΩ Hõ>Ëì ^ŒàÏsÅ∞ WѨÙÊ_»∞ Jk=~°‰õΩ#fl "Õ∞~°‰õΩ, "åiH˜ Ѩx K«∂Ñ≤ uO_ç ÃÑ\Ïìeû# ÉÏ^茺`«#∞ ‰õÄ_® =ke"Õã≤,
Éèí∂q∞ g∞^Œ ™⁄O`«^•~°∞ÅÜ«∂º~°∞. "å~°∞ Éèí∂q∞x ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl "åi #∞O_ç `«=∞ W+ì̈O ǨωõΩ¯Åxfl\˜x ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_»O [iyO^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. uiy áÈ~å_ç `«# [#‡Ç¨Ï‰õΩ¯#∞
=zÛ#@∞¡ ѨO@ÅÖ’ J^Œ#OQÍ ÉèÏQÆO fã¨∞‰õΩO@∂ J„Hõ=∞ =ã¨∂à◊√¡ KÕÜ∞« _»O, P ™êQÆ∞^•~°#¡ ∞ ''^Œ∞<Õfl "åxˆH Éèí∂q∞—— ǨωõΩ¯#∞ ™⁄O`«OQÍ HÍÜ«∞Hõ+ì̈O`À ™êQÆ∞ KÕ¿ã "åiˆH Éèí∂q∞ g∞^Œ
`«=∞ W+¨ìO =zÛ#@∞¡ `˘ÅyOK«_»O, Éèí∂q∞ JO`å `«=∞ ™⁄O`« Pã≤Î J~Ú#@∞¡ ѨO@#O`«#∞ J#∞ÉèíqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ ™êkèOK«∞HÀ"åe.
„Ѩ=iÎOK«™êQÍ~°∞. nxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Éèí∂q∞x ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl Ô~·`«∞Å∞ PO^Àà◊# KÕ¿ãÎ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕ¿ãÎ H˘xfl ǨωõΩ¯eKåÛ~°∞. H˘xfl „áêO`åÅÖ’ l~å~Úf ǨωõΩ¯ ‰õÄ_® WKåÛ~°∞.
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡Ö’¡#∞, HÀ™êÎ lÖÏ¡Ö’¡ H˘xfl „áêO`åÅÖ’#∞,
Jk=~°‰õΩ Ñ¨OKåÜ«∞f „QÍ=∞ ÃÑ^ŒÌÅ ^•fi~å Éèí∂=ÚÅ#∞ ™êQÆ∞KÕã¨∞Î#fl ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Ñ¨\ÏìÅ∞
WzÛ WOw¡+¨μ „ѨÉèí∞`«fiO Ѩ#∞flÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ì̃Ok. nx<Õ Ô~·`«∞"ås
q^è•#=∞x JO\ÏO. =∞iH˘xfl „áêO`åÅÖ’ [q∞O^•sʼnõΩ P „áêO`åxH˜ Ѩ\Ïì Hõ@Ãì Ñ@ì_O»
[iyOk. ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`« [q∞O^•s q^è•<åxfl JO`«O KÕã≤ "åiH˜ Ѩ#∞fl
Hõ>Ëì "åiH˜ Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯ WKåÛ~°∞. [q∞O^•~°∞ʼnõΩ H˘xfl =O^ŒÅ HÀ@∞¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«\Ï
#+ì̈ѨiǨ~°O K≥e¡ã¨∞Î<åfl~°∞. JO`ÕQÍHõ =O^ŒÅ "ÕÅ H˘Åk ZHõ~åÅ∞ "åi ™⁄O`« âısÅx
XH˘¯Hõ¯iH˜ ™⁄O`« Éèí∂q∞QÍ Ñ¨\ÏìÅ∞ ‰õÄ_® W=fi_»O [iyOk.
Wk=~°‰õΩ [q∞O^•~°∞Å „H˜O^Œ H“Å∞^•~°∞Å∞QÍ =ÙO_ç, WѨÙÊ_»∞ Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯
á⁄Ok# H˘xfl ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ `å=Ú ™⁄O`«OQÍ KÕã¨∞HÀHõ P Éèí∂=ÚÅ#∞ uiy =∞iH˘O^ŒiH˜

127 128

[g∞O^•s Ü«ÚQÆO <å\˜ ^ÀÑ≤_ô Ѩ^Œú`«∞Å∞
<Õ\H˜ © KåÖÏ Ñ„ =¨ ÚYOQÍ<Õ =Ù<åfl~Ú
H“Å∞ ^ÀÑ≤_ô : Éèí∂q∞x W`«~°∞ʼnõΩ H“Å∞ H˜zÛ Ñ¨O_ç# ѨO@Ö’ ÉèÏQÍxfl ѨO@
~°∂ѨOÖ’ QÍx, ÖËHõ #QÆ^Œ∞ ~°∂ѨOÖ’ QÍx ^ÀK«∞H˘<Õ Ñ¨^Œúux Ѷ¨Óº_»Öò ÖË^• [q∞O^•s
^ÀÑ≤_ô Jx JO\ÏO.
<Õ\ ˜H© PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ S^Œ= =O`«∞ =∞Ok =~°‰õΩ Éèí∂q∞x H“Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩx
qѨs`«"≥∞ÿ# H“Å∞ ˆ~@∞ ~ÚK«∞ÛHÀ=Åã≤ =ÙO@∞#fl^Œh, D ^ÀÑ≤_ô ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO^À
‰õÄ_® ÃÑ·# K«∂âß=Ú.
"≥\ ˜ìKåH˜i : [g∞O^•s ^ÀÑ≤_ôÖ’ =∞~À ~°∂ѨO "≥\ ˜ìKåH˜i. PO„^èŒ HÀ™êÎ,
~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡ÅÖ’ 50 U_»¡ „H˜`«O =~°‰õΩ "≥\ ì̃ KåH˜i KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î<Õ =ÙO_Õk.
`≥ÅOQÍ}Ö’ 1946–51 ™êÜ«Ú^èŒ Ô~·`åOQÆ áÈ~å@O ™êˆQ =~°‰õΩ qѨs`«OQÍ =ÙO_Õk.
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ, ^Õâ◊=ÚY∞ʼnõΩ =~å¬Å∞ Ѩ_ç Éèí∂q∞ (^Œ∞H˜¯H˜) Ѩ^Œ∞#∞ HÍQÍ<Õ WO\˜O\˜H˜
XHõ <åQÆe K˘Ñ¨ÙÊ# "≥o§ Éè∂í ™êfiq∞ Éè∂í q∞x =ÚO^Œ∞ ^Œ∞xfl ~å=Åã≤ =ÙO_Õk. <å~°∞"Õ`Å« Ö’,
HÀ`«ÅÖ’ "≥o§ "≥\ ì̃ KåH˜i KÕã≤ ~å=Åã≤ =ÙO_Õk. `≥ÅOQÍ}Ö’ x#fl "≥Ú#fl\˜^•HÍ KåÖÏ
KÀ@¡ <å@∞"Õ`Å« ∞, HÀ`«Å ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ „QÍ=∞OÖ’x ¿Ñ^ŒÅO`å "≥o§ Éè∂í ™êfi=ÚÅ Éè∂í =ÚÅÖ’
ѨxKÕã≤ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ ÃÑ>Ëì ^ÀÃã_»∞ ''aèHõΔO——`À uiy =KÕÛ"å~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÅ WO_»¡Ö’ U
â◊√ÉèíHÍ~°ºOQÍx, ÖË^• U J=ã¨~°=Ú QÍx Ѩ_ç<å „QÍ=∞OÖ’x Ô~·`«∞Å∞, =~°Î‰õΩÅ∞, =∞OQÆe,
KåHõe, Hõ=∞‡i, ‰õΩ=∞‡i, K«~°‡HÍ~°∞¡ HÍ=Åã≤# ã¨~°∞‰õΩÅ∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã≤, HÍ=Åã≤# Ѩx#O`å
Lz`«OQÍ "≥\ ì̃ KÕã≤ ~å"åe. „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆã¨∞ÎʼnõΩ ‰õÄ_® WÖÏO\˜ "≥\ ì̃Ѩ#∞Å∞ Z<Àfl
KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙO_Õk. WѨÊ\˜H© QÆ}hÜ«∞OQÍ<Õ, L^Œº=∞O |ÅÇ‘Ï#OQÍ =Ù#fl KÀ@¡ "≥\ ì̃
KåH˜s ™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOk.
"Õ∞~°Å∞ „QÍ=∞ KåHõsÅ∞ : XHõѨÙÊ_»∞ [g∞O^•s Ü«ÚQÆOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „QÍ=∂ÅÖ’
Pi÷Hõ ã¨fiÜ«∞O ã¨=∞$kúH˜ `À_»Ê_ç#"å~°∞, KÕu=$uÎ^•~°∞Å∞, ^•xH˜ "åiH˜KÛÕ Ñ¨O@ÅÖ’ ÉèÏQÆO,
WѨÊ\˜H© "Õ∞~°Å ¿Ñ~°∞`À ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. <Õ_»∞ Jq "åiH˜ <åºÜ«∞OQÍ "åi HõëêìxH˜, "å~°∞
`«Ü«∂~°∞KÕ¿ã =ã¨∞Î=ÙÅ qÅ∞=‰õΩ `«y# „ѨuѶ¨ÅOQÍ ÖË=Ù. "å~°∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã J^Œ#ѨÙ
qÅ∞=#∞ W`«~°∞Å∞ Éèí∞HõÎO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜, áê`« Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ôx xÅɡ>ËìkQÍ
`«Ü«∂~°Ü«∂º~Ú.
129
KåHõe, =∞OQÆe, ‰õΩ=∞‡i, Hõ=∞‡i, =„_»Oy, HõO™êe, =∂kQÆ (K«~°‡HÍ~°∞_»∞)
WÖÏO\˜ =$`«∞ÎÅ "å~°∞ „QÍ=∞OÖ’x „Ѩu WO\Ï ''"Õ∞~°Å——x Ѩiq∞`« ^è•<åºxfl, J<åflxfl
(Hõ|àÏxfl) fã¨∞H˘x P WO_»Ö¡ ’x QÆ∞_»Å¤ hfl LuH˜É@ˇ _ì O» , Ñ≤ez#ѨÙÊ_»∞ "≥o§ HΔ“~°O KÕÜ∞« _»O,
HÍ=Åã≤# ‰õΩO_»Å∞, K≥ÑÙ¨ ÊÅ∞, ÉÁÔH¯#Å∞ =ÔQ~· å ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. =„_»Oy,
Hõ=∞‡~°∞¡ =º=™êÜ«∂xH˜ HÍ=Åã≤# Ѩx=Ú@∞¡ H˘Ü«∞º`À, W#∞=Ú`À KÕã≤ ÃÑ@ì_»O, <åQÆà◊√§,
|O_»∞¡, Hõ„~°∞Å∞, H˘_»=à◊√§, Ѩx=Ú@∞ìʼnõΩ =∞~°=∞‡`«∞Å∞ KÕã≤ÃÑ@ì_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk.
„QÍ=∞ <ÒHõ~°∞¡ KåH˜i W<å=ÚÅ∞ fã¨∞H˘x „QÍ=∞ L^ÀºQÆã¨∞ÎʼnõΩ, „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆã¨∞ÎʼnõΩ
J<ÕHõ ~°∂áêÖˇ·# "≥\ ì̃ KÕÜ«∂eû =ÙO_Õk. WѨÊ\˜H˜ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ "≥\ ì̃ KåH˜i ™êQÆ∞`«∂<Õ
=ÙOk.
‰õÄe ˆ~@¡Ö’ Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ô : ‰õÄe ˆ~@¡#∞ x~°‚~ÚOK«_»OÖ’ ‰õÄ_® Ѷ¨Óº_»Öò
^ÀÑ≤_ô <Õ\ ˜H© Hõ#|_»∞`«∂ =ÙOk.
`≥ÅOQÍ}Ö’ XHõ |™êÎ q`«Î<åÅ∞ K«ÖË¡ Éèí∂q∞Ö’ <å@∞"Õ`«‰õΩ, HÀ`«‰õΩ Wxfl |™êÎÅ
^è•#º=∞x x~°‚~Úã¨∂Î =KåÛ~°∞. *Á#fl HÀ`«‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ ÖË^• S^Œ∞ Hõ@ìÅx Wã¨∂Î =KåÛ~°∞.
`«‰õΩ¯= r`åezÛ Ñ¨xKÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∞#fl áêÖË~°¡‰õΩ =iHÀ`«ÅÖ’ Ѩx Jx, =i "≥∂Ѩ٠Jx,
‰õΩÑ¨Ê #∂iÊà◊§Ö’ HõàϧÅÖ’ yO[Å∞ =^ŒÅ_»=∞O@∂ WÖÏO\˜ Ѩ^Œú`«∞Å∞ J=ÅOaOz,
"åiH˜ <åºÜ«∞OQÍ ~å=Åã≤# r`åÅ∞ W=fi_»O ÖË^Œ∞. "Õ~°∞â‹#QÆ Ñ‘‰õΩ_»∞, q∞~°Ñ¨ HÀ`«‰õΩ Wxfl
|∞@ìÅ HÍÜ«∞‰õΩ, XHõ |∞>ì̌_»∞ "Õ~°∞â‹#QÆ, q∞~°Ñ¨ HÍÜ«∞Å∞ Jx D suQÍ J<ÕHõ Ѩ^Œú`«∞Å#∞
J=ÅOaã¨∞Î<åfl~°∞.
D Ѩ^Œú`«∞Åxfl\˜Ö’#∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩ_»∞ `«# ~ÀA ѨxH˜ `å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã
#∂`«# qÅ∞=#∞ |\ì̃ „ѨuѶ¨ÅO YzÛ`«OQÍ J_ç̂Q ǨωõΩ¯#∞ =ke"Õã≤ Éèí∂™êfiq∞ ^ŒÜ«∂
^•HΔ̃}ϺÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»@O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. ÉÏQÍ Ñ¨O@Å∞ ѨO_ç#ѨÙÊ_»∞ Hõ@ìÅ∞, |∞@ìÅ∞
~°∂ѨOQÍ fã¨∞‰õΩO>Ë Z‰õΩ¯= y@∞ìÉÏ@∞ J=Ù`«∞O^Œ<Õ Pâ◊`À Éèí∂™êfiq∞ WëêìxH˜ =ke
"ÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. Ѷ¨Óº_»Öò HÍÅOÖ’ Éèí∂q∞x, Éèí∂™êfiq∞x JO\˜ ÃÑ@∞ì‰õΩx
„|uˆH ã≤÷uÖ’ D U~åÊ@∞¡ Jhfl =zÛ#q. =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩ_»∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ Z‰õΩ¯= r`åÅ∞
=KÕÛ Ñ¨xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# KÀ\˜H˜ "≥o§ Ѩx KÕã¨∞H˘<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. Pi÷Hõ
q^è•#O, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O Jaè=$kú JÜÕ∞º H˘nÌ D Ѩ^`úŒ ∞« Å∞, Pi÷HÍaè=$kúH,˜ L`«ÊuÎH©
‰õÄ_® P@OHÍÅ∞QÍ Ñ¨i}q∞ã¨∂Î =Ù<åfl~Ú. Éèí∂™êfiq∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=™êÜ«∂xfl
J=ÅOaã¨∂ΠѨxKÕ¿ã "åiH˜ Ѷ¨Óº_»Öò Ѩ^Œú`«∞Å`À `«‰õΩ¯= r`åezÛ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜
ѨÓ#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
J^Õq^èOŒ QÍ áêÖË~‰¡° Ωõ (r`«QÍà◊§‰õΩ) ^è•#º ~°∂ѨOÖ’#∞ U~°Ê~°K∞« ‰õΩ#fl <≥Å r`åÅ`À
áê@∞ XHõ¯ ѨÓ@ ÖË^• Ô~O_»∞ ѨÓ@Å∞ Éè’[#O ÃÑ@ì_»O, Q˘OQÆo, ^èÀ=`«∞Å∞, K≥ѨÙÊÅ
[`«Å∞, á⁄Q͉õΩ =ÔQ·~å ~Ú=fi_»O J<Õ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O ‰õÄ_® H˘#™êyã¨∞Î<åfl~°∞. nx=Å#
130
áêÖË~°∞ `«#‰õΩ ~å=Åã≤# "≥Ú`«ÎO r`åxfl ѨÓiÎQÍ fã¨∞H˘x `«# ÉèÏ~åº a_»¤Å`À ѨÓiÎQÍ
J#∞ÉèíqOK«_®xH˜ ™ê^茺Ѩ_»@O ÖË^Œ∞. Éèí∂™êfiq∞ WKÕÛ r`«O áêÖË~°∞‰õΩ, J`«x ÉèÏ~åº
a_»Å¤ ‰õΩ uO_çH˜ ‰õÄ_® KåÅHõ, Ѩã∞¨ ÅÎ ∞ LO_»@"≥∂ ÖËHõ J~åúHeõ `À<≥<· å LO_»=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
JO^Œ∞KÕ ÉèÏ~åºa_»¤Å QÆu U"≥∞ÿ<å áêÖË~°∞‰õΩ Ô~O_»∞ ѨÓ@Å∞ uO_ç ÃÑ\˜ì Z‰õΩ¯= Ѩx
KÕ~ÚOK«∞HÀ=_®xH˜ Éèí∂™êfiq∞H˜ D Ѩ^Œúu LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok. <å@∞"Õ`«ÅÖ’, HÀ`«ÅÖ’
XHõ ѨÓ@ J#flO ÃÑ\ì̃ Z‰õΩ¯= QÆO@Å∞ Ѩx KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O ‰õÄ_® =∞#O K«∂ã¨∂Î<Õ
=Ù<åflO.
WÖÏO\˜ Ѩ^Œú`«∞Åhfl `«=∞‰õΩ ~å=Åã≤# <åºÜ«∞"≥∞ÿ# YzÛ`«"≥∞ÿ# ‰õÄb, r`åÅ∞
W=fi‰õΩO_® `«=Ú‡ "≥∂ã¨yOK«_®xH˜, `«‰õΩ¯= WzÛ, Z‰õΩ¯= Ѩx KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<Õ Ñ¨^Œú`«∞Å#∞
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ #K«ÛK≥Ñ≤Ê "åi K≥·`«#ºO ÃÑiˆQ H˘kÌ YzÛ`«OQÍ ÃÇÏK«∞Û ‰õÄeˆ~@¡
HÀã¨O áÈ~å_Õ@@∞¡ =∞#O Hõ$+≤ KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙO@∞Ok. nxH˜ XHõ ÃÑ^ŒÌ P@OHõO. Ѩx ÖËx
~ÀAÅ∞ KåÖÏ JkèHõOQÍ LO_»@O`À áê@∞ áê`« Ѩ^Œú`«∞Å`À Éèí∂™êfi=ÚÅ =^ŒÌ ѨxKÕ¿ãÎ
xHõ$+¨ì rq`åxÔH·<å JѨÙÊ ã¨Ñ¨ÙÊÅ`À#~Ú<å |`«Hõ_®xH˜ gÅ∞O@∞O^Œx D Ѩ^Œú`«∞Å<Õ
JO\˜ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk.
JO^Œ∞KÕ`« ѨO_çOKÕ Ñ¨O@ Ѷ¨e`åxfl #∂`«# qÅ∞=#∞ |\˜ì <åºÜ«∞"≥∞ÿ#
‰õÄeˆ~@∞¡QÍHõ Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ô XuÎ_ç Ѷ¨e`«OQÍ rq`åxH˜, ‰õΩ@∞O| áÈ+¨}‰õΩ ‰õÄ_®
KåÅx =ã¨∞Î=ÙÅ`À Hõ$tOzáÈÜÕ∞ "Õ`«<åe=fi_»O [~°∞QÆ∞`«∂Ok. Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ôx
`«∞^Œ=Ú\ì̃Oz ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# ÃÑ@∞ì|_ç^•s Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’ =º=™êÜ«∂aè=$kú [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë
‰õÄe ˆ~@∞¡ ‰õÄ_® =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ, =∞iO`« <åºÜ«∞OQÍ =ÙO_Õq. Éèí∂ѨOѨHõO KÕã≤,
Éèí∂™êfi=∞º q^è•<å#flO`å (Ѷ¨Óº_»Öò, ÃÑ@∞ì|_ç^•s Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åÅ Ô~O\˜h) ~°^Œ∞Ì
KÕã≤ ^Œ∞<Õfl"åxH˜ Éèí∂q∞ WzÛ#ѨÙÊ_Õ `«‰õΩ¯= ‰õÄbxKÕÛ D Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ôx ‰õÄ_® ~°^Œ∞Ì
KÕÜ«∞_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
ǨÏi[#∞ʼnõΩ W`«~°∞Å Hõ<åfl `«‰õΩ¯= ‰õÄeˆ~@∞ : ǨÏi[#∞ʼnõΩ, W`«~° ‰õΩÖÏÅ
"åiH˜ =∞^茺 r`«Éèí`åºÅ`À `Õ_® K«∂Ѩ_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. ǨÏi[#∞Å∞ `«k`«~°∞ÅO^Œ~°∂
LѨÜ∂≥ yOKÕ ÉÏ=ÙÅ∞, K≥~∞° =ÙÅ∞, g^è∞Œ Å∞, 㨇âß#"å\˜HÅõ #∞O_ç |Ç≤Ï+¨¯iOѨ|_»∞`«∞<åfl~°∞.
JO@~åx"å~°x WO_»¡Ö’H˜ ~åx=fiHõáÈ=_»O JÖÏO\˜ W`«~° P@OHÍÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞.
`å=Ú ã¨$+≤ìOz# D JO@~åx`«<åxfl XHõ ™ê‰õΩQÍ K«∂Ñ≤ W`«~° ‰õΩÅã¨∞ÎʼnõΩ WKÕÛ r`åÅ
Hõ<åfl ǨÏi[# áêÖË~°¡‰õΩ `«‰õΩ¯= r`åeã¨∞Î<åfl~°∞. áêÖË~°¡#∞, ‰õÄbÅÖ’#∞ D ‰õΩÅÉèË^•Å#∞
Ô~K«ÛQ˘\˜ì "å~°∞ Hõeã≤ SHõºOQÍ ã¨OѶ¨∂Å∞ ÃÑ@∞ìH˘x `«=∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# HÀÔ~¯Å HÀã¨O
áÈ~å_»‰õΩO_® peÛ LOK«_®xH˜ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ ZO`À „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅÃÑ·<å ¿Ñ^ŒÔ~·`«∞ÅÃÑ·<å [~°∞QÆ∞`«∞#fl ™êOѶ≤∞Hõ J<åºÜ«∂Å∞, J„Hõ=∂Å∞ Ѷ¨Óº_»Öò
^ÀÑ≤_ô Ѩ^`úŒ ∞« ÖË. gxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ, JO@~åx`«<åxH˜ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ, ‰õΩÅ=∞`« KèåO^Œã`¨ åfiʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ =∞# =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ, Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ „Ѩ*Ï`«O„`« "å^Œ∞ÅO`å áÈ~å_»=Åã≤
=ÙOk.
131
„ã‘ÎʼnõΩ `«‰õΩ¯= ‰õÄe : J^Õq^èŒOQÍ „ã‘Î ‰õÄbʼnõΩ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Hõ<åfl `«‰õΩ¯= ‰õÄe,
ã¨=∂#"≥∞ÿ# Ѩx KÕã¨∞<åfl `«‰õΩ¯= W=fi_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. KåÖÏKÀ@¡ áêÖË~°¡ ÉèÏ~°ºÅ∞
Éèí∂™êfiq∞ WO\˜Ö’ Ѩx =zÛ#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ "≥o§ Ѩx KÕÜ«∂e. P Ѩx HÀã¨O „ѨuѶ¨ÅOQÍ P
~ÀAHÀ, P ѨÓ@HÀ uO_ç ÃÑ@ì_»O, ÖË^• `«‰õΩ¯= ‰õÄe W=fi_»O, ã¨O=`«û~åO`«OÖ’
=∂=¸Å∞ ÃÑ@∞ì|_ç „H˜O^Œ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ |™êÎÅ ^è•#ºO P „ã‘ÎH˜ W=fi_»O <Õ\ ˜H© [~°∞QÆ∞`«∂<Õ
=ÙOk. NH͉õΩà◊O lÖÏ¡ yi[# „áêO`«OÖ’ D =∂=¸Å∞ ã¨O=`«û~åxH˜ 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞
LO_Õk. JK«Û@ yi[# ã¨OѶ¨∂Å∞ ÃÑ@∞ìH˘x Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞Hõ`åfi# PO^Àà◊#
L^Œº=∞O ™êyOz# Ѷ¨e`«OQÍ ã¨O=`«û~åxH˜ 5 |™êÎÅ ^è•#ºO W=fi_®xH˜ JOwHÍ~°O
‰õΩ^Œ∞~°∞ÛHÀQÆeQÍ~°∞.
z#fl a_»¤Å KÕ`« Ѩx KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O : z#fl a_»¤Å#∞ 8, 9 ã¨O=`«û~åÅ =pÛ
~åHõ=ÚO^Õ ‰õÄeH˜ ÃÑ@∞ìH˘x `«‰õΩ¯= ‰õÄe WzÛ ^ÀK«∞HÀ=_»"≥∂ ÖË^• WO\˜Ö’ zÅ¡~°
=∞Å¡~° Ѩ#∞Åxfl\˜h KÕ~ÚOz HÍãÎ̈ uO_ç ÃÑ\ì̃ ^ÀK«∞HÀ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. WO^Œ∞=Å¡
giH˜ K«^Œ∞=ÙHÀ=_®xH˜ gÅ∞ÖËHõ rq`«=∞O`å ‰õÄe ÉÏxã¨Å∞QÍ xHõ$+ì̈ rq`«O QÆ_»áêeû
=ã¨∂Î =ÙOk. JO`ÕQÍHõ z#fl "åix ѨxÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# „ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ#∞
ѨxÖ’H˜ fã¨∞HÀ‰õΩO_® `«‰Ωõ ¯= r`åÅ`À `«=∞ =º=™êÜ«∞Ѩ٠Ѩ#∞Å∞ ™êyOK«∞H˘x qѨs`«"∞≥ #ÿ
ÖÏÉèÏÅ∞ ã¨OáêkOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. x~°∞^ÀºQÆ∞Å ã¨OYº ÃÑiyáÈ`«∂<Õ =ÙOk.
JO^Œ∞KÕ`« 15 UO_»¡Ö’Ѩ٠ÉÏÅÉÏeHõÅKÕ Ñ¨x KÕ~ÚOK«_»O x¿+kèOKåÅx, "åiH˜
K«^Œ∞=ÙHÀ=_®xH˜ `«y# ™œHõ~åºÅhfl HõeæOKåÅx, áê~î°âßÅÖ’ r`åÅ∞ fã¨∞HÀHõáÈ=_»"Õ∞
QÍHõ Lz`«OQÍ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞, ~å`« ѨiHõ~åÅ∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∂Åx, =Ü«∞ã¨∞û =zÛ K«^Œ∞=Ù
ѨÓiÎ JÜÕ∞º=~°‰õΩ Lz`«OQÍ Éè’[# =ã¨ux U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx `«k`«~° J=ã¨~åÅ#∞
f~åÛÅx „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl x~°O`«~O° ™êyOKåe.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ÅO^ŒiH© Lz`« q^•º "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞
HõeæOK«_®xH˜ Hõ$+≤ KÕÜ«∂eû =ÙO@∞Ok.
`«Ñ¨ÙÊ_»∞ H˘Å`« áê„`«Å∞ : <Õ\ ˜H© „QÍ=∂ÅÖ’ KåÖÏ=∞Ok `«=∞ ‰õÄbʼnõΩ,
r`«QÍà◊§‰õΩ `«‰õΩ¯= H˘Å`« áê„`«Å`À r`åÅ∞ H˘Å∞ã¨∞Î<åfl~°∞. "åi #∞O_ç `åq∞zÛ# JѨÙÊ
yO[Å∞ <å=Ú`À áê@∞ (<åQÆ∞`À áê@∞) H˘Å∞K«∞‰õΩ<Õ@ѨÙÊ_»∞ ÃÑ^ŒÌ H˘Å`« áê„`«Å`À
H˘eÑ≤OK«∞‰õΩO\Ï~°∞. YzÛ`«"≥∞ÿ#, ãÔ̈~·# H˘Å`« áê„`«Å`À r`«Éèí`åºÅ∞ WÑ≤ÊOK«∞HÀ=_»O
XHõ HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ ÃÑ@∞ìH˘x ѨxKÕ¿ãÎ<Õ QÍx D J„Hõ=∞ ^ÀÑ≤_ôx, Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ôx
JiHõ@ìÖË=Ú.
D `«Ñ¨ÙÊ_»∞ H˘Å`« áê„`«Å#∞ LѨÜ≥∂yOK«_»O ¿Ñ^Œ, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`«∞Å`À\˜
ÖÏ"å^ÕgÅÖ’ ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∂<Õ =ÙOk. Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, =~°Î‰õΩÅ∞ D z#fl Ô~·`«∞Å #∞O_ç
^è•<åºxfl H˘<Õ@ѨÙÊ_»∞ ÃÑ^ŒÌ H˘Å`« áê„`«Å`À H˘Å∞K«∞‰õΩO\Ï~°∞. "åiH˜ `å=Ú JѨÙÊQÍ
132
WKÕÛ yO[Å#∞ `«‰õΩ¯= H˘Å`« áê„`«Å`À H˘Å=_»O KåÖÏ KÀ@¡ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ =ÙOk.
J^Õq^èŒOQÍ `«∂xHõ ~åà◊§Ö’ ‰õÄ_® `«Ñ¨ÙÊ_»∞ ~åà◊√§ LѨÜ≥∂yOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk.
áêÖË~°¡‰õΩ qѨs`«OQÍ Z‰õΩ¯= Ѩx QÆO@Å∞, Ѩx ~ÀAÅ∞ : áêÖË~°¡ KÕ`« ~ÀE
`≥Å¡"åi#ѨÊ\˜ #∞O_ç ~å„u pHõ\ ˜ Ѩ_Õ =~°‰õÄ =∂=¸Å∞QÍ 14 QÆO@Å∞ Ѩx
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. H˘xfl Ѩx `«~°∞}ÏÅÖ’ 18 QÆO@Å∞ ‰õÄ_® Ѩx KÕ~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞.
~å„u ѨQÆÅ∞ J#Hõ ZѨÙÊ_»∞ Éèí∂™êfiq∞ Ñ≤e¿ãÎ JѨÙÊ_»∞ "≥o§ Ѩx KÕ¿ã Ѩ^Œúu. ã¨O=`«û~°OÖ’
ÃãÅ=ÙÅ∞ Ug∞ W=fiHõáÈ=_»O, [|∞ƒ Ѩ_À ÖË^• WO\˜Ö’ J`«º=ã¨~° Ѩx =Å# PyáÈ`Õ<À,
P ~ÀAʼnõΩ ~ÀA r`åxfl |\Ïfi_® KÕÜ«∞‰õΩO_® HÀ`« HÀ™êÎ~°∞. ã¨O=`«û~åO`«=Ú#
W=fi=Åã≤# ÃÑ@∞ì|_çÖ’ #∞O_ç Ѩx KÕÜ«∞x ~ÀAÅx xÅ=Å∞ ÖˇHõ¯QÆ\ ì̃ `«yæã¨∞Î<åfl~°∞.
~ÀA ‰õÄbÅ KÕ`« 6 "≥Ú^ŒÅ∞ 8 QÆO@ʼnõΩ q∞Oz Ѩx KÕ~ÚOK«~å^Œx, áêÖË~°¡‰õΩ
~ÀA‰õΩ 8 – 10 QÆO@ʼnõΩ q∞Oz Ѩx =ÙO_»~å^Œx, JÖÏ H˘xfl `«~°∞}ÏÅÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤
=¿ãÎ ^•xH˜ |^Œ∞Å∞ W`«~° ~ÀAÅÖ’ `«‰Ωõ ¯= QÆO@Å∞ J^Œ#Ѩ٠ÃãÅ=ÙÅ∞ =ÙO_®Åx L^Œº=∂xfl
#_»áêe. áêÖË~°¡‰õΩ Hõhã¨O 30 ~ÀAÅ~Ú<å ÃãÅ=ÙÅ∞ "≥#∞"≥O@<Õ ~Ú"åfiÅx, „Hõ"Õ∞}Ï
"å~åxH˜ XHõ~ÀA, ѨO_»∞QÆ ÃãÅ=ÙÅ∞ HõeÑ≤ ã¨O=`«û~°OÖ’ 60 ~ÀAÅ =~°‰õΩ ÃãÅ=ÙÅ∞
™êkèOK«∞HÀ"åÅx „ѨKå~åO^Àà◊#Å∞ ™êyOKåe.
qѨs`«"≥∞ÿ# =_ô¤̂~@∞¡ <åQÆ∞, [\©ì `«k`«~°"≥∞ÿ# ^ÀÑ≤_ô Ѩ^Œú`«∞Å∞ : =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ JѨÙÊ ™œHõ~åºÅ∞ ÖËHõ qѨs`«OQÍ Éè∂í ™êfi=ÚÅ =_ô,¤ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ
^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. "åiH˜ <≥ʼnõΩ ~°∂áê~ÚH˜ 6 ÃÑ·ã¨Å∞, ã¨O=`«û~åxH˜ #∂\˜H˜ 75
~°∂áêÜ«∞Å =O`«∞# =_ô¤ ˆ~@∞ ~Ú¿ãÎ QÍx JѨÙÊÅ∞ ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œ∞.
ѨxÖËx ~ÀAÅÖ’ XHõ |™êÎ ^è•#ºO JѨÙÊQÍ fã¨∞‰õΩO>Ë =¸_»∞ =∂™êÅÖ’
ѨO@Å ã¨=∞Ü«∞O =zÛ<å P |™êÎ ^è•<åºxH˜ ã¨QÆO |™êÎ ÖË^• |™êΉõΩ |™êÎ J^Œ#OQÍ =_ô¤
„H˜O^Œ (^è•#ºÑ¨Ù =_ô¤<Õ <å=Ú ÖËHõ <åQÆ∞ JO\Ï~°∞) KÕiÛ K≥e¡OKåeû =ÙO@∞Ok.
Ѩx ^˘~°HHõ õ Ѩã∞¨ ÅÎ ∞O_Õ ~ÀAÅÖ’ JѨÙÊ HÀã¨O áÈ`Õ ZHõ~O° HÀã≤ Hõ\ ì˜ "ÕÜ∞« _®xH˜
~°∞. 25–30ʼnõΩ JOwHõiOz HÀ`«ÅÖ’ Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ JOwHõiOz`Õ<Õ J_®fi#∞ûQÍ
W™êÎ~∞° . D `«‰Ωõ ¯= ~ˆ @∞ˆH =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ HÀ`« HÀÜ«∂e. Ѩ#Hõ\ ì˜ "ÕÜ∂« e. =∂=¸Å∞
ˆ~@∞ J~Ú`Õ 50 ~°∂áêÜ«∞Å∞ =ÙO@∞Ok. `≥K«∞Û‰õΩ#fl JѨÙʉõΩ =¸_»∞ <≥ÅʼnõΩ Jã¨Å∞
ZO`À =_ô¤ JO`« Hõ@ì=Åã≤ =¿ãÎ ã¨O=`«û~åxH˜ Jk #∂\˜H˜ 400 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ˆ~@∞
J=Ù`«∂=ÙOk.
J^Õq^èOŒ QÍ QÆ∞_»Å¤ ∞ `«k`«~° =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ <≥u#Î =¸@Å∞ Hõ@∞ìH˘x J=Ú‡HÀ=_®xH˜
=KÕÛ"å~°∞. „Ѩ`ÕºHõ =_ô¤ "åºáê~°O KÕ¿ã"å~°∞. ~°∞. 100Å qÅ∞= QÆÅ QÆ∞_»¤Å∞, =ã¨∞Î=ÙÅ∞
133
~ÚzÛ ÖË^• ~°∞. 100Å∞ JѨÙÊ ÃÑ\ì̃ =¸_»∞ =∂™êÅ `«~åfi`« ѨO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°∞.
150Å =O`«∞# =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞HÀ=_»O ã¨~°fi ™ê=∂#ºOQÍ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk.
Éèí∂™êfi=ÚÅ =^ŒÌ #∞O_ç =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ `≥K«∞Û‰õΩ#fl JѨÙÊÅ∞ qѨs`«"≥∞ÿ#
=_ô¤ ˆ~@∞¡, K«„Hõ=_ô¤Å`À ÃÑiyáÈ`«∂, ZO`« K≥e¡Oz<å `«~°QÆHõ J`«#∞ `«# Ü«∂=r˚q`«"Õ∞
QÍHõ, P JѨÙÊ#∞ =Oâ◊áê~°OѨ~°ºOQÍ J`«x H˘_»∞‰õΩ =∞#∞=∞_»∞ ‰õÄ_® Éèí∂™êfiq∞H˜ JѨÙÊ
ÉÏxã¨Å∞QÍ `«Ü«∂~°~Ú KåH˜s KÕÜ«∞=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. ™êfi`«O„`«ºO =zÛ 28 UO_»∞¡ J~Ú<å
D Ѷ¨Óº_»Öò JѨÙÊ ÉÏxã¨`åfixfl HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO x¿+kèOK«ÖË^Œ∞. 1975 JHÀì|~°∞Ö’ XHõ
Pi¤<≥<£û ^•fi~å x¿+kèOzOk. P áê`« ÉÏH©Åhfl ~°^Œ∞Ì Jh, JѨÙÊ ÉÏxã¨`«fiO #∞O_ç q=ÚHÎ̃
KÕã¨∞Î<åfl=∞x „ѨHõ\ ˜OzOk. HÍx, giH˜ Éèí∂q∞ WzÛ, Ѩx HõeÊOK«HõáÈ`Õ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ~°∞}
™œHõ~åºÅ∞ HõeæOK«HõáÈ`Õ uiy P Éèí∂™êfi=ÚÅ K≥ѨÙÊKÕ`«ÖÖ’<Õ ÉÏxã¨Å∞QÍ =ÙO_ç áê`«
JѨÙÊÅ#∞ ‰õÄ_® K≥eã¡ ∂¨ <Î Õ =ÙO\Ï~°∞. JO^Œ∞KÕ U K«\Ïì#fl~Ú<å J=∞Å∞ [iÑ≤OK«∞HÀ"åÅO>Ë
|Å"≥∞#ÿ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ∂¨ Å∞, |Å"≥∞#ÿ „Ѩ*Ï L^Œº=∞O, Éè∂í ™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨_ç áÈ~å_»=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
JO^Œ∞KÕ`« =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ ~ÚzÛ# JѨÙÊÅ∞ ~˘Hõ¯ ~°∂ѨOÖ’
QÍx, ^è•#º ~°∂ѨOÖ’ QÍx U ~°∂ѨOÖ’ ~ÚzÛ<å #∂\˜H˜ <≥ʼnõΩ XHõ âß`«O Hõ<åfl JO>Ë
<≥ʼnõΩ ~°∂áê~ÚH˜ XHõ ÃÑ·™ê Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ =_ô¤ ˆ~@∞ QÍx, <å=Ú ˆ~@∞QÍx =ÙO_»~å^Œ∞.
P "Õ∞~°‰õΩ P „QÍ=∞OÖ’x Éèí∂™êfi"Õ∞ JѨÙÊ ÃÑ\Ïìe. ÖË^• „ѨÉèí∞`«fiO JÖÏ JѨÙÊÅ#∞ ~ÚKÕÛ
U~åÊ@∞¡ KÕÜ∂« e. D JѨÙÊ#∞ uiy ^è•#ºO ~°∂ѨOÖ’ QÍx, ~˘Hõ¯ ~°∂ѨOÖ’ QÍx =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ `«=∞‰õΩ gÖˇ·# ~°∂ѨOÖ’ K≥e¡OK«_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙO_®e.
¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú# áê`« JѨÙÊÅ∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ, =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ ~Ú=fi=Åã≤# "åxx
~°^∞Œ Ì KÕÜ∂« e. z#fl ~Ô `· ∞« Å∞, =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« Å #∞O_ç `≥K∞« ÛH˘x =Ù#fl@¡~Ú`Õ P JѨÙÊÅ#∞
~Ú^ŒÌi =∞^蕺 ™ê=∞~°ã¨ºOQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ"åe.
WÖÏ qq^èŒ ~°∂áêÅÖ’ Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ô ™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOk. XHõ"≥·Ñ¨Ù ÃÑ@∞ì|_ç^•s
L`«ÊuÎ q^è•<åÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =Ù<åfl Jq áê`« Ѷ¨Óº_»Öò ^ÀÑ≤_ôx ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞‰õΩO_®, "åxÖ’
ÃÑ#"Õã∞¨ H˘xáÈ~Ú =ÙOk. JO^Œ∞KÕ`<« Õ D ѶӨ º_»Öò ^ÀÑ≤_xô JO`«O KÕÜ∂« ÅO>Ë ÃÑ@∞ì|_ç^•s
Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl ‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ ~°^Œ∞Ì KÕã≤ ^Œ∞<Õfl"åxˆH Éèí∂q∞ ѨOKåe.
134
 PÜ«∂ ‰õΩÖÏÅÖ’
‰õΩ@∞OÉÏÅ ã¨OYº 300 186 330 264 662 104
‰õΩÅ =∞`« Éè^Ë •Å#∞ JkèQqÆ ∞Oz –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
J#O`«=~°O „QÍ=∞OÖ’ Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ *Ï`«∞Å ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ #∂\˜H˜ 98
Hõ+rì̈ =ÙÅO`å XHõ\Q˜ Í xÅ|_®e =∞Ok Éèí∂q∞ÖËx"å~°∞ ÖË^• ZHõ~°O֒Ѩ٠=Ù#fl =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^ŒÅ∞, "≥#∞Hõ|_ç#
‰õΩÖÏÅÖ’ gi âß`«O 83.5, ÃÑ· ‰õΩÖÏÅ "åiÖ’ 39 âß`«O L<åfl~°∞. 2.5 ZHõ~åʼnõΩ
q∞Oz Éèí∂q∞ =Ù#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ ÃÑ· ‰õΩÖÏÅ "åi ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ #∂\˜H˜ 40 =∞Ok
‰õΩÅ, =∞`«`«`åfiÅ#∞ Ô~K«ÛQ˘\ì̃ Hõ+ì̈r=ÙÅO^Œ~°∂ UHõO Q͉õΩO_® pÅÛ_®xH˜ =ÙO>Ë, "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ #∂\˜H˜ 5 =∞Ok =∂„`«"Õ∞ =Ù<åfl~°∞. Ã+_»∂ºÅ∞¤
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞. ^ÀÑ≤_ô KÕ¿ã"åà◊§‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ "åi ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞i ‰õΩÖÏÅ∞, *Ï`«∞ÅÖ’ XHõ¯~°∂ ÖË~°∞.
JÜÕ∞º"å~°O`å XHõ¯\˜QÍ ‰õΩÅ=∞`« ÉèË^•Å`À xq∞`«ÎO ÖˉõΩO_® HõÅã≤Hõ@∞ìQÍ #_»"åe.
W^Õ Ñ¨iã≤÷u HÍ[ „QÍ=∞OÖ’ ‰õÄ_® =ÙOk. Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ, *Ï`«∞Å
D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∞# „QÍ=∂ÅÖ’#∞#fl "åãÎ̈= Ѩiã≤÷ux ‰õÄ_® ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ #∂\˜H˜ 93 =∞Ok Éèí∂q∞ÖËx "å~°∞ ÖË^• ZHõ~°O JO`«‰õΩ Ö’Ñ¨Ù L#fl"å~°∞,
`«y# suQÍ `«# L^Œº=∂xfl #_çÑ≤#ѨÙÊ_Õ Wk ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅÖ’ #∞O_ç 68 âß`«O =ÙO>Ë ÃÑ· ‰õΩÖÏÅ #∞O_ç 23 âß`«O =Ù<åfl~°∞.
J#O`«=~°O, HÍ[ „QÍ=∂ÅÖ’ ѨijÅ# ™êyOz#ѨÙÊ_»∞ Pi÷Hõ „áê|źO QÆÅ 2.5 ZHõ~åʼnõΩ q∞Oz# ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ Ѩije¿ãÎ Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅÖ’, *Ï`«∞ÅÖ’ Z=~°∂
ÃÑ· ‰õΩÖÏÅ "åiÖ’, "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅÖ’, Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ∞, *Ï`«∞ÅÖ’ PÜ«∂ Éè∂í Hõ=∞`åÅ ÖË~°∞. "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅ "åiÖ’ 24 âß`«=Ú<åfl~°∞. ÃÑ· ‰õΩÖÏÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ #∂\˜H˜
Ѩiq∞`«∞ÅÖ’ D „H˜Ok âß`«=Ú<åfl~°∞. 62 =∞OkH˜ Ѩiq∞u Éè∂í =ÚÅ∞<åfl~Ú.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– JO^Œ∞KÕ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅO>Ë Ç¨Ïi[#∞Å∞ ÖË^• "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅÖ’ XHõ
J#O`«=~°O HÍ[ ÉèÏQÆ=∞x, ~Ô `· ∞« ÅO>Ë ÃÑ· ‰õΩÖÏÅ "å~°∞ Éè∂í =ÚÅ∞#fl "åˆ~ Jx ã¨~fi° ™ê^è•~°}OQÍ J#∞HÀ=_®xH˜
P™ê¯~°O =ÙOk. D ~Ô O_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’ 2.5 ZHõ~åÅ∞ ^•\˜# (=∂QÍ}˜ Éè∂í q∞) ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
––– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ =ÙO@∞<åfl~°∞. "å~°∞ ÃÑ· ‰õΩÖÏÅÖ’ #∂\˜H˜ 50 – 60 =∞Ok
ÃÑ· "≥#Hõ Ã+_»∂ºÅ∞¤ ÃÑ· "≥#Hõ Ã+_»∂ºÅ∞¤ =~°‰õΩO@∞<åfl~°∞. HÍ|\ì̃ ÃÑ·ÃÑ·# KÕ¿ã "åiH˜ D J=QÍǨÏ# ~å=K«∞Û.
‰õΩÖÏ |_ç# ‰õΩÖÏÅÖ’ ‰õΩÖÏ |_ç# ‰õΩÖÏÅ∞
HÍx ÃÑ· ‰õΩÖÏÅÖ’ ‰õÄ_® #∂\˜H˜ 25–40 áêà◊√§ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ
ÅÖ’ ‰õΩÖÏÅÖ’ *Ï`«∞Å∞ ÅÖ’ ‰õΩÖÏÅÖ’ *Ï`«∞ÅÖ’ Ô~·`«∞Å∞ =Ù<åfl~°∞. g~°∞QÍHõ =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å∞ =∞~À 20–25 âß`«OQÍ P ‰õΩÖÏÅÖ’
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– =ÙO@∞<åfl~°∞. JO^Œ∞ˆH =∞#O „Ѩ`ÕºHõ Hõ$+≤ KÕã≤ ÃÑ· ‰õΩÖÏÅÖ’ =Ù#fl D Hõ+¨ìr=ÙÅ#∞
Éèí∂q∞ÖËx"å~°∞ 18 50 81 7.5 28.0 53 HõÅ∞ѨÙH˘x ~åHõáÈ`Õ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ ‰õΩÅO ¿Ñ~°∞ K≥Ñ≤Ê gi#O^Œix `«=∞ "≥O@
ZHõ~°O JO`«‰õΩ Ö’Ñ¨Ù 21 33.5 17 15.5 40.5 40 fã¨∞‰õΩáÈQÆÅ∞æ`å~°∞. =∞# L^Œº=∂xH˜ ZO`À Ǩx HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
1–2.5 =~°‰õΩ 21 11.0 2 24.0 7.8 7 Ã+_»∂ºÅ∞¤ *Ï`«∞ÅÖ’, ‰õΩÖÏÅÖ’ #∂\˜H˜ 95 =∞Ok =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ HÍ|\ì̃,
2–5.5 =~°‰õΩ 13.7 3.5 – 37.0 22.0 – =∞# =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O D ‰õΩÖÏÖˆH, *Ï`«∞ňH Ѩiq∞u HÍ~å^Œ∞. ÃÑ· ‰õΩÖÏʼnõΩ
5–10 =~°‰õΩ 13.3 1.5 – 11.0 1.4 – K≥Ok# =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞ ‰õÄ_® JO^Œ∞Ö’H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åe.
10–Ü≥∞. ÃÑ·QÍ 13.0 5 – 14.0 0.3 –
"≥Ú`«ÎO 100 100 – 100 100 100
135 136
 Éèí∂™êfi=ÚÅ K«~°ºÅ#∞ U =∂„`«"≥∞ÿ<å =ºuˆ~H˜OKÕ "å~°O^Œi g∞^Œ D ^Òëêì ºÅ∞ ™êyã¨∂Î<Õ
=Ù<åfl~°∞.
„QÍ=∞ ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Hõh㨠r=<Àáêkè HõeyOKåÅO>Ë Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì
Q„ Í=∂ÅÖ’ Ñ„ *¨ Ï™êfi=∞ºO |„ `«HÍÅO>Ë KÕã#≤ Éè∂í =ÚÅ#∞ ѨOKåeû# J=ã¨~O° ÃÑ#· q=iOKåO. ^•x`À áê@∞ „QÍ=∞ „Ѩ[Å∞
Éèí∂™êfi=∞º q^è•#O ~°^Œ∞Ì HÍ"åe ¿ãfiK«ÛùQÍ `«=∞ áœ~° rq`«O QÆ_»∞ѨÙHÀ"åÅO>Ë „QÍ=∂Ö’ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO „|`«HÍÅO>Ë, „QÍ=∞
rq`åxfl HõÅ∞+≤`O« KÕã∞¨ #Î fl Éè∂í ™êfi=ÚÅ |ÖÏxfl „|^ŒÅÌ ∞ H˘\ÏìÅO>Ë "åi Éè∂í =ÚÅ#xflO\˜x
Éèí∂q∞ÖËx"åiH˜ ѨOKåe. Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e.
=∞# „QÍ=∂ÅÖ’ áê`«HÍÅѨ٠[q∞O^•s Ü«ÚQÆѨÙ<å\˜ ^ÀÑ≤_ô Ѩ^Œú`«∞Å∞, ‰õΩÅ
Éè^Ë •ÅO@∂, "≥#∞Hõ|_ç# „Ѩ[ÅÃÑ<· å, „Ѩ^•è #OQÍ Ç¨Ïi[#, yi[# „Ѩ[ÅÃÑ<· å [~°∞QÆ∞`«∞#fl
™êOѶ≤∞Hõ J`åºKå~åÅ∞, „ã‘ÎÅ∞ "≥#∞Hõ|_ç =ÙO_»@O, ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞, Q“~°=O ÖˉõΩO_®
LO_»@O, x~°HõΔ~å㨺`« 85–90 âß`«O =~°‰õΩ LO_»@O, „QÍ=∞ ¿Ñ^ŒÅ a_»¤Å∞ S^Œ=
`«~°QÆu =~°‰õΩ ‰õÄ_® K«^Œ∞=ÙHÀÖˉõΩO_® Hõ_»∞Ѩ٠‰õÄ\˜H˜ U P™êq∞ ~ÚO\˜Ö’<À KåH˜i
KÕã¨∂Î =ÙO_»@O, "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖˉõΩO_® J<ÕHõ [|∞ƒÅ‰õΩ QÆ∞iHÍ=_»O
=∞#HõO^ŒiH© `≥eã≤# q+¨Ü«∂ÖË.
=∞~À rq`å^è•~°O ÖËx =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å ‰õÄe, ^ÀÑ≤_ç, H“Å∞
^ÀÑ≤_ç, JѨÙÊÅ ^ÀÑ≤_çH˜ QÆ∞Ô~· Éèí∂™êfi=ÚÅ g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç ÉÏxã¨ÅÖÏQÍ „|`«Hõ=Åã≤
=Ù#flO^Œ∞#, „QÍ=∞ áœ~° rq`«OÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅ K≥ѨÙÊKÕ`«ÅÖ’ #_»==Åã≤# Ѩiã≤÷u
U~°Ê_»∞`«∂ =ÙOk. ѨOKåÜ«∞f ZxflHõÅ∞, ã¨ÇϨ HÍ~° Ѩ~Ñ° u¨ ã¨OѶ∂¨ Å∞, „QÍ=∞ qHÍ㨠ã¨OHˆ =Δ ∞
㨠O Ѷ ¨ ∂ Å∞ g\ ˜ ZxflHõ Å Ö’ ¿ãfiK« Û ù Q Í `« = ∞ F@∞ Ǩ Ï ‰õ Ω ¯#∞ ‰õ Ä _®
qxÜ≥∂yOK«∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÖË D „QÍ=∞ =º=ã¨÷Åxfl\˜ g∞^Œ `«=∞ ÃÑ`«Î<åxfl
K≥ÖÏ~Úã¨∞Î<åfl~°∞. L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ#∞ áÈbã¨∞Å#∞, <åºÜ«∂kèHÍ~°∞Å#∞ `«=∞ KÕ`«∞ÖÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x
„QÍ=∞ „Ѩ[Å g∞^Œ J<ÕHõ J<åºÜ«∂Å∞ QÍqã¨∞<Î åfl~°∞. QÆ∂O_® QͺOQÆ∞Å#∞ áÈ+≤ã∂¨ ,Î „Ѩ[ÅÃÑ·
J<ÕHõ J`åºKå~åÅ∞ ™êyã¨∞Î<åfl~°∞. D J`åºKå~åÅ∞, D x~°O‰õΩâ◊ ÃÑ`«Î<åÅ∞ ˆH=ÅO
„QÍ=∞ ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å g∞^Œ<Õ QÍHõ =∞^躌 `«~Q° uÆ ™ê=∂#º ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« Å g∞^Œ ‰õÄ_® Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞
™êyã¨∂Î<Õ =Ù<åfl~°∞. ã¨fi`«O„`«OQÍ, Q“~°=OQÍ `«=∞ rq`åxfl QÆ_»∞ѨÙHÀ^ŒÅK«∞‰õΩ#fl "åi
g∞^Œ HÍã¨Î <åºÜ«∞O, hu x*Ï~ÚfÅ∞ „QÍ=∞ rq`«OÖ’ LO_®Å#∞H˘<Õ "åà◊§ g∞^Œ,

137 138

Éèí∂áÈ~å\ÏxH˜ SHõº ã¨OѶ¨∞@#
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ `«=∞ x~°∞^ÀºQÍxfl áÈQ˘@∞ìH˘x `«=∞
rq`« ™œHõ~åºÅ#∞ âßâ◊fi`«OQÍ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ"åÅO>Ë Éè∂í ™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^∞Œ Ì QÍqOz
Éèí∂q∞x ™êkèOK«∞HÀ"åe. J<ÕHõ áêHΔ̃Hõ ã¨=∞㨺Šg∞^Œ HõÅã≤ "≥∞Åã≤ áÈ~å_»∞`«∂ `«=∞
K≥·`«<åºxfl, ã¨OѶ¨∞@##∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∂ qãÎ̈ $`«, ^Õâ◊"åºÑÎ̈ áÈ~å@O KÕã≤ [#`å
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕã¨∞H˘#flѨÙÊ_Õ Wk ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å#∞ q_»nÜ«∞~åx"å~°∞QÍ K«∂_®e.
™ê^茺"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ "åi~°∞=Ùix XˆH ã¨OѶ¨∞OÖ’ ã¨OѶ¨∞\˜`« Ѩ~°KåÅx Öˇx<£ K≥áêÊ_»∞.
"åiÖ’ peHõʼnõΩ ^•if¿ã U K«~°º fã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œx QÆ\ ì̃QÍ K≥áêÊ_»∞. „QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’ =∞#
ѨÙ<åk =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞.
D áêHΔ̃Hõ áÈ~å\ÏÅÖ’#∞, JOu=∞ Éèí∂áÈ~å\ÏÅÖ’#∞ q[Ü«∞O ™êkèOKåÅO>Ë
x~°O`«~°O =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å#∞ =∞#`À KåÖÏ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ#∞, KåÖÏ YzÛ`«OQÍ#∞,
ã≤÷~°OQÍ#∞ xÅ|_ç LO_Õ@@∞¡ "åix `«Ñ¨Êxã¨iQÍ SHõº ã¨OѶ¨∞@#Ö’H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åe.
^èŒxHõ Ô~·`«∞Å#∞ ‰õÄ_® HõÅ∞ѨىõΩ ~å=_®xH˜ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e. =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞,
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ J<ÕHõ ã¨=∞㨺Šg∞^Œ "åi`À Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_»=Åã≤ =Ù<åfl Éèí∂™êfi=ÚÅ, „ѨÉèí∞`«fi
J<åºÜ«∂ʼnõΩ "å~°∞ ‰õÄ_® QÆ∞i J=Ù`«∂ L<åfl~°∞. HÍ|\ì̃ "åix ‰õÄ_® H˘O`«=~°‰õΩ
HõÅ∞ѨىõΩ ~å=_®xH˜ gÅ∞O@∞Ok. Hõhã¨O Éèí∂™êfi=ÚÅ`À "å~°O`å ѨÓiÎQÍ HõÅ=‰õΩO_®
`«@ã¨÷OQÍ#~Ú<å LO_Õ@@∞¡ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e. Éèí∂™êfi=∞º=~åæxfl UHÍH˜x KÕã≤ =∞# â◊„`«∞
ã¨OYº#∞ `«yæOz =∞# áÈ~å@OÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOK«_®xH˜ Wk J=ã¨~°O.
Éè∂í ™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^∞Œ Ì KÕ¿ã JOu=∞ Éè∂í áÈ~å@OÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOK«_®xH˜
[#`å „Ñ¨*Ï™êfi=∞º „ѨÉèí∞`«fi ™ê÷Ѩ#‰õΩ ˆH=ÅO „QÍ=∞ ã‘=∞ÅÖ’x =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å#∞
YzÛ`«OQÍ HõÅ∞ѨÙH˘x ~å=_»O. ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å#∞ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«=~°‰õΩ HõÅ∞ѨىõΩ~å=_»O
KåÅ^Œ∞. Ѩ@}ì ÏÅÖ’x HÍi‡Hõ=~°Oæ `À Jq<åÉèÏ= ã¨O|O^è•Å∞ U~°Ê~°K∞« HÀ"åe. Ѩ@}ì ÏÅÖ’x
=∞^茺`«~°QÆu „Ѩ*ÏhHÍxfl, |∞kúr=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® HõÅ∞ѨىõΩ~å"åe. [#`å „Ñ¨*Ï™êfi=∞º
ã¨OѶ¨∞@#‰õΩ HÍi‡Hõ =~°æO =ÚO^Œ∞O_ç Éèí∂™êfi=ÚÅ – ÃÑ^ŒÌ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å „ѨÉèí∞`åfixH˜
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®e.
139
JOu=∞ Éèí∂áÈ~å\ÏxH˜ "≥∞@∞¡QÍ<Õ <Õ_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl qq^èŒ ~°HÍÅ
^ÀÑ≤à◊§‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áêHΔ̃Hõ áÈ~å\ÏÅ∞ #_»áêe. ‰õÄeˆ~@¡ ÃÑOѨÙ^ŒÅ HÀã¨O, H“Å∞ ˆ~@¡
`«yæOѨ٠HÀã¨O, H“Å∞ Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ l~å~Úf, Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯Å HÀã¨O, WO_»¡ ã¨÷ÖÏÅ HÀã¨O,
qq^èŒ ~°HÍÖˇ·# |O[~°¡ ѨOѨHõO HÀã¨O "åxÃÑ· Ѩ\ÏìÅ HÀã¨O áÈ~å_®e. Éèí∂™êfi=ÚÅ
Éèí∂=ÚÅ#xfl\˜x ™êfinè#O KÕã¨∞H˘<Õ Ö’Ñ¨Å <Õ_»∞#fl Éèí∂ã‘eOQ∑ K«\ÏìÅÖ’ #∞#fl Ö’áêÅ∞,
q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞ `˘ÅyOz "≥#∞"≥O@<Õ J=∞Å∞ Ѩ~°K«_®x HÀã¨O, ™êOѶ≤∞Hõ Pi÷Hõ `«k`«~°
áê`«HÍÅѨ٠[q∞O^•s ^ÀÑ≤à§◊ #∞ ~°∂ѨÙ=∂Ѩ_®xHÀã¨O, ™êOѶ∞≤ Hõ, Pi÷Hõ `«k`«~° áê`«HÍÅѨÙ
[g∞O^•s ^ÀÑ≤à◊§#∞ ~°∂ѨÙ=∂Ѩ_®x HÀã¨O áÈ~å_®e. U ã¨=∞㨺#∞ fã¨∞‰õΩ<åfl, U
x<å^•xfl ~°∂á⁄OkOz<å, U áÈ~å@ ~°∂áêxfl J=ÅOaOz<å Jq PÜ«∂ „áêO`åÅÖ’x
=º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å K≥·`«#º™ê÷~Úx |\ì̃, ã¨OѶ¨∞@# |ÖÏxfl |\ì̃ x~°‚~ÚOK«=Åã≤
=ÙO@∞Ok. „Ѩu ã¨=∞㨺֒#∞ =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« #∞ YzÛ`«OQÍ#∞, ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« #∞ ™ê^躌 "≥∞#ÿ O`«
=~°‰õΩ HõÅ∞ѨÙH˘x ~å=_®xH˜, ã¨=∞㨺Å#∞ fã¨∞H˘<Õ@ѨÙÊ_»∞ „QÍ=∂ÅÖ’ qѨs`«OQÍ
^ÀK«∞‰õΩO@∞#fl ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ "≥Ú^Œ@ ˆHO„nHõiOz Ѩx KÕÜ«∂e.
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ : `«=∞‰õΩ#fl H˘kÌáê\˜ Éèí∂q∞ g∞^Œ =KÕÛ P^•Ü«∞O `«=∞ xHõ$+ì̈
rq`åxH˜ ‰õÄ_® KåÅHõ giÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO W`«~°∞ʼnõΩ ‰õÄeH˜ áÈ=_»"≥∂ ÖË^• W`«~°
z#fl =$`«∞ÎÅÖ’ ѨxKÕã¨∞ÎO\Ï~°h, gÔ~ѨÙÊ_»∂ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞ ‰õÄeH˜ ÃÑ@∞ìH˘x
^ÀK«∞HÀ~°h ÃÑ·# K«∂âß=Ú. g~°∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ =ÖË ^•^•Ñ¨Ù P "≥∂`å^Œ∞Ö’<Õ
Éèí∂™êfi=ÚÅ, =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å ^ÀÑ≤à◊§‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ =_ô¤
<å=Ú ~ˆ @∞¡ `«yOæ K«∞HÀ=_®xH©, áê`« JѨÙÊÅ#∞ ~°^∞Œ Ì KÕ~ÚOK«∞HÀ=_®xH˜ `«=∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
JѨÙÊÅ#∞, Ѩ~°Ñ¨u ™œHõ~åºÅ#∞ ™êkèOK«∞HÀ=_®xH˜, H“Å∞ ˆ~@∞¡ `«yæOK«∞HÀ=_®xH˜, H“Å∞
Éè∂í =ÚÅ∞, qq^èŒ ~°HÍÅ |O[~°∞ Éè∂í =ÚÅÃÑ· l~å~Úf Ѩ\Ïì ǨωõΩ¯Å∞ ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜,
Éèí∂™êfi=ÚÅ Éèí∂=ÚÅ#∞ ѨOK«∞HÀ=_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
fã¨∞‰õΩO@∞#fl K«~°ºÅ#∞, K«\ÏìÅ#∞ =ºuˆ~H˜OK«_®xH˜ `«=∞ ‰õÄeˆ~@¡#∞ ÃÑOK«∞HÀ=_®xH˜
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ™êyOKÕ áÈ~å\ÏÅhfl ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ ‰õÄ_® ÖÏaèOKÕ"Õ. ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞
`«=∞‰õΩ#fl Éè∂í =ÚʼnõΩ, H˘`«QÎ Í ™êkèOK«∞‰õΩ#fl Éè∂í =ÚʼnõΩ h\˜ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõÅ∞QÆ*Ü
Ë ∂« Åh,
Z~°∞=ÙÅ∞, Ѩx=Ú@∞¡, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∂Åh, qq^èŒ Ñ¨#∞flÅ #∞O_ç `«=Ú‡
q∞#Ǩ~ÚOKåÅh [i¿Ñ PO^Àà◊# áÈ~å\ÏÅ∞ `«=∞‰õΩ "≥#∞"≥O@<Õ =∞iO`« ÖÏÉèíO KÕ¿ã"Õ
QÍx =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ`À Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_Õq Ug∞ QÍ=Ù. W~°∞=Ù~°∂ Hõeã≤ áÈ~å_ç`Õ<Õ LÉèíÜ«∞
=~åæÅ∞ `«=∞ `«=∞ HÀÔ~¯Å#∞ `ÕeHõQÍ ™êkèOK«∞HÀQÆÅ~°∞.
140
 =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å∞ : giÖ’ QÆ}hÜ«∞"≥∞ÿ# ã¨OYº, ~ÀA ‰õÄbÅ#∞, z#fl
áêÖË~°¡#∞, zÅ¡~°, =∞Å¡~° =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞ʼnõΩ QÍ#∞, Ѩâ◊√=ÙÅ#∞ HÍÜ«Ú@‰õΩ QÍ#∞, WO_»¡Ö’
J<ÕHõ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ QÍ#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO@∞<åfl~°x ÃÑ·# K«∂âßO. J^Õq^èŒOQÍ giÖ’
H˘O`«=∞Ok ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎOÖ’ JѨÙÊÅ∞ Z‰õΩ¯= =_ô¤ ˆ~@¡‰õΩ, <å=Ú ˆ~@¡‰õΩ `«=∞ Hõ#fl ¿Ñ^ŒÅ∞QÍ
=Ù#fl"åiH˜ ÃÑ_»∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞ ‰õÄ_®. D q+¨Ü«∂ÅÖ’ H˘O`«=~°‰õΩ g~°∞ =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅ`À#∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å`À#∞ Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_»`å~°∞.
HÍx g~°∞ ‰õÄ_® <Õ\ ˜ |∂~°∞˚"å Éèí∂™êfi=∞º „ѨÉèí∞`«fi q^è•<åÅ =Å¡ D „ѨÉèí∞`«fi
K«\ÏìÅ∞, K«~°ºÅ =Å¡ J<ÕHõ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ, ^ÀÑ≤à◊§‰õΩ Z‰õΩ¯=QÍ<Õ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. H“Å∞ ^ÀÑ≤_ô,
=_ô¤ ^ÀÑ≤_ô, JkèHõ Ѩ#∞flÅ ÉÏ^茉õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. `«=∞ =º=™êÜ«∂xH˜ HÍ=Åã≤# h\˜
™œHõ~åºÅ∞ ÖË=Ù. Z~°∞=ÙÅ∞, Ѩx=Ú@∞¡, "Õ∞Å∞ ~°Hõ"≥∞ÿ# q`«Î<åÅ∞ `ÕeHõQÍ ÅÉèíºO HÍ=_»O
ÖË^Œ∞. ^˘OQÆ =∂Ô~¯\òÅÖ’ H˘#∞HÀ¯=Åã≤ =ã¨∂Î =ÙOk. W=hfl „Ѩ^è•#OQÍ Éèí∂™êfi=ÚÅ
KÕ`«∞Ö’¡H˜, P `«~åfi`« ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å KÕ`«∞Ö’¡H˜ áÈ`«∞<åfl~Ú.
„ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ^è•#OQÍ =º=™êÜ≥∂`«ÊuÎ HÀã¨O Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å g∞^Œ<Õ
P^è•~°Ñ¨_ç "åiˆH `å=Ú Y~°∞Û ÃÑ>Ëì _»|∞ƒÖ’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO ^˘iˆH@@∞¡, `«# Hõ=¸ºx\©
„áê*ˇ‰õΩìÅ∞, ã¨Ç¨ÏHÍ~° Ѩ~°Ñ¨u ã¨OѶ¨∂Å∞, ѨOKåÜ«∞f ~å*ò ã¨Oã¨÷Å#∞ qxÜ≥∂yã¨∞Î#flk.
g~°∞ qѨs`«"∞≥ #ÿ Ѩ#∞flʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. ÃÑQ· Í ~ÀA ~ÀA‰õΩ P Ѩ#∞flÅ∞ ÃÑiyáÈ`«∞<åfl~Ú.
„ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ ÅOK«Q˘O_ç`«<åxH˜, ^Ò~°̊<åºÅ‰õΩ QÆ∞i J=Ù`«∞<åfl~°∞.
JO`ÕQ͉õΩO_® g~°∞ ѨO_çOKÕ Ñ¨O@ʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ^èŒ~°Å∞, y@∞ìÉÏ@∞ JÜÕ∞º
^èŒ~°Å∞ ‰õÄ_® ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œ∞. =∂ã¨∂à◊¡Ö’ ^èŒ~°Å∞ ÉÏQÍ Ñ¨_çáÈ`å~Ú. g~°∞ `«=∞ =^ŒÌ
#∞#fl ѨO@#∞, P `«‰õΩ¯= ^èŒ~°ÅˆH J=Ú‡H˘x `å=Ú `≥K«∞Û‰õΩ#fl JѨÙÊÅ#∞, „ѨÉèí∞`«fi
Ѩ#∞flÅ#∞ K≥e¡OKåeû =ã¨∂Î =ÙOk. "åxx H˘x xÅfiKÕã¨∞‰õΩ#fl Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ÃÑ^ŒÌ
"åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞, P `«~åfi`« Ô~O_»∞ =¸_»∞ <≥ÅňH KåÖÏ Z‰õΩ¯= ^èŒ~°Å‰õΩ J=Ú‡H˘x qѨs`«
ÖÏÉèÏÅ∞ Pi˚ã¨∞Î<åfl~°∞.
g~°∞ ѨO_çOKÕ Ñ¨O@Å Hõxfl\˜H˜, =∂ã¨∂à◊§Ö’<Õ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ^èŒ~°Å∞ Qͺ~°O\©
KÕã¨∂Î "åiH˜ P ^èŒ~°Å∞ ^˘iˆH@@∞¡ „ѨÉèí∞`«fiO K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ"åe. <åºÜ«∞"≥∞ÿ# ^èŒ~°ÅO>Ë
D ™ê=∂#º =∞^茺`«~°QÆu ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Hõh㨠rq`« ™ê÷~ÚH˜ HÍ=Åã≤# xHõ~å^•Ü«∞O,
=º=™êÜ«∞ Y~°∞ÛÅ∞ áÈ#∞ "åiH˜ ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º@@∞¡ P ^èŒ~°Å∞O_®e.
PǨ~° ѨO@Å~Ú`Õ „Ѩ*Ï™ê=∂<åºxH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ suQÍ KÒHõQÍ
LO_®e. Éèí∂™êfi=ÚÅ =^ŒÌ #∞#fl J^Œ#Ѩ٠PǨ~° yO[Å #xflO\˜x "å~°∞ =º=™êÜ«∂xH˜,
q`«Î<åʼnõΩ, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, áêÖË~°¡‰õΩ Y~°∞Û ÃÑ>Ëì yO[Å∞, "åi ‰õΩ@∞O| áÈ+¨}‰õΩ
141
HÍ=Åã≤# yO[Å∞ áÈ#∞, q∞ye# ѨO@#O`å „Ñ¨Éèí∞`«fi"Õ∞ ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ"åe. "åiH˜KÕÛ
^èŒ~°Å∞ =º=™êÜ«∞ Y~°∞ÛÅ∞ áÈ#∞ H˘kÌáê\˜ ÖÏÉèÏÅ∞ q∞yÖË@@∞¡ LO>Ë ã¨iáÈ`«∞Ok. P
suQÍ Éèí∂™êfi=ÚÅ ^è•<åº#flO`å ¿ãHõiOK«_®xH˜ x~°‚~ÚOz# ^èŒ~°Hõ<åfl J^Œ#OQÍ É’#ãπ
~°∂ѨOQÍ ¿Ñ^Œ =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å PǨ~° ѨO@ʼnõΩ ~ÚzÛ giH˜ Hõh㨠rq`« ™ê÷~Úx
Qͺ~°O\© KÕÜ«∂e. Éèí∂™êfi=ÚÅ ^è•<åºxfl ¿ãHõi¿ãÎ ("≥Ú`«ÎO ^Õâ◊OÖ’ ѨO_Õ Ñ¨O@ÅÖ’
ã¨QÆO =~°‰õΩ gi KÕ`«∞ÅÖ’<Õ LOk). „QÍ=∂ÅÖ’#∞, Ѩ@ì}ÏÅÖ’#∞ [#™ê=∂<åºxHõO`å,
"åiH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ@@∞¡ KÒHõ ^èŒ~°Å‰õΩ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. ѨO@
yO[Å Öˇg ¿Ñ^Œ =∞^茺`«~°QÆu ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å #∞O_ç =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx, Éèí∂™êfi=ÚÅ
#∞O_Õ "≥Ú`åÎxfl ¿ãHõiOKåÅx =∞#O _ç=∂O_£ KÕã¨∞Î<åfl=Ú.
=∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« `«=∞ a_»Å¤ ‰õΩ K«^∞Œ =Ù ã¨O^躌 Å∞ K≥ÑÊ≤ OK«∞H˘x `«y# L^ÀºQÍÅ∞,
=$`«∞ÅÎ ∞ ã¨OáêkOK«∞HÀÖËHõ x~°∞^ÀºQÍxH˜ QÆ∞~°=Ù`«∂ giÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO Pi÷HOõ QÍ „Hõ"∞Õ }Ï
k"åÖÏ fã¨∞Î<åfl~°∞.
JO^Œ∞KÕ`« D ã¨=∞㨺Åxfl\˜ g∞^Œ gi PO^Àà◊<å áÈ~å\ÏʼnõΩ =º=™êÜ«∞
HÍi‡Hõ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å ã¨Ç¨ÏHÍ~°O, |ÅO J`«ºO`« J=ã¨~°O. D ã¨=∞㨺Åxfl\˜g∞^Œ =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞, "åi ã¨OѶ¨∂Å∞ K˘~°= fã¨∞H˘x =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å#∞
|ÅѨ~°K«_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å"åe. ^•x=Å# gix ‰õÄ_® Éèí∂™êfi=∞º ^ÀÑ≤_ôH˜, |_®
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å ^ÀÑ≤_ôH˜ =ºuˆ~HõOQÍ `«=∞`À HõÅ∞ѨىõΩ~å=_»O `ÕeHõ J=Ù`«∞Ok.
JO`ÕQÍHõ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞, `«=∞ ‰õÄe ˆ~@∞¡ ÃÑOK«∞HÀ=_®x
HÀã¨O, H“Å∞ ˆ~@∞¡ `«yæOK«∞HÀ=_®xH˜ áÈ~å_Õ@ѨÙÊ_»∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ `å=Ú
[i¿Ñ áÈ~å\Ïxfl |ÅѨ~°∞Û`«∂ `«=∞`À Hõeã≤ =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ =¿ãÎ "åi
#∞O_ç H˘O`« `«‰õΩ¯= ‰õÄeˆ~@∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜, "åiH˜ H˘O`« J^Œ#OQÍ H“Å∞ ˆ~@∞
W=fi_®xH˜ ~årH˜ `«Ü«∂~°∞QÍ =ÙO_®e. Éèí∂™êfi=ÚÅ g∞^Œ ˆHO„nHõiOz áÈ~å_Õ@ѨÙÊ_»∞
gi ã¨Ç¨Ü«∞O á⁄O^Œ_®xH˜ D ã¨_»eOѨÙʼnõΩ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞, "åi
ã¨OѶ¨∂Å∞ ã¨Oã≤^Œú`« K«∂áêe. J^Õ q^èŒOQÍ D =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞ʼnõΩ K≥e¡OKåeû# JѨÙÊÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ H“Å∞ Éèí∂q∞x uiy giH˜ ™⁄O`« ™êQÆ∞‰õΩ ZO`« =^ŒÖÏe J<Õ `«QÍ^•ÅÖ’
‰õÄ_® D ã¨_»eOѨÙÅ∞ K«∂áêÅx ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê =Ù<åflO.
^èŒxHõ Ô~·`«∞Å∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ g∞^Œ<Õ Ñ¨#∞flÅ∞ =$kú „Hõ=∂#∞™ê~°OQÍ "Õã¨∞HÀ=K«∞Û
QÍx =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« Å g∞^Œ Ѩ#∞flÅ ÉèÏ~°O ÃÑOK«~å^Œx, `«yOæ KåÅh, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞,
¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ PO^Àà◊# KÕÜ«∂e.
142
 WÖÏO\˜ q∞„`« "≥·Yi<Õ =∞^茺`«~°QÆu =$uÎ^•~°∞Å Ü≥∞_»Å, z#fl z#fl
Ѩi„â◊=∂kèѨ`«∞Å∞, z#fl z#fl "åºáê~°ã¨∞ÎÅ Ü≥∞_»Å ‰õÄ_® P~°OaèOK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« Å∞ : gi`À ‰õÄeˆ~@∞¡, H“Å∞ ~ˆ @∞¡, =_ô¤ ~ˆ @∞¡, W`«~° qq^èŒ q+¨Ü∂« ÅÖ’
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_»=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
J~Ú<å g~°∞ ‰õÄ_® `å=Ú Ñ¨O_çOKÕ Ñ¨O@ʼnõΩ xÅHõ_≥·# ^èŒ~°Å∞ ÖËHõ QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å,
QÆ∞`«Î "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ KÕ`∞« ÅÖ’ Ñ‘_Oç K«|_»∞`«∂ qѨs`«"∞≥ #ÿ #ëêìʼnõΩ QÆ∞~Ô ,· KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’
k"åàÏ f¿ã ã≤÷uH˜ ‰õÄ_® =ã¨∞Î<åfl~°∞. á⁄Q͉õΩ, K≥~°‰õΩ, Eº\ò, „ѨuÎ, #∂<≥yO[Å∞, W`«~°
"åºáê~° ѨO@Å∞ `«=∞‰õΩ y@∞ìÉÏ@ÜÕ∞º ^èŒ~°Å‰õΩ J=Ú‡_»∞áÈHõ k"åàÏ fã¨∞Î<åfl~°∞. ÖË^•
~å=Åã≤# ÖÏÉèÏÅÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO, KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ ÉèÏQÆO ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ, ÃÑ^ŒÌ
"åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ =ke"Õã≤ J<åºÜ«∂xH˜ QÆ∞iHÍ=Åã≤ =ã¨∂Î =ÙOk. „ѨÉèí∞`«fiO `å#∞ "Õ¿ã
Ѩ#∞flÅ#∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ g∞^Œ, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å g∞^Œ „Ѩ^è•#OQÍ "ÕÜ«∞‰õΩO_®, gi g∞^Œ
‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ "Õã≤ gi ÖÏÉèÏÅ#∞ ‰õΩkOz "Õã¨∂Î =ÙOk. „ѨÉèí∞`«fiO ~ÚKÕÛ ™œHõ~åºÅÖ’
KåÖÏ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ áÈ#∞ giH˜ q∞yÖËk ã¨fiÅÊ ÉèÏQÆ"Õ∞. <À@¡ =Ú=∞‡~åxH˜
QÆ∞Ô~·, =∂Ô~¯\ò X_ç^Œ∞_»∞‰õΩÅÖ’ xÅHõ_»QÆÅ P^•Ü«∞O ÖËHõáÈ=_»"Õ∞ QÍHõ, giÖ’ KåÖÏ=∞Ok
k"åÖÏ f¿ã ã≤u÷ H˜ ‰õÄ_® `«~K° ∞« U~°Ê_»∞`«∂ =ÙOk. „ѨÉ∞íè `«fi L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ ÅOK«Q˘O_ç`<« åxH˜,
^Ò~°˚<åºÅ‰õΩ, J„Hõ=∂ʼnõΩ ‰õÄ_® g~°∞ f„=OQÍ<Õ QÆ∞~°=Ù`«∞O\Ï~°∞. JO^Œ∞=Å# D
ã¨=∞㨺Åxfl\˜ g∞^Œ Éè∂í ™êfi=ÚʼnõΩ, QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ, „ѨÉ∞íè `«fi q^è•<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
gix |ÅѨ~K° =« Åã≤ =ÙO@∞Ok. D suQÍ gix [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ ã¨OѶ∞¨ @#Ö’H˜ XHõ
"Õ∞~°ÔH·<å fã¨∞‰õΩ~å=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ "≥Ú`«ÎO [<åÉèÏÖ’ 70 âß`«O
L<åfl~°∞. `«=∞ rq`« ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅO>Ë ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[ x~å‡}ÏxH˜
„áêuѨkHõQÍ „Ѩã¨∞Î`«=Ú#fl Éèí∂™êfi=∞º QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•s „ѨÉèí∞`åfixfl ‰õÄÅ„^Àã≤ [#`å
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉèí∞`åfixfl U~°Ê~°K«∞HÀ=_»O `«Ñ¨Ê =∞~À =∂~°æ"Õ∞n ÖË^Œ∞. JÖÏ [#`å
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉèí∞`åfixfl U~°Ê~°K«x^Õ ^Œ∞<Õfl"åxH˜ Éèí∂q∞ x<å^•xfl J=∞Å∞Ö’H˜ `Õ=_»O
Jã¨OÉèí=O. „ѨÉèí∞`åfixfl, Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞ "≥∞_»Å∞ =Oz H˘O`«=~°ÔH·<å |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ#∞
ѨOKÕÖÏQÆ KÕÜ«∞_»O =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ |Å"≥∞ÿ#, â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ#,
ã¨∞tH˜`Δ "« ∞≥ #ÿ x~å‡}O =ÙO>Ë <Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’ ‰õÄ_® ™ê^躌 "Õ∞. â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏÅ
^•fi~å ‰õÄe ˆ~@∞¡ ÃÑOK«∞HÀ=_»O, H“Å∞ =_ô¤, <å=Ú ˆ~@∞¡ `«yæOK«∞HÀ=_»O, `å=Ú ™êQÆ∞
KÕã¨∞H˘<Õ Éèí∂=ÚÅ #∞O_ç H“Å∞^•~°∞¡ ÉË^ŒYÅ∞ KÕÜ«∞|_»‰õΩO_® KÕÜ«∞_»O, „QÍg∞} ¿Ñ^Œ
„Ѩ[ʼnõΩ Lz`«OQÍ WO_»¡ ã¨Ö÷ ÏÅ∞ ã¨OáêkOK«_O» H˘xfl Ѩiq∞`«∞ÅÖ’ ™ê^躌 "Õ∞. D q^èOŒ QÍ
QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞,¡ =_ô¤ "åºáê~°ã∞¨ ÅÎ ∞, \’‰õΩ =~°‰Î Ωõ Å∞, [q∞O^•s ÃÑ@∞ì|_ç^•s Éè∂í ™êfi=ÚÅ
143
^ÀÑ≤à◊§‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [iˆQ D áêH˜ΔHõ áÈ~å\ÏÅ∞ P `«~åfi`« ^Œâ◊Ö’ qѨ¡"å`«‡HõOQÍ
Éèí∂™êfi=ÚÅ Éèí∂q∞#O`å ѨOK«_®xH˜ gÅ∞QÍ =º=™ê~ÚHõ qѨ¡= â◊HÎ̃x |ÅѨ~°∞™êÎ~Ú.
[#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ qѨ=¡ q[Ü«∂xH˜ ^•if™êÎ~Ú.
D =º=™ê~ÚHõ qѨ¡"åxfl, [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡"åxfl q[Ü«∞=O`«O
KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O, ^•xH˜ HÍ=Åã≤# â◊H˜Î, P Hõ~°Î=ºO =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ¿Ñ^Œ
Ô~·`«∞Å g∞^Œ „Ѩ^è•#OQÍ LOk. P â◊HÎ̃ "åiˆH =ÙOk. ^•xHÀã¨O =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å#∞
YzÛ`«OQÍ#∞, ^èŒxHõ Ô~·`«∞Å#∞ ‰õÄ_® ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ HõÅ∞ѨىõΩ ~å=Åã≤# ÉÏ^茺`«
„Ѩ^è•#OQÍ gi g∞^Œ =ÙOk. "åi ã¨OѶ¨∂Å g∞^Œ =ÙOk. "åi <åÜ«∞Hõ`«fiO g∞^Œ =ÙOk.
<Õ\ ˜ QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•s Éèí∂™êfi=∞º „ѨÉèí∞`«fiѨ٠|∂@HõѨ٠"åQÍÌ<åÅ g∞^Œ, K«\ÏìÅ
g∞^Œ, ^•x HÀ~°∞ìÅ∞, <åºÜ«∂<åºÜ«∞ f~°∞ÊÅ g∞^Œ Pâ◊Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO@∂ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∂Î
LO_»@O x„+¨ÊÜ≥∂[#O. ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« Å∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ ''*ÏfÜ«∞—— ÃÑ@∞ì|_ç^•sÅ
=~åæÅ g∞^Œ "åi „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ „Ѩu^èŒfixã¨∂Î "åi`À Jq<åÉèÏ= ã¨O|O^è•Å∞ Hõeæ#
áêsìÅ g∞^Œ, "åi "åQÍÌ<åÅ g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î LO_»@O x„+¨ÊÜ≥∂[#O.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ `å"Õ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ H©ÅHõ áêi„âßq∞Hõ
ˆHO„^•ÅÖ’#∞, H©ÅHõ Ѩ@ì} „áêO`åÅÖ’#∞ JK«Û@ =Ù#fl „âßq∞Hõ =~°æO`À áê@∞ xÅ|_®e.
=∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞ „Ѩ*ÏhHÍxfl, Ѩ@ì}ÏÅÖ’x =∞^茺`«~°QÆu „Ѩ*ÏhHÍxfl |∞kúr=ÙÅ#∞
HõÅ∞ѨىõΩO@∂ Éèí∂™êfi=∞º QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~åæÅÃÑ· ˆHO„nHõiOz #_çKÕ „âßq∞Hõ=~°æ
qѨ=¡ "åÇ≤ÏxH˜ JO_»^OŒ _»QÍ JÉè^Ë ºŒ "≥∞#ÿ =∂#= HõOK«∞HÀ@#∞ xi‡ã¨∂Î xÅ|_®e. â◊„`«∞=ÙÅ
^•_ç #∞O_ç P`«‡~°HõΔ} KÕã¨∞H˘O@∂ [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡= q[Ü«∂xH˜ =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å∞ xÅ|_®e. JѨÙÊ_Õ Éèí∂™êfi=∂ºxH˜ QÆ∞`«ÎÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxH˜
P =~åæÅ áêsìÖˇ·# HÍO„ÔQãπ, [#ã¨OѶ¨∞O ÖÏO\˜ áêsìʼnõΩ =∞# ^Õâ◊OÖ’ ™ê÷#O ÖˉõΩO_®
KÕã≤ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉ∞íè `åfixfl, ^•xÖ’ JO`«~åƒùQOÆ QÍ<Õ qâßÖÏO„^èÖŒ ’
„Ѩ*Ï~å*Ϻxfl ™ê÷Ñ≤OK«QÆÅO, ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*ÏxH˜ ^•i U~°Ê~°K«QÆÅO.
144

„Ѩ*Ï~°OQÍÅ∞ – ã¨OѶ¨∂Å∞
~å[H©Ü∞« , ™êO㨯$uHõ "庙êÅ∞
145
„Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞ – áêsì x~å‡}O
(QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡, `≥<åe `åÅ∂HÍ, H˘e¡Ñ¨~°Ö’ 1974 _çÃãO|~°∞ 27 #∞O_ç
1975 [#=i 2 =~°‰Ωõ [iy# PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ∞¨ HÍ~°ºHõ~Åΰ áê~îâ° ßÅÖ’
HÍ„"Õ∞_£ ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º QÍi q=~°})
„Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å∞ "Õ~°∞, áêsì "Õ~°∞. Jq Ô~O_»∂ qaè#fl"≥∞ÿ#=<Õ q+¨Ü«∂hfl,
"å\˜ =∞^茺QÆÅ `Õ_®#∞ QÆ∞iÎOK«@O J=ã¨~°O. „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ Ô~O_»∞ q^è•Å∞<åfl~Ú.
(1) =~°æ ã¨OѶ¨∂Å∞, (2) J#∞|O^èŒ =~°æ ã¨OѶ¨∂Å∞.
„ѨÉèí∞`«fiO „H˜O^ŒQÍx, XHõ Ü«∞[=∂x „H˜O^ŒQÍx ѨxKÕ¿ã "åi ã¨OѶ¨∂Å∞ HÍi‡Hõ
ã¨OѶ¨∂Å∞, „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞#∞¡. Wq =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O, Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∞O JÖÏO\˜
=~°ãæ O¨ Ѷ∂¨ ÖË. q^•ºi÷, Ü«Ú=[#, =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ∂¨ Å∞ =~°æ ã¨OѶ∂¨ Å∞HÍ^Œ∞. "å\˜x J#∞|O^èŒ
=~°æã¨OѶ¨∂Åx Ñ≤Å∞™êÎO.
=~°ãæ O¨ Ѷ∂¨ xH˜ – áêsìH˜ =∞^躌 QÆÅ `Õ_®#∞ =∞#O ã¨Ê+¨Oì QÍ ^Œ$+≤Öì ’ =ÙOK«∞HÀ"åe.
=~°ãæ O¨ Ѷ∞¨ OÖ’ P =~åæxH˜KO≥ k# „Ѩu"å~°∂ KÕ~ˆ J=HÍâ◊O=ÙOk. HÍQÍ áêsì JÖÏO\˜HÍ^Œ∞.
=~°Oæ `«~Ñ° Ù¨ # ~å[H©Ü∂« kèHÍ~°O HÀã¨O, P =~°Oæ Ö’ ÉÏQÍ K≥`· #« ºO á⁄Ok# HÍ~°ºHõ~Åΰ O^Œih
J„QÆ„âı}˜x ‰õÄ_»QÆ\ ì̃ U~°Ê~°z#^Õ áêsì.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ : HÍO„ÔQã¨∞ – ÃÑ@∞ì|_ç^•s, Éè∂í ™êfi=∞º=~åæÅáêsì! Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì
(=∂i¯ûã¨∞ì) HÍi‡Hõ=~°æ áêsì.
WHõ =~°æ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ P =~åæxH˜ K≥Ok# „áê^äŒq∞Hõ K≥·`«#ºO =Ù#fl "åà◊§O`å
KÕ~°=K«∞Û.
HÍi‡‰õΩÅ∞QÍx, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞QÍx, Ô~·`«∞Å∞QÍx `«=∞ Pi÷Hõ HõëêìÅ#∞
áÈQ˘@∞ìHÀ"åÅ<åfl, ‰õÄeˆ~@∞¡, H“Å∞ˆ~@∞¡ "≥Ú^ŒÅ∞QÍQÆÅ ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅ<åfl
Z=iH˜ " å~° ∞ XO@iQÍ =ÙO>Ë ™ê^è Œ º OHÍ^Œ x , ÉÏ^è Œ Ñ ¨ _ Õ "åà◊ § O`å XHõ \ ˜ Q Í
=º=ǨÏiOKÕO^Œ∞‰õΩ, ã¨q∞+≤ìQÍ Ñ¨xKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ XHõ ã¨OѶ¨∞OQÍ U~°Ê_®Å<Õ QÆ∞iÎO¿Ñ ã¨OѶ¨∞
146
K≥·`«#ºO. ÉÏ^èŒÅ∞ Ѩ_ÕH˘nÌ P K≥·`«#ºO ~å=@O ã¨Ç¨Ï[O. ^•x<Õ „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£
K≥·`«#ºO Jx‰õÄ_® JO\ÏO. „Ѩ^è•#OQÍ Pi÷Hõ ǨωõΩ¯ÅHÀã¨O áÈ~å_»@O =~°̂H „>Ë_£
Ü«¸xÜ«∞<£ K≥·`«#ºO Ѩiq∞`«"≥∞ÿ =ÙO@∞Ok. HÍx HõëêìÅ∞ `˘ÅyáÈ"åÅO>Ë P K≥·`«#º"Õ∞
ã¨iáÈ^Œ∞. „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞#¡`À<Õ KåÅ^Œ∞. ã¨"≥∞‡Å∞, „Ѩ^Œ~°≈#Å`À<Õ KåÅ^Œ∞.
Ü«∞[=∂#∞Å`À áÈ~å_»@"Õ∞ KåÅ^Œ∞. „ѨÉèí∞`«fiO`À‰õÄ_® ~å[H©Ü«∞OQÍ
áÈ~å_®Å#fl K≥·`«#ºO ‰õÄ_® „Hõ"Õ∞}Ï U~°Ê_»∞`«∞Ok. P K≥·`«#ºO ÃÑiˆQH˘nÌ JO^Œ∞Ö’x
J„QÆ„âı}˜ HÍ~°ºHõ~°ÎÅO`å KÕi U~°Ê~°K«∞‰õΩ#fl^Õ áêsì.
<å ~å[H©Ü«∂Å#∞, áêsì HÍ~°º„Hõ=∂xfl JOwHõi¿ãÎ<Õ „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞OÖ’
KÕ~°∞Û‰õΩO\Ï##@O `«Ñ¨C. =ºH˜ÎQÍ U ~å[H©Ü«∂aè„áêÜ«∂Å∞ Hõey=Ù<åfl, U áêsìH˜
K≥Ok=Ù<åfl XˆH ã¨OѶ¨∞OÖ’ =ÙO_ç, Ü«∞[=∂xÃÑ· áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ =ÙO>Ë JÖÏO\˜
"åà◊§O^Œih KÕ~°∞ÛHÀ"åe. `«=∞ ~å[H©Ü«∂Å`À xq∞`«ÎO ÖˉõΩO_® Z=~°~Ú<å „Ñ¨*Ï
ã¨OѶ¨∞OÖ’ KÕ~°=K«∞Û. ~å[H©Ü«∂Å∞ "Õ~°∞QÍ|\˜ì „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∞OÖ’ KÕ~°#xQÍx,
KÕ~°∞ÛHÀ#xQÍx K≥ѨÊ@O `«Ñ¨C.
áêsì q+¨Ü«∞OÖ’ JÖÏHÍ^Œ∞. ~å[H©Ü«∞ áêsìH˜ XHõ ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∞O
=ÙO@∞Ok. ^•xx JOwHõiOz#"åàı§ JO^Œ∞Ö’ KÕ~°\ÏxH˜ J~°∞›Å=Ù`å~°∞. áêsì
HÍ~°º„Hõ=∂xfl JOwHõiOz# "å~°O^Œih JÖÏ JOwHõiOz#O`« =∂„`å<Õfl áêsìÖ’
KÕ~°∞ÛHÀ=@O ‰õÄ_® [~°QÆ^Œ∞. H˘xfl Hõh㨠q^èŒ∞Å#∞ x~°fiiÎOK«_®xH˜ JOwHõiOz`Õ<Õ
KÕ~°∞ÛHÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
„Ѩ*Ï ã¨OѶ∂¨ ÅÖ’ ~å[H©Ü∞« qÉè^Ë •Å`À xq∞`«OÎ ÖˉΩõ O_® JO^Œ~∂° KÕ~=° K«∞Û#x,
U ~å[H©Ü∂« aè„áêÜ«∂Å∞<åfl XHõ =~°Oæ "å~°O`å XHõ ã¨OѶ∞¨ OQÍ Hõeã≤ =º=ǨÏiOK«=K«∞Û#x
K≥ѨC‰õΩO@∞<åfl PK«~°}Ö’ =∂„`«O JÖÏÖË^Œ∞. =∞# =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞OQÍHõ
q∞`«"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì P^èŒfi~åº# =∞~˘Hõ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõã¨OѶ¨∞O =ÙOk. JÖψQ
=∞# Ô~·`«∞ã¨OѶ¨∞OQÍHõ "åin =∞~À Ô~·`«∞ã¨OѶ¨∞O =ÙOk. „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ ~°OQÆOÖ’#∂
JO`Õ. ã≤.S.\˜.Ü«Ú.H˜ J#∞|O^èŒOQÍ H˘xfl Ü«¸xÜ«∞#∞¡ ѨxKÕã¨∞ÎO>Ë, =∞iH˘xfl
Z.S.\˜.Ü«Ú.ã≤.H˜ J#∞|O^èOŒ QÍ=ÙO_ç ѨxKÕã∞¨ <Î åfl~Ú. XˆH Ѩi„â◊=∞Ö’ "åà◊§ Ü«¸xÜ«∞<£,
=∞# Ü«¸xÜ«∞<£ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. WqQÍHõ S.Z<£.\˜.Ü«Ú.ã≤., ÃÇÏKü.ZO.Zãπ.
Ü«¸xÜ«∞#∞¡<åfl~Ú. P~ü.Zãπ.Ñ≤., Z<£.Ü«Ú.ã≤., á¶ê~°fi~°∞¤ÉÏ¡H±, [# ã¨OѶπ∞ `«k`«~° áêsìÅ
P^èŒfi~åº# =∞iH˘xfl „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞#∞¡ x~°fiǨÏ} [~°∞QÆ∞`ÀOk.
JÖψQ q^•º~°∞÷Å =∞^茺<å qq^èŒ ã¨OѶ¨∂ÖË~°Ê_ç ѨxKÕã¨∞Î<åfl~Ú. <Õ+¨#Öò
Ü«¸xÜ«∞<£ PѶπ ã¨∂ì_≥O@∞û ÖËHõ q^•ºi÷ HÍO„ÔQãπ, JdÅ ÉèÏ~°`« q^•ºi÷ ÃѶ_»ˆ~+¨<£,
147
_≥"≥∂„HÍ\˜H± ã¨∂ì_≥O@∞û Ü«¸xÜ«∞<£, „áÈ„ÔQã≤"£ ã¨∂ì_≥O@∞û Ü«¸xÜ«∞<£ `«k`«~°
ã¨OѶ¨∂Å∞<åfl~Ú.
¢ã‘ÎÅÖ’ "Õ̂~fi~°∞ ã¨OѶ¨∂Å∞ – ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊Å *ÏfÜ«∞ ã¨=∂Yº (q∞`«"å^Œ
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ Ü«∂[=∂<åº# =ÙOk), JdÅ ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏã¨Éèí (HÍO„ÔQã¨∞ áêsì
Ü«∂[=∂<åº#) "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =Ù<åfl~Ú.
XˆH ~°OQÆOÖ’ XˆHã¨OѶ¨∞O JO^Œ~°∂ Hõeã≤ Ѩx*ËÜ«∞\ÏxH˜ LO_®Å<Õ JO^Œ~°∂
K≥|∞`å~°∞. XHõ Ѩi„â◊=∞‰õΩ XˆH „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£, XHõ =~åæxH˜ XˆH ã¨OѶ¨∞O =ÙO_®Å<Õ
=∞#=¸ HÀ~°∞`«∞<åflO ˆH=ÅO JÖÏ K≥ѨÊ@"Õ∞HÍ^Œ∞. =~°æ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ "åi"åi
~å[H©Ü«∂aè„áêÜ«∂ÖË=∞~Ú<å P =~åæxH˜ K≥Ok# "å~°O^Œ~°∂ =ÙO_»∞#@∞¡QÍ PK«~°}Ö’
`«y# U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∞_»O^•fi~å J=HÍâ◊O HõeÊOKåÅx =∞#O HÀ~°∞`«∞<åflO.
JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ =~°æ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’, Hõq∞\©Å ZxflHõÖ’ ^•=∂ëê F\˜OQÆ∞ Ѩ^Œúu
=ÙO_®Åx =∞#O HÀ~°∞`«∞<åflO. JO^Œ∞=Å¡ PÜ«∂ „Ѩ*Ïã¨OѶ∂¨ ÅÖ’ =ÙO_Õ qq^èŒ ^èÀ~°}∞Å∞
QÆÅ"åiH˜ "åi |ÖÏ|ÖÏÅ ^•=∂ëê# <åÜ«∞Hõ`«fi ã¨Oã¨÷ÅÖ’ „áêux^茺O ÅaèOK«∞`«∞Ok.
JO^Œih HõÅ∞ѨىõΩx Ü«∞[=∂xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®e. Pi÷Hõ, `«HõΔ} HÀÔ~¯Å ™ê^èŒ#ÔH·
Hõ$+≤KÕ¿ã ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ~å[H©Ü«∞ ^Œ$HõÊ^è•Å∞ QÆÅ"åix, =~°æOÖ’x ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«
ÃÇÏK«∞Û=∞Okx HõÅ∞ѨÙH˘KÕÛO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤KÕÜ«∂e.
„Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å ~ÀA"ås HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ áêÖÁæO@∂ „Ѩ[ÅÖ’ ѨxKÕã¨∂Î =ÙO>Ë
– P `«~°∞"å`« ™È+¨e*Ïxfl ™êkèOK«@O J`åº=â◊ºHõ=∞#fl K≥·`«#ºO U~°Ê_ç`Õ<Õ áêsìÖ’
KÕ~°\ÏxH˜ ã≤^Œú=∞=Ù`å~°∞. „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Ö’¡ Ѩx*ËÜ«∞\Ïxfl QÆ∂iÛ Ñ¨ijeOz# `«~åfi`«<Õ
Z=i<≥·<å áêsìÖ’H˜ fã¨∞‰õΩO\ÏO. =ÚO^Œ∞QÍ „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Ö’¡ KÕi ѨxKÕã≤ J#∞Éèí=O
á⁄Ok, P J#∞Éèí=O ^•fi~å D ~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷ áÈ"åÅ#fl K≥·`«#ºO á⁄Ok# `«~åfi`«<Õ
áêsìÖ’ ã¨Éèíº`«fiO á⁄O^Œ\ÏxH˜ J~°›`« U~°Ê_»∞`«∞Ok.
"≥Ú^Œ@ „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ K≥`· #« ºO á⁄Ok# `«~åfi`«<Õ áêsì K≥`· #« ºO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ JÖÏ K≥·`«<åºxfl ÃÑOá⁄OkOK«\ÏxH˜ H˘O`« „Ѩܫ∞`«flO, Hõ$+≤ J=ã¨~°O.
Ñ„ *¨ Ï ã¨OѶ∂¨ Å P=â◊ºHõ`«
„Ѩ*Ï ã¨OѶ∂¨ Å J=ã¨~"° ∞Õ q∞\˜? áêsì KåÅ^•? J<Õ „Ѩâfl◊ Å∞ `«~K° ∞« "ÕÜ∞« |_»∞`«∂
=ÙO\Ï~Ú.
148
 ZxflHõ Å Ö’ áêsì H ˜ "À@∞"Õ ã ≤ # "åà◊ § O`å, Jaè = ∂#∞ÅO`å `å=Ú
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ=∞<Õ K≥ѨC‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, áêsìÖ’ H˘kÌ=∞Okx=∂„`«"Õ∞ KÕ~°∞ÛHÀQÆÅO.
q∞ye# "åà◊§O^Œih Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ HÍ^ŒO>Ë "åiH˜ HÀѨO ‰õÄ_® =ã¨∞ÎOk. JÖÏQÆx
JO^Œih KÕ~°∞ÛH˘#@O ™ê^茺OHÍ^Œ∞. áêsì HÍ~°º„Hõ=∂xfl JOwHõiOz, áêsì x~å‡}ÏxH˜
Hõ@∞ì|_ç, „Hõ=∞tHõΔ}‰õΩ Hõ@∞ì|_ç ѨxKÕ¿ã K≥·`«#ºO =Ù#fl "åix =∂„`«"Õ∞ KÕ~°∞ÛH˘#QÆÅO.
Wxfl xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl 1962 <å\˜H˜ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡<Õ ã¨QÆO=∞OkH˜ ÃÑ·#
=∂i¯û*Ïxfl q_»<å_ç áÈÜ«∂~°∞.
áêsì HÍ~°º„Hõ=∂xfl JOwHõiOz<å „Hõ=∞tHõ} Δ ‰õΩ Hõ@∞ì|_»*ÏÅ=∞x, x|O^è#Œ ʼnõΩ
Ö’|_ç ѨxKÕÜ«∞*ÏÅ=∞x, áêsìH˜ "≥Å∞ѨÅ<Õ =ÙO_ç ѨxKÕ™êÎ=∞<Õ"å~°∂ =ÙO\Ï~°∞.
JÖÏO\˜ "å~°O^Œih Uq∞ KÕÜ«∂e? "å~°O^ŒiH˜ XHõ "ÕkHõ, K«iÛOK«∞‰õΩ<Õ
J=HÍâ◊O HõeÊOKåe. JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ ã¨OѶ¨∞O HÍ"åe.
JO`ÕHÍ^Œ∞, Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsìH˜ q™êÎ~°"≥∞ÿ# „Ѩ*ÏhHÍxfl HõkeOKÕ ^•xH˜QÍ#∞
„Ѩ[ʼnõΩ, áêsìH˜ =∞^茺# „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞ J=ã¨~°O. „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞O „Ѩ[Å#∞ ã¨g∞HõiOz
"åi`À K«~°ÛÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOz x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞‰õΩO@∂ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞ÎOk.
„Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞ ÖˉõΩO_® Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ÖË^Œ∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
„Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂ÅÖ’#∞, "å\˜ Hõq∞\©ÅÖ’#∞ =ÙO_ç ѨxKÕ™êÎ~°∞.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ∞¨ O
áêsìH˜ – „Ѩ[ʼnõÄ =ÙO_Õ JÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O
XHõ\ ˜.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ∂¨ xfl Ü≥∞ÖÏ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« @O J<Õ^•xfl QÆ∂iÛ ã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ
J=QÍǨÏ# =ÙO_®e.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂xfl XHõ „QÍ=∞OÖ’ ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕÜ«∞|∂#∞‰õΩ#flѨC_»∞
„QÍ=∞OÖ’ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨=∂"ÕâO◊ U~åÊ@∞ KÕ™êÎO. =∞#‰õΩ Ñ¶Ö¨ Ï<å HõëêìÅ∞<åflÜ«∞x,
"å\˜x `˘ÅyOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ JO^Œ~∂° HõÅã≤ XHõ ã¨OѶ∞¨ O ÃÑ@∞ì‰Ωõ x Hõeã≤ ѨxKÕ^•úO
Jx K≥|∞`åO. P ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =KÕÛ „Ѩâ◊flʼnõΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ K≥Ñ≤Ê #K«Û*ˇÑ¨C`åO. U
áêsìH˜ K≥Ok<å 㨈~, U ‰õΩÖÏxH˜, U =∞`åxH˜ K≥Ok<å㨈~ JO^Œ~°∂ ã¨OѶ¨∞OÖ’
KÕ~=° K«∞Û#<Õk – JÖÏO\˜ „Ѩâfl◊ J_çy#ѨC_Õ K≥|∞`åO. JO`ÕHÍ^Œ∞, JO^Œih KÕ~ˆ ÛO^Œ∞‰õΩ
149
„Ѩܫ∞uflOKåe. WO\˜O\˜H© uiy, ѨxKÕã¨∞‰õΩ<Õ "åà◊§O^Œih HõÅ∞ã¨∞‰õΩx ã¨OѶ¨∞OÖ’
KÕiÊOKÕO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ó#∞HÀ"åe. „QÍ=∞OÖ’x =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅO^Œih ã¨OѶ∞¨ OÖ’ KÕ~∞° Û‰õΩ<Õ
„ѨÜ∞« `«flO KÕâß=∂? J~Ú<å JO^Œ~∂° ZO^Œ∞Hõx KÕ~Ö° ^Ë ∞Œ ? U"Õ∞q∞ „Ѩâfl◊ Öˇ^∞Œ ~°~Ú<å~Ú?
g@xflO\˜x QÆ∂iÛ PÖ’zOK«∞HÀ"åe. =∞QÆ "åà◊√§ KÕi`Õ KåÅ∞#x ã¨iѨÙK«∞ÛHÀ=@O
`«QÆ^Œ∞. ¢ã‘ÎÅ#∞ ‰õÄ_® KÕ~°∞ÛHÀ"åe.
=∞#O ѨxKÕã¨∞Î#fl „QÍ=∂ÅÖ’<Õ, „QÍ=∞OÖ’x =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅÖ’ ã¨QÆO
=∞Okx KÕiÊOz<å =∞# ã¨OѶ¨∞ ã¨Éèíº`«fiO ~ÚѨC_»∞#fl ^•xHõO>Ë ZO`À ÃÇÏK«∞ÛQÍ
=ÙO_»=Åã≤Ok.
Ô~O_»= JOâ◊O : ã¨Éèíº`«fiO KÕiÊOK«@O`À<Õ KåÅ^Œ∞. ã¨OѶ¨∂xfl ѨxKÕ~ÚOKÕ@∞¡
K«∂_®e. "å~åxH˘Hõ™ê~À, 15 ~ÀAÅH˘Hõ™ê~À ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°∞ѨÙ`«∂ =ÙO_®e.
„QÍ=∞OÖ’ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅÔH^Œ∞~°Ü∞Õ º ã¨=∞㨺Å#∞ K«iÛOz x~°Ü ‚ ∂« Å∞ fã¨∞H˘<ÕO^Œ∞H˘Hõ
Hõq∞\©x ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕÜ∂« e. Z=~°~Ú<å <åÜ«∞‰õΩÖÁzÛ#ѨC_»∞ =∂„`«"∞Õ Hõ#|_Õ ã¨OѶ∞¨ OQÍ
=ÙO_»~å^Œ∞. Hõeã≤Hõ@∞ìQÍ Ñ¨xKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „QÍ=∞ Hõq∞\© =ÙO_®e. „Ѩu „QÍ=∂xH©
HÍHõáÈ~Ú<å Ѩk „QÍ=∂ÅH˘Hõ>ÿ̌<å, Hõhã¨O ÉÏ¡‰õΩ‰õΩ XHõ¯@~Ú<å PѶ‘ã¨∞Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
Hõq∞\©Å∞ 㨄Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕÜ∂« e. gÅ~Ú`Õ „QÍ=∞ ™ê÷~ÚÖ’<Õ Hõq∞\©Å∞ U~åÊ@∞
KÕÜ∂« e. JÖÏ gÅ∞Ѩ_x» KÀ@¡ H˘xfl „QÍ=∂ʼnõΩ HõeÑ≤ XHõ Hõq∞\©x U~åÊ@∞ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
HÍx, gÅ~Ú`Õ „QÍ=∂xˆH XHõ Hõq∞\© ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕã¨∞H˘#@O Ü≥∞‰õΩ¯= „ѨÜ≥∂[#Hõ~°OQÍ
=ÙO@∞Ok. P Hõq∞\©Å∞ „Ѩ*Ï™êfi=∞º Ѩ^ŒúuÖ’ ѨxKÕ¿ã@∞¡ K«∂_®e.
=¸_»= JOâ◊O : U^Œ~Ú<å XHõ ã¨=∞㨺 =zÛ#ѨC_»∞ x~°Ü ‚ ∞« O ZÖÏ fã¨∞HÀ"åe?
=ÚO^Œ∞QÍ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞Ѩ٠„QÍ=∞ Hõq∞\© ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ K«iÛOKåe. P `«~åfi`«
„QÆ∂ѨÙÅ"åsQÍ#∂, J#O`«~°O „QÍ=∞O JO`«\ ˜H© HõeÑ≤ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°áêe. Ѷ¨ÖÏ<å
q^èŒOQÍ KÕ¿ãÎ P ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ=K«∞Û#x Hõq∞\© Jaè„áêÜ«∂xfl "åiH˜ K≥áêÊe.
P ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ ^•xÃÑ· ã¨∂K«#Å#∞, Jaè„áêÜ«∂Å#∞ fã¨∞HÀ"åe. P `«~åfi`« =∞~°Å
Hõq∞\© ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ "åx#xflO\˜h ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞H˘x K«iÛOz x~°‚~ÚOKåe. =∞~°Å
„Ѩ[ʼnõΩ K≥Ñ≤Ê P x~°‚Ü«∂xfl J=∞Å∞ [~°áêe.
WHõ Ѩx x~°fiǨÏ}Ö’ Hõq∞\© ã¨Éèí∞ºÖËQÍHõ ™ê^è•~°} =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ Ãã·`«O
K«∞~°∞‰õΩQÍ áêÖÁæ<Õ@@∞¡ KÕÜ«∂e. <åÜ«∞‰õΩÖË KÕã≤ÃÑ_»`å~°<Õ ÉèÏ"åxH˜ `å=ÙÖˉõΩO_®
ѨxqÉèí[# [iÑ≤ Ѩxx~°fiǨÏ} ÉÏ^茺`«#∞ JѨÊ*ˇáêÊe. ™ê^è•~°} ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ, Z=iH˜ U
"Õ∞~°‰õΩ fiHõ=ÙO>Ë P "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨x~Ú"åfie.
150
 <åÅ∞QÆ= JOâ◊O : ã¨OѶ∞¨ O JO>Ë Uq∞ ѨxKÕÜ∂« e? =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ∞¨ O
KÕÜ«∞=Åã≤Ok ‰õÄeˆ~@∞ ÃÑOѨÙ^ŒÅ HÀã¨O ѨxKÕÜ«∞@"≥ÚHõ¯>Ë HÍ^Œ∞, WOHÍ J<ÕHõ
Ѩ#∞Å∞<åfl~Ú. „Ѩ[ʼnõΩ U ÉÏ^èŒ Hõey<å ã¨OѶ¨∞O P^Œ∞HÀ"åe. ÉÏ^èŒÖ’¡<Õ HÍ^Œ∞ J=ã¨~°
ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ JѨCÅ∞ ã¨OáêkOK«@O "≥Ú^ŒÅ∞ rq`å=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ ã¨~°Ñ¶¨~å =~°‰õΩ
Ü≥∞<Àfl Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. Wà◊§ x~å‡}ÏxH˜, Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞H˘#\ÏxH˜ ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂Å∞
U~åÊ@∞KÕã≤ #_»Ñ=¨ K«∞Û. Wà◊§ ã¨Ö÷ ÏÅ∞, "≥^· ºŒ ™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOK«∞H˘#\ÏxH˜ Hõ$+≤ KÕÜ∞« =K«∞Û.
Pã¨Ê„`«∞ÅÖ’ =∞O^Œ∞Å∞<åflÜ«∂ ÖË^•, "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∞O JO^Œ∞`«∞#fl^• ÖË^•? =Ú#flQÆ∞
q+¨Ü«∂Å#∞ Ѩijeã¨∂Î `«QÆ∞ K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO@∞O_®e. Ñ≤Å¡Å K«^Œ∞=ÙÅHÀã¨O |_»∞Å∞
U~åÊ@∞ KÕÜ«∞|_»∞#@∞¡ K«∂_®e. "å\˜Ö’ =∞^蕺ǨÏfl Éè’[# Ѩ^äŒHõO 㨄Hõ=∞OQÍ J=∞Å∞
[~°∞QÆ∞#@∞¡ K«∂_®e. ¢ã‘ÎÅ „Ѩ`ÕºHõ ã¨=∞㨺Å#∞ fã¨∞H˘x ѨxKÕÜ«∂e. ѨO_»∞QÆ Ñ¨ÉσÅ
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ HõàÏ „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=K«∞Û. Ѩ~î°# =∞Ok~åÅ∞, =Ü≥∂[# q^•º
ˆHO„^•Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=K«∞Û. ^Õâ◊OÖ’ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fln q=iOz K≥ѨÊ\ÏxH˜, Ѩ„uHõÅ∞
K«kq qxÑ≤OK«\ÏxH˜ Hˆ O„^•Å∞ #_»Ñ=¨ K«∞Û. „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å#∞ U~åÊ@∞KÕã≤ x~°fiÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
`≥ÅOQÍ}Ï áÈ~å@ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „QÍ=∂ÅÖ’ ÉèÏ~åºÉè~í Åΰ H©K∞« ÖÏ@Å q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨~Ú`«O
ã¨OѶ¨∞O f~°∞Ê K≥|∞`«∞O_Õk.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ „Ѩu ã¨=∞㨺ÃÑ·# HÀ~°∞ì‰õΩ "≥à◊§@OÖË^Œ∞. ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨μÅ
f~°∞ʉõΩ "≥à◊√ÎO\Ï~°∞. `«=∞‰õΩ U ã¨=∞㨺=zÛ<å ã¨OѶ¨∞O =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ`Õ <åºÜ«∞O
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ#fl qâßfiã¨O U~°Ê_ç#H˘nÌ ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨μÅ f~°∞ÊʼnõΩ, ‰õΩÅ ÃÑ^ŒÌÅ f~°∞ÊʼnõΩ
áÈ=@O ã¨#flye¡áÈ`«∞Ok.
U <å\˜#∞O_À ‰õΩÖÏÅ∞ U~°Ê_ç<å~Ú. J~Ú<å, =∞# ã¨OѶ¨∞OÖ’ XHõ¯
^Œo`«∞Å<ÕQÍHõ, Jxfl ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok# =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∂ KÕ~°∞ÛHÀ"åe. ‰õΩÅ, =∞`«
Hõ@∞ìÉÏ@¡#∞ JkèQÆq∞Oz, "å\˜ ™ê÷#OÖ’ ã¨OѶ¨∞ K≥·`«#ºO KÀ@∞*Ëã¨∞‰õΩ<Õ@∞¡ K«∂_®e. D
q^èŒOQÍ Ñ¨xKÕ¿ãH˘nÌ ã¨OѶ¨∞O `«=∞ H˘~°‰õΩ x~°O`«~°O ѨxKÕã¨∞ÎO^Œ#fl QÆ∞iÎOѨ٠"åiÖ’
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
S^Œ= JOâ◊O : ã¨OѶ∞¨ OÖ’ Jxfl ~å[H©Ü∞« áêsìʼnõΩ K≥Ok# "åih KÕ~∞° ÛHÀ=K«∞Û.
JO^Œ∞H˘~°‰õΩ „â◊^Œú`À Hõ$+≤KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O =ÙOk. J~Ú<å, "Õ~°∞"Õ~°∞ ã¨OѶ¨∂Å∞
ÃÑ@∞ìH˘x ѨxKÕÜ«∞@O [~°QÆ=K«∞Û. JÖÏO\˜ Ѩiã≤÷uÖ’ „Ѩ`ÕºHõ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· Hõeã≤
ѨxKÕÜ«∞\ÏxH˜ SHõºHÍ~åºK«~°} Hõq∞\©Å#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. SHõºOQÍ Ñ¨xKÕ^•ÌO ~°=∞‡x
HÀ~°∞`«∂ x~°O`«~O° JO^Œ∞H˘~°‰Ωõ Hõ$+≤™êyOKåe. Ѩx^•fi~å áÈ~å\ÏÅ^•fi~å „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
JO^Œih XˆH ã¨OѶ¨∞OÖ’ =ÙO_ç ѨxKÕ^•Ì=∞#fl K≥·`«#ºO HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e.
151
K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞~°∞QÍ JHõ¯_˘Hõ „QÍ=∞OÖ’, WHõ¯_˘Hõ „QÍ=∞OÖ’ ã¨OѶ¨∞O =ÙO_ÕHõO>Ë,
=∞#O =Ù#fl „QÍ=∂xH˜ K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å „QÍ=∂ʼnõΩ "åºÑ≤OKåe. Ѩ@ì} „Ѩ[Å∞ |ÅѨi¿ãÎ
=∞#O #_ç¿Ñ ~ÀA"ås áÈ~å\ÏÅ∞ [Ü«∞„Ѩ^ŒO JÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ Jk ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡ Ѩ@}ì ÏÅK«∞@∂ì=Ù#fl „QÍ=∂ÅÖ’ =Ù^Œº=∂xfl "åºÑ≤OѨK¿Õ ãΠѨ~㰠ʨ ~° ã¨Ç¨ Ü«∞HÍiQÍ
=ÙO@∞Ok. ã¨=∞㨺 =zÛ#ѨC_»∞ ã¨Ç¨ÏHõiOz ѨxKÕÜ«∞\ÏxH˜ J#∞=ÙQÍ =ÙO@∞Ok.
H©ÅHõ"∞≥ #ÿ Ѩ@}ì ÏÅK«∞@∂ì L^Œº=∞ x~å‡}OѨ@¡ „Ѩ`ºÕ Hõ „â◊^úŒ =Ç≤ÏOKåe. L^Œº=∞O
=Ù#fl „QÍ=∂xH˜ K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å „QÍ=∂ÅÖ’H˜ qã¨ÎiOK«_®xH˜ ^Œ∂~°OQÍ =Ù#fl =Ù^Œº=∞
„áêO`åÅ`À Hõe¿ÑO^Œ∞‰õΩ J#∞=ÙQÍ =∞^茺֒=Ù#fl =Ù^Œº=∞ x~å‡}ÏxˆH Hõ$+≤KÕÜ«∞@O
J=ã¨~°O.
ã¨OѶ¨∂xH˜ qãÎ̈ $`« ã¨Éèíº`«fiO J=ã¨~°O. Jxfl ‰õΩÖÏʼnõΩ*ˇOk# "åi#∞O_ç, Jxfl
~å[H©Ü∂« aè„áêÜ«∂Å∞ QÆÅ "åi#∞O_ç ã¨OѶ∞¨ OÖ’ ã¨É∞íè ºÅ#∞ KÕiÊOKåe. SHõº HÍ~åºK«~}° HÔ ·
x~°O`«~O° Hõ$+≤™êyOKåe. x`«º rq`å=ã¨~° =ã¨∞=Î ÙÅ ã¨~Ñ° ~¨¶ å, Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞, ã¨ÇϨ HÍ~°
ã¨OѶ∂¨ Å∞, „QÍ=∞ ѨOKå~ÚfÅ∞, ™êO㨯 $uHõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞, P@áê@Å∞, ¢ãÅΑ ã¨=∞㨺Å∞,
áê~î°âßÅÅ∞, ã¨OˆHΔ=∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞, "≥·^Œº, P~ÀQƺ=ã¨`«∞Å∞, Ѩ„uHÍѨ~î°#O, JHõΔ~å㨺`«
HõeÊOK«@OHÀã¨O Hõ$+≤, „ѨѨOK« q*Ï˝#O "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Jxfl ã¨=∞㨺ŠH˘~°‰õΩ =º=™êÜ«∞
HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O ѨxKÕÜ«∂e. „Ѩ[Å`À x`«º ã¨O|O^è•Å∞, x`«º HÍ~åºK«~°} J`«ºO`«
J=â◊ºHõO. "å\˜=Å¡<Õ ã¨OѶ¨∞OÖ’ KÕ~°=Åã≤# P=â◊ºHõ`«#∞ "å~°∞ QÆ∞iΙêÎ~°∞.
qã¨Î $`« „áêO`«OÖ’ XHõ „QÍ=∂xH˜ P#∞‰õΩx =∞iÜ≥ÚHõ „QÍ=∞OÖ’, H©ÅHõÑ@¨ }ì ÏxH˜
P#∞‰õΩx=Ù#fl „áêO`«OÖ’ |Å"≥∞ÿ# =Ù^Œº=∞O =ÙO_»∞#@∞¡ K«∂_»=Åã≤# P=â◊ºHõ`«#∞
^Œ$+≤ìÖ’ ɡ@∞ì‰õΩx ã¨OѶ¨∞ x~å‡}O KÕÜ«∂e.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞O_ç =zÛ# Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ P@Å∞, áê@Å∞,
<å@HÍÅ∞ =Ú#flQÆ∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKåe. =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂xH˜
J#∞|O^èŒOQÍ „Ѩ`ÕºHõOQÍ Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∞O ÖË^• Ü«Ú=[# âßY, JÖÏ<Õ=∞Ç≤ÏàÏâßY
U~åÊ@∞KÕÜ«∂e. W`«~° =~åæÅÖ’‰õÄ_® ѨÅ∞‰õΩ|_ç=ÙO>Ë, "åà◊§`À‰õÄ_® Hõeã≤ „QÍ=∞
=∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∞O, „QÍ=∞ Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∞O=O\˜ J#∞|O^èŒ ã¨OѶ¨∂Å#∞ U~åÊ@∞KÕ¿ã
ÉÏ^茺`«#∞ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ, Ô~·`«∞ã¨OѶ¨∂Å∞ KÕѨ\Ïìe. =ÚO^Œ∞QÍ =∞# =~°æã¨OѶ¨∞OÖ’x
Ü«Ú=[#∞Å#∞, =∞Ç≤Ïà◊Å#∞–Ü«Ú=[# =∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∂Å∞QÍ ã¨g∞HõiOKåe. "å\˜^•fi~å
Ü«Ú=[#∞ʼnõΩ Hõ„~°™ê=Ú, D`« "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q <Õ~Ê° =K«∞Û. =¸_èq» âßfi™êÅ∞ á⁄Q˘>ËOì ^Œ∞‰õΩ
Hõ$+≤™êyOKåe. =∞Oz JÅ"å@∞¡ <Õ~åÊe. áÈ~å@OÖ’ áêÖÁæ<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ ^ÕǨxH˜,
=∞#ã¨∞‰õΩ `«sÊù^Œ∞ ~Ú"åfie.
152
 =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂xH˜ ZO`À „áê^è•#º`« =ÙOk. U áÈ~å@O [iy<å â◊`«$^•_ç
#∞O_ç `«Ñ¨C‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ Wà◊√§ q_çzáÈ=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏO@ѨC_»∞ ¢ã‘ÎÅ∞
Wà◊§Ö’¡# =ÙO\Ï~°∞. "å~°∞ áÈbã¨∞Å ^≥|ƒÅ‰õΩ, J==∂<åʼnõΩ Z~° J=Ù`«∞O\Ï~°∞. Hõ~°∞=Ù
HÍ@HÍÅ∞ =zÛ<å Z‰õΩ¯= ÉÏ^èŒÅ‰õΩ Ö’#ÜÕ∞ºk ¢ã‘ÎÅ∞, a_»¤ÖË. JO^Œ∞=Å¡ "å~°O^Œih
ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ KÕiÛ, "åi K≥·`«<åºxfl ÃÑOá⁄OkOK«x^Õ JÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ "å~°∞ `«=∞
Hõ~°Î"åºxfl x~°fiiÎOK«*ÏÅ~°∞. JÖÏ K≥·`«#º=O`«∞Å#∞QÍ KÕÜ«∞HõáÈ`Õ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, =∞`«
QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ #∂iáÈ¿ã É’^èŒÅ#∞ =O@Ѩ\ ì̃OK«∞‰õΩx, `«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’x =∞QÆ"åà◊§#∞
"≥#∞Hõ‰õΩ ÖÏQÆ∞`å~°∞.
J#∞|O^èŒã¨OѶ¨∂Å∞QÍ Ü«Ú=[#, =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å#∞ xi‡Oz, x~°fiÇ≤ÏOKÕ
ÉÏ^茺`«#∞ =∞# HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\’¡ x~°fiiÎOK«ÖËHõáÈ=K«∞Û. HÍx =∞# ã¨OѶ¨∞OÖ’H˜
Z‰õΩ¯==∞Ok =KÕÛH˘Ån P Ѩx ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
=∞# q^•º~°∞÷Å∞ HÍÖËrÅ, ÃÇ·Ïã¨∂¯à◊§ ÃãÅ=ÙÖ’¡ ~Úà◊§H˘zÛ#ѨC_»∞ "åà◊§‰õΩ
`«QÆ∞ K≥·`«#ºO HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤KÕÜ«∂e "åà◊√§ q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∞OÖ’ KÕ~å~å ÖË^• J<Õ
q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. JÖÏ KÕ̂~O^Œ∞‰õΩ "åix „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe. JÖÏ<Õ Ü«Ú=[#,
=∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å q+¨Ü«∞OÖ’#∂ „â◊^Œú=Ç≤ÏOKåe.
SHõº HÍ~åºK«~}°
PÜ«∂ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· ~Ú`«~° =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å`À SHõº HÍ~åºK«~°}ÔH·
Hõ$+≤KÜ Õ ∂« e. JO`«HOõ >Ë =ÚYº"≥∞#ÿ k q∞„`«=~åæÅ`À "≥∞„ÿ f ã¨O|O^è•Å∞ <≥ÅH˘Å∞ÊH˘#_»O,
¿Ñ^Œ, =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞ =∞#‰õΩ q∞„`«∞_»∞QÍ LO\Ï_»∞. ^èŒxHõ Ô~·`«∞ H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’
„ѨÉèí∞`«fiO`À Ѷ¨∞~°¬} Ѩ_»∞`«∞O\Ï_»∞. JO^Œ∞=Å¡ =∞#O =ÚYºOQÍ ¿Ñ^Œ, =∞^茺`«~°QÆu
Ô~·`«∞Å`À ã¨"≥∞ÿHõº`« HÀã¨O Hõ$+≤KÕÜ«∂e.
WHõ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ˆH=ÅO ‰õÄeѨx g∞^Œ<Õ r=#O ™êyã¨∞Î<åfl~°∞. =∞#
ã¨OѶ¨∂xH˜ ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞`À xq∞`«ÎO ÖË^Œ<Õ ÉèÏ=O =ÙOk. "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅÖ’#∞, ÃÑ·
‰õΩÖÏÅÖ’#∂ ‰õÄ_® ‰õÄbÅ∞, ¿Ñ^ŒÔ~·`«∞Å∞ =Ù<åfl~°∞. "åà◊§O^Œih ã¨g∞HõiOKÕO^Œ∞‰õΩ
Hõ$+≤KÕÜ«∂e. =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, ¿Ñ^ŒÔ~·`«∞Å∞ Jq<åÉèÏ=OQÍ HõÅã≤"≥∞Åã≤ =ÙO_®Åx
Öˇx<£ Ѩ^ÕѨ^Õ K≥áêÊ_»∞. "å~°O^Œih HõeÑ≤ „QÍ=∞ ¿Ñ^ŒÅx PÜ«∞# Ñ≤eKå_»∞. =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ =∞^茺 "≥·~°∞^茺"Õ∞g∞ ÖË^Œ∞. =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõã¨OѶ¨∞O ˆH=ÅO
Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ K≥Ok#^Œ#fl ÉèÏ=O H˘xfl KÀ@¡ =ÙO>Ë =ÙO_»=K«∞Û. HÍx U
‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok<å, U =∞`åxH˜ K≥Ok<å =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅO^Œih ã¨OѶ∞¨ OÖ’ KÕ~∞° ÛHÀ"åe.
153
Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏʼnõΩ *ˇOk# =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å∞ Ãã·`«O =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ
ã¨OѶ¨∞OÖ’<Õ KÕ~°QÀ~°∞`å~°∞. =∞~À"≥·Ñ¨Ù# ÃÑ· ‰õΩÖÏÅÖ’x =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ‰õÄ_®
Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∞OÖ’ KÕ~°`å=∞O\Ï~°∞.
=∞#O =∂„`«O =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞Å#∞ XHõ\ ˜QÍ<Õ K«∂_®e.
U"≥∞ÿ<å D ¿Ñ^ŒÅO`å XHõ\ ˜QÍ xeKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e.
=∞# ã¨OѶ¨∞O, =º=™êÜ«∞ ‰õÄeg∞^Œ rqOKÕ "åi`À ‰õÄ_ç# ã¨OѶ¨∞OQÍ<Õ =Ù<åfl
=∞#O "åi ã¨=∞㨺Å=~°̂H Ѩiq∞`«"≥∞ÿ =ÙO_»~å^Œ∞.
=∞#‰õΩ áÈ~ÚO^Õg∞ ÖË^∞Œ ã¨OHÔ à◊√§ `«Ñʨ
„QÍ=∂Ö’¡ ¿Ñ^Œ, =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« Å ã¨=∞㨺Å#∞ ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩx =∞#O =ÚO^Œ∞O_ç
Hõ$+≤KÕÜ«∂e. [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞HõO =∞# „QÍ=∂Ö’¡ |e+ì̈OQÍ xÅ"åÅ<åfl =º=™êÜ«∞
HÍi‡‰õΩÖË =ÚO^Œ∞ xÅ"åe. q∞QÆ`å"åà◊§HõO>Ë Ü≥∞‰õΩ¯= ÖÏaè™êÎ~°∞ QÆ#∞Hõ, ã¨OMϺ|ÖÏxfl
|\ì̃ ‰õÄ_® JÖÏ xÅ=@O J=ã¨~°O. =∞# q=ÚHÎ̃x =∞#"Õ∞ ™êkèOK«∞HÀ"åe. ^ÀÑ≤_ç
J<Õ^Õ ÖˉõΩO_®KÕÜ«∂e. WO^Œ∞‰õΩ =∞#O ™êyOKÕ áÈ~å@OÖ’ '=∞#‰õΩ áÈÜÕ∞^Õg∞ÖË^Œ∞
ã¨OÔHà◊√§ `«Ñ¨Ê—.
™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[O áê`« `«~°Ç¨ ã¨=∂[O HÍ^Œ∞. QÆ`«OÖ’ XHõ ^ÀÑ≤_ç ã¨=∂[O
#∞O_ç =∞~˘Hõ ^ÀÑ≤_ç ã¨=∂*ÏxH˜ Ѩܫ∞xOK«@O =∂„`«"Õ∞ [iˆQk. ™È+¨e[O JÖÏHÍ^Œ∞.
^ÀÑ≤_ôx ã¨=¸ÅOQÍ <åâ◊#O KÕã≤# ã¨=∂[O Jk. JÖÏO\˜ q=ÚHÎ̃`À<Õ JO^ŒiH˜
ѨÓiÎѨx, K«^Œ∞=Ù, Lz`« "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞, ™ê=∂lHõ cè=∂ ÅÉèíº=∞=Ù`å~Ú. P
ã¨=∂*Ïxfl xi‡OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ ã¨ÖÏÊe.
=º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O K˘~°= fã¨∞‰õΩx ѨxKÕÜ«∂e. ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ =∞#Ö’ XHõ
ÉèÏQÆO.
=∞#"Õ∞ =∞^茺`«~°QÆu Ô~·`«∞Å#∞ ‰õÄ_® HõÅ∞ѨىõΩ ~å"åe. "åà◊§#∞ Ñ‘_çOKÕ
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ, „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ, Hõ~À¯@‰õΩÖˇ·# JkèHÍ~°∞ʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ, áÈbã¨∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ "åà◊§#∞ xÅɡ>ËìO^Œ∞‰õΩ =∞#"Õ∞ K˘~°= fã¨∞H˘x
ѨxKÕÜ«∂e. =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞O ˆH=ÅO "åà◊§ ‰õÄe HÀã¨O ѨxKÕ¿ãk =∂„`«"Õ∞
HÍ^Œx, „QÍ=∞OÖ’x Hõ+¨ìѨ_Õ "åà◊§O^Œi ã¨=∞㨺ŠHÀã¨O ѨxKÕã¨∞ÎO^Œ#fl ¿Ñ~°∞
ã¨OáêkOK«∞HÀ"åe. ZHõ¯_» J<åºÜ«∞O [iy<å =∞#O J<åºÜ«∂xH˜ QÆ∞Ô~·# "åi `«~°Ñ¨Ù#
xÅ|_ç ѨxKÕÜ«∂e. =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ ~¸ K≥·`«#ºO`À Hõ$+≤KÕÜ«∂e.
Z=~À H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ U^À ™êkèOz ÃÑ_»`å~°xQÍHõ, =∞# ǨωõΩ¯Å HÀã¨O =∞#O
áÈ~å_ç, ™êkèOK«∞HÀ"åÅ<Õ K≥·`«#ºO HõeyOKÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤KÕÜ«∂e.
154
 q∞„`«=~åæÅ#∞ HõÅ∞ѨÙH˘KÕÛO^Œ∞‰õΩ =∞#"Õ∞ K˘~°=`À ѨxKÕÜ∂« e. "åà◊§ ã¨=∞㨺Å∞
fã¨∞H˘x K≥·`«#ºO`À Hõ$+≤KÕÜ«∂e. J~Ú`Õ P K≥·`«#ºO J=∂O`«OQÍ XHõ¯ ~ÀA<Õ
=ã¨∞ÎO^Œ#∞HÀ~å^Œ∞. FÑ≤Hõ`À JO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤KÕÜ«∂e. JO`«‰õΩq∞#Ǩ "Õ̂~ =∂~°æO ÖË^Œ∞.
Ü«Ú=`«~åxfl JO^Œ∞HÀã¨O `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ"åe.
=~°æ ã¨OѶ∞¨ OÖ’#∂ JO^Œ~∂° XˆH ™ê÷~ÚÖ’ =ÙO_»~∞° . H˘O^Œ~∞° "≥#∞Hõ|_ç =ÙO\Ï~°∞.
=∞# ~å*Ϻxfl, =∞# „ѨѨOKåxfl, =∞# Éèí∂q∞x ™êkèOK«∞HÀ"åÅx =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ#∞
ã¨#fl^ŒúO KÕÜ«∂e. Hõ~°‡ ã≤^•úO`«O, ‰õΩÅ, =∞`« `«`åfiÅ∞ JO^Œ∞‰õΩ P@OHõOQÍ xÅ∞™êÎ~Ú.
"å@xfl\˜h JkèQqÆ ∞Oz ѨÙ~ÀQÆq∞OKåe.
„Ѩ^•è #OQÍ =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« Å`À ^èxŒ Hõ ~Ô `· ∞« Å#∞‰õÄ_® HõÅ∞ѨىõΩx ~Ô `· ∞« ã¨OѶ∞¨ O
ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. P Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∞O =∞#`À ã¨Ç¨ÏHõiOz Ѩx KÕÜ«∂e. =º=™êÜ«∞
HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÖË Jaè=$kúK≥Ok J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ `å=∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÖˇ· Ô~·`«∞Å =∞^茺
ѨxKÕÜ«∂e. Ô~·`«∞ ã¨OѶ¨∂Å#∞ xi‡OK«_®xH˜ `À_»Ê_®e. JѨC_Õ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ, „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [Ü«∞„Ѩ^ŒOQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`åO.
áêsì ã¨OQÆ`qÕ ∞\˜?
„Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞ „Ѩ^è•#OQÍ Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞ fã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. H˘xfl ™ê=∂#º
~å[H©Ü«∞ ǨωõΩ¯Å HÀã¨O ѨxKÕ™êÎ~Ú. Pi÷Hõ ~Ú|ƒO^Œ∞Å#∞ áÈQ˘@∞ìHÀ"åÅ#fl PHÍOHõΔ`À
„áê~°OÉèí=∞=Ù`å~Ú. HÍx Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ#∞, „Ѩ*Ï`«O„`« „ѨÉèí∞`«fiO
HÀã¨O Hõ$+≤ KÕÜ«∞\ÏxH˜ „Hõ"Õ∞}Ï Ñ¨Ó#∞‰õΩO\Ï~Ú. J~Ú`Õ P K≥·`«#ºO, P ^Œ$HõÊ^èŒO
U~°Ê_»^∞Œ . ÉÏQÍ K≥`· #« ºO á⁄Ok# H˘kÌ=∞Ok =∂„`«"∞Õ P ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° ‰õΩO\Ï~°∞. JÖÏO\˜"åàı§
~å[H©Ü«∞ áêsìÅÖ’ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ KÕ~°∞`å~°∞. =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ, ¿Ñ^ŒÔ~·`«∞, =∞^茺 `«~°QÆu
Ô~·`«∞Å#∞O_ç ÉÏQÍ ~å[H©Ü«∞ K≥·`«#ºO á⁄Ok# "åix KÕ~°∞Û‰õΩx, JÖÏO\˜ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ`À
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx U~°Ê~°z`Õ<Õ `«Ñ¨Ê =∞# L^Œº=∞O =ÚO^Œ∞‰õΩáÈ^Œ∞. ãÔ̈~·# <åÜ«∞Hõ`«fiO
~ÚzÛ =∂~°∞¯û, ZOÔQÅ∞û, Öˇx<£Å =∂~åæ# #_»áêÅ<Õ âߢãÜ Î‘ ∞« q*Ï˝#O Hõey# HÍ~°ºHõ~Åΰ `À
‰õÄ_ç#^Õ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì.
Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì JÖÏ Ñ¨x KÕÜ«∞@O ^•fi~å „Ñ¨*Ïã¨OѶ¨∂Å HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ `«sÊù^Œ∞
KÕã¨∞ÎOk. „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å#∞ qãÎ̈ $`«O KÕã¨∞ÎOk. „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞O ÃÑiˆQ H˘nÌ áêsì, áêsì
ÃÑiˆQH˘nÌ „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞O ÃÑOá⁄O^Œ∞`å~Ú.
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ 1926–29ÅÖ’ P~°∞ ÅHõΔÅ =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ ã¨"≥∞‡ KÕâß~°∞. P
ã¨"≥∞‡ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ áêsìÖ’ ~Ú=Ú_»∞ÛHÀÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞# L^Œº=∞O ~ÚOHÍ ÃÑ~°QÆHõáÈQÍ
‰õΩkOK«∞‰õΩáÈ~ÚOk.
155
„QÍ=∂Ö’¡ Ѩx ^˘~°HHõ áõ È=@O=Å¡ J<ÕH=õ ∞Ok #QÆ~åÅH˘zÛ HÍi‡‰õΩÖ’¡ KÕ~∞° `å~°∞.
HÍi‡‰õΩÅ ã¨OYº JkèHõ=∞=Ù`«∂ =ÙO@∞Ok. ^•x`À "åà◊§k ÃÑ·KÕ~Ú J=Ù`«∞Ok. JÖÏO\˜
"åà◊§#∞ ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ L^Œº=∞OÖ’ ~Ú=Ú_»∞ÛHÀÖËHõáÈ`Õ "≥#∞Hõ|_çáÈ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
`≥ÅOQÍ}ÏÖ’ 50 "ÕÅ=∞Ok x~°ƒùO^è•xH˜ QÆ∞~°~Ú<å~°∞. Ѩk"ÕÅ =∞Ok Ô~O_»∞,
=¸_Õà◊§áê@∞ *ˇ·à◊§Ö’ =∞QÍæ~°∞. Ô~O_»∞, =¸_»∞ ÅHõΔÅ =∞Ok ^≥|ƒÅ∞ u<åfl~°∞. WÖÏ
^≥|ƒÅ∞u#fl"åà◊√§ `«=∞#∞ H˘\ì̃Oz# „ѨÉèí∞`åfixfl „¿Ñq∞™êÎ~å?
PO„^èŒ =∞Ǩã¨Éèí ã¨Éèíº`«fiO 1944Ö’ XHõ ÅHõΔ‰õΩ q∞OzOk. JO^Œ∞Ö’ 60–70
"ÕÅ =∞Ok XHõ¯ Y=∞‡O, =~°OQÆÖò, #ÖÁæO_» lÖϡʼnõΩ K≥Ok# "åˆ~. JÖÏO\˜k ~¸<å_»∞
=∞# „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂ŠѨiã≤÷`Õq∞\˜? P<å_»∞#fl =¸_»∞"ÕÅ „QÍ=∂Å#∞O_ç =¸_»∞=O^ŒÅ
„QÍ=∂ÅÖ’ H˘KåÛ=Ú.
H˘`«`Î ~« O° =zÛOk. „QÍ=∞OÖ’ Ü≥∞=~°∞ Éè∂í ™êfiq∞? Z=ix `«@ã¨O÷ *Ëã∞¨ HÀ"åe?
J<Õ q+¨Ü«∂Å#∞ JOK«<å "Õã¨∞HÀ"åe. w`«Ñ¨x"åà◊§ =O\˜"åix HõÅ∞ѨىõΩ =KÕÛO^Œ∞‰õΩ
Hõ$+≤ KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O =ÙOk. JO^Œ∞‰õΩ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# Z`«∞ÎQÆ_»Å∞ "Õã¨∞HÀ"åe.
HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ Ü≥∞ÖÏ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=Åã≤On XHõ HÍ~°º„Hõ=∞O ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ"åe.
Z=~°∞ Ѩ~°=∞ Hõ~À¯@‰õΩ_»∞? J`«xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Z=ix HõÅ∞ѨÙHÀ"åe? J<Õ Z`«∞ÎQÆ_»Å∞
"Õã¨∞HÀ"åe.
W=hfl KÕÜ«∂ÅO>Ë áêsì ÃÑ~°QÍe. '„>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ Hõ=¸ºxã¨∞ì‰õΩ tHõΔ} QÆi¿Ñ
áê~îâ° ßÅ— Jx =∂~ü¯û K≥áêÊ_»∞. =~°æ ã¨OѶ∂¨ ÅÖ’ ѨxKÕã#≤ J#∞Éè=í O ^•fi~å<Õ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞
`«Ü«∂~°=Ù`å~°∞. áêsì ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ Ü≥∞O^Œ~°∞ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°∞? "åi K≥·`«#ºO ZO`«? J<Õ
q+¨Ü«∂Å#∞ ѨijeOKåe. „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ Ѩx*Ëã¨∂Î Jaè=$kúK≥Ok, JO^Œ∞Ö’ ÉÏQÍ
=ÚO^Œ∞O_ç ѨxKÕ¿ã"åix áêsìÖ’H˜ ~Ú=Ú_»∞ÛHÀ"åe.
=∂i¯û[O – Öˇxx[O ѨÙ<åkQÍ QÆÅ áêsì ÖËHõáÈ`Õ, Zxfl ÅHõΔÅ ã¨Éèíº`«fi=Ú<åfl,
Zxfl Pi÷Hõ HÀÔ~¯Å∞ ™êkèOK«∞‰õΩ<åfl, ZxflHõÖ’¡ ZO`« |ÅO ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl – áêsì
x~å‡}|ÅO ÃÑ~°QÆx^Õ „ѨÜ≥∂[#OÖË^Œ∞.
Ñ„ *¨ Ïã¨OѶ∂¨ Å∞ Ñà ~°Q\Æ ÏxH˜ áêsì Ñà ~°Q@Æ O J=ã¨~O°
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÍi‡Hõ=~°Oæ Ü≥ÚHõ¯ J„QÆQÍq∞^ŒàO◊ . HÍi‡Hõ =~åæxH˜ =ÚO^Œ∞O_ç
#_çKÕÉèÏQÆO. =∂~°∞¯û–ZOÔQÅ∞ûÅ∞, P `«~åfi`« Öˇx<£ K≥Ñ≤Ê# ã¨∂„`åʼnõΩ, ™êìe<£KÕ
„HÀ_ôHõiOK«|_ç# ã¨∂„`åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ #_çKÕ áêsì. J~Ú`Õ JÖÏ HÍi‡Hõ=~°æO #∞O_ç
=zÛ#"åà◊√§`«Ñ¨Ê "ÕÔ~=~°∂ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsìÖ’ KÕ~°‰õÄ_»^Œx ÃÑ_»~å÷Å∞ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞.
"åãÎ̈==∞kHÍ^Œ∞. HÍi‡Hõ=~°æOHÀã¨O JOH˜`«=∞~ÚáÈ~Ú, =∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì ^Œ$HõÊ^äŒO`À
156
ѨxKÕ¿ã"å~°∞ U =~°æO #∞O_ç =zÛ<å 㨈~ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ KÕ~°=K«∞Û. `«# áê`«
JÅ"å@¡#∞ =^Œ∞Å∞H˘x Jaè=$kú*ˇO^•e HÍi‡Hõ=~°æѨ٠ã¨∞tHõΔ`«, ã¨OѶ¨∞\˜`« ^Œà◊O
Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì. Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì ã¨É∞íè º_»∞ U^À XHõ áêsì Ü«¸x\òÖ’ ã¨É∞íè º_»∞QÍ =ÙO>Ë`Ñ« ʨ ,
[#~°ÖòQÍ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsìÖ’ =Ù<åfl#O>Ë ÖÏÉèíOÖË^Œ∞. XHõ âßYÖ’=ÙO_ç P âßY
x~°‚Ü«∂#∞™ê~°O ѨxKÕÜ«∂e. JÖÏ HÍHõáÈ`Õ áêsìÖ’ =Ù#fl@∞¡HÍ^Œ∞.
„Ѩu Hõ=¸ºxã¨∞ì =∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì ã≤^•úO`åxfl PHõoOѨ٠KÕã¨∞‰õΩO@∂,
q*Ï˝<åxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘O@∂, P K≥·`«#ºO`À „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å#∞ xi‡OK«\ÏxH˜ Hõ$+≤
KÕÜ∂« e. „Ѩu ã¨É∞íè º_»∂ =∂i¯ûã¨∞ì =¸Åã¨∂„`åÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. P ã¨∂„`åÅ##∞ã¨iOz
ѨxKÕÜ«∂e. rq`åO`«O J^茺ܫ∞#O, x~°O`«~°Hõ$+≤ ™êyã¨∞ÎO_®e. ˆH=ÅO ѨÙã¨ÎHÍÅ∞
K«kq`ÕKåÅ^Œ∞. PHõoOѨ٠KÕã¨∞HÀ"åe. J=QÍǨÏ##∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ"åe.
=∞# =~°Oæ Ö’ =ÚO^Œ∞O_ç, ã¨∞ã¨OѶ∞¨ \˜`« tHõ}Δ QÆey XHõ âßYÖ’ =ÙO_ç, =∂i¯ûã¨∞ì
– Öˇxxã¨∞ì ã¨∂„`åÅ#∞ PHõoOѨ٠KÕã¨∞H˘x Ѩx*Ë¿ã ã¨Éèí∞ºÖË =∞# áêsìH˜ ѨÙ<åk.
áêsì x~å‡}O ã¨∞ã¨OѶ¨∞\˜`«OQÍ =ÙO_»@O JO>Ë L‰õΩ¯ tHõΔ} QÆey =ÙO_®Å#fl
=∂@. L‰õΩ¯ tHõΔ} JO>Ë ÃÑ· <åÜ«∞‰õΩ_»∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕÜ«∞@OHÍ^Œ∞. JÖÏQÆx <åÜ«∞‰õΩÅ∞
K≥Ñ≤Ê#^•xfl kèHõ¯iOK«=∞h HÍ^Œ∞.
ÃÑ· Hõq∞\©Å∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ „H˜Ok Hõq∞\©Å∞ ѨxKÕÜ∂« e. „H˜Ok Hõq∞\©Å J#∞Éè"í åxfl
|\ì̃ K«iÛOz ã¨∂K«#Å∞ KÕÜ«∂e. "å\˜#xflO\˜h *Ï„QÆ`«ÎQÍ Ñ¨ijeOz ÃÑ· Hõq∞\©Å∞
x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀ"åe. P x~°‚Ü«∂Å#∞ „H˜Ok Hõq∞\©Å‰õΩ iáÈ~°∞ì KÕ™êÎ~Ú. J#∞Éèí=O
^•fi~å <Õ~∞° ÛHÀ"åe. "≥∞<ÿ åi\©, "≥∞*Ïsì x~°Ü ‚ ∂« xH˜ Hõ@∞ì|_ç ѨxKÕã∞¨ OÎ k. áêsìÖ’ JO`«~`æ° «
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºO =ÙO@∞Ok. x~°ƒùÜ«∞OQÍ Jaè„áêÜ«∂Å∞ K≥ѨÊ=K«∞Û. ÃÑ· Hõq∞\©Å‰õΩ
`≥eÜ«∞*ËÜ«∞=K«∞Û. D Ö’QÍ ÃÑ· Hõq∞\© x~°‚Ü«∂#fl#∞ã¨iã¨∂ΠѨxKÕã¨∂Î =ÙO_®e.
JO`«~`æ° « áêsì K«~Û° Ö’¡ q=∞~°≈, P`«‡q=∞~°≈Å∞ ™êyOK«=K«∞Û. =ÚO^Œ∞ P`«‡q=∞~°≈
KÕã∞¨ HÀ"åe. x~°Ü‚ ∂« Å#∞ J=∞Å∞ [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ ZO`«=~°‰Ωõ Hõ$+≤KãÕ O≤ n K≥ÑÊ≤ , P ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ
P x~°‚Ü«∞OÖ’x `«á⁄ÊѨCÅ#∞ QÆ∂iÛ K≥áêÊe. JO`ÕHÍx, `«Ñ¨C XѨC J<Õk |∞„~°Ö’
ѨÙ\ì̃# Jaè„áêÜ«∂xfl |\ì̃HÍ^Œ∞.
=ÚO^Œ∞ P`«‡q=∞~°≈`À „áê~°OaèOz`Õ<Õ q=∞~°≈<åǨωõΩ¯ [Ü«∞„Ѩ^Œ=∞=Ù`«∞Ok.
áêsìÜÕ∞ J`«∞º#fl`« x~å‡}~°∂ѨO. qq^èŒ „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂Å#∞ U~åÊ@∞ KÕã≤
"å\˜^•fi~å áêsì ѨxKÕã¨∞ÎOk. „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∂ÅÖ’ ѨxKÕ¿ã áêsì ã¨Éèí∞ºÅ∞ áêsì Hõq∞\©
P^Õâß#∞™ê~°O P „Ѩ*Ïã¨OѶ∂¨ ÅÖ’ J`«ºkèHõ ã¨OYº P"≥∂kOz ѨxKÕ¿ã@@∞¡ Hõ$+≤ KÕ™êÎ~∞° .
„Ѩu „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂xH˜ áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«_®xH˜ Hõ$+≤KÕã¨∞ÎOk. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ „Ѩ*Ï
ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ =∞# áêsì |ÅÇ‘Ï#OQÍ L#flѨC_»∞ =∞#O HÀi# x~°‚Ü«∂Å#∞ Jq
157
KÕÜ«∞HõáÈ=K«∞Û. "≥∞*Ïi\© x~°‚Ü«∂xfl J#∞ã¨iOz áêsì ã¨Éèí∞ºÅ∞ ѨxKÕã¨∂Î J#∞Éèí=O
^•fi~å „Ñ¨*Ïã¨OѶ¨∂Å∞ =∞#áêsì ã¨Éèí∞ºÅ∞ K≥Ñ≤Ê#^Õ ã¨iÜ«∞~Ú#^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ@@∞¡
Hõ$+≤K™Õ êÎ~∞° . áêsì „Ñ¨*Ï ã¨OѶ∂¨ ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`fi« O =Ç≤ÏOz #_»Ñ_¨ ®xH˜ Hõ$+≤KãÕ ∂¨ Î =ÙO@∞Ok.
„Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å∞ ÖËx^Õ áêsì „|`«Hõ^Œ∞. „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∞OÖ’ XHõ™ê÷~Ú Hõey#
"åi`À áêsì Hõq∞\©ÜÕ∞ áêsì „á¶êHõΔ<£#∞ U~åÊ@∞KÕã¨∞ÎOk. áêsì JÖÏO\˜ áê„`«
x~°fiiÎOKåÅO>Ë áêsì `«# J#∞Éè=í O`À ã¨OѶ∞¨ HÍ~°ºHõ~Åΰ ‰õΩ #K«Û*ˇ¿ÑÊ suQÍ Ñ¨xKÕÜ∂« e.
áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz #_»Ñ¨QÆÅ^Œ#fl qâßfiã¨O „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞OÖ’ U~°Ê_®e.
áêsìÖ’ KÕ̂~O^Œ∞‰õΩ J~°`› Å« ∞
HÍi‡Hõ=~°æO J„QÆÉèÏQÍ# ÉÏQÍ =ÚO^Œ∞O_ç ѨxKÕ¿ã^Õ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì. =∂i¯ûã¨∞ì
– Öˇxxã¨∞ì ã¨∂„`åÅ##∞ã¨iOz ѨxKÕ¿ã^Õ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì. JO^Œ∞Ö’ LO_Õ"å~°∞
ã¨∞ã¨OѶ¨∞\˜`«OQÍ „Hõ=∞tHõΔ}‰õΩ Hõ@∞ì|_ç ѨxKÕÜ«∂e. „Ѩu ã¨Éèí∞º_»∂ U^À XHõ âßYÖ’
=ÙO_®e. ˆHO„nHõ$`« „Ѩ*Ï™êfi=∂º#fl#∞ã¨iOz ѨxKÕÜ«∂e. U „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∞OÖ’ =Ù<åfl
HÍi‡Hõ=~°æ K≥·`«#ºO`À ѨxKÕÜ«∂e.
ÃÑ· "å@xfl\˜`Àáê@∞ Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì „Ñ¨[ÅÖ’ "Õ~∂° #∞H˘xáÈ~Ú, „Ѩ[ÅÖ’
=ÙO_ç, „Ѩ[Å qâßfiã¨O á⁄O^Œ∞`«∂, „Ѩ[ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∂Î =ÙO_®e. „Ѩu áêsì
ã¨Éèí∞º_»∂ U^À XHõ „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞OÖ’ =ÙO_ç ѨxKÕÜ«∂e. „Ѩ[Ö’¡ ѨÙ<åk =ÙO_®e. Jk
ÖËHáõ È`Õ ZO`« `åºQÆO KÕã<≤ å „Ñ¨Ü∂≥ [#OÖË^∞Œ . ã≤^•úO`åÅ#∞ =e¡OK«@O`À ѨxfiáÈ^Œ∞.
Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì HÍi‡Hõ=~°æO Ü≥ÚHõ¯ J„QÆQÍq∞^Œà◊O, ã¨∞ã¨OѶ¨∞\˜`« |$O^ŒO,
ˆHO„nHõ$`« „Ѩ*Ï™êfi=∞º ã¨∂„`åÅ ##∞ã¨iOz ѨxKÕã¨∞ÎOk. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÍi‡Hõ=~°æO
Ü≥ÚHõ¯ J`«∞º#fl`« x~å‡}~°∂ѨO.
áêsì ã¨É∞íè ºÅ q^è∞Œ Å∞
Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì ã¨É∞íè ºÅÖ’ „ѨuXHõ¯~°∂ U^À XHõ áêsìâßYÖ’ ã¨É∞íè º_»∞QÍ =ÙO_®e.
„Ѩu ã¨O=`«û~°O ã¨Éèíº`«fi ~°∞ã¨∞=Ú K≥e¡Oz `«# ã¨Éèíº`åfixfl ѨÙ#~°∞^ŒÌiOK«∞H˘O@∞O_®e.
`«=∞‰õΩ=KÕÛ P^•Ü«∞OÖ’ xs‚`« ÉèÏQÍxfl áêsìH˜ Öˇg K≥e¡OKåe. U^À XHõ „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞OÖ’
KÕi ѨxKÕã¨∞ÎO_®e.
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ ѨxKÕÜ«∞‰õΩO_® LO_Õ"åÔ~=~°∂ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ =ÙO_»`«QÆ~°x
Öˇx<£ K≥áêÊ_»∞. U>Ë\Ï ã¨Éèíº`åfix Ô~#∂º KÕ¿ã ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PÜ«∂ ã¨Éèí∞ºÅ∞ U "Õ∞~°‰õΩ
ѨxKÕãO≤ n K≥HÑõ Kπ ãÕ ≤ ã¨O`«$Ñ≤HÎ ~õ O° QÍ Ñ¨xKÕã#≤ ѨC_Õ ~Ô #∂ºKÕÜ∂« e. áêsì ã¨É∞íè º_»∞ Ü«¸x\ò
ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ Ç¨[~°=Ù`«∞O_®e. „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ =ÙO_ç, P „Ѩ*Ïã¨OѶ¨∞ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’
áêsì K≥Ñ≤Ê# "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨xKÕÜ«∂e.
158
 „Ѩu áêsì ã¨Éèí∞º_»∂ áêsì Ѩ„uHõ K«^Œ"åe. =∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì Ѩi*Ï˝<åxfl
ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨^• Hõ$+≤KÜ Õ ∂« e. x~°O`«~° J^躌 Ü«∞#O KÕã∂¨ Î =ÙO_®e. ã≤^•úO`«,
~å[H©Ü«∞ „QÆO^ä•Å Ѩ~î°#O XHõ JÅ"å@∞QÍ KÕã¨∞HÀ"åe.
Hõhã¨O ~¸ =¸_»∞ Hõ~º° "åºÅ#∞ x~°fiiÎOK«Háõ È`Õ áêsì ã¨É∞íè º_»∞QÍ =ÙO_Õ J~°›`#« ∞
HÀÖ’Ê`å_»∞.
áêsì HÍ~°º„Hõ=∂xfl, x|O^èŒ<å=ox JOwHõiOz`Õ, P HÍ~°ºHõ~°Î#∞ ~Ú^ŒÌ~°∞ áêsì
ã¨Éèí∞ºÅ∞ iHõ"≥∞O_£ KÕ¿ãÎ âßY K«iÛOz ÃÑ· Hõq∞\©H˜ ã≤á¶ê~°∞û KÕÜ«∂e. ÃÑ· Hõq∞\© P
x"ÕkHõ#∞ ѨijeOz HͺO_ç_Õ\ò ã¨Éèíº`«fiO ~Ú=fi=K«∞Û. XHõ ã¨O=`«û~°Oáê@∞ HͺO_ç_Õ\ò
ã¨Éèí∞º_»∞QÍ =ÙO_®e. P HÍÅOÖ’ "À\˜OQÆ∞ ǨωõΩ¯ =∂„`«O =ÙO_»^Œ∞. JѨÊ\˜ Ѩx
ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ =ÙO>Ë Ñ¨ÓiÎ ã¨Éèíº`«fiO ~Ú=fi@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨O=`«û~åÅ `«~°|_ç
ѨxKÕã¨∂Î =ÙO>Ë<Õ J#∞Éèí=O^•fi~å <Õ~°∞ÛHÀ=@O, L‰õΩ¯tHõΔ} á⁄O^Œ@O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
XHõ ã¨O=`«û~°O ã¨Éèí∞º_»∞QÍ KÕ~°HõáÈ~Ú<å „Ñ¨*Ïã¨OѶ¨∞OÖ’ ã¨Éèíº`åfixH˜ J#~°›`«~å^Œ∞.
HÍx áêsìÖ’ JÖÏHÍ^Œ∞.
áêsì âßY‰õΩ XHõ HÍ~°º^Œi≈ =ÙO_®e. Hõhã¨O Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅH˘Hõ™êi ÖË^•
ã¨=∞㨺 =zÛ#ѨC_»∞ JO`«HõO>ˇ `«‰õΩ¯= =º=kèÖ’ âßY ã¨=∂"Õâ◊O [~°∞ѨÙ`«∂ =ÙO_®e.
âßY ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ x~°‚Ü«∞O fã¨∞‰õΩx, „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ `≥eÜ«∞*Ëã≤ "å\˜^•fi~å Ѩx
KÕ~ÚOKåe.
âßY ã¨=∂"Õâ◊O, QÆ`« ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ fã¨∞‰õΩ#fl x~°‚Ü«∂Å#∞ J=∞Å∞ Ѩ~°K«@OÖ’
PÜ«∂ ã¨Éèí∞ºÅ∞ fã¨∞‰õΩ#fl HÀ\ÏÅ "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨xKÕÜ«∞@OÖ’ U "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨xKÕã≤On, PÜ«∂
ã¨Éèí∞ºÅ∞ ѨxKÕã≤# f~°∞, KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~Ú<å „Ñ¨Ü«∞`åflxfl QÆ∂iÛ# q=~°}–`«k`«~°
q+¨Ü«∂Å#∞ QÆ∂iÛ K«iÛOKåe. P q^èŒOQÍ PÜ«∂ ã¨Éèí∞ºÅ Ѩxx K≥HõÑπ KÕÜ«∂e. ÃÑ·
Hõq∞\©Å #∞O_ç ~Ú=fi|_ç# HÍ~°º„Hõ=∂Å J=∞Å∞‰õΩ Ñ¨x qÉèí[# KÕã¨∞HÀ"åe. `å*Ï
Ѩiã≤÷ux |\ì̃ ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∞~°Å HÍ~°º„Hõ=∞O fã¨∞‰õΩO@∞O_®e.
„Ѩu ã¨=∂"Õâ◊OÖ’#∞ XHõ HÍ~°º„Hõ=∞OQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩx ~å[H©Ü«∞ Ѩiã≤÷ux QÆ∂iÛ
K«iÛOKåe. ÃÑ· Hõq∞\©Å #∞O_ç =zÛ# ~å[H©Ü«∞ iáÈ~°∞ìÅ#∞ J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∂e.
W`«~°∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl ^Œ∞„+¨ÊKå~å<≥fl^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ~°Î"åºÅ#∞ x~°‚~ÚOKåe. P suQÍ âßY
Jaè=$kú K≥O^•e.
„Ѩ[ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕk áêsì âßY. JO^Œ∞=Å¡ âßY Pq^èŒOQÍ „â◊^Œú
fã¨∞‰õΩx Ö’`«∞QÍ PÖ’zOKåe.
áêsì x~å‡}O L#fl`« x~å‡} ~°∂Ѩ=∞<Õ^•xfl PK«~°}Ö’ ~°∞A=Ù KÕÜ«∂e.
WѨC_»∞ bQÆÖòQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞\ÏxH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk QÆ#∞Hõ PѶ‘ã¨∞ ÃÑ@∞ìHÀ=K«∞Û. Ѷ¨ÖÏ<å
159
PÜ«∞# Hõ=¸ºxã¨∞ì Jx `≥eã≤, ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~åxÔH· ã¨ÅǨÅ∞ HÀ~°∞`«∂ ~Ú`«~°∞Å∞
=∞#=^ŒÌ‰õΩ =ã¨∞ÎO\Ï~°∞. âßYÜÕ∞ „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∂Å#∞ #_»áêe. P <åÜ«∞Hõ`«fi áê„`«
=Ç≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ J#∞=ÙQÍ `«# K≥·`«<åºxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ"åe. ^•xfl x`«ºrq`«OÖ’
XHõ ÉèÏQÆOQÍ fiÛk^Œ∞ÌHÀ"åe.
âßY Ü≥ÚHõ¯ ÉÏ^躌 `«Å∞
ã¨Éèí∞ºÅ∞ ~ÀA~ÀE Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞<åfl~å? "åà◊§ ‰õΩ@∞O| Ѩiã≤÷`«∞Å∞,
‰õΩ@∞O|OÖ’ =ã¨∞Î#fl ~Ú|ƒO^Œ∞Å∞ – "≥Ú^ŒÅQÆ∞ q+¨Ü«∂Å#∞ âßY Ѩijeã¨∞ÎO_®e.
`«# ‰õΩ@∞O| rq`«OÖ’#∂, „Ѩ[Å`ÀQÆÅ ã¨O|O^è•ÅÖ’#∂ P^Œ~°≈„áêÜ«∞OQÍ
=º=ǨÏiã¨∞<Î åfl~å ÖË^• J<Õ q+¨Ü∂« xfl Ѩijeã¨∂,Î âßY HÍ~°º^Œi≈ ã¨É∞íè ºÅ‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_®e.
J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ ÃÑ· Hõq∞\©Å `À_®Ê@∞á⁄O^•e.
ÉèÏ~°º#∞ H˘@ì@O, *Ï`«~°ÅÖ’ áêÖÁæ#@O, ^Õ=Ù}˜‚ #q∞‡ ѨÓ*Ï Ñ¨Ù#™ê¯~åÅ∞
KÕÜ«∞@O, =ÙѨ"å™êÅ∞, <À=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅ~Ú# J=ÅHõΔ}ÏÅ∞ ÖˉõΩO_® =ÙO_®e. ‰õΩ@∞O|
ã¨Éèí∞ºÅ#∞ áêsì ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ"åe. ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’
á⁄~°áê@∞ ÉèÏ"åÅ#∞, ã¨<å`«<åaè„áêÜ«∂Å#∞ áÈQ˘>ËìO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e.
âßY KåHõK«HõºO`À, <≥·Ñ¨Ù}ºO`À =º=ǨÏiOKåe. Ö’áêÅ#∞ k^ŒÌ\ÏxH˜ âßMÏ
HÍ~°º^Œi≈H˜ KåÖÏ J#∞Éèí=O, <Õ~°∞Ê =ÙO_®e.
x`«ºrq`«O K«∂ã¨∞‰õΩO@∂, "ÀÑ≤Hõ H˘nÌ áêsì ѨxKÕã¨∂Î =ÙO_®e. áêsì
ã¨É∞íè ºÅO^Œ~∂° ѨÓiÎHÍÅO ѨxKÕ™êÎ=∞<åfl áêsì JO^Œih áÈ+≤OK«*ÏÅ^Œ∞. áêsì ã¨É∞íè ºÅO^Œ~∂°
ǨϟÖò>ÿ̌=∞~üû HÍ=@O Jã¨OÉèí=O. Jã¨ÖÏ J=ã¨~°=¸ ÖË^Œ∞. "åà◊§ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Hõhã¨O
uO_ç, QÆ∞_»¤, K«^Œ∞=Ù HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ áêsì ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOK«_»O Hõ+ì̈O`À ‰õÄ_ç# Ѩx.
„Ѩ[Å #∞O_ç =ã¨∂Å∞KÕ¿ã ™⁄=Ú‡Ö’ „ѨuÃÑ™· ê#∞ *Ï„QÆ`QΫ Í Y~°∞Û Éˇ@=ì Åã≤=ÙOk.
Hõh㨠J=ã¨~åÅ "Õ∞~°̂H ǨϟÖò>ÿ̌=∞~°¡#∞ ~Ú=fiQÆÅ∞QÆ∞`åO. ÃÑO_ç¡ ÖˉõΩO_® XO@iQÍ
=ÙO_ç ѨxKÕÜ∂« Åx Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì HÀ~°^∞Œ . ‰õΩ@∞O|O Ѩiq∞`«OQÍ `«‰Ωõ ¯==∞Ok a_»Å¤ Hˆ
Ѩiq∞`«O KÕã¨∞HÀ"åÅx, Y~°∞Û JÅ"å@¡#∞ Ü≥∞‰õΩ¯= KÕã¨∞HÀ~å^Œx, x~å_»O|~°OQÍ
rqOKåÅx, „Ѩ[ÅKÕ P q^èOŒ QÍ QÆ∞iÎOѨ٠á⁄O^•Åx áêsì HÀ~°∞`ÀOk. ‰õΩ@∞O| ÉÏQÀQÆ∞Å∞
Ѩ\ ì̃OK«∞HÀHõáÈ`Õ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅx JxÑ≤OK«∞HÀ=\ÏxˆH J~°∞›Å∞HÍ~°∞.
160

Ü«Ú=[#∞Å∞ – ~å[H©Ü∂« Å∞
(ÃÇÏ· „^•ÉÏ^£Ö’ 1973Ö’ ''Ü«Ú=`«—— QÀ+≤ì <˘Hõ^•xx ÃÇÏ· „^•ÉÏ^£Ö’ U~åÊ@∞KÕã,≤
Ü«Ú=[#∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# 24 JOâßÅÃÑ· H˘O`«=∞Ok ~°K«~Ú`«Å#∞ "庙êÅ#∞~åã≤
ѨOѨ=Åã≤OkQÍ PǨfixOKå~°∞. P ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ''Ü«Ú=[#∞Å∞ – ~å[H©Ü«∂Å∞—— J<Õ
¿Ñi@ ѨOÑ≤# "åºã¨O Wk.)
XHÍ<˘Hõ ^Œâ◊Ö’, „ѨѨOK« =∂#=ã¨=∂[OÖ’ ÖË^• XHõ^Õâ◊OÖ’x ™ê=∂lHõ
=º=ã¨÷Ö’ ZÖÏO\˜ L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÅg∞^Œ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ U~°Ê_ç=ÙOn, qq^èŒ =~åæÅ∞ P Pi÷Hõ
L`«ÊuÎ q^è•#OÖ’ U ÜÕ∞ áê„`« =Ç≤Ïã¨∂Î L#flg, JO^Œ∞Ö’ U =~°æO L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÅg∞^Œ,
Pi÷H=õ º=ã¨g÷ ∞^Œ PkèÑ`¨ º« =¸, Ü«∂[=∂#º=¸ =Ç≤Ïã¨∂Î LOn – g@xflO\˜ÃÑ· P<å\˜
~å*ϺkèHÍ~°O, ~å[H©Ü«∂Å∞ P^è•~°Ñ¨_ç LO\Ï~Ú.
ã¨=∂[OÖ’ P<å\˜ Pi÷Hõ=º=ã¨÷ÃÑ· Ü«∂[=∂#ºO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl\ì̃, L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÅ#∞
™êfin#OÖ’ LOK«∞‰õΩ#fl\ì̃ =~°æO `«# „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ ~°HΔ̃OK«∞HÀ=_®xH˜ U~°Ê~°K«∞‰õΩ#fl
ã¨OѶ¨∞\˜`« x~°ƒO^èŒ Ü«∞O„`åOQÆ"Õ∞ ~å[H©Ü«∂kèHÍ~°=¸, ~å[ºOQÆK«@ì=¸#∂.
`«# Pi÷Hõ „áêÉèí"åxfl, ~å[H©Ü«∂kèHÍ~åxfl HÍáê_»∞HÀ_®xH˜, ^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞~å‰õΩO_® *Ëã∞¨ HÀ_®xH˜ P =º=ã¨#÷ ∞ ã¨=∞i÷OKÕ@@∞¡ h`«∞Å#∞, ^è~Œ ‡° âߢ™êÎÅ#∞,
=∞`åxfl, ™ê~°ã¨fi`«, HõàÏ, âߢã‘ÎÜ«∞ q*Ï˝<åhfl, ™êOѶ≤∞Hõ PKå~åÅ#∞, ‰õΩ@∞O| =ºHÎ̃QÆ`«
rq`« ã≤^•úO`åÅ#∞ ^•xH˜ J#∞QÆ∞}ºOQÍ x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. "åxx J=∞Å∞[~°Ñ_¨ ®xH˜ ‰õÄ_®
J=ã¨~=° ∞~Ú`Õ D x~°ƒOù ^èÜŒ ∞« O„`åOQÍhfl, ~å[H©Ü∂« kèHÍ~åxfl áêÅHõ=~°Oæ xã¨ûOHÀK«OQÍ
LѨÜ≥∂yã¨∞ÎOk.
XHõ=~°æO Ü≥ÚHõ¯ ~å[H©Ü«∂kèHÍ~åxfl, Pi÷HÍkèHÍ~åxfl ‰õÄÅ„^Àã≤ ^•x™ê÷<Õ
JO`«=~°‰õΩ ^•xKÕ`« ^ÀÑ≤_ôKÕÜ«∞|_»∞`«∂, J}z"ÕÜ«∞|_»∞`«∂ =zÛ# =~°æO ÖË^• =~åæÅ∞
~å[H©Ü∂« kèHÍ~åxfl HÔ =· ã¨O KÕã∞¨ H˘x, #∂`«# Pi÷H=õ º=ã¨#÷ ∞, #∂`«# ~å[H©Ü∞« ™ê=∂lHõ
=º=ã¨÷#∞ ѨÙ#~°fi º=ã‘÷Hõ~°} KÕÜ«∞_»"Õ∞ ~å[H©Ü«∂Å∞.
161
JO^Œ∞KÕ „Ѩu^Œâ◊Ö’#∞ ~å[H©Ü«∂Å∞ Ô~O_»∞QÍ LO\Ï~Ú. XHõ\ ˜ JkèHÍ~°OÖ’x
=~°æOÜ≥ÚHõ¯ Pi÷Hõ~å[H©Ü«∂kèHÍ~åhfl, ^•x ™êOѶ≤∞HõÃã·^•úOuHõ ™œ^è•hfl |ÅѨˆ~Û
~å[H©Ü«∂Å∞. Ô~O_»=k JkèHÍ~°=~°æ ~å[H©Ü«∂i÷Hõ JkèHÍ~åxfl, ^•x ™êOѶ≤∞Hõ Ãã·^•úOuHõ
™œ^è•xfl ‰õÄÅ„^ÀÜ«∞_®xH˜ Hõ$+≤KãÕ ∞¨ #Î fl J}K«|_ç# =~åæʼnõΩ `À_»Ê_Õ ã≤^•úO`åÅ∞, JO^Œ∞‰õΩ
Hõ$+≤KÕ¿ã áêsìÅ∞, "å\˜ ~å[H©Ü«∂Å∞.
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ã¨∂÷ÅOQÍ U =~°æOÖ’ #∞O_ç =™êÎ~À ™ê=∂#ºOQÍ P =~°æ
~å[H©Ü«∂Å<Õ J=ÅOa™êÎ~°∞. P =~°æOÖ’x =Ü≥∂=$^Œ∞úÅ`À, ÃÑ· `«~°O "åi`À KÕ`«∞Å∞
HõeÑ≤ ѨxKÕã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞.
HÍx H˘Åk=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ÃÑ· =~åæÅ#∞O_ç =zÛ<å, ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ #∞O_ç
=zÛ<å, `«=∞ K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å#∞#fl Ѩiã≤÷`«∞Å „ѨÉèÏ==Ú =Å# Ñ‘_ç`« =~åæÅ`À xÅ|_»@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨=∂[=ÚÖ’x f„= `å~°`=« ∂ºÅ∞, f„= ã¨OѶ∞¨ ~°¬}Å∞ „Hõ=∞„Hõ"∞Õ }Ï =∞iO`«
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_»@O `«Ñ¨Ê Ѩiëê¯~° =∂~°æO Hõ#|_»‰õΩO_® L#flѨC_»∞, J}K«|_ç#
=~åæʼnõΩ J#∞‰õÄÅ=∞~Ú# #∂`«# ™ê=∂lHõ Pi÷Hõ ~å[H©Ü«∞ ã≤^•úO`åÅ`À, Hõ$+≤`À
„Ѩ É è Ï q`« ∞ Å~Ú, `« = ∞ ã¨ Ç ¨ Ï [=~° æ ^è À ~° } ∞Å#∞ =^Œ ∞ Å∞H˘x Ñ‘ _ ç ` « =~åæ Å `À
xÅ|_»QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
=ÚYºOQÍ Ü« Ú =‰õ Ω Å∞ ^ÀÑ≤ _ ô = ~åæ Å Jaè = $kú x~À^è Œ H õ JÅ"å@¡ ‰ õ Ω ,
=¸_è®Kå~åʼnõΩ, ã≤^•úO`åʼnõΩ Ñ¨ÓiÎQÍ Ö’#~Ú, "åxÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈHõ=ÚO^Õ `«=∞ z#fl
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `«=∞ K«^Œ∞=Ù, `«k`«~° Ѩiã¨~° „ѨÉèÏ"åÅ=Å# Z‰õΩ¯=QÍ Ñ‘_ç`«=~åæÅ"≥·Ñ¨Ù
„"≥ÚQÆæ\ÏxH˜ J=HÍâ◊=ÚO@∞Ok.
JO^Œ∞KÕ Ü«Ú=[#∞Å ~å[H©Ü«∂Å∞"Õ~°∞, =Ü≥∂=$^Œ∞úÅ ~å[H©Ü«∂Å∞ "Õ~°∞ Jx
K«∂_»_»O `«Ñ¨C. ÖË^• Ü«Ú=[#∞Å∞ XHõ „Ѩ`ÕºHõ =~°æ=∞h, =Ü≥∂=$^Œ∞úÅO`å =∞~À=~åæxH˜
K≥Ok# "å~°h, giH˜ „Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞, ™êOѶ≤∞Hõ ã≤^•úO`« J=QÍǨÏ#Å∞O\ÏÜ«∞h
TÇ≤ÏOz P Hõ$„u=∞ ѨÙ<åkg∞^Œ ã¨=∞™êº Ѩiëê¯~åxH˜ ѨÓ#∞HÀ=_»O =$^è• „Ѩܫ∂ã¨
`«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞. =Ü≥∂=$^Œ∞úÅ J#∞Éèí"åxfl, Ѩi*Ï˝<åxfl Ü«Ú=`«~åxH˜QÆÅ K˘~°=,
L`åûǨÏ=Ú, „Ѩ`º« HõΔ HÍ~åºK«~}° ‰õΩ =Ù#fl â◊HhΘ , ^Œ∂‰õΩ_»∞#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞ѨiÛ Jxfl ~°OQÍÅÖ’
~å[H©Ü«∞ ^Œ$HõÊ^èŒO`À =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
<Õ_»∞ „ѨѨOK«OÖ’ Ô~O_»∞ =º=ã¨÷Å∞ áÈ\©Ñ¨_»∞`«∞<åfl~Ú. ™È+¨eã¨∞ì =º=ã¨÷
=¸_»==O`«∞ [<åÉèÏ, <åÅæ==O`«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOg∞^Œ =ÙOk. JK«Û@ L#flk Éèí∂™êfi=ÚÅ∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡ ÖËx ã¨=∂[O. HÍi‡‰õΩÅ∞ (á¶êºHõìsÅÖ’, PѶ‘ã¨∞ÅÖ’ ѨxKÕ¿ã"å~°∞), Ô~·`«∞Å∞
162
(Éèí∂=ÚÅg∞^Œ ѨxKÕ¿ã"å~°∞) HõÅã≤ ~å[H©Ü«∂kèHÍ~°O K≥ÖÏ~Úã¨∞Î#fl ã¨=∂[=∞k. L`«ÊuÎ
™ê^èŒ<åÅxfl\˜x `«=∞ „ѨÉèí∞`åfinè#O KÕã¨∞‰õΩx, XHõ =∂#=Ù_çx =∞~À =∂#=Ù_»∞
^ÀK«∞HÀ_®xH˜ gÅ∞ÖËx XHõ #∂`«# ã¨=∂[O–™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[O Jk. WѨC_»∞ D
^Œâ◊Ö’ „Ѩu XHõ¯iH˜ Ѩx, Ѩx H˘Åk „ѨuѶ¨ÅO ("Õ`«#O), „Ѩu XHõ¯iH˜, q^Œº, "≥·^ŒºO,
QÆ$ǨÏ=ã¨u, J=ã¨~°=∞~Ú#ѨC_»ÖÏ¡ ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O~°HõΔ} cè=∂ Qͺ~°O\©QÍ=Ù#fl ã¨=∂[O.
nx L#fl`«^Œâ◊ „Ѩu XHõ¯~°∂ `«=∞ â◊HÎ̃H˘Åk ѨxKÕÜ«∞_»O, `«# J=ã¨~°O H˘nÌ =∂„`«"Õ∞
„ѨuѶ¨ÅO fã¨∞‰õΩ<Õ =∂#=ã¨=∂[O. ^•x<Õ Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂[=∞O\Ï~°∞. ^•xx
JO^Œ∞HÀ_®xH˜ Hõ$+≤ [~°∞Ѩ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. J\Ï¡O\˜H± =∞Ǩ ™êQÆ~°O #∞O_ç Ѩã≤Ѷ≤H±
=∞Ǩã¨=Ú„^ŒO =~°‰õΩ ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£, K≥·<å, gx Ѩiã¨~° ^ÕâßÅ∞, J"≥∞iHÍ
Éèí∂YO_»OÖ’x ‰õĺÉÏ ™È+¨eã¨∞ì ^ÕâßÅ∞.
q∞ye# „ѨѨOK«O JO`å ÃÑ@∞ì|_ç^•s „ѨѨOK«O. WO^Œ∞Ö’ J"≥∞iHÍ, „a@<£,
ѨtÛ=∞ [~°‡h, „á¶ê#∞û, [áê#∞ |e+ì̈=∞~Ú# ™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ∞. gx Pi÷Hõ „áê|źO
„H˜O^Œ<Õ q∞ye# ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÕâßÅ∞, W\©=Å =~°‰õΩ Pnè# =Å㨠^ÕâßÅ∞QÍ =ÙO_ç,
~å[H©Ü«∂kèHÍ~åxfl ™êkèOK«∞‰õΩ#fl "≥#∞Hõ|_ç# ^ÕâßÅ∞ =Ù<åfl~Ú. gxÖ’ J<ÕHõ ^ÕâßÅÖ’
Éèí∂™êfiq∞Hõ q^è•#O (Ѷ¨Óº_»Å∞ q^è•#O), JO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiѨ٠™ê=∂lHõ (ÉÏxã¨, Pk=∞
`≥QÆÅ ã¨=∂[HÍÅѨÙ) J=âıëêÅ`À ã¨q∞‡o`«=∞~Ú# Pi÷Hõ q^è•<åÅ∞<åfl~Ú.
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ ~å[H©Ü∞« =º=ã¨÷
™êfi`«O„`åºxH˜ ѨÓ~°fiO – JO>Ë 1947 PQÆã¨∞ì 15‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO „a\˜+¨μ
™ê„=∂[º"å^Œ∞ŠѨiáêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∞# ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ =~åæÅ∞ – |_®
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å#∞O_ç, Ѩ@ì} HÍi‡‰õΩÅ∞, „QÍ=∞ Ô~·`åOQÆ=Ú =~°‰õÄ HõÅã≤ áÈ~å_»∞`«∂
=KåÛ~°∞. [g∞O^•s – *Ïw~åÌs =~°æO, ã¨O™ê÷<ånèâ◊√Å∞ „a\˜+¨μ "åi`À KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤
D áÈ~å\Ïxfl =ºuˆ~H˜ã¨∂Î =KåÛ~°∞. ™êfi`«O„`åºxfl ã¨`«fi~°OQÍ ™êkèOK«_®xH˜
J=ÅOaèOK«=Åã≤# Ѩ^`úŒ ∞« Åg∞^Œ, U HÍ~°º„Hõ=∞O g∞^Œ „Ѩ*Ï |ǨïàϺxfl ã¨g∞HõiOKåÅ#fl
q+¨Ü«∞O g∞^Œ, ™êfi`«O„`«º ã¨=Úáê~°̊# `«~åfi`« ZÖÏO\˜ ã¨=∂[ x~å‡}ÏxH˜, ZÖÏO\˜
HÍ~°º„Hõ=∂xfl J=∞Å∞ [~°áêÅ#fl JOâ◊OÖ’ KåÖÏ ÉèË^•Å∞O@∂ =KåÛ~Ú. U=∞~Ú<å,
„a\˜+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ™êyOKÕ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ Jxfl â◊‰õΩÎÅ∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ #_»∞ã¨∂<Î Õ =KåÛ~Ú. P<å_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`åfi# – z=~°‰Ωõ =∞Ǩ`å‡QÍOkè,
[=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙Å <åÜ«∞Hõ`«fiO „H˜O^Œ, |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•s =~°æ „áê|ź=Ú „H˜O^Œ P
áÈ~å@O q[Ü«∞=O`«=∞~ÚOk. ~å[H©Ü«∂kèHÍ~åxfl, ~å[H©Ü«∞ ™êfi`«O„`åºxfl ÉèÏ~°`«
„Ѩ[Å∞ ™êkèOK«∞HÀQÆeQÍ~°∞.
163
HÍx „a\©+¨μ Pi÷Hõ „áê|źO, Éèí∂™êfiq∞Hõ ^ÀÑ≤_ô ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „ѨQÍ_è»OQÍ
xÅ|_ç áÈÜ«∂~Ú. ™êfi`«O„`åº#O`«~O° ~å[H©Ü∂« kèHÍ~°O ã‘fiHõiOz# HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`fi« O
q^Õj ™ê„=∂[º "å^Œ∞Å`À ~årѨ_ç ~å[º"Õ∞Å™êyOk. |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å, Éè∂í ™êfi=ÚÅ
Jã≤÷`åfixfl HÍáê_»∞`«∂ ^Õâßaè=$kúx ÃÑ@∞ì|_ç^•s ѨO^ä•# ™êkèOK«_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩOk.
™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*Ïxfl xi‡OK«_"» ∞Õ =∂ ^èºÕ Ü«∞=∞x áê~°"¡ ∞≥ O@∞KÕ`« „ѨH\õ O˜ Ѩ*ãË <≤ å PK«~}° Ö’
|_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å „áê|źO, „QÍ=∞ã‘=∞ÅÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅ „áê|źO =∞iO`«
ÃÑiyáÈ~ÚOk. q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞, q^Õj |∞∞}ÏÅ∞, =ÚYºOQÍ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å
„áê|źO qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ~ÚOk.
^Œ∞<Õfl"åxH˜ Éè∂í q∞, „Ѩu XHõ¯iH© Ѩx, x~°∞^ÀºQÆ x~°∂‡Å# „áê^èqŒ ∞Hõ, =∂^躌 q∞Hõ
(ÃãHõO_»s) q^•ºÉ’^èŒ#, 7–10 ã¨O=`«û~åÅ =∞^茺 Ñ≤šʼnõΩ Hõh㨠™ê~°fi[h# q^•ºtHõΔ},
„Ѩ[Å ã¨OˆHΔ=∞ ã¨O~°HõΔ}, cè=∂Ѩ^äŒHÍÅ∞ PK«~°}Ö’ ã¨∞<åfl JÜ«∂º~Ú. ™È+¨e*ÏxH˜
„áêuѨkHõQÍ Éèí∂q∞ QÆ∞`«Î Ü«∂[=∂<åºxfl, Ѩ~å#flÉèí∞HõÎ J~Ú# Éèí∂™êfiq∞Hõ q^è•<åxfl
Jxfl ~°∂áêÅÖ’#∞ ~°^Œ∞ÌKÕã≤ ^Œ∞<Õfl"åxH˜ Éèí∂q∞ ǨÏãÎ̈QÆ`«O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°¡,
q^Õj ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å áêi„âßq∞Hõ "å}˜[º ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ ™êfin#Ѩ~°K«∞HÀÖË^Œ∞. q^Õj
"åºáê~åxfl „ѨÉèí∞`åfinè#O KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞.
gx Ѷe¨ `«OQÍ ™êfi`«O„`«ºO `«=∞HõëêìÅxflO\˜x áÈQ˘@∞ì`∞« O^Œx qâ◊fiã≤ã∂¨ Î =zÛ#
„Ѩ*ÏhHÍxH˜ f~°x PâßÉèíOQÆO HõeyOk. ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[O xi‡™êÎ=Ú. Éèí∂=ÚÅ∞
ѨOK«∞`å=Ú, áêi„âßq∞HÍaè=$kúx ÃÑOá⁄OkOz x~°∞^ÀºQÍxfl áÈQ˘@∞ì`å=Ú. |_®
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å, q^Õj ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å „áê|ÖϺxfl „`Àã≤"ãÕ ≤ ã¨fiÜ«∞OáÈ+¨Hõ Pi÷Hõ q^è•#O
J=∞Å∞Ѩ~∞° K«∞`å=∞<Õ "åQÍÌ<åÅ∞ "≥∞O_»∞QÍ KÕâß~°∞. HÍx fã¨∞‰õΩ#fl K«~º° Å∞ H˘kÌ =∂„`«"∞Õ .
"åQÍÌ<åÅ`À Pâ◊Å∞ ÃÑOK«∞`«∂ =zÛ<å Ü«Ú=[#∞ÅÖ’ =ÚYºOQÍ Ñ‘_ç`« =~åæÅÖ’,
=∞^茺 `«~°QÆu „Ѩ*ÏhHõOÖ’ q^Œº#Éèíºã≤Oz Ѩ@ìÉèí„^Œ∞Å~Ú<å Ѩx^˘~°HõHõ, PHõeH˜,
J==∂<åxH˜ QÆ∞i J=Ù`«∂=Ù#fl Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ Jã¨O`«$Ñ≤Î, <≥·~åâ◊º=Ú ÃÑiyOk.
™êfi`«O„`«ºO ™êkèOz# `«~åfi`« ã¨∞=∂~°∞ XHõ 20 ã¨O=`«û~åÅ∞ Ü«Ú=[#∞Å∞
Pâ◊Å`À, „Éèí=∞Å`À ~å[H©Ü«∞~°OQÆOÖ’H˜ „Ѩ=ÚYOQÍ =ÚO^Œ∞H˜ ~åÖË^Œ∞. `«=∞ Pâ◊Å∞
==Ú‡HÍ=_»O`À HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO g∞^Œ, „ѨÉèí∞`«fi q^è•<åÅg∞^Œ „Éèí=∞Å∞
z<åflaè#fl=∞ÜÕ∞º H˘nÌ, J<ÕHõ J_»¤k_»¤ =∂~åæÅÖ’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. Ñ‘_ç`«
„Ѩ[Å L^Œº=∂Å∞, ã¨OѶ¨∂Å∞ "åiÖ’ ѨxKÕã¨∂Î =zÛ# ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ
LO_»|\ì̃ D Ü«Ú=[#∞Å#∞ ã¨iÜ«∞~Ú# =∂~°æOÖ’H˜ PHõi¬OK«QÆey# HÍ~°º„Hõ=∂xfl
J=ÅOaèOK«ÖHË õ áÈÜ«∂~Ú.
164
 x#fl\˜`«~°O ™êfi`«O„`«º ™ê^èŒ##∞ Pâ◊Ü«∞OQÍ ÃÑ@∞ìH˘x ~å[H©Ü«∂ÅÖ’
„Ѩ"tÕ OzOk. <Õ\ `˜ ~« O° x[=∞~Ú# ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[ x~å‡}O `«=∞ Pâ◊Ü∞« OQÍ ÃÑ@∞ìH˘x
=ÚO^Œ∞‰õΩ ~å=Åã≤=ÙOk JѨC_Õ Ü«Ú=[#∞ʼnõΩ XHõ xiú+¨ì Pâ◊Ü«∞O, „ѨQÆujÅ
~å[H©Ü∂« Å∞, „Ѩ*Ï"≥∂^ŒO á⁄O^ŒQeÆ #æ HÍ~åºK«~} ° , ^•xx J=∞Å∞ [~°Ñ_¨ ®xH˜ HÍ=Åã≤#
ã¨∞tHõΔ`«, `åºQÆѨÓi`« =ºHÎ̃QÆ`« rq`« q^è•#O =∂#=Ùx Ü≥∞_»Å Q“~°=O, Jaè=∂#O
ÃÑ~°QÆ_»O`À #∂`«# ã¨=∂[ x~å‡}ÏxH˜ ã¨"≥∞ÿHõº HÍ~åºK«~°} ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. Jk #∂`«#
rq`« q^è•#OQÍ ã≤÷~°Ñ¨_çáÈ`«∞Ok.
Ü«Ú=[#∞Å =ÚO^Œ∞ #=ã¨=∂[ x~å‡}O, ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[ x~å‡}O Pâ◊Ü∞« OQÍ
LO_®e. ^•xx ™êkèOK«_O» HÀã¨O JǨÏiflâ◊Å∞ Hõ$+≤ QÍqOKåe. ã¨iÜ«∞~Ú# ~å[H©Ü∂« Å∞
`«#‰õΩ, „Ѩ[ʼnõΩ rq`åxfl ãÔ̈~·# =∂~°æOÖ’ #_»∞ѨÙHÀ=_®xH˜ ‰õÄ_® LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ Ñ¨O^ä•
Jx =∞#O ÃÑ·# K«∂âß=Ú. JO^Œ∞KÕ ^≥·#Ok# rq`« ã¨=∞㨺Å#∞ „Ѩu XHõ¯ ^•xx
ѨÓiÎQÍQÍx, áêHΔ̃HõOQÍ QÍx Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ_®xH˜ fã¨∞HÀ=Åã≤# HÍ~åºK«~°}, ^•xH˜
„Ѩ*Ï ã¨g∞Hõ~°}, PO^Àà◊#, áÈ~å@O W=hfl ~å[H©Ü«∂ÖË. WÖÏO\˜ x~°O`«~° ~å[H©Ü«∞
HÍ~åºK«~°} Ѩ~°º=™ê#OQÍ<Õ J<ÕHõ ^≥·#Ok# rq`« ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ=_»OÖ’
qq^èŒ =~åæÅ∞, áêsìÅ∞, „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO fã¨∞‰õΩO@∞#fl K«~°ºÅ „Ѩ`«ºHõΔ J#∞Éèí=O
^•fi~å<Õ „Ѩ*ÏÉÏǨïà◊ºO ~å[H©Ü«∞ ѨiѨHõfi`«#∞ ™êkèOK«∞H˘x, áÈ~å\ÏÅ∞ f„=`«~°O
KÕã¨∞H˘x `«=∞ Pâ◊Ü«∂xfl ™êkèOK«∞HÀ=_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
„Ѩu =ºH˜Î rq`«OÖ’ „Ѩu XHõ¯ ã¨=∞㨺 ‰õÄ_® ~å[H©Ü∂« Å`À =Ú_ç=_ç =ÙO@∞Ok.
q_»nã≤ "Õ~∞° QÍ Ñ¨ijeOK«_O» ™ê^躌 =¸QÍ^Œ∞. JÖÏ „ѨÜ∞« uflOK«_O» ‰õÄ_® x¢+ʨ Ü≥∂[#O.
"åã¨"Î åxfl ^•K«_®xH˜ ѨÓ#∞HÀ=@O `«Ñʨ =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ „Ѩu =ºH˜,Î „Ѩu Ü«Ú=‰õΩ_»∞
`«# ^≥#· Ok# rq`« ã¨=∞㨺 U ~°HOõ QÍ ~å[H©Ü∂« Å`À =Ú_çÑ_¨ =ç ÙO^À `≥Å∞ã¨∞HÀÖˉΩõ O_®
LO_»=K«∞Û.
D QÀ+≤ì HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ fã¨∞HÀ|_»∞`«∞#fl J<ÕHõ q+¨Ü∂« Å∞ UsuQÍ D ^≥#· Ok#
rq`« ã¨=∞㨺Å`À ^≥·#Ok# ~å[H©Ü«∂Å`À =Ú_çѨ_ç LOn Ѩije¿ãÎ Wk =∞iO`«
„Ѩã¨∞Êù@=∞=Ù`«∞Ok. P q+¨Ü«∂ÅxflO\˜ g∞^Œ W`«~° JaèA˝Å∞ q=~°OQÍ `«=∞ `«=∞
~å[H©Ü«∞ ^Œ$HÀ¯}ÏÅ #∞O_ç q=i™êÎ~°∞. <Õ#∞ WK«Û@ Ñ‘_ç`«=~åæÅ, ™È+¨eã¨∞ì ^Œ$HÀ¯}ÏÅ
#∞O_ç "åi ~å[H©Ü«∞ "≥·Yi ZÖÏ =ÙO_®Ö’ ã¨∂K«#„áêÜ«∞OQÍ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ#∞.
165
Pi÷Hõ ~°OQÆO
„Ѩu Ü«Ú=‰õΩ_»∞ `«# rq`«O Ǩ~ÚQÍ QÆ_çzáÈ`Õ KåÅ∞ J#∞HÀ=_»O
ã¨~°fi™ê=∂#º"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. HÍÜ«∞Hõ+ì̈O`À ã¨O|O^èŒOÖËx "≥·@∞ HÍÅ~ü (QÆ∞=∞™êÎyi ÖË^•
HõÅO w@∞Å`À rq`«O `ÕeHõQÍ #_»∞ѨÙHÀ_®xH˜ ѨxH˜=KÕÛ) L^ÀºQÍÅ#∞ ã¨OáêkOz
#QÆ~åÅÖ’ LO_çáÈ"åÅ#∞HÀ=_®xH˜ HÍ~°}O HÍÜ«∞Hõ+¨ìO KÕÜ«∂eû# Ѩ#∞ÅÖ’ =KÕÛ
r`åÅ∞ xHõ$+ì̈ rq`åxH˜‰õÄ_® ã¨iѨ_»HõáÈ=_»"Õ∞. á⁄ÖÏÅÖ’, á¶êºHõìsÅÖ’, Ѩi„â◊=∞ÅÖ’,
QÆ#∞ÅÖ’ Hõ+¨ìOKÕ¿ã "åiHõO>Ë HõÅOw`« Ѩx"åiH˜ ÖË^• U ѨhKÕÜ«∞x ™È=∞~°∞ʼnõΩ
„ѨuѶŨ =Ú, Ǩϟ^• ÃÇÏK«∞Û. <Õ\ =˜ ~°‰Ωõ Jxfl ^ÀÑ≤_ô ã¨=∂*ÏÅÖ’#∞ W^Õ Ñ¨^uúŒ H˘™êQÆ∞`«∂
=zÛOk. HÍÜ«∞Hõ+¨ìOKÕã≤ ѨO_çOKÕ, L`«ÊuÎKÕ¿ã Hõ+¨ìr=ÙʼnõΩ r`åÅÖ’, Ǩϟ^•Ö’,
„ѨuѨuÎÖ’# „áê^è•#º`« WKÕÛ ã¨=∂[O ~å#O`«HÍÅO ÃÑ· D ^èÀ~°}˜Ö’, D áê`«HÍÅѨÙ
ÉèÏ"åÅÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =ÚYºOQÍ ÃÑ·=~åæÅ"å~°∞ H˘@∞ì‰õΩáÈ=_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞.
HÍx `«=∞ rq`«O Ǩ~ÚQÍ QÆ_çzáÈ`ÕKåÅ∞ J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ `«=∞ J#∞Éèí=OÖ’
<Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’ Jk ™ê^躌 OHÍ^Œx, Hõ_‰» Ωõ P`å‡aè=∂#O`À P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ‰õΩ kQÆ∞`«∞<åfl~°∞.
„|`«∞‰õΩ|~°∞=Ù#∞ kOѨÙHÀ_®xH˜ D P`å‡aè=∂<åxfl K«OѨÙH˘x KåbKåÅx r`åÅ`À U
=$uÎ<≥·<å KÕѨ@ì_®xH˜ Ü«Ú=`«~°O `«Ü«∂~°∞HÍ=_»OÖË^Œ∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã¨∂Î=ÙOk.
^Œ∞~°^$Œ +¨=ì âß`«∂Î D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«y#O`« qã¨Î $`«OQÍ, `«y#O`« L"≥fi`«∞QÎ Í Ü«Ú=`«~O° Ö’H˜
WOHÍ ~å=_»OÖË^Œ∞.
<Õ_»∞ Ü«Ú=`«~åxfl – Ñ‘_ç`«=~åæÅ, =∞^茺`«~°QÆu =~åæÅ Ü«Ú=[#∞Å#∞
Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl #QÆflã¨=∞㨺 x~°∞^ÀºQÆO. „Ѩu XHõ¯iH© – „Ѩu ѨÙ~°∞+¨μxH˜, „Ѩu ¢ã‘ÎH˜
HÍ=Åã≤Ok Ѩx, =$uÎ. P ѨxÖ’ rq`åxH˜ J=ã¨~°=∞~Ú# r=# Éèí$u ^˘~°HÍe.
‰õÄ_»∞, QÆ∞_»¤, H˘OѨ ^˘~°HÍe. rq`å=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ∞ KÒHõ ^èŒ~°Å‰õΩ ÅÉèíºOHÍ"åe.
Wq HÍ"åÅO>Ë Éèí∂™êfiq∞Hõ q^è•<åxfl ~°^Œ∞ÌKÕã≤, Éèí∂=ÚÅ#∞ ^Œ∞#∞flH˘<Õ"åiˆH
– =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ, ¿Ñ^Œ„Ѩ[ʼnõΩ, Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ ™êfinè#O KÕÜ∂« e. |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å,
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å KÕ`∞« ÅÖ’x Ѩi„â◊=∞Å∞, QÆ#∞Å∞, "åºáê~åxfl „ѨÉ∞íè `«fiO ™êfinè#OKÕã∞¨ H˘x
"åxx HÍi‡‰õΩÅ, „Ѩ[Å ã¨ÇϨ HÍ~°O`À "åi „Ѩux^è∞Œ Å`À U~°Ê_ç# Hõq∞\©Å Ü«∂[=∂<åº#
x~°fiÇ≤ÏOKåe. P^•Ü«∂ÅÖ’ `å~°`«=∂ºÅ∞ ÉÏQÍ `«yæOz"ÕÜ«∂e. XHõ\ ˜H˜ 10 Ô~@∞¡ ÖË^•
J=ã¨~°=∞~Ú`Õ =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ XHõ\ ˜H˜ 5 Ô~@¡‰õΩ `«yæOKåe. Hõh㨠r=#Éèí$u „Ѩu
XHõ¯iH© Qͺ~°O\© KÕÜ«∂e. P^•Ü«∂ʼnõΩ QÆi+ì̈ Ѩiq∞ux (ã‘eOQÆ∞) xˆ~ÌtOKåe.
166
 JÖÏKÕÜ«∞Hõ <Õ\ ˜ ™ê=∂lHõ =º=ã¨÷Ö’ ѨxKÕ¿ã "å~˘Hõ~°∞, J#∞ÉèíqOKÕ"å~°∞
=∞~˘Hõ~∞° . ѨxKÕÜ∞« x Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞, ÉϺO‰õΩ ‰õÄѨ#∞¡ HõuiÎ OK«∞H˘x Ѩi„â◊=∞ "å}˜*ϺÅÖ’
=KÕÛ ÖÏÉèÏÅ#∞ Éè∞í HõOÎ KÕã∞¨ H˘<Õ |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞, ^˘OQÆ=∂Ô~¯@∞^•~°∞Å∞, ÅOK«Q˘O_ç
L^ÀºQÆ∞Å∞ ~å[H©Ü«∂kèHÍ~åxfl K≥ÖÏ~Úã¨∂Î ÅOKåÅ`À, Jqhu`À ÅHõΔÅ∞, HÀ@∞¡ `«=∞
ÅHõΔ ºOQÍ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl „Ѩ|∞^Œ∞Öú Ë J<ÕHõ `«ÑC¨ _»∞ P~ÀѨ}Å#∞ Hõ+rì¨ =ÙÅg∞^Œ, Ü«Ú=‰õΩÅg∞^Œ
"≥∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞. <Õ\ ˜ `«~åxH˜ x*Ï~ÚfÖË^Œh, Hõ+ì̈Ѩ_Õ FÑ≤HõÖË^Œh, ǨωõΩ¯Å∞, Ǩϟ^•Åg∞^Œ
"≥∂A Z‰õΩ¯=h, ÉÏ^茺`«ÅѨ@¡ Pã¨H˜Î `«‰õΩ¯=h, L`«ÊuÎx `«QÆ∞æ=ÚYOѨ\ ˜ì™êÎ~°h,
™êfi`«O„`åº#O`«~°O =zÛ# ¿ãfiKåÛù r=<åxfl ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆOKÕã¨∂Î qâ◊$OYÅOQÍ
=º=ǨÏiã¨∞<Î åfl~°h „ѨKå~°O ™êyã¨∞<Î åfl~°∞. q∞„â◊=∞ Pi÷Hõ =º=ã¨,÷ ã¨ÇϨ HÍ~° ~°OQÆ, =º=™êÜ«∞
~°OQÆOÖ’ =zÛ# ѨK«Û qѨ¡=O – Wq Jhfl ÃÑ· =~åæÅÖ’x "åiH˜ K≥Ok#"Õ. P =~åæʼnõΩ
K≥Ok# Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ ÖÏaèOzOk. HÍx Ü«Ú=[# ÉÏǨïàϺxH˜ Wq Jhfl ^Œ∂~°ÑÙ¨ H˘O_»Å∞,
Pâ◊Å∞ =∂„`«"Õ∞.
q^•º ~°OQÆO
„áê^èŒq∞Hõ q^Œº, =∂^茺q∞Hõ q^Œº (ÃãHõO_»s q^Œº) ÉÏÅÉÏeHõÅ [#‡Ç¨Ï‰õΩ¯.
L#fl`« (HõàÏâßÅ) q^•ºÉèϺ™êxH˜ JO^ŒiH© J=HÍâ◊=ÚO_®e. „a\˜+μ¨ Ñ¨iáêÅ<å HÍÅOÖ’
`«=∞ ѨiáêÅ<å ™œÅÉèíºO HÀã¨O J=ã¨~°=∞~Ú# L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ#∞ `«sÊù^Œ∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜
WOw¡+¨μ JkèHÍ~° ÉèÏ+¨QÍ Ñ¨iq∞`« q^•º ™œHõ~åºÅ∞ U~°Ê~°K«_»O [iyOk. ™êfi`«O„`«º
ã¨=Úáê~°˚<å#O`«~°O =zÛ# „ѨÉèí∞`«fiO `«# ÃÑ@∞ì|_ç^•s, Éèí∂™êfiq∞Hõ =º=ã¨÷#∞
H˘#™êyOK«_®xH˜, ^•xH˜ J=ã¨~=° ∞~Ú# Pi÷HÍaè=$kúH,˜ âߢãÜ Î‘ ∞« q*Ï˝<åxH˜, ѨiáêÅ<å
Ü«∞O„`åOQÍxH˜ HÍ=Åã≤# L^ÀºQÆ |$O^•xfl ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ_®xH˜ JO`«‰õΩ=Ú#∞ѨÙ=Ù#fl
q^•º q^è•<å<Õfl qã¨Î $`«O KÕÜ∞« _»O [iyOk. WOw¡+μ¨ ™ê÷<Õ Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨#∞ ~å¢+ì¨ ÉèÏ+¨QÍ#∂,
L#fl`« q^Œº‰õΩ É’^èŒ<å ÉèÏ+¨QÍ WOw¡+¨μ#∞ KÕÜ«∞ ã¨=∞Hõ\ ì̃Ok. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ ã¨"≥∞ÿHͺxH˜
Wk J=ã¨~°=∞h „Ѩu XHõ¯~°∂ =¸_»∞ ÉèÏ+¨Å∞–=∂`«$ÉèÏ+¨, ~å¢+ì̈ÉèÏ+¨ Ç≤ÏOn, WOw¡+¨μ
<Õ~°∞ÛHÀ"åÅ<Õ Ñ¨^èŒHõO KÕѨ\ ì̃Ok. „Ѩ*ÏÉÏǨïà◊ºO Pâ◊Å#∞ HÍ^Œ#ÖËHõ Ѩ^ÕO_»¡Ö’ „áê^èŒq∞Hõ
q^Œº#∞ 8 ã¨O=`«û~åŠ֒Ѩ٠ÉÏÅÉÏeHõÅO^ŒiH© Lz`«OQÍ, x~°ƒO^è=Œ ÚQÍ ã¨~fi° "åºÑ¨OÎ QÍ
JO^ŒKÕ™êÎ##flk.
PK«~°}Ö’ D „áê^èŒq∞Hõ q^Œº ™êfi`«O„`«ºO =zÛ ~ÚѨÊ\˜H˜ 30 ã¨O=`«û~åÅ∞
^Œi^•Ñ¨Ù HÍ=ã¨∞Î#flѨÊ\˜H© 20 =∞OkH˜ =∂„`«"Õ∞ P=Ü«∞ã¨∞ûÖ’x"åiH˜ ÅÉèíº=∞~ÚOk.
JO^ŒiH© =∞~À 10–15 ã¨O=`«û~åÅÖ’ JO^Œ*Ë™êÎ#x „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜ã¨∂Î =ÙOkQÍx,
167
Jk "Õ ã ¨ ∞ Î # fl Ѩ ^ è Œ H ÍÅ#∞ K« ∂ ¿ãÎ =∞~À Ô ~ O_» ∞ =¸_» ∞ ^Œ â ßÉÏÌ Å Hõ ~ Ú<å Ѩ Ó iÎ
KÕÜ«∞HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ #=∞‡HõOÖË^Œ∞.
x~°HõΔ~åã¨∞ºÅ∞ ^Õâ◊OÖ’ #∂\˜H˜ 70 =∞Ok. HõàÏâßÅ q^•º~°∞÷Å ã¨OYº 30
ÅHõΔÅ =~°‰õΩ ÃÑiyOk. HÍx x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ il+ì̈~°∞ÅÖ’ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞H˘#fl 72 ÅHõΔÅÖ’
ã¨QOÆ =∞Ok =∂^躌 q∞Hõ q^Œº, ã¨∂¯Å∞ ÃÑ#·¶ Öò ѨÓiÎ KÕã#≤ "å~°∞, Ѩ@Éì „íè ^Œ∞Å∞ J~Ú=Ù<åfl~°∞.
JO^Œ∞KÕ`«<Õ K«^Œ∞=ÙÅ Pâ◊Ü«∞O U^À XHõ =$uÎ, U^À XHõ Ѩx ÅÉèíºO HÍ"åe.
^•xÖ’ <≥·Ñ¨Ù}ϺxH˜ K«^Œ∞=Ù, tHõΔ} `À_»Ê_®e. D „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞ L^ÕÌâßxfl ѨÓiÎ KÕã¨∞H˘x,
`«# rq`« HÍÅOÖ’ =∞iO`« P^•Ü«∂xflKÕÛk, `«# WëêìxH˜ J#∞QÆ∞}º"≥∞#ÿ k J~Ú#
=$uÎH˜ `«sÊù^∞Œ J=ã¨~=° ∞~Ú# L#fl`« tHõ}
Δ ‰õΩ HÍ=Åã≤# ѨÙ<åk U~°Ê~°K=« Åã≤ LO@∞Ok.
rq`åO`«=Ú =~°‰õΩ x~°O`«~°O `«# q*Ï˝<åxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<Õ Pã¨H˜Î, J=HÍâ◊O
HõeæOKåe. ^Õâ◊ q^Õâ◊ Ѩi}Ï=∂Å#∞ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞H˘O@∂ `«# q^Œ∞ºHõÎ ^èŒ~å‡xfl „Ѩ*Ï
ÉÏǨïà◊ºO`À HõÅã≤ x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ `À_»Ê_®e. ^•xH˜ HÍ=Åã≤# jÅ`«, tHõΔ}
JÅ=~°∞ÛHÀ_®xH˜ q^Œº `À_»Ê_®e.
J~Ú`Õ ™ê=∂lHõ ã¨fi~°∂ѨO, Pâ◊Ü«∂Å∞ =∂~°x^Õ q^Œº D ÅHΔͺÅ#∞
™êkèOK«ÖË^Œ∞.
"≥#∞"≥O@<Õ „áê^èŒq∞Hõ q^Œº#∞, =∞~À 10 ã¨O=`«û~åÅÖ’ =∂^茺q∞Hõ q^Œº#∞
JO^ŒiH© Lz`«OQÍ <Õ~°Ê_®xH˜ `«y#xfl áê~î°âßÅÅ#∞, Láê^蕺ܫÚÅ#∞ U~°Ê~°Kåe.
Pi÷Hõ ™ÈÎ=∞`« ÖËx"åiH˜ „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ ѨÓiÎQÍ Y~°∞ÛÅ∞ ÉèíiOKåe. „Ѩu q^•º^Œâß#O`«~°O
U^À =$uÎH˜, ѨxH˜ áÈ^ŒÅK«∞‰õΩ#fl "åiH˜ P Láêkè =$uÎ Qͺ~°O\© KÕÜ«∂e. =$uÎ
KÕã¨∞‰õΩO@∂<Õ ÃÑ· JO`«ã¨∞÷ q^•º tHõΔ}Ï Ñ¨i*Ï˝#O, J=ã¨~°"≥∞ÿ# _ç„wÅ∞ á⁄O^Œ_®xH˜
J=HÍâßÅ∞ ѨÓiÎQÍ =ÙO_®e. HõàÏâßÅÖ’ Pi÷Hõ =º=㨉÷ Ωõ J=ã¨~=° ∞~Ú#, qq^èŒ âßYÅÖ’H˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =~°̂H q^•º~°∞÷Å „ѨuÉèí#∞ |\ì̃ KÕ~°∞ÛHÀ"åe. =$`«∞ÎÅÖ’ Ѩx KÕã¨∞‰õΩO@∂
=Ù#fl"åi J#∞Éèí=O, <≥·Ñ¨Ù}Ϻxfl |\ì̃ "åiH˜ „áê^è•#º`«xzÛ =ÚO^Œ∞QÍ KÕ~°∞ÛHÀ"åe.
XHõ JO`«ã¨∞÷Ö’ Pi`Õi# Ü«Ú=‰õΩxH˜, JO`«‰õΩ ÃÑ· JO`«ã¨∞÷# LfÎ~°∞‚_≥·# Ü«Ú=‰õΩxH˜
^˘iˆH =$`«∞ÎÅÖ’ P^•Ü«∞ `å~°`«=∂ºÅ∞ qѨs`«OQÍ LO_»~å^Œ∞. L^ÀºQÆO, =$uÎ qq^èŒ
JO`«ã¨∞÷ÅÖ’ Qͺ~°O\© KÕÜ«∞|_ç#<å_»∞, qѨs`« `å~°`«=∂ºÅ∞ ÖËHõáÈ~Ú#ѨÙ_»∞
q^•ºq^è•#O g∞^Œ `«Å=Ú#Hõ |~°∞=ÙÖˉΩõ O_® JO^ŒiH© q^Œº, JO^ŒiH© =$uÎ ÅÉèºí =∞ø`«∞Ok.
168
 HÍh <Õ\ ˜ q^•ºq^è•#O =$uÎx, rq`« Éè$í ux Qͺ~°O\© KÕÜ∞« _»O ÖË^∞Œ . ѨsHõÅΔ Ö’
Jqhu, ^è#Œ O, JkèHÍ~° „áê|źO ÃÑiyáÈ`«∂=ÙOk. x*Ï~ÚfQÍ =Ù#fl "åiH˜ ~å=Åã≤#
™ê÷#O ~å‰õΩO_®, K«^Œ=x "åiH©, _»|∞ƒ, JkèHÍ~°O, „áê|źO =Ù#fl "åiH˜ ~å=_»O`À
ѨsHõΔÅÖ’ HÍÑ‘Q˘@ì_»O, W`«~° Jqhu Ѩ^Œú`«∞Å∞ „Ѩ|Å∞`«∞<åfl~Ú. nxH˜ HÍ~°‰õΩÖˇ·#
ÃÑ^ŒÌÅ#∞, ã¨=∂*Ïxfl ã¨ik^•úe. J~Ú`Õ Ü«Ú=[#∞Å∞ `«=∞‰õΩ#fl K«^Œ∞=ÙH˘<Õ D H˘kÌ
J=HÍâßxfl ‰õÄ_® áÈQ˘@∞ìHÀ‰õΩO_® D Jqhu Ѩ^Œú`«∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ `å"Õ∞
`«=∞ã¨OѶ¨∂Å ^•fi~å Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =ÙO@∞Ok. Láê^蕺ܫÚÅ∞ K«Hõ¯QÍ „â◊=∞Ѩ_ç `«=∞‰õΩ
áê~îåÅ#∞ q=iOKåÅx, „Ѩu ѨsHõΔ „Ѩu U\Ï LfÎ~∞° _‚ Ü
» ∞Õ º@@∞¡ „â◊^úŒ fã¨∞H˘x É’kèOKåÅx
Ѩ@∞ì Ѩ\Ïìe. K«^Œ=‰õΩO_® "≥ÚO_çQÍ, qK«ÛÅq_çQÍ uiˆQ J~åK«Hõ q^•º~°∞÷Å#∞ `å"Õ∞
J^Œ∞ѨÙÖ’ ÃÑ@ì_®xH˜ q^•º~°∞÷ÖË =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å"åe. J^Õ q^èŒOQÍ L^ÀºQÍeã¨∞Î#fl
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ѨÅ∞‰õΩ|_ç, iHõ=∞O_Õ+¨<£û, ã≤á¶ê~°∞ûÅ`ÀQÍHõ `«=∞ q^•º <≥·Ñ¨Ù}ϺÅ#∞,
`«=∞ „ѨuÉèí#∞ =∂„`«"Õ∞ P^è•~°OQÍ fã¨∞HÀ"åÅx Ѩ@∞ìѨ\Ïìe. JO^ŒiH© L^ÀºQÍÅ∞,
=$`«∞ÎÅ∞ U~°Ê~°KåÅx Ѩ@∞ìѨ\Ïìe.
„ѨÉ∞íè `«fi Ü«∞O„`åOQÆOÖ’#∂, áêi„âßq∞Hõ ~°OQÍÅÖ’#∂ HÍ=Åã≤# H˘kÌ=∞Okx,
JO>Ë H˘xfl ÅHõΔÅ =∞Okx `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=_®xÔH·`Õ U Ѩ~å~Ú ÉèÏ+¨Ö’<≥·<å JÖÏO\˜
"åix `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. HÍx „Ѩ*Ï ÉÏǨïàϺxfl q^•º=O`«∞Å#∞ QÍqOKåÅO>Ë
"åi"åi =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’<Õ J`«ºO`« L#fl`« q^Œº#∞, tHõΔ}#∞ ~Ú=fi=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
H˘xfl q+¨Ü«∂ÅÖ’ J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»∞ q^Õj ÉèÏ+¨ÅÖ’ =Ù#fl „QÆO^ä•Å#∞ J^茺ܫ∞#O
KÕÜ«∞_®xH˜, PÜ«∂ ÉèÏ+¨Å#∞ PÜ«∂ áê~îåºOâ◊=ÚÅ∞QÍ KÕ~°Û=K«∞Û JO`ÕQÍx WOw¡+¨μÖ’<Õ
L#fl`« q^Œº J#_»O Jq"ÕHOõ .
^Õâ◊ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `«‰Ωõ Ç≤ÏOnx x~°ƒO^èOŒ QÍ K«^=Œ =∞#_»O ^Õâ◊ qzÛù#fl`«Hˆ ^•ifã¨∞OÎ k.
^Õâ◊OÖ’ "å}˜[ºs`åº#∞, áêi„âßq∞HõOQÍ#∞ XHõ „áêO`«O "å~°∞ =∞~À „áêO`åxH˜
áÈ<å~°OaèOz#ѨC_»∞ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "Õ∞~°‰Ωõ PÜ«∂ ÉèÏ+¨Å#∞, Ç≤ÏOnx‰õÄ_® "åˆ~ SzÛùHOõ QÍ
<Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. qq^èŒ ÉèÏëê ~å¢ëêìʼnõΩ „ѨÉ∞íè `«fi L^ÀºQÆ∞Å#∞ PÜ«∂ ÉèÏ+¨ÅÖ’ q^•ºÉèϺã¨=Ú
KÕã≤# "åi#∞O_Õ fã¨∞HÀ=K«∞Û. ˆHO„^ŒOÖ’ qq^èŒ ~å¢ëêìÅ#∞O_ç [<åÉèÏ x+¨ÊuÎÖ’,
J=ã¨~°"≥∞ÿ# L#fl`À^ÀºQÆ∞Å#∞ xÜ«∞q∞OK«=K«∞Û. "å~°∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ =∞~À ÉèÏ+¨#∞
Ç≤ÏOnQÍx, WOw¡+¨μQÍx ѨiáêÅ<å ™œÅÉèíºO HÀã¨O <Õ~°∞ÛHÀ"åe. HÍx „Ѩ[ʼnõΩ
ã¨O|OkèOz# Jxfl K«\ÏìÅ∞, âßã¨<åÅ∞, „ѨH@ õ #Å∞, iáÈ~°∞Åì ∞, =º=Ǩ~åhfl Jxfl ~å¢ëêìÅ
ÉèÏ+¨ÅÖ’<Õ [~°∞ѨÙ`«∂ =ÙO_®e.
169
™êÇ≤Ï`«º=Ú, Åe`«Hõà◊Å∞, <å@Hõ~°OQÆ=Ú, ã≤x=∂Å∞, Ѩ„uHÍ „ѨѨOK«=Ú –
Wq Jhfl ‰õÄ_® Ü«Ú=`«~åxfl, Éèí∂™êfiq∞Hõ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•# ^ÀÑ≤_ôH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
#∂`«# ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[ x~å‡} ѨO^ä•# #_»Ñ¨_®xH˜ `À_»Ê_Õ q^èŒOQÍ =ÙO_®e. D
HõàÏ~°∂áêÅÖ’ Ü≥∞‰õΩ¯= ã¨=∞~°÷`« Hõey# HõàÏHÍ~°∞Å∞ D ~°∂áêÅ#∞ „Ѩ*ÏÉÏǨïàϺxH˜
J#∞‰õÄÅOQÍ LѨÜ≥∂y¿ãÎ Z‰õΩ¯=QÍ `À_»Ê_»QÆÅ~°∞. HÍx, "åˆ~ JkèHÍ~° ^ÀÑ≤_ô =~åæʼnõΩ
J#∞‰õÄÅOQÍ gxx LѨÜ≥∂y¿ãÎ JO`« Z‰õΩ¯=QÍ#∞ H©_»∞#∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞QÆÅ~°∞. Ñ‘_ç`«
„Ѩ*Ï ÉÏǨïàϺxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ =ÙO_Õ"åix JÉèí∞º^ŒÜ«∞ HõàÏHÍ~°∞Å∞QÍ Ü«Ú=[#O
ÉèÏqã¨∞ÎOk. ^ÀÑ≤_ô =~åæʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =ÙO_Õ"åix Jaè=$kú x~À^茉õΩÅ∞QÍ
ѨiQÆ}˜ã¨∞ÎOk.
Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞
=∂#= ã¨=∂[OÖ’ Pk=∞ `≥QÆÅ ã¨=∂[ HÍÅO#∞O_ç <Õ\ ˜=~°‰õΩ ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨
ã¨O|O^è•Å∞ U suQÍ =∂~°∞`«∂ =zÛOn, Pi÷Hõ ™êfi`«O„`«ºO áÈ=_»O`À ¢ã‘Î U suQÍ
ѨÙ~°∞+¨μxH˜ Jnè#=ã¨∞Î=ÙQÍ, Pã≤ÎQÍ `«Ü«∂~°~ÚOn, ¢ã‘ÎH˜ ѨÙ~°∞+¨μx`Àáê@∞ ã¨=∂#Ǩϟ^•,
ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞ #∂`«# ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[OÖ’<Õ ÅÉèºí =∞ÜÕ∞ºn ZOÔQÅ∞û `«# L¢^OæŒ ^è"Œ ∞≥ #ÿ
''‰õΩ@∞O|O–=ºHÎ̃QÆ`« Pã≤Ζ~å*ϺOQÍŠѨÙ@∞ìHõ——Ö’ q=iOKå~°∞.
¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μÅ∞ Ѩ~°ã¨Ê~° Q“~°=O`À, P^Œ~åaè=∂<åÅ`À XHõiH˘Hõ~°∞ `À_»∞h_»QÍ
rqOz#ѨC_Õ `«=∞ "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«OÖ’, `«=∞ ‰õΩ@∞O| rq`«OÖ’ `«=∞ ã¨O`å<åxfl
ã¨iÜ≥∞ÿ # áœ~°∞Å∞QÍ ã¨ikkÌ tHõ}Δ QÆ~Ñ° _¨ O» Ö’, ã¨=∂[OÖ’ Pi÷H,õ ~å[H©Ü∞« , ™êO㨯 $uHõ,
<≥·uHõ~°OQÍÅÖ’ `«=∞ áê„`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖ’ [Ü«∞„Ѩ^Œ=∞=Ù`å~°∞.
Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ XHõi<˘Hõ~°∞ PHõi¬™êÎ~°∞. `«=∞ ã¨O|O^èŒO rq`« Ѩ~°ºO`«O
H˘#™êQÍÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. `«=∞ a_»¤Å#∞ W~°∞=Ù~°∂ HõÅã≤ „¿Ñ=∞–P^Œ~åaè=∂<åÅ`À
Jaè=$kú KÕÜ«∂Å#∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍx D PHÍOHõΔÅ#∞ ѨÓiÎ KÕã¨∞HÀ_®xH˜ áê`« ™ê=∂lHõ
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ `À_»Ê_»_»OÖË^Œ<Õk "åãÎ̈=O.
XHõ ‰õΩÅOÖ’<Õ, XHõ `≥QÆÖ’<Õ, XHõ =∞`«OÖ’<Õ ÖË^• Pi÷HõOQÍ XHõ JO`«ã¨∞÷Ö’<Õ
q"åÇ¨Ï ã¨O|O^è•ÖË~°Ê~°K«∞HÀ"åÅ<Õk PÜ«∂ HÍÅOÖ’, PÜ«∂ ^ÕâßÅÖ’ U~°Ê_ç#
x|O^èŒ#Å∞, q"åǨÏ|O^èŒO =Ù#flѨÊ\˜H©, XHõiÃÑ· XHõiH˜ PHõ~°¬}`«yæ, Q“~°= P^Œ~åÅ∞`«yæ
=∞~À=ºH˜`Î À ã¨O|O^è•ÖË~Ê° ~°K∞« HÀ=_»O áê~°OѨ~º° OQÍ =ã¨∂<Î =Õ ÙOk. ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ D ѨxKÕ¿ãÎ
ã¨OѶ¨∞O K«∂ã‘K«∂_»‰õΩO_® LO@∞Ok. ¢ã‘Î KÕ¿ãÎ Jk `«Ñ¨CQÍ, áêѨOQÍ, K≥_çáÈ~ÚOkQÍ
ã¨OѶ¨∞O x~°ã≤ã¨∂Î =zÛOk.
170
 D xÜ«∞=∞O, D PK«~} ° , hu Jx, =∞`«O Jx J=∞Å∞ [~°Ñ_¨ ®xH˜ ѨÓ#∞H˘<Õ
„Ѩܫ∞`åflʼnõΩ q~°∞^ŒúOQÍ ¢ã‘Î Pi÷HõOQÍ `«# rq`åxfl `å<Õ QÆ_»∞ѨÙHÀQÆeæ# ã≤÷u =KÕÛH˘nÌ
ÉèQí flÆ "≥∞áÿ È`«∞<åfl~Ú. =~°H\õ ÏflÅ∞, `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ZOz U~åÊ@∞KÕ¿ã q"åǨÅ∞, XˆH =~°O‚ Ö’
ÃÑO_ç¡ [~°QÍÅ<Õ PKå~åÅ∞, ¢ã‘Î *ÏuH˜ Pi÷Hõ ™êfi`«O„`«ºO, `«y# q^Œº gx`Àáê@∞
ã¨fi`«O„`« =ºHÎ̃`«fiO ÃÑiˆQH˘nÌ =∞@∞=∂Ü«∞=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. Ѩ~°ã¨Ê~° ѨiK«Ü«∞O`À, Ѩ~°ã¨Ê~°
P^Œ~åaè=∂<åÅ∞, Q“~°=OÖ’ "≥·"åÇ≤ÏHõ ã¨O|O^è•ÖË~°Ê~°K«∞‰õΩO\Ï~°∞.
J~Ú<å JÖÏ [iy# q"åǨÅ∞ ‰õÄ_® Hõeã≤ rqOKÕ@ѨC_»∞, Pi÷Hõ
ǨωõΩ¯Å`ÀQÍh, HõÅã≤ "≥∞Åã≤ x=ã≤OK«_»OÖ’ Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨ÏHÍ~°O, `À_®Ê@∞, Q“~°=O,
P^Œ~O° Ö’Ñ≤Oz#ѨC_»∞QÍx ÉèQí flÆ =∞=Ù`«∞<åfl~Ú. JѨC_»∞ SzÛùHOõ QÍ q_çáÈ=_»O, q_®‰õΩÅ∞
WK«∞ÛHÀ=_»"Õ∞ x[=∞~Ú# hu. XHõ Ѩ~åºÜ«∞=Ú q"åǨÏO qzÛù#fl=∞~Ú`Õ =∞~À™êi
uiy "≥·"åÇ≤ÏHõ ã¨O|O^è•Å∞ =∞~˘Hõi`À ÃÑ@∞ìHÀ=_»O ã¨Ç¨Ï[=∞x K«∂_®e. ¢ã‘Î JÖÏKÕ¿ãÎ
áêѨ=∞x, `«Ñʨ x J#∞H˘<Õ =¸_è®Kå~°OáÈ"åe.
`å`å¯eHõ PHõ~°¬}ʼnõΩ Ö’#~Ú# Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞QÍx, ¢ã‘ÎѨÙ~°∞+¨μÅ∞QÍx
ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ=K«∞Û. JO`«=∂„`å# ¢ã‘Î K≥_çáÈ~ÚO^Œh, JÖÏO\˜ ã¨O|O^è•Å‰õΩ
Ö’#~Ú# ¢ã,Α ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ hu ÉÏǨïºÅx J#∞HÀ=_»O‰õÄ_® `«¿ÑÊ. JÖÏO\˜ ã¨O|O^è•Å<Õ
Ѩ^ÕѨ^Õ `å`å¯eOQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ"å~°∞, Ѩ^Õ Ñ¨^Õ `å`å¯eHõ PHõ~°¬}ʼnõΩ Ö’|_Õ"å~°∞ =∂„`«O
`«=∞ =ºHÎ̃QÆ`« rq`åxflQÍx, ™ê=∂lHõ rq`åxflQÍx LѨÜ≥∂QƄѨ^ŒOQÍ #_»∞ѨÙHÀÖËx
`ÕeHõ =∞#∞+¨μºÅ∞QÍ K«∂_»|_»`å~°∞. Ö’`«∞, tHõΔ}, Hõ@∞ìÉÏ@∞ÖËx =∞#∞+¨μºÅ∞QÍ
ѨiQÆ}˜OѨ|_»`å~°∞.
J~Ú`Õ, rq`«O QÆ_»∞=Hõ `«# ^ÕǨxfl _»|∞ƒ‰õΩ J=Ú‡HÀ=Åã≤=KÕÛ ¢ã‘ÎÅ∞,
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ ^•xH˜ JÅ"å@∞ Ѩ_çáÈÜÕ∞ ¢ã‘ÎÅ∞ =Ù<åfl~°∞. ã¨=∂[OÖ’ ѨÓiÎ =∂~°∞Ê
fã¨∞‰õΩx~åx^Õ "åix ã¨iÜ«∞~Ú# =∂~°æOÖ’ ÃÑ@ìÖË=Ú.
¢ã‘Î âßs~°Hõ ã¨fiÉèÏ"åxfl |\ì̃ ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ |ÖÏ`å¯~°O KÕÜ«∞_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
^•x Ѩ~°º=™ê#OQÍ QÆ~°ƒù=`«∞Å∞ HÍ=_»O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏO\˜"åix – ¢ã‘ÎÅ#∞
|ÖÏ`«¯iOKÕ"åix Hõi#î OQÍ tH˜OΔ Kåe. U Pi÷Hõ ~å[H©Ü∞« ^Œ$HÀ¯}=Ú#∞O_ç J~Ú`Õ<gÕ ∞,
ã¨=∂[O qq^èŒ ^Œâ◊ÅÖ’#∞ nxx f„=<Õ~°OQÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∂Î=zÛOk. JÖÏO\˜ ¢ã‘ÎÅ∞
`«=∞H˜+ì̈=ÚÖËx QÆ~åƒùxfl fã≤"Õ~ÚOK«∞HÀ_®xH˜ ѨÓiÎ ¿ãfiK«Ûù QÆey=ÙO_®e.
¢ã‘ÎH˜ q"åǨÏ|O^èŒO`À xq∞`«ÎOÖˉõΩO_® ã¨O`å#O Hõey<å ^•xx <Õ~°OQÍ,
áêѨOQÍ ÉèÏqOK«~å^Œ∞. P"≥∞ a_»¤‰õΩ ã¨~°fi™ê^è•~°} ã¨=∂#ǨωõΩ¯Å∞O_®e. U ¢ã‘Î J~Ú<å
`«#H˜+ì̈O=zÛ# ѨÙ~°∞+¨μx`À ã¨O|O^èŒO ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë P `«~åfi`« `«fi~°Ö’<Õ `«# „Éèí=∞Å∞,
Pâ◊Å∞ ÉèíQÆfl=∞~Ú q_çáÈ~Ú<å ~ÚHõ rq`«=∞O`å K≥_çáÈ~ÚO^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∂xH˜
171
`å=Ù~Ú=fiHõ `«# rq`åxfl ã¨O`À+¨ „Ѩ^ŒOQÍ, LѨÜ≥∂QƄѨ^ŒOQÍ #_»∞ѨÙHÀ_®xH˜ uiy
Hõ$+≤KÕÜ«∂e. ã¨=∂[O – ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ =ÚYºOQÍ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ^•xH˜ `«y# J=HÍâ◊O
HõeyOKåe. ѨÙ~°∞+¨μx Ü≥∞_»Å K«∂¿Ñ B^•~°ºO, ã¨Ç¨Ï#`«, <åºÜ«∞O ¢ã‘ÎѨ@¡‰õÄ_® K«∂áêe.
ÉÏÅÉÏeHõÅ∞ 12 ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨÓiÎ JÜÕ∞º@ѨÊ\˜H˜ Ѩ~°ã¨Ê~° PHõi¬`«∞Öˇ·
^ÕǨÏã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∂ =Ù#flѨC_»∞, ^•x Ѷ¨ÖÏѶ¨e`åÅ∞, ^•x
Ѩ~°º=™ê<åÅ∞ "åiH˜ J~°÷=∞ÜÕ∞º@@∞¡ Öˇ·OyHõ q*Ï˝<åxfl, Ãã‰õΩû q*Ï˝<åxfl – âߢã‘ÎÜ«∞OQÍ
áê~î ° â ßÅÖ’¡ # ∂, ~ÚO_» ¡ Ö ’ `« e ¡ ^ Œ O „_» ∞ Å^•fi~å#∞ q=iOK« _ » O 㨠i Ü« ∞ ~Ú#k,
LѨÜ≥∂QÆHõ~°=∞~Ú#k. `«=∞O`«@ `å=Ú `«Ñ¨CÅ `«_»HõQÍ q+¨Ü«∞*Ï˝#O á⁄O^Œ_®xHõ<åfl
~Ú^Õ ã¨iÜ«∞~Ú# =∂~°æO. P q*Ï˝#O`À J=ã¨~°=∞~Ú#suQÍ `«=∞ rq`åxfl
ã¨ik^Œ∞ÌHÀ=_®xH˜ P™ê¯~°"Õ∞~°Ê_»∞`«∞Ok.
JÖψQ ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«} Ѩ^Œú`«∞Å∞. Ѩiq∞`« ‰õΩ@∞O|O =Å¡ ¢ã‘Î P~ÀQͺxH˜,
‰õΩ@∞O|O Pi÷HOõ QÍ ã¨∞YOQÍ rqOK«_®xH˜ `«y# J=HÍâ◊=Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. `«‰Ωõ ¯==∞Ok
a_»Å¤ ~Ú`Õ `«y# q^•º tHõ}Δ , Láê^è∞Œ Å∞ HõeyOK«_O» ™ê^躌 =∞=Ù`«∞Ok. gxx QÆ∂iÛ‰õÄ_®
É’kèOKåeû =ÙO@∞Ok.
¢ãΑ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ ã¨=∂# Q“~°"å^Œ~}
° Å`À, Ѩ~㰠ʨ ~° Jaè=∂<åÅ`À x=ã≤OKåÅO>Ë
~Ú~°∞=Ù~°∂ Pi÷HõOQÍ ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨HõOQÍ LO_»\ÏxH˜ HÍ=Åã≤# =$`«∞ÎÅ∞, L^ÀºQÍÅ∞
KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ JÅ"å@∞ Ѩ_®e. ‰õΩ@∞O| rq`«O Pi÷HOõ QÍ ã¨=ºOQÍ, `ÕeHõQÍ [~°Q_Æ ®xH˜
XHõ P~°̊#g∞^Œ Hõ<åfl ~Ú~°∞=Ùi P~°̊#=Å¡ `ÕeHõ J=Ù`«∞Ok. <Õ\ ˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ ~Ú~°∞=Ù~°∞
Pi˚OK«@O J`«º=ã¨~°=∞=Ù`«∞O^Œ<ÕQÍHõ Ѩ~°ã¨Ê~° Q“~°=O, ã¨=∂# Ǩϟ^•`À ‰õΩ@∞O|O
#_»=_®xH˜ ‰õÄ_® ~Úk J=ã¨~°O. ÃÑ·QÍ ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨μe~°∞=Ù~°∂ Pi˚OK«_»O=Å¡, "≥Ú`«ÎO
^Õâ◊ Pi÷HÀ`«ÊuÎ ÃÑiy ã¨=∂[=∞O`å `«fi~°`«fi~°QÍ Jxfl q^è•Å Jaè=$kú á⁄O^Œ_®xH˜
`À_»Ê_»∞`«∞Ok. ™È+¨eã¨∞ì ^ÕâßÅxflO\˜Ö’#∂ ¢ãΑ ѨÙ~°∞+¨μÅO^Œ~∂° ѨxKÕ¿ã J=HÍâßÅ∞O_»|>Ëì
JK«Û@ ¢ã‘Î ã¨=∂# ‰õΩ@∞O|ÉèÏ~åxfl Hõey=ÙO_ç, ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÕâßÅHõ<åfl ã¨∞xfl`«OQÍ
=ÚO^Œ∞‰õΩáÈ`«∂ =ÙO@∞Ok.
ÉèÏ~°ºÉèí~°Îe^ŒÌ~°∂ L^ÀºQÍÅÖ’, =$`«∞ÎÅÖ’ KÕi`Õ a_»¤ÅáÈ+¨}, ã¨O~°HõΔ},
WO\˜Ñ¨#∞Å∞ – gxx x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖ’ ~Ú|ƒO^Œ∞Å∞ =ÙO_»=K«∞Û. HÍx ~Ú^ŒÌ~°∂ Hõeã≤
XHõiH˘Hõ~°∞ ã¨Ç¨Ü«∞OKÕã¨∞‰õΩO@∂, W~°∞=Ù~°∂ P Ѩ#∞Å#xflO\˜x ѨOK«∞H˘x FÑ≤HõQÍ
KÕã¨∞HÀ"åe. WѨÊ\˜ÖψQ ¢ã‘ÎÜÕ∞ ~ÚO\˜ Ѩ#∞ÅxflO\˜h K«∂_®Å#_»O ã¨iHÍ^Œ∞. W`«~°
ÉÏ^茺`«Å`Àáê@∞ `«=∞ `«=∞ L^ÀºQÍÅ∞ =$`«∞ÎÅ`Àáê@∞, ~ÚO\˜Ñ¨#∞Åxfl\˜h ‰õÄ_®
172
`å=Ú‰õÄ_® ѨOK«∞H˘x KÕÜ∂« e. `«=∞ ¢ãÅΑ g∞^Œ |~°∞=Ù#∞ `«yOæ KåÅ<Õ ^èÀ~°}˜ ѨÙ~°∞+¨μÅÖ’
=ÚYºOQÍ Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ ~å"åe.
ã¨Ç¨Ïq^Œº, Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ HõÅã≤ "≥∞Åã≤ P@Å∞, áê@Å∞, ™ê=∂lHõ K«~°ºÅ∞
– gxx „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe. Jq `«Ñ¨C^•~°∞ʼnõΩ, `å`å¯eHõ „Ѩ֒ÉèÏʼnõΩ ^•if™êÎÜ«∞<Õ
ÉèíÜ«∞O`À, `«Å∞ѨÙÅ∞ ayOz hu xÜ«∞=∂Å∞ áê\˜OѨ*ËÜ«∞_»O Jã¨OÉèí=O. ¢ã‘Î XHõ
P@=ã¨∞=Î ÙHÍ^Œ∞. ¢ãΑ ‰õÄ_® XHõ =∞x¿+. ѨÙ~°∞+¨μx=Öˇ P`å‡aè=∂<åÅ∞ QÆey `«# ÉÏQÀQÆ∞Å∞
K«∂K«∞HÀQÆÅ =∞x+≤ J<Õ J=QÍǨÏ# =ÙO_®e. ѨÙ~°∞+¨μxH˜ =iÎOѨ*˿㠄Ѩ=∂}ÏÖË ¢ã‘Î
Ü≥∞_»Å ‰õÄ_® =iÎOѨ*Ë¿ãÎ ~¸ ÉèíÜ«∂Å∞O_»=Ù. J~Ú`Õ ¢ã‘ÎH˜ =Ù#fl „Ѩ`ÕºHõ ^ÕÇ¨Ï ÅHõΔ}ÏÅ∞,
a_»¤Å∞ Hõ#_»=∞#fl qt+¨ì ÉÏ^茺`«#∞ J=HÍâ◊OQÍ fã¨∞H˘x P"≥∞#∞ J}zÃÑ@ì‰õΩO_®
=ÙO_»\ÏxH˜ `«y# J^Œ#Ѩ٠~°HõΔ}Å∞, ™œHõ~åºÅ∞ P"≥∞‰õΩ HõÅ∞QÆ*ËÜ«∂eû =ÙO@∞Ok.
J~Ú`Õ ~Úq Jhfl ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[OÖ’ Jk‰õÄ_® ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥Ok#
^Œâ◊Ö’<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ ™ê^茺=∞=Ù`å~Ú. JÖÏO\˜ ã¨=∂*Ïxfl xi‡OKÕ=~°‰õΩ Ü«Ú=[#∞Å∞
=ÚYºOQÍ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ =ºH˜Î rq`åxfl, ¢ãÅΑ Ü≥∞_»Å `«=∞ „Ѩ=~°#Î #∞ `å=Ú K«^∞Œ =Ù‰õΩ<Õ
HÍÅOÖ’#∞, `«=∞ "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«OÖ’#∞, ‰õΩ@∞O| rq`«OÖ’#∞ ~¸ ^Œ$HÀ¯}O`À, D
Pâ◊Ü«∞O`À =∞ÅK«∞HÀ"åe.
JѨC_Õ "å~°∞ HÀ~°∞‰õΩ<Õ #∂`«# ~å[H©Ü«∂Å HÀã¨O <Õ\ ˜ ^ÀÑ≤_ô ã¨=∂[OÖ’x
‰õΩà◊√§ ~å[H©Ü«∂Å#∞, huxÜ«∞=∂Å#∞ JkèQÆq∞Oz ѨxKÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
*ÏfÜ«∞ ã¨"≥∞ÿHõº`«
XHõ ã¨=∂[OÖ’x JO`«~`æ° « Ö’áêÅ∞ ǨÏ^Œ∞ÅÌ ∞ ^•\˜ P<å\˜ ã¨=∂[ w@∞~åà◊§‰õΩ,
„Ѩ=∂}ÏʼnõΩ ‰õÄ_® q∞Oz |Ü«∞@Ѩ_ç#ѨÙ_»∞ "åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ P ã¨=∂[OÖ’x
âßã¨#Hõ~°ÎÅ∞ ^Œ∂~°^Œ$+≤ìQÆÅ qA˝Å∞ gxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „ѨKå~°O – K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
<Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’x Ö’áêÅ∞, Jk =ºHõÎ=∞=Ù`«∞#fl ~°∂áêʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ #∂`«# ã¨=∂[
x~å‡`«Å~Ú# J}K«|_»∞K«∞#fl =~åæÅ `«~°Ñ¨Ù# qA˝Å∞ "≥Ú^Œ@ „ѨKå~°O „áê~°Oaè™êÎ~°∞.
D „ѨKå~°=¸ ~¸ K«~°ºÅhfl ã¨OѶ¨∞OÖ’x, ã¨=∂[OÖ’x |Ç≤Ï~°æ`« Ö’áêÅ#∞ k^ŒÌ_®xH˜
[i¿Ñ „Ѩܫ∞`åflÖË. D „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕ¿ã"å~°O`å ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°ÎÅ∞. gi „Ѩܫ∞`åflÅ∞
qq^èŒ ~°OQÍÅÖ’ ™êy<å, "åx q[Ü«∂Å∞ Ѩiq∞`«OQÍ<Õ =ÙO\Ï~Ú. Ö’`«∞QÍ Jã¨Å∞
~ÀQÍxH˜ zH˜`«ûQÍHõ ÃÑ·ÃÑ· [fi~° zǨflÅ∞QÍ, `å`å¯eHõ z\ϯÅ∞QÍ =∂„`«"Õ∞ ~Úq
`À_»Ê_»`å~Ú. J~Ú<å Jaè=$kú HÍ=Ú‰õΩÅO`å gxx |ÅѨ~°∞K«∞`å~°∞. U "Õ∞~°‰õΩ
™êkèOz<å P "Õ∞~°‰õΩ L^Œº=∞O =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ~Ú Jã¨Å∞ ~¸ ™ê=∂lHõ ~°∞QƇ`«Å‰õΩQÆÅ
173
HÍ~°}ÏÅ#∞ ~°∂ѨÙ=∂Ñ≤ #=ã¨=∂[ x~å‡}O "≥·Ñ¨ÙˆH „Ѩ*Ï L^Œº=∞ "≥Å∞¡= =∞~°ÅÛ_»O
`ÕeHõ J=Ù`«∞Ok. <Õ\ ˜ ã¨=∂*Ïxfl ã¨=¸ÅOQÍ =∂iÛ"Õã≤ ^•x™ê÷<Õ #=ã¨=∂[ x~å‡}O
KÕã≤#ѨC_Õ, ѨÓiÎQÍ ã¨OѶ¨∞ã¨O㨯~°}Å∞ [Ü«∞„Ѩ^Œ=∞=Ù`å~Ú. ~å[H©Ü«∂Å`À ã¨O|O^èŒO
ÖˉõΩO_® áêHΔ̃Hõ ã¨O㨯~°}Å∞ ‰õÄ_® qãÎ̈ $`«OQÍ [Ü«∞„Ѩ^ŒOHÍ=Ù.
‰õΩÅ=∞`« ÉèË^•Å∞ – "åx=Å# QÆeˆQ ã¨Ê~°úÅ∞, Jã¨$Êâ◊º`å x"å~°}, =~å‚O`«~°
q"åǨ  Å∞, =~° H õ \ ÏflÅ∞, ÉÏźq"åǨ  Å∞, ¢ã‘ ΠŠǨ Ï ‰õ Ω ¯Å∞ WÖÏO\˜ q Z<≥ fl <Àfl
L^ŒÇϨ iOK«=K«∞Û. „ѨÉ∞íè `«fiO âßã¨<åÅ∞ KÕã<≤ å Jq Ѩiq∞`«OQÍ<Õ J=∞Å∞Ö’H˜ =ã¨∞<Î åfl~Ú.
ã¨=∂*Ïxfl ѨÓiÎQÍ =∂~°∞Ê KÕÜ«∞x^Õ =∂~°∞ÊKÕã≤# `«~åfi`«‰õÄ_® KåÖÏ ã¨O=`«û~åÅ∞
áê`«HÍÅѨ٠ÉèÏ=„ѨÑO¨ Kåxfl `˘ÅyOz #∂`«# ÉèÏ=„ѨÑO¨ Kåxfl U~°Ê~°K#« O`«=~°‰Äõ Wq
q[Ü«∞=O`«O HÍ*ÏÅ=Ù.
‰õΩÅ`«`åfiÅ∞, =∞`«`«`åfiÅ∞, „áêOfÜ«∞`«`åfiÅ∞ x#fl\˜ `«~°O"å~°∞ `≥zÛ#qHÍ=Ù.
áê`« ã¨=∂*ÏÅ x~å‡} ã≤^•úO`«O H˘#™êyOKÕ D qzÛù#fl q^è•<åÅ∞ q^ÕâßÅÖ’
ÃÑ@∞ì|_ç^•s ã¨=∂[O Jaè=$kú K≥O^ÕH˘nÌ gxx D qHõ$`«~°∂ѨOÖ’ ÖˉõΩO_®
KÕÜ«∞QÆeyOk. ã¨~°fi™ê^è•~°}OQÍ ^ÕjÜ«∞`«, *ÏfÜ«∞`«`«fiO „Ѩ|eOk. HÍx "åx ™ê÷<å#
~°OQÆ∞ ÉèË^ŒO, =Å# ^ÀÑ≤_ô, HÍi‡Hõ =~°æ ^ÀÑ≤_ô Wq „H˘`«ÎQÍ ~å=_»"≥∂ ÖË^• Jk=~°‰õΩ
L#fl"Õ =∞iO`« ÃÑ~°QÆ_»"≥∂ [iyOk.
=∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® ™êfi`«O„`åº#O`«~°O, áê`«HÍÅѨ٠ã¨=∂[ J=tëêìÅ∞
"Õ~°∂xH˘xáÈ~Ú H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. Pk=∞ `≥QÆÅ ã¨=∂[ HÍÅѨÙ<å\˜ `≥QÆÅ∞
<Õ_∞» ‰õΩÖÏÅ ~°∂ѨOÖ’ ÉÏx㨠Éè∂í ™êfiq∞Hõ ™ê=∂lHõ HÍÖÏÅ <å\˜ Jã¨Ê $â◊º`«, "≥\ Kì˜ åH˜s,
=º=™êÜ« ∞ HÍi‡‰õ Ω ÅH˜ K Õ Û xHõ $ +¨ ì r`åÅ∞, qѨ s `« =_ô ¤ < å=ÚÅ∞, Éè í ∂ ™êfiq∞Hõ
ÃÑ`«ÎO^•s`«#=Ú, H“Å∞^ÀÑ≤_ô, gx`Àáê@∞ ^ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÀÑ≤_ô, q^Õj ^ÀÑ≤_ç
– W=hfl q∞„t`«=∞~Ú# ã¨=∂[O =∞# ÉèÏ~°`« ^Õâ◊ ™ê=∂lHõ =º=ã¨÷.
áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O ÃÑOá⁄O^Õ H˘nÌ XHõ ÉèÏ+¨#∞
=∂\Ï¡_»∞`«∂, XHõ Éèí∂YO_»OÖ’ Pi÷Hõ ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ#"Õã¨∞H˘x Jaè=$kú K≥Ok#
Kåi„`å`«‡HõOQÍ XHõ HõàÏq*Ï˝# =∞<ÀÉèÏ= „ѨѨOK«OQÆÅ XHõ *ÏuQÍ PÜ«∂ ^ÕâßÅÖ’
~å*ϺÅ∞ ÜÕ∞~°Ê_®¤~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^•ú#O`«~°O ~¸ Ѩi}Ï=∞O ѨÓiÎ J~ÚOk.
HÍx nxH˜ H˘xfl q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ∞ =Ù<åfl~Ú. ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ qq^èŒ ÉèÏ+¨Å∞
=∂\Ï¡_Õ qq^èŒ *Ï`«∞Å ~å[ºã¨"Õ∞‡à◊#O – ™È+¨eã¨∞ì Ü«¸xÜ«∞<£QÍ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∂
=ÙOk.
174
 HÍx ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „a\˜+¨μ ѨiáêÅ# Ѷ¨e`«OQÍ ÉèÏëê~å¢ëêìÅ∞ ÜÕ∞~°Ê_»ÖË^Œ∞.
ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷ ѨiѨHõfiO á⁄O^ŒÖË^Œ∞. áê`«HÍÅѨ٠ÉèË^•Å∞, ‰õΩÖÏÅ∞, =∞`åʼnõΩ
„áê=ÚYº`«xã¨∂Î, „a\˜+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ qÉèílOz áêeã¨∂Î =KåÛ~°∞. P `«~åfi`«
™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~åfi`« ‰õÄ_® HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉ∞íè `«fiO ÉèÏëê „Ñ¨ÜÚ« HõÎ ~å¢ëêìÅ <Õ~Ê° ~°K\« ÏxH˜
=∞~À 10 UO_»∞¡ fã¨∞‰õΩOk. nx J=âıëêÅ∞ ~å¢+¨ì ã¨iǨÏ^Œ∞Ì `«QÍ^•Å∞QÍ <Õ\ ˜H©
„|^ŒÌÅ=Ù`«∂<Õ =Ù<åfl~Ú.
"≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅ∞, =∞`åÅ∞, =Úã≤¡O "≥∞ÿ<åi\© ã¨=∞㨺Å∞, Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ∞,
ǨÏi[#∞Å∞, `«k`«~°∞Å∞, Ã+_»∂ºÅ∞¤ Pk=∞ `≥QÆÅ∞, "≥#∞Hõ|_ç# ~å¢ëêìÅ∞, ~å¢ëêìÅÖ’<Õ
"≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ∞ – Wq Jhfl ã¨=∞㨺Å∞QÍ ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`«O Ѩi+¨¯iOKåeû# ã≤÷`Õ
U~°Ê_çOk. ~å¢ëêìʼnõΩ, Hˆ O„^•xH˜ =ÙO_»=Åã≤# ã¨O|O^è•Å∞, ~å¢+ì¨ ã¨fiѨiáêÅ<å JkèHÍ~åÅ∞
U "Õ∞~°‰õΩ =ÙO_®e? J<Õ ã¨=∞㨺Å∞ =ÚYºOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ~Ú.
Éèí∂™êfiq∞Hõ q^è•<åxfl ~°^Œ∞ÌKÕã≤, áêi„âßq∞HÍaè=$kúx Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’#∞, Jxfl
„áêO`åÅÖ’#∞ ™êkèOz#ѨC_Õ JO^ŒiH© Ѩx, JO^ŒiH© rq`« Éèí$u Qͺ~°O\© KÕã≤ѨC_Õ
D ã¨=∞㨺ʼnõΩ Ñ¨ÓiΠѨiëê¯~°O ™ê^躌 =∞ø`«∞Ok. D ֒ѨŠ~¸ `Õ_®Å#∞, "≥#∞HõÉÏ@∞#∞,
x~°∞^ÀºQÆ Ñ¨iã≤÷ux P^è•~°O KÕã¨∞‰õΩx, qq^èŒ qzÛù#fl áÈHõ_»Å#∞ Jaè=$kú x~À^èŒHõ
Éèí∂™êfiq∞Hõ ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÀÑ≤_ô â◊‰õΩÎÅ∞, áêsìÅ∞ ÃÑOá⁄Okã¨∞Î<åfl~Ú, ^Õâ◊ qzÛùuÎH˜
^•ifã¨∞Î<åfl~Ú. áêÅHõ=~°æ áêsìÅ∞ ‰õÄ_® D ã¨=∞㨺Å#∞ „Ѩ*Ï`«O„`« =∂~åæÅ ^•fi~å
QÍHõ qq^èŒ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ =∞^茺 ~år ÉË~åÖÏ_ç ~Ú~°∞=Ùih ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ~°KåÅO@∂ ~¸
`«QÍ^•Å#∞ "å~Ú^•Åg∞^Œ "å~Ú^•Å∞ "Õã¨∂Î QÆ_çÑ≤"Õã¨∞Î<åfl~Ú. J}QÆ„^˘Hõ¯|_»∞`«∞#fl
Ã+_»∂ºÅ∞¤ ‰õΩÖÏÅ∞, *Ï`«∞Å∞, "≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏÅ∞, =Úã≤O¡ "≥∞<ÿ åi\©Å∞, ÉèÏëê "≥∞<ÿ åi\©Å‰õΩ,
"≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅÖ’x „Ѩ[ʼnõΩ ~ÚzÛ# Ǩg∞Å#∞, ~å*ϺOQÆ K«@ìOÖ’ Qͺ~°O\©
KÕÜ∞« |_ç# ǨωõΩ¯Å#∞ „ѨÉ∞íè `«fiO J=∞Å∞ [~°∞Ѩ‰Ωõ O_® D J<åºÜ«∂Å#∞, "≥#∞HõÉÏ@∞`«<åxfl
=∞iO`« ÃÑOz áÈ+≤ã¨∂Î =ÙOk.
JO^ŒiH© Ѩx, =$`«∞ÎÅ∞, r=#Éèí$u Qͺ~°O\© KÕ¿ã֒ѨŠ=Ù#fl L^ÀºQÍÅÖ’,
=Ù#fl Ѩ#∞ÅÖ’, =Ù#fl q^•º =ã¨`«∞ÅÖ’ "≥∞ÿ<åi\© =~åæʼnõΩ, "≥#∞Hõ|_ç# =~åæʼnõΩ,
"≥#∞Hõ|_ç# „áêO`« „Ѩ[ʼnõΩ [<åÉèÏ x+¨ÊuÎ "Õ∞~°‰õΩ J~Ú<å ˆH\Ï~ÚOKåe.
ѨiáêÅ<å Ü«∞O„`åOQÆOÖ’ Jxfl ™ê÷~ÚÅÖ’ ^•=∂ëê „áêux^茺O Jxfl
~°OQÍÅÖ’#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ì giH˜ `«y# ™ê÷#O HõÅ∞QÆKÕã≤ „Ѩ*Ï`«O„`« Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’
„Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xHõ#∞‰õÄÅOQÍ Ñ¨iáêÅ##∞ ™êyOKåe. ÉèÏëê ã¨=∞㨺ÃÑ·<å, q^•ºÉèϺã¨O
175
QÆ∞iOz ~Úk=~°̂H x"ÕkOK«_»O [iyOk. ˆHO„^Œ =º=Ǩ~åʼnõΩ HÍ=Åã≤# L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ
q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® ÃÑ·# q=iOKå=Ú. PeO_çÜ«∂ ã¨sfiã¨∞Å#∞ ~å¢ëêìÅg∞^Œ ~°∞^ŒÌ~å^Œ∞.
ÉèÏëê ~å¢ëêìÅ „áêuѨkHõQÍ, x["≥∞#ÿ „Ѩ*Ï`«O„`« Ѩ^`úŒ ∞« ÅÖ’ ѨiáêÅ# ™êyã¨∂,Î
^Õâ◊~°HõΔ}, q^ÕâßOQÆ =º=Ǩ~åÅ∞, q^ÕâßOQÆ "å}˜*ϺÅ, HõÔ~hû, ^Õâ◊ ~°HõΔ}‰õΩ HÍ=Åã≤#
~°"å}Ï ™œHõ~åºÅ∞ QÍHõ q∞ye# q+¨Ü«∂Åhfl D ÉèÏëê ~å¢ëêìʼnõΩ =ke"ÕÜ«∂e. "åx
Pi÷Hõ áê¡xOQÆ∞, ÉèÏsѨi„â◊=∞Å∞ XHõ ~å¢ëêìxˆH Ѩiq∞`«OQÍx U ã¨=∞㨺ÃÑ·<≥·<å `«QÍ^•
=zÛ#ѨC_»∞ ã¨=∞#fiÜ«∞ ѨiKÕ JkèHÍ~°O ˆHO„^•x‰õΩO_®e. qq^èŒ ~å¢ëêìʼnõΩ L=∞‡_çQÍ
ã¨O|OkèOz# #n[ÖÏâ◊Ü«∂Å∞, WiˆQ+¨#∞, q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃, á¶êºHõìsÅ∞, Ѩi„â◊=∞Å∞, "å}˜[º
~°"å}Ï ™œHõ~åºÅ∞, Ѩ#∞flÅ∞ ~Ú=hfl ˆHO„^ŒO x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î =ÙO_®e. ˆHO„^ŒO =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã
Ѩ#∞flÅ∞, P^•Ü«∞OÖ’ =¸_»∞áêà◊√§ ~å¢ëêìʼnõΩ Pi÷Hõ ã¨fiÜ«∞O ã¨=∞$kú HÀã¨O ~Ú"åfie.
~å¢ëêìʼnõΩ Ñ¨ÓiÎѨiáêÅ<å „Ñ¨*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯Å Ñ¨Ù<åk g∞^Œ ˆHO„^ŒOÖ’ |bÜ«∞"≥∞ÿ#
„ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_®Åx Jaè=$kú HÍ=Ú‰õΩÅ∞, #∂`«# ã¨=∂[ x~å‡}ÏaèÖÏ+¨μÅ∞ HÀ~°∞`å~°∞.
Wk XHõ¯>Ë *ÏfÜ«∞ ã¨"≥∞ÿHͺxH˜ ^•if¿ã Ѩ^äŒHõO.
Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨<Õ ^ÕâßxHõO`«\ H˜ © ѨiáêÅ<å ÉèÏ+¨QÍ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ>Ëì „Ñ¨Ü∞« `«flO, „uÉèÏëê
Ѩ^äŒHõO, ÉèÏëê~å¢ëêìÅÖ’ ‰õÄ_® "≥∞ÿ<åi\© ÉèÏ+¨Å‰õΩ `«y# ~°HõΔ} ~Ú=fiHõáÈ=_»O, =∂`«$
ÉèÏ+¨Å#∞ L#fl`« q^ŒºÖ’ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ É’^èŒ<å ÉèÏ+¨QÍ J=∞Å∞ [~°Ñ¨_®xH˜
x~åHõiOK«_»O – Wq ÉèÏëê ^Œ∞~°Ç¨ÏOHÍ~åxH˜ #QÆfl ~°∂áêÅ∞. XˆH ÉèÏ+¨QÍ ^Õâ◊=∞O`«\Ï
L#fl`«q^Œº#Éèíºã≤OK«_»O=Å¡ "Õ∞^è•q =~°æO Ѩ~°ã¨Ê~°O ã¨O„ѨkOK«∞H˘<Õ J=HÍâßÅ∞
Z‰õΩ¯==Ù`«∞O^Œ<Õ "å^Œ# ^Õâ◊ [<åÉèÏÖ’ #∂\˜H˜ S^Œ∞QÆ∞iH˜ =∂„`«"Õ∞ =iÎã¨∞ÎOk. Jxfl
~°OQÍÅÖ’ "åiˆH ÃÑ`«#Î O. J^˘Hõ „Ѩ`ºÕ Hõ=~°Oæ . q∞ye# 95 =∞OkÃÑ· ÃÑ`«#Î O KÕÜ∞« _®xH˜
Jk ѨxH˜ =ã¨∞ÎO^Õ"≥∂ HÍx "å~°∞ [#ÉÏǨïà◊ºO`À ã¨O|O^è•Å∞ÖËx "å~°=Ù`å~°∞. JÖÏ
KÕ¿ãÎ L#fl`« q^Œº, L#fl`åkèHÍ~° Ѩ^Œ=ÙÅ∞ „Ѩ*Ï ÉÏǨïàϺxH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖˉõΩO_®
KÕÜ∞« _»=∞=Ù`«∞Ok. Ѩ~㰠ʨ ~° ã¨O|O^è•Å∞, ^Õâ◊ q^Õâ◊ =º=Ǩ~åÅÖ’ áêÖÁæ#_»O J=ã¨~=° ∞x
ÉèÏqOKÕ"å~°∞ =∞~À ÉèÏ+¨#∞ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. ^Œ∞ÉÏã‘Å ^•fi~å Ѩx QÆ_∞» ѨÙHÀ=K«∞Û. JO`ÕQÍx
Ѩ~å~ÚÉèÏ+¨Ö’ L#fl`« q^Œº#Éèíºã≤OKåÅ#_»O J~°÷qÇ‘Ï#=∞~Ú# "å^Œ#. „ѨѨOK«OÖ’
=∞Ô~K«Û\Ï D "å^Œ#, D PK«~°}ÖË^Œ∞.
<Õ_»∞ "≥#∞Hõ|_ç=Ù#fl „Ѩ[Å∞ – =ÚYºOQÍ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅÖ’ gi ã¨OYº
=∞iO`« JkèHOõ QÍ=ÙOk. `«=∞‰õΩ Ñ¨x, rq`«É$íè u HÍ"åÅx Jã¨O`«$Ñ≤Î "≥Å_¡ ãç ∂¨ Î áÈ~å_»∞`«∂
176
=Ù#fl"å~°∞ <Õ\ ˜ ã≤u÷ H˜ HÍ~°}Éè∂í `«=∞~Ú# Éè∂í ™êfiq∞Hõ q^è•<åxH˜ ÃÑ@∞ì|_ç^•s áêi„âßq∞Hõ
q^è•<åxH˜, <Õ\ ˜ ѨiáêÅ<å Ü«∞O„`åOQÍxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Jxfl ‰õΩÖÏÅ∞, =∞`åÅ"å~°∞,
Jxfl „áêO`åÅÖ’x "≥#∞Hõ|_ç# "å~°O`å HõÅã≤ áÈ~å_®e. JÉèí∞º^ŒÜ«∞ HÍ=Ú‰õΩÅO`å,
Ü«Ú=[#∞ÅO`å ~ÚO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤KÕÜ«∂e. SHõºO HÍx=fi‰õΩO_® Éèí∂™êfiq∞Hõ, |_®
ÃÑ@∞ì|_ç^•s â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ "åiÖ’ peHõÅ#∞ ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ `«ÑC¨ _»∞ "å^Œ#Å∞, x<å^•Å∞
`≥ã¨∞Î<åfl~°∞. „Ѩ[Å#∞ J}z"ÕÜ«∞_®xH˜, `«=∞ ã¨fiO`« ¿ã#Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞Î<åfl~°∞. XHõ
„áêO`«O "≥#Hõ|_ç LO_»_®xH˜ HÍ~°}O =∞~À „áêO`«Ñ¨Ù "åã¨∞Åx, XHõ ‰õΩÅO"å~°∞, XHõ
ÉèÏ+¨"å~°∞ "≥#Hõ|_ç =ÙO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O =∞~À ‰õΩÅO "å~°x, =∞~À ÉèÏ+¨"å~°x K≥ѨÙ`«∂
Jã¨Å∞ HÍ~°‰õΩÅ#∞, ^ÀÑ≤_ô^•~°∞Å#∞ HõÑ≤ÊÃÑ@∞ì`«∂ ÃÑ_»^À=Å „`˘H˜¯ã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ
D ^ÀÑ≤_ô^•~°∞Å Z`«∞ÎQÆ_»Å#∞ qzÛù#flO KÕÜ«∞_®xˆH =Ù#fl "Õ∞~°‰õΩ "≥#Hõ|_ç# ‰õΩÖÏʼnõΩ,
"≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åʼnõΩ, "≥#∞Hõ|_ç# ~å¢ëêìʼnõΩ K«^∞Œ =Ù q+¨Ü∞« OÖ’, L^ÀºQÍÅ q+¨Ü∞« OÖ’,
"åºáê~° – áêi„âßq∞Hõ =º=™êÜ«∞ =$kúÖ’ „áê^è•#º`« x"åfiÅh, [<åÉèÏ x+¨ÊuÎÖ’ "åi
™ê÷<åÅ#∞, ǨωõΩ¯Å#∞ HÍáê_®Åx JÉèí∞º^ŒÜ«∞ HÍ=Ú‰õΩÅ∞ Ѩ@∞ì|_»∞`«∞<åfl~°∞. ^ÀÑ≤_ô
q^è•<åxfl ã¨=¸ÅOQÍ <åâ◊#O QÍqOz`Õ<Õ D ã¨=∞㨺#∞ ѨÓiÎQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«QÆÅ=∞x
JO^Œ∞ÔH· „Ѩ[Å#∞ ã¨=∂Ü«∞`«ÎO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. „Ѩ[Å D ã¨=∞㨺Å#∞ PÜ«∂ÉèÏëê ~å¢ëêìÅ
– PÜ«∂ *Ï`«∞ŠѨiq∞`«∞Ö’¡ Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ JÉèí∞º^ŒÜ«∞ HÍ=Ú‰õΩÅ∞ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞.
XˆH ÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_Õ „Ѩ[Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_®xH˜, ã¨OѶ∞¨ \˜`Ñ« ~¨ Û° _®xH˜ „Ѩ*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯Å#∞,
ã¨fiѨiáêÅ<åkèHÍ~åxfl ™êkèOK«∞HÀ_®xH˜, `«=∞ ã¨=∞㨺Åxfl\˜x Ѩi+¨¯iO_»OÖ’ XHõiH˘Hõ~∞°
J~°ú=∞ÜÕ∞º XˆH ÉèÏ+¨ ™ê^èŒ#OQÍ D Ѩx ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. D ÉèÏëê ~å¢ëêìÅ∞ ZO`«
ÃÑ^ŒÌ=~Ú`Õ JO`« Z‰õΩ¯=QÍ ã¨=∞㨺Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ_®xH˜, Pi÷HÍaè=$kú`À =ÚO^Œ∞‰õΩ
áÈ=_®xH˜ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ∞ ÃÑOá⁄Okã¨∞Î#fl ‰õΩÅ, =∞`«, ã¨O‰õΩz`«
„áêOfÜ«∞ `«`åfiÅ#∞, XHõ ÉèÏëê *ÏuH˜ – =∞~À ÉèÏëê *ÏuH˜ "≥·+¨=∂ºÅ#∞ ÃÑOKÕ
HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ JiHõ@ì_®xH˜‰õÄ_» `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
ÉèÏëê ~å¢ëêìÅÖ’, „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨fiѨiáêÅ<åkèHÍ~åÅHÀã¨O áÈ~å_»∞`«∂ qq^èŒ
ÉèÏëê ~å¢ëêìÅ∞, ~å¢+¨ì „Ѩ[Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞ Ѩ\ ˜+¨ìO QÍqOK«_®xH˜
ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ HõÅã≤ Hõ$+≤KÕÜ«∞=Åã≤=ÙO@∞Ok. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∞O`«\Ï „Ѩ*Ï`«O„`«O,
„Ѩ*ÏÉèí∞º^ŒÜ«∞O, ^ÀÑ≤_ô^•~°∞Å ÃÑ`«Î#OÖËx #∂`«# ã¨=∂["Õ∞~°Ê_ç# H˘Ån =ã¨∞^è≥·Hõ
‰õΩ@∞O|OHÀã¨O =∞# áê„`«#∞ =∞#O x~°fiÇ≤ÏOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å=Ú. JO`«~å˚fÜ«∞`«, *ÏfÜ«∞`«,
177
ÉèÏëê ~å¢ëêìÅ (*Ï`«∞Å∞) ã¨fiѨiáêÅ# – Wq Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú=∞~Ú# áÈHõ_»Å∞HÍ=Ù.
Jq<åÉèÏ= ã¨O|O^èŒO HõÅq. JO`«~å˚fÜ«∞ ™œ„ÉèÏ`«$`«fiO ^ÕjÜ«∞ K«„@OÖ’#∂, ^Õâ◊
SHõº`«#∂, ^ÕjÜ«∞`«#∞ ÉèÏëê ~å¢ëêìÅ K«„@OÖ’#∂ Jaè=$kúKÕÜ«∞QÆÅO.
D =∞Ǩϟ#fl`« Pâ◊Ü∞« ™ê^è#Œ HÀã¨O, Ü«Ú=`«~O° `«=∞`«=∞ Ѩiã¨~° „áêO`åÅÖ’x
Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å`À HõÅã≤, "åi áÈ~å\ÏÅ#∞ #_»Ñ¨_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å"åe. Jk "åi
Hõ~°Î=ºO. "åiÉèíq+¨º`«∞Î, ^Õâ◊ Éèíq+¨º`«∞Î, =∂#=*Ïu Éèíq+¨º`«∞Î ^•xÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç=ÙOk.
Ü«Ú=[#∞ÅÖ’ K≥·`«#ºO
Ü«Ú=[#∞Å#∞ <Õ_∞» Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl „Ѩu =ÚYºq+¨Ü∂« xfl ^≥#· Ok# rq`«OÖ’
Z^Œ∞~˘¯<Õ „Ѩu ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅO>Ë ~å[H©Ü«∂ÅÖ’ Ü«Ú=[#∞Å∞
K≥ · ` « # ºÜ« Ú `« O QÍ áêÖÁæ # =Åã≤ =ÙO^Œ < Õ k ÃÑ· q=~° } Å#∞ 㨠∂ ÷ Å OQÍ K« ∂ z<å
ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok.
J~Ú`Õ ~å[H©Ü«∂ÅÖ’ „Ѩu XHõ¯~°∞ áêÖÁæO@∂<Õ L<åfl~°∞. Ü«Ú=[#∞Å∞
K≥·`«#ºÜ«Ú`«OQÍ ~å[H©Ü«∂ÅÖ’ áêÖÁæ#=Åã≤# J=ã¨~åxfl QÆ∞iÎOz<å ~å*ϺOQÆO
„Ѩ™êkOz# áÈ~å@ Ѩ^uúŒ Ö’ „Ѩ*Ï™êfi=∞º Ѩ^uúŒ Ö’ áÈ~å@ Ѩ^uúŒ x Ü«Ú=`«~O° Ü≥∞O^Œ∞‰õΩ
J=ÅOaèOK«ÖHË áõ È`«∞#flk? âßOu Éè„í ^Œ`Å« ‰õΩ ÉèOí QÆO Hõeyã¨∂Î JâßOuHõ~"° ∞≥ #ÿ Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞
Ü≥∞O^Œ∞‰õΩ KÕ|_»∞`«∞<åfl~°∞? „Hõ=∞ tHõΔ}Ï~åÇ≤Ï`«ºO, Ç≤ÏO™ê „Ѩ=$uÎ ZO^Œ∞‰õΩ? ~å*ϺOQÆO
„Ѩ™êkOz# „áê^èŒq∞Hõ ǨωõΩ¯Å#∞ ZO^Œ∞‰õΩ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»OÖË^Œ∞? J<Õ „Ѩâ◊flÅ∞
=ã¨∞Î<åfl~Ú.
~å*ϺOQÆ K«@=ì Ú <Õ_∞» ^ÕâO◊ Ö’#∞#fl ÃÑ@∞ì|_ç^•s, Éè∂í ™êfiq∞Hõ ^ÀÑ≤_ô q^è•<åxfl
~°HOΔ˜ K«_®xH˜ U~°Ê~°K∞« ‰õΩ#fl L‰õΩ¯ K«„@O `«Ñʨ =∞ˆ~g∞ HÍ^Œ∞. „Ѩ*Ï ÉÏǨïàϺxH˜ r=#‡~°}
ã¨=∞㨺Å~Ú# „Ѩu XHõ¯iH© Ѩx ǨωõΩ¯, r=# Éèí$u ǨωõΩ¯, ™êOѶ≤∞Hõ ã¨OˆHΔ=∞ ǨωõΩ¯
Lz`«"≥∞ÿ# „áê^èŒq∞Hõ ǨωõΩ¯Å∞QÍ xˆ~ÌtOK«|_»ÖË^Œ∞. Wq Pâ◊Ü«∂Åx, Pâ◊Åx XHõ „Ѩ`ÕºHõ
J^蕺ܫ∞OÖ’ KÕ~åÛ~°∞. Pã≤Ç÷ Ϩ ‰õΩ¯, "å}˜[º áêi„âßq∞Hõ ¿ãfiKåÛùÇϨ ‰õΩ¯ Pã≤Ñ÷ ~¨ ∞° ʼnõΩ Qͺ~°O\©
KÕâß~°∞.
"åHõûÉèÏ, Ѩ„uHÍ, ã¨OѶ¨∞@<å ™êfi`«O„`åºÅ#∞ „áê^èŒq∞Hõ áœ~°ã¨`«fi ǨωõΩ¯Å∞QÍ
xˆ~ÌtOz<å, "å~°O@∞ ÖˉõΩO_® JÔ~ã¨∞ì, qKå~°} ÖˉõΩO_® x~°ƒOkèOK«_»O, =∞~°}^ŒO_»#
"ÕÜ«∞_»O x¿+kèOz<å gxH˜ ÃÑ\˜ì# q∞#Ǩ~ÚOѨÙÅ ^•fi~å D ǨωõΩ¯Å#∞ â◊¥#ºO
KÕâß~°∞. Ñ‘_ç`« =~åæÅ g∞^Œ f„= áÈbã¨∞ x~°ƒO^èŒO, qK«ÛÅq_ç JÔ~ã¨∞ìÅ∞, qKå~°}
178
ÖˉõΩO_®<Õ, <Õ~°=Ú P~ÀÑ≤OK«‰õΩO_®<Õ z„`«=^èŒÅ∞ QÆ`« 25 ã¨O=`«û~åÅÖ’ HÀH˘Å¡Å∞QÍ QÆ∞i J=Ù`«∂ ѨxKÕÜ«∂eû =ÙO@∞Ok. "ÕÅH˘ÅkHÍ^Œ∞ ÅHõΔÅ H˘Åk Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞
[iQÍ~Ú. `«=∞ rq`å#flO`å nxÔH· qxÜ≥∂yOK«_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å"åe. D ^ÀÑ≤_ô ã¨=∂[=ÚÖ’
F@∞ ǨωõΩ¯, „Ѩ*Ï „Ѩux^èŒ∞Å`À Z#∞flH˘#fl âßã¨#ã¨ÉèíÅ ^•fi~å ѨiáêÅ# J=HÍâ◊=Ú#fl "Õ∞~°‰õΩ K«^Œ∞=ÙÅÖ’, P@ÅÖ’, "åºÜ«∂=∞ „H©_»ÅÖ’ áêÖÁæx, `«#
[~°QÍÅ#fl ǨωõΩ¯, ^èŒ<åkèѨ`«∞Å =ÚO^Œ∞, JkèHÍ~° |$O^ŒO =ÚO^Œ∞ áêÅHõáêsì qâ◊$OYÅ ^ÕǨÏ^•~°∞_论xfl ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ_®xH˜, `«# q*Ï˝<åxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘x Ѩk=∞OkÖ’
=º=Ǩ~°O`À QÆ=~°fl~°¡, „ÃÑã≤_≥O@∞ ѨiáêÅ#`À <å=∞=∂„`«O KÕâß~°∞. ZxflHõŠѶ¨e`åÅ∞ „Ѩ^äŒ=∞ „âı}˜Ö’ =zÛ „Ѩ[ʼnõΩ Jxfl ã¨=∞㨺Å#∞ q=iOK«QÆÅ ™ÈÎ=∞`«#∞ ™êkèOK«∞HÀ"åe.
`«=∞‰õΩ =ºuˆ~Hõ=∞=Ù`åÜ«∞#∞‰õΩ#flѨC_»∞ ZxflHõÅ#∞ Jqhu, ^Ò~°̊#º Ѩ^Œú`«∞Å`À F@∞ „Ѩu‰õÄÅ ã≤^•úO`åÅ#∞ peÛ K≥O_®_»_»O`Àáê@∞ „Ѩ[Å=ÚO^Œ∞ ã¨iÜ≥ÿ∞# ã≤^•úO`åʼnõΩ
p\©Å#∞ zOz ÃÑ>ì̌Å#∞ xOÑ≤ `å~°∞=∂~°∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. JkèHÍ~°|$O^ŒO, =∞O„`«∞Å∞, P^Œ~°≈OQÍ xÅz L^Œº=∂xfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ"åe. â◊„`«∞=Ù Ü≥∞_»Å ^Õfi+¨O, Ñ‘_ç`«
z=~°‰õΩ <åºÜ«∂nèâ◊√Å∞‰õÄ_® JqhuH˜ JÅ"å@∞Ѩ_ç ^ÀÑ≤_ô =~åæʼnõΩ, z=~°‰õΩ `«=∞ „Ѩ[ÅѨ@¡ q#Ü«∞ #„=∞`«Å∞, Q“~°"åaè=∂<åÅ∂ =ÙO_®e. "åi #∞O_ç <Õ~°∞ÛHÀ_®xH˜
=ºHÎ̃QÆ`« ÖÏÉèÏʼnõΩ Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ rq`åxfl HõÅ∞+≤`«O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ZšѨC_»∂ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e. `«# rq`«=Ú x~å_»O|~°OQÍ QÆ_»∞ѨىõΩO@∂, `«# „Ѩ=~°Î#
Jxfl q+¨Ü«∂ÅÖ’ P^Œ~°≈„áêÜ«∞OQÍ, „Ѩ*ÏÉÏǨïà◊ºO |ÅѨ~°KÕ suQÍ =ÙO_ÕÖÏ
D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ Ü«Ú=[#∞Å∞ U „Ѩ*Ï`«O„`« Ѩ^Œú`«∞Å∞ J=ÅOaèOK«QÆÅ~°∞? K«∂K«∞HÀ"åe. Z\ì̃ `åºQÍxÔH·<å `«Ü«∂Ô~· =ÙO_®e. „Hõ=∞tHõΔ}`À, L‰õΩ¯tHõΔ}`À "≥∞ÅQÍe,
x~°O`«~°O ^ÀÑ≤_ô=~åæÅ áêÅHõ Ü«∞O„`åOQÆѨ٠Ç≤ÏO™ê ^Ò~°̊<åºxH˜ QÆ∞i J=Ù`«∞#fl „Ѩ[Å∞, rq`åxH˜ „Ѩ*Ï„âıÜ∞« ¿ãû w@∞~å~ÚQÍ ÃÑ@∞ìH˘x rq`« Ѩ~º° O`«O Hõ$+≤ KÕÜ∂« eû =ÙO@∞Ok.
Ü« Ú =[#∞Å∞ Ç≤ Ï O™êѨ ^ Œ ú ` « ∞ Å∞ J=ÅOaè ã ¨ ∞ Î < åfl~° x <Õ ~ ° = ∂áêkOK« _ » O =Å¡ JѨC_Õ Ü«Ú=`«~°O q[Ü«∞O ™êkèOK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÉèí∞º^ŒÜ«∂xfl, ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*Ïxfl
„ѨÜ≥∂[#"Õ∞q∞\˜? ™êkèOK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Ü«Ú=[#∞ÅÖ’ =ã¨∞Î#fl D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ#k, J=ã¨~°=∞~Ú#k. HÍx
KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ÃÑ_»^•~°∞Å∞|@∞ì`∂« =ÙO@∞Ok. Wk ^Œ∞~°^$Œ +¨Hì ~õ O° . nxH˜ HÍ~°}ÏÅ#∞,
HÍ~°‰õΩÅ#∞K«∂¿ãÎ D ÃÑ_»^•~°∞Å∞ „Ѩ^è•#OQÍ Hõeq∞ |eq∞QÆÅ =~°æO #∞O_ç =zÛ#
"åiÖ’<Õ „Ѩ^•è #OQÍ „Ѩã∞¨ Êù@=∞=Ù`«∞#flk. ã¨iÜ«∞~Ú# xiÌ+ì¨ Pâ◊Ü∞« OÖËHõ ^•xx KÕ~_° ®xH˜
`«y# HÍ~°º„Hõ=∞=Ú, ѨO^ä• ÖËHõ u~°∞QÆ∞ÉÏ>Ë ã¨fi~°æO, U^À X~°QÆɡ_»∞`«∞O^Œ<Õ J~åK«Hõ
PÖ’K«#, `å`å¯eHõ ÉèÏ"À^ÕfiQÆO nxH˜ ^•ifÜ«∞=K«∞Û.
JO^Œ∞KÕ`«<Õ „Ѩ*Ï JÉèí∞º^ŒÜ«∞HÍ=Ú‰õΩÅO^Œ~°∂ Ü«Ú=[#∞Å =ÚO^Œ∞ Ñ‘_ç`«
„Ѩ[Å q=ÚHÎ̃x, #∂`«# ã¨=∂[ x~å‡}Ïxfl, ™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂[ x~å‡}Ïxfl x[=∞~Ú#
Pâ◊Ü«∞=ÚQÍ, Hõ~°Î=º=ÚQÍ ÃÑ\Ïìe. „Ѩã¨∞Î`« ÃÑ@∞ì|_ç^•s Éèí∂™êfiq∞Hõ ^ÀÑ≤_ô ã¨=∂*Ïxfl
‰õÄÅ„^Àã≤ #=ã¨=∂[O xi‡OK«_®xH˜ Ѩ@}ì HÍi‡‰õΩÅ∞, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, Éè∂í q∞g∞^Œ
Hõ+Oì≤ z ѨO_çOKÕ ~Ô `· ∞« Å∞, =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô `· ∞« Å∞, "Õ∞^è•=ÙÅ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å=Åã≤=ÙO@∞Ok.
z=~°‰õΩ z#fl, =∞^茺 áêi„âßq∞‰õΩÅ#∞, =~°ÎHõ, "å}˜[º =~åæÅ#∞ ‰õÄ_® HõÅ∞ѨÙH˘x
qâßÅ „Ѩ*Ï ã¨OѶ¨∞@# ^•fi~å<Õ nxx ™êkèOK«QÆÅ=Ú. H˘Åk=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ Zxfl
`åºQÍÅ∞ KÕã<≤ å, „áê}ÏÅ∞ |eÃÑ\ì̃<å JO`«=∂„`å<Õ nxfl q[Ü«∞=O`«O KÕÜ∞« ÖË=Ú.
D „Ѩ*Ï ã¨g∞Hõ~°}Hõ FÑ≤Hõ`À J<ÕHõ J+¨ìHõëêìÅ∞Ѩ_»∞`«∂, X_»∞^Œ∞_»∞‰õΩʼnõΩ

179 180

qѨ=¡ Ѩ^OŒè Ö’ q^•ºi÷ L^Œº=∞O
(1974 [#=i 2 #∞O_ç 6= `Õn=~°‰õÄ HõÅHõ`åÎÖ’ [iy# ÉèÏ~°`« q^•ºi÷
ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<£ (Ü«∞ãπ.Ü«∞Ѷ.π S.) kfifÜ«∞ =∞Ǩã¨ÉÖíè ’ ã¨∞O^Œ~Ü
° ∞« ºQÍ~°∞ KÕã#≤ „áê~°OÉè’Ѩ<åºã¨O
ÉèÏQÍÅ∞)
g∞ ã¨Oã¨÷ J~Ú# ÉèÏ~°`« q^•ºi÷ ÃѶ_»ˆ~+¨<£ kfifÜ«∞ =∞Ǩã¨Éèí#∞ „áê~°OaèOKÕ
J=HÍâ◊O <å‰õΩ ÅaèOK«_»O XHõ J^Œ$+ì̈OQÍ ÉèÏqOz <Õ#∞ ZO`«QÍ<À ã¨O`À+≤ã¨∞Î<åfl#∞.
g∞ „Ѩ^äŒ=∞ =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ ‰õÄ_® Ǩ[Ô~· g∞ K«~°ÛÅ#∞ q<åfl#∞. P q^èŒOQÍ Ü«Ú=`«~åxfl,
q^•º=O`«∞Å#∂, =∞# ^Õâ◊OÖ’HõÖÏ¡ ã¨∞ã¨OѶ¨∞\˜`«"≥∞ÿ# q^•º~°∞÷Å#∞ – "åi ã¨=∞㨺Å#∞
J~°÷OKÕã¨∞HÀ=_®xH˜ <å‰õΩ J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. QÆ`« =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ g∞~°∞
™êyOK«∞`«∞#fl HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ QÆ∞iOz# x"ÕkHõ#∞ g∞ ã¨Oã¨÷ P~°<æ [·≥ ~°∞¡ <å‰õΩ JOkOKå~°∞.
JÖψQ g∞~°∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ã¨=∞㨺Å∞ – q^•º~°∞÷Å#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ã¨=∞㨺ÖËQÍHõ,
"≥Ú`«ÎO „ѨѨOKåxfl =ÚYºOQÍ =∞# ^Õâßxfl Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨=∞㨺Å#∞
QÆ∞iOz# iáÈ~°∞ì#∞ ‰õÄ_® "å~°∞ <åH˜KåÛ~°∞. JO`ÕH͉õΩO_®, D =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ g∞~°∞
K«iÛOK«#∞#fl =Ú™ê~Ú^• f~å‡<åÅ#∞ ‰õÄ_® <å‰õΩ JO^ŒKÕâß~°∞. g@xflO\˜h ^Œ$+≤ìÖ’
=ÙOK«∞H˘x „ѨѨOKåxH©, =∞# ^ÕâßxH˜ ã¨O|OkèOz# „Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∞OÃÑ·<å –
=ÚYºOQÍ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞ì) ^Œ$HõÊ^è•xfl QÆ∞iOp H˘xfl q+¨Ü«∂Å#∞
g∞ =ÚO^Œ∞ =ÙOK«^ŒÅK«∞H˘<åfl#∞. =∞# ^Õâ◊OÖ’ q^•ºi÷ L^Œº=∂xfl xi‡OK«∞HÀ=_®xH˜,
=∞# ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=Åã≤# =∞ǨÏ`«~Î "° ∞≥ #ÿ qѨ=¡ Hõ~"ΰ åºÅÖ’ `«=∞=O`«∞ áê„`«#∞
KÕ|>ËOì ^Œ∞‰õΩ =∞# Ü«Ú=`«~åxH©, q^•º=O`«∞Å `«~åxH© ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_Q» ÅÆ =<Õ PâßÉèÏ=O`À
<Õ h q+¨Ü∂« Å#∞ K≥ÑC¨ `«∞<åfl#∞.
Ñ„ *¨ Ï ã¿ =ÔH· JOH˜`"« ∞≥ ÿ rq`åO`«O áÈ~å_ç# =∞ǨÜ≥∂^è∞Œ Å∞
QÆ`« =¸_Õà§◊ Ö’ `«=∞ rq`åÅ #iÊOz# q^•ºi÷ HÍ„"Õ∞_£û‰õΩ *’Ǩ~°#¡ iÊOK«∞`«∂
WѨC_Õ g∞~°∞ XHõ f~å‡<åxfl P"≥∂kOKå~°∞. JÖψQ HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü JǨÏ=∞‡^£‰õΩ,
HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘H˜ g∞~°∞ qѨ¡= *’Ǩ~°¡#iÊOKå~°∞. "å~°∞ÉèíÜ«ÚÅ∂ =∞$uK≥O^•~°∞.
181
HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü =Ü«∞ã¨∞û 85 ã¨O=`«û~åÅ∞. HÍQÍ HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘H˜ 82
ã¨O=`«û~åÅ∞. 50–70 ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ Jáê~°"≥∞ÿ# `åºQÍÅ∞KÕã≤, =∞#‰õΩ qѨ¡=
ѨO^ä•#∞ K«∂ÃÑ\ì̃# áê`«`«~°O "≥o§áÈ`«∞#flk. WOHõ ~ÚѨC_»∞ P qѨ¡= Ѩ`åHÍxfl P
qѨ¡= =∞ǨÜ≥∂^èŒ∞Å∞ fã¨∞H˘x "≥o§# Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘x "≥à◊§=Åã≤# ÉÏ^茺`«
=∞#ÃÑ·#, Ü«Ú=`«~°OÃÑ·# =ÙOk. J~Ú`Õ g∞ÖÏQÍ <Õ#∞ Ü«Ú=`«~åxH˜ K≥Ok#"å_çx
HÍ^Œ#∞HÀO_ç!
WO`«H© HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü JǨÏ=∞‡^£, HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘ =∞#‰õΩ
K«∂ÃÑ\ì̃#^Õq∞\˜? HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü `«# z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ *ÏfÜ«∞ ~å[H©Ü«∞ rq`åxfl
„áê~°OaèOKå_»∞. 1921–22Ö’ „ѨѨOK« Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞OÖ’ XHõ ÉèÏQÆOQÍ =∞#
ÉèÏ~°`« LѨYO_»OÖ’ "≥Ú^Œ@QÍ Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∂xfl P~°OaèOKå_»∞. P<å\˜#∞O_ô
Ü«∂Éè̌· ÜÕ∞à◊§‰õΩÃÑ·QÍ Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞OÖ’ PÜ«∞# J„QÆ„âı}˜Ö’ xÅ|_ç ѨxKÕâß_»∞.
#∂`«# „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO HÀã¨O, [#`å „Ñ¨*Ï`«O„`«O HÀã¨O, ™È+¨e[O HÀã¨O q^•º=O`«∞Ö’¡
‰õÄ_® PÜ«∞# ѨxKÕâß_»∞. P~°OÉèík<åÖ’¡ PÜ«∞# rq`«O ZÖÏ =ÙO_Õ^À XHõ™êi [˝Ñ≤ÎH˜
`≥K∞« ÛHÀO_ç. JÖψQ=∂#= *ÏuH˜ #∂`«# =∂~åæxfl JO^Œ*ãË #≤ HÍ„"Õ∞_£ Öˇx<£ <åÜ«∞Hõ`åfi#
[iy# JHÀì|~°∞ =∞ǨqѨ¡=O ã¨OQÆu QÆ∞~°∞ΉõΩ `≥K«∞ÛHÀO_ç. P ~ÀAÅ #∞O_ç =∞#
ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’ Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞ c*ÏÅ∞ U~°Ê_ç<å~Ú. P<å\˜#∞O_ç =Ú[Ѷ~¨ ü JǨÏ=∞‡^£
P L^Œº=∞OÖ’ J„QÆÉèÏQÆOÖ’<Õ =Ù<åfl~°∞. HÍ#∂Ê~ü, g∞~°\ò Hõ=¸ºxã¨∞ì ‰õΩ„@ ˆHã¨∞Å
ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PÜ«∞#‰õΩ tHõΔѨ_ç *ˇ·à◊§Ö’ =Ù<åfl~°∞. PÜ«∞# *ˇ·Å∞ rq`«O ‰õÄ_®
QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ=Åã≤# q+¨Ü«∞"Õ∞. W^ŒO`å [iy# `«~åfi`« ‰õÄ_® 75 UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û=zÛ#
`«~°∞"å`« ‰õÄ_® 1962–1964Ö’¡ – ™êfi`«O„`«ºO=zÛ# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® 75 ã¨O=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’=Ù#fl HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü#∞, HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘x *ˇ·Å∞Ö’ |OkèOK«=Åã≤#
J=ã¨~°O =ÙO^Œx ~¸ HÍO„ÔQã¨∞ |∂~°∞˚"å – Éèí∂™êfi=∞º „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏqOz#^ŒO>Ë P
q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOz g∞~°∞ PÖ’zOK«O_ç. HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π `«# 14= ÜÕ∞@<Õ 1900Ö’
ã¨fi^Õj L^Œº=∞ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ qѨ¡"À^Œº=∞OÖ’ KÕ~å_»∞. „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^•xfl <åâ◊#O
KÕÜ«∂Å<Õ `«ÅOѨÙ`À PÜ«∞# qѨ¡"À^Œº=∞O Jx ÉèÏqOz# >ˇ„~°iã¨∞ì L^Œº=∞OÖ’ KÕ~å_»∞.
1911Ö’ "≥Ú^Œ\™˜ êiQÍ PÜ«∞# JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∞« |_®¤_∞» . 32 ã¨O=`«û~åÅáê@∞ *ˇÅ· ∞ rq`åhfl,
11 UO_»á¡ ê@∞ „ѨÉ∞íè `åfixH˜ Ѩ@∞ì|_»‰Ωõ O_® J*Ï˝`"« å™êxfl QÆ_áç ê~°∞. WHõ¯_» „Ѩux^è∞Œ Å∞QÍ
Ǩ[Ô~·# g∞Ö’ U XHõ¯i =Ü«∞ã¨∞ûHõO>Ë ÃÇÏK«∞ÛHÍÅO PÜ«∞# *ˇ·Å∞Ö’ QÆ_çáê~°∞. 70
ã¨O=`«û~åÅáê@∞ XHõ HÍ„"Õ∞_£ J<ÕHõ PâßÉèíOQÍÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∂ ‰õÄ_® qѨ¡= ÅHõΔ ºO
HÀã¨O, =ºHÎ̃QÆ`« qѨ¡= HÍ~°ºHõÖÏáêÅ HÀã¨O xÅ|_ç Ѩx KÕâß_»O>Ë PÜ«∞# qѨ¡=nHõΔ
ZO`« J‰õΩOiî`«"≥∞ÿ#^À g∞~°∞ =ÓÇ≤ÏOK«O_ç! P q^èŒOQÍ PÜ«∞# `«# ã¨fiO`« J#∞Éèí=O
182
^•fi~å<Õ XHõ =∂i¯ûã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ Jaè=$kú HÍQÆeQÍ_»∞. Wk U^À ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« OQÍ
=∞#O ÉèÏqOK«~å^Œ∞. XHõ™êi g∞~°∞ =ºH˜QÎ `Æ « qѨ"¡ À^Œº=∞OÖ’ z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ KÕi=ÙO>Ë
P `«~°∞"å`« ã¨iÜ≥ÿ∞# âߢã‘ÎÜ«∞"≥∞ÿ# qѨ¡=ѨO^ä•#∞ Hõ#∞Q˘x, ^•xˆH Hõ@∞ì|_ç =ÙO_»@O
JO`«`ÕeÔH·# q+¨Ü«∞"Õ∞g∞HÍ^Œ∞.
D HÍ„"Õ∞_£û z@ìz=i=~°‰õÄ =∂i¯û[O – Öˇxx[O ã≤^•úO`åÅHÀã¨O ^Œ$_è»OQÍ
xÅ|_ç ѨxKÕâß~°∞. =∂i¯û[O–Öˇxx[O ã¨∂„`åʼnõΩ Hõ@∞ì|_ç "å\˜x =∞# Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ
=iÎOѨ*ËÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«∞`«∂ ^Œ$_è»OQÍ xÅ|_»QÆÅQÆ_»O ZO`« Hõ+¨ì`«~°=∞~Ú#
q+¨Ü«∞"≥∂ =∞# Ü«Ú=`«~°O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. XHõ ã¨O=`«û~°O, Ô~O_»∞
ã¨O=`«û~åÅáê@∞ HÍ^Œ∞ "å~°∞ xÅ|_çOk† 50–70 ã¨O=`«û~åÅáê@∞ – JO>Ë XHõ
rq`« HÍÅ=∞O`å "å~°∞ `«=∞ qâßfi™êʼnõΩ |^Œ∞ÌÖˇ· xÅ|_»QÆeQÍ~°∞!
D qѨ¡= ÅHΔͺŠHÀã¨O "å~°∞ ZO`«^Œ$_è»OQÍ xÅ|_ç<å~À ‰õÄ_® <Õ#∞ <Õ\ ˜
Ü«Ú=`«~O° ^Œ$+≤Hì ˜ fã¨∞H˘x~å^ŒÅKå#∞. "Õ∞=Ú, =∂ HõO>Ë KåÖÏ =ÚO^Œ∞ #∞O_ç =Ú[Ѷ~¨ ü
JǨÏ=∞‡^£, ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘Å∞ Hõ=¸ºx[O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ PHõi¬OK«|_®¤~°∞. ~°+¨º<£ qѨ¡=O`À#∂
HÍ„"Õ∞_£û Öˇx<£, ™êìe<£, `«k`«~°∞Å rq`å^Œ~å≈Å`À#∂ "å~°∞ „ѨÉèÏq`«∞ÅÜ«∂º~°∞. =∞#
^Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® ™È+¨e[O xi‡OKåÅx "å~°∞ "åOzèOKå~°∞. "åˆ~HÍ^Œ∞† =∂ `«~°OÖ’x
"Õ∞=Ú ‰õÄ_® ~°+¨º<£, K≥·<å qѨ¡"åÅ =Å# „ѨÉèÏq`«∞ÅÜ«∂ºO. K≥·<å =∞#‰õΩ KåÖÏ
^ŒQÆæ~°QÍ =ÙOk. Éè∫QÀoHõOQÍ ã¨g∞ѨOÖ’ =ÙO_»@"Õ∞QÍHõ J^˘Hõ Pã≤Ü«∂ ^Õâ◊O‰õÄ_®.
J~Ú`Õ =∂=¸Å∞QÍ<≥·`Õ Hõ=¸ºxã¨∞ìÖˇ=iH© Pã≤Ü«∂^ÕâßÅh, Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ^ÕâßÅh
q=HõΔ`«=ÙO_»^Œ∞. HÍx J}K«|_ç=Ù#fl Pã≤Ü«∂ „Ѩ[ÅO`å Pã≤Ü«∂‰õΩ K≥Ok# XHõ ^Õâ◊
„Ѩ[Å∞ `«=∞ qѨ¡"À^Œº=∞OÖ’ [Ü«∞„Ѩ^Œ"≥∞ÿ ™È+¨e*Ïxfl <≥ÅH˘Å∞ʉõΩ<åfl~°O>Ë =∞iO`«QÍ
P#O^ŒÑ¨_»`å~°∞. áêuHõ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ HÍ„"Õ∞_£ =∂"À <åÜ«∞Hõ`åfi# K≥·<å qѨ¡=O U
q^èŒOQÍ Jaè=$kú K≥Ok#^À "Õ∞=Ú K«∂âßO. J<ÕHõ JO`«~°∞º^•úÅ∞ ™êyOz, z=iH˜ 80
HÀ@¡ „Ѩ[Å∞QÆÅ ^ÕâO◊ Ö’ "å~°∞ q[Ü«∂xfl ™êkèOK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. =∂#=*Ïu q=ÚH˜QÎ ÍQÆÅ
ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞ÿ#^Œx HÍ„"Õ∞_£ Öˇx<£ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O PK«~°}Ö’ x[O HÍ=@O
K«∂ã¨∞Î<åflO. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë ~°+¨º<£ „Ѩ[Å∞, K≥·<å „Ñ¨[Å∞, ÉèÏ~°fÜ«∞ „Ѩ[Å∞ Hõe¿ãÎ
"≥Ú`«ÎO „ѨѨOKåxfl =∂iÛ"ÕÜ«∞=K«∞Û.
x["Õ∞. =∞# ^Õâ◊OÖ’ WOHÍ =∞#O qѨ¡"åxfl ™êkèOK«∞HÀÖËáÈ~Ú# =∂@
"åã¨=Î "Õ∞. HÍx ™ÈqÜ«∞\ò, K≥<· å „Ñ¨[Å∞ `«=∞ qѨ"¡ åÅ#∞ ™êkèOK«∞HÀQÆeQÍ~°∞. P =∞Ǩϟ[fiÅ
~ÀAÖ’¡ HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü JǨÏ=∞‡^£, HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘ WOHÍ J<ÕHõ=∞Ok ~°ëêº,
K≥·<å qѨ¡"åÅ =∞Ǩϟ[fiÅ q[Ü«∂Å „áêuѨkHõ##∞ã¨iOz – `«=∞ rq`åÅ#∞, `«=∞
"≥Ú`«ÎO qѨ¡= HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ fiÛk^Œ∞̉õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ "å~°∞ =$^•úѨºOÖ’ =ÙO_»QÍ
HÍ„"Õ∞_£ Öˇx<£ <åÜ«∞Hõ`åfi#, P `«~åfi`« HÍ„"Õ∞_£ ™êìe<£ ™ê~°^茺OÖ’ xi‡OK«|_ç,
=∞Ǩϟ#fl`«OQÍ Ñ¨Ù~ÀQÆq∞Oz# ™ÈqÜ«∞\ò Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì =∂i¯û[O – Öˇxx[O ã¨∂„`åÅ
#∞O_ç "≥·^˘Åy, ÃÑ_»=∂~åæ#Ѩ_ç, =∞# áêsìÃÑ· ^•_çKÕã¨∂Î=ÙO>Ë, ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ "åiH˜
183
ZO`«QÍ<À ÉÏ^èŒHõey =ÙO@∞Ok. XHõѨC_»∞ JO`«~å˚fÜ«∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∂xH˜
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz #_çÑ≤# ™ÈqÜ«∞\ò áêsì`À `≥QÆ`≥OѨÙÅ∞ KÕã¨∞H˘x ã¨fi`«O„`« "≥·Yix
`≥ã¨∞HÀQÆÅQÆ_»O "åiH˜ ZO`«Hõ+ì̈"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞"≥∂ ‰õÄ_® g∞~°∞ =ÓÇ≤ÏOK«∞HÀ=K«∞Û.
P `«~°∞"å`« =∞~°Å K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì ‰õÄ_® =∂i¯û[O – Öˇxx[O #∞O_ç
ÃÑ_»„`ÀѨ|\˜ì, Ju"å^Œ J=HÍâ◊"å^Œ "≥·Yix KÕ|\˜ì, =∞# áêsìÃÑ· ^•_çKÕÜ«∞_»O
„áê~°OaèOK«QÍ<Õ HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü JǨÏ=∞‡^£, HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘ QÍ~°∞¡ ^Œ$_è»OQÍ
xÅ|_ç K≥·<å áêsì q^è•#O ã¨iÜ≥ÿ∞#kHÍ^Œx K≥áêÊ~°∞. "Õ∞=Ú =∂i¯û[O – Öˇxx[O<Õ
J#∞ã¨iOz, ^•xx =∂ ^Õâ◊ Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ =iÎOѨKÕã¨∞H˘O\Ï=∞x ã¨Ê+ì̈Ѩ~°Kå~°∞. "å~°∞
`«=∞ rq`« HÍÅOÖ’<Õ XHõ ÃÑ^ŒÌ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì<ÕQÍHõ =∞~À ÃÑ^ŒÌ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx
‰õÄ_® HÍ^Œx ã¨`«ºO HÀã¨O xÅ|_»=Åã≤ =zÛOk. =∞# Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∂xH˜ K≥Ok#
D qѨ¡= =∞ǨÜ≥∂^èŒ∞Å∞ =∂i¯û[O – Öˇxx[O‰õΩ q^èÕÜ«ÚÅ∞QÍ xÅ|_ç# f~°∞ Wn.
=∂i¯û[O – Öˇxx[O‰õΩ q^èÕÜ«ÚÅ∞QÍ =ÙO_»@=∞O>Ë „âßq∞Hõ=~°æ „Ѩ*ÏhHÍxH˜
q^èÕÜ«ÚÅ∞QÍ =ÙO_»@"Õ∞ =∞# ^Õâ◊ „âßq∞Hõ [<å=oѨ@¡ ÉèíHÎ̃qâßfi™êÅ`À xÅ|_®¤~°∞.
"åiˆH `«=∞ rq`åÅ#∞ JOH˜`O« KÕâß~°∞. =∞#^Õâßxfl ™È+¨e[O "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ fã¨∞H˘x "≥à§◊ _®xH˜
=∂i¯û[O–Öˇxx[O XHõ¯>Ë =∂~°æ=∞x "å~°∞ qâ◊fiã≤OKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ `«=∞
rq`å#flO`«\h˜ „ѨÉÏè q`«O KÕã#≤ ™ÈqÜ«∞\ò áêsì <åÜ«∞Hõ`fi« =¸, K≥<· å áêsì <åÜ«∞Hõ`fi« =¸
ã¨iÜ≥ÿ∞# q^è•<åÅ #∞O_ç "Õ~°∞Ѩ_ç#ѨC_»∞ `å=Ú =∂„`«O =∂i¯û[O – Öˇxx[OˆH
^Œ $ _è » O QÍ xÅ|_ç , =∞# ^Õ â ◊ , „Ѩ Ñ ¨ O K« „âßq∞‰õ Ω Å Pâ◊ Ü « ∂ ʼnõ Ω q^è Õ Ü « Ú Å∞QÍ
=º=ǨÏiOK«QÆeQÍ~°∞. "åi ~¸ Ѩ@∞`«~° nHõΔ<Õ =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. nxx QÆ∞iOKÕ
=∞# Ü«Ú=`«~°O PÖ’zOKåe. "åi =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ# nHõΔ<Õ =∞#O JÅ=~°K«∞HÀ"åe.
Wk U H˘kÌ HÍÅOÖ’<À JÅ=_Õ^Õg∞HÍ^Œ∞. =∞# ^Õâ◊ „âßq∞Hõ „Ѩ[Å Pâ◊Ü«∂ʼnõΩ =∞#O
JOH˜`«"≥∞ÿ, rq`åO`«O áÈ~å@O ^•fi~å<Õ "åi =∞ǨÏ`«Î~° nHõΔ#∞ =∞#O ‰õÄ_®
JÅ=~°K∞« HÀQÆÅ∞QÆ∞`åO. =∞# ^Õâ◊ Ѩiã≤`÷ ∞« ʼnõΩ =∂i¯û[O – Öˇxx[O#∞ J#fi~ÚOK«∞H˘x
=∞# ^ÕâO◊ Ö’ qѨ"¡ åxfl ™êkèOz#ѨC_Õ =∞# JO`«~å˚fÜ«∞ ÉÏ^躌 `«#∞ =∞#O <≥~"° ~Õ Û° QÆÅO.
„ѨѨOK« qѨ¡= q[Ü«∂xH˜ =∞# =O`«∞ ÉÏ^茺`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«QÆÅO. D =∞ǨÜ≥∂^èŒ∞Å∞
=∞#‰õΩ q_çzÃÑ\ì̃ "≥o§# Hõ~°Î=ºO W^Õ.
=∞#O U^≥·<å H˜¡+¨ì Ѩiã≤÷ux Z^Œ∞~À¯=Åã≤=zÛ#ѨC_»∞ D qѨ¡=O [Ü«∞O
á⁄O^Œ_®xH˜ WOHÍ ZO`«HÍÅO Ѩ_»∞`«∞O^Œx xã¨Ê $Ç¨Ï U~°Ê_ç#ѨC_»∞ =∞#nHΔÍ ã¨OHõÅÊO
ã¨_»eáÈ=K«∞Û† W^Õg∞ Jã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# q+¨Ü«∞OHÍ^Œ∞. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë =∞#‰õΩ ZѨC_»∂
q[Ü«∂ÖË ÅaèOK«=Ù. JѨ[Ü«∂Å#∞ ‰õÄ_® Z^Œ∞~À¯#=Åã≤=ã¨∞ÎOk. JÖÏO@ѨC_»∞
x~åâ◊Ñ_¨ @ » O, ǨÏ$^ŒÜ∞« ^Ò~°ƒÖϺxH˜ Ö’#∞HÍ=_»O ã¨OÉèqí OK«=K«∞Û. JÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
D =∞Ǩg~°∞Å rq`åÅ#∞ 㨇iOK«∞‰õΩO>Ë Jq =∞#Å#∞ L`ÕÎ[Ѩ~°K«QÆÅ=Ù. HÍ„"Õ∞_£
184
ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘ 70 ÜÕ∞à◊¡áê@∞ Ѩx KÕÜ«∞QÆeQÍ_»∞. =∂É’\˜ "åà◊§O ZO`«HÍÅO #∞O_ç
ѨxKÕâßO? =∞Ǩ J~Ú`Õ 30–40 ã¨O=`«û~åÅ #∞O_ç ѨxKÕã¨∞Î<åflO. HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π
Ѩ„HÍ+‘H˜ x["≥∞ÿ# ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å=∞x ~°∞A=Ù KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë =∞~À 30 UO_»∞¡ "Õ∞=Ú Ñ¨x
KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙO@∞Ok. HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü JǨÏ=∞‡^£‰õΩ K«xáÈÜÕ∞ <å\˜H˜ 85 UO_»∞¡.
=∞#O ~ÚѨÊ\˜H˜ 65 ã¨O=`«û~åÅ∞ ‰õÄ_® ѨÓiÎKÕÜ«∞ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# =∞#O
xã¨Ê $ǨÏѨ_»=Åã≤# J=ã¨~°"Õ∞g∞ÖË^Œ∞.
HÍ„"Õ∞_£ p=∂, HÍ„"Õ∞_£ ™ÈǨ<£ãO≤ Q∑ ÉèÏHÍfl, HÍ„"Õ∞_£ ÉèÏQ∑ãO≤ Q∑ HÔ #_çÜ∞« <£ÖÏO\˜
ѨO*Ï|∞ qѨ=¡ Ü≥∂^è∞Œ Å L^•Ç¨Ï~°}#∞ fã¨∞HÀO_ç. p=∂ `«# 102= ÜÕ∞@ =∞~°}O˜ Kå_»∞.
ÉèÏQ∑ãO≤ Q∑ 100 UO_»‰¡ Ωõ , ™ÈǨ<£ãO≤ Q∑ ÉèÏHÍfl 97 UO_»‰¡ Ωõ HÍÅOKÕâß~°∞. "å~°∞ 1910–11
ã¨O=`«û~°OÖ’<Õ qѨ"¡ À^Œº=∞OÖ’ KÕ~å~°∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ "å~°∞ J"≥∞iHÍÖ’#∂, W`«~K° À\Ï¡
QÆ^Œ~ü L^Œº=∂xfl xi‡OKå~°∞. HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘ÖÏQÍ<Õ "å~°∞ ‰õÄ_® "≥Ú^Œ@ ^Õâ◊ÉèíHÎ̃
L^Œ º =∞"≥ ∞ ÿ # 㨠fi ^Õ j L^Œ º =∞OÖ’ KÕ i „a\˜ + π ™ê„=∂[º"å^Œ „Ѩ É è í ∞ `åfixfl
‰õÄÅ^ÀÜ«∂Å#∞H˘<åfl~°∞. ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\Ïxfl #q∞‡ "å~°∞ PÜ«Ú^è•Å`À áÈ~å_®~°∞.
Jk qѶ¨Å"≥∞ÿOk. JO`«\ ˜`À "å~°∞ xã¨Ê $ǨÏK≥O^ŒÖË^Œ∞. P<å\˜#∞O_ô "å~°∞ ÉèÏ~°fÜ«∞
„Ѩ*ÏhHÍxfl – „âßq∞‰õΩÅ#∞ L`Õ[ΠѨ~z° , "å~°O^Œih áÈ~å@OÖ’H˜ fã¨∞H˘x~åx^Õ qѨ=¡ O
[Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍ*ÏÅ^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∂xH˜ =KåÛ~°∞. WOHõ ^•x`À "å~°∞ „âßq∞Hõ „Ѩ*ÏhHõOÖ’
ѨxKÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå~°∞. 102 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å "å~°∞ ѨxKÕã¨∂Î<Õ
=Ù<åfl~°∞. ÉèÏ~°`« qѨ¡"åxH˜ `«=∞ rq`åÅ#∞ JOH˜`«O KÕâß~°∞. JO^Œ∞=Å# =∞#‰õΩ
ZѨC_»~Ú<å x~åâß xã¨Ê $ǨÏÅ∞ U~°Ê_ç#ѨC_»∞ XH˘¯Hõ¯~°∂ Ü«∂Éèˇ· _≥ɡ·ƒ ÜÕ∞à◊§áê@∞
`«=∞ rq`åÅ#∞ ÉèÏ~°`« qѨ¡=O HÀã¨O JOH˜`«OKÕã≤ `«^ÕHõ nHõΔ`À Hõ$+≤KÕã≤# D
=∞ǨÜ≥∂^èŒ∞Å#∞ *Ï˝Ñ¨HõO `≥K«∞ÛH˘x uiy L`ÕÎ*Ïxfl á⁄O^Œ_®xH˜ =∞#O „Ѩܫ∞uflOKåe.
"å~°∞ =∞#‰õΩ q_çzÃÑ\ì̃"≥o§# =∞ǨÏ`«Î~°=∞~Ú# "å~°ã¨`«fiO Wk. <Õ\ ˜ Ü«Ú=`«~°O "åi
#∞O_ç <Õ~°∞ÛH˘x "åi rq`åÅ#∞ J#∞ã¨iOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKåe. x["Õ∞, "Õ∞=Ú g∞
JO`« z#fl "å~°"Õ∞g∞HÍ^Œ∞. HÍx P =∞ǨÜ≥∂^èŒ∞ÅHõO>Ë "Õ∞=Ú z#fl"å~°"Õ∞. D qѨ¡=
=∞Ǩg~°∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# áê„`«#∞ QÆ∞iOp, "å~°∞KÕã≤# =∞ǨÏ`«Î~° `åºQÍÅ#∞ QÆ∞iOp,
J#∞Éèí"åÅ#∞ QÆ∞iOp g∞‰õΩ ~ÚѨÊ\˜=~°‰õÄ JO^Œ*ËÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂O. D qѨ¡= Ü≥∂^èŒ∞Å
rq`« K« i „`« Å #∞ ‰õ Ω ¡ Ñ ¨ Î O QÍ#~Ú<å „Ñ¨ K « ∞ iOz g∞‰õ Ω JO^Œ * Ë Ü « ∞ _®xH˜ "Õ ∞ =Ú
„ѨÜ∞« uflOK«∞`åO. P q^èOŒ QÍ <Õ\ ˜ Ü«Ú=`«~åxH˜ qѨ=¡ q*Ï˝<åxfl JO^Œ*™Ë êÎO. WO^Œ∞=Å#
<Õ\ ˜ `«~°"Õ∞QÍHõ, Éèíq+¨º`«∞Î `«~åÅ "å~°∞ ‰õÄ_® Ju Hõ+¨ì"≥∞ÿ#^Õ J~Ú#ѨÊ\˜H©,
P#O^Œ^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ , L[fiÅ"≥∞#ÿ , qѨ=¡ Hõ~"° ∞≥ #ÿ P =∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì ѨO^ä•#∞, J‰õΩOiî`«
qâßfiã¨O`À KÕѨ>ËìO^Œ∞‰õΩ L`ÕÎ[O á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
185
qÜ«∞`åflO „Ѩ[Å áÈ~å\Ïxfl QÆ∞iOz =∞# „Ѩ[Ö’¡ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ ÉèÏ~°`«
q^•ºi÷ ÃѶ_»ˆ~+¨<£ ZO`«QÍ<À Hõ$+≤KÕã≤Ok. ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ g∞~°∞ ã¨ÉèíÅ∞
[~°Ñ¨_»"Õ∞QÍHõ, x^èŒ∞Å#∞ ‰õÄ_® =ã¨∂Å∞ KÕâß~°∞. ~°HÍÎxfl ‰õÄ_® q~åà◊OQÍ ~ÚKåÛ~°∞.
Jã¨Å∞ "åi =ÙxˆHÖˉΩõ O_® JO`«OKÕÜ∞« _®xH˜ ~åHõãΔ É¨ ÏOaOQÆ∞Å`À „ѨÜ∞« `«flOz# J"≥∞iHÍ
™ê„=∂[º"å^Œ∞ÅÃÑ· =¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌʼnõΩ ÃÑ·QÍ áÈ~å_ç qÜ«∞`åflO g~°∞Å∞ kyfi[Ü«∞O
á⁄O^•~°∞. P q=~åÅxflO\˜Ö’H˜ <Õ#∞ áÈ^ŒÅK«Ö^Ë ∞Œ . ÖÏã¨~ü ÉÏO|∞Å∞, UiÜ«∞Öò ÉÏO|∞Å∞,
q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ∞, ѨO@Å#∞ ã¨~°fi<åâ◊#OKÕ¿ã q+¨ÉÏO|∞Å∞ =ÔQ·~åÅhfl qÜ«∞`åflOÖ’
LѨ Ü ≥ ∂ yOK« | _®¤ ~ Ú. qÜ« ∞ `åflO „Ѩ [ Å∞ ™È~° O QÍÅ∞ „`« = ÙfiH˘x JO^Œ ∞ Ö’
rqOK«=Åã≤=zÛOk. J~Ú<å "åix <åâ◊#O KÕÜ«∞_®xH˜ J"≥∞iHõ<£Å∞ P ™È~°OQÍÖ’¡H˜
‰õÄ_® q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ#∞, ã¨OǨ~°Hõ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷Å#∞ ѨOÑ≤OKå~°∞. Wxfl [iy<å
z=iH˜ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ `«=∞ ^Õâß#∞flO_ç "≥·^˘ÅˆQ@@∞¡ qÜ«∞`åflO „Ѩ[Å∞
KÕÜ«∞QÆeQÍ~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ `«=∞ `≥·<åfÅ ^•fi~å <Õ\ ˜H© `«=∞
^Œ∞~å‡~åæÅ#∞ ™êyOK«∞`«∂<Õ =Ù<åfl~°∞.
™È+¨e[O XHõ¯>Ë =∂~°Oæ
1962–63 ã¨O=`«û~°OÖ’ [iy# XHõ ã¨OѶ∞¨ @##∞ QÆ∞iOz g∞‰õΩ `≥Å∞ѨÙ`å#∞.
<Õ#ѨC_»∞ *ˇ·Å∞Ö’ =Ù<åfl#∞. K≥·<å`À WO_çÜ«∂ Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞_»O ^•fi~åQÍHõ ÖË^• K≥·<å
150 "≥∞ÿà◊§ =~°‰õÄ =∞#^Õâ◊OÖ’H˜ K˘K«∞ÛH˘x (P `«~°∞"å`« "≥#H˜¯ "≥o§áÈÜ«∂~°#∞HÀO_ç)
~å=_»O^•fi~åQÍHõ ¿ãflǨÏѨÓi`«"∞≥ #ÿ ã¨O„ѨkOѨÙÅ ^•fi~å ÉèÏ~°`–« K≥<· å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^•xfl
Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅx HÀi#O^Œ∞ňH =∞=Ú‡Å#∞ P<å_»∞ *ˇ·à◊§Ö’ |OkèOKå~°∞. P<å_»∞
ѨiáêÅ<å "åãÎ̈qHõ`«#∞ „áêuѨkHõ#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x ã¨iǨÏ^Œ∞Ì ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O
HÍ"åÅx P<å\˜ SHõº Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞O ã¨∂zOzOk. Å_»H± K≥·<å ѨiáêÅ# H˜O^Œ
=ÙOk. =∞H± =∞ǨÏ<£ ˆ~Y ÉèÏ~°`« ѨiáêÅ<å „áêO`«OÖ’ =ÙOk. D "åã¨Î"åxfl
JOwHõiOK«_O» ^•fi~å LÉèÜ í Ú« Å∞ ã¨O„ѨkOѨÙÅ∞ [~°∞ѨÙH˘x q"å^•xfl Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ=_»O
ã¨=Úz`«=∞x `≥eáê=Ú. JO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO ã≤^ŒúѨ_»ÖË^Œ∞. HÍx K≥·<å JO^Œ∞‰õΩ
`«# ã¨Oã≤^`úŒ #« ∞ K«∂Ñ≤Ok. KÒ–Z<£–Öˇ· ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ =zÛ JO^Œ∞‰õΩ JOwHÍ~°O `≥eáê~°∞.
HÍx ^•xfl P<å_»∞ QÀqO^Œ=Å¡ÉèòѨO`ü, ˆHO„^Œ =∞O„u =~°æ=¸ x~åHõiOzOk. ^•#flÖÏ
=ÙOK«O_ç. WHõ¯_» „Ѩ^è•#=∞~Ú# JOâ◊"Õ∞=∞O>Ë ÉèÏ~°`« – K≥·<å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^ŒO
¿ãflǨÏѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ# ã¨O„ѨkOѨÙÅ ^•fi~å =∂„`«"Õ∞ Ѩiëê¯~°O HÍ"åe. "Õ∞=Ú =∂i¯û[O
– Öˇxx[O‰õΩ Hõ@∞ì|_ç =Ù<åflO QÍ|\ì̃ =∞# „âßq∞Hõ „Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[<åÅHÀã¨O, "≥Ú`«ÎO
=∞#^Õâ◊ „Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[<åÅHÀã¨O "Õ∞=Ú ^Œ$_è»OQÍ xÅ|_®¤O QÍ|\˜ì HÍO„ÔQã¨∞
„ѨÉ∞íè `«fiO=∞=Ú‡Å#∞ *ˇà· §◊ Ö’ |OkèOzOk. XH˘¯Hõ¯i<ÕHÍ^Œ∞, WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ g∞‰õΩ K≥ÑÊ≤ #@∞¡
HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü JǨÏ=∞‡^£, HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘ `«k`«~°∞Å#∞ ‰õÄ_® JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞.
=∂i¯û[O – Öˇxx[O‰õΩ q^èÕÜ«ÚÅ∞QÍ=Ù#fl "å~°O^Œih *ˇ·Å∞Ö’ ÃÑ\Ïì~°∞.
186

=∞# ^ÕâO◊ Ö’ Ѩiã≤u÷
WOHõ WѨC_»∞ =∞# ^Õâ◊ Ѩiã≤÷ux QÆ∞iOz K≥ѨCH˘O^•O. H˘xfl =ÚYº"≥∞ÿ#
JOâßÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ „Ѩ™êÎqOK«_®xH˜ <Õ#∞ „Ѩܫ∞uflOK«∞`å#∞.
g∞ HÍ~°º=~°æO g∞ =ÚO^Œ∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# f~å‡#OÖ’ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« ã¨∞ÅÉèí â‹·eÖ’
[iy# H˘xfl Ѷ∞¨ @#Å#∞ QÆ∞iOp, Jq ZÖÏ [iQÍ~Ú, JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [iQÍ~Ú J#fl
q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOz `≥ÅѨ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. „áê^èŒq∞HõOQÍ =∞#O ^Œ$+≤ìÖ’
=ÙOK«∞HÀ=Åã≤# q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë, =∞#O ~å[H©Ü«∞ ™êfi`«O„`åºxfl ™êkèOK«∞H˘#flѨC_Õ,
q^Õj ™ê„=∂[º"å^•xfl x~°∂‡eOK«_»O`Àáê@∞ ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∂Î Éèí∂™êfi=ÚÅ,
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ŠѨiáêÅ##∞ ‰õÄ_® x~°∂‡eOK«∞HÀÖËHáõ ÈÜ«∂O. *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞O Jaè=$kú
J~Ú# ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ HÍi‡Hõ=~°=æ ¸, ^•x q∞„`«=~åæÖ#·ˇ „âßq∞Hõ „Ѩ*ÏhHõ=¸, ~Ô `· åOQÆ=¸,
Ѩ@ì}, ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å∞ P L^Œº=∞OÖ’ =ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ# ÖË~°∞. Ѩ@ì}O, Ñ¨Öˇ¡ „áêO`åÖ’¡x
|∂~°∞˚"å =~°æ=¸, =ÚYºOQÍ |_®|∂~°∞˚"å=~°æ=¸ ~¸ L^Œº=∂xH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO
=Ç≤ÏOKå~°∞. [<å=o "≥Å∞¡=#∂, „ѨѨOK« ™È+¨eã¨∞ì ta~°O=Ù#fl Ѩiã≤÷uh, ™ê„=∂[º"å^Œ
|ÅÇ‘Ï#`«#∂ P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘x "å~°∞ ÉË~°=∂_ç JkèHÍ~åxfl `«=∞ KÕ`«∞Ö’¡H˜
fã¨∞HÀQÆeQÍ~°∞. Pq^èŒOQÍ ™êkèOK«|_ç# ~¸ ~å[H©Ü«∞ ™êfi`«O„`åºxfl "å~°∞ `«=∞
ѨiáêÅ##∞ |ÅѨ~°K«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õÄ, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åhfl, Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl
|ÅѨ~°K«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÅ`À UHõ"≥∞ÿ, q^Õâ◊
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å`À q∞ÖÏY`ü J~Ú =∞#^Õâ◊OÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•<åxfl xi‡OK«_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOK«∞`«∞<åfl~°∞. =∞# ^Õâ◊ PO`«~°OyHõѨiã≤÷uÖ’ =Ù#fl =¸Å"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞q∞k.
Hõ=¸ºx+¨μì L^Œº=∞ áê„`«
=∞# ^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ ~ÚѨÊ\˜H˜ 27 UO_»∞¡ QÆ_çKå~Ú. „a\˜+π"åix
=∞# ^Õâß#∞flO_ç `«iq∞"Õã≤# `«~°∞"å`« ~¸„H˜Ok Hõ~°Î"åºÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞™êÎ=∞x =∞#
*ÏfÜ«∞ L^Œº=∞O `«~°Ñ¨Ù# "åQÍÌ#O KÕâß~°∞.
JO^ŒiH© Láê^èŒ∞Å#∞, L^ÀºQÍÅ#∞HõeÊOKÕ „ѨÉèí∞`åfixfl <≥ÅH˘Å∞Ê`åO, =∞#
^Õâßxfl áêi„âßq∞Hõ=O`«O KÕ™êÎO, ^Œ∞<Õfl"å_ç̂H Éèí∂q∞x™êÎO – P<å_»∞ KÕã≤# "åQÍÌ<åÅ∞
~Úg.
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ <å‰õΩ XHõ q+¨Ü«∞O [˝Ñ≤ÎH˜=ã¨∞ÎOk. 1930Ö’ Hõ=¸ºx+¨μìQÍ
<Õ#∞ HÍO„ÔQã¨∞Ö’ KÕi#ѨC_»∞ PO„^èŒÖ’x ǨÏi[#∞Å∞ HÍO„ÔQã¨∞Ö’ ÖË~°∞. ^•xH˜ "å~°∞
=ºuˆ~HõOQÍ =Ù<åfl~°∞. XHõ „ѨMϺ`« Hõq „a\˜+π „ѨÉ∞íè `åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ XHõ â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ
áê@ ~åâß_»∞. ''=∂H˘nÌ `≥Å¡ ^˘~°`«#O—— Jx. JѨC_»∞ ǨÏi[#∞Å∞ WÖÏ áê_®~°∞ : ''D
187
#Å¡ ^˘~°Å∞ =∂‰õΩ J=ã¨~°OÖË^Œ∞—— ÃÑ·‰õΩÖÏÅ"å~°∂† Éèí∂™êfi=ÚÅ∂ `«=∞ÃÑ· x`«º=¸
[i¿Ñ J`åºKå~åÅ#∞ QÆ∞iOz P áê@ ZO`À â◊HÎ̃=O`«OQÍ =i‚OzOk. =∂‰õΩ `≥Å¡
^˘~°Å∂ =^Œ∞Ì, #Å¡ ^˘~°Å∞ =^Œ∞Ì, #Å¡ ^˘~°ÅáêÅ# JO>Ë <Õ_»∞#fl Ѩiã≤÷`«∞ÖË. JÖψQ
=∞#^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡x Ñ‘_ç`«∞Å∂, „âßq∞‰õΩÅ∂ ‰õÄ_® *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞O`À
=∞"Õ∞HõOHÍÖËHõáÈÜ«∂~°∞. ™êfi`«O„`«º áÈ~å@O `«=∞^Õ#h, D ^Õâß#∞flO_ç „a\˜+¨μ"å~°∞
"≥·^˘ÅQÆx^Õ `«=∞‰õΩ ™êOѶ≤∞Hõ q=ÚHÎ̃ ™ê^茺OHÍ^Œx „âßq∞Hõ „Ѩ[ʼnõΩ #K«Û*ˇÑ¨Ê_»OÖ’
Hõ=¸ºx+¨μì L^Œº=∞O KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ áê„`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk.
QÍOnèr x~°fiÇ≤ÏOz# Q˘Ñ¨Êáê„`« Uq∞@O>Ë, PÜ«∞# *ÏfÜ«∞ L^Œº=∂xfl
HÍ#ÊùÔ~#∞û ǨÅ∞Å#∞O_ç – JO>Ë H˘kÌ=∞Ok ÃÑ·=~åæÅ "åi#∞O_ç „Ñ¨*Ï™ê=∂#ºO =^ŒÌ‰õΩ
fã¨∞H˘x"≥àϧ~°∞. J~Ú`Õ PÜ«∞# ~¸Ñ¨x `«#^èÀ~°}˜Ö’<Õ KÕâß~°#∞HÀO_ç. HÍx ™È+¨e[O
HÀã¨OQÍx, ™êOѶ≤∞Hõ q=ÚHÎ̃ HÀã¨OQÍx PÜ«∞# HÍ~°º„Hõ=∞O L^ÕÌtOK«ÖË^Œ∞. Hõ=¸ºx+¨μìÅ∞
*ÏfÜ«∞ q=ÚHÎ̃ L^Œº=∂xH˜ „^ÀǨÏO KÕâß~°x D<å_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K≥ѨÙ`å~°∞.
*ÏfÜ«∞ q=ÚH˜Î L^Œº=∂xH˜ Hõ=¸ºx+¨μÅì ∞KÕã#≤ =∞ǨÏ`«~Î "° ∞≥ #ÿ ¿ã= *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞OÖ’H˜
„âßq∞Hõ „Ѩ[Å#∞ fã¨∞H˘x ~å=_»"Õ∞. "å~°O`å *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ#_»O =Å¡<Õ
™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞O [Ü«∞„Ѩ^Œ"≥∞ÿOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞O ˆH=ÅO
|∂~°∞˚"å =~°æOÜ≥ÚHõ¯ ÖË^• HÍO„ÔQã¨∞"åi ã¨fiO`« Pã≤ÎQÍ =ÙO_çáÈÖË^Œ∞. =∞# Ô~·`«∞Å∞,
HÍi‡‰õΩÅ∂ *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞OÖ’ KÕi ™êfi`«O„`«ºO HÀã¨O áÈ~å_®~°∞. J~Ú`Õ JѨC_»∞
=∞#O ã¨fiÅÊ â◊HÎ̃QÍ<Õ =ÙO_»@O=Å#, L^Œº=∂xH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈÜ«∂O.
Jk"Õ~ˆ q+¨Ü∞« =∞#∞HÀO_ç. J~Ú`Õ JO`«=∂„`å# *ÏfÜ«∞ L^Œº=∞OÖ’H˜ HÍi‡Hõ, Hõ~¬° ‰Ωõ Å#∞
fã¨∞H˘x ~å=_»OÖ’ Hõ=¸ºx+¨μì L^Œº=∞O x~°fiÇ≤ÏOz# Hõ$+≤x =∂„`«O =∞#O `«‰õΩ¯=
JOK«<å "ÕÜ«∞~å^Œ∞.
<Õ \ ˜ ^Õ â ◊ Ѩ i ã≤ ÷ u Uq∞\˜ ? "≥ Ú @ì " ≥ Ú ^Œ @ QÍ H˘@ì = KÕ Û @@∞¡ Hõ x Ñ≤ O KÕ
q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë : x`«º rq`å=ã¨~åxH˜ ã¨O|OkèOz# „Ѩu XHõ¯=ã¨∞Î=Ù ^èŒ~° qѨs`«OQÍ
ÃÑiyáÈ=_»O. uO_çyO[Å∞, L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ aÜ«∞ºO H˜Ö’ ~°∂áê~Ú#fl~°‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO
J=Ú‡`ÀOk. HõÅHõ`åÎ, ÖË^• ˆH~°à◊Ö’ "≥~Úº „QÍ=ÚÅ∞ aÜ«∞º=¸, =∞~À "≥~Úº „QÍ=ÚÅ∞
QÀ^èŒ∞=∞Å∂ Wã¨∞Î<åfl~°∞. JO>Ë ~ÀA‰õΩ `«ÅH˘HõiH˜ ZO`«? ^•^•Ñ¨Ù 300 „QÍ=ÚÅ∞. D
q^èŒOQÍ HõÅHõ`åÎÖ’#∞, ˆH~°à◊Ö’#∂ =∞# „Ѩ[Å#∞ D =∂„`«O uO_çyO[Å`À rqOz
ѨxKÕÜ«∞=∞O@∞Ok =∞# „ѨÉèí∞`«fiO. =∞x+≤ rqOK«_®xH˜ HÍÅs<£ ~°∂ѨOÖ’ Hõhã¨O
500 „QÍ=ÚÖˇ·<å =ÙO_®Åx „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ K≥ѨC`«∞#flkQÆ^•! 250–300 „QÍ=ÚÅ∞
=∂„`«O~ÚzÛ, `«u=∂‡ "å\˜HÀã¨O ÉÏ¡H± =∂Ô~¯@∞ì ÔHo§ H˜Ö’ =¸_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ K˘Ñ¨C#
H˘#∞HÀ¯=∞O@∞<åfl~°∞. Wn „ѨÉèí∞`«fiO KÕã¨∞Î#flѨx. D q^èŒOQÍ HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO aèHõΔO
ÃÑ_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ =ÙOk. ÖË^• ˆH~°à◊ HÍ„"Õ∞_£û J#fl@∞¡ HÀà◊§‰õΩ "Õã≤#@∞¡ "Õã¨∞Î#flk. „ѨÉèí∞`«fiO
~ÚKÕÛ aÜ«∞ºO XHõHÀ_ç ÃÑ@ì#∞ ÃÑOK«_®xH˜ ‰õÄ_® ã¨iáÈ^Œ∞.
188
 WOHõ #∂<≥Å∞ ã¨OQÆu K«∂_»O_ç, =ÚYºOQÍ =O@ #∂<≥Å∞. H˜Ö’ Pˆ~_»∞
~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ J=Ú‡`å#O@∞#flk. HÍx =∂Ô~¯@∞ìÖ’ ѨkѨk¿ÇÏ#∞ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ `«‰õΩ¯=
~å=_»OÖË^Œ∞. ѨOK«^•~° ˆ~@∞#∞ „ѨÉèí∞`«fiO Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞QÍ x~°‚~ÚOzOk. HÍx
=∂Ô~¯@∞ìÖ’ <åÅ∞QÆ∞#fl~° – J~Ú^Œ∞ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ QÍx ^˘~°Hõ^Œ∞. W^ŒO`å ZO^Œ∞‰õΩ
[~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞¡? „ѨÉèí∞`«fiO ÉÏ¡H± =∂Ô~¯\©~°¡‰õÄ, q∞Å∞¡ Ü«∞[=∂#∞ʼnõÄ, Éèí∂™êfi=ÚʼnõÄ
ѨÓiÎ ¿ãfiK«ÛùxzÛOk. "åà◊√§ "ÕÖÏkHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ Pi˚OK«∞HÀ=_®xH˜ ã¨OѨÓ~°‚"≥∞ÿ#
¿ãfiK«Ûù=ÙOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ WѨC_»∞ J^Œ#OQÍ =∞~À "≥~ÚºHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å"Õ∞~°‰õΩ
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ ÅaèOKÕ Ñ¨OK«^•~°, H˜~Àã≤<£–WÖÏO\˜ J`«º=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fiO
=∞#‰õΩ JOkOK«ÖHË áõ È`«∞#flk. WO^Œ∞Ö’ Ug‰õÄ_® „ѨÉ∞íè `«fiO x~°~‚ ÚOz# ^è~Œ Å° ‰õΩ =∞#‰õΩ
ÅÉèíºOHÍ=Ù.
XHõ ÅHõΔ „QÍ=∂Ö’¡#∂, Ѩ@ì}ÏÖ’¡#∂ q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃ =Ù#fl =∂@ "åãÎ̈="Õ∞. HÍx P
ÅHõΔ „QÍ=∂Ö’¡#∂, Ѩ@}ì ÏÖ’¡#∂ x=ã≤OKÕ „Ѩ[Ö’¡ #∂\˜H˜ 95 =∞Ok ~ÚO_»‰¡ Ωõ q^Œ∞ºnÌáêÅ∞
ÖË=Ù. q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃ ã¨OQÆu JÖÏ =ÙOK«O_ç. P „QÍ=∂Ö’¡#∂, Ѩ@ì}ÏÖ’¡#∂ =∂=¸Å∞
H˜~°ã¨<å~ÚÅ∞ |∞_»∞¡‰õÄ_® ÖË=Ù. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë H˜~Àã≤<£ b@~ü XHõ ~°∂áê~Ú K˘Ñ¨C#
J=Ú‡`«∞<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ P á⁄QÆ náêÅ∞ ‰õÄ_® ÅÉèíºO HÍ=_»O ÖË^Œ∞. Wn <Õ_»∞#fl Ѩiã≤÷u.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ q+¨Ü«∞OQÍ =∞#O QÆ=∞xOK«=Åã≤O^Õ=∞O>Ë, x`«ºrq`å=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÖËg
™ê=∞#º „Ѩ[ʼnõΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ÖË=Ù. ZHõ¯_» K«∂ã≤<å qѨs`«=∞~Ú# ÉÏ¡H± =∂Ô~¯@∞ì
`åO_»qã¨∞Î#flk. Jk |Ç≤Ï~°OQÆ =∂Ô~¯>Ëì HÍ=K«∞Û. HÍx =∞# „Ѩ[ÅO^ŒiH© ã¨O|OkèOz
=∂„`«O Jk ÉÏ¡H± =∂Ô~¯@∞ì.
=∞s H˘@ì=KÕÛ@@∞¡ HõxÑ≤OKÕ Ô~O_À q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞㨺. =∞#
Ѩ@ì} Ñ¨Öˇ¡ „áêO`åÖ’¡ ѨxKÕÜ«∞QÆey# 25 HÀ@¡ =Ü≥∂[#∞Ö’¡#∂ WѨC_»∞ J~Ú^Œ∞HÀ@¡
=∞Ok x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ =Ù<åfl~°∞! „ѨÉ∞íè `«fi ZOáê¡~Ú"≥∞O@∞ ZOˆHÛùOlÅÖ’ L^ÀºQÍÅHÀã¨O
`«=∞ ¿Ñ~°¡#∞ #"≥∂^Œ∞KÕã¨∞‰õΩ#fl "åi ã¨OYº ‰õÄ_® 1971Ö’ 51 ÅHõΔÅ∞, 1972Ö’ 69
ÅHõΔÅ∞, 1973 JHÀì|~°∞Ö’ 82 ÅHõΔÅ∞ D ~ÀA [#=i Ô~O_À `Õn# 90 ÅHõΔÅ∂, ÖË^•
^•^•Ñ¨Ù XHõ HÀ\˜ HÍ=K«∞Û. =∞# ^Õâ◊OÖ’ x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞㨺 q+¨Ü«∞OÖ’ K≥ѨCHÀ^ŒQÆæ
=∞~À qâı+¨"Õ∞=∞O>Ë, L^ÀºQÍÅHÀã¨O `«=∞ ¿Ñ~°¡#∞ #"≥∂^Œ∞KÕã¨∞H˘#fl x~°∞^ÀºQÆ∞ÅÖ’
"≥ ∞ „\˜ H ± , „QÍ_» ∞ ºÜÕ ∞ \ò HÀ~° ∞ ûÅ#∞ Ѩ Ó iÎ K Õ ã ≤ # "å~° ∞ 㨠Q Æ O =∞Ok =ÙO\Ï~° ∞ . D
x~°∞^ÀºQÆ∞ÅO^ŒiH© – Hõhã¨O q^•º=O`«∞Å~Ú# x~°∞^ÀºQÆ∞ÅHõ~Ú<å L^ÀºQÍÅ∞
ÅaèOK«QÆÅ=<Õ Pâ◊ U =∂„`«=∞~Ú<å =ÙO^•?
„Ѩu~ÀE =∞#O Ѩ„uHõÖ’¡ K«∂ã¨∂Î<Õ =Ù<åflO. H˘kÌ"ÕÅ L^ÀºQÍÅ HÀã¨O H˘xfl
ÅHõΔÅ=∞Ok ^Œ~°MÏã¨∞ÎÅ#∞ ÃÑ@ì_»O. „Ѩu XHõ¯ L^ÀºQÍxH© =O^ŒÅ, "ÕÅ∞ ^Œ~°MÏã¨∞ÎÅ∞
=zÛѨ_∞» `«∞<åfl~Ú. =∞#^ÕâO◊ Ö’ <Õ\ ј i¨ ã≤u÷ WÖÏ=ÙOk! =∞# Ü«Ú=`«~åxH˜ JxflO\˜HOõ >Ë
189
q<åâ◊Hõ~°"≥∞ÿ#^Õ=∞O>Ë â◊~°"ÕQÆO`À ÃÑiyáÈ`«∞#fl x~°∞^ÀºQÆ"Õ∞. HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO – D
|∂~°∞"˚ å – Éè∂í ™êfi=∞º „ѨÉ∞íè `«fi"Õ∞ n#O`«\ H˜ © HÍ~°}O. "åˆ~q∞ K≥ÑÙ¨ `«∞#flѨÊ\˜H,© HÍO„ÔQã¨∞
áêʼnõΩÅ∞ `«=∞ <Õ\ ˜ q^è•<åÅ<Õ H˘#™êyOz`Õ =∂„`«O "å~°∞ D ã¨=∞㨺#∞ U =∂„`«O
Ѩi+¨¯iOK«ÖË~°∞.
^Œ∞<Õfl"åxˆH Éèí∂q∞
x~°∞^ÀºQÍxfl x~°∂‡eOKåÅ<Õ z`«Îâ◊√kú áêʼnõΩʼnõΩ x[OQÍ<Õ =ÙO>Ë JO^Œ∞‰õΩ
ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# Ѩiëê¯~° =∂~°æ"Õ∞ =ÙOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ <åÅ∞QÆ∞HÀ@¡
x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞<åfl~°∞. Éè∂í ™êfi=ÚÅ=^Œ#Ì ∞#fl Éè∂í =ÚÅ#∞ ™êfinè#O KÕã∞¨ H˘x ÜÕ∞_®kH˜ ã¨Q@Æ ∞#
180 ~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® Ѩx^˘~°Hõx =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõÄ, ¿Ñ^Œ Ô~·`«∞ʼnõΩ WzÛ"ÕÜ«∞O_ç.
"åi ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ „|`«Hõ_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# "Õ`«#OÖ’ ã¨QÆ"≥∞ÿ# – JO>Ë J~Ú^Œ∞
=O^ŒÅ#∞O_ç P~°∞=O^ŒÅ~°∂áêÜ«∞Å =~°‰Äõ ‰õÄ_® ~å^Œ∞. W^Œ~Ì ∞° ÃÑ^ŒÅÌ ∂, W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∂
QÆey# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ Hõhã¨O "Õ`«#O – JO>Ë rqOK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# "Õ`«#O <≥ʼnõΩ
=O^Œ~°∂áêÜ«∞Å#∞ H˘O>Ë – <Õ#∞ J=ã¨~åÅ „áêuѨkHõÃÑ· "Õ`«<åxfl QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_@ » OÖË^∞Œ ~ÀA‰õΩ =Ü≥∂[#∞_çH˜ XHõ ~°∂áê~Ú K˘Ñ¨C# "Õ`<« åxflQÆ∞iOz =∂„`«"∞Õ
„Ѩ™êÎqOK«∞`«∞<åfl#∞ – XHõ =º=™êÜ«∞ HÍi‡Hõ ‰õΩ@∞O|O XHõ ÜÕ∞_®k JO`å Hõ+ì̈Ѩ_ç`Õ
500 ~°∂áêÜ«∞ÅHõO>Ë Z‰õΩ¯= P^•Ü«∞O ~å=_»OÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# XHõ q^èŒOQÍ "åiH˜
Láêkè HõeÊOK«_»=∞O>Ë "åiH˜ Éèí∂q∞x=fi_»"Õ∞ Ѩiëê¯~°=∂~°æO. Jk "åiH˜ ѨÓiÎQÍ Ñ¨x
~Ú=fiHõáÈ=K«∞Û. "åiH˜ J=ã¨~åÅ „áêuѨkHõÃÑ· Hõh㨠"Õ`«#O ‰õÄ_® ÅaèOK«HõáÈ=K«∞Û.
rqOK«_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# "Õ`«#O ‰õÄ_® Jk HÍHõáÈ=K«∞Û. HÍx P Éèí∂q∞ "åiH˜
P^•Ü«∂xfl WKÕÛ =∂~°æOQÍ<≥·<å =ÙO_»QÆÅ^Œ∞. Jk ‰õÄ_® KÕÜ«∞HõáÈ`Õ x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞㨺
Ѩiëê¯~°=Ú HÍ^Œ∞. Jk ÖˉõΩO_® Ѩ@ì}ÏÖ’¡x „Ѩ[ʼnõΩ uO_ç ‰õÄ_® =ÙO_»^Œ∞.
J~Ú^Œ∞âß`«OQÍ=Ù#fl Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ "≥Ú`«ÎO Éèí∂q∞Ö’ 40 âß`åxfl HõO„\’Å∞
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. „QÍ=∂Ö’¡ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. Éèí∂ã¨O㨯~°}Å#∞`≥KÕÛ
L^ÕÌâ◊OÖˉõΩO_®<Õ HÍO„ÔQã¨∞"å~°∞KÕ¿ã |∂@Hõ"åQÍú<åÅ=Å¡#∂, ã‘eOQ∑ K«\ÏìÅ∞ =™êÎÜ«∞x
J^ÕѨxQÍ "å~°∞ @=Ú‰õΩ"Õã≤ K≥ѨÊ_»O=Å¡#∂ – „Ѩu XHõ¯~°∂ `«# Éèí∂q∞x `«#"åi
=∞^躌 <Õ Ñ¨Oz"Õã∞¨ #Î flѨC_»∞, =O^Œ ZHõ~åÅ Éè∂í ™êfiq∞ WѨC_»∞ #Å∞QÆ∞~°∞QÍ =∂~°∞`«∞<åfl~°∞
– XH˘¯Hõ¯iH˜ 20, 30 ZHõ~åÅ∞O_ÕÖÏ. D „áêuѨkHõÃÑ·#<Õ „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡x 5
âß`«O KÕ`«∞Ö’¡ 40 âß`«O Éèí∂q∞ =ÙO@∞#flk. x*ÏxH˜ Éèí∂ˆHO„nHõ~°} WOHÍ Z‰õΩ¯"Õ. D
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ `«=∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ H“Å∞ÔH·# W™êÎ~°∞, ÖË^• =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ`À<≥·<å
™êQÆ∞KÕ~ÚOK«∞H˘O\Ï~°∞. `å=Ú =∂„`«O Ug∞ KÕÜ«∞~°∞ Éèí∂q∞ g∞^Œ "å~°∞ Ѩ<ÕKÕÜ«∞~°∞.
Ѩ~å#fl Éèí∞‰õΩ¯Å‰õΩ Ñ¨k#∞O_ç W~°"≥· Ü«∞Hõ~åÅ Éèí∂q∞ =ÙO_»x=fi_»=∂ ÖË^• J#fl
190
ã¨=∞㨺HÍkk. Jã¨Å∞ Ѩ~å#flÉèí∞‰õΩ¯Å KÕ`«∞Ö’¡ U =∂„`«O Éèí∂q∞ =ÙO_»hÜ«∞~å^Œ∞. "åi
Éèí∂=ÚÅxflO\˜h ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõÄ, ¿Ñ^Œ Ô~·`åOQÍxH˜ ѨOz
ÃÑ@ì=Åã≤O^Õ.
WOHõ <Õ\ ˜ Ü«Ú=`«~°O XHõ „Ѩâ◊fl J_»∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ Ü«Ú=‰õΩx`«O„_ç
QÆ∞=∂™êÎQÍ<À, á¶êºHõìs HÍi‡‰õΩ_»∞QÍ<À ÖË^• XHõ ÖÏÜ«∞~°∞QÍ<À =ÙO_»=K«∞Û. JѨC_®
Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =∂ Éè∂í q∞x‰õÄ_® fã¨∞H˘O\Ï~å? J~Ú`Õ <å QÆ`qÕ ∞HÍ#∞ Jx „ѨtflOK«∞`å_»∞.
WѨÊ\˜ˆH <åHõ_»∞Ѩ٠HÍÅ∞`«∞#flkHõ^• JO\Ï_»∞. z#fl z#fl QÆ∞=∂™êÎÅ∞, á¶êºHõìs HÍi‡‰õΩÅ∞,
`«‰õΩ¯= r`åÅ Láê^蕺ܫÚÅ∞, z#fl z#fl Ѩi„â◊=∞^•~°∞Å∞, ÖË^• "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ – D
HÀ=‰õΩ K≥Ok# "åi#O^Œih HõÅ∞ѨÙH˘<åfl giKÕ`«∞Ö’¡ 10 âß`«O Éèí∂q∞HõO>Ë
Z‰õΩ¯==ÙO_»^Œ∞. JO^Œ∞=Å# gi =^ŒÌQÆÅ Éèí∂q∞x ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ#=ã¨~°OÖË^Œ∞. P
Éèí∂q∞ JO>Ë "åiHõO`« =∞=∞HÍ~°O=ÙO>Ë "åi<Õ =ÙOK«∞HÀhÜ«∞O_ç. ã¨fiÜ«∞OQÍ
™êQÆ∞KÕÜ«∞‰õΩO_® Ѩk Ü«∞Hõ~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ =∞Oz =∂QÍ}˜ Éèí∂q∞ QÆÅ ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞
QÆ∞iOKÕ =∞#O ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞H˘O\ÏO. "åi=^ŒÌ#∞#fl Éèí∂q∞h, ™êQÆ∞‰õΩÖÏÜ«∞H©QÍ
=Ù#fl ѨkH˘@¡ Ü«∞Hõ~åÅ |O[~°∞ Éèí∂q∞x HõÅ∞ѨÙH˘O>Ë – n#O`«\ ˜h ѨOK«QÆey`Õ =∞#
„QÍ=∞ã‘=∞Ö’¡x ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Éèí∂q∞, Láêkè ÅaèOK«QÆÅ^Œ∞. P q^èŒOQÍ<≥·<å
"åiH˜ Hõhã¨Éèí$u U~°Ê_»QÆÅ^Œ∞. =∞i D Ѩxx „ѨÉèí∞`«fiO KÕã¨∞ÎO^•?
HÍx „ѨÉ∞íè `«fiO ǨÏi[#∞ʼnõÄ, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ, Ã+_»∂ºÅ∞¤ `«~Q° `Æ ∞« Å"åiH˜,
"≥#∞Hõ|_ç# ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok# ¿Ñ^ŒÅ‰õÄ Éèí∂q∞x=fi_®xH˜ x~åHõiOK«∞`«∞#flk. D
`«~°QÆ`«∞ʼnõΩ K≥Ok# ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å∞ Éèí∂q∞HÀã¨O „Ѩܫ∞`«flOz`Õ – `«=∞‰õΩ#fl H“Å∞ǨωõΩ¯Å#∞
QÆ∞iOz Ѩ@∞ì|_ç`Õ, JѨC_»∞ ~¸ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO =∞^ŒÌ`«∞`À "åig∞^Œ
q~°∞K«∞‰õΩ Ñ¨_»`å~°∞, Kå=ÉÏ^Œ∞`å~°∞, "åi ¢ã‘ÎÅ#∞ K≥~°∞™êÎ~°∞, "åi WO_»¡#∞ HÍeÛ"Õ™êÎ~°∞,
"åix z„`«ÇÏ≤ Oã¨Å∞ ÃÑ_»`å~°∞. WO`« [iy<å „Ñ¨É∞íè `«fiO "åiÃÑ· ZÖÏO\˜ K«~åº fã¨∞HÀ^Œ∞.
Wn <Õ_»∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flk!
„jH͉õΩà◊OÖ’ yi[#∞Å∞ "Õ∞ÖÁ¯x `«=∞ ǨωõΩ¯ÅHÀã¨O áÈ~å_®~°O>Ë – #QÆ̊Öˇ·@¡
<åÜ«∞Hõ`åfi<Õ HÍhÜ«∞O_ç – "åi Éèí∂=ÚÅ#∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, HÍO„\ÏHõì~°∞¡, ѨzÛ
ÅOK«Q˘O_»∞Å~Ú# „ѨÉèí∞`åfikèHÍ~°∞Å∂ Ѷ¨∞’~åu Ѷ¨∞’~°OQÍ P„Hõq∞OK«∞‰õΩ#flO^Œ∞=Å¡<Õ.
qѨ=¡ O ZÖÏ ™ê^躌 =∞=Ù`«∞Ok? ZÖÏO\˜ Z`«∞QÎ _Æ Å» #∞ KÕ|\Ïìe J<Õ q+¨Ü∂« Å#∞ QÆ∞iOz
"å~°∞ PÖ’zOK«~°∞. `«=∞ HÀáÈ„^ÕHõOÖ’, ã¨Ç¨Ï[OQÍ =zÛ# P"Õâ◊OÖ’ Z=Ô~·`Õ `«=∞
=ÚO^Œ∞H˘zÛ `å=Ú D „ѨÉèí∞`«fiO g∞^Œ, Éèí∂™êfi=ÚÅg∞^Œ áÈ~å_»∞`å=∞O\Ï~À "åi<Õ
J#∞ã¨iOK«∞`å~°∞ ¿Ñ^ŒÅ∞, J~Ú#ѨÊ\˜H© „ѨÉèí∞`«fiO Éèí∂q∞x ѨOK«^Œ∞.
191
WOHÍ Z‰õΩ¯= Láê^蕺ܫÚÅ∞, _®Hõ~ì ∞° ¡ HÍ"åe
WOHÍ q^•º=O`«∞Öˇ·# x~°∞^ÀºQÆ∞Å ã¨OQÆu fã¨∞HÀO_ç. "å~°O`å ã¨fiÜ«∞O
Láê^èŒ∞Å#∞ HõeÊOK«∞HÀ=_»O HÀã¨O U_®kH˜ 50 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å<À, =∞~À q^èŒ"≥∞ÿ#
`À_®Ê@∞<À ~Ú™êÎ#x „ѨÉèí∞`«fiO JO@∞#flk. q^•º=O`«∞Öˇ·# x~°∞^ÀºQÆ∞ʼnõΩ L^ÀºQÍÅ∞
ÅaèOѨKÕÜ«∞_®xH˜ W^Õ<å =∂~°æO? =∞# „ѨÉèí∞`«fiO=^ŒÌ J`«ºO`« `«=∂ëê J~Ú#
Ѩ^äŒHÍÅ∞O\Ï~Ú!
''ÉϺO‰õ Ω Å∞ H˘O`« ~ ° ∞ }O ~Ú™êÎ ~ Ú. P ã¨ Ç ¨  Ü« ∞ O`À =Ùáêkè x g∞~° ∞
HõÅÊOK«∞HÀO_ç—— Jx JO\Ï~°∞. D ã¨fiÜ«∞O =Ùáêkè JO>Ë ~Ún : =Ù`«ÊuÎ ™ê^èŒ<åÅ#∞
<å KÕuH˜=Ùfi. ^•xfl ™êkèOK«_®xH˜ <Õ#∞ „Ѩܫ∞uflOK«∞`å#∞. HÍx h=Ù <å‰õΩ =Ù`«ÊuÎ
™ê^èŒ<åÅ x=fi=Ù. =∂Ô~¯@∞ì‰õΩ Qͺ~°O\© ~Ú=fi=Ù. <å‰õΩ ^Õhfl ã¨Ñ¨¡~ÚKÕÜ«∞=Ù. <Õ#∞ HÍx
=∞~˘Hõ~°∞QÍx Éèí∂q∞ÖˉõΩO_®, =Ù`«ÊuΙê^èŒ<åÅ∞ ÖˉõΩO_®, ~°∞} ™œHõ~åºÅ∞ ÖˉõΩO_®,
=Ú_ç=ã¨∞Î=ÙÅ∞ ÖˉõΩO_® ã¨fiÜ«∞O =Ùáêkèx ZÖÏ HõeÊOK«∞HÀQÆÅO?
JO^Œ∞=Å# x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~åxH˜ |Ǩïã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# =∂~åæxfl "Õ∞=Ú
ã¨∂zOK«∞`«∞<åflO.
WѨC_»∞ 40 ÅHõΔÅ=∞Ok q^•º=O`«∞Öˇ·# x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ =Ù<åfl~°∞. QÆ`« 30
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ 14 UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ JÉσ~ÚʼnõΩ, J=∂‡~ÚʼnõΩ Ñ¨k ã¨O=`«û~åÖ’¡
„áê^èŒq∞Hõq^Œº#∞ QÆ~°∞ѨÙ`å=∞x g∞~°∞"åQÍÌ#OKÕã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~°∞. 1960 QÆ_çzáÈ~ÚOk.
1970 ‰õÄ_® J~ÚáÈ~ÚOk. WOHõ WѨC_»∞ J~Ú^Œ= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ ^•xx QÆ∞iOz
Ug∞ K≥ѨÙ`«∞Ok? 1980 HõÖÏ¡ 6–11 =∞^茺 =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ ÉÏÅÉÏeHõ ÅO^ŒiH© x~°ƒO^èŒ
„áê^èqŒ ∞Hõ q^Œº#∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ_»`å=∞x. =∞i 11 #∞O_ç 14 =~°‰Äõ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ JÉσ~ÚÅ∞,
J=∂‡~ÚÅ ã¨OQÆu Uq∞\˜? Jk 1985–86‰õΩ Ñ¨ÓiÎ J=Ù`«∞O^Œ@! HÍx "å~°∞ ~¸<å_»∞
KÕã¨∞Î#fl Ѩxx ѨijeOz x[=∂Ö’zOz`Õ 6–11 UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤šʼnõΩ ‰õÄ_®
„áê^äŒq∞Hõ x~°ƒO^èŒ q^Œº#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>Ëì HÍ~°º„Hõ=∂xfl 1984 <å\˜H˜‰õÄ_® ѨÓiÎ KÕÜ«∞ÖË~°∞.
ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë † =Ú™ê~Ú^• „Ѩ}ÏoHõ ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥ѨÙ`«∞#fl ^•xx|>Ëì 80 âß`«O
J=∂‡~ÚÅ#∞ =∂„`«O 6–11 =∞^茺 =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ"åix „áê^äŒq∞Hõ `«~°QÆ`«∞Ö’¡H˜ 1980
<å\˜H˜ *Ë~°∞ÛHÀQÆÅ~°∞. WOHõ q∞ye# 20 âß`«O J=∂‡~ÚÅ ã¨OQÆu U=∞=Ù`«∞Ok? 20
âß`«O J=∂‡~ÚÅ#∞ ã¨Ç≤Ï`«O J~Ú^ÕO_»¡ ã¨∂¯à◊§Ö’ *Ë~°∞ÛHÀÖËHõáÈ`Õ, 1980 HõÖÏ¡ 6–11
=∞^茺=Ü«∞ã¨∞û QÆÅ "å~°O^ŒiH© q^Œº <≥ÖÏ JOkOK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞?
192
 WOHõ Ô~O_À q+¨Ü«∞O : Hõhã¨O J~Ú^ÕO_»¡áê@∞ K«^Œ∞"≥·# ÖËHõáÈ`Õ "åix
JHõΔ~åã¨∞ºÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«_®xH˜ qÅ∞ÖË^Œ∞. HÍx ''Q˘Ñ¨Ê JÉèí∞º^ŒÜ«∞HÍ=Ú‰õΩ_»x——
H˘xÜ«∂_»|_Õ =∞# ˆHO„^Œ q^•º=∞O„u #∂~°∞Öò Ǩï¿ãû<£ K≥Ñ≤Ê# ^•xx |\ì̃ XHõ@=
`«~°QÆuÖ’ KÕi# q^•º~°∞÷ÅÖ’ J~Ú^Œ= `«~°QÆuH˜ KÕ~°∞HÀ<Õã¨iH˜ JO^Œ∞Ö’ 60 âß`«O
q^•º~°∞÷Å∞ `«yæáÈ`å~°∞. Wk "åi ^•i„^ŒO =Å¡<Õ. "åi `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõΩ `«=∞ a_»¤Å‰õΩ
q^Œº K≥Ñ≤ÊOKÕ ™ÈÎ=∞`« ÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞<Õ#x PÜ«∞# K≥ѨÙ`å~°∞. XHõ@= `«~°QÆuÖ’
=O^Œ=∞Okx *Ë~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú^Œ= `«~Q° uÆ KÕ~∞° ‰õΩ#flѨÊ\˜H˜ =∂„`«"∞Õ "å~°∞ JHõ~Δ åã¨∞ºÅ∞
HÍ*ÏÅ~°∞. HÍx JѨÊ\˜H˜ 60 âß`«O *ÏiáÈ`«∞<åfl~°∞. "åiH˜ J~Ú^ÕO_»∞¡ q^Œº QÆi¿Ñ
ÉÏ^茺`« g∞k HÍ^• Jx „ѨÉèí∞`åfixfl „ѨtflOK«∞`«∞<åfl#∞.
u~°∞=#O`«ÑÙ¨ ~°OÖ’ q^•ºi÷ ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<£ =∞Ǩã¨Éíè [iy#ѨC_»∞ „Ѩu XHõ¯ „áê^äqŒ ∞Hõ
áê~î°âßÅ Hõhã¨O U_ÕO_»¡ HÀ~°∞û#∞ Hõey=ÙO_®Åh, J~Ú^ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ a_»¤Å#∞
*Ë~°∞ÛHÀ"åÅx HÀ~°∞`«∂ g∞~°∞ f~å‡#O KÕâß~°∞. áÈh ѨtÛ=∞ ^ÕâߊѨ^ŒÌux
=∞#^Õâ◊O=~°‰õÄ =keÃÑ@ìO_ç. =∞#^Õâ◊ ™êO„Ѩ^•Ü«∂xfl |>Ëì J~Ú^ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ
Ñ≤Å¡Å#∞ *Ë~°∞ÛH˘x "åiH˜ U_ÕO_»¡ ã¨∂¯Å∞ HÀ~°∞û#∞ ѨÓiÎ KÕÜ«∞O_ç ™È+¨e[O =¿ãÎ,
JѨC_»∞ =∞# =#~°∞Å∞ ~ÚOHÍ Z‰õΩ¯= =ÙO\Ï~Ú. QÍ|\˜ì =¸_Õà◊§ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ
ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ H˜O_»~ü QÍÔ~<¤ Å£ #∂, #~°ûsÅ#∞ „áê~°OaèOK«=K«∞Û. HÍx WѨC_»∞ J~Ú^ÕO_»¡
=Ü«∞ã¨∞û`À q^Œº#∞ „áê~°OaèOz, U_ÕO_»¡ ã¨∂¯eOQÆ∞#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∞=K«∞Û.
„Ѩu XHõ¯ "≥~Úº=∞Ok [<åÉèωõÄ U_»∞`«~Q° `Æ ∞« Å∞QÆÅ XHõ ã¨∂¯Å∞#∞ <≥ÅH˘ÅÊO_ç.
XH˘¯Hõ¯ ã¨∂¯Å∞‰õΩ 10 =∞Ok Láê^蕺ܫÚÅ#∞ xÜ«∞q∞OK«O_ç. JѨC_»∞ 1979 <å\˜H˜
=∞#‰õΩ 60 ÅHõΔÅ=∞Ok „áê^èŒq∞Hõ Láê^蕺ܫÚÅ∞ HÍ=Åã≤ =™êÎ~°∞. HÍx ~ÚѨC_»∞
=∞#‰õΩ 13 ÅHõΔÅHõO>Ë Z‰õΩ¯= \©K«~°∞¡ÖË~°∞. Hõ#∞Hõ g∞~°∞ "≥O@<Õ 44 ÅHõΔÅ=∞Okx
L^ÀºQÍÖ’¡H˜ fã¨∞HÀ=K«∞Û. =∞#‰õΩ <Õ_»∞#fl q^•º=O`«∞Å~Ú# x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ 40 ÅHõΔÅ
=∞O^Õ. Dq^èOŒ QÍ q^•º=O`«∞Å~Ú# x~°∞^ÀºQÆ∞ÅO^ŒiH© L^ÀºQÍe=fi=K«∞Û. "≥∞„\˜‰Ωõ ºÖË+<¨ £
áêÃã#· „ѨuXHõ¯~°∂ `«# =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ q^Œº QÆ~Ñ° Ö¨ _Ë ®? HÍx =∞# „ѨÉ∞íè `«fiO
~¸ Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍÖË^Œ∞.
JÖψQ "≥·^Œ∞ºÅ ã¨OQÆux K«∂_»O_ç. =∞#‰õΩ KåÖÏ=∞Ok ™ê=∂#º"≥∞ÿ# _®Hõì~°∞¡
J=ã¨~°O =ÙOk. P~°∞=∂™êÅáê@∞, XHõ ÜÕ∞_®káê@∂ tHõΔ}#∞ ~ÚzÛ K≥·<å _®Hõì~°¡#∞
`«Ü«∂~°∞KÕã≤ `«=∞ „QÍ=∞ã‘=∞Ö’¡ "≥·^ŒºO KÕÜ«∞_®xH˜ "åix ѨOÑ≤ã¨∞Î#flk. JÖÏO\˜"å~°∞
=∞#‰õΩ ÅHõΔÅ∞ HÍ=Åã≤ =Ù<åfl~°∞. HÍx =∞# „ѨÉèí∞`«fiO P Ѩx KÕÜ«∞^Œ∞.
g∞~°∞ Éè∂í q∞xzÛ, WiˆQ+¨<£ „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞ xi‡Oz, Z~°∞=ÙÅ á¶êºHõsì Å#∞ ™ê÷ÑO≤ z,
~°"å}Ï ™œHõ~åºÅ#∞ HõÅ∞QÆ*Ë¿ãÎ, q^Œ∞º`ü ˆHO„^•Å#∞ xi‡Oz`Õ Jxfl Ѩ#∞Å∞ ™êQÆ∞`å~Ú.
193
HÍÅfiÅ#∞ „`«=fi=K«∞Û, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∂, ~Ô `· ∞« Å∂, "åi H˘_»∞‰õΩÅ∂ JO`å ѨxKÕ™êÎ~∞° .
"å~°O`å KÕ¿ã Ѩx`À "å~°∞ Láê^蕺ܫÚÅ#∞, "≥·^Œ∞ºÅ#∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® áÈ+≤OK«∞HÀQÆÅ~°∞.
HÍx „ѨÉèí∞`«fiO D Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ ÖË^Œ∞.
Éè∂í q∞x¿ãÎ "å~°∂ ѨxKÕ™êÎ~∞° – K«∂_»O_ç!
1953–54Ö’ [iy# XHõ ã¨OѶ¨∞@##∞ QÆ∞iOz [˝Ñ≤ÎH˜ `≥™êÎ#∞. _®Hõì~ü ÔH.ZÖò.
~å=Ù JѨC_»∞ =∞O„uHÍ_»∞. WO[h~°∞ =∂„`«"Õ∞. PÜ«∞# K≥·<å "≥o§ =KåÛ~°∞.
HõÅ∞ã¨∞H˘#flѨC_»∞ PÜ«∞# #xflÖÏ J_çQÍ~°∞ : K≥·<åÖ’ ÅHõΔÖÏk „Ѩ[Å∞ ~å„uO|=à◊√§
„áê*ˇ‰õΩìÅ x~å‡}ÏxH˜ nHõΔQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞. H˘kÌ "å~åÖ’¡<Õ "å~°∞ Ô~O_»∞=O^ŒÅ
=¸_»∞=O^ŒÅ H˜Ö’g∞@~°¡ á⁄_»=ÙQÆÅ ÃÑ^ŒÌ HÍÅ∞=#∞ `«"åfi~°∞. Wk =∞Ǩϟ[fiÅ=∞~Ú#
q+¨Ü∞« O HÍ^•? K≥<· å „Ñ¨[Å∞ WO`« L`åûǨÏO`À ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl~°∞. =∞#^ÕâO◊ Ö’
„áê*ˇ‰Ωõ Åì HÀã¨O =zÛ Ñ¨xKÕÜ∞« =∞O>Ë ‰õÄex _ç=∂O_£ KÕ™êÎ~∞° . Uq∞\˜ qz„`«O? PÜ«∞#‰õΩ
<ÕxÖÏ ã¨=∂^è•#q∞KåÛ#∞ : ''JHõ¯_» "åiH˜ Éèí∂q∞ ~ÚKåÛ~°∞. Jk "åi ã¨fiO`« Éèí∂q∞
J~ÚOk. `«=∞ Éè∂í q∞x ™êQÆ∞KÕã∞¨ H˘<ÕO^Œ∞Hˆ „áê*ˇ‰Ωõ Åì x~å‡}ÏxH˜ L`åûǨÏOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ
=ã¨∞Î<åfl~°∞. WHõ¯_Õ"≥∂ =∞~˘Hõi Éèí∂q∞HÀã¨O ѨxKÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ "åix HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞.
"åÔ~O^Œ∞H˘™êÎ~∞° ?—— =∞# =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ZO`«\ ˜ ^Œ∞~°ƒ~ù Ñ° i¨ ã≤`÷ ∞« Ö’¡ =Ù<åfln U=∂„`«O
ѨiK«Ü«∞O=Ù<åfl"åiÔH·<å `≥Å∞ã¨∞ÎOk. "å~°∞ `«=∞ a_»¤ÅˆH uO_ç ÃÑ@ìÖËHõ "åix J^ÕѨxQÍ
u_»∞`«∂=ÙO\Ï~°∞. Ѩ#∞ÖË¡x ~ÀAÖ’¡ J~Ú`Õ =∞sHõ+ì̈O. Ñ≤Å¡Å∞ P_»∞HÀ=_®xH˜ J@∂
~Ú@∂ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`å~°∞. JѨC_»∞ Ñ≤Å¡Å`À `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ U=∞O\Ï~À `≥Å∞ã¨∞<å? ''Uq∞\˜
g∞~° ∞ KÕ ã ¨ ∞ Î # flk? g∞‰õ Ω "Õ ∞ =Ú uO_ç ÃÑ@ì Ö Ë = Ú, WÖψ Q g∞~° ∞ P@ÖÏ_» ∞ `« ∂
Ѩ~°∞QÆ∞Öˇ`«∞Î`«∂=ÙO>Ë g∞‰õΩ ~ÚOHÍ PHõÖˇ· Z‰õΩ¯=uO_ç J=ã¨~°=∞=Ù`«∞Ok. g∞‰õΩ "Õ∞=Ú
uO_ç ÃÑ@ìÖË=Ú. "≥∞^ŒÅ‰õΩO_® WO\˜Ö’ Ѩ_»∞HÀO_ç.——
D q^è Œ O QÍ `« = ∞ Ñ≤ Å ¡ Å PHõ e x f~° Û ÖË ~ ° ∞ QÍ|\˜ ì `« O „_» ∞ Å∞ "åix
P_»∞HÀ=^ŒÌO\Ï~°∞. Ǩïëê~°∞QÍ QÆO`«∞֡ܫ∞º=^ŒÌO\Ï~°∞. "≥∞^ŒÅ‰õΩO_® Ѩ_»∞‰õΩO>Ë=Ù#fl
â◊H˜ÎxHÍ™êÎ =∞iH˘xfl ~ÀAÅ=~°‰õÄ =ÙѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û#<Õk "åi ÉèÏ=O. =∞#
=º=™êÜ«∞HÍi‡‰õΩÅ∞ rqOK«∞`«∞#fl Ѩiã≤÷`«∞Å∞ Dq^èŒOQÍ=Ù<åfl~Ú. JÖÏO\˜ xHõ$+¨ì
Ѩiã¨÷`«∞Ö’¡=Ù#fl =∞# =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨x KÕÜ«∂e? Z=iHÀã¨O
ѨxKÕÜ«∂e? D q+¨Ü«∞O Ju ™ê=∂#º"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. ã¨∞ÅÉèíOQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆey#
q+¨Ü«∞O‰õÄ_®. HÍx =∞# 'Q˘Ñ¨Ê ѨiáêʼnõΩÅ∞— "Õ∞^è•=ÙÅ∞, WO[h~°∞¡ nxx
J~°÷OKÕã¨∞HÀÖË~°∞. ™È+¨eã¨∞ì K≥·<åÖ’, ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ „Ѩ[Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ JO`«
L`åûǨÏO`À ѨxKÕ™êÎ~À, =∞i =∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "å~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨xKÕÜ«∞~À "åiH˜
J~°÷OHÍ^Œ∞.
194
 WÖÏO\˜ =Ù^•Ç¨Ï~°}Å#∞ <Õ#∞ ZxflO\˜<<·≥ å W=fiQÆÅ#∞. ã¨Ö÷ ÏÅ∞ ~ÚzÛ, =ÚiH˜
QÆ∞_çÃãÅÖ’ x=ã≤OKÕ"åix WO_»∞¡Hõ@∞ìHÀ=∞#O_ç. D ã¨÷ÖÏÅ∞ g∞ ã¨fiO`«"Õ∞#x K≥ѨÊO_ç.
g∞ QÆ$ǨÅ x~å‡}ÏxH˜ HÍ=Åã≤# ™êOˆHuHõ ã¨ÅǨÅ#∞, Pi÷Hõ™êÜ«∂xfl, `«k`«~°
ѨiHõ~åÅ#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕ™êÎ=∞x K≥ѨÊO_ç. Hõ@∞ì‰õΩ#fl `«~°∞"å`« D WO_»∞¡ g∞
ã¨fiO`«=∞=Ù`åÜ«∞x K≥ѨÊO_ç. JѨC_»∞ ZO`« L`åûǨÏOQÍ QÆ$ǨÅ∞ x~å‡}O HÍQÆÅ"À
K«∂_»O_ç. K≥·<åÖ’ „Ѩ[Å∞ ѨxKÕã≤ `«=∞ ~ÚO_»¡#∞ `å"Õ∞ xi‡OK«∞H˘O\Ï~°∞. D q^èŒOQÍ
=∞#O Zxfl Ѩ#∞Öˇ<· å KÕÜ∞« =K«∞Û. HÍx =Ù#fl J=~À^è=Œ ∞O`å Uq∞\˜? Éè∂í q∞ Ü«∂[=∂#ºO,
=Ù`«ÊuÎ ™ê^è<Œ åÅ Ü«∂[=∂#ºO, á¶êºHõsì Å Ü«∂[=∂#ºO – W=hfl H˘kÌ=∞Ok ™êfinè#OÖ’
=ÙO_»@"Õ∞.
WOk~åQÍOnè ~å„u J#Hõ ѨQÆÅ#Hõ XHõ>Ë Q˘_»= – ˆ~_çÜ≥∂Å ^•fi~å#∂,
Ѩ„uHõÅ ^•fi~å#∂‰õÄ_® – '=∞# q∞ѨC_»∞ KåÖÏ H˜¡+ì̈Ѩiã≤÷uÖ’¡ =Ù<åflO =∞# „Ѩ[Å∞
<Õ_»∞ J`«ºO`« q+¨=∞ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°∞. D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ã¨"≥∞‡Å∞ KÕÜ«∞_»O
KåÖÏ `«Ñ¨C. g∞~°∞ ѨxKÕã≤ Z‰õΩ¯= L`«ÊuÎ KÕÜ«∂e.— J~Ú`Õ P"≥∞ D „H˜Ok q^èŒOQÍ
K≥ѨÊ_»O =∂„`«O <Õ<≥ѨC_»∂ q#ÖË^Œ∞. =∞#^Õâ◊O <Õ_»∞ KåÖÏ Hõ+¨ìѨiã≤÷`«∞Ö’¡ =ÙOk.
„Ѩ[ʼnõΩ uO_ç ÅÉèºí O HÍ=_»OÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å# =∞# „Ѩ[ʼnõΩ uO_ç ÅÉèºí =∞ÜÕ∞ºO`«=~°‰Äõ ,
=∞# ã¨=∞㨺Å∞ Ѩiëê¯~°=∞ÜÕ∞ºO`«=~°‰õÄ, U XHõ¯ Éèí∂™êfiq∞H˜ qѨs`«"≥∞ÿ# ^èŒ~°Å∞
K≥e¡OK«~å^Œ∞. |_® á¶êºHõìs Ü«∞[=∂#∞Å∞ ÖÏÉèÏÅ#∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. HÍx
P"≥∞ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩQÍx, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩQÍx WÖÏ K≥ѨÊ^Œ∞. ''g∞ ÖÏÉèÏÖËHÍ^Œ∞, g∞
ã¨OѨ^Œ#∞ ‰õÄ_® fã¨∞H˘O\ÏO.—— JÖψQ ''=∂ ^Õâ◊ Ѩiã≤÷u ÉÏQÆ∞Ѩ_ÕO`«=~°‰õÄ q^Õâ◊
~°∞}ÏÅÃÑ· ZÖÏO\˜ =_ô¤x K≥e¡OK«^ŒÅK«ÖË^Œ∞.—— Jx P"≥∞ K≥ѨÊ_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_»@O ÖË^Œ∞.
HÍx KåbKåÅx r`«O _»|∞ƒÅHÀã¨O, Hõhã¨Ñ¨Ù „|`«∞‰õΩÔH· Hõ+ì̈Ѩ_ç ѨxKÕ¿ã HÍi‡Hõ=~åæxH˜
=∂„`«O ã¨"≥∞‡Å∞ KÕÜ«∞=Å^Œ∞† L`«ÊuÎx Z‰õΩ¯= KÕÜ«∞O_ç Jx ^èŒ~°‡Ñ¨<åflÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∞Ok.
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõÄ, Éèí∂™êfi=ÚʼnõÄ P"≥∞ ~ÚÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ѨÊ~°∞? =∞# ^Õâ◊O Ѩiã≤÷u
ÉÏQÆ∞Ѩ_OÕ `«=~°‰Äõ HÍ~°∞¡ "å_»=^Œ∞,Ì ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Éè=í O`«∞Å∞ Hõ@∞ìHÀ=^Œ∞,Ì ÖÏÉèÏÅ∞ fã¨∞HÀ=^Œ∞Ì
– WÖÏ P"≥∞ "åiH˜ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ѨÊ~°∞?
K«∂_»O_ç! `å`åÅ∞, a~å¡Å∞, W`«~° |_® QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ ZÖÏ qѨs`«OQÍ
ã¨OѨ^Œ#∞, Pã¨∞ÎÅ#∞ ÃÑOK«∞‰õΩO@∞<åfl~À K«∂_»O_ç. "åi Pã¨∞ÎÅ∞ 1951Ö’ 40–50
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å=~°‰Äõ =Ù<åfl~Ú. WѨC_»∞ XH˘¯Hõ¯i Pã¨∞ÖÎ Ë 750 HÀ@¡ =~°‰Äõ ÃÑiQÍ~Ú.
Éèí∂q∞g∞^Œ Jã¨Å∞ Ѩ<ÕKÕÜ«∞x Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ "åiKÕÛ ^è•<åºxH˜ @#∞fl‰õΩ Ô~O_»∞ =O^ŒÅ
~°∂áêÜ«∞Å∞ J^Œ#OQÍ ~Ú™êÎ=∞x „ѨÉèí∞`«fiO K≥ѨÙ`«∞#flk. „QÍ=∞ã‘=∞Ö’¡ #∂\˜H˜ J~Ú^Œ∞
=∞OkQÍ =∂„`«"∞Õ =Ù#fl D Éè∂í ™êfi=ÚÅ=^ŒÌ J~Ú^Œ∞HÀ@¡ @#∞flÅ uO_çyO[Å∞<åfl~Ú.
D q^èŒOQÍ „ѨÉèí∞`«fiO "åiH˜ "≥~ÚºHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ ã¨=∞iÊOK«∞`ÀOk. HÍx Hõ+ì̈Ѩ_ç
ѨxKÕ¿ã Ô~·`«∞‰õΩ =∂„`«O `å#∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã ^è•<åºxH˜ ^èŒ~°#∞ =∂„`«O Qͺ~°O\© KÕÜ«∞^Œ∞
D „ѨÉèí∞`«fiO. WÖÏO\˜q J<ÕHõO [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. P q=~åÖ’¡H˜ <Õ#∞ "≥à◊§^ŒÅK«ÖË^Œ∞.
195
Pi÷Hõ ™êfi=ÅO|# ã¨=∞㨺
WѨC_»∞ =∞~À ã¨=∞㨺 =ÙOk. J^Õ Pi÷Hõ ™êfiÅO|# ã¨=∞㨺 D „ѨÉèí∞`«fiO
ã¨fi`«O„`«"∞≥ #ÿ Pi÷Hõ ™êfiÅO|##∞ xi‡OK«QÅÆ ^•? ÉèÏ~°`^« âÕ ßxH˜ 8500 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å
"Õ∞~°‰õΩ q^Õj ~°∞}ÏÅ∞<åfl~Ú. ~ÚOHõ =∞#^Õâ◊OÖ’ q^Õâ◊ „Ѩ~Ú"Õ@∞ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ JkèHÍ~°
ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°"Õ∞ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ#ѨC_»∞ 256 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞O_»QÍ WѨC_»∞ ^•^•Ñ¨Ù
Ô~O_»∞"ÕÅHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ ÃÑiy<å~Ú. QÆ`« Ô~O_»∞ =¸_»∞ ã¨O`«û~åÅ∞QÍ „ѨÉèí∞`«fiO
JO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# q=~åÅ#∞ „ѨHõ\ ˜OK«_»OÖË^Œ∞. Wn =∞# ™êfi`«O„`«ºO!
=∞# ^Õâ◊OÖ’ L‰õΩ¯ Ѩi„â◊=∞ U =∂„`«"≥∞ÿ<å Jaè=$kú K≥Ok#^ŒO>Ë J^ŒO`å
™È+¨eã¨∞ì „Ñ¨Ñ¨OK«O #∞O_ç ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO fã¨∞‰õΩ#fl ã¨Ç¨Ü«∞O =¸ÅOQÍ<Õ. ™ÈqÜ«∞\ò
#∞O_ç D ã¨Ç¨Ü«∂xfl ã‘fiHõiOK«_»O =Å# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ™ÈqÜ«∞\òÃÑ· P^è•~°Ñ¨_Õ ^Õâ◊OQÍ
`«Ü«∂~°=Ù`«∞O^Œx H˘xfl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ ÉèÏqOK«∞`«∞<åfl~Ú. WO_çÜ«∂ ™ÈqÜ«∞\ò
Ü«¸xÜ«∞<£‰õΩ =Åã¨^Õâ◊OQÍ `«Ü«∂~°~Ú#^Œx K≥·<å JO@∞#flk "åãÎ̈="Õ∞=∞O>Ë WO_çÜ«∂
™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ @ » O ÖË^∞Œ . ÃÑ÷ ÑK«∞Û ~ÀA~ÀA‰õΩ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ J"≥∞iHÍ
™ê„=∂[º"å^Œ O ÃÑ· Z‰õ Ω ¯=QÍ P^è • ~° Ñ ¨ _ » ∞ `ÀOk. Éè Ï ~° ` « „Ѩ É è í ∞ `« fi O ™ÈqÜ« ∞ \ò
Ü«¸xÜ«∞<£#∞O_ô, `«k`«~° ™È+¨eã¨∞ì ^ÕâßÅ#∞O_ô ã¨Ç¨Ü«∂xfl ã‘fiHõiOK«_®xH˜
x~åHõiOK«∞`«∂ Pi÷Hõ ™êfiÅO|# xi‡OK«∞HÀ=_»O ÖË^Œ<Õ^Õ =∂ q=∞~°≈.
™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`« J~Ú^ÕO_»¡ =~°‰õÄ ™ÈqÜ«∞\ò ã¨Ç¨Ü«∂xfl
ã‘fiHõiOK«_®xH˜ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO x~åHõiOzOk. P `«~åfi`« ã¨Ç¨Ü«∂xfl fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
Ü«∞O„`« x~å‡} Ѩi„â◊=∞Å∞, =∞O^Œ∞Å∞, K«=Ú~°∞ , <ÒHÍx~å‡}O – WÖÏ „Ѩu =ÚYº"≥∞ÿ#
Ѩi„â◊=∞ x~å‡}OÖ’#∂ ™È+¨eã¨∞ì „Ñ¨Ñ¨OK«O#∞O_ç ã¨Ç¨Ü«∂xfl fã¨∞HÀ=_®xfl
x~åHõiOKå~°∞. ™È+¨eã¨∞ì „Ñ¨Ñ¨OKåxH˜ ã¨xflÇ≤Ï`«O HÍ=_»O "åi H˜+ì̈OÖËHõ<Õ "å~åq^èŒOQÍ
=º=ǨÏiOKå~°∞. ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_\» ÏxH˜ x~åHõiOz#ѨC_»∞ =∂„`«"∞Õ ™È+¨eã¨∞ì
ta~°O#∞O_ç ã¨Ç¨Ü«∂xfl fã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. D ѨiáêÅ##∞ `«∞_»∞z
ÃÑ\ì̃"Õ¿ã qѨ¡= áÈ~å@O [Ü«∞„Ѩ^ŒOHÍx^Õ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi=¸, ÉèÏ~°`« áêÅHõ=~åæÅ∂
J"≥∞iHÍ ã¨Ç¨Ü«∂xfl x~åHõiOK«_»O [~°QÆ^Œ∞. XHõ "≥·Ñ¨Ù# ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£, `«k`«~°
™È+¨e+¨μì ^ÕâßÅ`À#∂, =∞~˘Hõ"≥·Ñ¨Ù# ™ê„=∂[º"å^ŒO`À#∂ "å~°∞ ÉË~°=∂_»`å~°∞.
Uk U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© <Õ_»∞ =∞# „Ѩ[Å∞ PHõe`À JÅ=∞\˜OK«∞`«∞<åfl~°∞.
Éèí∂™êfi=ÚÅ∂, |_® QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∂ HÀ\Ï¡k _»|∞ƒ#∞ ã¨OáêkOK«∞H˘O@∞<åfl~°∞.
q^Õj ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ `«=∞ ^ÀÑ≤_ôx qK«ÛÅq_çQÍ ™êyOK«∞`«∞<åfl~°∞. WOHõ nxx
„Ѩ[Å∞ ã¨Ç≤ÏOKÕã≤÷uÖ’ÖË~°∞. „Ѩ[Å∞ áÈ~å_»∞`«∞<åfl~°∞. HÍi‡Hõ=~°æ=¸ áÈ~å_»∞`«∞#flk.
196
„QÍg∞} ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å∞, =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ JO`å áÈ~å_»∞`«∂<Õ =Ù<åfl~°∞. J~Ú`Õ
=∞#O U "Õ∞~°‰Ωõ "åOzèOK«∞K«∞<åfl"≥∂ P "Õ∞~° =~°‰Äõ "å~°∞ áÈ~å_»ÖHË áõ È=K«∞Û. q^•º~°∞Å÷ ∞,
"Õ∞^è•=ÙÅ∂ ‰õÄ_® áÈ~å_»∞`«∂<Õ=Ù<åfl~°∞. q^•º~°∞Å÷ ∞ ™êyOz# H˘xfl áÈ~å\ÏÅ∞ g∞izÛ#
x"ÕkHõÖ’¡ á⁄O^Œ∞Ѩ~K° |« _ç<å~Ú. =∞# L^Œº=∂xfl `«Ñʨ xã¨iQÍ ~ÚOHÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘x
"≥à◊§=Åã≤=ÙO^Œx =∂„`«O <Õ#∞ QÆ\ ì̃QÍ K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. S`Õ qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ [iy#
áÈ~å\ÏÅ q=~åÖ’¡H˜ <Õ#∞ "≥à§◊ ^ŒÅK«Ö^Ë ∞Œ . "å\˜xQÆ∞iOz K«iÛOKÕÑC¨ _»∞ g∞~°∞ q=~åÖ’¡H˜
"≥à◊§=K«∞Û. g∞ J#∞Éèí"åÅ#∞ ‰õÄ_® K≥ѨÊ=K«∞Û. q^•ºi÷ áÈ~å\ÏÅ#∞ ˆH=ÅO g∞ q^•ºi÷
ã¨Oã¨÷ XHõ¯>Ë x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖË^Œ∞. ™È+¨eã¨∞ì Zãπ."≥·.Zãπ. q∞`«"å^Œ Hõ=¸ºx+¨μì áêsìH˜
K≥Ok# Z.S.Zãπ.ZѶπ, W`«~° "å=∞ѨHΔÍʼnõΩ J#∞|OkèOz=Ù#fl W`«~° q^•ºi÷ ã¨Oã¨÷Å∞
‰õÄ_® áÈ~å\ÏÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞`«∞<åfl~Ú. z=iH˜ [# ã¨OѶ∂¨ xH˜ K≥Ok# q^•ºi÷ Ѩi+¨`ü
=ÔQ·~å Jaè=$kú x~À^èŒHõ ã¨Oã¨÷Å∞ ‰õÄ_® áÈ~å\ÏÅ∞ ™êyOKå~Ú. D áÈ~å\ÏÅ#∞ Jq
`«=∞ „ѨÜ≥∂[<åÅHÀã¨O LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞=K«∞Û. HÍx „Ѩ^è•#
q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë : q^•º~°∞÷Å∞ J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨=∞㨺ÅÃÑ·#<Õ áÈ~å\ÏÅ∞
™êyOKå~°∞.
x~°HõΔ~å㨺`« x~°∂‡Å#
WOHõ WѨC_»∞ <Õ#∞ =∞# q^•º~°∞Å÷ ∞ q^•º~°OQÆOÖ’ fã¨∞HÀ=Åã≤# Hõ~"ΰ åºÅ#∞
QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«∞`å#∞. q^•ºi÷~°OQÆOÖ’ =∞# ÉÏ^茺`«ÖËq∞\˜? u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’
[iy# =∞Ǩã¨ÉÖíè ’#∂, ÉèÏ~°`« q^•ºi÷ ÃÑ_¶ ~ˆ» +¨<£ KÕã#≤ W`«~° f~å‡<åÖ’¡#∂ =∞#^ÕâO◊ Ö’x
x~°H~Δõ å㨺`« ã¨=∞㨺#∞ QÆ∞iOz „Ѩ^•è #OQÍ fã¨∞HÀ=_»O [iyOk. Ѩã"≤ åix‰õÄ_® ÖˇH¯õ Ö’H˜
fã¨∞H˘O>Ë =∞#^Õâ◊OÖ’ 30 âß`«O JHõΔ~åã¨∞ºÅ∞QÍ =Ù<åfl~°∞. J~Ú`Õ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ Z=fi~°∂
JHõΔ~åã¨∞ºÅ∞ HÍ~°∞ QÆ^•! XHõ\ ˜ <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ֒Ѩ٠Ñ≤Å¡Å∞ JHõΔ~åã¨∞ºÅ∞ HÍHõáÈ`Õ
D |∂~°∞"˚ å „Ñ¨É∞íè `åfixfl =∞#O xOkOK«=ã¨~O° ÖË^∞Œ . HÍx U_ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ#ѨÊ\˜H˜
Ñ≤Å¡Å∞ x~åHõΔ~åã¨∞ºÅ∞QÍ=ÙO>Ë Jk „ѨÉèí∞`«fi ÉÏ^茺`Õ#x ã¨Ê+ì̈OQÍ K≥ѨÊ=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
J~Ú`Õ, <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤Å¡Å#∞ q∞#Ǩ~ÚOz`Õ,
x~°HõΔ~åã¨∞ºÅ âß`«O 33 Jx „ѨÉèí∞`«fiO D™êi `≥eqQÍ K≥ѨÙ`«∞#flk. <åÅ∞ˆQO_»¡
=Ü«∞¿ãûHÍ^Œ∞. U_ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ Ñ≤Å¡Å#∞‰õÄ_® q∞#Ǩ~ÚOK«_®xH˜ <Õ#∞ ã¨Oã≤^Œú"Õ∞.
~Ô O_»∞ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ J@∂ W@∂ J~Ú<å Ѷ~¨ "° åÖË^∞Œ . J~Ú`Õ <Õ#∞ K≥¿ÑÊ^Õ=∞O>Ë,
J~Ú^ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Ñ≤šʼnõΩ q^•ºÉèϺã¨O „áê~°OÉèí"≥∞ÿ U_ÕO_»¡áê@∞ =~°∞ã¨QÍ q^Œº#∞
QÆ~°áêe. =∞# [<åÉèÏÖ’ 65 âß`«O x~°HõΔ~åã¨∞ºÅ∞.
JO^Œ∞=Å# x~°H~Δõ å㨺`å=∞K«Û#∞ `«∞_çz"ÕÜ∞« _»O „Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∞O, *ÏfÜ«∞
197
L^Œº=∞O, =∞# q^•ºi÷ L^Œº=∞O =ÚO^Œ∞#fl J`«ºO`« =ÚYº"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`«. x~°HõΔ~å㨺`«#∞
x~°∂‡eOK«_»OÖ’ áêÅHõ=~åæÅ∞ JO`«QÍ Pã¨HÎ̃x K«∂Ñ≤OK«_»OÖË^Œ∞. "åÔ~xfl "åQÍÌ<åÅ∞
KÕã≤#ѨÊ\˜H© D =º=ã¨÷Ö’ Jk Jã¨Å∞ x~°HõΔ~å㨺`«#∞ x~°∂‡eOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ D
=º=ã¨÷#∞ JO>Ë ÃÑ@∞ì|_ç^•s =º=ã¨÷#∞ „`Àã≤ѨÙzÛ, [#`å „Ñ¨*Ï™êfiq∞HÍxfl, ™È+¨e*Ïxfl
<≥ÅH˘Å∞ÊHÀ=_»O ^•fi~å =∞#O D x~°H~Δõ å㨺`«#∞ ã¨=¸ÅOQÍ x~°∂‡eOK«∞HÀ=Åã≤=ÙOk.
#∂`«# ã¨=∂[OÖ’ JHõΔ~å㨺`«ÖˉõΩO_® =∞#O ѨÙ~ÀQÆq∞OK«ÖË=Ú. x~°HõΔ~å㨺`«
„Ѩ^è•#OQÍ =Ù#flO`«=~°‰õÄ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl L#fl`«^Œâ◊‰õΩ fã¨∞H˘x "≥à◊§_»O ™ê^茺O
HÍ<ÕHÍ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# D x~°HõΔ~å㨺`åáêáêxfl =ÚO^Œ∞ `«∞_çzÃÑ\ì̃"ÕÜ«∂e. HÍx D
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ, áêÅHõ=~åæʼnõÄ WO^Œ∞Ö’ Pã¨H˜ÎÖË^Œx =ÚO^Œ∞QÍ<Õ <Õ#∞ K≥áêÊ#∞.
áêÅHõ = ~åæ Å ‰õ Ω HÍ=Åã≤ # ^Œ Ö Ï¡ ÃÑ· =~åæ Å Ö’x J~Ú^Œ ∞ – Ѩ k âß`« O =~° ‰ õ Ä
q^•fi=HÍâßÅ∞=ÙO>Ë ã¨iáÈ`«∞Ok. `«u=∂‡ „Ѩ[ÅO`å U"≥∞ÿ<å "å~°∞ Ѩ\ ì̃OK«∞HÀ~°∞.
ÉÏx㨠㨠= ∂[OÖ’, Ѷ ¨ Ó º_» Ö ò 㨠= ∂[OÖ’ U^Àq^è Œ O QÍ rqOK« _ ®xH˜
Qͺ~°O\©=ÙO_Õk. Jaè=$kú K≥Ok# ÃÑ@∞ì|_ç^•s ^ÕâßÖ’¡‰Äõ _® WO`«‰Ωõ ѨÓ~°fiO r=<Àáêkè
H˘O`«=~°‰Ωõ Qͺ~°O\© KÕÜ∞« |_Õk. HÍx ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O H©}Δ O˜ záÈ`«∞#fl
^Œâ◊Ö’ ZO`«=∞Ok „Ѩ[Å∞ K«zÛáÈ`«∞<åfl áêÅHõ=~åæÅ∞ Ѩ\ ì̃OK«∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞! "å~°∞
ZÖÏO\˜ ^Œ∞~°ƒù~° Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ rqOK«∞`«∞<åfl~À J#fl q+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® QÆ∞iOz "å~°∞
ÉÏ^èŒÑ¨_»~°∞. "å~°∞ x~°HõΔ~åã¨∞ºÖˇ·<å Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. "å~°∞ ˆH=ÅO [O`«∞=ÙÅ∞QÍ „|uH˜<å
Ѷ¨~°"åÖË^Œ∞. "åiH˜ HÍ=Åã≤#^ŒÖÏ¡ `«=∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ q^èŒOQÍ =Ó_çQÆO KÕ¿ãÎKåÅ∞.
XHõ [O`«∞=ÙHõO>Ë =∂#=Ù_Õ "åiH˜ HÍ~°∞KÒHõQÍ ÅÉèíº=∞=Ù`«∞<åfl_»∞.
q^•º~°OQÆOÖ’ ã¨=∞㨺Å∞
Hõ#∞Hõ áêÅHõ=~åæÅ ^Œ$+≤ìÖ’ `«=∞‰õΩ Z=~°∞ KÒHõQÍ KåH˜sKÕÜ«∞QÆÅ~°<Õ^Õ „Ѩ^è•#
ã¨=∞㨺. JO`«‰õΩ q∞#Ǩ "åiH˜ W`«~° q+¨Ü«∂Å∞ J>ËìѨ@ì=Ù. HÍx „Ѩ*Ï™êfi=∞º"åk
J~Ú#"å_»∞, XHõ q^•ºi÷, XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ WÖÏO\˜ ^•~°∞}Ѩiã≤÷ux ã¨Ç≤ÏOK«ÖË_»∞.
=∞#"≥ÚHõ #∂`«# ã¨=∂*Ïxfl xi‡OK«∞HÀ"åÅO>Ë nxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞#O áÈ~å_»=Åã≤O^Õ.
J~Ú`Õ x~°HõΔ~å㨺`«#∞ x~°∂‡eOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O x[OQÍ Uq∞KÕÜ«∂e J#fl q+¨Ü«∂xfl
QÆ∞iOz ѨijeOK«∞HÀ"åe.
`«=∞ Pi÷Hõ, q^•ºã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# HÀÔ~¯ÅHÀã¨O q^•º~°∞÷Å∞ áÈ~å_»∞`«∞<åfl~°∞.
q^•ºã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# =∞# _ç=∂O_»∞¡ U"≥∞ÿ =ÙO_®e? „áê^èŒq∞Hõ HÍ¡ã¨∞Å∞, ÃãHõO_»s HÍ¡ã¨∞Å∞,
Ü«¸x=i≈\© HÍ¡ã∞¨ Å∞, Ǩã¨Öì ò ™œHõ~åºÅ∞, =∞Oz @∂º+¨<,£ @∂º+¨<£ ѶA
‘ ÖˉΩõ O_® =ÙO_»@O,
L`«Î=∞ É’^èŒ<å Ѩ^Œú`«∞Å∞, „Ѩ*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯Å∞, ã¨∂¯à◊§ "Õ∞<Õl"≥∞O@∞Ö’ q^•º~°∞÷ʼnõΩ
ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO, Ǩã¨ìà◊§ x~°fiǨÏ}Ö’ q^•º~°∞÷ʼnõΩ áê„`«, JÖψQ q^•ºq^è•<åÅ#∞
198
~°∂á⁄OkOK«_»O`À q^•º~°∞÷ʼnõΩ ™ê÷<åxfl HõeÊOK«_»O, q^•ºÉèϺã¨OÖ’ "åiH˜ `«y#
ã¨Ç¨Ü«∂xfl – HÀzOQ∑#∞ UÖÏ W"åfie. K«^Œ∞=ÙÅ∞ ÉÏQÍ [iˆQO^Œ∞‰õΩ q^•º~°∞÷ʼnõΩ
HõeÊOK«=Åã≤# ™œHõ~åºÅ∞ – W=hfl q^•º~°∞÷ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# ã¨=∞㨺Å∞. W=hfl ‰õÄ_®
q^•º~°∞Å÷ Pi÷H,õ JHõ_q» ∞H±, „Ѩ*Ï`«O„`« ǨωõΩ¯Å‰õΩ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü∂« Ö’¡ XHõ ÉèÏQÆ"∞Õ .
=∞# q^•ºi÷ L^Œº=∞O g\˜x ѨÙ<åkQÍ =ÙOK«∞H˘x ѨxKÕÜ«∞=Åã≤ =ÙOk.
XO@i áÈ~å@O=Å¡ q[Ü«∞O ™ê^躌 OHÍ^Œ∞
J~Ú`Õ =∞# „Ѩ[Ö’¡x W`«~° `«~°QÆ`«∞Å"åi _ç=∂O_»¡ HÀã¨O áÈ~å_»‰õΩO_®
q^•º~°∞÷Å∞ `«=∞ Pi÷Hõ, JHõ_»q∞H± _ç=∂O_»¡#∞ ã¨Ç≤Ï`«O ™êkèOK«∞HÀÖË~°∞. ã¨∂¯à◊§Ö’,
HÍÖËrÖ’¡ „Ѩ"Õâßxfl ZÖÏ ã¨OáêkOK«_»O, L^ÀºQÍÅ#∞ ZÖÏ ã¨OáêkOK«_»O, "≥Ú^Œ@
q^Œº, P `«~°∞"å`« L^ÀºQÍÅ∞ – g\˜x QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ `«=∞‰õΩ ã¨O|O^èŒOQÆÅ^Œx
q^•º~°∞÷Å∞ ÉèÏqOz`Õ "å~°∞ ^Õxh ™êkèOK«ÖË~°∞. q^•º~°∞÷Å#∞ ã¨g∞HõiOK«_®xH˜ Wq
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# _ç=∂O_»∞¡QÍ =ÙOK«∞HÀ=Åã≤O^Õ. J~Ú`Õ, D _ç=∂O_»¡#∞ g∞~°∞ "˘O@iQÍ
™êkèOK«∞HÀÖË~°∞. g∞ `«O„_»∞Å`À, `«Å∞¡Å`À, J#fl^Œ=Ú‡Å`À, JHõ¯K≥Öˇ¡O„_»`À Hõeã≤
áÈ~å_ç#ѨC_Õ g∞ HÀÔ~¯Å∞ g∞~°∞ ™êkèOK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. =~°æ^Œ$+≤ì`À HÍi‡Hõ, Hõ~°¬‰õΩÅ
_ç=∂O_»¡#∞ g∞~°∞ ã¨=∞i÷Oz#ѨC_Õ, "åi`À ^Œ$_è»OQÍ xÅ|_ç SHõº`«#∞ ™êkèOz#ѨC_Õ
g∞ _ç=∂O_»¡#∞ ™êkèOK«∞HÀQÆÅ~°∞QÍx, g∞ JO`«@ g∞~°∞ "˘O@iQÍ áÈ~å_ç`Õ
™êkèOK«∞HÀÖË~°∞. D q+¨Ü«∂xfl g∞~°∞ ã¨iQÍæ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. WOHõ JѨC_»∞ g∞~°∞
K«^Œ∞=ÙH˘O@∞<åfl, P_»∞H˘O@∞<åfl =Ù^ÀºQÍÅHÀã¨O „Ѩܫ∞uflOK«∞`«∞<åfl, „Ѩ*Ïã¨Oã¨÷ÅѨ@¡
=∞#"≥·Yi ZÖÏ =ÙO_®e, `«e¡^ŒO„_»∞ÅѨ@¡ =∞# "≥·Yi ZÖÏ =ÙO_®e, =Ùáê^蕺ܫÚÅѨ@¡
ZÖÏ =ÙO_®e – D ã¨=∞㨺ÅxflO\˜h g∞ ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞HÀ"åe. JO^Œ∞=Å¡<Õ =∞#
q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂xfl, q^•ºi÷ ˆH_»~°∞#∞, =ÚYºOQÍ J`«ºO`« ã¨=∞~°jÅ ã¨Oã¨÷QÍ=Ù#fl ÉèÏ~°`«
q^•ºi÷ ÃѶ_»ˆ~+¨<£ ã¨Éèí∞ºÅ#∞, J„QÆ„âı}˜Ö’ xÅ|_Õ q^•º~°∞÷Å#∞ <Õ#∞ HÀˆ~^Õ=∞O>Ë, g∞
rq`åÅ#∞ =∂i¯û[O – Öˇxx[O‰õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨iÜ≥∞ÿ # qѨ=¡ ã¨∂„`åÅ##∞ã¨iOz
ã¨ik^Œ∞ÌHÀ=∞x. =∞# „Ѩ[Ö’¡ W`«~° `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ K≥Ok#"åi _ç=∂O_»¡ ™ê^èŒ#ÔH·‰õÄ_®
áÈ~å_»‰õΩO_® g∞~°∞ g∞ã¨fiO`« _ç=∂O_»¡#∞ ™êkèOK«∞HÀÖË~°∞. „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO HÀã¨O "≥Ú`«ÎO
q^•º =º=ã¨÷#∞ ѨÙ#ifli‡OK«∞HÀ=_»O HÀã¨O =∞#O ^Œ$_è»OQÍ xÅ|_ç áÈ~å_®e.
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ<Õ =∞~À q+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® g∞ =ÚO^Œ∞ <Õ#∞ =ÙOK«^ŒÅKå#∞.
=∞#Ö’ XHõ ^èÀ~°}=˜ ÙOk J^Õ=∞O>Ë „ѨÉ∞íè `åfixfl, D q^•º=º=ã¨#÷ ∞ `≥QuÆ >Ë=ì ~°‰Äõ =∞#‰õΩ
ѨÓiÎQÍ ã¨O`«$Ñ≤Î =ÙO_»^Œ∞. J~Ú`Õ D q+¨Ü«∞OÖ’ g∞`Àáê@∞ <Õ#∂ =ÙO\Ï##∞HÀO_ç.
=ÚYºOQÍ g∞~°∞ Ug∞ KÕÜ«∞ÖË#ѨC_»∞ W+ì̈"≥ÚzÛ#@∞¡ |∂`«∞Å∞ u@ì_»O HõO>Ë =∞ˆ~g∞
199
=ÙO_»^Œ∞. u_»`å~°∞, ÉÏQÍ<Õ =ÙOk. =∞i P `«~°∞"å`« Uq∞\˜? ˆH=ÅO HÀáÈ„^ÕHÍxfl
"≥Å¡_çOK«_»O`À =∞#O ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ_»‰õÄ_»^Œ∞. D „ѨÉèí∞`åfixfl, D =º=ã¨÷#∂ <å<å‰õÄ`«Å∞
‰õÄã≤ =Ó~°∞‰õΩO>Ë „ѨÜ≥∂[#O =ÙO_»^Œ∞. JÖψQ D „ѨÉèí∞`åfixfl <åâ◊#OKÕã≤, ™È+¨eã¨∞ì
„ѨÉèí∞`«fiO JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ<ÕQÍx [iˆQ^Õg∞ =ÙO_»^Œx J#∞‰õΩO>ˉõÄ_® ã¨iáÈ^Œ∞.
x["Õ∞, D q+¨Ü«∞OÖ’ g∞`À <Õ#∂ UH©ÉèíqOK«∞`å#∞. D „ѨÉèí∞`åfixfl <åâ◊#OKÕã≤
™È+¨eã¨∞ì =º=ã¨#÷ ∞ <≥ÅH˘Å∞ÊHÀx^Õ f„="≥∞#ÿ =∂~°∞ÊÅ<Õg∞ fã¨∞H˘x ~åÖËx=∂@ "åã¨=Î "Õ∞.
J~Ú`Õ JO`«=∂„`å# D „ѨÉèí∞`«fiO =Ù#flO`«=~°‰õÄ =∞#O Ug∞ KÕÜ«∞ÖË=∞#∞HÀ=_»O
á⁄~°áê@∞. Jk =∞#O Ug∞ KÕÜ«∞*ÏÅO, JO`å ^≥·=x~°‚Ü«∞O J<Õ ÉèÏ"åxH˜ ^•if¿ã
Hõ~°‡"å^ŒO J=Ù`«∞Ok.
áêÅHõ=~°Oæ =∞#g∞^Œ J~°á÷ ê¶ ã≤ã∞¨ ì cèÉ`íè û« K«~º° Å#∞ „ѨÜ∂≥ yOK«=K«∞Û. WOHÍ U"≥∞<ÿ å
KÕÜ«∞=K«∞Û. HÍx D „ѨÉèí∞`«fiO=Å# ÉÏ^èŒÅ∞Ѩ_Õ"å~°O^Œih =∞#O ã¨g∞HõiOK«=Åã≤
=ÙO@∞Ok. =ÚO^Œ∞ z#fl z#fl HÀÔ~¯ÅHÀã¨O áÈ~å_®e. P `«~∞° "å`« XHõ J_»∞QÆ∞ `«~∞° "å`«
=∞~˘Hõ J_»∞QÆ∞"ÕÜ∂« e. J^Õ =∞#Å#∞ Éèqí +¨º`«∞"Î Ñ·≥ Ù¨ ‰õΩ fã¨∞H˘x "≥_∞» `«∞Ok. D „ѨÉ∞íè `«fiO
áÈ`ÕQÍx =∞#O Ug∞ KÕÜ«∞ÖË=∞x K≥Ñ≤Ê, áÈ~å\Ïxfl q~°q∞OK«~å^Œ∞. JÖÏ [iy`Õ =∞#
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U=∂„`«O "≥∞~°∞QÆ==Ù. á¶êã≤ã¨∞ì x~°ƒO^èŒHÍO_» =∞iO`« JkèHõ=∞=Ù`«∞Ok.
x~°∞^ÀºQÆO =∞iO`«QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. PHõeÉÏ^è`Œ À =∞# „Ѩ[Å∞ =∞iO`«QÍ ÉÏ^èÑŒ _¨ @» =¸,
K«zÛáÈ=_®Å∞ =∞iO`«QÍ Z‰õΩ¯==Ù`å~Ú. WÖÏ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ =∞iO`« ^•~°∞}OQÍ
kQÆ*ÏiáÈ=_®xH˜ ÉèÏ~°`« q^•ºi÷ ÃѶ_»ˆ~+¨<£ ZÖÏ JOwHõiOK«QÆÅ^Œ∞? „Ѩ*Ï`«O„`«
„Ѩ[Å∞‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ P"≥∂kOѨ*ÏÅ~°∞. Zxfl J=~À^è•Å∞#flѨÊ\˜H© D =º=ã¨÷ÃÑ· =∞#O
áÈ~å_»=Åã≤O^Õ. U"À H˘xfl ™œHõ~åºÅ#∞ ™êkèOK«∞HÀ=Åã≤O^Õ. XHõ ã¨=∞㨺 `«~°∞"å`«
=∞~˘Hõ ã¨=∞㨺. JÖψQ XHõ_ç=∂O_»∞ `«~°∞"å`« =∞~À _ç=∂O_»∞HÀã¨O áÈ~å_»∞`«∂
=ÙO_»=Åã≤O^Õ. D áÈ~å@ Ѩi}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’ =∞# ã¨Oã¨#÷ ∞ =∞#O |ÅѨ~K° ∞« HÀQÆÅ∞QÆ∞`åO.
z=iH˜ D =º=ã¨÷<Õ <åâ◊#O KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`åO. JO^Œ∞=Å# D „ѨÉèí∞`«fiO =Ù#flO`«HÍÅO
=∞#O Ug∞ KÕÜ«∞*ÏÅ=∞<Õ ^èÀ~°}˜Ö’ =∞#O =ÙO_»~å^Œ∞. JÖÏO\˜ "≥·Yix =∞#O Z#fl_»∂
fã¨∞HÀ~å^Œ∞.
q^•ºq^è•<åxfl ѨÙ#~°fiº=ã‘÷HõiOKåe
WOHõ WѨC_»∞ <Õ#∞ =∞# q^•ºq^è•<åxfl ѨÙ#~°fi º=ã‘H÷ iõ OK«=Åã≤# P=â◊ºHõ`#« ∞
QÆ∞iOz H˘kÌQÍ K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. =∞#‰õΩ ZÖÏO\˜ q^•ºq^è•#OHÍ"åe? D ã¨=∞㨺#∞
QÆ∞iOz =∞# q^•ºi÷ „Ѩux^èŒ∞Å∞ u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ ÖË=<≥`åÎ~°∞.
200
WѨC_»∞#fl q^•ºq^è•#O ѨxH˜=∂e#^Œx =∞#O K≥ѨÙ`«∞<åflO. =∞#‰õΩ âߢã‘ÎÜ«∞
q^•ºq^è•#O HÍ"åe. q*Ï˝<åxfl ã¨=Úáêi˚OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õÄ, =∞#^Õâ◊OÖ’ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
=º=ã¨÷#∞ xi‡OK«∞HÀ=_»OÖ’ `«QÆ∞ áê„`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_Õ q^•ºq^è•#O
=∞#‰õΩ HÍ"åe. D ã¨∂„`åÅhfl ÉÏQÍ<Õ=Ù<åfl~Ú.
=∞#‰õΩ HÍ=Åã≤# Ѩ#∞Å∞ KÕã∞¨ HÀ"åÅO>Ë =∞#=¸ qѨ"¡ åÅ#∞ ™êkèOK«∞HÀ=Åã≤
=ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ qѨ¡"åxfl `Õ"åÅO>ˉõÄ_® [#™ê=∂#ºO=^ŒÌ‰õΩ =∞#O ZÖÏ "≥àϧe,
U ÉèÏ"åÅ`À "≥àϧe, JO^Œ∞‰õΩ ZÖÏO\˜ K«~°ºÅ#∞ fã¨∞HÀ"åe? D ã¨=∞㨺ÅxflO\˜h
[<å#∞‰õÄÅOQÍ =∞ÅK«∞H˘#flѨC_Õ „Ѩ*ÏhHõO q∞=Ú‡Å#∞ |ÅѨ~∞° ã¨∞OÎ k. „Ѩ[Å HÀÔ~¯Å#∞
g∞~°∞ |ÅѨ~°K«=K«∞Û. JѨC_Õ JO^Œ~°O HõÅã≤ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈQÆÅO. Wn H©ÅHõ ã¨=∞㨺.
H˘xfl =∂~°^æ ~Œ ≈° Hõ ã¨∂`„ åÅ=ã¨~O°
JO^Œ∞=Å# u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O =∞Ǩã¨ÉèíÖ’<Õ g∞ q^•ºi÷ã¨Oã¨÷ H˘xfl =∂~°æ^Œ~°≈Hõ
ã¨∂„`åÅ#∞ ~°∂á⁄OkOzOk. J~Ú`Õ |∂~°∞˚"å – Éèí∂™êfi=∞º „ѨÉèí∞`åfixfl ‰õÄÅ„^Àã≤,
=∞#O Jkè H Í~åxfl Ô H · = 㨠O KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω #fl `« ~ ° ∞ "å`« , ™È+¨ e [O =zÛ# `« ~ ° " å`«
~°∂á⁄OkOK«=Åã≤# q^•ºq^è•<åxH˜ ã¨O|OkèOz# =∂~°æ^Œ~°≈Hõ ã¨∂„`åÅ∞HÍ=q.
"≥#∞"≥O@<Õ =∞#O ™êkèOK«=Åã≤# ^Õq∞@<Õ^Õ =∞#=ÚO^Œ∞#fl ã¨=∞㨺. x~°HõΔ~å㨺`«‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ =∞#O áÈ~å_®Åx =∞#O JHõ¯_» ã¨iQÍ<Õ K≥ÑC¨ H˘<åflO. Jk JO^Œi Hõ~=ΰ ºO.
Jk =∞# q^•ºq^è•# ÅHõΔ ºO. Jk =∞# ™êOѶ≤∞Hõ ÅHõΔ ºO. Jk XHõ ~å[H©Ü«∞ ÅHõΔ ºO.
„Ѩ*Ï`«O„`« ÅHõΔ ºO ‰õÄ_®. D x~°HõΔ~å㨺`« x~°∂‡Å#ÔH· K«~°ºÅ#∞ fã¨∞HÀ=_»OÖ’ g∞
q^•º~°∞÷ňHQÍHõ, "≥Ú`«ÎO „Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∂xHõO`«\ ˜H© Pã¨HÎ̃ =ÙOk. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ
HÍi‡‰õΩʼnõÄ, Hõ~¬° ‰Ωõ ʼnõÄ, `«k`«~∞° ʼnõΩ ~å„uã¨∂¯à◊§ ^•fi~å ÖË^• =Ü≥∂[# q^•ºÅÜ«∂Å#∞
U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O^•fi~å g∞ fiHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g∞ áê„`«#∞ g∞~°∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=Åã≤
=ÙO@∞Ok.
nx`Àáê@∞, q^•ºq^è•<å<Õfl ѨÙ#~°fi º=ã‘÷HõiOK«=Åã≤ =ÙOk. XHõ q+¨Ü«∂xfl
<˘H˜¯ K≥ѨC`å#∞. J^Õ=∞O>ˆ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ 1980 <å\˜HõÖÏ¡ U_Õà◊§ „áê^äŒq∞Hõ q^Œº#∞
ÉÏÅÉÏeHõÅO^ŒiH˜ x~°ƒO^èŒO KÕÜ«∞_»O ÅHõΔ ºOQÍ ÃÑ@∞ìHÀ"åe. Wk Ѩ^Õà◊§áê@∞ JO^ŒiH©
x~°ƒO^èŒOQÍ q^Œº#∞ QÆ~°áêÅ<Õ ÅHΔͺxH˜ <åOk =∂„`«"Õ∞. JO>Ë J~Ú^Õà◊§ =Ü«∞ã¨∞ûQÆÅ
ÉÏÅÉÏeHõÅO^ŒiH˜ U_ÕO_»¡áê@∞ q^Œº#∞ x~°ƒO^èŒOQÍ q^Œº#∞ QÆ~°Ñ¨@O Hõhã¨O 1980
<å\˜HÖõ Ï¡ „áê~°OaèOzf~åe. ^•xx =∞# _ç=∂O_£QÍ ÃÑ@∞ìH˘x ^•xHÀã¨O áÈ~å_®e.
WO^Œ∞ÔH· W`«~° „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨Oã¨÷Å`À =∞#O KÕ`«∞Å∞ HõÅѨ=Åã≤=ÙO@∞Ok. ^•xÃÑ·#
=∞#^Œ$+≤ì#O`«\ ˜h ˆHO„nHõiOz ѨxKÕÜ«∂e† ^•xx ™êkèOKåe† ™êkèOz f~°QÆÅO‰õÄ_®
J~Ú`Õ WO^Œ∞‰õΩ Uq∞ KÕÜ«∂Å<Õk XHõ ã¨=∞㨺. P ã¨=∞㨺#∞QÆ∞iOz W`«~° „Ѩ*Ï`«O„`«
ã¨Oã¨÷Å <åÜ«∞‰õΩÅ`À, ~å[H©Ü«∞áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ`À =∞#O K«iÛOKåe.
201
WO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ XHõ ã¨∂K«# KÕ™êÎ#∞. „ѨÉèí∞`«fiO U"≥∞ÿ`Õ<Õq∞ KåÖÏKÀ@¡ „áê^èŒq∞Hõ
áê~î°âßÅÅ#∞ <≥ÅH˘eÊOk. ZHõ¯_≥·`Õ „Ѩ*Ï`«O„`« =Ù^Œº=∞O =ÙO@∞O^À, ZHõ¯_≥·`Õ ~å[H©Ü«∞
áêsìÅ∞O\ÏÜ≥∂ JHõ¯_»ÖÏ¡ ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ =Ùz`«OQÍ q^ŒºQÆ~°Ñ¨=∞x _ç=∂O_»∞KÕ^•ÌO.
WO^Œ∞ÔH· ~å¢+¨ì „ѨÉèí∞`«fi HÍ~åºÅÜ«∂Å =^ŒÌ‰õΩ Ü«∂„`«Å#∞ [~°∞ѨÙ^•O. JHõ¯_»‰õΩ"≥o§
=∞O„`«∞Å#∞ WO^Œ∞HÀã¨O _ç=∂O_£ KÕ^•ÌO. "åix ÃѶ∞~å"£ KÕ^•ÌO. J~Ú`Õ D ֒ѨÙ#
áÈ~å@O H˘#™êQÆ=Åã≤O^Õ. 7= `«~°QÆu =~°‰õÄ Lz`« q^Œº#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>Ëì ã¨=∞㨺 =∞#
q^•º~°∞Å÷ ∞, =∞# Láê^蕺ܫÚÅ∞, =∞# „Ѩ*Ïã¨Oã¨Å÷ ∞ "≥O@<Õ J=∞Å∞ [iˆQ@@∞¡ K«∂_®e,
JÖÏO\˜^^Õ À [~°QÍe. J~Ú`Õ Wk PK«~}° Ö’ [~°Q_Æ O» ZÖÏ J#flk „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨Oã¨Å÷ ∂,
~å[H©Ü«∞áêsìÅ∞ PÖ’zOz HÍ~°º„Hõ=∂xfl ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. _ç=∂O_£
KÕÜ«∞_»O, H˘O`« PO^Àà◊# ™êyOK«_»O`À, H˘xfl |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÅ#∞ ÃÑ@ì_»O`À,
"≥∞"≥Ú~åO_»OÅ#∞ ã¨=∞iÊOK«_»O`À `«$Ñ≤ΠѨ_»~å^Œ∞, ÉÏQÍ<Õ=ÙOk. g∞ "≥∞"≥∂~åO_»O#∞
QÆ∞iOz "Õ∞=Ú Ñ¨ijeOK«∞`åO. JѨC_»Ñ¨C_»∞ g∞~°∞ ^èŒ~åflÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û, Jx „ѨÉèí∞`«fiO
JO@∞Ok. =∞i P `«~∞° "å`« [~°Q=Æ Åã≤#^Õq∞\˜? JO^Œ∞Hõ<Õ =∞#O „Ѩ`º« HõOΔ QÍ ã¨∂¯à◊§Hˆ "≥o§
=∞# _ç=∂O_»#¡ ∞ „ѨÉ∞íè `«fiO PK«~}° Ö’ ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ U^À XHõ K«~º° #∞ fã¨∞HÀ=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
=∞# Ñ„ ^¨ •è # Hˆ O„nHõ~}°
=∞~À JOâßxfl ‰õÄ_® ÖË=nÜ«∞=K«∞Û. ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞û =Ù#flѨC_Õ "åi ÉèÏ"åÅ∞ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å# =¸_Õà§◊ =Ü«∞ã¨∞û
=Ù#flѨC_Õ "åiH˜ P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ# q^Œº#∞ K≥Ñ≤ÊOK«_»O, tHõΔ}Ö’ ÃÑ@ì_»O J=ã¨~°O.
JO`ÕHÍ^Œ∞† =∞# ™È+¨eã¨∞ì ã¨∂„`åÅ#∞ áê\˜Oz`Õ =∂~°∞¯û, Öˇx<£Å LѨ^ÕâßÅ#∞
J#∞ã¨iOz`Õ† =¸_Õà◊§ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<ÕHÍ^Œ∞, Ñ≤Å¡Å∞ K≥·`«#º"Õ∞~°Ê_ç#ѨÊ\˜ #∞O_ô a_»¤Å‰õΩ
ZÖÏ tHõΔ} W"åfie, "åix L`«Î=∞ áœ~°∞Å∞QÍ Jaè=$kú KÕÜ«∞_®xH˜ Uq∞KÕÜ«∂e, L`«Î=∞
=∂#=Ù_»∞QÍ ~°∂á⁄O^Œ_®xH˜ ZÖÏO\˜ K«~°ºÅ#∞ fã¨∞HÀ"åe, a_»¤Å JÅ"å@¡#∞ ZÖÏ
fiÛk^•Ìe, "≥Ú^ŒÅ∞QÍQÆÅ q+¨Ü«∂Å#∞ ѨijeOK«=Åã≤O^Õ. J=hfl =∞# ™È+¨eã¨∞ì
=º=ã¨÷Ö’ K«∂ã¨∞HÀ=K«∞Û. =¸_Õà◊§ =Ü«∞ã¨∞û֒Ѩ٠a_»¤Å‰õΩ #~°ûs ã¨∂¯à◊§#∞, H˜O_»~ü
QÍÔ~<¤ Å£ #∞ „áê~°OaèOK«=K«∞Û. g@xflO\˜h =∞#O "åOzèOK«∞`åO. J~Ú`Õ "å\˜x QÆ∞iOz
<Õ_»∞ =∞#O <˘H˜¯K≥ѨÊO. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë H˘kÌáê\˜QÍ=Ù#fl ^èŒxHõ=~åæÅ HÀã¨O "å\˜x
„áê~°OaèOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O „ѨÉ∞íè `åfixH˜ J=HÍâ◊O ~ÚzÛ# "å~°=∞=Ù`åO. [#™ê=∂<åºxH˜
J"Õg∞ LѨÜ≥∂QÆѨ_»=Ù.
JO^Œ∞=Å¡<Õ =∞#q∞ѨC_»∞ Hõhã¨O J~Ú^ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û#fl a_»¤ÅO^ŒiH© x~°ƒO^èŒ
Lz`« q^Œº#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì=Åã≤OkQÍ _ç=∂O_£ KÕ™êÎO. J~Ú`Õ á¶êºHõìsÅÖ’#∂, W`«~°
ã¨Oã¨Å÷ Ö’#∂ ѨxKÕ¿ã `«Å∞¡Å∞<åfl~°#∞HÀO_ç. "åiH˜ a_»Å¤ ∞O>Ë, "åà◊§ ã¨O~°H}Δõ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ
J=∞‡=∞‡Å∞, <åÜ«∞#=∞‡Å∂ ÖËxѨHõΔOÖ’ "åiHÀã¨O „ÔHK≥ãπ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx _ç=∂O_£
202
KÕÜ«∞=Åã≤O^Õ. J~Ú`Õ =∞#O <Õ_»∞ „Ѩ^è•#OQÍ J~Ú^ÕO_»¡ ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ x~°ƒO^èÀz`«
q^Œº#∞ QÆ~á° êÅ<Õ ã¨=∞㨺ÃÑ#· <Õ Hˆ O„nHõiOz ѨxKÕ™êÎO. "≥Ú^Œ@ nxx =∞#O ™êkèOKåe.
P `«~°∞"å`« Ѩ^ÕO_»¡ ã¨∂¯Å∞ q^Œº#∞ x~°ƒO^èÀz`«O KÕÜ«∞_®xH˜ áÈ~å_®e. <Õ#∞ g∞‰õΩ
=ÚYºOQÍ K≥ѨÊ^ŒÅz#^Õ=∞O>Ë =ÚO^Œ∞ nxx ™êkèOK«O_ç. Wk [iy`Õ P `«~°∞"å`«
ã¨OQÆux K«∂^•ÌO. "≥Ú^Œ@ J#∞‰õΩ#flq "≥Ú^Œ@ ™êkèOKåe. Wn =∞#O J#∞ã¨iOK«=Åã≤#
Ѩ^Œúu.
Ñ„ u¨ XHõ¯ ^ŒâÖ◊ ’#∂ Láêkè HõÅÊ#
WOHõ Ô~O_À q+¨Ü«∞O : „Ѩu XHõ¯^Œâ◊Ö’#∂, JO>Ë U_ÕO_»¡ ã¨∂¯Å∞ HÀ~°∞û ѨÓiÎ
J~Ú# `«~°∞"å`« JO>Ë 12 UO_»∞¡ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ#ѨC_»∂, ÖË^• S^ÕO_»∞¡ ã¨∂¯Å∞ HÀ~°∞û
ѨÓiÎ J~Ú# `«~°∞"å`«, WO@s‡_çÜ«∞\ò ^Œâ◊Ö’, ÖË^• ǨÏÜ«∞º~ü ÃãHõO_»s ^Œâ◊, ÖË^•
Ü«¸x=i≈\© ^Œâ◊ – U ^Œâ#◊ ∞ ѨÓiÎKãÕ <≤ å P q^•ºi÷ WOHõ ÃÑ· ^Œâ‰◊ Ωõ "≥à§◊ ÖËHáõ È~Ú#ѨC_»∞
J`«xH˜ P ^Œâ◊‰õΩ `«y#@∞¡ L^ÀºQÍxfl Qͺ~°O\© KÕÜ«∂e. J~Ú`Õ U_ÕO_»¡ ã¨∂¯Å∞ HÀ~°∞û#∞
ѨÓiÎKÕã≤ 12 UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# ^Œâ◊Ö’ Ñ≤Å¡Å∞ L^ÀºQÆO KÕÜ«∞_®xfl =∞#O P"≥∂kOK«
*ÏÅO. JO^Œ∞=Å# JÖÏO\˜ "åix =∞~À =¸_ÕO_»á¡ ê@∞ – JO>Ë 15 ã¨O=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞û =KÕÛO`«=~°‰õÄ U^À XHõ =$uÎ q^•ºÅÜ«∞OÖ’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïìe. JHõ¯_» J`«_»∞
ѨxKÕã¨∂Î <Õ~°∞ÛHÀ=K«∞Û. P HÍÅOÖ’ J`«_»∞ `«e¡^ŒO„_»∞ÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»#=ã¨~°O ÖˉõΩO_®
H˘O`« JÅ"≥#∞û#∞ K≥eO¡ Kåe. =$uÎ ã¨∂¯Å∞Ö’ q^Œº ѨÓiÎHÍQÍ<Õ J`«xH˜ L^ÀºQÆO ~Ú"åfie.
JѨÊ\˜H˜ J`«_»∞ tHõΔ} á⁄O^Œ∞`å_»∞QÍ|\ì̃ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈQÆÅ_»∞.
„Ѩu XHõ¯ ^ŒâÖ◊ ’#∂ L^ÀºQÆO Qͺ~°O\©ÖxË Ñ¨HOΔõ Ö’ U q^•º q^è•#=¸ Z#fl\˜H©
[Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍ*ÏÅ^Œ∞. =∞#‰õΩ =∞iH˘xfl Ü«¸x=i≈\©Å#∞, =∞i H˘xfl ã¨∂¯à◊§#∞
<≥ÅH˘ÅÊ=K«∞Û. Z‰õΩ¯= ã¨∂¯à◊√§, Z‰õΩ¯= Ü«¸x=i≈\©Å∞ L#flO`« =∂„`å# q^•º ã¨=∞㨺Å∞
Ѩiëê¯~°O HÍ=Ù. „Ѩu XHõ¯ ^Œâ◊Ö’#∂ L^ÀºQÍxfl Qͺ~°O\© KÕÜ«∞‰õΩO_® ˆH=ÅO Z‰õΩ¯=
HÍÖËrÅ∞, Z‰õΩ¯= ã¨∂¯à◊√§ =ÙO_»@O =Å¡<Õ ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•ºq^è•<åxH˜ Ѩiëê¯~°O ^˘~°H^õ ∞Œ .
JO^Œ∞=Å# Ü«¸x=i≈\©Ö’¡, ÃãHõO_»s ã¨∂¯Å∞ ™ê÷~ÚÖ’ ÃÇÏK«∞Û q^•º ™œHõ~åºÅ HÀã¨O
áÈ~å_»∞`«∂<Õ, L^ÀºQÍÅ Qͺ~°O\© HÀã¨O ‰õÄ_® =∞#O áÈ~å_»=Åã≤=ÙOk.
Hõ#∞Hõ =∞#O _ç=∂O_£ KÕã¨∞Î#fl q^•ºq^è•#O ~Úk. JO^ŒiH© JHõΔ~å㨺`«†
J~Ú^ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# Ñ≤Å¡ÅO^ŒiH© U_ÕO_»¡ ã¨∂¯Å∞ HÀ~°∞û#∞ x~°ƒO^èŒOQÍ#∂,
=Ùz`«OQÍ#∂ "≥#∞"≥O@<Õ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïìe. 15= ã¨O=`«û~°O =KÕÛO`«=~°‰õÄ =$uÎã¨∂¯à◊√§,
„Ѩu XHõ¯ ^Œâ◊Ö’#∂ L^ÀºQÆO Qͺ~°O\©, XHõ™êi L^ÀºQÆO =zÛ# `«~åfi`« ‰õÄ_® `«#
q^•º <≥·Ñ¨Ù}Ϻxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O HõeÊOKåe. ÃÑ· K«^Œ∞=ÙÅÔHo§
`«#<≥·Ñ¨Ù}Ϻxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩu XHõ¯iH© J=HÍâ◊O =ÙO_®e.
203
g∞ u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ ~¸ 㑯=Ú<Õ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x K«~°ÛÅ∞
[iáê~°∞. J~Ú`Õ Jk WѨÊ\˜=~°‰õÄ „Ѩ*Ïx<å^ŒOQÍ `«Ü«∂~°∞ HÍÖË^Œ∞. x<å^•xfl
WO`«=~°‰õÄ PK«~°}Ö’ KÕ|@ìÖË^Œ∞. D 㑯=Ú#∞ „ѨÉèí∞`«fiO JO`« ã¨∞ÅÉèíOQÍ
JOwHõiOK«∞`«∞O^Œx ‰õÄ_® <Õ##∞HÀ=_»OÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# =∞# HÍ~åºK«~°} ^•fi~å
â◊HÎ̃=O`«"≥∞ÿ# PÜ«Ú^è•xfl KÕ|\ì̃#ѨC_Õ „ѨÉèí∞`«fiOKÕ D 㑯=Ú#∞ J=∞Å∞ [iÑ≤OK«QÆÅO.
q^•º q^è•# ÅHΔͺÅ∞ ZÖÏ=ÙO_®e?
q^•º q^è•# ÅHΔͺÅÖ’ XHõ\ ˜ *ÏfÜ«∞ Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’ <å ™ê÷<åxfl
x~°‚~ÚOK«QÆÅQÍe. <å‰õΩ `«y# =Ù^ÀºQÆO HõeÊOK«|_®e. ѨÓiÎѨx`À D Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’
<å‰õΩ ™ê÷#O HõeÊOK«|_®e. q^Œº‰õΩO_»=Åã≤# Ô~O_À ÅHõΔ º"Õ∞=∞O>ˆ <Õ#∞ ã¨∂¯Å∞Ö’
<Õ~°∞Û‰õΩ#fl ^•xx|\˜ì WOHÍ <Õ~°∞ÛHÀ"åÅ#fl Pã¨H˜Î <åÖ’ ÃÑ~°QÍe. J^Õ q^ŒºÜ≥ÚHõ¯
„ѨÜ≥∂[#OQÍ=ÙO_®e. HÍ„"Õ∞_£û g∞~°∞ K≥·`«#ºO QÆey, ÉÏQÍ ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨_ç# `«~°QÆuH˜
K≥Ok# q^•º~°∞÷Å∞. U_Õà◊§ `«~°∞"å`«, ÖË^• 10 UO_»¡ `«~°∞"å`« ÖË^• HÍÖËr K«^Œ∞=٠ѨÓiÎ
J~Ú# `«~°∞"å`« q^•ºÉèϺã¨O ѨÓiÎ J~ÚáÈ`«∞O^Œx g∞~°∞ ÉèÏqOK«~å^Œ∞. "åã¨Î=O
K≥áêÊÅO>Ë =∞#O K«xáÈÜÕ∞O`«=~°‰õÄ q^•ºÉèϺã¨O H˘#™êQÆ∞`«∞O^Œ<Õ^Õ <å Jaè„áêÜ«∞O.
80 UO_»¡ =O^Œ UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å =∞#O q*Ï˝<åxfl ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ=Åã≤O^Õ. ÖËx
ѨHOΔõ Ö’ =∞#O J*Ï˝#∞Å∞QÍ<Õ =ÙO_çáÈ`åO. J*Ï˝#=∞O>Ë JHõ~Δ åÅ J*Ï˝#O HÍ^Œ#∞HÀO_ç.
HÍx =∞# q*Ï˝# ã¨=Úáê~°˚# PyáÈ`Õ, WOHÍ ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞#fl q*Ï˝# âߢ™êÎÅ#∞,
z=iH˜ =∞#O ѨxKÕã∞¨ #Î fl ~°OQÍxH˜ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü∂« Å#∞ ‰õÄ_® J~°O÷ KÕã∞¨ H˘#QÆÅ
â◊HÎ̃ÖˉõΩO_® áÈ=K«∞Û. JO^Œ∞=Å# q*Ï˝# ã¨=Úáê~°̊# J<Õk ZšѨC_»∞ H˘#™êQÆ=Åã≤#
q+¨Ü«∞"Õ∞.
<å z#fl `«#OÖ’ U ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ K«^Œ"åÖ’ Uq∞ KÕÜ«∂Ö’ <å‰õΩ ã¨ÅǨ ~ÚKÕÛ
"åÔ~=~°∂ÖË~∞° . JO^Œ∞‰õΩ ~ÚѨÊ\˜H© <Õ#∞ qKåiã¨∂Î =ÙO\Ï#∞. J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨxH˜=∂e#
ѨÙãÎ̈HÍÅ#∞ <Õ#∞ <å z#fl`«#OÖ’ Z<Àfl K«k"å#∞. XHõ =∞Oz ѨÙãÎ̈HõO K«kq`Õ Hõhã¨O
20 ѨÙãÎ̈HÍÅ~Ú<å ѨxH˜~åxq K«kq=ÙO\Ï#∞. <Õ\ ˜ =∞# Ü«Ú=`«~°O ‰õÄ_® JÖÏO\˜
`«ÑC¨ _»∞Ѩ^uúŒ <Õ J#∞ã¨iOKåÖÏ? J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ѨÙã¨HÎ ÍÅhfl K«kq HÍÖÏxfl =$^è•Ñ¨ÙK«Û=^Œ∞.Ì
=∞Oz ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ K«kq`Õ<Õ LѨÜ∂≥ QÆO LO@∞Ok. g∞ `≥eq`Õ@Å#∞, g∞ â◊HΘ ™ê=∞~å÷ºÅ#∞
=$kú KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞. g∞ rq`«=∞O`å <Õ~°∞ÛH˘<Õ Ñ¨^Œúux JÅ=~°K«∞HÀO_ç. =∞#O P
Ѩ^uúŒ <Õ ã¨^• JÅ=~°K∞« HÀ"åe. =∞# q^•ºq^è•#O JÖÏO\˜ K˘~°=#∞, JÖÏO\˜ "åOKè#« ∞,
rq`åO`«O <Õ~°∞ÛHÀ"åÅ<Õ =∞Oz JÅ"å@∞#∞ „Ѩu"åiÖ’ ã¨$+≤ìOK«QÆeˆQkQÍ =ÙO_®e.
204

™È+¨e*ÏxÔH· áÈ~å@O ! JO^Œ∞‰õΩ tHõ}Δ
=∞# q^•ºq^è•# =¸_ÀÅHõΔ ºO : „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨=∂[OHÀã¨O, XHõ #∂`«#
ã¨=∂[ x~å‡}OHÀã¨O [iˆQ áÈ~å@OÖ’ YzÛ`«"≥∞ÿ# áê„`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#
q^•º~°∞÷ʼnõΩ J=HÍâ◊O HõeÊOKÕ q^èŒOQÍ =∞# q^•ºq^è•#O =ÙO_®e. ~å[H©Ü«∂Ö’¡
q^•º~°∞÷Å∂, J^蕺Ѩ‰õΩÅ∂ áêÖÁæ#=Å^Œx ''HÍi‡Hõ =∞Ǩ <åÜ«∞‰õΩ_»∞—— q.q. yi ã¨ÅǨ
~ÚzÛ#@∞¡ D "Õà◊ L^ŒÜ«∞"Õ∞ <Õ#∞ ˆ~_çÜ≥∂Ö’ q<åfl#∞. JO`«HõO>Ë K≥`«Î"åQÆ∞_»∞ =∞~˘Hõ\ ˜
=ÙO_»É’^Œ∞. „Ѩu XHõ¯ q^•ºs÷, „Ѩu XHõ¯ J^蕺Ѩ‰õΩ_»∞ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ Pã¨H˜Îx Hõey
=ÙO_»@"Õ∞QÍHõ, ~å[H©Ü∂« Ö’¡ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<åÅx ‰õÄ_® =∞#O HÀ~°`åO. JO>Ë áêÅHõ=~°æ
~å[H©Ü«∂Ö’¡ HÍ^Œ∞† „âßq∞Hõ „Ѩ[Å ~å[H©Ü«∂Ö’¡. JO^Œ∞=Å# <Õ#∞ K≥ѨÊ^ŒÅz#^Õ=∞O>Ë
„Ѩ*Ï™êfi=∂ºxH©, „âßq∞Hõ [<å=oH© ¿ã= KÕÜ«∞_®xH©, ™È+¨e[O HÀã¨O áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õÄ
=∞# q^•ºq^è•#O `À_»Ê_ÕkQÍ =ÙO_®e.
WOHõ <åÅ∞QÆ= ÅHõΔ ºO : =∞# J^蕺Ѩ‰õΩÅѨ@¡, =∞# `«e¡^ŒO„_»∞ÅѨ@¡ q^•º~°∞÷Å
ã¨O|O^è•Å∞ ZÖÏ =ÙO_®e? JÖψQ „Ѩ[Ö’¡ W`«~° `«~°QÆ`«∞Å "åiѨ@¡ =∞# ã¨O|O^è•Å∞
Uq^èŒOQÍ =ÙO_®e? ^Œ∞~°^Œ$+ì̈=âß`«∂Î =∞# q^•º~°∞÷Å∞ Ô~·ÖËfi L^ÀºQÆ∞Å`À, |ã¨∞û ~°"å}Ï
L^ÀºQÆ∞Å∞ =ÔQ·~åÅ`À#∂ ã¨OѶ¨∞~°¬} Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. D q+¨Ü«∂xfl QÆ`« =∞Ǩã¨ÉèíÖ’‰õÄ_®
g∞ ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x ~å=_»O [iyOk. á¶êºHõìsÅÖ’#∂, W`«~° ã¨Oã¨÷ÅÖ’#∂, ã¨∂¯à◊§Ö’#∂
ѨxKÕ¿ã "åi`À q^•º~°∞÷Å∞ Ѷ¨∞~°¬}Ѩ_ÕÖÏ Kèå„`«Ñ¨i+¨`«∞Î#∞ L^ÕÌâ◊ºÑ¨Ó~°fiHõOQÍ<Õ HÍO„ÔQãπ
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞`«∞#flk.
Láê^蕺ܫÚÅѨ@¡, =∞# `«e¡^ŒO„_»∞ÅѨ@¡ =∞#O U „Ѩ[Å=∞^茺 rqOK«∞`«∂,
Z=i`À Hõeã≤ ѨxKÕã∞¨ <Î åfl"≥∂, P [#™ê=∂#ºOѨ@¡ ZÖÏ „Ѩ=iÎOKåÖ’ =∞# q^•º~°∞Å÷ #∞
fiÛk^ÕÌkQÍ =ÙO_®e =∞# q^•ºq^è•#O. <Õ_»∞ =∞#Ö’ P=iOz# xã¨Ê $ǨÏ#∞ Z=Ô~·<å
J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ~°∞. g∞Ö’ ZO`«QÍ<À â◊H˜Î =ÙOk. ^•xfl qxÜ≥∂yOKåÅ<Õ P^Œ∞~åÌ,
P"Õâ◊O g∞Ö’ =ÙO_»@O ã¨Ç¨Ï["Õ∞. J~Ú`Õ ~¸ â◊HÎ̃`À L`«Î=∞ áœ~°∞_»∞QÍ, ™ê\˜ „Ѩ[ʼnõΩ
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_Õ =∂#=Ù_»∞QÍ `«Ü∂« ~°∞HÍ"åÖËQÍx q<åâ◊H~õ ° =º=Ǩ~åʼnõΩ qxÜ≥∂QÆÑ_¨ ~» å^Œ∞.
K«Hõ¯x rq`åxfl J#∞ÉèíqOK«_®xH˜ g∞ â◊HÎ̃ ™ê=∞~å÷ºÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_®xH˜ |^Œ∞Å∞
g∞~°∞ áêÅHõ =~åæʼnõΩ ã¨∞ÅÉèíOQÍ ™ê^èŒ<åÅ∞QÍ `«Ü«∂Ô~·, Jxfl ~°HÍÅ ã¨OѶ¨∞ =ºuˆ~Hõ
HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ áêÖÁæO>Ë, J^Õg∞ =ÙѨÜ∂≥ QÆOÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å# Hõ=¸ºxã¨∞ì <≥u· Hõ ã¨∂„`åÅ∞
g∞‰õΩ <Õ̂~Ê^Õ=∞O>Ë : g∞~°∞ „âßq∞Hõ [# ™ê=∂#ºO`À xÅ|_ç`Õ g∞ Láê^蕺ܫÚÅѨ@¡,
„Ѩ[ÅѨ@¡ g∞ "≥·Yi, g∞ „Ѩ=~°Î# "Õ~°∞q^èŒOQÍ YzÛ`«OQÍ =ÙO_»QÆÅ^Œ∞.
Wk ã¨~°fi™ê^è•~°}OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl q+¨Ü«∞"≥∂ HÍ^À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞ HÍx,
<Õ<˘Hõ ã¨OѶ∞¨ @##∞ QÆ∞iOz g∞‰õΩ K≥ÑÙ¨ `å#∞. ^•xfl `«ÅK«∞‰õΩO>Ë <å ~°HOÎõ =Ù_»∞HÔ `«∞`Î ∞« Ok.
205
<Õ#∞ PO„^èŒÜ«¸x=i≈\© Ãã<Õ\ò ã¨Éèí∞º_»∞QÍ =ÙO@∞#flѨC_»∞, Ãã<Õ@∞ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
áêÖÁæ<OÕ ^Œ∞‰õΩ qâßYѨ@}ì O "≥àϧ#∞. <å =ÚO^Œ∞ XHõ ÖÏsxO_® WO[hiOQÆ∞ q^•º~°∞Å÷ ∞
"≥à◊§_»O K«∂âß#∞. #Å∞QÆ∞Ô~·^Œ∞QÆ∞~°∞ J=∂‡~ÚÅ∞ Ǩãì̈Öò #∞O_ç `«=∞ HÍÖËrH˜ #_çz
"≥_»∞`«∞<åfl~°∞. "åix K«∂ã≤# WO[hiOQÆ∞ q^•º~°∞÷Å∞ "åi#∞^ÕÌtOz Jã¨Éèíº"≥∞ÿ# ˆHHõÅ∞
"ÕÜ«∞_»O K«∂âß#∞. áêѨO P J=∂‡~ÚÅ∞ WO[hiOQÆ∞ q^•º~°∞÷Å „Ѩ=~°Î#‰õΩ ZO`«QÍ<À
ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ç `«ÅÅ∞"˘OK«∞‰õΩx "≥∞Å¡QÍ "≥o§áÈÜ«∂~°∞. =∞# q^•º~°∞Å÷ ∞ ZO^Œ∞HõÖÏ `«Ü∂« ~Ô #· @∞¡?
P ÖÏsÖ’=Ù#fl q^•º~°∞÷ÖÏ¡QÍ<Õ =∞# q^•ºi÷Ö’Hõ=∞O`å =ÙO@∞O^Œx <Õ###∞. HÍx
JÖÏO\˜ Jã¨ É è í º „Ѩ = ~° Î # ZO^Œ ∞ ‰õ Ω [~° Q Íe? WÖÏO\˜ " å\˜ x áêÅHõ = ~åæ Å ∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞`åÜ«∞x <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. <Õ_»∞#fl ™êOѶ≤∞Hõ =º=ã¨÷‰õÄ_® WÖÏO\˜ Ѩ#∞Å#∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞`«∞O^Œx ‰õÄ_® <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#∞. J~Ú`Õ JO`« =∂„`å# WÖÏO\˜ Jã¨ÉèíºHõ~°
„Ѩ=~°Î#Ѩ@¡ =∞# x~°ã¨##∞ QÆ\ ˜ìQÍ =ºHõÎѨ~°K«=Å^•? JÖÏO\˜q [~°QƉõΩO_®
x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O áÈ~å_»=Å^•?
JÖψQ ѨsHõΔÅ#∞ QÆ∞iOz, JHõ¯_» [iˆQ `«Ñ¨C_»∞ Ѩ^Œú`«Å#∞ QÆ∞iOz J<ÕHõ
iáÈ~°∞ìÅ#∞ qO@∞<åflO. D J=Hõ`«=Hõ Ѩ#∞ÅxflO\˜h ã¨iKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞#O
áÈ~å_»=Åã≤O^Õ. =∂#= ã¨Éèíº`« HÀã¨O, #∂`«# ã¨=∂[ x~å‡}O HÀã¨=¸ xÅ|_ç =∞#
Ü«Ú=`«~O° ZHõ¯_»∞O>Ë JHõ¯_» Hõ$+≤KÜ Õ ∂« Åx q[˝ÑÎ≤ KÕã∞¨ <Î åfl#∞. =∂~°∞¯û, Öˇx<£ =∞Ǩâ◊ÜÚ« Å∞
K«∂Ñ≤# =∞Ǩϟ[fiÅ=∂~åæxfl J#∞ã¨iOK«_®xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ áêÅHõ=~åæÅ Jã¨Éèíº`å
„Ѩ=~°Î#Å#∞ JÅ"å@∞ KÕã¨∞‰õΩO>Ë g∞~°∞ x~°∞ѨÜ≥∂QÆ=∞=Ù`å~°∞. HÍ~°Öò=∂~°∞¯û rq`åxfl
K«^Œ=O_ç, Öˇx<£ =∞Ǩâ◊Ü«Úx rq`åxfl J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞O_ç. ÖË^• =∂~°∞¯û, Öˇx<£Å#∞
HÍHõáÈ~Ú<å Hõhã¨O HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ~¨ ü JǨÏ=∞‡^£, HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘ `«k`«~° qѨ=¡ HÍ~°∞Å
rq`åÅ#∞ K«∂_»O_ç. "åi rq`åÖ’¡ U XHõ¯ ^Œâ◊Ö’#~Ú<å "å~°ÖÏ Jã¨ÉèíºOQÍ
„Ѩ=iÎOKå~å? x~å_»O|~° rq`«O, ^Œ$_è» qâßfi™êÅ∞, L‰õΩ¯ÖÏO\˜ „Hõ=∞tHõΔ} – Wq g∞
=ºH˜QÎ `Æ « rq`åxH˜ P^Œ~≈° O HÍ"åe. =∞# =ºH˜QÎ `Æ « rq`«ÑÙ¨ JÅ"å@¡ „ѨÉÏè =O `«Ñʨ xã¨iQÍ
q^•º~°∞÷Å∞QÍ g∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅÃÑ·<å, g∞ ™êOѶ≤∞Hõ „Ѩ=~°Î#ÃÑ·# Ѩ_»∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ =∞#
q^•ºq^è•#O =∞#Å#∞ L`«=Î ∞ =∂#=ÙÅ∞QÍ fiÛk^ÕkÌ QÍ =ÙO_®e.
„Ѩ*Ï`«O„`« J^蕺Ѩ‰õΩÅ ÉÏ^茺`«
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =∞# Láê^蕺ܫ∞ HÍ„"Õ∞_£û ‰õÄ_® H˘xfl Hõ~°Î"åºÅ#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«=Åã≤OkQÍ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. "å~°∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ W|ƒO^Œ∞Å#∞ <Õ#∞ J~°÷O
KÕ ã ¨ ∞ HÀQÆ Å #∞. q^•ºi÷ [#™ê=∂#ºO`À x`« º 㨠O |O^è • Å#∞ Hõ e y=ÙO_Õ k
Láê^蕺ܫÚÖËHõ^•. JO^Œ∞=Å# "å~°∞ `«=∞q*Ï˝<å#flO`«\ ˜h, `«=∞ "Ài‡x – JxflO\˜h
`«=∞`À x`«º ã¨O|O^è•Å∞ Hõey=ÙO_Õ Ü«Ú=`«~åxH˜ É’kèOKåe. "åi rq`åÅ#∞
fiÛk^ŒÌ\ÏxH˜ Láê^蕺ܫÚÖË „Ѩܫ∞uflOK«HõáÈ`Õ =∞Ô~=~°∞ KÕÜ«∞QÆÅ~°∞? J~Ú`Õ <Õ_»∞
206
ã¨=∂[O ~¸ q^èŒOQÍ =ÙOkQÍ|\˜ì q^•º~°∞÷ÅO^Œi rq`åÅ#∞ "å~°∞ 㨄Hõ=∞OQÍ
fiÛk^ŒÖÌ HË áõ È=K«∞Û. HÍx „Ѩu XHõ¯ `«~Q° uÆ Ö’#∂, „Ѩ*Ï`«O„`« qÅ∞=ÅHÀã¨O xÅ|_»∞`«∂,
á⁄~°áê@∞ ^èÀ~°}∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_Õ z#fl^≥·# – XHõ â◊HÎ̃=O`«"≥∞ÿ# „QÆ∂ѨÙ#∞ =∞#
Láê^蕺ܫ∞ HÍ„"Õ∞_£û `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞=Å^•?
™êOѶ≤∞Hõ =º=ã¨÷ WÖÏ =Ù#flѨC_»∞, „ѨÉèí∞`«fiO WÖÏ =Ù#flѨC_»∞, Ü«Ú=`«~°OÖ’
~ÚO`«\ ˜ x~°∞`åûÇ¨Ï xã¨Ê $Ç¨Ï "å`å=~°}O =Ù#flѨC_»∞, <Õ<Õ KåbKåÅx uO_ç`À rq`«O
QÆ_Ñ» =¨ Åã≤#ѨC_»∞, <Õ<Ö≥ Ï ~¸ Hõ~"ΰ åºxfl x~°fiÇ≤ÏOK«QÅÆ #x Láê^蕺ܫÚÅ#=K«∞Û. J=Ù#∞,
g∞~°∞ K≥ÑÊ≤ # ^•#O`«\ `˜ À#∂ <Õ#∞ JOwHõiOK«∞`å#∞. HÍx W=hfl WÖÏ =Ù<åfl~ÚQÍ|\ì̃,
#∂`«# ã¨=∂*Ïxfl xi‡OK«=Åã≤# Ü«Ú=`«~åxfl ã¨Ô~·# Ѩ^ŒúuÖ’ fiÛk^ÕÌ ÉÏ^茺`«#∞
Láê^蕺ܫÚÅ∞QÍ g∞~°∞ q㨇iOK«=K«∞Û<å? „Ѩu XHõ¯ Láê^蕺ܫÚ_»∂ 40 =∞O^À ÖËHõ
200 =∞O^À =ÙO_Õ XHÀ¯ `«~°QÆuÖ’ Hõhã¨O 10 âß`«O q^•º~°∞÷Å<≥·<å ~¸ á⁄~°áê@∞
^èÀ~°}∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ xÅ|_Õ@@∞¡ KÕÜ«∞QÆey`Õ ZÖÏO\˜ K«Hõ¯x "å`å=~°}Ïxfl
q^•ºi÷Ö’HõOÖ’ ã¨$+≤ìOK«QÆÅ~À =ÓÇ≤ÏOK«O_ç. g@xflO\˜H© „ѨÉèí∞`åfixfl xOkOz
„ѨÜ∂≥ [#OÖË^∞Œ . =∞# L^Œº=∂xfl qzÛù#flO KÕÜ∞« _®xH˜ D „ѨÉ∞íè `«fiO ZO`«\ ˜ ^Œ∞~å‡~åæxfl
`«ÅÃÑ_»∞`«∞#flѨÊ\˜H© =ºuˆ~HõOQÍ =∞#O áÈ~å_»∞`«∂<Õ =∞# Ü«Ú=`«~åxfl ã¨iÜ≥∞ÿ # ^èÀ~°}Ö˜ ’
q*Ï˝#=O`«∞Å#∞ KÕã¨∞H˘O@∂, =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈ"åe.
WOHõ WѨC_»∞ ~¸ ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ =∞# ÃÑ^ŒÅÌ ‰õΩ, =ÚYºOQÍ =∞# Láê^蕺ܫÚʼnõÄ,
„Ѩ*Ï ã¨Oã¨÷Å <åÜ«∞‰õΩʼnõÄ =∞~À™êi q[˝Ñ≤Î KÕÜ«∞`«ÅK«∞H˘<åfl#∞. u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ „â◊=∞‰õÄ, J^茺ܫ∂xH˜ XHõ Z„~°ÉÏ_ô̊x |ǨïHõiOKÕ Ñ¨^Œúux <≥ÅH˘ÖÏÊÅx
=∞# q^•ºi÷ HÍ„"Õ∞_£û J#∞H˘<åfl~°∞. HÍx ^•xfl J=∞Å∞ [~°ÑÖ¨ HË áõ ÈÜ«∂~°∞. WO^Œ∞Ö’=Ù#fl
ÉèÏ="Õ∞q∞@O>ˆ „H©_»Å∞, ã¨O㨯 $u "≥Ú^ŒÅ∞QÍQÆÅ rq`åxH˜ ã¨O|OkèOz# =∞Oz
q+¨Ü«∂Ö’¡ =∞# q^•º~°∞÷ʼnõΩ Pã¨H˜Îx HõÅ∞QÆ*Ë¿ãO^Œ∞‰õΩ tHõΔ} ~Ú"åfie† P q^èŒOQÍ
áÈ~å\ÏÅ#∞ H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ "åix =∂#ã≤HõOQÍ#∂, âßs~°HõOQÍ ã¨Oã≤^ŒúOKÕÜ«∂e.
"å~°∞ ^≥#· Ok# `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ ã¨=ºOQÍ <≥~"° ~Õ Û° _»"∞Õ QÍHõ, J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ „Ѩ*ÏÃã#· ºOÖ’
KÕi áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® ã¨Oã≤^ŒúO KÕÜ«∞=Åã≤=ÙOk.
P ^Œâ◊ =zÛ#<å_»∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O „áê~°OaèOK«∞`å##∞HÀ=_»O ã¨iHÍ^Œ∞.
WѨÊ\˜#∞O_ô – JO>Ë z#fl`«#O#∞O_ç ‰õÄ_® â◊s~åxfl, K≥·`«<åºxfl JO^Œ∞‰õΩ ã¨Oã≤^ŒúO
KÕã¨∞H˘#HõáÈ`Õ h=Ù „Ѩ*ÏÃã·#º Ü≥∂^èŒ∞_çq HÍ*ÏÅ=Ù. W=hfl „áê^èŒq∞Hõ q+¨Ü«∂Å∞.
207
qѨ=¡ rq`åxH˜ JOH˜`=« ∞=O_ç
U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© =∞# qѨ¡=HÍ~°∞Å #∞O_ç <Õ#∞ <Õ~°∞ÛH˘#fl q+¨Ü«∞q∞k. <å z#fl
`«#OÖ’, <å‰õΩ Ñ¨^Õà◊§ =Ü«∞ã¨∞û#flѨC_Õ =∞# qѨ¡=HÍ~°∞Å rq`åÅ#∞ QÆ∞iOz K«k"å#∞.
qѨs`«"≥∞ÿ# K«eh, ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# "Õ_çx `«@∞ìH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ JÅ"å@∞ KÕã¨∞H˘<Õ"å~°∞.
JÖψQ `«∞áêH˜`À HÍÅÛ_»O, #^Œ∞Å#∞ ^•@_»O, "≥∞ÿà◊§`«~°|_ç #_»=_»O – g@xflO\˜H©
JÅ"å@∞ Ѩ_»\ÏxH© tHõΔ} á⁄O^•~°∞. z#fl Ü«Ú=‰õΩ_»∞QÍ W=hfl ##∞fl ZO`«QÍ<À
PHõi¬OKÕq. JѨÊ\˜H˜ <ÕxOHÍ Hõ=¸ºxã¨∞ì#∞ HÍ#∞. JO^Œ∞=Å# qѨ¡"åxH˜ g∞ rq`åxfl
JOH˜`O« KÕÜ∞« ^Œe¿ã,Î JÖÏO\˜ HõëêìÅ`À ‰õÄ_ç# qѨ=¡ HÍ~°∞xÖÏ rqOK«_®xH˜ WѨÊ\˜#∞O_ô
`«Ü«∂~°∞HÍ"åe. JO^Œ∞‰õΩ g∞~°O`å „Ñ¨Ü«∞uflOKåe. Láê^蕺ܫÚÅ∞ ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ
`À_»Ê_®e.
=∞~À q+¨Ü«∞O : J^茺ܫ∞<åxH˜ J~°∞}Ѩ`åHõO |Ǩ˙Hõ~°}! =∞# ™êÇ≤Ï`åºxfl
=∞#O =∞~°záÈ`«∞<åflO. JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO Uq∞ =ã¨∞Î#flk? U^≥·<å =∞Oz ™êÇ≤Ï`«ºO
ÅÉèíº"≥∞ÿ`Õ ˆH=ÅO =∞# P#O^ŒO HÀã¨"Õ∞QÍHõ, Ü«Ú=`«~°O Jaè=$kúHÀã¨O K«^Œ"åe. =∞#
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ѨO„_≥O_»∞, Ѩk¿ÇÏ#∞ =~°‰õÄ „Ѩ^è•# ÉèÏ+¨Å∞<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’ =∞Oz
™ê~°ã¨fi`«O =ÙOk. =∞# Ü«Ú=`«~°O `«=∞ `«=∞ =∂`«$ÉèÏ+¨Å^•fi~å q*Ï˝#O á⁄O^•e.
Ü«Ú=`«~°O Uq∞ ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ K«^Œ"åe? U w`åÅ∞, U #=ÅÅ∞, U Hõ^äŒÅ∞, U rq`«Hõ^äŒÅ∞,
U K«i„`«Å∞, U ~å[H©Ü∞« „QÆO^ä•Å∞ K«^"Œ åÖ’ K«∂ã¨∞HÀ"åe. =∞# ÉèÏ+¨Ö’¡ ~åÜ«∞|_ç#^ŒO`å
x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞≥ #ÿ ^Õ#x `«ÅK«~å^Œ∞. JO^Œ∞=Å# ÉèÏ+¨Ö’¡ „ѨK∞« iOѨ|_ç# =∞Oz ѨÙã¨HÎ ÍÅ#∞
K«k"ÕO^Œ∞‰õΩ =∞# Ü«Ú=`«~åxH˜ ã¨∂zOKåe. P q^èŒOQÍ =∂„`«"Õ∞ "åix ã¨iÜ≥ÿ∞#
q*Ï˝#=O`«∞Å#∞ KÕã≤# "å~°=∞=Ù`åO. =∞# qq^èŒ ÉèÏ+¨Ö’¡x ™êÇ≤Ï`«ºO`À#∂, =∞#
„Ѩ[ŠѨiã≤÷`«∞Å`À#∂ ÉÏQÍ ã¨xflÇ≤Ï`« ѨiK«Ü«∞O=Ù#fl =∞# Láê^蕺ܫ∞ HÍ„"Õ∞_£û, =∞#
ã‘xÜ«∞~ü HÍ„"Õ∞_£û D Ѩx KÕÜ∂« e. P q^èOŒ QÍ =∞# Ü«Ú=`«~O° q*Ï˝#=O`«O JÜÕ∞º@@∞¡
=∞#O Ü«∞uflOKåe. g∞ ÃÑ^ŒÌÅ #∞O_ç, g∞ Láê^蕺ܫÚÅ#∞O_ç D ~°Hõ"≥∞ÿ# ã¨Ç¨Ü«∞O
HÀã¨O Ü«Ú=`«~°"≥∞ÿ# g∞~°∞ _ç=∂O_£ KÕÜ«∂e.
=∂`«$ÉèÏ+¨ ^•fi~å q^Œº : „uÉèÏëê Ѩ^äŒHõO ‰õÄ_»^Œ∞
D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ „uÉèÏëê Ѩ^äŒHõO =∞# q^•º~°∞÷ʼnõΩ ã¨∞`«~åO ѨxH˜~å^Œx <Õ#∞
K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. =∂áêsì J~Ú# ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞ì) K≥ѨC`«∞#flO^Œ∞#
<Õh q+¨Ü∂« xfl K≥Ñʨ _»OÖË^∞Œ . Jã¨Å∞ =∞#‰õΩ „uÉèÏëê Ѩ^HŒä Oõ ZO^Œ∞HÀ q=iOK«=Åã≤OkQÍ
208
=∞# q^•º"Õ`«ÎÅ#∞ <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. <å =∂`«$ ÉèÏ+¨ J~Ú# XHõ¯ ÉèÏ+¨<Õ <Õ#∞ ã¨iQÍ
<Õ~∞° ÛHÀÖËHáõ È`«∞<åfl#∞. <å ÉèÏ+¨Ö’ Ãã`· O« <å ÉèÏ"åÅ#∞ ã¨iQÍ =ºHõOÎ KÕÜ∞« ÖËHáõ È`«∞<åfl#∞.
<å =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’<Õ XHõ z#fl q=~°}#∞ ã¨=ºOQÍ z„uOK«QeÆ y# ã≤u÷ Ö’ÖË#∞. JÖÏO@ѨC_»∞
WOw¡+¨μ#∞QÍx, Ç≤ÏOnxQÍx, ÖË^• ~°+¨º<£#∞QÍx, =∞i U W`«~° ÉèÏ+¨<≥·<å <Õ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ
<Õ~°∞ÛHÀ"åe? q*Ï˝<å#flO`«\ ˜h <å =∂`«$ÉèÏ+¨^•fi~å <å‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ <Õ~°Ê~°∞? <å
Ѩã≤`«<å#∞flO_ô <å =∂`«$ÉèÏ+¨#∞ <Õ#∞ <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï#∞ : <å =∂`«$ÉèÏ+¨<Õ <Õ#∞ ã¨sQÍ
<Õ~°∞ÛHÀÖËHõáÈ`Õ, <å ÉèÏ+¨<Õ <Õ#∞ Jaè=$kú KÕã¨∞H˘#ÖËHõáÈ`Õ, =¸_»∞ ÉèÏ+¨Å#∞ <Õ~°∞ÛH˘x
PeO_çÜ«∂ <åÜ«∞‰õΩ_»<À, JO`«~å˚fÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩ_»<À HÍ"åÅx J#∞HÀ=_»OÖ’
J~°÷"Õ∞=ÚOk?
"≥Ú^Œ@ g∞ =∂`«$ÉèÏ+¨#∞ ÉÏQÍ <Õ~°∞ÛHÀO_ç. JO^Œ∞=Å¡<Õ XˆHÉèÏ+¨#∞ <Õ~åÊÅx
"Õ∞=Ú _ç=∂O_£ KÕã¨∞Î<åflO. q^Œº#O`å =∂`«$ÉèÏ+¨^•fi~å<Õ <Õ~åÊe. Hõ#∞Hõ<Õ 12 UO_»¡
=Ü«∞ã¨∞=~°‰õÄ U XHõ¯iH˜ =∂`«$ÉèÏ+¨ q∞#Ǩ =∞~À ÉèÏ+¨#∞ <Õ~°Ê_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«~å^Œx
"Õ∞=Ú Ñ¨^ÕѨ^Õ K≥ѨÙ`«∞<åflO. J^≥O`« "≥∞ÿ<åsì ÉèÏ+¨ J~Ú<å HÍhÜ«∞O_ç. q^•ºÉ’^èŒ#
=∂„`«O =∂`«$ÉèÏ+¨ ^•fi~å<Õ [~°QÍe. Ô~O`À ÉèÏ+¨#∞ SzÛùHõOQÍ =∂„`«"Õ∞ <Õ~åÊe.
J~Ú`Õ P Ô~O_À ÉèÏ+¨ =∂=¸Å∞ áê~îåºOâßʼnõΩ #+¨ì^•Ü«∞HõOQÍ =ÙO_»~å^Œ∞. Uk
U"≥∞<ÿ å „uÉèÏëê Ѩ^HŒè Íxfl =∂„`«O „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@ì~å^Œ∞. <å‰õΩ J~°_[» #∞ ÉèÏ+¨Å#∞ <Õ~∞° ÛHÀ"åÅ<Õ
Pã¨H˜Î =ÙO_»=K«∞Û, JѨC_»∞ "å_çx <å ã¨fiO`« ÉÏ^茺`«ÃÑ· <Õ~°∞ÛH˘O\Ï#∞. JO`ÕHÍx
"å\˜x x~°ƒO^èŒOQÍ =∂„`«O Z=~°∂ <Õ~°Ê~å^Œ∞. =∂`«$ÉèÏ+¨^•fi~å =∂„`«"Õ∞ q^•ºÉ’^èŒ#
[~°QÍÅ#fl D z#fl ã¨=∞㨺ÃÑ· ‰õÄ_® =∞#O „Ѩ*Ï`«O„`«º L^Œº=∂xfl xi‡OK«_»O ÖË^Œ∞.
g∞~°∞ ѨkÅHõΔÅ=∞Ok, ÖË^• W~°"≥· ÅHõΔÅ=∞OkH˜ WOw¡+¨μÖ’ q^Œº <Õ~°ÊO_ç.
"å~°∞ QÆ∞=∞™êÎÅ∞QÍ, ÖË^• ~Ú`«~° ѨiáêÅ<å ã≤|ƒOkQÍ `«Ü«∂~°∞ HÍ=K«∞Û. „a\©+¨μ"å~°∞
WÖψQ „Ѩ[Ö’¡ XHõ `«~°QÆuH˜ WOw¡+¨μ <ÕiÊ `«=∞ Ѩ|ƒO QÆ_»∞ѨÙH˘<åfl~°∞. JÖψQ WѨC_»∞
HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® Ç≤ÏOn<À =∞~À ÉèÏ+¨<À „Ѩ[ÅÃÑ· ~°∞^ŒÌEã¨∞Î#flk. „âßq∞Hõ [#
™ê=∂#ºO „ѨÜ≥∂[<åÖË g∞ ^Œ$+≤ìÖ’=ÙO>Ë, "åi<Õ q*Ï˝#=O`«∞Å#∞ KÕÜ«∞^ŒÅ∞K«∞H˘O>Ë,
"å~°∞ `«=∞ ǨωõΩ¯Å HÀã¨O áÈ~å_Õ@@∞¡ KÕÜ«∂ÅO>Ë, Jk XHõ¯ =∂`«$ÉèÏ+¨^•fi~å =∂„`«"Õ∞
KÕÜ«∞_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
Ü«Ú=`«~åxfl `«sÊ^Œ∞ KÕÜ∞« O_ç
W=hfl K≥Ñ≤Ê# `«~°∞"å`«, ~å*H©Ü«∞ áêsìÅ ã¨OQÆ`«ÖÏ =ÙOK«O_ç, =∞# „Ѩ*Ï
ã¨Oã¨÷Å <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ XHõ q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iÎOK«=Åã≤OkQÍ <Õ#∞ QÆ\ ˜ìQÍ K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞.
J^Õ=∞O>ˆ q^•ºi÷ ã¨Oã¨÷Å#∞ xi‡OKÕ ã¨=∞㨺Å#∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_®, ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# q^•º~°∞÷Å#∞
q*Ï˝#=O`«∞Å#∞ KÕã≤, "åiH˜ `«sÊù^Œ∞xKÕÛ „Ѩ^è•# Hõ~°Î"åºxfl x~°fiÇ≤ÏOK«‰õΩO_®, =∞#O
209
„Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∂xfl, „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl, „Ѩ*Ï ã¨Oã¨÷Å#∞ xi‡OK«ÖË=Ú. J^Õ [~°QÆHõáÈ`Õ
â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# ^Õâ◊"åºÑ≤`«"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl QÍx, ÖË^• XHõ qѨ¡"À^Œº=∂xfl QÍx
=∞#O Z#fl\˜H© Jaè=$kú KÕÜ«∞*ÏÅO. D q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+ì̈OQÍ QÆ∞iÎOK«=Åã≤OkQÍ <Õ#∞
q∞=Ú‡Å#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
„Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∞=¸, qѨ"¡ À^Œº=∞=¸ |ÅOQÍ =Ù#fl ѨtÛ=∞ɡOQÍÖòÖ’ =∞#O
D =∞Ǩã¨Éèí#∞ [~°∞ѨÙH˘O@∞<åflO. ÉÏQÍ<Õ=ÙOk. g∞Ö’ J`«ºkè‰õΩÅ∞ =∂i¯û[O –
Öˇxx[O#∞ ^Œ$_è»OQÍ qâßfiã≤OK«∞`«∞<åfl~°∞. =∞# ^Õâ◊ xiú+ì̈ Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ =∂i¯û[O –
Öˇxx[O =iÎOѨ*ËÜ«∞_»O ZÖÏQÀ =∞#O <Õ~°∞ÛH˘O@∞<åflO. WO^Œ∞‰õΩ =∂i¯ûã¨∞ì áêsì
QÆ~°fiѨ_»∞`ÀOk. ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖòÖ’ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ =Ù#fl J<ÕHõ=∞Ok HÍ„"Õ∞_£û, „Ѩ*Ï
ã¨Oã¨Å÷ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ D =∞Ǩã¨É‰íè Ωõ ™œÇ¨~°ú „Ѩux^è∞Œ Å∞QÍ Ç¨[~°=Ù`«∞<åfl~°∞.
g∞ =∞Ǩã¨Éèí HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ ѨijeOK«∞`«∂ =∞# Ü«Ú=`«~°O Uq∞ "åzèOK«∞`«∞#fl^À, U
q^èOŒ QÍ PÖ’zOK«∞`«∞#fl^À J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ Ü«∞uflOK«∞`«∞<åfl~°∞. WO^Œ∞‰õΩ
"åix <Õ#∞ Jaè#OkOK«∞`«∞<åfl#∞. JÖψQ g∞~°∞ ‰õÄ_® XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂xfl
QÆ∞~°∞ÎOK«HÀ"åe. W`«~° „Ѩ*Ïã¨Oã¨÷Å, „Ѩ*Ï<åÜ«∞‰õΩÅ, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O
ÖˉõΩO_® =∞# q^•ºi÷ L^Œº=∞O Jaè=$kú K≥O^Œ*ÏÅ^Œ∞. =∞# Ü«Ú=`«~åxfl ã¨iÜ≥ÿ∞#
^Œ$HõÊ^èŒOÖ’ q^•º=O`«O KÕã¨∞H˘x, "åix Ñ≤#fl=Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ i„‰õÄ\òKÕã≤, qѨ¡= ˆH_»~°∞QÍ
`«sÊù^∞Œ KÕã∞¨ HÀx^Õ K≥`· #« ºÑ¨Ói`«"∞≥ #ÿ „Ѩ*Ï ã¨Oã¨Å÷ #∞, „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞, ÖË^• „Ѩ*Ï`«O„`«
qѨ¡"À^Œº=∂xfl xi‡OK«∞HÀÖË=Ú. D q+¨Ü«∂xfl QÆ\ ì̃QÍ g∞ ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x~å^ŒÅKå#∞.
L^Œº=∞O ^•#O`«@^Õ ~å=K«∞Û† L"≥fi`«∞ÎQÍ XHõ™êi ~å=K«∞Û, Py Py ~å=K«∞Û. HÍx
qѨ¡= ˆH_»~°∞#∞ `«sÊù^Œ∞ KÕã¨∞H˘x ^•xfl JO^Œ∞HÀÖËHõáÈ`Õ, Jk "≥#H˜¯ áÈ`«∞Ok. L^Œº=∂xfl
H˘#™êyOKåÅ<åfl, ^•xfl ~ÚOHÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘xáÈ"åÅ<åfl Ü«Ú=`«~åxH˜ tHõΔ}
WK«∞ÛH˘x f~åe.
=∞m§ =∞m§ J^ÕÑx¨ QÍ D q+¨Ü∂« Å∞ <å =∞#ã¨∞ûÖ’H˜ =ã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú. ѨO*Ï|∞
QÆ^Œ~ü <åÜ«∞‰õΩÅ∞ QÆuOKå~°∞. HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ¨~ü JǨÏ=∞‡^£, HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘Å∞
"≥o§áÈÜ«∂~°∞. =∂Ö’ KåÖÏ=∞OkH˜ =Ü«∞ã¨∞û =∞Å∞¡`ÀOk. "Õ∞=Ú WOHÍ ZO`«HÍÅO
ѨxKÕÜ«∞QÆÅO? =∂ÖÏO\˜"åà◊§O WOHÀ Ѩk UO_»∞¡ ѨxKÕÜ«∞=K«∞Û. <å‰õΩ WѨC_»∞ 61=
ã¨O=`«û~°O =zÛOk. WOHÀ 30–40 ã¨O=`«û~åÅáê@∞ <Õ#∞ ѨxKÕÜ«∞QÆÅ#x g∞~°∞
J#∞‰õΩO@∞<åfl~å? J^Õg∞ ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ . D q^èOŒ QÍ =∞#O ѨÙ~ÀQÆq∞OK«Ö=Ë Ú. JO^Œ∞=Å¡<Õ
<Õ # ∞ „Ѩ ^ è • #OQÍ =∞# „>Ë _ £ Ü« ¸ xÜ« ∞ <£ <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å‰õ Ω , H˜ ™ ê<£ <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å‰õ Ω ,
~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩʼnõΩ, QÆ\ ì̃QÍ K≥¿ÑÊ^Õ=∞O>Ë, Ü«Ú=`«~åxfl i„‰õÄ\ò KÕÜ«∞O_ç. "åiH˜ tHõΔ}
~Ú=fiO_ç. WO^Œ∞‰õΩ `«y#O`« „áê^è•#º`«x=fiO_ç. Ü«Ú=`«~å#∞flO_ç XH˘¯Hõ¯~°∞ XHõ¯ix
210
i„‰õÄ\ò KÕÜ«∞QÆey<å, =∞~À 40 UO_»¡‰õΩÃÑ·QÍ J`«#∞ =Ù^Œº=∂xH˜ ѨxKÕÜ«∞QÆÅ_»∞. W^Õ
JO^Œi ^èպܫ∞OQÍ =ÙO_®e. =∞#O JÖÏ KÕÜ«∞HõáÈ`Õ =∞#=ÚO^Œ∞#fl qѨ¡= Hõ~°Î"åºÅ#∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘xáÈ*ÏÅO.
Hˆ =ÅO "åOKè`« À<Õ qѨ=¡ O~å^Œ∞
<Õ#∞ x~åâß"åkxHÍ^Œ∞. qѨ¡=O Ju^ŒQÆæ~°Ö’<Õ =Ù#fl^Œx ÉèÏqOK«=^Œ∞Ì. qѨ¡=O
Ô~O_Õà◊§Ö’<À, J~Ú^ÕO_»¡Ö’<À=¿ãÎ JѨC_»∞ =∞# ã¨=∞㨺Åhfl Ѩiëê¯~°OHÍQÆÅ=Ù. J~Ú`Õ,
JÖÏO\˜ "åQÍÌ<åʼnõΩ <Õ#∞ QÆ`«OÖ’ =∞# Ü«Ú= HÍ„"Õ∞_£û‰õΩ KåÖÏ™ê~°∞¡ KÕã≤=Ù<åfl#∞.
qѨ¡=O ZѨC_»∞ =ã¨∞ÎO^Œx J_ç̂Q"å~°∞. J~Ú^Õà◊§Hõx, Ѩ^Õà◊§Hõx K≥¿ÑÊ"å_çx. J~Ú^ÕO_»∞¡
QÆ_çKå~Ú. Ѩ^ÕO_»∂¡ QÆ_çzáÈÜ«∂~Ú. WOHõ ZѨC_»∞ qѨ¡=O =KÕÛ^Œx HÍ„"Õ∞_£û
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. 1949Ö’ K≥·<åÖ’ qѨ¡=O [Ü«∞„Ѩ^Œ"≥∞ÿ#ѨC_»∞ =∞#‰õÄ Ñ¨^ÕO_»¡Ö’ qѨ¡=O
~åQÆÅ^Œx K≥áêÊO. WѨÊ\˜H˜ 20 UO_»∞¡ QÆ_çzáÈÜ«∂~Ú. WOHõ WѨC_»∞ =∞#O qѨ¡"åxfl
™êkèOK«_®xH˜ WOHÍ Zxfl UO_»∞¡ Ѩ_»`å~Ú? Jx HÍ„"Õ∞_£û J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. WOHõ WѨC_»∞
=¸_Õ à ◊ § Ö’ =㨠∞ Î O ^Œ x <Õ # ∞ K≥ Ñ ¨ Ê #∞. g∞ Hõ ~ ° Î " åºxfl g∞~° ∞ x~° fi Ç≤ Ï OK« O _ç .
ã¨=∞Ü«∞=∂ã¨#fl"≥∞ÿ#ѨC_»∞ =∂#‰õÄ qѨ¡=O ~åQÆÅ^Œ∞. Jã¨Å∞ "åã¨Î="Õ∞=∞O>Ë qѨ¡=O
~å=_®xH˜ =∞#O áÈ~å_»=Åã≤=ÙOk. JO`«~å˚fÜ«∞ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞, *ÏfÜ«∞ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞
ѨijÅ#Ö’H˜ fã¨∞HÀ=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
qÜ«∞`åflO „Ѩ[Å∂, ÖË^• K≥<· å „Ñ¨[Å∞ 30 UO_»á¡ ê@∞ JO`«~∞° º^ŒOú ™êyOK«=Åã≤
=ÙO@∞O^Œ#∞‰õΩ<åfl~å? K≥·<å qѨ¡=O ™êkèOKÕ@ѨÊ\˜H˜ J~Ú^Œ∞HÀ@¡ =∞Okx `åºQÆO
KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. z#fl^≥·#ѨÊ\˜H© qÜ«∞`åflO g~Àz`«OQÍ áÈ~å_ç, 20 ÅHõΔÅ =∞OkH˜
ÃÑQ· Í `«# áÈ~å@OÖ’ |eÃÑ\˜`ì Õ `«Ñʨ q[Ü«∂xfl ™êkèOK«ÖHË áõ È~ÚOk. ™ê„=∂[º"å^Œ=¸,
„ѨѨOK« =º=ã¨÷ P suÖ’ =Ù#flO^Œ∞=Å¡<Õ qÜ«∞`åflO „Ѩ[Å∞ 30 UO_»¡áê@∞ JO`«~°∞º^•úxfl
™êyOK«=Åã≤=zÛOk. J<ÕHõ ÉÏO|∞ʼnõΩ QÆ∞iHÍ=Åã≤ =zÛOk. Jáê~°"≥∞ÿ# Hõ+ì̈#ëêìÅ#∞
ÉèíiOK«=Åã≤=zÛOk. =∞i D<å\˜H© "å~°∞ áÈ~å_»=Åã≤ =ã¨∞Î#flk. JO^Œ∞=Å# W=hfl
Hˆ =ÅO =∞#O "åOzèOz#O`« =∂„`å# [iˆQqHÍ^Œ∞.
Öˇx<£ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∞« O
"åãÎ̈qHõ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ QÆ=∞#OÖ’H˜ fã¨∞H˘x =∞#O áÈ~å\Ïxfl x~°fiÇ≤ÏOKåe.
qѨ¡"åxfl [Ü«∞„Ѩ^ŒOQÍ ™êkèOK«∞H˘#fl `«~°∞"å`« ‰õÄ_® #∂`«# `«~°O ™È+¨e*Ïxfl
xi‡OK«∞HÀ=_®xH˜ áÈ~å_»=Åã≤ =ÙO@∞Ok. ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£, K≥·<åÅ J#∞Éèí"åÅ
#∞O_ç ‰õÄ_® ™È+¨e*Ïxfl xi‡OK«∞HÀQÆÅQÆ_»O JO`« ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞"Õ∞g∞HÍ^Œ∞. D
211
ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∂~°∞¯û =∞ǨÏhÜ«Ú_»∞ KÕã≤# ÃÇÏK«ÛiHõ#∞ QÆ∞~°∞ΉõΩ `≥K«∞ÛHÀ=_»O J=ã¨~°O.
|∂~°∞˚"å =~åæxfl JkèHÍ~å#∞flO_ç ‰õÄÅ„^Àã≤, ~å*ϺkèHÍ~åxfl HÍi‡Hõ=~°æO KÕ|\ì̃# `«~åfi`«
‰õÄ_® XHõ #∂`«# ã¨=∂*Ïxfl xi‡OK«∞HÀ=_®xH˜, XHõ #∂`«# =∂#=Ù}˜‚ `«Ü«∂~°∞
KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ KåÖÏ HÍÅO Ѩ@=ì K«∞Û. H˘xfl â◊`åÉÏÌÅ∞ Ѩ@=ì K«∞Û#x =∂"À K≥áêÊ~°#∞HÀO_ç.
ZO`«HÍÅO Ѩ_»∞`«∞O^Œ<Õk "Õ̂~ q+¨Ü«∞O. HÍ„"Õ∞_£ Öˇx<£ =∂„`«O XHõ q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+ì̈OQÍ
K≥áêÊ_»∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì ã¨=∂*Ïxfl xi‡OK«∞H˘<ÕO`«=~°‰õÄ „âßq∞Hõ=~°æ xÜ«∞O`«$`«fiO
H˘#™êQÆ=Åã≤O^Õ#x YzÛ`«OQÍ K≥áêÊ_»∞. ™È+¨e*Ïxfl ™êkèOKÕO`«=~°‰Ωõ =∂„`«"∞Õ „âßq∞Hõ=~°æ
xÜ«∞O`«$`«fiO H˘#™êQÆQÆÅ^Œx PÜ«∞# K≥ѨÊÖË^Œ∞.
WOHõ WѨC_»∞ q^•º~°∞Å÷ O^ŒiH˜ <Õ#∞ =∞~À™êi XHõ q[˝ÑÎ≤ KÕÜ∞« ^ŒÅKå#∞. =∞#‰õΩ
Jáê~°"≥∞ÿ# â◊HÎ̃ ™ê=∞~å÷ºÅ∞<åfl~Ú. "å\˜`Àáê@∞ =∞#‰õΩ Jáê~°"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`«Å∞ ‰õÄ_®
=Ù<åfl~Ú. =∞#O KåÖÏ HõëêìÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ LOk. HõëêìÅ∞<åflÜ«∞#fl ™ê‰õΩ`À =∞#ÃÑ#· ∞#fl
Hõ~°Î"åºÅ#∞, ÉÏ^茺`«Å#∞ x~°fiiÎOK«_®xfl q㨇iOK«~å^Œ∞. áêÅHõ=~åæÅ∞ =∞#‰õΩ Zxfl
J=~À^è•Å#∞ HõeÊOz<å, ѨsHõΔÅÖ’, ã¨∂¯à◊§Ö’, =∞# K«^Œ∞=ÙÖ’¡ =∞#‰õΩ Zxfl W|ƒO^Œ∞Å∞
U~°Ê_ç#ѨÊ\˜H© =∞# _ç=∂O_»¡ ™ê^èŒ# HÀã¨O, q^•º q^è•<åxfl ѨÙ#~°fi º=ã‘÷HõiOK«_»O HÀã¨O
áÈ~å_»∞`«∂<Õ, =∞~À"≥·Ñ¨Ù =∞#‰õΩQÆÅ J=HÍâßÖ’¡<Õ, =∞#‰õΩ <ÕiÊ#O`«=~°ˆH D q^•º
q^è•<å#∞flO_ç ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« Z‰õΩ¯= ÖÏÉèÏxfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#O „Ѩܫ∞uflOKåe. WO^Œ∞‰õΩ
qkèQÍ Hõ$+≤KÕÜ«∂e. JO^Œ∞=Å# =∞# q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ "≥Ú`«ÎO g∞^Œ =∞#
q^•º~°∞Å÷ O`å D „H˜Ok q^èOŒ QÍ PÖ’zOKåe: <å HÍ¡ã∞¨ Ö’ <å‰õΩ Ñ¶ã¨ ∞¨ =ì ∂~°∞¯Å∞ ~åHõáÈ~Ú<å
Hõhã¨O ã¨QÆ@∞ =∂~°∞¯Å<≥·<å <Õ#∞ `≥K«∞ÛHÀQÆÅQÍe. L#fl Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡<Õ Z‰õΩ¯"≥‰õΩ¯=QÍ
<Õ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ „Ѩܫ∞uflOKåe. ÖËHõáÈ`Õ ã≤QÆ∞æѨ_ç `«Å=OK«∞HÀ=Åã≤ =ÙO@∞O^Œx
ÉèÏqOKåe. Láê^蕺ܫÚ}˜fl xOkOz „ѨÜ∂≥ [#OÖË^∞Œ † D `«ÑC¨ _»∞ „ѨÉ∞íè `åfixfl, D =º=ã¨#÷ ∞
<å<å|∂`«∞Å∞u\˜ì „ѨÜ≥∂[#OÖË^Œ∞. L#fl ^Œ∞+¨ì=º=ã¨÷#∞ HÍ^Œ#ÖË=Ú. P =º=ã¨÷ÃÑ·
áÈ~å_»=Åã≤O^Õ. JO^Œ∞‰õΩ =∂~åæO`«~°OÖË^Œ∞. J~Ú`Õ D=º=ã¨÷‰õΩ ÉÏxã¨HÍ~å^Œ∞. WÖÏO\˜
=º=ã¨÷ =ÙOkQÍ|\˜ì <Õ#∞ J*Ï˝xQÍ =Ù<åfl#h, D =º=ã¨÷ =¸ÅOQÍ<Õ <å‰õΩ ã¨∞<åfl =∂~°∞¯Å∞
=KåÛÜ«∞h, ÖËHõáÈ`Õ „Ѩu HÍ¡ã¨∞Ö’#∂ <å‰õΩ Ñ¶¨ã¨∞ì =∂~°∞¯Å∞ =zÛ=ÙO_Õ=x ã¨O`«$Ñ≤ÎѨ_ç
‰õÄ~°∞ÛO>Ë „ѨÜ≥∂[#OÖË^Œ∞. D ™êOѶ≤∞Hõ =º=ã¨÷ WÖÏO\˜k HÍ|\˜ì <å‰õΩ ã¨iÜ≥ÿ∞#
J=HÍâßÅ∞ÖË=Ù† Láê^蕺ܫÚ_»∞ <å‰õΩ ã¨iQÍ tHõ}Δ ~Ú=fi_»OÖË^∞Œ † <å‰õΩ W`«~° ™œHõ~åºÅ∞ÖË=Ù,
PǨ~°O ã¨iQÍ ÖËHõ Hõ_»∞Ѩ٠HÍeáÈ`«∞#flk, K«^Œ∞=ÙH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ <å QÆ∞_çÃãÖ’ ÖÏO`«~°∞ÖË^Œ∞
– WÖÏ ™ê‰õΩÅ∞ K≥ѨCH˘O>Ë ÖÏÉèíOÖË^Œ∞. D W|ƒO^Œ∞Åhfl L#flѨÊ\˜H©, <Õ#∞ g@xflO\˜h
JkèQÆq∞OK«QÆÅ#∞ <Õ#∞ ã¨=∂*ÏxH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ áœ~°∞_»∞QÍ `«Ü«∂~°∞HÍ"åe. <å â◊HÎ̃
™ê=∞~åúºÅhfl ã¨OѨÓ~°‚OQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_ÕÖÏ K«∂_®e. WÖÏO\˜ ^Œ$_è» ã¨OHõÅÊO`À, WÖÏO\˜
212
nHõΔ`À =∞# ã¨OѶ¨∞\˜`« q^•º~°∞÷Å∂, =Ù^Œº=∞OÖ’ =Ù#fl q^•º~°∞÷Å∂, J„QÆQÍq∞QÍ=Ù#fl
=∞# q^•º~°∞÷Å∞ Ѩx KÕÜ«∂e.
Ѩ^ŒO_ç! =ÚO^Œ∞‰õΩ Ñ¨^ŒO_ç!!
=∞# q^•º~°∞÷Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ =Ú#∞=ÚO^Œ∞ˆH ™êyáÈ"åÅx <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
g∞ Pi÷Hõ HÀÔ~¯Å HÀã¨O áÈ~å_»O_ç. g∞ â◊HÎ̃ ™ê=∞~åúºÅ#∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀO_ç. áÈ~å\ÏxH˜
ã¨#fl^Œú=∞=fiO_ç. W`«~° „Ѩ*Ï`«O„`« q^•ºi÷ ã¨OѶ¨∂Å`À KÕ`«∞Å∞ HõÅѨO_ç. JÖψQ `À\˜
q^•º~°∞÷Å`À =∞"Õ∞HõOHõO_ç. <Õ_»∞ ™È+¨eã¨∞ìÅ, q∞`«"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ, HÍO„ÔQã¨∞ `«k`«~°
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ P^èŒfi~åº#QÆÅ q^•º~°∞÷ÅO^Œi`À UHõOHõO_ç. "å~°O`å „Ñ¨*Ï`«O„`«
rq`«Ñ^¨ `úŒ ∞« ʼnõÄ, ¿ÇÏ`«∞"å^Œ ^Œ$+≤Hì ,˜ âߢãÜ
Α ∞« ^Œ$HõÊ^äOŒ `À ‰õÄ_ç# rq`åxH© =∞`« „ѨãH¨ ÖΘ xË
Ãã‰õΩºÅ~ü rq`« ÅHΔͺxH˜ PHõi¬OK«|_Õ@∞¡ K«∂_»O_ç. WO^Œ∞Ö’ =∞# q^•ºi÷ ã¨Oã¨÷
=ÚO^Œ∞ÉèÏQÍ# xÅ|_ç ѨxKÕÜ«∂e. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ѨxKÕ¿ã ˆH_»~°∞QÍ Ü«Ú=`«~åxfl
`«sÊù^Œ∞KÕÜ«∞O_ç.
áê`« `«~åxH˜ K≥Ok# "Õ∞=Ú =∂ J#∞Éèí"åxfl g∞‰õΩ JO^Œ*ËÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åfl=Ú.
x["Õ∞! D q+¨Ü∂« xfl =∞~À™êi g∞‰õΩ K≥Ñʨ ^ŒÅKå#∞. 50–70 ã¨O=`«û~åÅáê@∞ qѨ"¡ åxH˜
`«=∞ rq`åÅ#∞ JOH˜`«OKÕã≤ áÈ~å_ç# =∞# qѨ¡= =∞ǨÜ≥∂^èŒ∞Å J=¸Åº"≥∞ÿ#
™êO„Ѩ^•Ü«∂Ö’¡ Ü«Ú= HÍ„"Õ∞_£û‰õΩ "Õ∞=Ú tHõΔ} ~Ú=fiÖËHõáÈ`«∞<åfl=Ú. JÖψQ q^•ºi÷
ˆH_»~°∞#∞ Jaè=$kú KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ ‰õÄ_® `«y#O`« „â◊^Œú fã¨∞HÀ=_»OÖË^Œ∞. q^•ºi÷ ˆH_»~°∞
Jx <Õ##flѨC_»∞ =∂=¸Å∞QÍ "å~°O`å "Õ∞^è•=ÙÅh, ÃÑ· `«~°QÆ`«∞ʼnõΩ K≥Ok#"å~°<Õ ÉèÏ=O
"≥Ú`«ÎOg∞^Œ =ÙOk. Jk ã¨iHÍ^Œ∞. J^ŒO`å áê`« q+¨Ü«∞O. <Õ_»∞ KåÖÏ=∞Ok q^•º~°∞÷Å∞
HÍi‡Hõ=~°Oæ #∞O_ç, ~Ô `· åOQÆO #∞O_ç, „âßq∞Hõ =∞^躌 `«~Q° `Æ ∞« Å #∞O_ç =ã¨∞<Î åfl~°∞. q^•º~°∞Å÷ ∞
ÃÑ· =~åæÅ #∞O_ç =¿ã=Î ∂„`«O `«¿ÑÊ=ÚOk? J^Œ$+¨=ì ∞#O_ç, ^Œ∞~°^$Œ +¨=ì ∞#O_ç, <Õ#∞ ѨÙ>Ë=ì ÚO^Õ
<å `«e¡^ŒO„_»∞Å∞QÍ Z=~°∞O_®Ö’ ZxflHõ KÕ¿ã J=HÍâ◊O <å‰õΩ ÖË^Œ∞ Hõ^•! WOHõ ѨÙ\ì̃#
`«~°∞"å`« <Õ#∞ „âßq∞Hõ „Ѩ[ŠѨHΔÍ# xÅ|_®Ö’, ÖËHõ ^ÀÑ≤_ô^•~°¡‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞QÍ xÅ|_®Ö’
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O =ÙOkHõ^•. JO^Œ∞=Å# q^•º=O`«∞Öˇ·# q^•º~°∞÷ÅO`å
=ÚO^Œ∞H˘zÛ „âßq∞Hõ „Ѩ[Å „ѨÜ∂≥ [<åÅHÀã¨O, ™êfi`«O„`«ºOHÀã¨O, „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO, ™È+¨e[O
HÀã¨O áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúO HÍ"åe.
<Õ#∞ WOÔHO`«=∂„`«O g∞ ã¨=∞Ü«∂xfl fã¨∞HÀ^ŒÅK«ÖË^Œ∞. f~å‡<åÅ∞ g∞
=ÚO^Œ∞<åfl~Ú. "å\˜x g∞~°∞ K«iÛOK«O_ç. JO^Œ∞=Å# ZÖÏO\˜ q^•º q^è•#O HÍ"åe?
213
ZÖÏO\˜ ѨsHΔÍq^è•#O =ÙO_®e? ZÖÏO\˜ _ç=∂O_»¡#∞ ~°∂á⁄OkOKåe? "≥Ú^ŒÅ∞QÍQÆÅ
q=~åÖ’¡H˜ <Õ#∞ "≥à◊§#∞.
z=i =∂@
z@ìz=iH˜ =∞~À™êi g∞‰õΩ <å q[˝ÑÎ≤ U=∞O>ˆ =∞# HÍ„"Õ∞_£ =Ú[Ѷ~¨ ü JǨÏ=∞‡^£,
HÍ„"Õ∞_£ ã¨f+π Ѩ„HÍ+‘, HÍ„"Õ∞_£ p=∂ `«k`«~° qѨ=¡ Ü≥∂^è∞Œ Å rq`åÅ#∞ ã¨^• g∞ =∞#ã¨∞ûÖ’
=ÙOK«∞HÀO_ç. „Ѩu ~å¢+Oì¨ Ö’#∞ qѨ=¡ HÍ~°∞Å∞<åfl~°∞. "åi P^Œ~≈° „áêÜ«∞"≥∞#ÿ qѨ=¡ rq`åÅ#∞
=∞##O KÕã¨∞‰õΩO@∂ =ÙO_»O_ç. Zxfl W|ƒO^Œ∞Öˇ·<å Z^Œ∞~°=hÜ«∞O_ç, PâßÉèíOQÍÅ∞
HõÅ∞QÆhÜ«∞O_ç, U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© g∞ P^Œ~å≈xH˜ Hõ@∞ì|_Õ =ÙO_»O_ç. P qѨ¡= =∞ǨÜ≥∂^èŒ∞Å
=ºHÎ̃QÆ`« rq`åÅ#∞, *ˇ·à◊§Ö’ =Ù#flѨC_»∞ "å~°∞ ZÖÏ „Ѩ=iÎOzOn, JÖψQ P HÍ„"Õ∞_£û
z~°∞#=ÙfiÅ`À =ÙiHõOÉÏÅ#∞ ZH˜¯# =∞ǨÏ`«Î~° Ѷ¨∞@#Å#∞ – JÖÏ ~¸ qѨ¡=HÍ~°∞ÅO^Œih
ã¨^• g∞ ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞HÀO_ç. "åˆ~g∞ PHÍâß#∞flO_ç =Ó_çѨ_ç# J™ê^è•~°} â◊‰õΩÎÅ∞QÆÅ
=∞#∞+¨μºÖËg∞HÍ^Œ∞. =∞#O^Œi=ÖË "å~°O`å ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ =∞#+¨μºÖË. "åi rq`« K«i„`«Å#∞
K«^=Œ O_ç. "åÔ~ÖÏ áÈ~å_®~À, ZxflÉÏ^èÅŒ ∞ Ѩ_∞» `«∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈÜ«∂~À – "å@xflO\˜h
`≥Å∞ã¨∞H˘x =Ù`ÕÎ[O á⁄O^ŒO_ç. "å~°∞ JO`« nHõΔ`À#∞, JO`« ^è≥·~°º™êǨϙêÅ`À#∂
áÈ~å_®~°O>Ë, =∞#=¸ áÈ~å_»QÆÅO. J~Ú`Õ XHõ #∂`«# ã¨=∂*Ïxfl xi‡OKåÅ<Õ ÅHõΔ ºO
=∞# =∞#ã¨∞ûÖ’¡ =ÙOK«∞H˘O>Ë =∞#‰õÄ Pâ◊HÎ̃HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. `«=∞ rq`åÅ#∞ „âßq∞‰õΩÅ
~å[º™ê÷Ѩ#ÔH· JOH˜`«OKÕã≤# =∞#=$^Œú qѨ¡= Ü≥∂^èŒ∞Öˇ·# =Ú[Ѷ¨~ü, Ѩ„HÍ+‘, p=∂Å#∞
=∞#O J#∞ã¨iOK«∞^•O. D ÅHΔͺÅ∞ g∞ =ÚO^Œ∞OK«∞H˘x, g∞ rq`åÅ#∞ fiÛk^Œ∞HÌ À"åÅh,
JO^Œ∞Hõ#∞QÆ∞}ºOQÍ g∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅx ã¨ik^Œ∞HÌ À"åÅx Ѩ^Õ Ñ¨^Õ q∞=Ú‡Å#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
214

QÆOQÍ – HÍ"Õi HÍÅ∞= x~å‡} Ѩ^äŒHõO
™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~åfi`« QÆ`« áêuHõ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO,
^Õâ◊OÖ’x h\˜ =#~°∞Å#∞ ^•~°∞}OQÍ x~°¡HõΔ ºO *Ëã¨∂Î=ÙOk. `«`«Êùe`«OQÍ ^Õâ◊OÖ’x
qâßÅ"≥∞ÿ# „áêO`åÅ∞ Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍʼnõΩ Ö’#=Ù`«∞<åfl~Ú. HÀ\Ï¡k „Ѩ[Å∞ Hõ~°∞=Ù
"å`«|_»∞`«∞<åfl~°∞ PHõe Kå=ÙÅ∞ ã¨OÉèíqã¨∞Î<åfl~Ú. D q+¨Ü«∞OÖ’ ^•~°∞}"≥∞ÿ# `«#
x~°¡HΔͺxfl HõÑ≤ÊѨÙK«∞ÛH˘#_»O HÀã¨O JkèHÍ~° HÍO„ÔQãπ D<å_»∞ ^Õâ◊OÖ’ ÃÑ^ŒÌ „ѨKå~°
HÍ~°º„Hõ=∂xfl KÕѨ\ ì̃Ok.
''=∞# ^Õâ◊ qã‘Î~°‚OÖ’ =¸_À=O`«∞ J<å=$+≤ìH˜ QÆ∞Ô~·O^Œ——x HÍO„ÔQãπ áêʼnõΩÅ∞
~ÚѨC_»O@∞<åfl~°∞. JO^Œ∞Ö’ 88 lÖÏ¡Å∞, lÖÏ¡Å ÉèÏQÍÅ∂ =Ù<åfl~Ú. XHõHÀ\˜ Ü«∂Éè̌·
ÅHõΔÅ =∞Ok „Ѩ[Å∞ Ѩ^ÕѨ^Õ Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍʼnõΩ Z~° J=Ù`«∞<åfl~°∞. D HÍ@HÍÅ#∞
JiHõ@ì@OHÀã¨O D â◊`å|ÌO z=~°‰õΩ J#QÍ =∞~˘Hõ =ÚÃÑ·Ê ã¨O=`«û~åÅ <å\˜H˜
QÆOQÍ–HÍ"Õi HÍÅ∞=`À ‰õÄ_ç# ''*ÏfÜ«∞ [Å„y_£——#∞ U~åÊ@∞ *ËÜ«∞\Ïxfl QÆ∂iÛ ÃÑ^ŒÌ
ÃÑ^ŒÌ Hõ|∞~°∞¡ K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
D QÆOQÍ–HÍ"Õi #^Œ∞Å#∞ Hõe¿Ñ Ѩ^HŒä ÍxH˜ ã¨∞=∂~°∞ =¸_»∞"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å
=ºÜ«∞=∞=Ù`«∞O^Œx N ÔH.ZÖò. ~å=ÙQÍ~°O@∞<åfl~°∞. áê\Ïfl =^ŒÌ QÆOQÍ [ÖÏxfl 150
J_»∞QÆ∞Å #∞O_ç 13 =O^ŒÅ J_»∞QÆ∞Å Z`«∞=Î ~°‰Ωõ ÃÑH· ˜ ѨOÑπKãÕ ≤ #~°‡^•#k i[~åfiÜ«∞~°∞Ö’H˜
ѨO¿ÑO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ U_»∞"ÕÅ H˜Ö’"å@¡ q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î ‰õÄ_® J=ã¨~°=∞=Ù`«∞Ok. P
„áê*ˇ‰õΩìHõ=ã¨~°"≥∞ÿ# q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î =ºÜ«∂xfl P „áê*ˇ‰õΩì =ºÜ«∞OÖ’ KÕ~°ÛÖË^Œ∞. QÆOQÍ –
HÍ"Õs HÍÅ= Ѩ^äŒHÍxHõ=ã¨~°=∞ÜÕ∞º q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î „H˜O^Œ U_»∞"ÕÅH˘@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞
=ºÜ«∞=∞=Ù`«∞O^Œx PÜ«∞# ã¨Ç¨ÏK«~°∞_»QÆ∞ =∞~˘Hõ „Ѩ=ÚY WO[h~°∞ N l.Z. #~°ã≤OǨ
~å=Ù JOK«<å "Õâß~°∞. Jã¨Å∞ D Ѩ^äŒHÍxfl J=∞Å∞ [~°Ñ¨\ÏxHõO@∂ ѨÓ#∞‰õΩO>Ë, Jk
ѨÓ~°ÎÜÕ∞º<å\˜H˜ "åãÎ̈= =ºÜ«∞O D JOK«<å‰õΩ Hõhã¨O =¸_»∞ Ô~@¡~Ú<å J=Ù`«∞Ok.
™ê^躌 OHÍx^Õn ÖË^∞Œ , J~Ú`Õ...
D QÆOQÍ HÍ"Õi HÍÅ∞= ™êOˆHuHõOQÍ PK«~} ° ™ê^躌 "Õ∞. J~Ú`Õ, ^•xÃÑ· ~ÚOHÍ
J^躌 Ü«∞#O KÕÜ∞« =Åã≤# J=ã¨~O° , ^•xx fiÛk^Œ=Ì Åã≤# J=ã¨~O° =ÙOk. [ÖÏ^è•~åÅ∞,
215
™êOˆHuHõ ÅHõΔ}ÏŠѶ¨e`«OQÍ `«Öˇ`ÕÎ J=ã¨~åÅ∞, h\˜x ѨOÑπ KÕÜ«∞@O HÀã¨O K«=ÙHõQÍ
q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÙO_»@O "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "å\˜x QÆ∂iÛ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# ^Œ~åºÑ¨ÙÎ [iÑ≤#
g∞^Œ@<Õ P Ѩ^HŒè Oõ PiúHOõ QÍ PK«~}° ™ê^躌 =∞=Ù<å HÍ^• J<Õ q+¨Ü∂« xfl x~°~‚ ÚOK«=K«∞Û——
Jx S.~å.ã¨.‰õΩ ã¨O|OkèOz# xѨÙ}∞Å |$O^ŒO Jaè„áêÜ«∞O "≥e|∞zÛOk.
J^è∞Œ <å`«# WO[hiOQÆ∞ Ѩi*Ï˝#O`À Ü≥∞ÖÏO\˜ Ѩ^HŒä "õ ∞≥ <ÿ å PK«~}° ™ê^躌 "Õ∞#x
=∂^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ Jaè„áêÜ«∞O. Pi÷HOõ QÍ J"≥O`«\ ˜ =ºÜ«∞„ѨÜ∂« ã¨Å`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl"≥<· å ™ê^è•~°}
"å_»HÍxH˜, =º=™êÜ«∂xH©, Ѩi„â◊=∞ʼnõÄ, ~Ú`«~° „Ѩ*Ï=ã¨~åʼnõÄ „áê^è•#º`«
x=fi=Åã≤=ÙOk.
D „áê*ˇ‰õΩìÃÑ· =∂ q=∞~°≈ =∞~À ^èŒ$HÀ¯}O #∞O_ç =ÙOk. J^Õ=∞O>Ë
=º=™êÜ«∂xH˜, „Ѩ[Å Ü≥ÚHõ¯ ~Ú`«~° J=ã¨~åÅ∞ f~°Û\ÏxH˜ h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å‰õΩ QÆ∂iÛ ~¸
„ѨÉ∞íè `åfixH˜ Ѩ@^ì ∞Œ . KÕuÖ’=Ù#fl Ѩ^HŒä ÍÅ#∞ Ãã`· O« x~°H¡ Δõ ºO*Ëã∂¨ ,Î „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ Ѩ^HŒä ÍÅ#∞
QÆ∂iÛ ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ Hõ|∞~°∞¡ K≥|∞`ÀOk. |$ǨÏ`«Î~° Ѩ^èŒHÍÅ#∞ QÆ∂iÛ D q^èŒOQÍ "˘\˜ì
Hõ|∞~°∞¡ K≥Ñ≤Ê „Ѩ[Å#∞ "≥∂ã¨yOKÕ |^Œ∞Å∞, x~å‡}OÖ’=Ù#fl „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∞\ÏxH˜
K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë „Ѩ[ÅÖ’ ^•x Ѩ~°Ñ¨u ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆOQÍ#k #∞O_ç =¸_»∞"ÕÅ H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~å#QÆÅ HÍ"ÕiH˜ [ÖÏÅ#∞ `«~°eOKÕ
„Ѩuáê^Œ# KÕѨ>Ëì=ÚO^Œ∞ – =∞# ^Õâ◊OÖ’x XH˘¯Hõ¯ „áêO`«OÖ’x Jxfl #^Œ∞Å [ÖÏÅ#∞,
ÖË^• XH˘¯Hõ¯ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«OÖ’x áê~°∞^ŒÅ h\˜x, Éèí∂QÆ~°ƒù[ÖÏxfl qxÜ≥∂QÍxH˜
`≥KÕÛ Ñ¨^äŒHÍÅxflO\˜h „ѨÉèí∞`«fiOKÕ|@ì_»O J=ã¨~°O. `«=∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# h~°∞ ÖˉõΩO_®
KÕã≤, ZHõ¯_À ^Œ∂~å# =Ù#fl "åà◊§ HÀã¨O JO^Œ*ËÜ«∞É’`«∞<åfl~°#fl J#∞=∂<åÅ∞ PÜ«∂
#nÖ’Ü«∞ „áêO`åÖ’¡ x=ã≤OKÕ „Ѩ[ÅÖ’ ˆ~ÔHuÎOK«\ÏxˆH ~ÚÖÏO\˜ ѨxÖËx Ѩ^äŒHÍÅ#∞
QÆ∂iÛ# Hõ|∞~°∞¡ ^•if™êÎ~Ú.
D q+¨Ü«∞OÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO PK«~°}Å#∞ Ѩije^•ÌO.
ã≤O^è∞Œ #n [ÖÏÅ qxÜ≥∂QÆO q+¨Ü∞« "≥∞ÿ áêH˜™êÎ<£ „ѨÉ∞íè `«fiO`À KÕã∞¨ ‰õΩ#fl XѨÊO^ŒO
„ѨHÍ~°O, ~åq, aÜ«∂<£, ã¨>ˇ¡*ò LѨ#^Œ∞Å [ÖÏÅ#∞ ѨÓiÎQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixH˜ ѨÓiΠǨωõΩ¯Å∞<åfl~Ú. J~Ú<å JO^Œ∞Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ# „áê*ˇ‰õΩìÅ x~å‡}O
[~°QÆÖË^Œ∞. ~åq#kÃÑ· =O^ŒHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å =ºÜ«∞O`À xi‡OK«=K«∞Û#x JOK«<å
"ÕÜ«∞|_ç# nä~Ú<£ P#Hõ@ì#∞ QÆ`« W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ „áê~°OaèOK«#~Ú<å ÖË^Œ∞. HÍx
P XѨÊO^ŒO „ѨHÍ~°O áêH˜™êÎ<£ `«# „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ ѨÓiÎKÕã¨∞H˘#\ÏxH˜ `À_»Ê_Õ xq∞`«ÎO
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO #∂@Ü«∂Éè̌·HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ K≥e¡OzOk. ~°∂. 350 HÀ@¡ =ºÜ«∞O`À
=ÚÃÑ·Ê ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO HõeÊOK«QÆÅ^Œx JOK«<å "ÕÜ«∞|_ç#
216
aÜ«∂<£ – ã¨>ˇ¡*ò eO‰õΩû 1961Ö’ „áê~°OaèOK«|_ç#ѨÊ\˜H© 1980 z=~°<À, P
`«~åfi`«<ÀQÍx ѨÓ~°ÎÜÕ∞º@@∞¡ÖË^Œ∞.
<Õ_∞» #fl á„ ê*ˇ‰Ωõ Åì QÆu
~å[™ê÷<£Ö’ x~°O`«~°O J<å=$+≤ìH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl „áêO`åʼnõΩ *ˇOk# ^•^•Ñ¨Ù
=ÚÃÑ·Ê ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO HõeÊOK«QÆÅ^Œx JOK«<å "ÕÜ«∞|_ç#
~å[™ê÷<£ HÍÅ∞=#∞ 1958Ö’ „áê~°OaèOKå~°∞. J~Ú<å ^•x „Ѩ^äŒ=∞ ^Œâ◊ 1990Ö’
=∂„`«"Õ∞ ѨÓ~°Î=Ù`«∞O^Œx Ptã¨∞Î<åfl~°∞. WHõ Ô~O_»= ^Œâ◊ |Ǩïâß D â◊`å|ÌO
JO`åxˆH=∞~Ú<å ѨÓ~°Î=Ù`«∞O^Õ"≥∂!
cǨ~°∞Ö’ HÀã‘ „áê*ˇ‰õΩì, ^•x HÍÅ∞=Å x~å‡}O 1957Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk.
^•x=Å¡ HÀã‘ =~°^ŒÅ#∞ J^Œ∞ѨÙÖ’ ÃÑ@ì=K«∞Û#h, 25 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ
™œHõ~°ºO HõeÊOK«=K«∞Û#h ÉèÏqOK«|_çOk. P „áê*ˇ‰õΩì ~°∂. 75 HÀ@¡‰õΩ ÃÑ·QÍ =ºÜ«∞O
J=Ù`«∞O^Œx JOK«<å "ÕÜ«∞|_çOk. J~Ú<å P „áê*ˇ‰õΩì, ^•x „H˜O^Œ HÍÅ∞=Å∞ ~ÚOHÍ
ѨÓiÎHÍÖË^Œ∞. ~°∂. 160 HÀ@¡ =ºÜ«∞O`À 35 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO
HõeÊOK«=K«∞Û#x JOK«<å "ÕÜ«∞|_ç# QÆO_»H± „áê*ˇ‰õΩì 1960Ö’ „áê~°OaèOK«|_çOk.
J~Ú<å 1980 `«~åfi`« ZѨC_À ѨÓ~°Î=Ù`«∞O^Œx ÉèÏqOK«|_»∞`«∞#flk.
QÆ∞[~å`üÖ’ `åÑ‘ #kÃÑ· HÍ„Hõ=~å, LHõÜ∞ü „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞ 1949Ö’ „áê~°OÉè"í ∞≥ <ÿ å~Ú.
~°∂. 125 HÀ@¡ =ºÜ«∞O`À xi‡OK«=K«∞Û#x, Ѩk ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO
Hõ Å ∞QÆ ∞ `« ∞ O^Œ x JOK« < å"Õ Ü « ∞ |_ç # D „áê*ˇ ‰ õ Ω ì Å ∞ 1980Ö’ Ѩ Ó ~° Î = Ù`åÜ« ∞ x
PtOK«|_»∞`«∞#flk. =∞Ç‘Ï „áê*ˇ‰õΩì Ô~O_»∞ ^Œâ◊Å∂ ѨÓ~°Î~Ú`Õ U_»∞ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ
h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~º° O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œh, JO^Œ∞‰õΩ ~°∂. 50 HÀ@¡‰Ωõ ÃÑQ· Í =ºÜ«∞=∞=Ù`«∞O^Œh
JOK«<å "ÕÜ∞« |_çOk. D „áê*ˇ‰Ωõ ì 1948Ö’ „áê~°OaèOK«|_çOk. 1975Ö’ ѨÓ~°=Î Ù`«∞O^Œx
Ptã¨∞Î<åfl~°∞.
QÆ`« Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ QÆ∞[~å`ü, =∞^茺„Ѩ^ÕâòÅ =∞^茺 q"å^ŒOÖ’ =Ù#fl #~°‡^•
#kÃÑ· „áê*ˇ‰õΩì#∞ ^Õxh KÕѨ@ì@"Õ∞ [~°QÆÖË^Œ∞. ~°∂. 15–200 HÀ@¡ =ºÜ«∞=∞=Ù`«∞O^Œx
JOK«<å "ÕÜ«∞|_ç# #=QÍ"£∞ „áê*ˇ‰õΩì XHõ¯>Ë 20 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h~°OkOK«QÆÅ^Œx
`«ÅK«|_»∞`«∞#flk. ~°∂. 40 HÀ@¡ =ºÜ«∞O`À 8 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h~°OkOKÕ `å"å
Ѩ^äŒHõO 1962Ö’ „áê~°OaèOK«|_çOk. Jk 1975Ö’ ѨÓ~°Î=Ù`«∞O^Œx PtOK«|_»∞`ÀOk.
=∞Ǩ~å¢+ì̈Ö’ "≥Ú`«ÎO ѨO@ Éèí∂q∞Ö’ #∂iO@ Zxq∞k =O`«∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞
h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~åºÅ∞<åfl~Ú. P ~å¢+ì̈OÖ’ „Ѩ[Å∞ D<å_»∞ cèHõ~°=∞~Ú# Hõ~°∞=Ù‰õΩ
QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. JÖÏO\˜KÀ@ ~°∂. 175 HÀ@¡ =ºÜ«∞O`À, 15 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜
217
áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞QÆÅ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ 1964Ö’ KÕѨ@ì|_ç<å 1980 <å\˜H˜
ѨÓiÎHÍQÆÅ^Œx Ptã¨∞Î<åfl~°∞.
KåÖÏ lÖÏ¡Å∞ J<å=$+≤ì`À J=ã¨÷Ѩ_»∞`«∞#fl =∞~˘Hõ~å¢+ì̈O "≥∞ÿã¨∂~ü. P ~å¢+ì̈OÖ’
1945Ö’ „áê~°OaèOK«|_ç# `«∞OQÆÉèí„^Œ „áê*ˇ‰õΩì WѨÊ\˜H© ѨÓiÎHÍÖË^Œ∞. D „áê*ˇ‰õΩìÅ =Å¡
PO„^茄Ѩ^Õâò‰õΩ „ѨÜ≥∂[#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ~°∂. 130 HÀ@¡ =ºÜ«∞O HÍQÆÅ D „áê*ˇ‰õΩì
=Å¡ "≥∞ÿã¨∂~üÖ’ 9 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ 4 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜ áê~°∞^ŒÅ
™œHõ~°ºO Åaèã¨∞ÎOk. J^Õ q^èŒOQÍ 1949Ö’ „áê~°OaèOK«|_ç# ~°∂. 55 HÀ@¡ QÆѶ¨∞„ѨÉèí
„áê*ˇ‰õΩì 1947Ö’ „áê~°OaèOK«|_ç<å ~°∂. 35 HÀ@¡ ÉèÏ„^• „áê*ˇ‰õΩì WOHÍ Ñ¨ÓiÎHÍÖË^Œ∞.
Jq ѨÓ~°Î~Ú`Õ "å\˜=Å¡ 2 1/2 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ ÖÏÉèíO KÕ‰õÄ~°∞`«∞Ok. ~°∂. 70 HÀ@∞¡
=ºÜ«∞=∞ÜÕ∞º =∞ÖÏ „ѨÉíè „áê*ˇ‰Ωõ =ì Å¡ =¸_»∞ ÅHõÅΔ ZHõ~åʼnõΩ, ~°∂ 75 HÀ@∞¡ =ºÜ«∞=∞ÜÕ∞º
ZQÆ∞= Hõ$ëê‚ „áê*ˇ‰õΩì "≥Ú^Œ\ ˜ ^Œâ◊=Å¡ P~°∞ ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ „ѨÜ≥∂[#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
"å\˜x 1964Ö’QÍx „áê~°OaèOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞Ö’ =∞ÖτѨÉèí „áê*ˇ‰õΩì 1980Ö’
ѨÓ~°Î=Ù`«∞O^Œx ÉèÏqOѨ|_»∞`«∞#flk. Ô~O_Àk ZѨC_»∞ ѨÓ~°ÎÜÕ∞ºk Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞.
ZQÆ∞=Hõ$ëê‚ „áê*ˇ‰õΩì#∞ "≥Ú`«ÎOQÍ KÕѨ\ ˜ì ѨÓiÎ*Ë¿ã@¡~Ú`Õ 22 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h\˜
áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO ÅaèOK«QÆÅ^Œx PtOK«|_»∞`«∞#flk.
PO„^茄Ѩ^Õâò „áê*ˇ‰õΩìŠѨiã≤÷u
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ <åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü „áê*ˇ‰õΩì 1955Ö’ „áê~°OaèOK«|_çOk. J~Ú<å
^•x "≥Ú^Œ\ ^˜ ⌠◊ 1980Ö’QÍx ѨÓiÎQÍ^Œ∞. ~Ô O_»= ^Œâ,◊ =¸_»=^Œâ◊ =∞OEÔ~<· å HÍÖË^∞Œ .
D XHõ¯ „áê*ˇ‰õΩì=Å¡<Õ 35 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h~°∞ Åaèã¨∞ÎOk. ~°∂. 250 HÀ@∞¡
=ºÜ«∞=∞=Ù`«∞O^Œx JOK«<å "ÕÜ∞« |_»∞`«∞#flk. `«∂~°∞ÊQÀ^•=i #kÃÑ#· QÆÅ ~å=∞áê^Œ™êQÆ~,ü
WK«ÛOѨe¡, |$ǨÏ`«Î~° áÈK«Oáê_»∞ „áê*ˇ‰õΩìʼnõΩ #n[ÖÏÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ~å¢ëêìÅ =∞^茺
q"å^ŒO Ѷ¨e`«OQÍ P@OHõO HõeyOk.
Xi™êûÖ’ Ç≤Ï~å‰õΩ_£ „áê*ˇ‰õΩì 1948Ö’ „áê~°OaèOKå~°∞. S<å Jk ~ÚOHÍ
ѨÓiÎHÍÖË^Œ∞. ~°∂. 70 HÀ@¡ =ºÜ«∞O`À 17 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ h~°OkOKÕ =∞Ǩ#k _≥ÖÏì
HÍÅ∞=Å =º=ã¨÷ x~å‡}Ïxfl 1955Ö’ „áê~°OaèOz<å Jk WOHõ#∂ ѨÓiÎHÍÖË^Œ∞.
^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞HÀ=Åã≤# =∞~˘Hõ „Ѩ^è•<åOâ◊"Õ∞=∞O>Ë, W=hfl ‰õÄ_® „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#
P#Hõ@Åì ‰õΩ HÍÅ∞=ʼnõΩ ã¨O|OkèOz#"Õ. á⁄ÖÏÅÖ’ HÍÅ∞=Å∞„`«qfi, P „áê*ˇ‰Ωõ Åì [ÖÏÅ#∞
ѨÓiÎQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x PÜ«∞Hõ@∞ì#∞ Jaè=$kú *ËÜ«∞\ÏxH˜ =∞~À Ѩk #∞O_ç ~Ú~°"≥·
ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õÄ Ñ¨_»∞`«∞O^Œx JkèHÍ~°∞Å∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
218
 1974Ö’ <åÅ∞QÀ „Ѩ}ÏoHõ JO`«=∞ÜÕ∞º <å\˜H˜ „ѨÉ∞íè `«fiO ÃÑ^Œ`Ì ~« Ç° ¨ , =∞^躌 `«~Ç° ¨ ,
z#fl`«~°Ç¨ „áê*ˇ‰õΩìÅÃÑ· ~°∂. 4300 HÀ@∞¡ Y~°∞ÛKÕã≤ =ÙO_»=Åã≤O^Œx, JO^Œ∞=Å¡
1950–51Ö’ h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO QÆeyÜ«Ú#fl S^Œ∞#fl~° HÀ@¡ ZHõ~åʼnõΩ `À_»∞ =∞~À
2 1/2 HÀ@¡ ZHõ~åʼnõΩ h\˜ áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO ÅaèOKÕ^Œx „ѨÉèí∞`«fiO WiˆQ+¨<£ Hõq∞+¨<£
1972Ö’ `«# x"ÕkHõÖ’ ¿Ñ~˘¯#flk.
<åÅ∞QÆ= „Ѩ}ÏoHõ‰õΩ =ÚO^Œ∞ „áê~°OaèOK«|_ç# „áê*ˇ‰õΩìʼnõΩ =∞~À ~°∂. 1200
HÀ@∞¡ J=ã¨~°=∞x, J=hfl 1980 <å\˜H˜ ѨÓ~°Î=Ù`åÜ«∞x, <åÅ∞QÆ= „Ѩ}ÏoHõÖ’#∞, P
`«~åfi`« „Ѩ}ÏoHõÖ’#∂ H˘`«Î „áê*ˇ‰õΩìÅ<ÕHõO KÕ|_»∞`«∞<åfl=∞x ‰õÄ_® J^Õ x"ÕkHõÖ’
¿Ñ~˘¯#|_ç =ÙOk.
J~Ú`Õ "≥Ú`«ÎO ™êQÆ∞Ö’=Ù#fl Éèí∂q∞ 35 HÀ@¡ ZHõ~åÅ∞HÍQÍ JO^Œ∞Ö’ 21
âß`åxH˜ =∂„`«"Õ∞ h\˜ áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO HõÅ^Œx ‰õÄ_® JO^Œ∞Ö’ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. JO^Œ∞Ö’
~å¢ëêìÅ "åsQÍ, #nÖ’Ü«∞Å"åsQÍ WiˆQ+¨<£ „áê*ˇ‰õΩìÅ *Ïa`å XHõ\ ˜zÛOk. D â◊`å|ÌO
JO`«=∞ÜÕ∞º Ö’QÍ#~Ú<å "å\˜x ѨÓiÎ*Ü Ë ∞« _»OѨ@¡ „ѨÉ∞íè `«fiO „â◊^úŒ =Ç≤ÏOKåÅx HÀiOk.
"å\˜x ѨÓiÎ KÕ¿ã@¡~Ú`Õ ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO g∞^Œ ™êQÆ∞Ö’=Ù#fl Éèí∂q∞Ö’ ã¨QÆÉèÏQÍxH˜
h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~åºÅ∞ ÅaèOK«QÆÅ=h, JѨÊ\˜H© ZѨC_»∂ =~å¬ÉèÏ=O =ÙO_Õ
„áêO`åÅÖ’QÆÅ ™êQÆ∞Éè∂í q∞Ö’ <åÅ∞QÀ=O`«∞‰õΩ =∂„`«"∞Õ h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~º° O Åaèã∞¨ OÎ ^Œx
‰õÄ_® WiˆQ+¨<£ Hõq∞+¨<£ ¿Ñ~˘¯#flk. „Ѩã¨∞Î`« ^èŒ~°=~°Å „ѨHÍ~°O D „áê*ˇ‰õΩìÅxflO\˜H©
HõÅã≤ Ѩk"ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å =ºÜ«∞=∞=Ù`«∞O^Œx Hõq∞+¨<£ JOK«<å"Õã≤Ok.
Hõq∞+¨<£ D „áê*ˇ‰Ωõ Åì *Ïa`åÖ’ QÆOQÍ – HÍ"Õs Ѩ^HŒä ÍxflQÍx *ÏfÜ«∞ [Å„y_£‰Ωõ
K≥Ok# ~Ú`«~° eO‰õΩ HÍÅ∞=Å#∞QÍx KÕ~°ÛÖË^Œ∞. J~Ú`Õ Jk P Ѩ^äŒHÍÅ#∞, P „y_£Ö’
ÉèÏQÆOQÍ ã¨∂zOK«|_ç# eOHõÑπ HÍÅ∞=Å#∞ „Ѩâ◊Oã≤OzOk.
J~Ú`Õ Q˘@ìÑÙ¨ ÉÏ=ÙÅ ^•fi~å#∞, `«k`«~° J<ÕHõ Ѩ^HŒä ÍÅ^•fi~å#∞ Éè∂í QÆ~ƒ° [ù ÖÏÅ#∞
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=Åã≤# P=â◊ºHõ`«#∞QÆ∂iÛ Hõq∞+¨<£ <˘H˜¯K≥Ñ≤ÊOk. D Q˘@ìѨÙÉÏ=ÙʼnõΩ
q^Œ∞ºK«ÛHù Θ ã¨~Ñ° ~¨¶ åKÕÜ∞« _»O HÀã¨O „QÍ=∂ʼnõΩ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞#Î q^Œ∞ºK«ÛHù Θ L`«ÊuÎH,˜ „QÍ=∂ÅÖ’x
Ô~·`«∞ʼnõΩ "åi á⁄ÖÏÅÖ’ q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃x JO^Œ*ËÜ«∞\ÏxH˜ JÜÕ∞º =ºÜ«∂xfl ÃÑ· JOK«<åÖ’
KÕ~°ÛÖË^Œ∞.
219
„Ѩ[Å ^Œ$+≤ìx =∞~°ÖËÛ Z`«∞ÎQÆ_»
™êfi`«O„`«ºO =zÛ# áêuHõ ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« Ѩiã≤÷u WÖÏ=ÙOk. W~°"≥·
=ÚÃÑ·ÊHÀ@∞¡ =ºÜ«∞=∞ÜÕ∞º „áê*ˇ‰õΩì#∞ ã¨~Ú`«O ~¸ „ѨÉèí∞`«fiO Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ֒ѨÙ
HÍÅOÖ’ ѨÓiÎKÜ Õ ∞« ÖËHáõ È~ÚOk. Hõ~∞° =Ù„áêO`åÅÖ’ J`«º=ã¨~"° ∞≥ #ÿ „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞ ã¨~Ú`«O
Jk x~°¡HõΔ ºO KÕã≤Ok. #n[ÖÏÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ~å¢ëêìÅ=∞^茺 `«ÖˇuÎ# q"å^•Å#∞
Ѩi+¨¯iOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. XHõ #nÖ’Ü«∞HÀ, XHõ ~å¢ëêìxHÀ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# „áê*ˇ‰õΩìÅ<Õ
KÕѨ@ìÖËHõáÈ~ÚOk. JÖÏO\˜ „ѨÉèí∞`«fiO *ÏfÜ«∞ [Å„y_£#∞ QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_»@O Ѩk"ÕÅ
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å =ºÜ«∞O`À =∞~À =ÚÃÑÊ· ã¨O=`«û~åʼnõΩQÍx ѨÓiÎ*Ü ˇ ∞« º\ÏxH˜ ™ê^躌 OHÍx
QÆOQÍ–HÍ"Õi HÍÅ∞= =O\˜ Ѩ^HŒä ÍÅ#∞ QÆ∂iÛ Hõ|∞~°∞K¡ Ñ≥ ʨ @O „`åQÆ\ÏxH©, =º=™êÜ«∂xH©
J`«º=ã¨~"° ∞≥ #ÿ h\˜ ã¨~Ñ° ~¨¶ åHÀã¨O `«H}Δõ "Õ∞ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ , PK«~}° Ü≥∂Qƺ"≥∞#ÿ „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞O_ç
„Ѩ[Å ^Œ$+≤ìx =∞~°ÅÛ\Ïx‰õΩ^ÕÌtOz# Z`«∞ÎQÆ_» `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞.
kQÆ∞= QÆOQÍ#n Ö’Ü«∞„áêO`« „Ѩ[ʼnõΩ hà◊√§ ÖˉõΩO_® KÕÜ«∞É’`«∞<åfl~°x, P
„áêO`«=∞O`å ZO^Œ∞‰õÄ H˘~°Q͉õΩO_® KÕÜ«∞áÈ`«∞<åfl~°h ~ÚѨÊ\˜ˆH PO^Àà◊#
„áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. kQÆ∞= QÆOQÍ „áêO`«OÖ’x Ѩ@ì}ÏÅ∞, #QÆ~åÅ∞, HõÅHõ`åÎ`Àã¨Ç¨
h\˜H˘~°`«<≥^Œ∞~˘¯#=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
JѨC_Õ =ã¨∞#Î fl Ñ„ ⨠fl◊ Å∞
QÆOQÍ – HÍ"Õi Ѩ^HŒä ÍxH˜ `«=∞ ã¨=∞‡u `≥Å∞Ѩ\ÏxH˜ =ÚO^Õ, `«=∞`«=∞ ~å¢ëêìʼnõΩ
ZO`« h~°∞ JOkOK«QÆeˆQk ã¨Ê+ì̈O KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ "≥∞ÿã¨∂~°∞, `«q∞à◊<å_»∞ HÀ~å~Ú.
QÆOQÍ#kÖ’ h~°∞ J^Œ#OQÍ =ÙO>Ë ^•xfl ^ŒH˜Δ}ÏkH˜ `«~°eOK«=Åã≤#
J=ã¨~°"Õ∞q∞\˜? ~å[™ê÷<£Ö’x Z_®i „áêO`åÅ#∞ ™êQÆ∞*ËÜ«∞_®xH˜ P h\˜<≥O^Œ∞‰õΩ
LѨÜ≥∂yOK«‰õÄ_»^Œ∞? QÆOQÍ#kÖ’x q∞QÆ∞Å∞ h\˜#O`«\ ˜h QÆOQÍ#k Ö’Ü«∞Ö’<À qq^èŒ
i[~åfiÜ«∞~°Ö¡ ’ ZO^Œ∞‰õΩ xÅfiKÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ ? QÆOQÍ#k Ö’Ü«∞Ö’x ѨtÛ=∞ ÉèÏQÍxH˜ h\˜x
ѨOÑπKÕã≤ "≥Ú`«ÎO QÆOQÍ#k Ö’Ü«∞HõO`«‰õÄ ã¨O=`«û~°O á⁄_»=Ù<å h\˜#OkOK«@OQÍx,
Hõhã¨O XHõ¯Ñ¨O@Hõ~Ú<å h\˜#OkOK«@OQÍx ZO^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∞QÆ∂_»^Œ∞? „|ǨχѨل`« –
QÆOQÍ, Hõ$ëê‚ – QÀ^•=i =O\˜ ^ŒQ~æÆ ° ^ŒQ~æÆ ° #^Œ∞Å#∞ Hõe¿Ñ Ѩ^HŒä ÍÅ<≥O^Œ∞‰õΩ KÕÑ@¨ ‰ì Äõ _»^∞Œ ?
|∞∞`«∞Ѩ=<åÅ=Å¡ ‰õΩi¿ã =~å¬^è•~°OQÍ QÆÅ #^Œ∞ʼnõΩ E<£–ÃãÃÑìO|~°∞ =∞^茺 HÍÅOÖ’
h\˜x JO^Œ*ËÜ«∞_»OHÀã¨O, Ѩ_»=∞\˜ Hõ#∞=∞ÅÖ’ h\˜x xÅfi*Ë¿ã i[~åfiÜ«∞~°¡ <≥O^Œ∞‰õΩ
220
U~åÊ@∞ *ËÜ«∞QÆ∂_»^Œ∞? ™êQÆ∞KÕÜ«∞_»OHÀã¨O. K«=Ù_»∞ÉÏiáȉõΩO_® JiHõ@ì@OHÀã¨O
J=ã¨~°"≥∞ÿ#"Õ∞~°‰õΩ Ñ¨tÛ=∞ f~åxH˜ q∞yeÛ q∞QÆ`åh\˜x Hõ$ëê‚ Ö’Ü«∞Ö’x =~å¬ÉèÏ=
„áêO`åʼnõΩ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤OK«Q∂Æ _»^∞Œ ? D „áê*ˇ‰Ωõ Åì #∞, DeO‰õΩÅ#∞ ѨÓiÎ*Ü
Ë ∞« Hõ=ÚO^Õ
QÆOQÍ–HÍ"Õs HÍÅ∞==O\˜ n~°…HÍeHõ Ѩ^äŒHÍÅ#∞ QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_»@"≥∞O^Œ∞‰õΩ? –
"≥Ú^ŒÅ∞QÍQÆŠѨÅ∞ JÉèíºO`«~åÅ∞ ÖË=<≥`«Î|_»∞`«∞<åfl~Ú.
HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO ™êfi~°úѨ~° =~åæÅ`À =Ú_çÃÑ@∞ì‰õΩx =ÙOk. JO^Œ∞=Å¡
„Ѩ*ÏhHõOÖ’x J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ~Ú# 90 âß`«O „Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ#
Pi÷Hõ „Ѩ}ÏoHõ#∞ "≥Ú`«OÎ ^Õâ◊ „ѨÜ∂≥ [<åÅ ^Œ$+≤`ì ÀQÍx† Ѩi„â◊=∞Å∞, q^Œ∞ºK«ÛHù ,Θ WiˆQ+¨<,£
q^Œº, P~ÀQƺO, ™êOѶ≤∞Hõ ¿ã=Å=O\˜ "å\˜x U XHõ¯ ~°OQÆOÖ’QÍx ~°∂á⁄OkOK«*ÏÅ^Œ∞.
^•x „Ѩ}ÏoHõ J`«ºO`« â◊H=Θ O`«"∞≥ #ÿ ™êfi~°Ñú ~¨ ° =~åæÅ „ѨÜ∂≥ [<åÅ Hõ#∞QÆ∞}OQÍ =ÙO@∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡ "åi „Ѩ}ÏoHõÅ∞ <åÅ∞QÆ∂ QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•s â◊‰õΩÎÅ∞ =∞iO`« ÃÑ~°QÆ\ÏxH˜,
„áêOfÜ«∞ Jã¨=∂#`«Å∞ =∞iO`« JkèH=õ ∞=\ÏxH˜, „áêOfÜ«∞ q^ÕfiëêÅ#∞ =∞iO`« =Ù^è$Œ `«O
*ËÜ∞« \ÏxH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ_¨ ®¤~Ú. h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~åºÅ q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® Wk H˘@ì=zÛ#@∞¡
HõxÑ≤OK«∞`ÀOk.
=$^è• J~ÚáÈ`«∞#fl [Åã¨OѨ^Œ
1. ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`« áêuHõ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ #n[ÖÏÅ q+¨Ü«∞OÖ’
~å¢ëêìxH˜–~å¢ëêìxH˜ =∞^躌 ™êQÆ∞`«∞#fl q"å^•Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«\ÏxH˜ D „ѨÉ∞íè `«fiO ZÖÏO\˜
K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk. #n[ÖÏÅ ˆH\Ï~ÚOѨ٠q+¨Ü«∞OÖ’ Z=iH˜ „áê^è•#º`«
x"åfiÅ<Õ q+¨Ü«∞OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨∂„`åxfl xˆ~ÌtOK«ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡, qq^èŒ #nÖ’Ü«∞Å
"åsQÍ Ñ¨^äŒHÍÅ#k KÕѨ@ì*ÏÅ^Œ∞! DÖ’QÍ XHõ ~å¢ëêìxH˜ – =∞~˘Hõ ~å¢ëêìxH˜, =∞^茺
XHõ „áêO`åxH˜ – =∞~À „áêO`åxH˜, XHõ lÖÏ¡‰õΩ – =∞~À lÖÏ¡‰õΩ =∞^茺 q^ÕfiëêÅ∞
=Ù^èŒ$`«=∞=Ù`å~Ú. HÀ\Ï¡k ZHõ~åÅ <ÕʼnõΩ, HÀ\Ï#∞HÀ@¡ „Ѩ[ʼnõÄ h~°∞ ÅÉèíºOQÍHõ
J=ã¨Ñ÷ _¨ ∞» `«∞O_»QÍ, PHõe^ŒÑC¨ Å`À JÅ=∞\˜ã∞¨ OÎ _»QÍ #n[ÅO ã¨=Ú„^ŒO áê֡ᷠÈ`«∞#flk.
2. #n[ÖÏÅ qxÜ≥∂QÆO q+¨Ü«∞OÖ’ =ÚO^Œ∞"≥#HõʼnõΩ x~°‚~ÚOK«_»O D
„ѨÉèí∞`«fiO =Å¡HÍ^Œ∞. q™êÎ~°"≥∞ÿ# „áêO`åÅÖ’ XHõ¯ ѨO@ÔH·<å h~°O^Œ*ËÜ«∞\ÏxH˜, H˘xfl
„áêO`åÅÖ’ ~Ô O_»= ѨO@‰õΩ h~°O^Œ*Ü Ë ∞« _®xH˜ Hõhã¨OQÍ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ WiˆQ+¨<£ „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞
ÖˉõΩO_®*Ëã≤, q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î L`«ÊuÎ ¿Ñ~°∞`À h\˜x =$^è•QÍ ã¨=Ú„^ŒOáêÅ∞ QÍqã¨∞Î#flk.
h\˜x Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<Õ =i, K≥é‰õΩ =O\˜ ѨO@ʼnõΩ h\˜x "å_»∞HÀx™ÈÎOk.
221
J^Õ „áê*ˇ‰õΩìÅ „H˜O^Œ q™êÎ~°"≥∞ÿ# „áêO`åÅÖ’ `«‰õΩ¯= h\˜`À ã¨iÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ ã¨fiÅÊHÍeHõ
ѨO@ÅÔH<· å #∂<≥yO[Å∞, `«$}^è•<åºÅ=O\˜ ѨO@ÅÔH<· å h~°∞ ÅaèOK«@OÖË^∞Œ . J<å=$+≤ì
ÉÏi#∞O_ç "≥ã∞¨ Å∞ÉÏ@∞ HõeÊOKÕ Ñ¨^HŒä ÍʼnõΩQÍx, "≥∞@ì „áêO`åÖ’¡ h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~åºÅ∞
HõeÊOK«\ÏxH˜QÍx „áê^è•#º`« x=fi@OÖË^∞Œ . HÍÅ∞=ʼnõΩ Öˇx· OQ∑ "ÕÜ∞« @O ^•fi~å, @<≥fleOQ∑
"ÕÜ«∞@O ^•fi~å h~°∞ =$^è•Q͉õΩO_® JiHõ>ËìO^Œ∞‰õΩ _»|∞ƒ Y~°∞ÛKÕÜ«∞\ÏxH˜ ã≤^ŒúOQÍ
ÖË^Œ∞.
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =∞~°=∞‡`«∞ÎÅ∞ KÕÜ«∞@O ^•fi~å, `«y#O`«QÍ =Ú~°∞QÆ∞h\˜ áê~°∞^ŒÅ
™œHõ~åºÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞@O ^•fi~å h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~°ºO =Ù#fl „áêO`åxH˜ ~°HõΔ}
HõeÊOK«\ÏxH˜QÍx, =~°^ŒÅ #iHõ@ì\ÏxH˜QÍx J=ã¨~°"≥∞ÿ# „áê^è•#º`« x=fi@OÖË^Œ∞.
|Å=O`«∞Öˇ·# ™êfi~°úѨ~° =~åæÅ XuÎ_çH˜ "≥∂HõiÅ¡@"Õ∞ nxHõO`«\ ˜H© HÍ~°}O.
™êfi~°÷Ѩ~°=~åæÅ∞ =∞iO`« |ÅOQÍ=Ù#fl H˘Ån h\˜x 㨄Hõ=∞OQÍ qxÜ≥∂yOK«@O #∞O_ç
„ѨÉèí∞`«fiO =∞iO`« ^Œ∂~°OQÍáÈ`«∞#flk.
h\˜x qxÜ≥∂yOK«@O, h\˜áê~°∞^ŒÅ, =Ú~°∞QÆ∞h\˜ áê~°∞^ŒÅ, =~°^ŒÅ x"å~°}
Ѩ^äŒHÍÅ#∞ QÆ∂iÛ WiˆQ+¨<£ Hõq∞+¨#∞, JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ J<ÕHõ=∞Ok WO[h~°∞¡, =º=™êÜ«∞
h\˜áê~°∞^ŒÅ xѨÙ}∞Å∞ 㨿ÇÏ`«∞Hõ"≥∞ÿ#, âߢã‘ÎÜ«∞"≥∞ÿ# J<ÕHõ ã¨∂„`åÅ#∞ ã¨∂zOKå~°∞.
J~Ú<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO "å\˜x x~°¡HõΔ ºO*Ëã≤Ok.
㨿ÇÏ`«∞Hõ"≥∞ÿ# ã¨∂„`åÅ∞
JO^Œ∞=Å¡ kQÆ∞=K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ"åÅx "Õ∞=Ú HÀ~°∞`«∞<åflO.
1. QÆOQÍ – HÍ"Õi HÍÅ∞==O\˜ Ѩ^äŒHÍÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fiO q~°q∞OK«∞HÀ"åe.
WѨÊ\˜ˆH „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∞@Og∞^Œ ˆHO„nHõiOKåe.
2. Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’#∂ #nÖ’Ü«∞, h\˜áê~°∞^ŒÅ, =~°^ŒÅ x"å~°}, =Ú~°∞QÆ∞h\˜
áê~°∞^ŒÅ Ѩ^HŒä ÍÅ#∞ ^Œ~åºÑ¨Ù*Î Ü
Ë ∞« @O ѨÓiÎ*ãË ≤ =∞OE~°∞KÕÜ∂« e. `«~K° ∞« Hõ~∞° =ÙHÍ@HÍʼnõΩ
QÆ∞~°Ü∞Õ º „áêO`åʼnõΩ „áê^è•#º`«x"åfie. XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅÖ’ "å\˜x ѨÓiÎ*Ü Ë ∞« \ÏxH˜
Pi÷Hõ, ™êOˆHuHõ U~åÊ@∞¡KÕÜ«∂e. „Ѩu ~å¢+ì̈OÖ’#∂ U „áê*ˇ‰õΩì =ÚO^Œ∞. Uk "≥#∞Hõ
J<Õ q+¨Ü«∞O x~°‚~ÚOKåe. „Ѩu „áê*ˇ‰õΩì ѨÓ~°Î=\ÏxH˜ QÆ_»∞=Ù x~°‚~ÚOKåe.
3. #nÖ’Ü«∞ Ѩ^äŒHÍÅÖ’ Éèí∂QÆ~°ƒù[ÅO qxÜ≥∂QÍxH˜ Ü«∂Éèˇ·#∞O_ç =O^Œ
ã¨O=`«û~åÅ ã¨Q@Æ ∞ „Ѩ"åÇ¨Ï [ÅOÖ’ Ü«∂Éè·ˇ âß`åxfl qxÜ≥∂yOK«\ÏxH˜ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« e.
222
 4. h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~åºÅHÀ, =Ú~°∞QÆ∞h\˜ áê~°∞^ŒÅHÀ, =~°^ŒÅ x"å~°}HÀ
U~åÊ@∞*Ë¿ã ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ q^Œ∞ºK«ÛHù Θ L`«ÊuÎH˜ ‰õÄ_® ~¸ Ѩ^HŒä ÍÅÖ’ J=HÍâ◊O HõeÊOKåe.
h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOK«\ÏxH˜ gÅ∞#fl „Ѩ"åǨÅ#∞ Hˆ =ÅO q^Œ∞ºK«ÛHù Î̃ L`åÊ^Œ#Hˆ
qxÜ≥∂yOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃ L`«ÊuÎH˜ ~Ú`«~° J=HÍâßÅ#∞
=ÙѨÜ≥∂yOK«∞H˘x, P „Ѩ"åÇ¨Ï [ÖÏxfl h\˜áê~°∞^ŒÅ HÀã¨O, ™ê^è•~°} h\˜ "å_»HõO
HÀã¨O =∞~°eOKåe.
5. (J) XHõ #nÖ’Ü«∞Ö’ XHÍ<˘Hõ ~å¢+ì̈OÖ’QÍx, „áêO`«OÖ’QÍx Kåi„`«HõOQÍ
ã¨O„Hõq∞Oz# ǨωõΩ¯QÍ „Ѩã∞¨ `Î O« qxÜ≥∂yOK«|_»∞`«∞#fl h\˜ "≥Ú`åÎxfl Qͺ~°O\© KÕÜ∂« e.
JÖÏ KÕã¨∂Î<Õ q∞QÆ`å [ÖÏŠѨOÑ≤}© q+¨Ü«∞OÖ’ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«OÖ’x Jxfl ~å¢ëêìʼnõΩ
PÜ«∂ ~å¢ëêìÅ [<åÉèÏ#∞|\˜ì, qã‘Î~å‚xfl |\˜ì ^•=∂ëê Ѩ^ŒÌuÖ’ "≥Ú`«ÎO h\˜x
ˆH\Ï~ÚOKåe.
(P) XHõ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«OÖ’ „Ѩ[Å J`«º=ã¨~° qxÜ≥∂QÍxH˜, ã¨O=`«û~åxH˜
XHõ ѨO@ ѨO_çOK«_®xHõ=ã¨~°"≥∞ÿ# h\˜ áê~°∞^ŒÅ HõeÊOK«\ÏxH˜ „Ѩ[ʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
h~°∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÙO>Ë =∞~˘Hõ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«O #∞O_ç JK«Û@ ™ê^è•~°} J=ã¨~åʼnõΩ
~å¢+=ì¨ ∞O`«\ÏQÍx, #nÖ’Ü«∞Ö’x P „áêO`«OÖ’QÍx XHõ ѨO@ѨO_çOK«_®xH˜ ã¨iѨ_#ç O`«
h\˜x Ö’@∞ ÖˉõΩO_® q∞yeÛ# `«~åfi`« =∞~˘Hõ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«O#∞O_ç `«~°eOK«=K«∞Û.
(W) `«# „áêO`«OÖ’QÆÅ h\˜x `«# H˜+ì̈O=zÛ# J=ã¨~°OHÀã¨"≥∞ÿ<å `«# z`«ÎO
=zÛ# q^èŒOQÍ =ÙѨÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅ#x U ~å¢+¨ìOQÍx, U #nÖ’Ü«∞ ÉèÏQÆOQÍx
„ѨHõ\ ˜OK«∞H˘#*ÏÅ^Œ∞. [ÅqxÜ≥∂QÆOÖ’ =ÚO^Œ∞ "≥#∞HõÅ∞ x~°‚~ÚOKÕ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ 1.
=ÚO^Œ∞QÍ P #nÖ’Ü«∞ „áêO`«OÖ’#∂, 2. P `«~åfi`« "≥Ú`«ÎO ^Õâ◊=∞O`«\ ˜x ^Œ$+≤ìÖ’
ÃÑ@∞ìH˘x J`«º=ã¨~° qxÜ≥∂QÍxH˜ Hõh㨠h\˜ áê~°∞^ŒÅ J=ã¨~åʼnõΩ, H˘xfl J`«º=ã¨~°
Ѩi„â◊=∞Å J=ã¨~åʼnõΩ „áê^è•#º`« x"åfie. P `«~åfi`« Ô~O_»∞ ѨO@ʼnõΩ JO`«HõO>Ë
Z‰õΩ¯=ѨO@Å∞ ѨO_çOK«_®xH˜ WiˆQ+¨<£‰õΩQÍHõ, W`«~° J=ã¨~åʼnõΩ h\˜x JO^Œ*ËÜ«∂e.
6. á⁄~°∞QÆ∞<Õ=Ù#fl ~å¢+¨ìO #∞O_çQÍx, á⁄~°∞QÆ∞<Õ=Ù#fl #nÖ’Ü«∞ #∞O_çQÍx
h~°∞ HÍ"åÅx HÀˆ~=ÚO^Œ∞ U ~å¢+ì̈"≥∞ÿ<å =ÚO^Œ∞QÍ `«#‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =Ù#fl h\˜x
~å¢+ì̈=∞O`«\ÏQÆÅ „Ѩ[Å ™ê^è•~°} J=ã¨~åÅ∞ f~°Û_®xH˜ Hõhã¨O XHõ¯ ѨO@ÔH·<å h\˜x
JOkOK«\ÏxH˜ U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ"åe. h~°∞ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆ"≥∞ÿ áȉõΩO_® x"åiOKåe. U
~å¢+ì̈"≥∞ÿ<å 㨈~ `«# Ô~O_»∞ ѨO@Å „áêO`åÅ J=ã¨~åÅ∞ f~°Û_®xH˜ h\˜x JkèHõOQÍ
LѨÜ≥∂yOKÕ Ñ¨O@ŠѨ^ŒúuH˜QÍ#∞ JÖÏO\˜ ™œHõ~åºÅ<Õ HÀÖ’Ê~Ú =∞~˘Hõ ~å¢+ì̈O #∞O_ç
`«=∞‰õΩ HÍ"åÅx HÀ~°@O `«QÆ^Œ∞.
223
XHõ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«OÜ≥ÚHõ¯ Hõh㨠J=ã¨~åÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ fi# `«~åfi`«<Õ
`«#‰õΩ ÅÉèºí =∞ÜÕ∞º h\˜`À Hõh㨠J=ã¨~åÅ∞ f~°x =∞~˘Hõ „áêO`«O P h\˜x fã¨∞HÀ=K«∞Û.
D „áêO`åÅ Hõh㨠J=ã¨~åÅ∞ f~°∞ÛH˘#\ÏxH˜ ‰õÄ_® h~°∞ ÅÉèíºO HÍ#ѨC_»∞
q∞QÆ∞Å∞h~°∞QÆÅ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«O `«#‰õΩQÆÅ J=HÍâßÅ#∞ =^Œ∞Å∞H˘x h\˜x JOkOKåe.
JÖÏ HÍx ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ q∞QÆ∞Å∞h~°∞QÆÅ #nÖ’Ü«∞ „áêO`«O ÖË^• ~å¢+Oì̈ `«# q∞QÆ∞Å∞=Å¡
HõeˆQ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å#∞ J#∞ÉèíqOKåe.
7. #n[ÖÏÅ q"å^•ÅxflO\˜h Ѩi+¨¯iOK«_O» HÀã¨O qq^èŒ ~å¢ëêìʼnõΩ #n[ÖÏÅ
ˆH\Ï~ÚOѨىõΩ ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl ã¨∂„`åÅ „áêuѨkHõÃÑ· J=ã¨~°"≥∞ÿ# K«~°ºÅxfl\˜h ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO `«HõΔ}"Õ∞ fã¨∞HÀ"åe. „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ „áê~°OaèOKåe.
8. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi P^èŒfi~åº# „áê~°OaèOK«|_ç# Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ KÕã≤#@∞¡QÍ<Õ Jxfl
~å¢ëêìÅÖ’#∞ WiˆQ+¨<,£ =~°^Œ x"å~°}, =Ú~°∞QÆ∞h\˜ áê~°∞^ŒÅ Ѩ^HŒä ÍÅxflO\˜x ѨiQÆ}O˜ z
ˆHO„^Œ"Õ∞ Pi÷Hõ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåe.
9. h\˜ =#~°∞ÅxflO\˜h qxÜ≥∂yOK«∞H˘#\ÏxH˜ P q^èŒ"≥∞ÿ# Ѩ^äŒHõO "ÕÜ«∞_»O
^•fi~å<Õ *ÏfÜ« ∞ [Å„y_£ ~° ∂ á⁄O^Œ ∞ `« ∞ Ok. [ÖÏÅ qxÜ≥ ∂ QÆ O q+¨ Ü « ∞ OÖ’
J#∞ã¨iOK«=Åã≤# ~¸ „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨∂„`åʼnõΩ JO_»QÍ ÃÑ^ŒÌ „Ѩ*Ï ã¨g∞Hõ~°} [~°áêe.
Hõ+rì¨ =ÙÖˇ#· ~Ô `· åOQÍxfl ~¸ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞QÍx, áêi„âßq∞Hõ QÆ∞`åÎkÑè `¨ ∞« Å∞QÍx,
~Ú`«~° Jaè=$kú x~À^茉õΩÅ∞QÍx `«Ñ¨C^•i Ѩ\ ˜ìOK«x=fiQÆ∂_»^Œ∞. W`«~° „Ѩ*Ï`«O„`«
â◊‰Ωõ ÅÎ `Àáê@∞ Hõ+rì¨ =ÙÖˇ#· ~Ô `· åOQÍxfl ã¨g∞HõiOz#ѨC_Õ #n[ÖÏÅ qxÜ≥∂QÆO q+¨Ü∞« OÖ’
¿ÇÏ`«∞|^Œú"≥∞ÿ# D ã¨∂„`åÅ∞ `«=∞ „ѨÜ≥∂[<åÅHõ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ#=x "åiH˜ #K«ÛK≥Ñ≤Ê#ѨC_Õ
qzÛ#flHõ~° â◊‰õΩÎÅÃÑ· áÈ~å_»QÆÅO.
ÖˉõΩO>Ë QÆOQÍ – HÍ"Õi HÍÅ∞= =O\˜ Ѩ^äŒHÍÅ∞ QÍx, *ÏfÜ«∞ [Å„y_£QÍx
ˆH=ÅO ^Œ$+≤ìx =∞~°eOKÕqQÍ =ÙO_»@ =∂„`«"Õ∞QÍHõ „Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∂xfl, *ÏfÜ«∞
ã¨=∞„QÆ`«#∞, ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞ Ãã·`«O qzÛù#flO KÕ¿ãqQÍ `«Ü«∂~“`å~Ú.
– ёѨÙÖòû _≥"≥∂„Hõã‘, =∂iÛ 1973
224

PO„^茙êÇ≤Ï`«ºOÖ’ H˘`«Î áÈHõ_»Å∞ – q=∞~°≈
(JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Ѩ„uHõ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨OzHõÖ’ „ѨHõ\ ˜OK«|_ç# =∞^Œ∞̉õÄi K«O„^ŒO ~åã≤#
"åºã¨OÃÑ· ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º q=∞~°≈ Wk.)
HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO D "庙êÅÖ’ P^èŒ∞xHõ PO„^èŒ ™êÇ≤Ï`åºxfl =∂i¯ûã¨∞ì
^Œ$HõÊ^è•#∞flO_ç ã≤OǨ=Ö’HõO#O KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’x Pi÷Hõ
rq`«O, Pi÷Hõ ã¨O|O^è•Å∞ ^•x Ѷ¨e`«OQÍ=KÕÛ ~å[H©Ü≥∂^Œº=∂Å∞, Wk =∞# P^èŒ∞xHõ
™êÇ≤Ï`«ºOÃÑ#· , ~°K~« Ú`«ÅÃÑ#· UsuQÍ =∂~°∞Ê`≥zÛOn P^è∞Œ xHõ ~°K#« Å∞ „Ѩ[Å rq`åxfl,
L^Œ º =∂Å#∞ JÉè í ∞ º^Œ Ü « ∞ áÈHõ _ » Å <≥ O `« = ~° ‰ õ Ω „Ѩ u aOaOz "åxx =∞O^Œ ∞ ‰õ Ω
fã¨∞‰õΩáÈ=_®xH˜ `À_»Ê_çOn K«∂Ѩ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. P „Ѩܫ∞`«flOÖ’ PÜ«∞# =∂i¯ûã¨∞ì
^Œ$HõÊ^è•xfl "≥∞HÍxHõÖòQÍ#∞, H˘O`« `ÕeÛ"Õã≤ K«∂Ѩ_»O [iyOk.
™ê~°ãfi¨ `åxfl, Hõà~◊ ∂° áêÅ#∞QÆ∂iÛ XHõ =∂i¯ûã¨∞ì Ѩijeã¨∞#Î flѨC_»∞ P ™ê~°ãfi¨ `«O,
HõàÏ~°∂áêÅ∞, P ~°K«~Ú`«Å∞ U HÍÅ=∞O^Œ∞ x=ã≤ã¨∂Î L#fln Ѩije™êÎ~°∞. PHÍÅOÖ’x
Pi÷Hõ q^è•#"≥∞\ì̃k? Pi÷Hõ ã¨O|O^è•Öˇ\ ì̃q? Pi÷Hõ ã¨O|O^è•Å =Å¡ [iˆQ qq^èŒ =~åæÅ
=∞^躌 Ѷ∞¨ ~°¬}#∞, Jaè=$kúx Ѩije™êÎ_∞» . D Ѷ∞¨ ~°¬}Å∞ „Ѩ[Å rq`«OÖ’ Z\ì̃ =∂~°∞ÊÅ∞,
Z\ì̃ ÉèÏ"åÅ∞ Hõeyã¨∞Î#fl"À K«∂™êÎ_»∞. L#fl`«=∞~Ú# Hõà◊, ™ê~°ã¨fi`«O D Ѷ¨∞~°¬}Å#∞ D
=∂~°∞ÊÅ#∞ "åãÎ̈qHõ`«`À z„uã¨∞ÎOk.
P "åã¨qÎ Hõ`#« ∞ z„uOK«∞#ѨC_»∞ ~°K~« Ú`« Ü≥ÚHõ¯ =~°^æ Àè ~°},˜ J`«x`«`fi« ã≤^•úO`«O
P "åã¨ÎqHõ`«#∞ z„uOK«_»OÖ’ aè#fl=∂~åæÅ#∞ J=ÅOaè™êÎ~Ú. "åã¨ÎqHõ rq`«OÖ’x
qq^èŒ =~åæŠѶ∞¨ ~°¬}, qq^èŒ „Ѩ[Å =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞, qq^èŒ ~°K~« Ú`«Åg∞^Œ "Õ~∞° "Õ~∞° Ѷe¨ `åÅ∞,
=∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ Hõey™êÎ~Ú. H˘O`«=∞Ok ~°K«~Ú`«Å∞ Jaè=$kú =~åæÅ#∞, áÈHõ_»Å#∞
|ÅѨ~°∞ã¨∂Î `«=∞ ~°K«#ÅÖ’ "åãÎ̈qHõ`«#∞ z„u™êÎ~°∞. H˘O^Œ~°∞ Jaè=$kú x~À^èŒHõâ◊‰õΩÎʼnõΩ
^ÀǨÏ^Œq∞ã¨∂Î ~°K«#Å∞ ™êy™êÎ~°∞.
225
HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO `«# "åºã¨OÖ’ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x Pi÷Hõ Ѩi}Ï=∞O
Pi÷Hõ ã¨O|O^è•Å∞ ^•x Ѷ¨e`«=∞QÆ∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ ^Œâ◊Å∞ "åx „ѨÉèÏ"åxfl ã¨iQÍ
K«∂_»ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å ÃÑ`«Î#O „H˜O^Œ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞O_ç#
ã¨fiÜ«∞OáÈ+¨Hõ „QÍ=∞ Pi÷Hõ q^è•#O qzÛ#flO HÍ*ÁzÛOk. ^•x`À áê@∞ `«=∞
ѨiáêÅ##∂, ^ÀÑ≤_xô ™êyOK«_®xH˜ WOw¡+μ¨ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ ~Ô Ö· fiË Å∞ xi‡OK«™êQÍ~°∞.
HÍx x~å@OHõOQÍ ^ÀÑ≤_xô ™êyOK«_®xH˜ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ `å=Ú qzÛ#flO QÍqOz#
„QÍ=∞ Ѩi„â◊=∞Å∞ ã¨fiÜ«∞OáÈ+¨Hõ Pi÷Hõ q^è•#™ê÷<å# ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞Å∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ |∂~°∞"˚ å
Pi÷Hõ q^è•<åxfl, Jaè=$kú Ѩ~°K«_®xH˜‰õÄ_® ѨÓ#∞HÀHõ, J\ì̃ Jaè=$kúH˜ Jxfl P@OHÍÅ∂
Hõeæã¨∂Î =KåÛ~°∞. nxHÀã¨O ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’x Jaè=$kú x~À^èŒHõ PKå~åÅ#∞,
™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ ~åAÅ#∞, #"å|∞Å#∞ |ÅѨ~°Û_»O. [g∞O^•sÅ#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤
„QÍ=∞ã‘=∞ÅÖ’ ~Ô `· åOQÍxfl J^Œ∞ѨÙÖ’ =ÙOK«_®xH˜ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ – W\ì̃"Õ J<ÕHõ Ѩ^`úŒ ∞« Å#∞
J=ÅOaOKå~°∞.
<å\˜#∞O_ç ÉèÏ~°fÜ«∞ „Ѩ*Ïrq`«O WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ, ÉèÏ~°`«
„Ѩ*ÏhHÍxH˜ =∞^茺 [iˆQ áÈ~å@O Ѷ¨∞~°¬} „Ѩ^è•# ã¨=∞㨺QÍ `«Ü«∂~°~ÚOk. Jaè=$kúx,
D áÈ~å\Ïxfl |ÅÇ‘Ï#Ѩ~°KÕ â◊‰õΩÎʼnõΩ ™êO„Ѩ^•Ü«∂ʼnõΩ, ÉèÏ"åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
q*Ï˝ # OÖ’#∞, ™ê~° ã ¨ fi `« O Ö’#∞ #∂`« # â◊ H õ O P~° O Éè í = ∞~ÚOk. ɡ O QÍÅ∞Ö’
~å[~å=∞"≥∂ǨÏ<£~åÜü∞, PO„^èŒÖ’ gˆ~â◊eOQÆO ÉèÏ~°fÜ«∞ |∂~°∞˚"å Ü«ÚQÆ„áê~°OÉèÏxfl
`≥eÜ«∞*Ë¿ã q*Ï˝<åxH˜ â◊HõѨÙ~°∞+¨μÅ∞ JÜ«∂º~°∞. `«=∞ „Ѩ[ÅÖ’ #∂`«# q*Ï˝<åxfl
HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞_®xH˜ Hõ$+≤ KÕâß~°∞.
HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO,''D #∂`«# Ѩiã≤÷`«∞Å#∞O_ç #∂`«<åO„^èŒ *ÏfÜ«∞ qHÍã¨O
„áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. áêâßÛ`«º <åQÆiHõ`Ö« ’#∞, WOw¡+μ¨ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’#∞ U~°Ê_ç# ã¨O|O^èOŒ =Å¡
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÃÑ·#, =∞# <åQÆiHõ`«ÃÑ·# "å\˜ KèåÜ«∞Å∞ Ѩ_»™êQÍ~Ú. g\˜x fiÛkkÌ
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºxH˜ H˘`«Î JÅOHÍ~åÅ∞ *ˉõÄiÛ =∞# „Ѩ[ʼnõΩ JO^Œ*Ëã≤ HõO^Œ∞‰õÄi
gˆ~â◊eOQÆO ѨO`«∞Å∞QÍ~°∞ Ü«ÚQÆѨÙ~°∞+¨μÅÜ«∂º~°x—— q=iOK«_»O ã¨iÜ≥ÿ∞#^Õ.
226
 J~Ú`Õ gˆ~â◊eOQÆO, QÆ∞~°*Ï_» ''gi~°∞=Ù~°∂ =∞#Ö’x Ö’áêÅ∞ k^Œ∞̉õΩO>Ë
x~å‡}Ï`«‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ x=∞QÆ∞flÅ~Ú`Õ, =∞# Jaè=$kúH˜ =∂~°æ=∞#∞H˘<Õ"å~°∞—— P
^èÀ~°}˜, P ^Œ$HõÊ^èŒ"Õ∞ "åi ~°K«#ÅÖ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. JO`ÕQÍx "å~°∞ WOw¡+¨μ
™ê„=∂[º"å^Œ∞ÅÖ’ Ѷ¨∞~°¬}#∂, "åix ^Õâß#∞flO_ç `«iq∞"ÕÜ«∂Å<Õ q∞e>ˇO@∞
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl „ѨuaOaOK«~°∞. HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO D q+¨Ü«∂xfl K«∂ÃÑ@ìÖË^Œ∞.
''ÃÑ@∞ì|_ç^•s <åQÆiHõ`«#∞ K«∂ã≤ L`ÕÎ[O á⁄Ok# =∞# ^Õâ◊Éèí‰õΩÎÅ, ~°K«~Ú`«Å
Pâ◊Å∞ <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. =∞# Pi÷Hõ rq`«O ÃÑOá⁄O^ŒÖË^Œ∞. „a\˜+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å áÈ\˜H˜
xÅ∞=ÖËHõ Ѩã≤ „áêÜ«∞OÖ’ =Ù#fl =∞# Ѩi„â◊=∞Å∞ k"åÖÏ fâß~Ú. áêâßÛ`«º <åQÆiHõ`«
K« ∂ Ñ≤ # Pâ߈ ~ YÅ∞ 㨠# flyÖÏ¡ ~ Ú. „Ѩ Ñ ¨ O Kåxfl Ü« Ú ^Œ ú = ∞<Õ =∂~° } Ǩ Ï Ÿ=∞OÖ’H˜
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ <≥@∞ì‰Ωõ áÈÜ«∂~°∞. nx`À =∞# <åÜ«∞‰õΩÅ K«∂Ѩ٠=∞# „áêp# B#fl`«ºO"≥Ñ· Ù¨
=∞~°eOk. =∞# ~°K«~Ú`«Å∞, ÉÏxã¨ÅO HÍHõ=ÚO^Œ∞ =∞#O „|uH˜=Ù#fl ~ÀAÅ#∞OKÕ
K«i„`« Ö’`«∞Å #∞O_ç L`åûǨxfl á⁄O^Œ™êQÍ~°∞.
''P HÍÅOÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s <åQÆiHõ`« Ü≥∞_»Å LO_Õ „Éè=í ∞Å∞ `˘Åy áÈ`«∞<åfl~Ú.
ѨiáêʼnõΩÅ`À áÈ~å_ç ^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºO ™êkèOKåÅ<Õ f„= *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O |Ü«∞Å∞^ÕiOk.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áê`« K«i„`«#∞Oz L`åûǨÏO á⁄O^Œ_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞.—— JO^Œ∞KÕ ~åÜ«∞„áÈÅ∞
'"Õ^ŒâßYÅ∞ ÃÑiÔQxK«Û@— J<Õ w`«OÖ’#∞, qâ◊fi<å^èŒ ã¨`«º<å~åÜ«∞} QÍi 'PO„^茄Ѩâ◊ã≤Î,
PO„^èŒ áœ~°∞+¨O—ÅÖ’#∞ áê`«K«i„`« #∞Oz ^Õâ◊QÆ~°fiO, L`åûǨÏO ÃÑOá⁄OkOKÕ „Ѩܫ∞`«fl
=ÚO_»∞@KÕ =∞# Ö’@∞¡ ã¨=iOK«∞H˘x =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ"åÅ<Õ =∂~°æO K«∂ѨHõáÈ~Ú<å
JÉèí∞º^ŒÜ«∞Hõ~°"≥∞ÿ#"Õ——#x HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO „"åÜ«∞_»O‰õÄ_» ã¨iÜ≥ÿ∞#^Õ.
HÍx K«O„^ŒO WK«Û@ =∞# <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∞# „áêp# B#fl`«ºO "≥·Ñ¨Ù‰õΩ K«∂ѨÙ
=∞~°ÅÛ_®xH˜ HÍ~°}O ''áêâßÛ`«º <åQÆiHõ`« K«∂Ñ≤# Pâ߈~YÅ∞ ã¨#fl yÅ¡_O» , ÃÑ@∞ì|_ç^•s
<åQÆiHõ`« Ü≥∞_»Å LO_Õ „Éèí=∞Å∞ `˘ÅyáÈ`«∂ LO_»_»O—— Jx „"åÜ«∞_»O ã¨iHÍ^Œ∞.
q∞e>ˇO@∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O, WOw¡+¨μ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å`À ÉèÏ~°`« „Ѩ[Å∞, ÉèÏ~°fÜ«∞
ÃÑ@∞ì|_ç^•s <åÜ«∞Hõ`«fiO „H˜O^Œ [iÑ≤# áÈ~å@O ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∞#
*ÏfÜ«∂aè=∂<åxfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_®xH˜ =∞# áê`« B#fl`åºxfl QÆ∞~°∞‰Î Ωõ `≥KÛÕ ™êÇ≤Ï`åºxflzÛOk.
JO`ÕQÍx ÃÑ@∞ì|_ç^•s <åQÆiHõ`ë Ñ· "≥∂A`«yæ áê`«HÍÅѨ٠Ѩ^`úŒ ∞« ÖË =∂~°=æ ∞#∞H˘xHÍ^Œ∞.
227
=∞# *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ „QÍ=∞ Ѩi„â◊=∞ ѨÙ#ifl~å‡} HÍ~°º„Hõ=∞=Ú`À ã¨fi~å[ºO
™êkèOK«∞HÀQÆÅ=∞#∞HÀ=_»O, Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ , áêâßÛ`«º<åQÆiHõ`«‰õΩ QÍOnèr =ºuˆ~Hõ`« –
~Ú@∞=O\˜ áÈHõ_»Å∞ L<åfl~Ú. Wq ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<Õ J<ÕHõ =∞^茺
`«~Q° uÆ =~åæÅ∞, `«=∞ ѨÓ~°fi ã¨fiÜ«∞OáÈ+¨Hõ „QÍ=∞ Ji÷Hõ q^è•#O ÜÕ∞suQÆ qzÛù#fl=∞=Ù`«∞O^À
K«∂_»ÖËHõ, uiy J\˜ì „QÍ=∞ Pi÷Hõ q^è•#O fã¨∞Hõ~å=_»O=Å¡ ^Õâ◊ ™œÉèÏQͺxH˜
=∂~°æ=∞#∞H˘<Õ Pâ◊Å∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ HÍ=Ù.
D Pâ◊Å∞ P<å\˜ ™ê~°ã¨fi`«OÖ’#∞ ~°K«#ÅÖ’ "≥Å¡_ç J=Ù`«∞<åfl~Ú. HÍx
H˘O`« = ∞Ok ~° K « ~ Ú`« Å ∞ *ÏfÜ≥ ∂ ^Œ º =∞OÖ’x Jaè = $kú áÈHõ _ » Å ##∞㨠i Oz
*ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ Hõ$+≤KãÕ ∂¨ ,Î áê`«HÍÅѨ٠Jaè=$kú x~À^èHŒ õ zǨflÅ#∞
=ºuˆ~H˜ã¨∂Î =ÚO^Œ∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. =∞iH˘O`«=∞Ok ~°K«~Ú`«Å∞ áê`«ã¨=∂[Ѩ٠x~å‡}"Õ∞
Pâ◊Ü«∞OQÍ ~°K«#Å∞ „"åã¨∂Î Jaè=$kú x~À^èŒHõ ~°K«~Ú`«ÅÜ«∂º~°∞. ~åÜ«∞„áÈÅ∞, qâ◊fi<å^äŒ
ã¨`º« <å~åÜ«∞}QÍ~°∞¡ WO^Œ∞‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}. *ÏfÜ≥∂^Œº=∂#∞flO_ç QÆi"≥∞à◊§ ã¨`º« <å~åÜ«∞}
1920, 30, 40ÅÖ’ ‰õÄ_® Jaè=$kú^•Ü«∞Hõ Hõq`«fiO ~°zOK«_®xH˜ L`åûǨÏO K≥O^•_»∞.
P *ÏfÜ≥∂^Œº=∂#∞flO_Õ "Õˆ~ P^Œ~°≈O, Jaè„áêÜ«∂Å∞QÆÅ qâ◊fi<å^äŒ ã¨`«º<å~åÜ«∞},
~åÜ«∞„áÈÅ∞Å∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’x J„Ѩ^•è #"≥∞#ÿ Jaè=$kú x~À^èHŒ õ Ç≤ÏO^Œ∂KåO^Œã`¨ åfixfl,
™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x `«Ñ¨C„`À=Å`À „Ѩ[ʼnõΩ ^Œ∂~°=∞Ü«∂º~°∞. HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO
~°K«~Ú`«Å Ü≥ÚHõ¯ =~°æ^èÀ~°}˜, "åiH˜ „ѨѨOK«O Ü≥∞_»ÅQÆÅ "≥·Yi, Pâ◊Ü«∂Å áê„`«
fã¨∞‰õΩ~åHõ. ''*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’x KèåO^Œã¨zǨflŠѶ¨e`«OQÍ, Wq ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ"Ò@=Å¡
`«~åfi`« ~åÜ«∞„áÈÅ∞, qâ◊fi<å^äŒOQÍ~°¡ [g∞O^•s Ü«ÚQÆѨ٠KèåO^Œ™êÅ#xfl\˜h ã¨=∞i÷ã¨∂Î
JÉèí∞º^ŒÜ«∂<Õfl =ºuˆ~H˜OKÕ "å~°∞QÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º~°h—— „"åâß_»∞.
HÍ„"Õ ∞ _£ K« O „^Œ O *ÏfÜ≥ ∂ ^Œ º =∞OÖ’x H˘xfl Ö’áêÅ#∞K« ∂ z J㨠Š∞
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞O ã¨O™ê¯~°OѨ@¡ "≥#∞HõK«∂Ѩ٠Ѩ\ ˜ìO^Œx „"åã¨∞Î<åfl_»∞. D "≥#∞Hõ
K«∂ѨÙѨ@ì_»O=Å¡ XHõ¯ ~åÜ«∞„áÈÅ∞, qâ◊fi<å^äŒ ã¨`«º<å~åÜ«∞}ÖÏO\˜ Hõ=ÙÖËQÍHõ P~°OÉèíO
#∞O_ô Jaè=$kú ã¨O™ê¯~° Pâ◊Ü«∂ʼnõΩ Hõ$+¨‚âߢã‘Î, K«ÅOQÍ~°¡ ~°K«#Å∞ ‰õÄ_® x~åâ◊,
J~åK«Hõ ^èÀ~°}∞Å∞ Hõ@∞ì@‰õΩ HÍ~°}=∞~Ú#@∞¡ „"åã¨∞Î<åfl_»∞.
228
 ''Hõ$+¨‚âߢã≤ÎQÍ~°∞, „|Ǩχã¨=∂[‰õΩÖˇ·# P~ü. "≥OHõ@~°`«flO, gˆ~â◊eOQÆOQÍ~°¡‰õΩ
t+¨μºÅ∞. "åi QÆ∞~°∞=ÙÅ∂, "å~°∂ ‰õÄ_® PtOz# #∂`«<åO„^èŒ*Ïu ~ÚOHÍ ~åÖË^Œ∞.
ã¨O™ê¯~°O *ÏfÜ«∞"å^ŒO ¿Ñ~° "≥#∞HõK«∂Ѩ٠Ѩ\ ì̃Ok. Hõ$+¨‚ ѨHõΔOÖ’ âß„ã≤ÎQ͈~=∞O\Ï~À
K«∂_»O_ç—— JO@∂ XHõ qëê^Œ wuHõ#∞ L^ŒÇ¨Ïi™êÎ~°∞ – ¿Ñr 89.
''HÍx *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O =∞# ã¨O™ê¯~åxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ#O^Œ∞<å, "≥#∞Hõ
K«∂ѨىõΩ =∞~°e#O^Œ∞<å ~ÚK«@ ‰õÄ_® H˘xfl u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Å∞, J~åK«Hõ áÈHõ_Å» ∞ =KåÛ~Ú.
''L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ QÆ∞_çáê\˜ "≥OHõ\ÏK«ÅOQÍi ~°K#« Å∞. g~°∞ ‰õÄ_® Hõ$+¨â‚ ߢãQÎ≤ Íi=Öˇ
„|Ǩχ ã¨=∂r‰õΩÅ∞. gˆ~â◊eOQÆOQÍi t+¨μºÅ∞. g~°∞ z#fl`«#OÖ’ PtOz# ¢ãΑ ™êfi`«O„`«ºO,
#∂`«# ã¨O™ê¯~° "åºÑ≤Î K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ . Hõ$+¨â‚ ߢãQÎ≤ Íi qëê^Œ w`åÅÖ’ xã¨Ê $Ç¨Ï ^Àº`«H=õ ∞~Ú`Õ,
K«ÅOQÍi ~°K«#ÅÖ’ ˆH=ÅO u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«`«fiO ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
''*ÏfÜ≥∂^Œº=∞O "≥#∞HõK«∂Ѩ٠Ѩ\ ˜ìO^Œh, #∂`«# ã¨O™ê¯~åxfl "åºÑ≤Î*Ëã≤
#∂`«<åO„^è*Œ Ïux ã¨$+≤Oì K«_O» Ö’ ™êѶŨ ºO á⁄O^ŒÖ^Ë hŒ ~Úk=~°Hˆ `≥eÜ«∞*Ëâß#∞. ZѨC_≥`· Õ
„Ѩ^è•#áÈHõ_» "≥#∞HõK«∂Ѩ٠Ѩ\ ì̃O^À JѨC_Õ ÃÑ· u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ‰õÄ_® "≥ÚÅÔHuÎOk.——
1. HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO D ÉèÏ"åÅ#∞ „"åã≤#ѨC_»∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O #=º`À=ÚYOQÍ,
áê`« ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ `«∞_çzÃÑ\ì̃ #∂`«# q*Ï˝<åxfl, ã¨O™ê¯~åxfl „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_®xH˜
ZO`« `«‰õΩ¯=QÍ `À_»Ê_çOn K«∂_»ÖËHõáÈ`«∞<åfl_»∞. ‰õΩÅ ÉèË^•Å∞ áÈQ˘@ì_»OÖ’ Jã¨Ê $â◊º`å
x"å~°}, q^•ºaè=$kú, ¢ã‘Î ™êfi`«O„`åºÅ#∞ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O† gˆ~â◊eOQÆO „|Ǩχã¨=∂*ÏÅ
„áê^èŒq∞Hõ ™ê÷~Ú #∞O_ç ZO`« =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞HõáÈ~ÚOn QÆ=∞xOK«_»O ÖË^Œ∞. nxÖ’x
Ö’áêÅ#∞K«∂ã≤, ^•x Jaè=$kúx QÆ∞iÎOK«ÖË^Œ∞.
2. ^Õ=ÙÅѨe¡ Hõ$+¨â‚ ߢã,Î≤ QÆ∞_çáê\˜ "≥OHõ@K«ÅO D Jaè=$kúx K«∂_»ÖHË õ áÈ=_®xH˜
HÍ~°}O "å~°∞ ~å[H©Ü∞« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O Ü≥ÚHõ¯ „áê=ÚYº`«#∞ QÆ∞iÎOK«Háõ È=_»"∞Õ . ^•xÖ’
áêÖÁæx ^•xx Jaè=$kú Ѩ~°∞Û@‰õΩ Ñ¨Ó#∞HÀÖË^Œ∞. *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ ^Œ∂~°OQÍ L#fl D
~°K«~Ú`«Å∞ `«=∞HõO_»¡Ü≥∞^Œ∞@ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Jaè=$kúx K«∂_»ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. x~åâ◊
xã¨Ê $ǨÏʼnõΩ, J~åK«Hõ ã≤^•úO`åʼnõΩ QÆ∞i JÜ«∂º~°∞.
229
HÍ„"Õ ∞ _£ K« O „^Œ O D ~° K « ~ Ú`« ‰ õ Ω #fl "≥ · Y i, rq`« ^ Œ $ Hõ Ê ^è • Å#∞ QÆ ∂ iÛ
Philosophical make up Jx "åi P ~°K# « ʼnõΩ U suQÍ ^•ifã≤On, *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O
Ö’x Jaè=$kúx QÆ∞iÎOK«ÖËHõ áÈ=_®xH© U suQÍ HÍ~°}"≥∂ K«∂ÃÑ@ìÖË^Œ∞.
3. *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ~Ú#ѨÙ_»∞ ^•xx „ѨuaOaOKÕ ~°K«~Ú`«Å∞
=KåÛ~°h, "≥#H˜¯áÈ~Ú#ѨÙ_»∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’‰õÄ_® xã¨Ê $Ç¨Ï x~åâ◊Å∞ „ѨuaOaOKåÜ«∞h,
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’x Ö’áêÅ∞ H˘O`«=∞Ok ~°K«~Ú`«Å#∞ x~åâß xã¨Ê $ǨÏʼnõΩ, J~åK«Hõ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ʼnõΩ ^•if¿ã@∞¡ KÕã≤#=h K«∂ÃÑ@ì_®xH˜ HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO „Ѩܫ∞uflOKå_»∞.
Wk KåÖÏ ™ê^è•~°}OQÍ x["Õ∞HÍx, „Ѩu ~°K«~Ú`« ÃÑ·h J`«x=~°æ ^èÀ~°}˜, rq`«"≥·Yi
J#∞‰õÄÅ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ „ѨÉèÏ=O "Õ~°∞ "Õ~°∞ q^èŒOQÍ Ñ¶¨e`åÅ∞ HõÅ∞QÆ*ËâßÜ«∞<Õ q+¨Ü«∞O
fã¨∞‰õΩ~åÖË^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`<« Õ HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO q=~°}Ö’ "≥∞HÍxHõÖòQÍ ã¨=∞㨺#∞ KåÖÏ=~°‰Ωõ
`ÕeÛ"ÕÜ«∞_»O [iyOk.
D Hõ=ÙÅ∞, ~°K~« Ú`«Å ~°K#« ʼnõΩ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ `å`å¯eHõ qѶŨ `« HÍ~°}OHÍ^Œ∞.
D Hõ=ÙÅ, ~°K«~Ú`«Å =~°æã¨fiÉèÏ"åxfl, =~°æ Pâ◊Ü«∂Å#∞ =∞#O K«∂_»QÆey#ѨÙ_Õ "åi
„"å`«Å‰õΩ w@∞~å~Ú ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. „Ѩ[ŠѨÙ~Àaè=$kúH˜ `«=∞ ~°K«#Å∞ `À_»Ê_®Å<Õ
ã¨Ê+ì̈=∞~Ú# Pâ◊Ü«∞O ÖËHõáÈ|\©ì, ѨÙ~Àaè=$kú JO>Ë Uq∞\’ ã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# ^èÀ~°}˜ ÖËHõáÈ|\©ì
gi ~°K#« Å∞‰õÄ_» =∞^躌 `«~Q° uÆ „Ѩ[ÅÖ’ ™ê=∂#º"≥∞#ÿ Tyã¨ÖÏ@Å`À "≥#∞Hõ=ÚO^Œ∞ʼnõΩ
™êQÍ~Ú.
„uѨÙ~°<Õx ~å=∞™êfiq∞QÍi ''â◊O|∞Hõ=^茗—, =Ú^Œ∞ÌHõ$+¨‚QÍi ''Jâ’HõO—— K«ÅOQÍi
''™êq„u—— =ÔQ·~åÖ’¡ ѨÙ~å}QÍ^èŒÅ<Õ fã¨∞H˘x "å\˜x H˘`«Î^Œ$HõÊ^èŒO #∞Oz z„uOKå~°∞.
"≥#∞Hõ\ ˜ QÍ^èÅŒ #∞ fã¨∞H˘x H˘`«ÉÎ Ïè "åÅ#∞ „ѨKå~°OKÕÜ∞« _®xH˜ qxÜ≥∂yOK«_O» Ü«¸~°ÑÙ¨ Ö’
~°∂™È, qHõì~üǨ˙ºQÀ ÖÏO\˜"å~°∞‰õÄ_» „áê~°OÉèíOÖ’ KÕâß~°∞.
Y∂h, â◊O|∞Hõ=^èŒÅ∞ P ~ÀAÅÖ’x ^Œ∞~åKå~åxfl ZuÎ YO_çã¨∂Î, <Õ\ ˜ „Ѩ[ʼnõΩ
=∂~°æOK«∂Ñ≤ã¨∂Î „"åã≤# JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ~°K«#Å∞. Jâ’HõO, ™êq„f ~°K«#Å∞ JÖÏO\˜qHÍ=Ù.
D `«~°Ç¨ ~°K«#Å∞ ã‘`«, ™êq„uÅ#∞ =∞#‰õΩ P^Œ~°≈¢ã‘ÎÅ∞QÍ ã¨$lOz „Ѩ[Å=ÚO^Œ∞
LOKå~Ú. `å#∞ „¿Ñq∞Oz KÕã¨∞H˘#fl =ºHÎ̃`À Zxfl HõëêìÅ∞ =zÛ<å ÖˇHõ¯KÕÜ«∞Hõ, rqOKÕ
230
J<Àº#º^•OѨ`«º rq`« Hõ^äŒÅq. HÍx =Ú^Œ∞Ì Hõ$+¨‚QÍi Jâ’HõO, K«ÅOQÍi ™êq„u „Ѩ[Å
D P^Œ~å≈<Õfl YO_çOz ''¿ãfiKåÛù „¿Ñ=∞#∞—— É’kèOKÕqQÍ `«Ü«∂~°∞ JÜ«∂º~Ú. „Ѩ[Å∞
P^Œ~°≈r=ÙÅ#∞‰õΩ<Õ "åix ‰õÄ_® ¿ãfiKåÛù „¿Ñ=∞ r=ÙÅ<Õ áê~î°O É’kèOKÕqQÍ `«Ü«∂~°∞ ''=∂Éèí∂q∞—— <å@HõOÃÑ· ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º
KÕâß~°∞. gxx Y∂h, â◊O|∞Hõ=^èŒÅ`À áÈÅÛ@OQÍx, ÖËHõ qHõì~üǨ˙ºQÀ, ~°∂™È ~°K«#Å`À
áÈÅÛ@OQÍx ѨÓiÎQÍ á⁄~°áê@∞. W@∞=O\˜ "åV‡Ü«∞O ''=∞# ѨÙ~å}ÏÅÖ’x
=¸_è»qâßfi™êÅ#∞ `˘ÅyOK«\ÏxH˜ Hõ$+≤KÕã≤# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞^•~°∞Å Hõ$+≤—— Jh, ''„Ѩ[Å#∞
H˘`«Î ã¨O™ê¯~°O"≥Ñ· Ù¨ PHõi¬OK«_®xH˜ ã¨iÜ≥∞ÿ # =∂~°Oæ HÍ^Œ∞.—— Jh `ÕeHõQÍ q=∞~°≈# KÕÜ∞« _»O '=∂Éèí∂q∞— K«k"å#∞. ~°K«~Ú`«Å‰õΩ <å ^èŒ#º"å^•Å∞. `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å
ѨÓiÎ á⁄~°áê@∞. D „"å`«Å∞ =∞^茺`«~°QÆu (ÃÑ\©|∂~°∞˚"å) J~åK«Hõ ÉèÏ"åÅ „ѨuaO|"Õ∞ "åãÎ̈qHõ ã≤÷ux ZO`À K«Hõ¯QÍ z„uOKå~°∞. PO„^èŒÉèÏ+¨Ö’ Wk L`«Î"≥∂`«Î=∞ <å@HõOQÍ
`«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ HÍ=Ù. =ÙO@∞Ok. PO„^èŒ „Ѩ[Å#∞ =ÚHÀ¯\˜ PO„^èŒ∞Å#∞ SHõºÑ¨~°KÕ <å@HõOQÍ =ÙO@∞Ok.
HÍ„"Õ∞_£ K«O„^ŒO ã¨g∞HõΔÖ’ =∞~À֒ѨO : ÉèÏ"åxH© ÉèÏ+¨‰õÄ =∞^茺 "≥∞HÍxHõÖò `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å áÈ~å\ÏxH˜ KÕÜ«¸`« x=fi_®xH˜ =∞„^•ã¨∞ ~å¢+ì̈OÖ’x PO„^èŒ∞Å#∞
qÉèí[# KÕÜ«∞@O‰õÄ_® [iyOk. ''K«ÅOQÍ~°∞ ã¨r="≥∞ÿ# =º=ǨiHõ ÉèÏ+¨ "å_»∞`å~°∞.
L„~°∂`«Å∂yOKÕ <å@HõO. Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡O SHõº`«, „Ѩ*ÏáÈ~å\ÏÖ’¡ ¢ã‘ÎÅ∞ =ÚO^ŒO[
ÉèÏ+¨, ~°K«<å <≥·Ñ¨Ù}ºO, tÅÊO ^Œ$+≤ì`À K«∂¿ãÎ K«ÅOQÍi ~°K«#Å∞ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’
Hõ^äŒÅ#∞ XHõ H˘`«Î™ê÷~ÚH˜ fã¨∞HõáÈÜ«∂~Ú. J^Õ q^èŒOQÍ qâ◊fi<å^èŒ ã¨`«º<å~åÜ«∞}QÍix "ÕÜ«∞_»O, ™ê=∂#º[#O – Q˘Å¡Ü«∞Å¡=∞O^Œ, =∞OQÆe ~å=Ú_»∞ #∂`«# rq`åxfl
QÆ∂iÛ „"åã¨∂Î ''PO„^èŒÉèÏëê ~°∂áêÅxflO\˜Ö’#∂ KÕ~Úkiy# k@ì—— Jx „"åâß~°∞. =∞#O xi‡OK«∞HÀ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ~å=_»O – Wk JO`å HõO_»¡‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞¡ "åã¨ÎqHõ`«#∞
~°K«<å, ~°K«~Ú`« ™ê÷<åxfl JÉèí∞º^ŒÜ«∞ „ѨѨOK«OÖ’, ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ ZK«Û@ x~°‚~ÚOKåÅx z„uOKå~°∞. Wk K«^∞Œ =Ù`«∂ L#flѨC_»∞ ™ÈqÜ«∞\ò <å@HÍÅ#∞ K«kq#ѨC_≥O`« ã¨O`À+¨O
K«∂z#ѨC_»∞ J`«xÉèÏëê â‹·ex|\˜ìHÍ^Œ∞. J`«x ~°K«#Å∞ ZO`«=~°‰õΩ Ñ¨Ù~Àaè=$kúH˜
`À_»Ê_®¤Ü≥∂ "≥Ú`«ÎOg∞^Œ K«∂ѨÙ`åO. K«^Œ∞==Åã≤# ѨÙãÎ̈Hõ=∂? ÖËHõ `«$}©HõiOK«=Åã≤# á⁄O^•<À JO`«Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ã¨O`À+¨O á⁄O^•#∞. Hõ_»‰õΩ =∞# `≥Å∞QÆ∞Ö’‰õÄ_® „Ѩ[Å
ѨÙãÎ̈Hõ=∂? Jx‰õÄ_® J^Õ ^Œ$+≤ì`À K«∂™êÎO. ÉèÏ+¨ ÉÏQÆ∞Ok HÍx, ÉèÏ=O ÉÏQÍÖË^Œx "åãÎ̈qHõ rq`«z„`åxfl JK«Û\˜ÖÏQÍ<Õ „"åÜ«∞QÆey<å=∞x ã¨O`«$Ñ≤Î HõeyOk.
K≥ѨÊO. ZѨC_≥·`Õ ÉèÏ=O ÉÏQÍÖË^À, Jaè=$kú â◊‰õΩÎÅÃÑ· ^èŒfi["≥∞uÎO^À JѨC_»∞ ^•xÖ’x
ÉèÏëê =∂^èŒ∞~åºxfl QÆ∂iÛ, =∞#O á⁄QÆ_»∞`«∂ ‰õÄ~ÀÛHõ Jaè=$kú x~À^èŒHõ"≥∞ÿ#ѨC_»∞ W\ì̃ L`«Î=∞ <å@HÍxfl ~°zOz#O^Œ∞ʼnõΩ ~°K«~Ú`«Å‰õΩ <å ^èŒ#º"å^•Å∞.
^•xÖ’áêxfl ÉèÏ+¨ HõÑ≤ÊѨÙK«ÛÖË^Œ∞. ÉèÏëêâ◊HÎ̃ P Ö’áêxfl, Jaè=$kú x~À^èŒHõ`åfixfl =∞iO`«
"åºÑ≤OѨ KÕã¨∞ÎO^Õ HÍx, =∞ˆ~g∞HÍ^Œ∞. q+¨Ü«∞O JÉèí∞º^ŒÜ«∞Hõ~°=∞~Ú#ѨÙ_»∞ ^•x ֒ѨO – „Ѩ*Ïâ◊H,Î̃ 3–8–1947
ÉèÏ+¨, â‹·e =ÔQ·~åÅ#∞ QÆ∂iÛ PÖ’zOz Jaè=$kú KÕÜ«∞@O =Å¡, P „QÆO^äŒO =∞iO`«
Ѩ^Œ∞<≥· Jaè=$kúH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.

231 232

ÉèÏëê ã¨=∞㨺ÃÑ·
(=∞# ^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ 18 ÜÕ∞O_»∞¡ QÆ_çz#ѨÊ\˜H© JkèHÍ~°OÖ’=Ù#fl
HÍO„Ô Q 㨠∞ „Ѩ É è í ∞ `« fi O „Ѩ ^ è • #*ÏfÜ« ∞ 㨠= ∞㨠º ÅÖ’ XHõ > ˇ ÿ # Éè Ï ëê 㨠= ∞㨠º #∞
Ѩi+¨¯iOK«ÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞# ^Õâ◊OÖ’ D ã¨=∞㨺ÃÑ· J`«ºO`« H˜¡+¨ìѨiã≤÷u U~°Ê_çOk.
`«q∞à◊<å_»∞Ö’ D ã¨=∞㨺ÃÑ· ÃÑ^ŒÌ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ [iy „áê}#+ì̈O, Pã≤Î#+ì̈O ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î#
[iy# `«~°∞"å`«<Õ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi=¸, áêÅHõ=~°æ áêsì J~Ú# HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`«fi=¸
HõkeOk.
JO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO ‰õÄ_® ÉèÏëê ~å¢ëêìÅ ã¨=∞㨺ÃÑ· PO„^èŒÖ’, =∞Ǩ~å¢+ì̈Ö’,
QÆ∞[~å`üÖ’ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# JÅ[_ç U~°Ê_ç# `«~åfi`«<Õ „ѨÉèí∞`«fiO D ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~åxH˜
ѨÓ#∞H˘#flk.
WѨC_»∞ ‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ J#O`«~°O HÍO„ÔQãπ =i¯OQ∑ Hõq∞\© ÉèÏëê ã¨=∞㨺
Ѩiëê¯~åxH˜ J#∞ã¨iOK«^Œy# ã¨∂„`åÅ#∞ QÆ∞iOz XHõ f~å‡#O KÕã≤Ok.
P f~å‡<åxfl ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞‰õΩx, ÉèÏëê ã¨=∞㨺‰õΩ, *Ï`«∞Åã¨=∞㨺‰õΩ =∞^茺=Ù#fl
ã¨O|O^è•ÅÃÑ·<å, ˆHO„^•xH˜, ~å¢ëêìʼnõΩ =∞^茺 =ÙO_»=Åã≤# ã¨O|O^è•ÅÃÑ·<å, ÉèÏëê
ã¨=∞㨺 㨄Hõ=∞ Ѩiëê¯~åxH˜ fã¨∞HÀ=Åã≤# K«~º° ÃÑ<· å q=~°OQÍ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì (=∂i¯ûã¨∞)ì
"≥·Yix QÆ∞iOz D "庙êxfl ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º QÍ~°∞ ~åâß~°∞ (Wk 'ёѨÙÖòû _≥"≥∂„Hõã‘— Ѩ„uHõÖ’
„ѨK«∞iOK«|_çOk).
Ç≤ÏOnx |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ_®xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ D ã¨O=`«û~°O 1965 [#=i,
Ѷ≤„|=i =∂™êÖ’¡ `«q∞à◊<å_»∞Ö’ „|Ǩ‡O_»"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï L^Œº=∞=Ú ÃÑÅ∞¡aH˜Ok. ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO Hõhã¨O ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ K«@ìOÖ’ xˆ~ÌtOK«|_ç# ÅHΔͺŠ"Õ∞~°ÔH·<å „áêOfÜ«∞
ÉèÏ+¨Å#∞ =$kúKÕÜ«∞‰õΩO_® 1965 [#=i 26= `Õn iѨa¡H± k#=Ú #∞Oz ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fi ѨiáêÅ<å =º=Ǩ~åÅ∞ Ç≤ÏOnÖ’<Õ [~°∞Ѩ|_»`åÜ«∞x „ѨHõ\ ˜OzOk. JO^Œ∞‰õΩ
`«y# U~åÊ@¡hfl QÍqOK«∞`«∞#flk.
Wk KåÖÏ `˘O^Œ~á° ê@∞ K«~º° Ü«∞x, D x~°Ü‚ ∂« xfl J=∞Å∞ [~°Ñ‰¨ Ωõ O_® "å~Ú^•
"ÕÜ∂« Åx `«q∞à◊<å_»∞ „Ѩ[Å∞ QÍqOK«∞H˘#fl q[˝ÑÙ¨ ÅÎ #∞, KÕã#≤ ÃÇÏK«ÛiHõÅ#∞ Hˆ O„^Œ–~å¢+ì¨
233
„ѨÉ∞íè `åfiÅ∞ ÃÑ_»Kq≥ # ÃÑ\Ïì~Ú. QÆ`º« O`«~O° ÖËHõ âßOuÜ«Ú`« Ѩ^`úŒ ∞« Ö’¡<Õ `«=∞ Jã¨=∞‡ux
`≥eÜ«∞*ËÜ«Ú@‰õΩ iѨa¡H± k<À`«û"åxfl qKå~°k#OQÍ [~°∞ѨÙ@‰õΩ #Å¡ *ˇO_®Å∞
ZQÆ∞~°"ÕÜ«Ú@‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
Wk *ÏfÜ«∞ =ºuˆ~Hõ K«~º° Ü«∞x, *Ïu q„^ÀǨÏHõ~° "≥Y· iÜ«∞x „ѨÉ∞íè `«fiO P~ÀÑ≤ã∂¨ Î
Ju ^•~°∞}OQÍ J}K«|∂#∞‰õΩ#flk. „^Œq_» =Ú<Õfl„@ Hõ[QÆO <åÜ«∞‰õΩÅ#∞, W`«~°
„Ѩ=ÚY∞Å#∞ =O^ŒÅH˘Åk =∞Okx [#=i 26‰õΩ =ÚO^Õ ÉèÏ~°`« ~°HõΔ} x|O^èŒ#Å
„H˜O^Œ _ç>ˇ~Ú<£ KÕã≤Ok. áÈbã¨∞Å#∞ „Ѩ[ÅÃÑ·H˜ qK«ÛÅq_çQÍ =keOk. ÖÏsîKås˚Å∞,
ÉÏ+¨Ê"åÜ«Ú „ѨÜ≥∂QÍÅ∞, HÍÅ∞ÊÅ∞ Ñ≤zÛÑ≤zÛQÍ [~°∞Ѩ|_ç<å~Ú. `«q∞à◊<å_»O`å ÖË^•
Z‰õΩ¯=ÉèÏQÆO áÈbã¨∞ ~å[ºOQÍ =∂iÛ"Õâß~°∞. ã¨∞=∂~°∞ 49 =∞Ok „áê}ÏÅ∞ |eQ˘<åfl~°∞.
"ÕÅ=∞Okx x~°ƒOkèOKå~°∞. J<ÕHõ=∞Okx „‰õÄ~°OQÍ Ç≤ÏOã≤OKå~°∞. J~Ú<å „Ñ¨[Å∞
[OHõÖË^Œ∞. Ѩ@ì} q^•º~°∞úÅ∞, „QÍg∞} Ô~·`åOQÆ, HÍi‡Hõ=~°æO JO`å X‰õΩ¯=∞‡_çQÍ
=∞Ǩ„Ѩ"åǨÏOÖÏ HõkÖÏ~°∞. ÉèÏëêq+¨Ü∞« OQÍ `«=∞‰õΩ [iˆQ D J<åºÜ«∂ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
J<ÕHõ=∞Ok |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ „Ѩ*Ï ã¨=¸Ç¨ÏO =ÚO^Œ~° ÃÑ„\’Öò, H˜~Àã≤<£ áÈã¨∞‰õΩx
xѨÊO\˜OK«∞H˘x, „^•=HÍÅ∞ `åy P`«‡|e^•#O QÍqOK«∞H˘<åfl~°∞. áÈbã¨∞ ~å[ºO
™êyOKÕ HÍO„ÔQã¨∞"å^Œ∞Å#∞ |Ü«∞\˜H˜ Hõ^ŒÅhÜ«∞ÖË^Œ∞. HÍO„ÔQã¨∞ *ˇO_®Ñ¨@∞ìH˘xQÍx,
HÍO„ÔQã¨∞ \’Ñ‘Å∞ ^èŒiOzQÍx uiˆQã≤÷u ÖˉõΩO_® „Ѩ*Ï Hõ^ŒeHõ ™êyOk. Ô~·Å∞, |ã¨∞û
„Ѩܫ∂}ÏÅ∞ ™êQƉõΩO_® PyáÈÜ«∂~Ú. „ѨÉèí∞`«fiáêÅ<Õ KåÖÏ ~ÀAÅ∞ ã¨÷OaèOzOk.
=∞„^•ã¨∞ Ѩ@ì}OÖ’ ã¨∞=∂~°∞ <≥Å ~ÀAÅ∞ „ѨÉèí∞`«fi HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ ã¨÷OaèOzáÈÜ«∂Ü«∞x
K≥Ñ≤Ê`Õ Juâ◊Ü≥∂HÎ̃ Ug∞HÍ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH =∞„^•ã¨∞ Ѩ@ì}OÖ’ áÈbã¨∞Å`À ™ê^茺OHÍHõ
q∞e@s ã¨Ç¨Ü«∞O`À „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl J}K«|∂#∞‰õΩOk.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù D L^Œº=∞O ˆH~°à◊, "≥∞ÿã¨∂~°∞, PO„^èŒ, ɡOQÍÖò, Xi™êû, J™êûO,
„uѨÙ~° =Ú#flQÆ∞ ~å¢ëêìʼnõΩ ‰õÄ_® „áêH˜Ok. =ÚYºOQÍ q^•º~°∞÷Å∞ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’
áêÖÁæ<åfl~°∞. PO„^èŒÖ’ =∞„^•ã¨∞#∞ P#∞H˘x=Ù#fl Ѩiã¨~° lÖÏ¡Öˇ·# z`«∂Î~°∞, <≥Å∂¡~°∞,
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ÅÖ’¡#∂, qâßYÖ’#∞ ÉÏQÍ áêÖÁæ<åfl~°∞. "å~åÅ `«~°|_ç HõàÏâßÅÅ∞
=ke ã¨"≥∞‡Å∞, „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ KÕâß~°∞. <≥Å∂¡~°∞Ö’ ™ê=∂#º „Ѩ*ÏhHõO ‰õÄ_® KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ
Z`«∞Î# Hõke áÈbã¨∞Å#∞ J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å „Ñ¨uѶ¨∞\˜OKå~°∞. J<ÕHõ x~°ƒO^è•Å‰õΩ, HÍÅ∞ÊʼnõΩ
QÆ∞Ô~·<å~°∞. W^ŒO`å „Ñ¨Éèí∞`«fi =ºuˆ~Hõ „Ѩ*Ï L^Œº=∞O. D „ѨÉèí∞`«fiO J#∞ã¨iOKÕ J<ÕHõ
„Ѩ*Ï=ºuˆ~Hõ q^è•<åÅ=Å# „Ѩ[Å Jã¨O`«$Ñ≤Î ¿Ñ~°∞H˘x D ÉèÏëê ã¨=∞㨺ÃÑ· „|^ŒÅÌ ~ÚOk,
ÉèíQÆ∞æ# =∞O_çOk.
W\ì̃ „Ѩ*Ï L^Œº=∂xfl H˘O^Œ~°∞ WOw¡+¨μ Jaè=∂#∞Å∞ Ô~K«ÛQ˘\ì̃# L^Œº=∞=∞x,
q∞`«"å^Œ Jaè=$kú x~À^茉õΩÅ ‰õΩ„@Ü«∞x ã¨Or=Ô~_ç¤, HÍ=∞~å*ò, J`«∞źѶ¨∞’+πÅ ã≤O_ç̂H\ò
234
Ô~K«ÛQ˘\˜ìO^Œx, ^Õâ◊O#∞O_ç `«=∞ ~å¢+¨ìO q_çzáÈ"åÅx HÀˆ~ „^Œq_»=Ú<Õfl„@Hõ[QÆO
#_»∞ѨÙ`«∞#fl^Œh, Wk Jaè=$kúx~À^èŒHõ L^Œº=∞=∞x, J~åK«Hõ L^Œº=∞=∞x ~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ
xOkOKå~°∞. WѨÊ\˜H© ^Œ∂+≤ã¨∂Î<Õ =Ù<åfl~°∞.
D ã¨=∞㨺ÃÑ· =∂i¯ûã¨∞ì áêsì U "≥·Yi fã¨∞HÀ"åÅ<Õk „Ѩ^è•# ã¨=∞㨺QÍ =∞#
=ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk.
Wk Hˆ =ÅO Hˆ O„^Œ=ÚÖ’ U ÉèÏ+¨Ö’ ѨiáêÅ<å =º=Ǩ~åÅ∞ ™êyOKåÅ<Õ Ñ¨iq∞`«
ã¨=∞㨺QÍÖË^Œ∞. ~å¢ëêìÅ Ü≥∞_»Å, ~å¢+ì̈ ÉèÏ+¨Å Ü≥∞_»Å ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú`«ÎO
ѨiáêÅ<å q^è•#O`À =Ú_ç|_ç=Ù#flk. |_®|∂~°∞"˚ år <åÜ«∞Hõ`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ W`«~°
*Ï`«∞Å |∂~°∞˚"åxH© ˆHO„^•xH© =ºuˆ~HõOQÍ ~å¢ëêìʼnõΩ =∞^茺 "≥·~°∞^蕺Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞x
=∞# áêsì HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ K≥áêÊ=Ú. HÍx q=~°OQÍ q=iOK«ÖËHõáÈÜ«∂=Ú.
ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆ K«@ì=Ú ~°∂á⁄OkOKÕ@ѨC_»∞ ÃѶ_»~°Öò ¿ãì\òQÍ (~å¢ëêìÅ
ã¨=∂YºQÍ) LO_®Åx x~°‚~ÚOKå~°∞. ˆHO„^Œ, ~å¢+ì̈ „ѨÉèí∞`åfiÅ ÉÏ^茺`«Å∞, JkèHÍ~åÅ∞
x~°‚~ÚOKå~°∞. UU ã¨=∞㨺Å∞ ˆHO„^ŒO x~°fiÇ≤ÏOKåÖ’, K«\ÏìÅ∞ KÕÜ«∂Ö’ XHõ *Ïa`å
ÃÑ\Ïì~∞° . JÖψQ ~å¢ëêìʼnõΩ =∞~˘Hõ *Ïa`å ÃÑ\Ïì~∞° . ~å¢ëêìʼnõΩ Hˆ \Ï~ÚOK«|_ç# ã¨=∞㨺Å#∞
(eã¨∞ìÖ’xq) ‰õÄ_® J`«º=ã¨~° Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =zÛ#ѨÙ_»∞QÍx áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ =¸_çO@
Ô~O_»∞=O`«∞Å "≥∞*ÏsìKÕ x~°‚~ÚOz#ѨÙ_»∞QÍx ˆHO„^ŒO fã¨∞HÀ=K«∞Û.
‰õΩÑ¡ OΨ QÍ K≥áêÊÅO>Ë =º=™êÜ«∞O, Éè∂í q∞g∞^Œ Ѩ#∞fl, J=∞‡HõO Ѩ#∞flÅ∞ "ÕÜ∞« _»O
=~°‰õΩ ~å¢ëêìʼnõΩ JkèHÍ~°O =ÙOk. q∞QÆ`å Jxfl ~°HÍŠѨ#∞flʼnõΩ ˆHO„^•xˆH JkèHÍ~°O.
J=∞‡HõO Ѩ#∞flÖ’ ‰õÄ_® JkèHõ ÉèÏQÆO ˆHO„^•x^Õ JkèHÍ~°O. ѨÙQ͉õΩ =Ú#flQÆ∞
=º=™êÜ≥∂`«Ê`«∞ÎÅÃÑ· ‰õÄ_® J#QÍ, Z‰õΩ¯= _»|∞ƒ~åQÆÅ "åºáê~° ѨO@ÅÃÑ·QÆ∂_» Ѩ#∞fl
"Õ¿ã JkèHÍ~°O ˆHO„^•x^Õ. W@∞ P^•Ü«∞=#~°∞Åhfl ˆHO„^ŒO KÕuÖ’<Õ =ÙOK«|_ç<å~Ú.
z=~°‰õΩ q^•º, "≥·^ŒºO g∞^Œ‰õÄ_® ˆHO„^•xˆH JkèHÍ~°O LO_Õ@@∞¡ PeO_çÜ«∂ L^ÀºQÆ
|$O^•xfl `«Ü∂« ~°∞KÕãO≤ k. "≥Ú^Œ@ PeO_çÜ∂« ã≤qÖò, áÈbã¨∞ ã¨sfiã¨∞Å x~°fiǨÏ} Hˆ O„^•xH˜
LO_Õk. WѨC_»∞ WO[hiOQÆ∞, =º=™êÜ«∞O, "≥·^ŒºO, J_»=ÙÅ∞ XHõ>Ëq∞\˜ =ÚYº"≥∞ÿ#
ã¨sfiã¨∞Å x~°fiǨÏ}O`å ˆHO„^•x^Õ.
=∞~À =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë „Ѩu q+¨Ü∞« OÖ’#∞ Hˆ O„^ŒO ~å¢ëêìÅÃÑ· *’HõºO KÕã∞¨ H˘x
W+ì̈O =zÛ#@∞¡ K≥Ñ≤Ê KÕ~Úã¨∞Î#flk. (_ç̂Hì\ò KÕã¨∞Î#flk.)
¿Ñ~°∞ ÃÑ_¶ ~» Ö° ò ~å[ºOQÍ K≥Ñʨ |_»∞`«∞#flѨÊ\˜H© "åã¨=Î OÖ’ ~å¢ëêìʼnõΩ <å=∞=∂„`«ÑÙ¨
JkèHÍ~°"Õ∞ =ÙOk. Wk q∞QÆ`å ÉèÏëê*Ï`«∞Å ~å¢ëêìÅ Jaè=$kúH˜ f„= P@OHõO.
JO^Œ∞ˆH QÆ`«=Ú#∞O_ç‰õÄ_® ˆHO„^•xH˜ ~å¢ëêìʼnõΩ Ñ¨#∞flÅÖ’ `«y# "å\ÏÅ∞
~å=@OÖË^Œx, Pi÷HÍaè=$kú Ѩ^èŒHÍÅÖ’#∞, q^•ºx^èŒ∞Å ˆH\Ï~ÚOѨÙÖ’#∞ WÖÏO\˜ J<ÕHõ
235
ã¨=∞㨺ÅÃÑ· `«=∞‰õΩ ~å=Åã≤# <åºÜ«∞"≥∞ÿ# "å\Ï ~å=@OÖË^Œx Ѷ¨∞~°¬} [~°∞QÆ∞`«∂<Õ
LOk. Jxfl *Ï`«∞Å∞ ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞, JkèHÍ~åÅ∞ Hõey ÖˉõΩO_® *Ï`«∞Å ã¨fiѨiáêÅ#
ÖˉõΩO_® |_®|∂~°∞˚"å <åÜ«∞Hõ`åfi# =Ù#fl D „ѨÉèí∞`«fiO KÕã≤Ok, KÕã¨∞Î#flk.
ÉèÏëê ~å¢ëêìÅHÔ · áÈ~å@O
*ÏfÜ«∞ ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞ ~ÀAÖ’¡ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO *Ï`«∞Å ã¨fiѨiáêÅ#
LO@∞O^Œx, =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’<Õ q^•ºÉ’^èŒ# LO@∞O^Œx "åQÍÌ#O KÕã≤Ok. HÍx ã¨fi`«O„`«
ã¨=Úáê~°˚<å#O`«~°O "≥ÚO_çKÕ~Ú K«∂Ñ≤Ok. Ѷ¨e`«OQÍ ÉèÏëê ~å¢ëêìÅHÀã¨O Z<Àfl
áÈ~å\ÏÅ∞ KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. Z<Àfl `åºQÍÅ∞ KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. PO„^èŒÖ’ D
L^Œº=∞O |Ö’¿Ñ`«OQÍ ÃÑiy „áêÜ≥∂Ѩ<åâ◊O ѨÓx# Ná⁄\ì̃ N~å=ÚÅ∞QÍi =∞~°}O`À
LK«Ûù™ê÷~Ú #O^Œ∞H˘x „ѨÉèí∞`åfixfl ãÎ̈OaèOѨKÕã≤# `«~åfi`«<Õ QÆ`«ºO`«~°OÖËHõ PO„^èŒ~å¢ëêìxfl
U~°Ê~°ã¨∂Î, "≥Ú`«ÎO ~å¢ëêìÅ∞ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎOQÍ qÉèílOK«∞@‰õΩ ÉèÏëê~å¢ëêìÅ Hõg∞+¨#∞fl
xÜ«∞q∞ã¨∂Î Hˆ O„^Œ„ѨÉ∞íè `«fiO „ѨH\õ O˜ zOk. JѨÊ\˜H© ÉèÏëê ~å¢ëêìÅÃÑ· `«#‰õΩO_Õ =ºuˆ~Hõ`#« ∞
J<ÕHõ ‰õΩuû`åÅ`À |Ü«∞@ÃÑ@∞ì‰õΩOk. „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}Ï LO_®Åx "åkOKå~°∞.
QÆ∞[~å`ü#∞ =∞Ǩ~å¢+ì̈Ö’<Õ HõeÑ≤ LOKåÅx x~°‚~ÚOKå~°∞. g\˜H˜ =ºuˆ~HõOQÍ Z<Àfl
áÈ~å\ÏÅ∞, PO^Àà◊#Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. =∞ǨQÆ∞[~å`ü, ã¨OÜ«ÚHõÎ =∞Ǩ~å¢+¨ì
L^Œº=∞OÖ’ J<ÕHõ=∞Ok áÈbã¨∞ `«∞áêH© QÆ∞O_»¡‰õΩ |eÜ≥ÿ∞# `«~åfi`« 1960Ö’
™êkèOK«∞HÀ=@O [iyOk.
*Ï`« ∞ Å qHÍ™êxH˜ „Ѩ [ Å HÀÔ ~ ¯b_Õ ~ ° Û _®xH˜ Éè Ï ëê ~å¢ëêì Å x~å‡}O
=ÚMϺ=ã¨~°=∞x HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K«∂_»ÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ D<å\˜H˜ ^•^•Ñ¨ÙQÍ Jxfl
~å¢ëêìʼnõΩ =∞^躌 ã¨iǨÏ^Œ∞Ì `«QÍ^•Å#∞ J\˜Ãì Ñ\˜ì LOKå~°∞. „QÍ=∂xfl Ü«¸x\òQÍ fã¨∞H˘x
U *Ïu „Ѩ[ "≥∞*Ïsì LO>Ë P *Ïu ~å¢+Oì̈ Ö’ HõÅáêÅx KÕÜ∞« |_ç# „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨∂K«##∞
L^ÕÌâ◊ѨÓ~°fiHõOQÍ<Õ J=∞Å∞ [~°∞Ѩ x~åHõiã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞ˆH =∞#áêsì HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’
„QÍ=∂xfl Ü«¸x@∞QÍ fã¨∞H˘x ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ #∞ Ѩi+¨¯iOK«@O^•fi~å ÉèÏëê~å¢ëêìÅ x~å‡}O
ѨiѨÓiÎ QÍqOKåÅx K≥áêÊ=Ú.
|Ǩï*Ï`«∞Å∞QÆÅ ^Õâ◊q∞k
WO_çÜ«∂ |Ǩï*Ï`«∞Å∞QÆÅ ^Õâ◊O. Jxfl *Ï`«∞Å „Ѩ[Å (<Õ+¨<åe\©ãπ)
Jaè=$kú`À<Õ WO_çÜ«∂ Jaè=$kú =Ú_çѨ_ç=ÙO^Œx HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K«∂_»@O ÖË^Œ∞.
Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨#∞ XHõ¯^•x<Õ „Ѩ^è•# ~å[ÉèÏ+¨QÍ, JkèHÍ~°ÉèÏ+¨QÍ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOKå~°∞.
`«~åfi`« Uq∞ KÕÜ∞« ^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl~À `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx nx^•fi~å QÆ∞`«ÃÎ Ñ@∞ì|_ç^•s <åÜ«∞Hõ`fi« O
236
– ˆHO„^•kèHÍ~°O ~å„ëêìÅ#∞ =∞iO`« <å=∞=∂„`«O KÕÜ«∞@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D áê¡#∞Ö’
ÉèÏQÆOQÍ<Õ Ç≤ÏOn |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ|∂#∞‰õΩ<åfl~°∞.
™êOˆHuHõ HÍ~°}ÏÅKÕ`« H˘xfl UO_»∞¡ nxx J=∞Å∞[~°Ñ¨‰õΩO_®"å~Ú^•
"Õã≤#ѨÊ\˜H©, f~å‡<åÅ∞ Uq∞KÕã≤#ѨÊ\˜H˜ "åà◊§ J=QÍǨÏ#Ö’ =∂~°∞ÊÖË^Œ∞. WOw¡+¨μ
™ê÷#OÖ’ Ç≤ÏOnx „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\ÏìÅx áê¡#∞`À<ÕL<åfl~°∞. Hˆ „O^ŒáêÅ#, áê~°"¡ ∞≥ O@∞, ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞,ì
ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÅ∞, ~å„ëêì qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ g@xfl\˜Ö’#∂ Ç≤ÏOnÜÕ∞ LO_®Åx "åà◊§ áê¡#∞.
„áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å#∞ Jaè=$kú Ѩ~K° åÅx, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ É’^è<Œ å ÉèÏ+¨QÍ, ÃÇÏ· HÀ~°∞Öì ’#∞
„ѨÉèí∞`«fi ѨiáêÅ#Ö’¡ QÆ∂_® „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨ÖË LO_®Åx "åi L^ÕÌâ◊OHÍ^Œ∞. ÃÑ·QÍ WÖÏ
KÕ¿ãÎ ^Õâ◊O qzÛù#fl=∞ø`«∞O^Œx "åi L^ÕÌâ◊O.
1949Ö’ ˆHO„^Œ=ÚÖ’ JkèHÍ~°ÉèÏ+¨QÍÇ≤ÏOn LO_®e J<Õ x~°‚Ü«∂xfl ~å*ϺOQÆ
x~°‚Ü«∞ã¨ÉèíÖ’ HÍO„ÔQã¨∞áêsì XHõ F@∞ "≥∞*Ïsì x~°‚~ÚOz, Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨#∞ ^Õâ◊OÖ’x
`«k`«~° ÉèÏëê~å„ëêìÅg∞^Œ ~°∞^Œ\Ì ÏxH˜ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°<Õ q+¨Ü∞« O ‰õÄ_® =∞#O =∞~°záÈ~å^Œ∞.
D q+¨Ü∞« O ã¨Ê+¨Oì QÍ K≥Ñʨ ‰õΩO_® ÃÑH· =˜ ∂„`«O ~å„+¨ì ѨiáêÅ#, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡
É’^èŒ# „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’¡<Õ [~°∞ѨÙH˘O^•=∞x K≥ѨÙ`å~°∞. HÍx JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
q^èŒOQÍ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å Jaè=$kúH˜ Ug∞ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú KÕÜ«∞~°∞. K˘~°= fã¨∞HÀ~°∞. ÃÑ·QÍ
âߢã,Ψ ™êOˆHuHõ áê~ „QÆO^è•Å∞, <åºÜ«∞âߢãΨ K«\ÏìÅ∞ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’¡H˜ J#∞"å^Œq∞OHÍ
[~°∞QÆÖË^Œ∞ HÍ|\ì̃ PÅ㨺=∞ø`«∞O^Œx "åk™êÎ~°∞. >ÿ̌Ѩ٠Ô~·@~°¡‰õΩ Hõg∞+¨#∞¡ "Õâß=Ú Jx
"åk™êÎ~°∞.
qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ <Õ_»∞#fl"åiÖ’ J`«ºkèHõÉèÏQÆO WOw¡+¨μKèåO^Œã¨∞Å∞ L<åfl~°∞.
WOw¡+¨μÖ’QÍHõ „áêOfÜ«∞ÉèÏ+¨Ö’¡ q^•ºÉ’^èŒ# ™êyOz`Õ q^•º„Ѩ=∂}ÏÅ∞ Ѩ_çáÈ`åÜ«∞x
"å~°∞ "åkOK«∞`å~°∞. ^ÕâO◊ z<åflaè#flO J=Ù`«∞O^Œx "åk™êÎ~∞° . Ç≤ÏOnH˜ ™ê÷#O =KÕÛ^•HÍ
WOw¡¿+ =ÙO_®Åx‰õÄ_® "åk™êÎ~°∞.
D "≥·Yi *Ï`«∞Å Jaè=$kúH˜, ^Õâ◊ SHõº`«‰õΩ Ç¨xHõ~°=Ú.
=∞„^•ã¨∞Ö’x L^Œº=∞O ~å=_®xH˜ HÍ~°}O
Ç≤ÏOn |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ\ÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞„^•ã¨∞Ö’<Õ D L^Œº=∞O
~å=\ÏxH˜ HÍ~°}"Õ∞q∞\˜? Jk‰õÄ_® ѨijeOKåe. XHõ *Ïu |∂~°∞"˚ år q∞QÆ`å *Ï`«∞ÅÃÑ·
PkèѨ`«ºO K≥ÖÏ~ÚOKåÅx "åOzèOK«_»O P =~°æ ã¨Ç¨Ï[ ÅHõΔ}O. Ç≤ÏOnx |Å=O`«OQÍ
~°∞^•ÌÅ<Õ"åiÖ’ D L^ÕÌâ◊"Õ∞ LOk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ÉÁOÉÏ~Ú, HõÅHõ`åÎ #QÆ~åÅ `«~åfi`« áêi„âßq∞HõOQÍ Jaè=$kú
J~Ú# ~å„+ì̈O =∞^Œ~åã¨∞. (HõÅHõ`åÎÖ’ QÆ∂_® =∂~åfi_ç, QÆ∞[~åf, áês≈"åi ÃÑ@∞ì|_»∞ÖË
237
„Ѩ^•è #O) |_®|∂~°∞"˚ å =~åæxH˜, ™ê÷xHõ |∂~°∞"˚ å =~åæxH˜ =∞^躌 #∞#fl "≥~· ∞° ^蕺Å∞ =∞„^•ã¨∞Ö’
=∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ |Ü«∞@Ѩ_»∞`«∞<åfl~Ú. XHõ"≥·Ñ¨Ù# `«q∞à◊<å_»∞ HÍO„ÔQã¨∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞
|_® |∂~°∞"˚ å <åÜ«∞Hõ`åfixfl [#~°ÖòQÍ |ÅѨiÛ<å, ÉèÏëê L^Œº=∂xfl HÍ^Œ#ÖËHõ áÈ=\ÏxH˜
W^Õ HÍ~°}O. =∞^Œ~åã¨∞ ~å„+ì̈ |∂~°∞˚"å "årÖ’ XHõ ÉèÏQÆO „^Œq_»=Ú<Õfl„@Hõ[QÆOÖ’
LOk. `«=∞ ~å„+¨Oì Ö’ áêi„âßq∞HÍaè=$kú [~°∞QÆ∞@ÖË^xŒ , L`«~Î åk"åˆ~ Jhfl HÍ*Ëã∞¨ <Î åfl~°x
PO^Àà◊# KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞. D "≥Å∞QÆ∞Ö’ ѨijeOz#ѨÙ_»∞ Jaè=$kú K≥Ok# `«q∞à◊
|∂~°∞˚"år ˆHO„^•xfl Z^Œ∞~À¯=\ÏxH˜ D L^Œº=∂xfl |ÅѨ~°∞ã¨∂Î LO^Œ#@O ã¨Ê+ì̈O.
_ç.Ü«∞O.ÔH. Ç≤ÏOnx |Å=`«OQÍ ~°∞^ŒÌ_®xfl =ºuˆ~H˜ã¨∂Î, Jxfl ÉèÏ+¨Å∞ Jaè=$kú
HÍ"åÅx HÀi`Õ ^•xx ^Õâ◊qzÛù#fl`«x q∞`«"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ JO\Ï~°∞. HÍ^Œh, Jk
Jaè=$kúHõ~° L^Œº=∞=∞x =∞#=∞O\Ï=Ú.
HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ [iˆQ D L^Œº=∞=ÚÖ’ _ç.Ü«∞O.ÔH.`À ÉÏ@∞ =∞#=¸
áêÖÁæx „Ѩ[Å#∞ qѨ¡= áÈ~å@ ѨO^蕉õΩ =∞~°ÅÛ@=∞=ã¨~°O. Jk ãÔ̈~·#k ‰õÄ_®#∂.
ˆHO„^ŒOÖ’ ѨiáêÅ<åÉèÏ+¨QÍ Ç≤ÏOnx |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ=^ŒÌx ^Õâ◊OÖ’x
Ѩ^∞Œ <åÅ∞æ „Ñ¨^•è # *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å‰õΩ ~å„ëêìÅÖ’#∞, Hˆ O„^Œ=ÚÖ’#∞ ã¨=∂# Ǩϟ^• =ÙO_®Åx,
ѨiáêÅ<å ÉèÏ+¨Å∞QÍ =ÙO_®Åx ˆHO„^Œ L^ÀºQÍÅÖ’ [<åÉèÏ „áêuѨkHõ g∞^Œ ~å„ëêìʼnõΩ
"å\Ï =ÙO_®Åx, ~å„ëêìÅ Jaè=$kúH˜ Jxfl\˜Ö’#∞ `«y# "å\Ï~å"åÅx, ˆHO„^Œ=ÚÖ’
<Õ_»∞ ˆHO„nHõiOѨ|_»∞`«∞#fl JkèHÍ~åxfl ~å„ëêìʼnõΩ qˆHO„nHõ~°} KÕÜ«∂Åx, ˆHO„^ŒOÖ’
q^Õj =º=Ǩ~åÅ∞, ^Õâ~◊ H° }Δõ , Hõ~Ô hû – WÖÏO\˜q`«Ñʨ q∞ye# âßYÅ∞ ~å„ëêìʼnõΩO_®Åx,
ˆHO„^ŒO q∞ye# q+¨Ü«∂ÅÖ’ ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕÜ«∞\ÏxH˜ Hõ$+≤KÕÜ«∂Åx, W^Õ ^Õâ◊ SHõº`«‰õΩ
=∂~°æ=∞x QÆ∞iÎOKåe.
J~Ú`Õ WOw¡+¨μ LO_®Å<Õ ã¨=∞㨺#∞ ZO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°x
J_»∞QÆ∞`å~°∞. `«q∞à◊ ÉèÏ+¨#∞ `«k`«~° ~å„+¨Éì Ïè +¨Å#∞ "≥O@<Õ Hˆ O„^ŒÉÏè +¨QÍKÕÜ∞« =∞x J#ÖË~∞° .
Hõ#∞Hõ Hˆ O„^Œ áêÅ<å ÉèÏ+¨ Ç≤ÏOnQ͉õΩO_® WѨÊ\˜^•HÍ J=∞Å∞Ö’ LO@∂=Ù#fl, JÅ"å@∞
Ѩ_Ü
ç Ú« #fl WOw¡+μ¨ LO_®Åx JO@∞<åfl~°∞. JO`«=∂„`å# D L^Œº=∞O WOw¡+μ¨ J#∞‰õÄÅ
L^Œº=∞O Jx z„fHõiOK«_O» `«ÑC¨ . Z=Ô~<· å H˘O^Œ~∞° =º‰õΩÅÎ ∞QÍ _ç.Ü«∞O.ÔH. Ö’, WOw¡+μ¨
Jaè=∂#∞Å∞QÍ L#fl ~å*ÏrÖÏO\˜ WOw¡+μ¨ Jaè=∂#∞Å∞ D L^Œº=∂xfl |ÅѨiÛ<å,
D L^Œº=∂xH˜ P ^èÀ~°}˜ – WOw¡+¨μ J#∞‰õÄÅ`« – JO@QÆ@ì_»O `«Ñ¨C. _ç.Ü«∞O.ÔH.
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ J<åfl^˘Ô~· =ÔQ~· åÅ∞ 14 ÉèÏ+¨Å∞ (Jxfl ~å„ëêìÅ ÉèÏ+¨Å∞) Hˆ O„^ŒáêÅ<å ÉèÏ+¨Å∞QÍ
LO_®Åx Ѷ¨∞O\ÏѨ^èŒOQÍ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
238

PO„^èŒÖ’<Õ „áê~°OaèOK«=Åã≤Ok
D L^Œº=∞O HÍO„ÔQã¨∞ ÉèÏëê q^è•<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „Ѩ*Ï`«O„`« HÀiHõÃÑ·
=zÛOk. Jã¨Å∞ D ã¨=∞㨺#∞ PO„^èÖŒ ’ =∞#"Õ∞ fã¨∞H˘x L^Œº=∞O xi‡Oz =ÙO_®eûOk.
=∞# =∂`«$ÉèÏ+¨‰õΩ ZO`« J<åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞`«∞<åfl, Wk ™ê=∂#º „Ѩ[Å rq`åÅÃÑ·
ZO`À#ëêìxfl HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞Î<åfl =∞#O Hõ^ŒÅÖË^Œ∞. ~å„+¨ìOÖ’#∞#fl ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi âßYÖ’
ѨxKÕ¿ã "å~°∞‰õÄ_® Ç≤ÏOn <Õ~∞° ÛHÀ"åÅx P~°~¤ ∞° =ÙOk. 1962 Ö’ PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò „ѨÉ∞íè `«fiO
XHõ P~°¤~°∞ *ÏsKÕã≤Ok. ^•x „ѨHÍ~°O XHõ |O„\’`«∞ L^ÀºQÆO KÕ¿ã "å_≥·<å㨈~ =¸_»∞
ã¨O=`«û~åÅÖ’ J`«#∞ Ç≤ÏOnx qkèQÍ <Õ~∞° ÛHÀ‰õΩO>Ë WO„H˜"∞≥ O@∞¡ PѨ@O [~°∞QÆ∞`«∞#flk.
D P~°¤~°∞ J=∞Å∞=Å¡ `«=∞ áÈbã¨∞ _çáê~°∞ì"≥∞O@∞Ö’ z‰õΩ¯ÖË~°Ê_Õ Ñ¨iã≤÷u LO@∞O^Œx
W#ÃãÊHõ~ì ∞° [#~°Öò =ÚYº=∞O„uH˜ q[˝ÑÎ≤ KÕã∞¨ HÀQÍ, P _çáê~°∞"ì ∞≥ O@∞‰õΩ =iÎOѨ*Ü Ë ∞« ‰õΩO_®
~°^Œ∞ÌѨ~°K«@O [iyOk. D P~°¤~°∞ ~å„+ì̈ „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÍÅ QÆ∂iÛ KÕÜ«∞|_çOk. nxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ =∞#O Hõ^ŒÅÖË^Œ∞.
Ç≤ÏOnx ÃÇ·Ïã¨∂¯à◊§Ö’ x~°ƒO^èŒOQÍ „Ѩ"Õâ◊ ÃÑ\ì̃#ѨÙ_»∞ Ç≤ÏOnÖ’ áêºãπ J~Ú`Õ<Õ
ÃÑ· `«~°QÆuH˜ ѨOѨÙ`å=∞x Zãπ.Zãπ.ZÖò.ã≤.Ö’ 15= âß`«O =∂~°∞¯Å∞ =¿ãÎ<Õ HÍÖËrÖ’
K«^Œ∞=Ù H˘#™êQÆ_®xH˜ gÅ∞O@∞O^Œx „ѨÉèí∞`«fiO J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞<åfl – =∞# „Ѩ[Å
q^•ºaè=$kúH˜ ~Úk ÃÑ^ŒÌ P@OHõ"≥∞ÿ<å nxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ‰õÄ_® =∞#=Ú Hõ^ŒÅÖË^Œ∞.
WѨC_»∞ =∞„^•ã¨∞Ö’ [iy#O^Œ∞ÔH·<å =∞#O ã¨O`À+≤OKåe. D „ѨÉèÏ=O`À<≥·<å
<≥Å∂¡~°∞, z`«∂Î~°∞, ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖÏ¡Å∞ Hõke<å~Ú. „uѨÙ~°, ɡOQÍÖò, J™êûO, ˆH~°à◊,
"≥∞ÿã¨∂~°∞, =∞Ǩ~å„+¨ìÖ’¡‰õÄ_® "åºÑ≤OzOk. Ç≤ÏOnx |Å=O`«OQÍ ~°∞^ŒÌ ~å^Œx,
=∂`«$ÉèÏ+¨Ö’¡<Õ Ñ¨iáêÅ#, q^•ºÉ’^èŒ# [~°QÍÅx H˘xfl ~å„+¨ìâßã¨# ã¨ÉèíÅ∞QÆ∂_®
f~å‡xOKå~Ú ^•^•Ñ¨Ù Ç≤ÏOnÜÕ∞`«~° ~å„ëêìÅ „ѨÉèí∞`«fi <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® ~ÚÖÏO\˜
„ѨH@õ #Å∞ KÕâß~°∞. D ã¨=∞㨺ÃÑ· Hˆ O„^Œ=∞O„u=~°Oæ ã¨OHΔÀÉèOí Ö’ Ѩ_Oç k. W^Œ~Ì ∞° =∞O„`«∞Å∞
~år<å=∂Å∞ ‰õÄ_® KÕâß~°∞. z=~°‰õΩ „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl áê\˜™êÎ=∞x ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO
K≥ѨCHÀ=Åã≤ =zèÛOk. `å`å¯eHõOQÍ "≥#Hõ_»∞QÆ∞ "Õâß~°∞.
HÍx, nx Ѩiëê¯~åxH˜ ˆHO„^ŒO ѨÓ#∞H˘<Õ@@∞ìÖË^Œ∞ W\©=ÅHÍO„ÔQãπ HÍ~°º=~°æO
KÕã≤# f~å‡#O‰õÄ_® Ç≤ÏOnx |Å=O`«OQÍ ~°∞^ÕÌ q^èŒOQÍ Ñ¨Ó~°fiѨ٠ѨO^ä•Ö’<Õ =ÙOk.
u„ ÉèÏëê ã¨∂`„ O«
„uÉèÏëê ã¨∂„`«O J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`å=∞O@∞<åfl~°∞. Uq∞\˜ D „uÉèÏëê ã¨∂„`«O?
ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ q^•ºÉ’^èŒ# =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ [iÑ≤<å, WOw¡+¨μ, Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨Å#∞‰õÄ_®
ã¨∂¯à◊§Ö’#∞, HÍÖËrÅÖ’#∞ x~°ƒO^èŒOQÍ <Õ~åÊe. nx=Å#, XHõ „ѨHõ¯ =¸_»∞ ÉèÏ+¨Å∞
239
<Õ~°∞ÛHÀ=@O Ñ≤šʼnõΩ Hõ+¨ìOQÍ =ÙO@∞Ok. =∞~˘Hõ„ѨHõ¯ PK«~°}Ö’ =∂`«$ÉèÏ+¨Hõ<åfl,
Ç≤ÏOnÜÕ∞ „Ѩ^è•# ÉèÏ+¨QÍ „áÈ`«ûÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞Ok. D J=QÍǨÏ# =ÙO_»|>Ëì
qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ É’^è<Œ å U~åÊ@∞¡ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . =∂`«$ÉèÏ+¨#∞ 1970 #∞O_ç
ѨiáêÅ# ÉèÏ+¨QÍ KÕ™êÎ=∞x, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ 1966 #∞O_ç É’kèOz P
áêºÃã·# "åiˆH „ѨÉèí∞`«fi=Ù^ÀºQÍÅ∞O\ÏÜ«∞x „ѨHõ\ ˜¿ãÎQÍx qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ Hõ^ŒÅ=Ù.
D x~°‚Ü«∂Å∞ J=∞Å∞‰õΩ ~å=Ù.
Ç≤ÏOn ~å‰õΩO_® ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi ã¨sfiã¨∞Å∞ Ô~·ÖËfiÅ∞, `«Ou `«áêÖÏ =Ú#flQÆ∞#q
Z\Ï¡ x~°fiÇ≤ÏOK«QÅÆ ~°x =∞~˘Hõ "å^Œ#. Wk `«ÑC¨ "å^Œ#. D ã¨sfiã¨∞ÅÖ’ ѨxKÕ¿ã L^ÀºQÆ∞Å∞
=∞#~å„+ì̈OÖ’ =ÙO_Õ"åiH˜ Ç≤ÏOn J=ã¨~°"Õ∞=ÚOk? `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Ö’<Õ x~°fiÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
JÖψQ Jxfl ~å„ëêìÅÖ’#∞ KÕÜ«∞=K«∞Û.
Ç≤ÏOn JkèHÍ~° ÉèÏ+¨QÍ ÖËx^Õ ^Õâ◊ ѨiáêÅ# ™êQÆ^Œx, Jk ^Õâ◊ qzÛùuÎH˜
*ÏuqzÛùuÎH˜ ^•ifã¨∞ÎO^Œx "åk™êÎ~°∞. ˆHO„^ŒOÖ’ 14 ÉèÏ+¨Å∞ áêÅ<å ÉèÏ+¨Å∞QÍ
LO_»ÖË#x, Ç≤ÏOn "≥∞*Ïi\© „Ѩ[Å (20 HÀ@¡ „Ѩ[Å) ÉèÏ+¨Ü«∞x, Hõ#∞Hõ Ç≤ÏOnÜÕ∞
áêÅHõ JkèHÍ~° ÉèÏ+¨QÍ =ÙO_®Åx "åk™êÎ~∞° . ^•xH˜ =¸ÅO XHõ¯>Ë. U=∞O>Ë „a\˜+"π åiH˜
=ºuˆ~HõOQÍ XˆH ÉèÏ~°`« *ÏuQÍ áÈ~å_®=∞x ^•xH˜ XHõ ÉèÏ+¨ JO^Œ~°∂ <Õ~°∞ÛHÀ"åÅx
Ö’QÆ_» K≥Ñ≤Ê# x<å^•<Õfl <Õ\ ˜H© =e¡OK«_»O `«Ñ¨Ê ^•x ™ê^蕺™ê^蕺Å∞ PÖ’zOK«_»OÖË^Œ∞.
ÉèÏ~°`«*Ïu J<Õ Ñ¨^ŒO ~å[H©Ü«∂~°÷OÖ’ ™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ áÈ~å@OÖ’ "å_»|_çOk.
"åãÎ̈qHõ J~°÷OÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O |ǨïÉèÏ+¨Å∞, |Ǩï*Ï`«∞Å∞QÆÅ ^Õâ◊O. JO^Œ∞KÕ 1951Ö’
=∞# áêsì HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ Ç≤ÏOn ~å[ÉèÏ+¨QÍ x~°ƒùO^èŒOQÍ „Ѩ"Õâ◊ ÃÑ@ì=^ŒÌx, *Ï`«∞ʼnõΩ
ã¨OѨÓ~°‚ ã¨fiÜ«∞O x~°‚Ü«∞ ǨωõΩ¯ =ÙO_®Åx KåÖÏ ã¨Ê+ì̈OQÍ „"åâß=Ú. 1953Ö’ =∞^èŒ∞Ô~·
=∞Ǩã¨ÉèíÖ’ H˘O`« "≥∞`«Hõ^Œ#O =Ç≤ÏOz, Ç≤ÏOnx eO‰õΩÉèÏ+¨QÍ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåÅ<åfl=Ú.
ÉèÏëê Hõq∞+¨<‰£ Ωõ =∞# áêsì x"ÕkHõ
1956 ÉèÏëê Hõq∞+¨<£‰õΩ =∞# áêsì q^è•<åxfl `≥eÜ«∞Ѩ~°∞Û@‰õΩ ˆHO„^Œ Hõq∞\©
J<ÕHõ K«~°ÛÅ J#O`«~°O QÍqOK«|_ç# f~å‡}OÖ’ áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ Jxfl ÉèÏ+¨Å∞
=ÙѨÜ≥∂yOKåÅx Jxfl ÉèÏ+¨Ö’¡ =∂\Ï¡_Õ Ç¨Ï‰õΩ¯`ÀÉÏ@∞ iáÈ~°∞ìÅ∞, ã¨=∂^è•<åÅ∞ ‰õÄ_®
Jxfl ÉèÏ+¨Ö’¡ LO_®Åx, ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi K«\ÏìÅ∞ Jxfl ÉèÏ+¨Ö’¡#∞ =ÙO_®Åx, JÖψQ
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞Öì ’‰õÄ_® JxflÉèÏ+¨Ö’¡ =∂\Ï¡_Õ Ç¨Ï‰õΩ¯`ÀÉÏ@∞ [_ç̊"∞≥ O@∞¡‰Äõ _® (`«~∞° =˚ ∂Öˇ<· å)
Jxfl ÉèÏ+¨Ö’¡ =ÙO_®Åx, ~å„+ì̈áêÅ<å =º=Ǩ~åÅ∞ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì`Àã¨Ç¨ Jxfl ™ê÷~ÚÖ’¡#∂
q^•ºÉ’^èŒ# qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å`À ã¨Ç¨ Jxfl ™ê÷~ÚÖ’¡#∞ P ~å„+ì̈ ÉèÏ+¨Ö’¡<Õ [~°QÍÅx
K≥ѨÊ_»O [iyOk. nx`ÀÉÏ@∞ qq^èŒ ~å„+ì̈ „ѨÉèí∞`åfiÅ „Ѩ[Å =∞^茺 L`«Î~° „Ѩ`«∞º`«Î~åÅ∞
240
~Ú`«~° =º=Ǩ~åʼnõΩ (Hõ~°™êÊO_≥#∞û HÀã¨O) Ç≤ÏOnx eO‰õΩ ÉèÏ+¨QÍ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåÅx
JO`«=~°^•HÍ WOw¡+μ¨ H˘#™êQÍÅx ‰õÄ_® K≥áêÊ=Ú.
áêsì HÍ~°ºH„ =õ ∞OÖ’ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∞« O
<Õ\ ˜ =∞# áêsì HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ WÖÏ K≥áêÊ=Ú :
''„Ѩ[ʼnõΩ q^•ºã¨Oã¨÷ÅÖ’ `«=∞ `«=∞ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’¡<Õ q^•ºÉ’^èŒ# [iˆQ ǨωõΩ¯
=ÙO_®e. PÜ«∂ ~å„ëêìÖ’¡ PÜ«∂ *ÏfÜ«∞ÉèÏ+¨Ü∞Õ „ѨÉ∞íè `«fiã¨Oã¨Å÷ Ö’#∂, Ѩa‰¡ Ωõ ã¨Oã¨Å÷ Ö’#∂
ÉèÏ+¨QÍ =ÙO_»@"Õ∞QÍHõ, ѨiáêÅ<å ÉèÏ+¨QÍ=ÙO_®e. J`«ºO`« =Ù#fl`« `«~°QÆ`«∞Å=~°‰õÄ
q^•ºÅÜ«∂Ö’¡ É’^èŒ<åÉèÏ+¨QÍ P „áêOfÜ«∞ *ÏfÜ«∞ÉèÏ¿+ =ÙO_®e. J=ã¨~°"≥∞ÿ#KÀ@¡
XHõ „áêO`«O Ü≥ÚHõ¯QÍx XHõ JÅÊã¨OMϺHõ =~°æO Ü≥ÚHõ¯QÍx ÉèÏ+¨‰õÄ_® P ~å¢+ì̈ *ÏfÜ«∞
ÉèÏ+¨`Àáê@∞ J^Œ#OQÍ LѨÜ∂≥ yOK«|_®e. JdÅ ÉèÏ~°`« ÉèÏ+¨QÍ Ç≤ÏOn qxÜ≥∂QÍxfl
x~°ƒO^èŒO KÕÜ«∞~å^Œ∞. J~Ú`Õ qq^èŒ ~å¢ëêìÅ „Ѩ[Å=∞^茺 LѨÜ≥∂QÆO HÀã¨O Ç≤ÏOnx
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«|_®e. P ~å¢ëêìÖ’¡ ѨiáêÅ<å ÉèÏ+¨QÍ WOw¡+¨μ ™ê÷<Õ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å#∞,
ˆHO„^ŒOÖ’ WOw¡+¨μ™ê÷<Õ Ç≤ÏOnx „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ÏìÅ<Õ ã¨∂„`åxH˜ Hõ@∞ì|_ç =ÙO_®e. ~å¢ëêìÖ’¡
WOw¡+¨μ #∞O_ç „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å‰õΩ =∂i#ѨC_Õ ˆHO„^ŒOÖ’ WOw¡+¨μ #∞O_ç Ç≤ÏOnH˜
=∂~°_O» ™ê^躌 =∞=Ù`«∞Ok. „ѨÉ∞íè `«fi ÉèÏ+¨QÍ WOw¡+μ¨ ™ê÷<Õ Ç≤ÏOnx „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ>ËOì ^Œ∞‰õΩ Hˆ O„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiO fã¨∞H˘<Õ K«~°ºÅ`Àáê@∞ ~å¢ëêìÖ’¡ ‰õÄ_® „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO Jxfl q^è•ÖÏ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®e. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ˆHO„^ŒOÖ’ WOw¡+¨μ
#∞O_ç Ç≤ÏOnH˜ ZO`«HÍÅOÖ’ =∂~åÅ#fl q+¨Ü«∂xfl Ç≤ÏOnÜÕ∞`«~° ÉèÏ+¨Å∞ =∂\Ï¡_Õ
„Ѩ[Å ã¨=∞‡uÃÑ·# x~°‚~ÚOKåe. JO`ÕHÍ^Œ∞† D Ѩi=~°Î# ^Œâ◊Ö’ WOw¡+¨μ‰õΩ
`À\˜áêÅ<åÉèÏ+¨ÇϨ Ÿ^•#∞ HõeÊOKåe. áê~°"¡ ∞≥ O@∞Ö’#∂, Hˆ O„^Œ ѨiáêÅ<å =º=Ǩ~åÖ’¡#∞
Jxfl *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å ã¨=∂#`åfixfl QÆ∞iÎOKåe.
''áê~°"¡ ∞≥ O@∞ ã¨É∞íè ºÅ∞ U *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’ =∂\Ï¡_\» ÏxÔH<· å ǨωõΩ¯ Hõey LO\Ï~°∞.
"≥O@<Õ "åi „Ѩã¨OQÍÅ#∞ W`«~° ÉèÏ+¨Ö’¡ J#∞=kOѨ KÕÜ«∂e. Jxfl K«\ÏìÅ∞, „ѨÉèí∞`«fi
P~°¤~°∞¡† f~å‡<åÅ∞ Jxfl *ÏfÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’¡#∂ „ѨK«∞iOK«|_®e. L~°∂Ì ÉèÏ+¨‰õÄ, ^•x
eÑ≤H˜ ~°HõΔ} ~Ú"åfie.——
(áêsì HÍ~°º„Hõ=∞O ¿Ñr 77, ¿Ñ~å <≥O. 18)
nx `«~åfi`«, =∞„^•ã¨∞Ö’ =zÛ# L^Œº=∞O Ѷ¨e`«OQÍ D ã¨=∞㨺Ѩ@¡ =∞#
"≥Ú`«ÎO J=QÍǨÏ##∞ Ö’`«∞QÍ PÖ’zOK«_®xH˜ ѨÙiQ˘eÑ≤Ok.
q∞`«"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ "≥Ú^Œ@ D L^Œº=∂xfl =ºuˆ~H˜OKå~°∞. „Ѩ*Ï^ä•\˜x
K«∂z `«~°∞"å`« `«=∞ ÉèÏëê "≥·Yix H˘O`«ã¨=iOK«∞H˘<åfl~°∞. "åà◊§ *ÏfÜ«∞ ã¨q∞u,
241
`«q∞à◊<å_»∞ ~å¢+ì̈ Hõq∞\© KÕã≤# f~å‡<åÖ’¡ Jxfl ÉèÏ+¨Å∞ ã¨=∂#OQÍ LO_®Å<åfl~°∞.
WOw¡+¨μ ™ê÷#OÖ’ „Hõ=∞OQÍ Ç≤ÏOnx „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ÏìÅx JO`«=~°^•HÍ WOw¡+¨μ H˘#™êQÍÅx
K≥áêÊ~°∞.
HÍx <Õ_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ =i¯OQÆ∞ Hõq∞\© E<£ <≥ÅÖ’ (1965) KÕã≤# f~å‡#O
^•^•Ñ¨Ù ã¨iQÍ<Õ LO^Œx |ÅѨ~∞° ã¨∞<Î åfl~°∞. =¸_»∞ ÉèÏ+¨Å#∞ x~°ƒO^èOŒ QÍ ÃÇÏ· ã¨∂¯à◊§Ö’#∂,
HÍÖËrÅÖ’#∂ <Õ~åÊÅ#fl q+¨Ü∂« xfl |ÅѨ~∞° ã¨∞<Î åfl~°∞. Hˆ O„^ŒOÖ’ Jxfl ÉèÏ+¨Å‰õΩ ã¨=∂#`«
HõeæOz LѨÜ≥∂yOKåÅ#fl x<å^•xfl =^Œ∞Å∞‰õΩ<åfl~°∞. Ç≤ÏOn, WOw¡+¨μ Ô~O_çO\˜h
ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆã¨∞ÎÅO^Œ~°∂ <Õ~°∞ÛH˘x f~åÅ#fl HÍO„ÔQã¨∞ =i¯OQÆ∞ Hõq∞\© x~°‚Ü«∂xfl
‰õÄ_® "å~°∞=∞H©¯H˜ =∞H©¯ |ÅѨ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. JO>Ë =∞~À Ѩ~åºÜ«∞O ÃÑ@∞ì|_ç^•s „ѨÉèí∞`«fi
„Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ q^è•<åʼnõΩ „ѨHõ¯ `åà◊O "ÕÜ«∞_®xH˜ ѨÓ#∞H˘<åfl~°∞.
HÍO„QÔ ãπ áêÅ㑠ѨijÅ#
ÉèÏ~°fÜ«∞ *ÏfÜ«∞ HÍO„ÔQãπ HÍ~°º=~°æ f~å‡#OÖ’ :
1. <≥ „ Ǩ ˙ Ǩ  g∞Å#∞ J=∞Å∞ [~° Ñ ¨ _ ®xH˜ Jkè H Í~° Éè Ï ëê K« \ Ïì x fl
ã¨=iOKåÅ<åfl~°∞. Ç≤ÏOn`ÀÉÏ@∞ WOw¡+μ¨ UÜÕ∞ q+¨Ü∂« ÅÖ’ ѨiáêÅ# =º=Ǩ~åÅ#∞
ˆHO„^ŒOÖ’ ™êyOKåÖ’ P K«@ìOÖ’ ~°∂á⁄OkOKåÅ<åfl~°∞.
2. „uÉèÏëê ã¨∂„`åxfl ÃÇ·Ïã¨∂¯à◊§Ö’<ÕQÍHõ HÍÖËrÅÖ’ ‰õÄ_® J=∞Å∞ [~°áêÅx.
3. ~å¢+ì̈ ÉèÏ+¨ÅÖ’<Õ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ É’^èŒ#, ~å¢+ì̈ ѨiáêÅ# [~°QÍÅx.
4. Ü«¸xÜ«∞<£ Ѩa¡H± ã¨sfiã¨∞ Hõq∞+¨<£ ѨsHõΔÅ∞ Jhfl ~å¢+ì̈ ÉèÏ+¨ÅÖ’ [~°QÍÅx
HÍx [<åÉèÏ „áêuѨkHõ g∞^Œ HÀ\Ï Ñ¨^Œúu ™ê^茺OHÍ^Œx =ke "Õâß~°∞. Ç≤ÏOnÖ’#∂,
WOw¡+¨μÖ’#∂ x~°ƒO^èŒ Ñ¨sHΔÍ Ñ¨„`åÅ∞O\Ï~Ú. Ç≤ÏOn ÉèÏëê „Ñ¨[ʼnõΩ 8= Ã+_»∂ºÖòÖ’x
=∞ˆ~^Œ~Ú<å ÉèÏ+¨Ö’ x~°ƒO^èŒ Ñ¨sHΔÍѨ„`«=ÚO@∞Ok.
<≥„Ǩ˙ Ǩg∞ Uq∞\˜? Ç≤ÏOnÜÕ∞`«~° ~å¢ëêìÅ∞ HÀ~°∞H˘<Õ^•HÍ WOw¡+¨μ ‰õÄ_®
ã¨Ç¨Ü«∞Hõ (J™Èã≤ÜÕ∞\ò) ÉèÏ+¨QÍ áêÅ<å =º=Ǩ~åÖ’¡ LO@∞O^Œx J<åfl~°∞.
HÍO„ÔQã¨∞ HÍ~°º=~°æO Ѷ≤„|=i <≥ÅÖ’ KÕã≤# f~å‡#OÖ’x ''HÀ\Ï Ñ¨^Œúux——
''Ü«¸xÜ«∞<£ Ѩa¡H± ã¨sfiãπ Hõg∞+¨<£ ѨsHõΔÅ∞ Jxfl ÉèÏ+¨Ö’¡ [~°QÍÅx—— =Ù#fl JOâßÅ#∞
f„=OQÍ =ºuˆ~H˜ã¨∂Î, Wk ^Õâ◊ qzÛùuÎH˜ ^•ifã¨∞ÎO^Œx L`«Î~åkÖ’#∞, ^ŒHΔ̃}ÏkÖ’#∞
=Ù#fl |_® |∂~°∞˚"å Ѩ„uHõÅ∞ „"åâß~Ú. <Õ_»∞ HÀ\Ï Ñ¨^Œúux =∂#∞H˘<åfl, Ü«¸xÜ«∞<£
Ѩa¡H± ã¨sfiã¨∞ Hõq∞+¨<£ ѨsHõΔÅ∞ Jxfl ~å¢+¨ì ÉèÏ+¨ÅÖ’ [~°áêÅ<Õ^•xfl ‰õÄ_® |_®
ÃÑ@∞ì|_ç^•s Ѩ„uHõÅ∞ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åfl~Ú. ã¨fi`«O„`« áêsì ‰õÄ_® D ã¨=∞㨺ÃÑ· Ô~O_»∞
242
Jaè„áêÜ«∂Å∞ Hõey=ÙOk. L`«Î~åk"å~°∞ Ç≤ÏOn =ÙO_®Åx, ^ŒH˜Δ}Ïk"å~°∞ WOw¡+¨μ
=ÙO_®Åx „ѨHõ\ ˜ã¨∞Î<åfl~°∞.
"åãÎ̈=O K≥áêÊÅO>Ë D Ô~O_»∂ J=∞Å∞[iy`Õ (HÀ\Ï Ñ¨^Œúu, Ѩa¡H± ã¨sfiã¨∞
Hõq∞+¨<£ ѨsHõΔÅ∞ Jxfl ÉèÏ+¨Ö’¡#∞) =∂`«$ ÉèÏ+¨ÖË „Ѩ^è•#=∞=Ù`å~Ú. Ç≤ÏOn, WOw¡+¨μ
<Õ~∞° ÛHÀ‰õΩO>Ë L^ÀºQÍÅ∞ ÅaèOK«=<Õ cèu =ÙO_»^∞Œ . Hõ#∞Hõ "å\˜x <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤# J=ã¨~O°
– W+ì̈ѨÓ~°fiHõOQÍ HÍ"åÅx <Õ~°∞ÛH˘<Õ"åiH˜ `«Ñ¨Ê – LO_»^Œ∞. D q+¨Ü«∂xfl QÆ=∞xOKÕ
|_®|∂~°∞"˚ å Ѩ„uHõÅ∞ ^ÕâO◊ qzÛù#fl=∞=Ù`«∞O^Œx ("åi QÆ∞`åÎkÑè `¨ åºxH˜ ^≥|ƒ =ÙO@∞O^Œx)
HÍH˜QÀÅ KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
„Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# „uÉèÏëê ã¨∂„`«O
=∞#Ö’ ‰õÄ_® H˘O^Œ~°∞ ''„uÉèÏëê—— ã¨∂„`åxfl JOwHõiOKåÅx JO@∞<åfl~°∞.
Wk `«Ñ¨C. „uÉèÏëê ã¨∂„`«O „Ѩ=∂^ŒHõ~° ã¨∂„`«O. Ö’QÆ_» ~Úk ã¨∂¯Öò ÃѶ·#Öò=~°̂H Ѩiq∞`«
"≥Ú#~°Û|_çOk. WѨC_»∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡‰Äõ _® J=∞Å∞ [~°áêÅx Hˆ O„^ŒO JO@∞#flk.
W\Ï¡ Wk =∞iO`« H˜+¡ "ì¨ Ú≥ #~°Û_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ã¨∂„`«O =∂`«$ÉèÏëêaè=$kúH˜ P@OHõO,
„Ѩ=∂^ŒO ‰õÄ_®#∂.
1. HÍO„ÔQã¨∞ HÍ~°º=~°æ f~å‡<åÅ∞ J=∞Å∞Ö’H˜ =™êÎÜ«∂? W\©=Å<Õ PO„^èŒ
=ÚYº=∞O„u N „|Ǩ‡#O^ŒÔ~_ç¤ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’¡ Ü«¸xÜ«∞<£ Ѩa¡H± ã¨sfiãπ Hõq∞+¨<£ ѨsHõΔÅ∞
[~°Ñ_¨ ®xH˜ 5 UO_»∞¡ Ѩ_∞» `«∞O^Œx J<åfl~°∞. qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ =∂`«$ÉèÏ+¨ É’^è<Œ åÉèÏ+¨QÍ
Zxfl UO_»∞¡ Ѩ>Ëìk, ~å¢+ì̈ ѨiáêÅ##∞ =∂`«$ÉèÏ+¨ÅÖ’ [~°Ñ¨_®xH˜ Zxfl UO_»∞¡ Ѩ>Ëìk
K≥ѨÊÖË^Œ∞. =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’¡ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ ‰õÄ_® q^Œº <Õ~°∞ÛHÀ‰õΩO_® Ü«¸xÜ«∞<£
Ѩa¡H± ã¨sfiã¨∞ Hõg∞+¨<£ ѨsHõΔÅÖ’¡ =∂`«$ ÉèÏ+¨ "å_»@O ™ê^茺OHÍ^Œ∞. J^Õq^èŒOQÍ ~å¢+ì̈
ѨiáêÅ##∞‰õÄ_® =∂`«$ ÉèÏ+¨ÅÖ’ P~°OaèOK«#O`«HÍÅO, ˆHO„^Œ L^ÀºQÍʼnõΩ
=∂`«$ÉèÏ+¨ÅÖ’ ѨsHõΔÅ∞ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=∞#_»O =\ì̃ |∂@Hõ=∞=Ù`«∞Ok. WOw¡+¨μÖ’#∂,
Ç≤ÏOnÖ’#∂ =∂„`«O ™êQÆ∞`å~Ú. HõàÏâßÅÖ’¡#∂, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡#∂ XˆH™êi ~Úk
(=∂`«$ÉèÏ+¨QÍ) J=∞Å∞[~°Ñ|¨ _®ÖËQÍx „ѨÜ∂≥ QÍ`«‡HõOQÍ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ HõàÏâßÅÖ’¡ J=∞Å∞
[iÑ≤`Õ ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ . L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ `«q∞à◊<å_»∞Ö’ q^•ºâßMÏ =∞O„uQÍ =Ù#fl N ã¨∞„|=∞}ºO
Jxfl áêsìÅ`À#∂ PÖ’zOz XHõ ã¨∂K«# KÕâß~°∞. P~°∞ì HõàÏâßÅÖ’¡ Ãã·#∞û=^Œe q∞QÆ`å
áê~î°º JOâßÅhfl =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ É’kèOKåÅ<åfl~°∞. HÍx "≥·ãπ Kèå#ûÅ~üQÍ=Ù#fl _®.
ÅHõΔ ‡}™êfiq∞ "≥Ú^ŒeÜ«∂~ü YzÛ`«OQÍ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. J~Ú<å „Ñ¨Ü≥∂QÍ`«‡HõOQÍ XHõ\ ˜
Ô~O_»∞ HõàÏâßÅÖ’¡ ÃÑ\ì̃`Õ q^•º~°∞÷Å∞ áÈÖË^Œ∞. K«^Œ∞=٠ѨÓiÎ J~Ú# `«~åfi`« „ѨÉèí∞`«fiO
L^ÀºQÍÅ∞, Ѩi„â◊=∞ÅÖ’, =~°ÎHõ HõOÃÑhÅÖ’ L^ÀºQÆ J=HÍâßʼnõΩ WOw¡+¨μÖ’
243
áêºã¨~Ú#"åiˆH L#flѨC_»∞ =∂`«$ÉèÏ+¨ÅÖ’ H˘O`«=∞Okx <Õ~°∞ÛHÀ=∞O>Ë "åÔ~O^Œ∞‰õΩ
<Õ~°∞ÛH˘O\Ï~°∞?
H©ÅHõ q+¨Ü«∞"Õ∞q∞@O>Ë : ˆHO„^ŒOÖ’ L^ÀºQÍÅ∞ HÀ\ÏѨ^Œúu „ѨHÍ~°O J=∞Å∞
[iˆQ^•HÍ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^Œº <Õ~°∞ÛHÀ=\ÏxH˜ q^•º~°∞÷Å∞ ã≤^ŒúѨ_»~°∞. JÖψQ ~å¢+ì̈OÖ’
L^ÀºQÍÅ∞ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^Œº=zÛ#"åiˆH ~Ú™êÎ=∞x „ѨHõ\ ˜Oz J=∞Å∞ѨiKÕ^•HÍ
=∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^è#Œ ‰õΩ Ñ¨Ó#∞HÀ~°∞. WO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ gÖˇ#· O`« ^ŒQ~æÆ Ö° ’ XHõ QÆ_∞» =ÙÃÑ\˜ì
P<å\˜#∞Oz J=∞Å∞‰õΩ =ã¨∞ÎO^Œx, =∂`«$ ÉèÏ+¨Ö’ ѨsHõΔÅ∞, L^ÀºQÍÅ∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_»`å=∞x
„ѨHõ\ ˜¿ãÎ<Õ q^•º~°∞÷Å∞ ã≤^ŒúѨ_»`å~°∞.
„uÉèÏëê ã¨∂„`«O J=∞Å∞Ö’=ÙO>Ë Wk [~°∞QÆ^∞Œ . QÆ`« 18 ã¨O=`«û~åÅ J#∞Éè=í O
W^Õ ~°∞A=Ù KÕã≤Ok. PKå~°º Hõ$ѨÖÏh XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∂\Ï¡_»∞`«∂, D =∞O„`«∞Å∂,
L^ÀºQÆ∞Å∂ =Ù#flO`«HÍÅO Ç≤ÏOnÉèÏ+¨ ~å^Œx, ZO^Œ∞HõO>Ë "åi Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HÍ<≥fiO@∞ ã¨∂¯à◊§Ö’
WOw¡+μ¨ <Õ~∞° Û‰õΩx L^ÀºQÍÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°x J<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å# ÃÑ#· `≥eÑ≤# q^èOŒ QÍ
L^ÀºQÍÅ Qͺ~°O\©, HÀ\ÏѨ^Œúu Qͺ~°O\© XHõ ã¨g∞ѨQÆ_»∞=ÙÖ’ (=¸_»∞ UO_»¡Ö’<À,
S^ÕO_»¡Ö’<À Jx x~°‚~ÚOz) J=∞Å∞ [~°∞Ѩ‰õΩO>Ë, =∂`«$ÉèÏ+¨Å∞ Jaè=$kúHÍ=Ù. Z=~°∂
<Õ~°∞ÛHÀ~°∞.
W`«~° ÉèÏ+¨Å J=ã¨~O° Ç≤ÏOn "åiˆH=ÚOk?
2. Ç≤ÏOn ~å¢ëêìÅÖ’ „uÉèÏëêã¨∂„`«O J=∞Å∞ [~°Ñ¨_»=∞O>Ë Uq∞\’
PÖ’zOK«O_ç. Ç≤ÏOn~å¢ëêìÅÖ’x „Ѩ[Å∞ `«=∞‰õΩ ^≥·#Ok# HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’QÍx, ÖË^•
ˆHO„^Œ L^ÀºQÍÅ ÉÏ^茺`«Å#∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜QÍx, âߢãÎ̈ ™êOˆHuHõ
q*Ï˝<åxfl ã¨=Úáêi˚OK«_®xH˜QÍx, LѨÜ∂≥ QÆOÖËx =¸_»= ÉèÏ+¨#∞ ZO^Œ∞‰õΩ x~°ƒO^èOŒ QÍ
<Õ~∞° ÛHÀ"åe? Ç≤ÏOnÜÕ∞`«~° ~å¢ëêìÅÖ’x"å~°∞ Hˆ O„^Œ L^ÀºQÍÅ∞ HÍ"åÅO>Ë WOw¡+μ¨ `Àáê@∞
Ç≤ÏOnx <Õ~°∞ÛHÀHõ `«Ñ¨Ê^Œx, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ H˘xfl UO_»¡áê@∞ Ç≤ÏOn,
WOw¡+¨μÅÖ’ Ô~O_çO\˜Ö’ ™êy<å, PY~°∞‰õΩ Ç≤ÏOnÖ’<Õ ™êy™êÎ=∞x, HÍO„ÔQã¨∞ =i¯OQÆ∞
Hõq∞\© x~°‚Ü«∞O HÍ|\ì̃, Jk ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO J=∞Å∞ Ѩ~°∞ã¨∞ÎOk. HÍ|\ì̃ Ç≤ÏOn ~åHõáÈ`Õ
Hˆ O„^Œ L^ÀºQÍÅ∞ ~å=ÙHÍ|\˜ì "å~°∞ <Õ~∞° ÛHÀHõ `«Ñʨ ^Œ∞. HÍx Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fi HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞,
W`«~° ~å¢+ì̈ ÉèÏ+¨ÅÖ’ [~°∞Ѩ#=ã¨~°OÖË^Œ∞, [~°∞Ѩ|_»=Ù. ˆHO„^ŒOÖ’ "åxH˜ ã¨=∂#`«ÖË^Œ∞
Jx „ѨHõ\ ˜Oz# `«~åfi`« Ç≤ÏOn ÉèÏëê „Ñ¨[Å∞, W`«~° ÉèÏ+¨ÅÖ’ ^Õx<≥·<å <Õ~°∞ÛHÀ"åÅx
x~°ƒOkèOK«_»OÖ’ J~°÷"Õ∞q∞\˜?
Ѩa¡H± ã¨sfiã¨∞ Hõq∞+¨<£ ѨsHõΔÅÖ’ Ç≤ÏOn, WOw¡+¨μQÍHõ 8= Ã+_»∂ºÅ∞Ö’ 14
ÉèÏ+¨ÅÖ’, =∞~˘Hõ ÉèÏ+¨Ö’ ѨsHΔÍѨ„`«=Ú =ÙO@∞O^Œx x~°ƒOkèã¨∞Î<åfl~°∞ HÍ|\˜ì P
244
QÆO_®#∞flO_ç |Ü«∞@Ѩ__» ®xH˜ ã¨O㨯 $`åxflQÍx, ÖËHõ L~°∂QÌ Íx =¸_»=ÉèÏ+¨QÍ fã¨∞H˘x
ã¨sfiã¨∞ Hõq∞+¨<£ ѨsHõΔÅÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë D =i¯OQÆ∞ Hõq∞\© x~°‚Ü«∂xH˜ q∞ye# qÅ∞=
Uq∞\˜? L~°∂Ì ÉèÏ+¨eÑ≤"~Õ ∞° , áê~°jHõO, J~°|∞ƒ Ѩ^•Å∞ Ç≤ÏOnÖ’Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú.
Wk `«Ñ¨Ê =∞i ÃÑ^ŒÌ ÉèË^ŒO ÖË#ѨC_»∞ L~°∂Ì#∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O `ÕeHõ J~Ú#ѨC_»∞ =∞~À
P^è∞Œ xHõ ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨#∞ "åÔ~O^Œ∞‰õΩ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï~°∞? ÖËHõ ã¨O㨯 $`åxfl =¸_»= ÉèÏ+¨QÍ
<Õ~∞° ÛH˘O>Ë "åi Ç≤ÏOn ÉèÏëê q*Ï˝<åxH˜ =∞iO`« ѨÙ<åk HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx ^•x<Õ <Õ~∞° ÛH˘<åfl,
=¸_»= ÉèÏ+¨#∞ x~°ƒO^èŒO KÕÜ«∞_»OÖ’, qq^èŒ ÉèÏëê *Ï`«∞Å=∞^茺 J<Àº#º`«, ã¨=∂#
J=HÍâßÅ∞ HõeæOKåÅ<Õ Pâ◊Ü«∞O ZÖÏ <≥~°"Õ~°∞`«∞Ok?
JO^Œ∞KÕ Hˆ O„^Œ L^ÀºQÍÅ∞ ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜ ^•xx =∂`«$ÉèÏ+¨QÍHõ Ç≤ÏOn,
WOw¡+μ¨ ÖË^• =∞ˆ~^Œ~Ú<å ÉèÏ+¨#∞, JO>Ë J^Œ#OQÍ =∞~À ~Ô O_»∞ ÉèÏ+¨Å∞ <Õ~∞° ÛHÀ"åÅ#_»O
x~°ƒO^èŒO KÕÜ«∞_»O ã¨=∞㨺#∞ =∞iO`« H˜¡+ì̈OKÕÜ«∞_»O `«Ñ¨Ê Ѩiëê¯~°=∂~°æ=Ú HÍ^Œ∞.
=∞~À 10 ÖËHõ 15 UO_»¡~Ú<å Ç≤ÏOnÖ’<Õ ˆHO„^Œ=º=Ǩ~åÅhfl #_»áêÅx
ã¨∂„fHõiOz, ^•xx J=∞Å∞Ö’ ÃÑ@ì_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#flѨC_»∞ `å`å¯eHõOQÍ H˘xfl
ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ KÕã≤<å PY~°∞‰õΩ Ç≤ÏOnx, Jxfl ÉèÏëê *Ï`«∞Åg∞^Œ x~°ƒO^èŒOQÍ JkèHÍ~°
ÉèÏ+¨QÍ, áêÅHõ ÉèÏ+¨QÍ ~°∞^ŒÌ_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ<Õ K«~°ºHÍHõ =∞ˆ~=∞=Ù`«∞Ok? W`«~° ÉèÏëê
*Ï`«∞Å#∞ "åi ÉèÏ+¨Å‰õΩ ã¨=∂# „ѨuѨuÎ HõeÊOK«‰Ωõ O_® Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨<Õ ~°∞^•ÌÅ<Õ „ѨÜ∞« `«flO
^Õâ◊ SHõº`«‰õΩ `À_»Ê_»^Œ∞. ÃÑ·QÍ `«=∞ÃÑ· JkèHÍ~°O K«ÖÏ~ÚOK«_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ#fl XHõ
„QÆ∂Ѩ٠Ü≥ÚHõ¯ *ÏfÜ«∞ ^Œ∞~°Ç¨ÏOHÍ~åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ `«k`«~° ÉèÏëê *Ï`«∞Å∞ PO^Àà◊<å
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ HÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ „áÈ^ŒƒÅq∞zÛ ^Õâ◊ SHõº`«‰õΩ f~°x Ǩx HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.
x~°∞ѨÜ≥∂QÆ"≥∞ÿ# ã¨∂„`«O
3. „uÉèÏëê ã¨∂„`«O ZÖÏ x~°∞ѨÜ≥∂QÆ"≥∂ =∞~À ^Œ$HÀ¯}O #∞O_ç Ѩije^•ÌO:
5 ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz 12 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û ÉÏÅÉÏeHõÅ∞ J#QÍ "≥Ú^Œ\ ˜
`«~°QÆu #∞O_ç 7 ÖËHõ 8= `«~°QÆu =~°‰õΩ „áê^èŒq∞Hõ q^Œº #Éèíºã≤OKÕ ~¸_»∞QÆÅ Ñ≤šʼnõΩ
`«=∞ =∂`«$ÉèÏ+¨QÍHõ, =∞~˘Hõ ÉèÏ+¨ <Õ~∞° ÛHÀ=_»O ™ê^躌 OHÍ^Œ∞. ~å¢+ì¨ ã¨iǨÏ^Œ∞ÖÌ ’¡ =ÙO_Õ"åiH˜
P ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ Ö’ "å_»∞HõÖ’#∞#fl P ~Ô O_»∞ ~å¢+ì¨ ÉèÏ+¨Å J=ã¨~=° ÚO@∞Ok. "å_»∞HõÖ’‰õÄ_®
U^Àq^èŒOQÍ =ÙO@∞Ok Hõ#∞Hõ PÔ~O_»= ÉèÏ+¨#∞‰õÄ_® <Õ~°∞ÛHÀ=_»O `ÕeHõ J=Ù`«∞Ok.
=∞# PO„^茄Ѩ^Õâò‰õΩ =iÎOѨKÕã≤ K«∂^•ÌO. „ѨÉèí∞`«fi ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°O "≥Ú^Œ\ ˜
`«~°QÆu K«k"Õ ÉÏÅÉÏeHõÅ ã¨OYº 10 ÅHõΔÅ∞ J~Ú`Õ 5= `«~°QÆu K«k"Õ ÉÏÅÉÏeHõÅ
ã¨OYº 2 1/2 ÅHõΔÅ∞. JO>Ë S^Œ= `«~°QÆuH˜ =KÕÛ =~°̂H K«k"Õ Ñ≤Å¡Å ã¨OYº ã¨∞=∂~°∞
245
<åÅæ= =O`«∞‰õΩ `«yæOk. ÃÑ· `«~°QÆ`«∞Å ÔHà◊√`«∞#fl H˘Ån D ã¨OYº =∞iO`« `«QÆ∞æ`ÀOk.
P~°= `«~°QÆuÖ’ P ã¨OYº 1 1/2 ÅHõΔʼnõΩ Ñ¨_çáÈ`«∂=ÙOk. nxx WOHÍ q_»=∞iÛ K«∂¿ãÎ
8= `«~°QÆuÖ’ LfÎ~°∞‚Öˇ·# 9= `«~°QÆuH˜ =KÕÛ=~°‰õΩ 60, 70 "ÕÅ∞, ã¨∂¯Öò ÃѶ·#Öò‰õΩ
=KÕÛ=~°‰Ωõ 50 "ÕÅ =~°‰Ωõ LO@∞<åfl~°∞. J#QÍ ÃÑ· `«~Q° `Æ ∞« ʼnõΩ áÈ`«∞#fl H˘nÌ q^•º=ã¨`∞« Å∞
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËH,õ Pi÷Hõ W|ƒO^Œ∞Å=Å# KåÖÏ `«Q∞Æ `æ ∂« =ã¨∞<Î åfl~°∞. HÍÖËrÖ’¡ K«^∞Œ =Ù‰õΩx
Ѩ@ìÉèí„^Œ∞ÅÜÕ∞º"åi ã¨OYº 10 "ÕÅ∞ =∂„`«"Õ∞.
7= `«~°QÆu ÖË^• 12 UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ ÃÑ·|_ç#"åiH˜ SzÛùHõOQÍ Ç≤ÏOnQÍx,
WOw¡+μ¨ #∞QÍx <Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ „Ѩu ã¨∂¯Å∞Ö’ U~åÊ@∞¡ KÕÜ∞« =K«∞Û. P֒Ѩ٠"åiH˜ =∞~ÀÉèÏ+¨
J#=ã¨~°O. ã¨∂¯Å∞ ÃѶ·#Öò K«k"Õ"å~°∞ L#fl`« ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÍÅ∞ Ug∞ KÕÜ«∞ÖË~°∞.
Hõ#∞Hõ "åiH˜‰õÄ_® Ç≤ÏOn x~°ƒO^èŒOQÍ É’kèOK«_»O J#=ã¨~°O qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡‰õÄ_®
JO^ŒiH© Ç≤ÏOnQÍx, WOw¡+μ¨ QÍx x~°ƒOù ^èOŒ QÍ <Õ~Ê° _»O J#=ã¨~O° . Ãã#· ∞û ™êOˆHuHõOÖÏO\˜
áê~î°º JOâ◊OQÆÅ "åiH˜ WOw¡+¨μ#∞ x~°ƒùO^èŒO KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ<åfl P H˘kÌ=∞OkH˜ P ÉèÏ+¨#∞
x~°ƒùO^èŒO KÕÜ«∞=K«∞Û. "åiH˜ J=ã¨~°=Ú. <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞‰õÄ_®#∞. P Ãã·#∞û âßYÅ#∞
fã¨∞‰õΩ#fl "åiH˜ WOw¡+¨μÖ’ =Ù#fl ѨÙãÎ̈HÍÅ∞ K«kq J~°÷OKÕã¨∞HÀ=_®xH˜ 6 <≥ÅÅ∞ P
ÉèÏ+¨ <ÕiÊ P `«~°∞"å`« áê~îåºOâßÅ∞ É’kèOK«=K«∞Û. D Ѩ^Œúu `ÕeÔH·# Ѩ^Œúu, JO`ÕQÍx,
ZѨC_»∂ HõàÏâßÅÖ’ L#fl`« âߢãÎ̈ q*Ï˝<åxH˜ WOw¡ëÈ =∞~À ÉèÏëÈ J=ã¨~°=∞=Ù`«∞O^Œx
„áê^èŒq∞Hõ áê~î°âßÅÅ #∞O_ç WOw¡+¨μ#∞ x~°ƒO^èŒOQÍ<Õ <Õ~°Ê_»O =$^è• „Ѩܫ∂ã¨. JÖψQ
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ H˘O`«=∞OkH˜ L^ÀºQÍÅ∞ HÍ"åe HÍ|\ì̃ Ç≤ÏOn, WOw¡+¨μÅ∞ „áê^èŒq∞Hõ
áê~îâ° ßÅÅ #∞O_Õ x~°ƒO^èOŒ QÍ<Õ <Õ~Ê° _»O‰õÄ_® â◊√^Œú Jq"ÕHOõ . P L^ÀºQÍxfl ã¨OáêkOz#
`«~°∞"å`« Ç≤ÏOnx, WOw¡+¨μ#∞ J=ã¨~°"≥∞ÿ# "Õ∞~°‰õΩ ÉèÏëê>ˇã¨∞ì ÃÑ\ì̃ áêºã¨∞ HÍ"åÅx
ÃÑ@ì=K«∞Û.
„ѨÉèí∞`«fi „ѨHõ@# „ѨHÍ~°"Õ∞ 1980 <å\˜H˜ ‰õÄ_® U_»= `«~°QÆu =~°‰õΩ 12, 14
㨠O =`« û ~åÅ D_» ∞ QÆ Å ÉÏÅÉÏeHõ Å O^Œ i H© K« ^ Œ ∞ =Ù K≥ Ñ ¨ Ê ÖË = ∞x JO@∞<åfl~° ∞ .
J@∞=O@ѨC_»∞ ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞ =~°‰õΩ‰õÄ_® (giã¨OYº H˘kÌQÍ<Õ LO@∞Ok QÆ#∞Hõ) „uÉèÏëê
ã¨∂„`«O x~°ƒO^èŒO KÕÜ«∞@O J#=ã¨~°O. „ѨѨOK«OÖ’ U ^Õâ◊OÖ’#∂ <Õ_»∞ =∞~À ÉèÏ+¨#∞
x~°ƒO^èŒO KÕÜ«∞@O [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞.
Hˆ O„^Œ áêÅ# ã¨=∞#fiÜ«∞O
HÀ\Ï Ñ¨^Œúu LO_»‰õÄ_»^Œx Ü«¸xÜ«∞<£ Ѩa¡H± ã¨sfiã¨∞ Hõg∞+¨<£ ѨsHõΔÅ∞
=∂`«$ÉèÏ+¨Ö’<Õ [iÑ≤<å ^•xÖ’ WOw¡+¨μ, Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨ÅÖ’ x~°ƒùO^èŒOQÍ Ñ¨sHΔÍ
246
Ѩ„`åÅ∞O\ÏÜ«∞h, ã¨∂¯à◊§Ö’#∂, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ ‰õÄ_® „uÉèÏëê ã¨∂„`«O x~°ƒùO^èŒOQÍ
J=∞Å∞ [~°áêÅx, qkèQÍ „uÉèÏ+¨Å∞ <Õ~°∞Û‰õΩO>Ë<Õ L^ÀºQÍe™êÎ=∞x JO>Ë =∂`«$ÉèÏ+¨Å
Jaè=$kú QÆ∞iOz K≥¿ÑÊ =∂@Åhfl =\ì̃ |∂@Hõ=∞x K«∂âß=Ú.
Wxfl ÉèÏ+¨Å "≥·q^茺O`À ˆHO„^ŒáêÅ# ã¨=∞#fiÜ«∞O ZÖÏ [~°∞QÆQÆÅ^Œx H˘O^Œ~°∞
„Ѩtfl™êÎ~°∞. ^•xH˜ XHõ>Ë ã¨=∂^è•#O. JK«@ Jxfl ÉèÏëê#∞"å^•Å‰õΩ ˆHO„^Œ"Õ∞ `«QÆ∞
U~åÊ@∞¡ KÕã¨∞HÀ"åe.
Wk ZÖÏ ™ê^茺=∞O\Ï~å? „ѨѨOKå#∞Éèí="Õ∞ ™ê^茺=∞x`≥eÜ«∞*Ë™ÈÎOk. |Ǩï
z#fl ^Õâ◊"≥∞ÿ# ã≤fi@˚~°¡O_»∞#∞ K«∂^•ÌO. JK«Û@ [<åÉèÏÖ’ [~°‡#∞¡ 70 âß`«O, „ÃѶOz 20
âß`«O, W\ÏeÜ«∞#∞¡ 9 âß`«O, ~À=∞#∞ ÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞ XHõ âß`«O =Ù<åfl~°∞. D
<åÅ∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Å∂ ~å[ÉèÏ+¨Å∞QÍ<Õ =Ù<åfl~Ú. ˆHO„^Œ=º=Ǩ~åÅhfl <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Ö’¡#∂
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. JÖψQ ÔH#_®Ö’ „ÃѶOz, WOw¡+¨μ Ô~O_»∂ ~å[ÉèÏ+¨Å∞QÍ<Õ =Ù<åfl~Ú.
ɡe˚Ü«∞OÖ’ „ÃѶOz, ÃѶ¡g∞+π ÉèÏ+¨Å∞, Ѷ≤eÃÑ·Ê<£ûÖ’ QÆ∂_® Ô~O_»∞ ÉèÏ+¨Å∂ ~å[ÉèÏ+¨Å∞QÍ<Õ
=Ù<åfl~Ú.
=∞# ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ *Ï`«∞Å∞ XH˘¯Hõ¯>Ë S~Àáê YO_»OÖ’x ÃÑ^ŒÌ ^ÕâßÅ#|_Õ
„á¶ê#∞û, WOQÆ¡O_»∞, W@b, [~°‡hÅO`«\ ˜ ^ÕâßÅ∞QÍ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’#∂, [<åÉèÏÖ’#∂
=Ù<åfl~Ú. ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞ ~ÀAÖ’¡‰õÄ_® *Ï`«∞Å∞ã¨=∂# Ǩϟ^•Ö’ ã¨fiÜ«∞OáêÅ#
QÍqOK«∞‰õΩ<ÕǨωõΩ¯ QÆ∞iÎOK«|_çOk. ÉèÏëê ~å„ëêìÅ#∞ QÆ∞iÎOzOk. HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO
"åQÍÌ#O ‰õÄ_® KÕã≤Ok. D K«i„`«#O`å ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞HÀ"åe. D *Ï`«∞Åxfl\˜x
SHõºÑ¨~z° HõÅ∞ѨÙHõáÈÜÕ∞ q^èOŒ QÍ =ÙO_®e. ÖËxKÀ |_®|∂~°∞"˚ år Ç≤ÏOnx |Å=O`«OQÍ
~°∞kÌ`Õ ^•xH˜ q~°∞^ŒúOQÍ ''<åÉèÏ+¨—— ''<å~å„+ì̈O—— J<Õ ã¨=∞㨺ÖË „Ѩ^è•#OQÍ =™êÎ~Ú.
^Õâ◊O qzÛù<åflxˆH ^•ifã¨∞ÎOk.
~å„ëêìÅ∞ Hˆ O„^OŒ *Ë|∞ ã¨Oã¨Å÷ ∞ HÍ~å^Œ∞
JÖψQ ˆHO„^•kèHÍ~åÅ∞ `«QÍæe. „Ѩã¨∞Î`«O ã≤qÖòâßY (S.Z.Ü«∞ãπ.), áÈbã¨∞âßY
(S.Ñ≤.Ü«∞ãπ.), "≥·^ŒºâßY (S.Ü«∞O.Ü«∞ãπ.), =º=™êÜ«∞âßY, J@gâßY, WO[hiOQÆ∞,
q^•ºâßYÅ ã¨sfiã¨∞Å∞ ˆHO„^ŒO KÕuÖ’ =Ù<åfl~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜Ö’ ˆHO„^•xH˜ D Ô~O_»∞ (ã≤qÖò,
áÈbã¨∞) ã¨sfiã¨∞Å∞ =∂„`«"∞Õ =ÙO>Ë WѨC_»∞ W=hfl KÕ`Ñ« @¨ ∞ì‰Ωõ Ok. Pi÷H,õ P^•Ü«∞=#~°∞Å∞,
L^ÀºQÍÅ∞ "≥Ú`«ÎOKÕ`« Ѩ@∞ì‰õΩOk. W@∞¡ ~å¢+ì̈ áêÅ#Ö’ =ÙO_Õ =ÚYº L^ÀºQÆ∞Å∞‰õÄ_®
Hˆ O„^ŒO ~ÚKÕÛ Z‰õΩ¯= r`åʼnõΩ „Hõ=∞tHõ}Δ ‰õΩ q^èÜ
Õ Ú« Å∞QÍ =ÙO_ç ~å¢ëêìÅ#∞ Hˆ O„^ŒOÜ≥ÚHõ¯
*Ë|∞ã¨Oã¨÷Å∞QÍ K«∂¿ã Ѩ^ŒúuÖ’ Ѩi}Ï=∞O K≥O^Œ∞`ÀOk. D ã≤÷u =∂~åe.
247
D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ XHõ q+¨Ü«∂xfl QÆ=∞xOKåe. ˆHO„^ŒO áêÅ#, áê~°¡"≥∞O@∞,
ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞Åì Ö’ÖÏQÆ ÃÇÏ· HÀ~°∞Åì xflO\˜Ö’#∂ 14 ÉèÏ+¨Å∞ "å_»=Åã≤# Ѩx ÖË^∞Œ . PÜ«∂~å¢+ì¨
Éè Ï +¨ Å ∞ „Ѩ ^ è • #OQÍ =ÙO\Ï~Ú. =ÚYº"≥ ∞ ÿ # [_ç ˚ " ≥ ∞ O@∞Å∞ W`« ~ ° Éè Ï +¨ Å Ö’H˜
J#∞=kOK«=K«∞Û.
J#∞"å^•Å∞ ~Ú|ƒOk =ÙO@∞O^Œx ÉèÏq¿ãÎ qq^èŒ ÉèÏëê„áêO`åÅ #∞O_ç ZxflÔH#·
áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ=KÕÛ ã¨Éèí∞ºÅ∞ <À~°∞=¸ã¨∞‰õΩx K«∂K«∞H˘O@∂ ‰õÄ~°∞ÛO_»=Åã≤O^Õ. JÖψQ
HÀ~°∞ìÅÖ’ =∂`«$ÉèÏ+¨Å∞ J=∞Å∞Ö’=ÙO>Ë<Õ Jxfl K«\ÏìÅ f~°∞ÊÅ∞ „Ѩ[Å∞ J~°÷O
KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. `«=∞ `«=∞ ˆHã¨∞Ö’¡ `«QÆ∞ q^èŒOQÍ #_»∞ѨىõΩ<Õ U~åÊ@∞¡ ã¨fiÜ«∞OQÍ
KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. WѨÊ\˜ÖÏQÍ ˆH=ÅO XHõ¯ÖÏÜ«∞~°∞#∞=∂„`«"Õ∞ ÃÑ\ì̃ `«# Hõ~°÷OHÍx ÉèÏ+¨Ö’
#_»∞ã¨∂Î=ÙO>Ë qKå~°}Å#∞ Z_ç¤"å_ç =∂kiQÍ xÖÁÛx ÖÏÜ«∞~ü ^ŒÜ«∂^•H˜Δ}ϺÅÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO_»=Åã≤# Ѩx=ÙO_»^Œ∞. =∂i¯ûã¨∞ìÅO ZšѨC_»∞ =∞~°záÈx q+¨Ü«∞"≥ÚHõ\ ˜
=ÙOk. XHõ ÉèÏ+¨ =∞~˘Hõ ÉèÏ+¨ÃÑ· ÃÑ`«Î#O KÕÜ«∞\Ïxfl =ºuˆ~H˜™êÎ=Ú. HÍx ÉèÏëê^ÕfiëêʼnõΩ
Ö’#ÜÕ∞º"å~°=Ú HÍ=Ú. Jxfl ÉèÏ+¨Å#∞ ã¨=∂#OQÍ Q“~°q™êÎ=Ú. JÖψQ ˆ~Ѩ٠Jxfl
*Ï`«∞Å"å~°=Ú SHõºOQÍ HõÅã≤=ÙO@∂ `«=∞ ™œÅÉèíºOHÀã¨O, J=ã¨~°O HÀã¨O U ÉèÏ+¨<≥·<å
Ç≤ÏOn<≥·<å <Õ~°∞ÛHÀ=K«∞Û. x~°ƒO^èŒO =∂„`«O =ÙO_»~å^Œ∞. =∂`«$ÉèÏ+¨Å∞ J}K«|_»~å^Œ∞.
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ã¨=∞#fiÜ«∞O HÀã¨O SzÛùHõOQÍ U ÉèÏ+¨#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl – Ç≤ÏOnx ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl
‰õÄ_® =∞#ˆHg∞ JÉèíºO`«~°O =ÙO_»^Œ∞. Jk XHõ ÉèÏ+¨#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~å H˘xfl ÉèÏ+¨Å#∞
ÃÑ@∞ì ‰ õ Ω O\Ï~å, J<Õ k SzÛù H õ O QÍ Hõ e ã≤ = ÙO_Õ ~ÀAÖ’¡ P<å\˜ ã≤ ÷ u x|\˜ ì
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞.
^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ ÉèÏëê ã¨=∞㨺 XHõ JOâ◊O (Ü«∂ÃãʉõΩì) =∂„`«"Õ∞. Wk=~°‰õΩ
K≥Ñ≤Ê#@∞¡ L^ÀºQÍÅ∞, Pi÷Hõ=#~°∞Å∞ =Ú#flQÆ∞#q ~å¢ëêìňH JkèHÍ~°=ÚO_®e. J~Ú`Õ
ˆHO„^•xH˜ „Ѩ`ÕºHÍkèHÍ~åÅ∞O_»=K«∞Û. LO_®e‰õÄ_®, Uq∞@O>Ë q^ÕâßOQÆâßY, ^Õâ◊
~°HõΔ}âßY, <å}ˇ=ÚÅ `«Ü«∂s – WÖÏO\˜q ˆHO„^•xH˜ LO_®e. q∞QÆ`å=hfl ~å¢ëêìňH
=ÙO_®e.
ã≤^•úO`« ^Œ$HÀ¯}O#∞O_ç ѨijeOz<å W^Õq^èOŒ QÍ =ÙOk. HÍ„"Õ∞_£ Öˇx<£ JkèHÍ~°
ÉèÏ+¨ÃÑ· KåÅ „"åâß_»∞. U XHõ¯ ÉèÏ+¨ JkèHÍ~° ÉèÏ+¨QÍ LO_»~å^Œ<åfl_»∞. ~°ëêº ÉèÏ+¨
"≥∞*Ïi\© ÉèÏ+¨QÍ =ÙOkHÍ|\˜ì áêÅHõÉèÏ+¨QÍ =ÙOKåÅ<Õ "å^Œ#Å∞ YO_çOKå_»∞.
Z‰õΩ¯=ÉèÏ+¨Å∞O>Ë ã¨=∞#fiÜ«∞O KÕÜ«∞ÖË=∞#fl "å^Œ#Å∞ ‰õÄ_® „`Àã≤ѨÙKåÛ_»∞. ™ÈqÜ«∞\ò
Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ Jxfl ÉèÏ+¨Å∞ ~å[ÉèÏ+¨ÖË. 15 Ü«¸xÜ«∞<£ iѨa¡‰õΩ¯Å∞<åfl~Ú. 15 ÉèÏ+¨Å∞
Ü«¸xÜ«∞<£Ö’ ~å[ÉèÏ+¨Ö.Ë JÖψQ iѨaH¡ ű Ö’ ã¨fiѨiáêÅ<å „áêO`åÅ∞<åfl~Ú. JK«Û@
248
PÜ«∂ *Ï`«∞Å ÉèÏ+¨ÅÖ’<Õ Ñ¨iáêÅ<å =º=Ǩ~åÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂ =Ù<åfl~Ú. Wxfl ÉèÏ+¨Å∞<åfl
™ÈqÜ«∞\ò ѨiáêÅ#‰õΩ Z#fl_»∂ „Ѩu|O^èŒHÍÅ∞QÍ `«Ü«∂~°∞HÍÖË^Œ∞.
=∞# Ѩiëê¯~° =∂~°Oæ
QÆ#∞Hõ ÉèÏëê ã¨=∞㨺‰õΩ =∞# Ѩiëê¯~°=∂~°æO WÖÏ =ÙO_®e :
1. ~å¢+¨ìOÖ’ ѨiáêÅ# ÉèÏ+¨QÍ, q^•ºÅÜ«∂Ö’¡, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å`À ã¨Ç¨
É’^èŒ#ÉèÏ+¨QÍ =∂`«$ÉèÏ¿+ =ÙO_®e.
2. Ç≤ÏOnQÍx, WOw¡+¨μQÍx „áê^èŒq∞Hõ áê~î°âßÅÖ’ U_»∞ Zxq∞^Œ= `«~°QÆ`«∞ÅÖ’
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì~å^Œ∞. ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞Ö’ 8 ÖËHõ 9= `«~°QÆu #∞O_ç (PÜ«∂ ~å¢ëêìÅÖ’ ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞
q^Œº U `«~°QÆu #∞O_ç P~°OÉèí=∞=Ù`«∞O^À ^•x##∞ã¨iOz) Ç≤ÏOnQÍx, WOw¡+¨μQÍx
ÖË^• Ô~O_çO\˜xQÍx SzÛùHõOQÍ<Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ J=HÍâßÅ∞ U~°Ê~°Kåe.
3. qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ ‰õÄ_® WOw¡+¨μ ÖËHõ Ç≤ÏOn ÖËHõ Ô~O_»∂ SzÛùHõOQÍ
<Õ~∞° ÛHÀ=_®xH˜ U~åÊ@∞¡ KÕÜ∂« e. âߢãΨ áê~îåºOâßÅ∞, >ˇHfl˜ HõÖò HÀ~°∞ûÅ∞ Ö’`«∞QÍ J^躌 Ü«∞#O
KÕÜ«∞_®xH˜ J=ã¨~°=∞#∞‰õΩ#fl "åiH˜ WOw¡+¨μ#∞ XHõ áê~îåºOâ◊OQÍ KÕ~åÛe. P
âߢ™êÎÅ∞‰õÄ_® =∂`«$ÉèÏ+¨ÅÖ’<Õ É’kèã∂¨ Î WOHÍÖ’`«∞QÍ P âߢ™êÎxfl J^躌 Ü«∞#O KÕÜ∞« _®xH˜
WOw¡+¨μ#∞ <Õ~åÊe. P HÀ~°∞ûÖ’ „Ѩ"Õâ◊O ^˘iH˜# `«~°∞"å`« ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«kq J~°÷O
KÕã¨∞HÀQÆey# WOw¡+¨μ ÉèÏëê*Ï˝#O ~å=_®xH˜ P~°∞=∂™êÖ’, ã¨O=`«û~°"≥∂ <Õ~°Ê=K«∞Û.
4. ˆHO„^Œ áê~°¡"≥∞O@∞=º=Ǩ~åÅ∞, ˆHO„^Œ ѨiáêÅ<å 14 ÉèÏ+¨ÅÖ’#∂
(WOw¡+¨μ`Àã¨Ç¨) [~°áêe. 14 ÉèÏ+¨Å‰õΩ ã¨=∂#Ǩϟ^• ~Ú"åfie. „ѨÉèí∞`«fi „ѨHõ@#Å∞,
QÆ*ˇ\òÅ∞, iáÈ~°∞ìÅ∞, ~°∂Å∞û, *Ïa`åÅ∞ ã¨~°fi=¸ 14 ÉèÏ+¨ÅÖ’#∂ =ÙO_®e. ã¨∞„Ñ‘O
HÀ~°∞ìÖ’‰õÄ_® PÜ«∂ ~å¢+¨ì ÉèÏ+¨Ö’¡, PÜ«∂ Hõ¡~ÚO@∞, J_»fiˆH@∞ HÀ~°∞H˘#fl ÉèÏ+¨Ö’
"åkOK«_®xH˜, [_ç˚"≥∞O@∞ á⁄O^Œ_®xH˜, ǨωõΩ¯Å∞O_®e, [_ô˚ʼnõΩ P ÉèÏ+¨ ~å‰õΩO>Ë
"å^Œ#Å#∞, [_ç̊"≥∞O@∞Å#∞ `«~°∞˚=∂ KÕ~ÚOK«_®xH˜ U~åÊ@∞¡ KÕÜ«∂e.
5. ˆHO„^Œ L^ÀºQÆ∞Å#∞ fã¨∞HÀ_®xH˜, ѨsHõΔÅ∞ 14 ÉèÏ+¨ÅÖ’#∂ [~°áêe. ÉèÏëê
~å¢ëêìʼnõΩ [<åÉèÏ „áêuѨkHõg∞^Œ ˆHO„^Œ L^ÀºQÍÅÖ’ HÀ\ÏÅ∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∂e.
6. ÉèÏëê ~å¢ëêìʼnõΩ „QÍ=∂Å#∞ Ü«¸xÜ«∞@∞QÍ fã¨∞H˘x ã¨=∞„QÆOQÍ ÉèÏëê
~å¢+ì̈ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ#∞ U~°Ê~°Kåe.
249
7. ˆHO„^•xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ^Õâ◊~°HõΔ}, q^Õj =º=Ǩ~åÅ∞, „^Œ=º <å}ˇ=ÚÅ∞
(Hõ~Ô hû) WÖÏO\˜"Õ =∞~À XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ âßYÅ∞`«Ñʨ q∞ye# âßYÅ∞ ~å¢ëêìʼnõΩ qˆHO„nHõ~}°
K͆Ƕe.
8. ˆHO„^Œ _çáê~°∞ì"≥∞O@∞ÅÖ’, ѨiáêÅ#Ö’ ÃѶ·Å∞ûg∞^Œ <À\˜OQÆ∞ =ÔQ·~å
x`«ºHÍ~°º„Hõ=∂xfl ™êyOK«_®xH˜ ™œÅÉèíºOHÀã¨O Ç≤ÏOn SzÛùHõOQÍ <Õ~°∞ÛHÀ_®xH˜
„áÈ`«ûÇ≤ÏOK«=K«∞Û. JÖÏ <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl `«~°∞˚=∂ KÕ~ÚOK«_®xH˜ ѨÓiÎ U~åÊ@∞¡KÕÜ«∂e.
~å¢ëêìÅÖ’ ѨiáêÅ# qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ É’^èŒ<å ÉèÏ+¨QÍ =∂`«$ÉèÏ+¨Å#∞
„Ѩ"Õâ◊ÃÑ\˜ì# `«~åfi`«<Õ, ˆHO„^Œ ѨiáêÅ#Ö’ Jxfl ~å¢+¨ì ÉèÏ+¨Å‰õΩ ã¨=∂#Ǩϟ^•
HõeyOz#ѨC_Õ, Hˆ O„^Œ L^ÀºQÍʼnõΩ Ü«¸xÜ«∞<£ ã¨sfiã¨∞ Hõg∞+¨<£ ѨsHõÅΔ ∞ Jxfl ÉèÏ+¨ÅÖ’#∂
[iÑ≤#ѨC_Õ, L^ÀºQÍÅ∞ [<åÉèÏ „áêuѨkHõg∞^Œ HÀ\Ï Ñ¨^Œúu U~°Ê~°z#ѨC_Õ,
ÉèÏëê~å¢ëêìÅ#∞ ѨiѨÓ~°‚OQÍ U~°Ê~°z, ~å¢ëêìʼnõΩ JkèHÍ~åÅ#∞ qˆHO„nHõ~°} KÕã≤#
`«~åfi`«<Õ, Ç≤ÏOn SzÛùHõOQÍ ˆHO„^Œ _çáê~°∞ì"≥∞O@∞ÅÖ’x HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ ™œÅÉèíºO HÀã¨O
<Õ~°∞ÛH˘x LѨÜ≥∂yOK«_®xH˜ JOwHõiOK«_»O ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ SHõº`« =∞# ÅHõºΔ O
Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì ÉèÏ~°`«^Õâ◊ SHõº`« HÍ"åÅO@∞Ok. ^•xHÀã¨O JǨÏiflâ◊Å∞
Hõ$+≤KÕã¨∞ÎOk. HÍx P SHõº`« qq^èŒ *Ï`«∞Å=∞^茺 „Ѩ*Ï`«O„`«Ü«Ú`«OQÍ, ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞,
㨠= ∂# ÉÏ^茺 `«Å <å^è• ~°OQÍ *Ëã ¨∞H˘x U~°Ê_®eû=ÙO@∞Ok. ÉèÏ~°` «^ Õâ◊ Pi÷H õ
~å[H©Ü«∂aè=$kúH˜ ˆHO„nHõ$`« ѨiáêÅ#, áê¡xOQÆ∞, HÀ Pi¤<Õ+¨#∞ J=ã¨~°=∞x‰õÄ_®
JOwHõiã¨∞OÎ k. HÍx P Hˆ O„nHõ$`« HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ qq^èŒ ÉèÏëê *Ï`«∞Å ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞,
ÉÏ^茺`«Å#∞ ѨiѨÓ~°‚ „Ѩ*Ï`«O„`« ѨiáêÅ<åkèHÍ~°Og∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO_®e. JO`ÕQÍx,
U^À XHõ *ÏuÜ≥ÚHõ¯ |_®|∂~°∞˚"å Éèí∂™êfi=∞º =~åæÅ ˆHO„nHõ$`« JkèHÍ~°O^•fi~å Jq
™êkèOK«|_»@O Jã¨OÉèí=O.
250

Ǩϟ"£∞=∞O„u #O^•
xO^• Ñ„ K
¨ å~åxH˜ ["å|∞
1965 [#=i 1# „H˘`«Î ã¨O=`«û~°O „áê~°OÉèík<å#, ǨϟO=∞O„u #O^•
KÕã≤# ˆ~_çÜ≥∂ „Ѩã¨OQÍxH˜ NÜ«Ú`«∞Å∞ |ã¨=ѨÙ#flÜ«∞º, Ñ≤. ~å=∞=¸iÎ, Z. ÔH. QÀáêÅ<£,
ǨÏiH˜+<¨ 㣠O≤ Q∑ ã¨∂i˚`,ü <Õ#∂ HõÅã≤ Hˆ ~°àÖ◊ ’x qÜ«¸º~°∞ ÃãO„@Öò *ˇÅ· ∞#∞O_ç N #O^•‰õΩ
ã¨=∂^è•#O WKåÛO. N #O^• `å#∞ KÕã≤# ˆ~_çÜ≥∂ „Ѩã¨OQÆOÖ’ =∂ÃÑ· JÉèÏO_®Å∞
"Õâß~°∞. ѨzÛ J|^•úÅ`À ‰õÄ_ç# P~ÀѨ}Å∞ KÕâß~°∞. "å\˜H˜ ^Õâ◊"åºÑÎ̈OQÍ |Ǩïà◊
„ѨKå~°O [iyOk. JOKÕ`« "Õ∞=Ú =∂ ["å|∞‰õΩ ‰õÄ_® PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍxH˜ [iy#O`«
„ѨKå~°O [~°QÍÅx N #O^•#∞ HÀ~å=Ú. PÜ«∞# =∂ ["å|∞#∞ „ѨK«∞iOK«<Õ ÖË^Œ∞.
ÃÑQ· Í QÀɡÖòû ^èÀ~°}Ö˜ ’ =∂ÃÑ· J<ÕHõ ѨzÛ J|^•úÅ∞ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ „ѨKå~°O KÕÜ∞« _»O ™êyOKå_»∞.
=∂ÃÑ· ''âıfi`«Ñ¨„`«O—— „ѨHõ\ ˜™êÎ#x "åQÍÌ#O KÕã≤# #O^• âıfi`«Ñ¨„`åxH˜ |^Œ∞Å∞
áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ XHõ „ѨHõ@# KÕâß_»∞. D „ѨHõ@#ÃÑ· Ö’H±ã¨ÉèíÖ’#∞, ~å[ºã¨ÉèíÖ’#∞ [iy#
K«~°ÛÅ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PÜ«∞# =∞iO`« ѨzÛ JÉèÏO_®Å∞ "Õâß_»∞. `å#∞ =∂ÃÑ· qã¨i#
JÉèÏO_®Å‰õΩ ZÖÏO\˜ ™êHΔͺ^è•~°OQÍx, _®‰õΩº"≥∞O@∞¡QÍx K«∂ÃÑ@ìHõáÈQÍ, ÃÑ·QÍ =∂ÃÑ·
q+¨„ѨKå~°O KÕâß_»∞. 1965 U„Ñ≤Ü∞« Öò =¸_»= "å~°OÖ’ N #O^• HõÅHõ`åÎÖ’ „ѨãO¨ yã¨∂Î
=∞=∞‡efl ''^Õâ◊ „^ÀǨïÅx—— xOkOKå_»∞.
=∞=∞‡efl U <åºÜ«∞™ê÷#O =ÚO^Œ∞ „Ѩ"Õâ◊ ÃÑ@ì_®xH˜ N #O^•‰õΩ ^Œ=Ú‡Å∞ÖË=Ù.
ÖË^• PÜ«∞# =∂ÃÑ· "≥∂Ñ≤# JÉèÏO_®Å‰õΩ, xO^ŒÅ‰õΩ "Õ∞q∞zÛ# ã¨=∂^è•<åÅ#∞ „Ѩ*ÏhHõO
=ÚO^Œ∞Oz Z=~°∞ ^Õâ„◊ ^ÀǨïÖ’ fiÊ=fi_»O HÀã¨O „Ѩ[ÅHõ=HÍâ◊q∞™êÎ_® JO>Ë JO^Œ∞‰õÄ
PÜ«∞#‰õΩ ^Œ=Ú‡ÖË¡=Ù.
<åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅáê@∞ "Õz K«∂KåO. HÍx „ѨÜ≥∂[#O ÖËHõáÈ~ÚOk. JOKÕ`« N
#O^• Ѷ≤„|=i 18# áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ KÕã≤# „ѨHõ@#Ö’#∂, J@∞Ñ≤=∞‡@ PÜ«∞#
áê~°"¡ ∞≥ O@∞Ö’ KÕã#≤ „ѨãO¨ QÍÅÖ’#∂ =∂ÃÑ· "≥∂Ñ≤# ѨzÛ J|^ŒÑú Ù¨ P~ÀѨ}Å#∞ u~°ã¯¨ iã¨∂Î
iHÍ~°∞¤ ѨÓ~°fiHõOQÍ LO_ÕO^Œ∞ÔH· D ["åa=fi=Åã≤ =zÛOk.
251
#O^• P~ÀѨ} ÖËq∞\˜?
=∂ÃÑ· N #O^• KÕã≤# „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# P~ÀѨ}ÖË=∞O>Ë :
1. ÉèÏ~°`« – K≥·<å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^ŒO q+¨Ü«∞OÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ"≥∞ÿ# "Õ∞=Ú
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixfl |ÅѨ~°Û@O ÖË^Œ@! D q"å^ŒOÖ’ K≥·<å#∞ ^Œ∞~å„Hõ=∞}^•~°∞QÍ
¿Ñ~˘¯#_®xH˜ "Õ ∞ =Ú x~åHõ i 㨠∞ Î < åfl=∞@! D 㨠= ∞㨠º #∞ âßOu Ü« Ú `« O QÍ
Ѩi+¨¯iOK«∞HÀ"åÅx, D q+¨Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ K˘~°= fã¨∞HÀ"åÅx "Õ∞=Ú
Z_»`≥~°Ñ¨Ù ÖˉõΩO_® PO^Àà◊# KÕã¨∞Î<åfl=∞@!
2. áê~° ¡ " ≥ ∞ O@s, âßOuÜ« Ú `« q^è • <åÅ^•fi~å ™È+¨ e 㨠∞ ì 㨠= ∂*Ïxfl
™êkèOK«=K«Û#fl q+¨Ü«∞OÖ’ =∂‰õΩ qâßfiã¨O ÖË^Œ@! ÃÑ·QÍ "Õ∞=Ú ''áêÅHõ =~åæÅ∞ `«=∞
JkèHÍ~åxfl WKåÛùѨÓ~°fiHõOQÍ Z#fl_»∂ =^Œ∞Å∞HÀ=h, „Ѩ*Ïcèëêìxfl u~°ã¨¯iOK«_®xH˜
JâßOu, HõÖ’¡ÖÏÅ#∞ ~Ô K«ÛQ˘\˜ì `«^•fi~å „Ñ¨*Ïcèëêìxfl `«Å„H˜O^Œ∞Å∞ KÕÜ∂« Åx áêÅHõ=~åæÅ∞
„Ѩܫ∞ufl™êÎÜ«∞h, JO^Œ∞=Å¡ D q+¨Ü«∂Å#∞ „Ѩ[Å∞, qѨ¡"å`«‡Hõ â◊‰õΩÎÅ∂ QÆ∞iÎOz
J„Ѩ=∞`«∞ÎÖˇ· U Ѩi}Ï=∂<≥·fl<å Z^Œ∞~À¯_®xH˜ `«QÆæ@∞ìQÍ ã¨Oã≤^Œ∞úÖˇ· LO_®Åx—— "Õ∞=Ú
L^ÀƒkèOKå=∞@!
WÖÏO\˜ ~å[H©Ü«∂aè„áêÜ«∂Å#∞ Hõey L#flO`« =∂„`å# =∞=∞‡efl JÔ~ã¨∞ìKÕã≤
x~°ƒOkèOK«_»O <åºÜ«∞ã¨=∞‡`«O HÍ^Œ#fl q+¨Ü«∞=¸, JÖψQ JO`« =∂„`å# =∞=∞‡efl
„Ѩ[Å #∞O_ç "Õ~°∞KÕÜ«∞*ÏÅ_»<Õ q+¨Ü«∞=¸ N #O^•‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
JO^Œ∞=Å¡ ~¸ Ô~O_»∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· =∂ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ =„H©HõiOK«_»OHÀã¨O
PÜ«∞# `«# â◊HÜ Î˜ Ú« ‰õΩÅÎ hfl qxÜ≥∂yOz Ѩ_~» åx áê@∞¡Ñ_¨ ®¤_∞» . "Õ∞=Ú ZÅ¡ÑC¨ _»∂ K≥<· åѨ@¡
q^èÕÜ«∞`«#∞, ÉèíH˜Î„ѨѨ`«∞ÎÅ#∞ „ѨHõ\ ˜OKå=∞x, K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fi P^ÕâßÅÃÑ· "Õ∞=Ú
ѨxKÕã¨∞Î<åfl=∞x, K≥·<å P^Õâ◊OÃÑ· ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx pÖÏÛ=∞x, ''|Ǩï=∂#OQÍ
K≥·<å =∂ áêsìH˜ J<ÕHõ QÆ∞ÑÎ̈=∂~åæÅ ^•fi~å qiqQÍ x^èŒ∞ezÛO^Œ——x, JO^Œ∞=Å¡ "Õ∞=Ú
`≥ÅOQÍ}Ï áÈ~å@O =O\˜ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\ÏÅ∞ „áê~°OaèOz, ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `åfixfl ''J_»H`õ ~Î≥ °
=ӺǨ Ï O——Ö’ |Okè O K« _ » O HÀ㨠O K≥ · < å [~° Ñ ¨ É ’ÜÕ ∞ ^•_ç H ˜ *’_ô KÕ Ü « ∞
ã¨=∂Ü«∞`«Î=∞=Ù`«∞<åfl=∞x – WÖÏ =∂g∞^Œ Ü≥∞<≥fl<Àfl hK«"≥∞ÿ# P~ÀѨ}Å∞ KÕâß_»∞.
`å#∞ KÕã≤# ~ÚÖÏO\˜ ÉèíÜ«∂#Hõ"≥∞ÿ#, f„="≥∞ÿ# P~ÀѨ}ʼnõΩ N #O^•
K«∂ѨÙ`«∞#fl P^è•~åÖËq∞\’ K«∂_»O_ç :
252
 1. PÜ«∂ áêsì ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ Ѷ¨ÖÏ<å áêsì <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ~ÚÖÏ K≥áêÊ_»∞.
2. `«=∞=^ŒÌ ~°Ç¨Ï㨺 ã¨=∂Kå~°O, _®‰õΩº"≥∞O@∞¡ =Ù<åflÜ«∞x, J~Ú`Õ "å\˜x
^Õâ◊Éèí„^Œ`« ^Œ$ëêì º |Ü«∞@ÃÑ@ì_®xH˜ gÖË¡^Œx.
3. _®OˆQÜ«ÚÅ∞ =∂‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ „"åã≤# „"å`«Å#∞O_ç, iáÈ~°∞ìÅ #∞O_ç
LÖË¡Y#Å∞.
4. =∂ áêsì „Ñ¨=ÚY∞Ö’ ÖËHõ âßYÖ’ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ „ѨK«∞iOz#@∞¡ K≥ѨÊ|_Õ
~°Ç¨Ï㨺 _®‰õΩº"≥∞O@¡ #∞O_ç LÖË¡Y#Å∞, =∂áêsì „Ñ¨K«∞iOz# _®‰õΩº"≥∞O@¡Ö’x H˘xfl
q+¨Ü«∂Å∞.
PÜ«∂ áêsì ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ =∂ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅKÕ KÕÜ«∞|_»¤@∞ì K≥ѨÊ|_Õ
„Ѩã¨OQÍÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fiO Z=i^•fi~å, ZHõ¯_»#∞O_ç ã¨OáêkOzOk? JkèHÍ~° ѨÓ~°fiHõ"≥∞ÿ#
iHÍ~°∞¤Å #∞OzQÍx ÖË^• JÖÏO\˜ ã¨=∂"ÕâßÅ q∞x\òû #∞OzQÍx ¿ãHõiOzO^•? –
ÖË^Œ∞. "åãÎ̈=OQÍ `«# U*ˇO@∞¡ ѨOÑ≤# iáÈ~°∞ìÅ P^è•~°OÃÑ· ~¸ xO^ŒÅ∞ "Õã≤Ok.
J|^•úŠѨÙ@ì
`«=∞ U*ˇO@¡ iáÈ~°∞ìÖˇO`« J|^ŒÌ"≥∂, ZO`« ‰õΩzÛù`«"≥∂ N #O^• `«# HõÅHõ`åÎ
LѨ<åºã¨OÖ’ K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~Ú.
''áêsì =∞Ǩã¨Éíè ѨÓ~°~Î Ú# "≥O@<Õ áêsì HÍ~°ºHõ~Åΰ `À =∂\Ï¡_∞» `«∂ N ã¨∞O^Œ~Ü
° ∞« º,
JkèHÍ~åxfl KÕlH˜¯OK«∞HÀ"åÅO>Ë qѨ¡=O `«Ñ¨Êxã¨iÜ«∞x, JO^Œ∞=Å¡ JO^Œ∞HÀã¨O
ã¨<åflǨÅ∞ KÕÜ«∂Åx K≥áêÊ~°∞. ZxflHõÅÖ’ áêÖÁæ#_»O Z`«∞ÎQÆ_»Å HÀã¨O =∂„`«"Õ∞#x
K≥áêÊ~°∞.——
(#O^• „ѨHõ@#, Ѷ≤„|=i 18, 1965, ¿Ñr 40)
P ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# "åã¨Î= q+¨Ü«∂ÅH˜k ѨÓiÎQÍ =„Hõ ÉèÏ+¨º"Õ∞.
"åã¨=Î OQÍ |∂@HõÑÙ¨ Ju"å^Œ x<å^•Å‰õΩ Z~°QÍ=^ŒhÌ , JÖψQ =∞#O ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\ÏxH˜
ã¨#fl^Œú=∞=Ù`«∞<åfl=∞x, „ѨÉèí∞`«fi=¸, _®OˆQÜ«ÚÅ∞ KÕã¨∞Î#fl xO^ŒÅ‰õΩ QÆ∞iHÍ=^ŒÌh <Õ#∞
=∂áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ ÃÇÏK«ÛiHõ KÕâß#∞. ''PÜ«Ú^è•Å#∞ KÕ|@ì_»"≥∂, ÖË^À `ÕÅÛ=Åã≤Ok
„Ѩ[Å∞. J`«ºkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÖˇ·# „Ѩ[Å∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ WKÕÛ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ
f~°∞Ê#∞ J}z"ÕÜ«∞_»O HÀã¨O áêÅHõ =~åæÅ∞ ^Ò~°̊#ºHÍO_»‰õΩ Ñ¨Ó#∞H˘x áêÅHõ=~åæÅ#∞
kOz"ÕÜ∞« _®xH˜ „Ѩ[ʼnõΩ#fl „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ ™ê^è<Œ åÅxflO\˜h áêÅHõ=~åæÅ∞ |O^£ KÕã#≤ ѨC_»∞
U q^è•#O J=ÅOaOKåÖ’ x~°~‚ ÚOK«∞HÀ=Åã≤Ok „Ѩ[ÖË.
253
''„ѨÉèí∞`«fi=¸, =∂ =ºuˆ~‰õΩÅ∂, =∂ÃÑ· JÉèÏO_®Å∞"Õ¿ã â◊‰õΩÎÅ∂ #_»∞ѨÙ`«∞#fl
J|^•úÅ q∞Å∞¡‰Ωõ WO^è<Œ åÅ∞QÍ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ q^èOŒ QÍ H˘O^Œ~∞° ™êÜ«Ú^èŒ qѨ=¡ O q+¨Ü∞« O
ÖË=<≥uÎ ^•xfl QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞. ^Ò~°̊#º Ѩ^Œú`«∞ʼnõΩ kˆQk „Ѩ[Å∂HÍ^Œ∞, =∂
áêsìHÍ^Œ∞. JÖÏ ^Ò~°̊#º Ѩ^Œú`«∞ʼnõΩ X_çQÆ>Ëìk áêÅHõ=~åæÖË. <åºÜ«∞ã¨=∞‡`«"≥∞ÿ# `«=∞
Pi÷Hõ, ~å[H©Ü«∞ ǨωõΩ¯ÅHÀã¨O „Ѩ[Å∞ ™êyOKÕ L^Œº=∂Å∞ |ÅѨ_»¤H˘nÌ g\˜x
J}z"ÕÜ«∞_»OHÀã¨O áêÅHõ=~åæÖË ^Ò~°̊#º Ѩ^Œú`«∞ʼnõΩ Ñ¨Ó#∞‰õΩO\Ï~Ú. „Ѩã¨∞Î`« áêÅHõ
=~åæÅ#∞ JkèHÍ~°O #∞Oz kOz"Õã≤, ™êOѶ≤∞Hõ =º=ã¨÷Ö’ f„="≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ
™È+¨eã¨∞ì ã¨=∂*Ïxfl U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ"åÅx „Ѩ[ÅÖ’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÆO QÆ∞iÎOz#ѨC_»∞
áêÅHõ=~åæÅ∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ^Ò~°˚#º K«~°ºÅ‰õΩ ky "≥∞*Ïi\© „Ѩ[Å Jaè=∞`åxfl
J}z"ÕÜ∞« _»O HÀã¨O „Ѩ[Å#∞ ~°HÑÎõ Ù¨ >Ë~∞° ÅÖ’ =ÚOK≥`∞« `Î åÜ«∞x K«i„`« Kå\˜K|≥ ∞`«∞#flk.
''`«=∞ JkèHÍ~åxfl xÅɡ@∞ìH˘#_»O HÀã¨O =ÚO^Œ∞QÍ ^Ò~°̊#ºHÍO_»‰õΩ kˆQk
áêÅHõ=~åæÖË. WÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Öˇ^Œ∞~˘¯#flѨC_»∞ =∂„`«"Õ∞ QÆ`«ºO`«~°O ÖËHõ `«=∞ ~å[H©Ü«∞
ǨωõΩ¯Å#∞, JkèHÍ~åxfl HÍáê_»∞H˘<Õ xq∞`«ÎO „Ѩ[Å∞ áêÅHõ=~åæÅ ^Ò~°˚#ºHÍO_»#∞
„ѨuѶ¨∞\˜™êÎ~°∞. K«i„`« =∞#‰õΩ <Õ~°∞Ê`«∞#fl áê~î°q∞^Õ.——
D<å\˜ J`«ºO`« Ñ„ ^¨ •è #"≥∞#ÿ Hõ~=ΰ ºO
=∂^˘Hõ z#fl áêsì. 10âß`«O "À@~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ =∂‰õΩ<åfl~°∞. Jk ‰õÄ_® ˆH~°à◊,
ѨtÛ=∞ɡOQÍÖò, PO„^茄Ѩ^Õâò ~å¢ëêìÅÖ’<Õ „Ѩ^è•#OQÍ =∂ JÉèíº~°∞úʼnõΩ F@∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
"≥∞*Ïi\© „Ѩ[Å#∞ =∂ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ „uѨCHÀ"åÅO>Ë "Õ∞=Ú Fi‡`À Hõ$+≤KÕÜ«∂eû=ÙOk.
J`«ºO`« „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# D Hõ~°Î=ºO HÀã¨O ˆHO„nHõiOz Hõ$+≤KÕÜ«∞_®xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ D
Hõ~"ΰ åºxfl =∞~°z, ™êÜ«Ú^èŒ qѨ=¡ =∞x ѨÅ=iOKÕ â◊„`«∞=Ù =∂@Ö’¡ É’ÖÏÎÑ_¨ @» O "≥„i`«#O.
áê~°¡"≥∞O@s „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl <åâ◊#O KÕã¨∞Î#fln, „Ѩ*Ï™êfi=∞º Jaè=$kúѨ^ä•xfl
<åâ◊#O KÕÜ«∞ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î#fln N #O^•, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ =∂„`«"Õ∞. =∞#O "åi`À
áÈ~å_ç, "åix F_çOz „Ѩ[Å „Ѩ*Ï™êfi=∞ºÇ¨Ï‰õΩ¯Å#∞ xÅɡ\ ˜ì qã¨ÎiOѨ*ËÜ«∂e.
áê~°¡"≥∞O@s „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl HÍáê_®e. Wk =∞# `«HõΔ} Hõ~°Î=ºO. qѨ¡=O J<Õk ^Ò~°̊#º
Ѩ^`úŒ ∞« Å ^•fi~å ã≤kãú ∞¨ OÎ ^•, ÖËHõ ^Ò~°<˚ ºÕ `«~° Ѩ^`úŒ ∞« Å ^•fi~å ™ê^躌 =∞ø`«∞O^• J#fl JOâ◊OÃÑ·
HõqfiOѨ٠K«~°ºÅÖ’ kQÆ|_çáȉõÄ_»^Œ∞.
=∂ÃÑ· `å#∞ "≥∂Ñ≤# P~ÀѨ}Å#∞ HÀ~°∞Öì ’¡QÍx ÖË^• „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞QÍx ~°∞A=Ù
KÕÜ«∞ÖË##fl q+¨Ü«∞O N #O^•‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ZO^Œ∞KÕ`«#O>Ë, JÖÏ ~°∞A=ÙKÕÜ«∂ÅO>Ë,
PÜ«∞# `«# U*ˇO@¡#∞QÍx ÖË^• "åi iáÈ~°∞Åì #∞QÍx HÀ~°∞=ì ÚO^Œ∞QÍx, „Ѩ[Å=ÚO^Œ∞QÍx
254
Ǩ[~°∞Ѩ~°Kåeû =ÙO@∞Ok. P Ѩiã≤÷uÖ’ "å\˜#xflO\˜h `ÕeHõQÍ ã¨"åÅ∞KÕã≤, J=hfl
ѨxH˜=∂e# ѨzÛ Hõ@∞ìHõ^äŒÅx ~°∞A=ÙKÕÜ«∞=K«∞Û. JO^Œ∞=Å¡<Õ N #O^• =∞=Ú‡efl
<åºÜ«∞™ê÷<åÅ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥à◊§_®xH˜ x~åHõiã¨∂Î =∞~À"≥·Ñ¨Ù =∂ÃÑ· JÉèÏO_®Å#∞
J^ÕѨxQÍ "≥∂ѨÙ`«∞<åfl_»∞!
N #O^• <åÃÑ· "≥∂Ñ≤# JÉèÏO_®Å∞ x~å^è•~°"∞≥ #ÿ q. JÖψQ =∂áêsìÖ’x „Ѩ=ÚY
<åÜ«∞‰õΩÅÃÑ·<å, HÍ~°ºHõ~°ÎÅÃÑ·<å "≥∂Ñ≤# JÉèÏO_®Å∞ ‰õÄ_® x~å^è•~°"≥∞ÿ#"Õ.
#O^• ™êHõΔºq∞^Õ!
=∞„^•ãπ#∞O_ç #xflOÅO ÃãÅfi<£ (N ÃÑ~°∞=∂àò) J<Õ =ºH˜Î ã¨Oáê^ŒHõ`åfi#
"≥Å∞=_»∞`«∞#fl 'Ã+OQÀ_ç— J<Õ `«q∞à◊ "å~°Ñ¨„uHõ#∞O_ç N #O^• H˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ `«#
„ѨH@õ #Ö’ LÖËd¡ OKå~°∞. #xflÅO ÃãÅfi<£ J~åK«H"õ åkQÍ =º=ǨÏiã¨∂Î J#∞=∂<åã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ
„Ѩ=~°Î# Hõey=ÙO_»_»O=Å¡ H˘<ÕflO_»¡ „H˜`«O J`«xfl áêsì #∞O_ç |Ç≤Ï+¨¯iOK«_»O [iyOk.
uiy 1963Ö’ `«q∞à◊<å_»∞ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì HÍ~°º=~°æOÖ’ N Ñ≤. ~å=∞=¸iÎ ã¨^Œ~°∞
ÃÑ~°∞=∂àò`À áêsì ã¨Éèí∞ºÖˇ=~°∂ ZÖÏO\˜ ã¨O|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ~å^ŒO@∂ „ѨuáêkOz#
f~å‡#O P"≥∂kOK«|_çOk.
D `«q∞à◊ "å~°Ñ„¨ uHõ`À Ü≥∞ÖÏO\˜ ã¨O|O^è•Å∞ ÖË=x `≥Å∞Ê`«∂ =∂áêsì `«~Ñ° Ù¨ #
1964 "Õ∞ Ö’<Õ =∂áêsì #_»∞ѨÙ`«∞#fl Jxfl "å~°Ñ¨„uHõʼnõΩ ã¨~°∞¯ ºÅ~ü ѨOѨ|_çOk.
1964 PQÆã∞¨ Öì ’ Ã+OQÀ_ç N Z.ÔH. QÀáêÅ<£ `«k`«~° <åÜ«∞‰õΩÅ „ѨH@õ # #∞O_ç LÖËd¡ Oz#
`«Ñ¨C_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ K«∂z Z=fi~°∂ "≥∂ã¨áÈ=^ŒÌx =∂áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ N QÀáêÅ<£,
ZO.P~ü. "≥OHõ„\Ï=∞<£Å∞ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. J^Õ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ Ã+OQÀ_ç „"å`«Å#∞ "å~°∞
YO_çOKå~°∞. 1964 ÃãÃÑìO|~°∞Ö’ <Õ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ N ÃÑ~°∞=∂àò‰õΩ XHõ ÖËY „"åâß#∞.
=∂ áêsì`À g∞‰õΩ ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒOÖË^Œ∞. HÍ|\ì̃ =∂ áêsì `≥Å∞QÆ∞ "å~°Ñ¨„uHõÜ≥ÿ∞#
[#â◊HÎ̃x g∞ Ã+OQÀ_çH˜ ѨOѨ_»OÖË^Œx <Õ<å ÖËYÖ’ ã¨Ê+ì̈O KÕâß#∞. N ÃÑ~°∞=∂àò, J`«x
Ѩ„uHõ Ã+OQÀ_ç â◊√^Œú `«Ñ¨C_»∞, HõqfiOѨ٠~å`«Å∞ ~åã¨∞Î#fl^Œx Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åflO.
JO^Œ∞=Å¡ =∂ áêsìx, =∂ ~å[H©Ü«∂Å#∞ ã¨=∞i÷OK«∞H˘<Õ q+¨Ü«∞OÖ’ =∂‰õΩ Ã+OQÀ_ç`À
ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒO ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. W=hfl iHÍ~°∞¤ ѨÓ~°fiHõOQÍ<Õ =Ù<åfl~Ú. „ѨÉèí∞`åfixH©
q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞‰õÄ_®. J~Ú#ѨÊ\˜H©, =∞=∞‡efl W~°∞‰õΩ# ÃÑ@ì_®xH˜, =∂‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
Ã+OQÀ_ç KÕã≤# H˘xfl J|^ŒúѨ٠xO^ŒÅ#∞ ~°∞A=Ù KÕÜ«∞_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO ã≤QÆ∞æq_çz
„Ѩܫ∞uflOzOk.
255
J^Õ q^èŒOQÍ Ñ¨tÛ=∞ɡOQÍÖòÖ’ ‰õÄ_® =∂ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ JÔ~ã¨∞ìÅ∞
[~°QÆÉ’ÜÕ∞=ÚO^Œ∞ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\Ïxfl QÆ∂iÛ Ñ¨Å=iOKÕ U*ˇO@¡#∞, HõqfiOѨÙ^•~°∞Å#∞
=∂ =∞^茺 ã¨$+≤ìOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩܫ∞uflã¨∞Î#fl@∞ì =∂‰õΩ "å~°ÎÅO^•~Ú. JÖÏO\˜
"åi#O^Œih =∂ áêsì #∞Oz Uiáê~°"ÕÜ«∂Å#∞H˘<åflO. JOKÕ`« JÖÏO\˜ ^Œ∞+ì̈â◊‰õΩÎÅ
K«~°ºÅ#∞ ѨijeOK«_»O HÀã¨O =∂ áêsìÖ’x H˘O`«=∞Ok =ÚY∞ºÅ#∞ JO^Œ∞‰õΩ
xÜ≥∂yOKåO.
JÖÏ xÜ≥∂yOK«|_»¤ =∂ áêsì =ÚY∞ºÅ∞ D ѨxH˜ kQÍ~ÀÖË^À "åi#O^Œih
„ѨÉèí∞`«fiO JÔ~ã¨∞ì KÕã≤Ok. J@∞Ñ≤=∞‡@ H˘Åk ~ÀAʼnõΩ ^Õâ◊ "åºÑÎ̈OQÍ =∞=∞‡ÅflO^Œsfl
„ѨÉèí∞`«fiO JÔ~ã¨∞ìKÕã≤ x~°ƒOkèOzOk. „ѨÉèí∞`«fiO =∂ áêsì =∞^茺 ã¨$+≤ìOK«^ŒÅz# JÖÏO\˜
^Œ∞+ì̈â◊‰õΩÎÅ K«~°ºÅ`À =∂ áêsìH˜ ZÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒOÖË^Œ∞. D ^Œ∞+ì̈â◊‰õΩÎÅ K«~°ºÅ∞ =∂
áêsì x~° ‚ Ü « ∂ ʼnõ Ω =ºuˆ ~ Hõ O QÍ#∂, =∂ áêsì x ^≥ | ƒfÜ« ∂ Å<Õ ^Œ ∞ ~° ∞ ƒkú ` À#∂
[~°Ñ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú.
N #O^• `«# ã≤.S._ç Å ^•fi~åQÍx ÖË^• `å=Ú ã¨$+≤ìOz# U*ˇO@¡ iáÈ~°∞ìÅ
^•fi~å QÍx ÅaèOKÕ ã¨=∂Kå~åxfl P^è•~°O KÕã∞¨ H˘x =∂ÃÑ· J^Õ Ñ¨xQÍ hK«"∞≥ #ÿ P~ÀѨ}Å∞
ѨÙ#â◊Û~°} KÕã¨∞Î<åfl_»∞. S`Õ D ''™êHΔͺxfl—— |Ü«∞@ÃÑ@ì_®xH˜, `«# D U*ˇO@¡#∞ U
<åºÜ«∞™ê÷#O =ÚO^≥·<å „Ñ¨"Õâ◊ ÃÑ@ì_®xH˜ N #O^• x~åHõiã¨∞Î<åfl_»∞. JÖÏ "åix
<åºÜ«∞™ê÷<åÅÖ’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_ç`Õ "å~°∞ „HÍãπ ѨsHõΔ‰õΩ xÅ|_®eû =ã¨∞ÎOk. D „HÍãπ ѨsHõΔÖ’
"åi x[ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞q∞\’ "åi iáÈ~°∞ìÅ, ™êHΔͺŠ<≥·["Õ∞q∞\’ |@ì|Ü«∞Å=Ù`«∞O^Œ<Õk
N #O^• ÉèíÜ«∞O.
''K≥<· å _»|∞ƒ—— =ã¨∞#Î fl^Œ<Õ hK«"∞≥ #ÿ xO^Œ
N #O^• 1965 [#=i 1# KÕã≤# ˆ~_çÜ≥∂ „Ѩã¨OQÆOÖ’ =∂ áêsìH˜ K≥·<å
#∞Oz ''W`«~° ~°∂áêÅÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O—— JO^Œ∞`«∞#fl^Œx P~ÀÑ≤OKå_»∞. JkèHÍ~° „Ѩux^èŒ∞Å
„áÈ`åûǨÏO`À "å~åÎÑ„¨ uHõÅ∞ =∂ áêsìH˜ K≥<· å ÉϺO‰õΩ ^•fi~å Pi÷Hõ ã¨Ç¨ Ü«∞O Åaèã∞¨ #Î fl^Œx
Hõ@∞ì Hõ^äŒÅ∞ „ѨKå~°OÖ’ ÃÑ\Ïì~Ú.
=∞m§ 1965 [#=i =¸_À"å~°OÖ’<À, <åÅæ="å~°OÖ’<À N #O^•
u~°∞=#O`«ÑÙ¨ ~°OÖ’ Ѩ„uHÍQÀ+≤ì [iÑ≤# ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ, ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞Åì ‰õΩ K≥<· å ÉϺO‰õΩ
^•fi~å 20 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ JOk#@∞¡ Ѩ„uHõÅÖ’ =zÛ# "å~°ÎÅ∞ x["Õ∞<å Jx Ѩ„uHÍ
qÖËY~°∞Å∞ „ѨtflOK«QÍ, PÜ«∞# K≥·<å ÉϺO‰õΩ `«# "åºáê~åxfl J=∂Ü«∞HõOQÍ ™êyOK«_»O
256
ÖË^Œx qHõ@OQÍ ["åaKåÛ_»∞. P q^èŒOQÍ Ñ¨„uHõÅÖ’ "≥Å∞=_»¤ "å~°ÎÅÖ’ U^À H˘O`«
Ü«∞^•~°÷O =ÙO^Œx qÖËY~°∞Å∞ f~å‡xOK«∞HÀ=_®xH˜ ^ÀǨÏ^Œq∞KÕÛÖÏ ã¨∂zOKå_»∞.
1965 =∂iÛ 12# Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ [iy# K«~°ÛÖ’ Ju"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ
ǨOHÍOQ∑ ^•fi~å K≥·<å Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O JO^Œ∞`«∞#fl^Œx [#ã¨OѶ¨∞O ã¨Éèí∞º_»∞ KÕã≤#
P~ÀѨ}#∞ N #O^• ^èŒ$=Ѩ~°∞ã¨∂Î, ''x["Õ∞, J~Ú`Õ ZO`« "≥Ú`«ÎO JO^Œ∞`«∞#fl^À <Õ#∞
WѨÊ\˜Hј C¨ _Õ K≥Ñʨ ÖË#∞QÍx "≥Ú`«OÎ g∞^Œ K≥Ñʨ ^ŒQOæÆ `« ã¨Ç¨ Ü«∞"Õ∞ Åaèã∞¨ #Î fl^Œx—— P~ÀÑ≤OKå~°∞.
D _»|∞ƒ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x K≥·<å ÉϺO‰õΩ ^•fi~å L`«Î~° qÜ«∞`åflO, WO_À<Õ+≤Ü«∂Å
~åÜ«∞ÉÏ~°HÍ~åºÅÜ«∂Å^•fi~å JO^ŒKÕÜ«∞|_»∞`«∞#fl^Œx N #O^• P~ÀÑ≤OKå~°∞. J~Ú`Õ
''1961 z=i „áêO`«OÖ’ q^Õâ◊ =∂~°Hõ„^Œ=º x|O^èŒ#Å „H˜O^Œ K≥·<å ÉϺO‰õΩ H˜=fi|_»¤
Öˇ·Ãã#∞û ~°^Œ∞ÌKÕÜ«∞|_çO^Œ#fl q+¨Ü«∂xfl N #O^• XѨCH˘#Hõ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« D
q+¨Ü«∂xfl JHõ¯_çHÍÑ≤, K≥·<å ÉϺO‰õΩ^•fi~å x[OQÍ „ѨÜ≥∂[#O á⁄Ok# =º‰õΩÎÖˇ=~À
`ÕÅ∞ÛHÀ=Åã≤ =ÙOk.
qÜ«¸º~°∞ ÃãO„@Öò *ˇ·Å∞Ö’ x~°ƒOkèOK«|_»¤ S^Œ∞QÆ∞~°∞ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì
áÈe\ò|∂º~À ã¨Éèí∞ºÅOHõeã≤ N #O^• `«# ˆ~_çÜ≥∂ „Ѩã¨OQÆOÖ’ =∂ÃÑ· KÕã≤# D
q+¨Ñ¨ÙxO^Œ#∞ qã¨Ê+¨ìOQÍ x~åHõiã¨∂Î 1965 [#=i 7# N #O^•‰õΩ ["åaKåÛO
NÜ«Ú`«∞Å∞ *’ºuÉÏã¨∞, #O|∂„káê^£Å∞ D JÉèÏO_®xfl x~åHõiã¨∂Î W^˘Hõ ''ѨzÛ
J|^Œ=ú ∞x—— Ѩ^ÑÕ ^¨ Õ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. K≥<· å ÉϺO‰õΩ "åºáê~° =º=Ǩ~åÅÃÑ· „ѨÉ∞íè `«fiO [iÑ≤Oz#
JkèHÍ~°Ü«Ú`« x"ÕkHõ#∞ „ѨHõ\ ˜OK«=Åã≤OkQÍ "å~°∞ „ѨÉèí∞`åfixfl _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. JÖÏ
„ѨH\õ O˜ z#@¡~Ú`Õ K≥<· å ÉϺO‰õΩ`À UÜÕ∞ ÃÑ^Œ=Ì ∞#∞+¨μºÅ‰õΩ ã¨O|O^è•Å∞<åflÜ≥∂, Z=Ô~=iH˜
D ÉϺO‰õΩ JѨCezÛO^À ÖË^• Z=Ô~=~°∞ F=~ü „_®Ñ¨ÙìÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~À, `å=Ú fã¨∞H˘#fl
~°∞}ÏÅ#∞ U ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨μºÅ∞ uiy K≥e¡OK«ÖË^À, ÖË^• ~¸ ÉϺO‰õΩ Z=Ô~=i JѨCÅ#∞
=∂Ѷ‘ KÕã≤O^À "≥Ú^ŒÖˇ·# "åã¨Î= ã¨=∂Kå~°=∞O`å |Ü«∞\˜ „ѨѨOKåxH˜ `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
áê~°"¡ ∞≥ O@∞Ö’ ~¸ ã¨=∞㨺ÃÑ· [iy# K«~Û° Ö’ K≥<· åÉϺO‰õΩ #∞Oz Pi÷Hõ ã¨Ç¨ Ü«∞O á⁄OkOk
HÍO„ÔQãπ"å^Œ∞ÖË QÍx Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ =∂„`«O HÍ^Œx ã¨"åÅ∞ KÕÜ«∞|_çOk.
J~Ú#ѨÊ\˜H© „ѨÉèí∞`«fiO `å#∞ [iÑ≤# JkèHÍ~° x"ÕkHõ#∞ „ѨK«∞iOK«_®xH˜
x~åHõiã¨∞Î#flk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù Ju"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìÖË K≥·<å ÉϺO‰õΩ #∞O_ç Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O
á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°x hÖÏѨxO^Œx ѨÙ#â◊Û~°} KÕ™ÈÎOk. 1964‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO K≥<· åÉϺO‰õΩ Ju"å^Œ
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ‰õΩ Pi÷Hõ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕãO≤ ^Œ#fl HÍÅOÖ’ P ÉϺO‰õΩ ÖˇÃ· ã#∞û ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« |_ç=ÙOk.
1964‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO Ju"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∞ "Õ̂~ áêsìQÍ ÖË~∞° . JÖÏO\˜ Ѩiã≤u÷ Ö’ 1961Ö’
257
K≥·<å ÉϺO‰õΩ =∂ áêsìH˜ Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤O^Œx K≥ѨÊ_»O Ǩ™êºã¨Ê^ŒO. 1961H˜
ѨÓ~°fi"≥∞ÿ<å Ju"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅx K≥ѨÊ|_Õ U <åÜ«∞‰õΩ_≥·<å D ÉϺO‰õΩ#∞O_ç _»|∞ƒ
fã¨∞‰õΩ<åfl_Õ"∂≥ `≥Å∞ã¨∞HÀ_®xH˜QÍ#∞ JkèHÍ~° x"ÕkHõ#∞ „ѨH\õ O˜ K«O_»Ü∂« º JO>Ë, „ѨÉ∞íè `«fiO
P Ѩh KÕÜ«∞^Œ∞. nxfl |\ì̃ K≥·<å#∞Oz Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ U<å_»∂ Hõhã¨O ze¡QÆ"≥· fi<å _»|∞ƒ
fã¨∞HÀÖË^hŒ , D JÉèÏO_®xH˜ Ü≥∞ÖÏO\˜ P^è•~°OQÍh, WO^Œ∞Ö’ P=yO[O`≥<· å x[OQÍh
ÖË^Œx ~°∞A==Ù`«∞#flk.
Ô~O_À q+¨Ü«∞O : Ju"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ''P^ÕâßÅ HÀã¨=¸,
x^èŒ∞ÅHÀã¨=¸—— ^Õâ◊OÖ’x K≥·<å ~åÜ«∞ÉÏ~° HÍ~åºÅÜ«∞O`À x~°O`«~°O ã¨O|O^è•Å∞
Hõey=Ù<åfl~°x N #O^• P~ÀÑ≤OK«QÍ, _®II ~å=∞=∞<ÀǨÏ~° Ö’Ç≤ÏÜ«∂ J_»∞¤`«ye P
q^èŒOQÍ ã¨O|O^è•Å∞ Hõey=Ù#fl U XHõ¯ Hõ=¸ºxã¨∞ì<≥·<å ¿Ñ~°∞ɡ\ ì̃ K«∂Ѩ=Åã≤OkQÍ
_ç=∂O_£KÕâß~°∞. J~Ú`Õ N #O^• U XHõ¯ih "ÕÖˇuÎ K«∂ѨÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
JÖψQ Hõ=¸ºxã¨∞Åì ‰õΩ U q^Õâ~◊ åÜ«∞ÉÏ~° HÍ~åºÅÜ«∞O ^•fi~å _»|∞ƒ ѨOK«|_çO^À
¿Ñ~°∞ɡ\ ˜ì K≥ѨÊ_®xH˜ ‰õÄ_® N #O^• `«Ü«∂~°∞HÍÖË^Œ∞. JO`ÕQÍ^Œ∞† D _»|∞ƒ
=Ú\ì̃#"åixQÍx ÖË^• K≥·<å _»|∞ƒ<À, =∞ˆ~^Õâ◊O _»|∞ƒ<À JO^Œ*ËâßÜ«∞x xOkOK«|_Õ
P q^Õâ◊ ~åÜ«∞ÉÏ~° HÍ~åºÅÜ«∞"Õ∞^À ^•xfl Hõ#∞H˘¯x HÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜QÍx
N #O^• ã¨Oã≤^ŒúO HÍ=_»OÖË^Œ∞.
J~Ú<å N #O^• K≥·<å _»|∞ƒ, K≥·<å _»|ƒO@∂ =∂ÃÑ· xO^Œ#∞ áê~åÜ«∞}O
KÕã¨∞Î<åfl_»∞! Q“~°=hÜ«∞ ã¨^•Kåi #O^•r, ZO`« Ѩ`«#O!
''K≥·<å#∞Oz ~°Ç¨Ï㨺 P^ÕâßÅ∞——
Ö’H±ãɨ íèÖ’ N #O^• =∂iÛ 12# =∂\Ï¡_∞» `«∂, QÆ`« ã¨O=`«û~°O z=i ÉèÏQÆOÖ’
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ‰õΩ ''XHõ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ U*ˇhû^•fi~å—— H˘xfl P^ÕâßÅ∞ JO^•Ü«∞x P~ÀÑ≤OKå~°∞.
ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ ÔQiÖÏ¡ Ü«Ú^ŒúO ™êyOK«_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ¿ãO^Œ∞ÔH· `≥ÅOQÍ}Ï
áÈ~å@HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`« ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅÖ’ ™È+¨eã¨∞ì ^Õâ◊"Õ∞n ÖËHõáÈ=_»O=Å¡ P áÈ~å@O
qѶ ¨ Å =∞~ÚºO^Œ x , JO^Œ ∞ =Å¡ < Õ Éè Ï ~° ` « „Ѩ É è í ∞ `« fi O `≥ Å OQÍ}Ï áÈ~å\Ïxfl
J}z"ÕÜ∞« QÆeyO^Œx D ÖËYÖ’ ¿Ñ~˘¯#|_çO^Œx PÜ«∞# J<åfl~°∞. J~Ú`Õ ''D<å_»∞
Ѩiã≤÷u =∂iáÈ~ÚO^Œx, `≥ÅOQÍ}Ï áÈ~å@OÖÏO\˜ áÈ~å@O [~°Ñ¨_®xH˜ J#∞"≥·#
"å`å=~°}O U~°Ê_çO^Œx—— D ÖËY ¿Ñ~˘¯#fl@∞ì N #O^• K≥áêÊ~°∞. K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì
#∞Oz ÉèÏ~°`« Ju"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì J„QÆ<åÜ«∞‰õΩʼnõΩ =zÛ# P^Õâ◊O W^Õ#x #O^•
258
P~ÀÑ≤OKå_»∞. Ju"å^Œ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì D P^ÕâßÅ#∞ ã‘fiHõiOz, ''`«=∞ =∞#ã¨∞ûÖ’¡
=Ù#fl Ѩiã≤÷uH˜ áêsì ã¨Éèí∞ºÅ#∞, <åÜ«∞Hõ`åfixfl ã¨=∂Ü«∞`«ÎO KÕÜ«∞_®xÔH·—— D P^ÕâßÅ#∞
áêsìÖ’ ''ÃÑ·#∞Oz „H˜Ok ™ê÷~Ú=~°‰õÄ—— JOkOzO^Œx #O^• P~ÀÑ≤OKå_»∞.
(>ÿ̌"£∞û PѶπ WO_çÜ«∂ Ѩ„uHõ, 1965 =∂iÛ 13 ã¨OzHõ)
<Õ#∞ N #O^•‰õΩ XHõ q+¨Ü«∂xfl x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ ã¨Ê+ì̈O KÕÜ«∞^ŒÅKå#∞. #O^•
¿Ñ~˘¯O@∞#fl _®‰õΩº"≥∞O@∞ÖÏO\˜ U _®‰õΩº"≥∞O@∞ ‰õÄ_® K≥·<å áêsì#∞Oz QÍx =∞ˆ~
~Ú`«~° áêsìÅ#∞OzQÍx, ''„Ѩ^•è #"≥∞#ÿ —— ÖË^• =∞ˆ~ q^è"Œ ∞≥ #ÿ U[hû ^•fi~å Hõ=¸ºxã¨∞áì êsì
J„QÆ<åÜ«∞‰õΩÖˇ=iH© ~åÖË^Œ∞. #O^•=^ŒÌ JÖÏO\˜ _®‰õΩº"≥∞O@∞ U^≥·<å LO_ç LO>Ë, Jk
`«# QÆ∂_è»Kåi âßY"åà◊√§ `«Ü«∂~°∞KÕã≤# ^˘OQÆ _®‰õΩº"≥∞O@∞ J~Ú=ÙO@∞Ok. P
_®‰õΩº"≥∞O@∞#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ „ѨHõ\ ˜Oz, ~°∞A=Ù KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ "Õ∞=Ú #O^•#∞
ã¨"åÅ∞ KÕã¨∞Î<åflO.
"Õ∞=Ú ''D P^ÕâßÅ#∞ <åÜ«∞Hõ`fi« O ™ê÷~Ú#∞O_ç „H˜Ok HÍ~°ºHõ~ΰ =~°‰Ωõ „ѨKå~°OÖ’
ÃÑ\Ïì=∞x—— #O^• KÕã≤# P~ÀѨ} =∞~À q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# J|^ŒúO. =∂ áêsì =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
[iy# K«~°ÛÅ q=~åÅ∞, x"ÕkHõÅ∞ Jhfl ‰õÄ_® =∞=∞‡efl JÔ~ã¨∞ì KÕã≤#ѨC_»∞ =∂ #∞Oz
ÖÏQÆ∞H˘<åfl~°∞. J=hfl #O^• ^ŒQÆæ~°∞<åfl~Ú ‰õÄ_®. =∂ áêsì =∞Ǩã¨Éèí [~°QÆHõ ѨÓ~°fiO
=∂ áêsì qq^èŒ ™ê÷~¸ÅÖ’ [iy# K«~°ÛÅ _®‰õΩº"≥∞O@∞¡‰õÄ_® #O^• ^ŒQÆæ~°∞<åfl~Ú.
HõÅHõ`åÎÖ’ [iy# =∂ áêsì =∞Ǩã¨Éèí KÕÜ«∞É’ÜÕ∞ x~°‚Ü«∂ÅÃÑ· 1964 #=O|~ü,
_çÃãO|~üÅÖ’ "Õ∞=Ú `«Ü«∂~°∞KÕã≤# q=~åÅ _®‰õΩº"≥∞O@∞¡‰õÄ_® PÜ«∞# ^ŒQÆæ~°∞<åfl~Ú.
J~Ú<å "Õ∞=Ú `≥ÅOQÍ}Ï áÈ~å@OÖÏO\˜ ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\ÏxH˜ =∂ áêsì
<åÜ«∞Hõ`åfixfl, HÍ~°ºHõ~Åΰ #∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ #Î fl@∞¡ #O^• `«#=^ŒÌ =Ù#fl =∂ áêsì _®‰õΩº"≥∞O@¡
#∞O_ç H˜Oz`«∞Î ã¨=∂Kå~åxflQÍx ÖË^• Hõhã¨O JÖÏO\˜ ã¨∂K«##∞QÍx PÜ«∞#
ZuÎK«∂ѨÖËHõáÈÜ«∂_»∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ PÜ«∞# `«# QÆ∂_è»KåiâßY ^•fi~å WÖÏO\˜
_®‰õΩº"≥∞O@¡#∂, J|^•ÌÅ#∞, ã¨∂K«#Å#∂ L`«ÊuÎ KÕÜ«∞_®xH˜ ѨÓ#∞H˘<åfl_»∞.
JÖψQ W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞ ^ÕâßÅÖ’ K≥·<åKÕ ÔQiÖÏ¡ tHõΔ} ˆHO„^•Å∞ U~åÊ@∞
KÕÜ«∞|_»¤@∞ì N #O^• KÕ¿ã P~ÀѨ}Å∞ =∂ áêsì ÔHÖÏO\˜ ã¨O|O^èŒO ÖË^Œx, tHõΔ}
Hˆ O„^•Åx K≥Ñʨ |_Õ JÖÏO\˜ Hˆ O„^•ÅÖ’ tHõ}Δ HÀã¨O =∂ áêsì #∞O_ç Z=fiih ѨOѨÖ^Ë xŒ
<Õ#∞ #O^•‰õΩ ã¨Ê+ì̈OQÍ, x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ K≥|∞`«∞<åfl#∞.
259
N #O^• `å#∞ =∂ÃÑ· KÕã#≤ xO^•~ÀѨ}Å q+¨Ü∞« OÖ’ Z=fiih, z=~°‰Ωõ
ѨzÛ Hõ=¸ºxã¨∞ì =ºuˆ~‰õΩÅ#∞ Ãã·`«O XÑ≤ÊOK«ÖËHõáÈ`«∞<åfl_»∞. JO^Œ∞=Å¡ PÜ«∞# =∞iO`«
ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ J|^•ÌʼnõΩ kQÍ_»∞! QÀɡÖòû ^èÀ~°}˜Ö’ H˘O^Œ~°∞ „Ѩ[Å#∞ Hõhã¨O
H˘O`«HÍÅOáê>ÿ̌<å "≥∂ã¨yOKåÅx #O^•r Ptã¨∞Î<åfl_»∞.
=∂ÃÑ· xO^ŒÅ∞ "≥∂Ѩ_®xH˜ N #O^•‰õΩ „ѨÜ∂≥ [#Hõ~"° ∞≥ #ÿ ™êHõΔ ºO ÖËHáõ ÈÜÕ∞ã¨iH˜
PÜ«∞# „Ѩ[Å =∞<ÀÉèÏ"åÅÃÑ· XHõ Jaè„áêÜ«∞O HõeyOK«_O» HÀã¨O `«O\ÏÅ∞ Ѩ_∞» `«∞<åfl~°∞
: N Ñ≤. ~å=∞=¸~ÀÎ ÖË^• Z=~À H˘O^Œ~°∞ ɡOQÍÖò HÍ„"Õ∞_£û ѨO*ÏÉòÖ’x ‰õΩÅ∂
Ö’Ü«∞‰õΩ "≥àϧ~°x, W^ŒO`å \˜Éˇ\ò HÍOkj‰õΩÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x ÉèÏ~°`« Éèí„^Œ`«#∞ qzÛù#flO
KÕÜ«∞_®xH˜ "Õã¨∞H˘#fl Ѩ^èŒHÍÅx PÜ«∞# J<åfl~°∞.
"åãÎ̈= q+¨Ü«∂ÖË=∞O>Ë, 1964 "Õ∞, E<£ÅÖ’ N ~å=∞=¸iÎ ÉèÏ~åº, Ñ≤Å¡Å∞
HÍO„QÍ lÖÏ¡Ö’x `«=∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å WO\˜H˜ "≥o¡ JHõ¯_» P Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_çáê~°∞. P
ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ N ~å=∞=¸iÎ `«# ÉèÏ~åº Ñ≤Å¡Å#∞ fã¨∞‰õΩ~å=_»O HÀã¨O E<£Ö’ JHõ¯_çH˜
"≥o§ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞<åfl~°∞.
JÖψQ, [ÅO^èŒ~üÖ’ =∂iÛ 31# ^Õâ◊ÉèíHõÎ "≥∞"≥∂iÜ«∞Öò ǨÅ∞‰õΩ „áê~°OÉè’`«û=O
[iy#ѨC_»∞ NÜ«Ú`«∞Å∞ <å~åÜ«∞}~åÜü∞, QÆ}Ë+πѶ¨∞’+π, x~°O[#¿ã<£Å∞ P L`«û"åxH˜
"≥àϧ~°∞. P ã¨O^Œ~°ƒù=ÚQÍ <å~åÜ«∞}~åÜü∞, QÆ}Ë+πѶ¨∞’+π =∞iH˘O^Œ~°∞ HõÅã≤
Ô~O_»∞~ÀAÅáê@∞ ‰õΩÅ∂Ö’Ü«∞ K«∂_»¤OHÀã¨O "≥àϧ~°∞. N x~°O[<£¿ã<£ ‰õΩÅ∂Ö’Ü«∞‰õΩ
"≥à◊§<ÕÖË^Œ∞. PÜ«∞# [ÅO^èŒ~ü #∞Oz ã¨~åã¨i _èçb¡H˜ =KÕÛâß~°∞.
J~Ú`Õ #O^• ^Œ$+≤ìÖ’ D HÍ„"Õ∞_£û Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ ‰õΩÅ∂Ö’Ü«∞#∞
K«∂_»\ÏxH˜ "≥à◊§_»O ã¨iǨÏ^Œ∞Ì „áêO`«OÖ’ qzÛù#flHõ~° HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ Ѩ\ ˜+ì̈O KÕÜ«∞_»O
HÀã¨O "≥o§#@∞¡ ÖˇHͯ? N #O^•, PÜ«∞# QÆ∂_è»KåiâßY U*ˇO@∞¡ XHõ q+¨Ü«∂xfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Uq∞@O>Ë : U^≥·<å XHõ H˘`«Î „Ѩ^Õâ◊OÖ’ qzÛù#flHõ~° K«~°ºÅ∞ KÕÜ«∞@O
HÀã¨O P „áêO`«Ñ¨Ù „Ѩ[Å ÉèÏ+¨ F#=∂Å∞ ‰õÄ_® `≥eÜ«∞x"åà◊√§ ѨOѨ|_»~°<Õ q+¨Ü«∂xfl
N #O^•, PÜ«∞# QÆ∂_è»KåiâßY U*ˇO@∞¡ QÆ∞iÎOKåe. qzÛù#fl K«~°ºÖËHÍ^Œ∞, U
„ѨÜ∂≥ [#Hõ~"° ∞≥ #ÿ ѨxKÕÜ∂« Å<åfl, ÖË^• qzÛù#fl K«~º° ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# Ѩ^HŒä Oõ "ÕÜ∂« Å<åfl
Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡ ™ê^茺=∞ÜÕ∞º ѨxHÍ^Œ#fl q+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® "å~°∞ QÆ∞iÎOKåe.
JÖψQ q[Ü«∞"å_» Jyfl „Ѩ=∂^•Å∞ ''<åÜ«∞Hõ`åfixfl, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ Z=iH˜
"å~°∞ `«=∞"≥·Ñ¨Ù „uѨCH˘#_»O HÀã¨O [iy# f„=áÈ~å@O Ѷ¨e`«"Õ∞——#x, ^•x
260
Ѩ~°º=™ê#OQÍ q[Ü«∞"å_»Ö’ J<ÕHõ ^Œ∞+¨¯ $`åºÅ∞ [iQÍÜ«∞x #O^• Jaè=i‚ã¨∞Î<åfl~°∞.
=∂ áêsìH˜ P^è•~°=¸, PÜ«Ú=ÙѨ@∞ìÖÏ¡O\˜"å~°∞ ¿Ñ^Œ [<åOQÆO. JÖÏO\˜ Ѩiã≤÷uÖ’
áêsì ã¨É∞íè ºÅ#∂, „Ѩ*ÏhHÍxfl ~å|@∞ìH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ áêsìH˜ P^è•~°"∞≥ #ÿ @∞=O\˜ ¿Ñ^Œ [<åOQÆO
`«Å^•K«∞H˘<Õ H˘Oáê–QÀ_»∞#∞ =¸~°∞_ö ∞» Ãã`· O« `«QÅÆ Éˇ@_ì ∞» . q[Ü«∞"å_» Jyfl „Ѩ=∂^•Å‰õΩ
Jã¨Å∞ =Ú^•Ì~Ú H˘`«ÎQÍ ‰õΩÉË~°∞_Ò`«∞#fl XHõ H˜~å`«Hõ HÍO„ÔQã¨∞"å^Õ. PÜ«∞# XHõ ^≥|ƒ`À
Ô~O_»∞ Ñ≤@ìÅ#∞ Ѩ_»Q˘\ÏìÅ#∞H˘<åfl_»∞. XHõ\ ˜ : Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsìH˜ HõOK«∞HÀ@ÖÏ¡O\˜
„Ѩ^ÕâßÖ’¡x ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å#∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ\ì̃ J}z"ÕÜ«∂Å<Õk PÜ«∞# ã¨OHõÅÊO. ZOKÕ`«#O>Ë,
P „Ѩ[Å∞ ZxflHõÅ∞ [iy#ѨC_≥ÖÏ¡ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ#∂, Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsìH˜
J#∞‰õÄÅOQÍ#∂ F@∞KÕã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞KÕ`« P „Ѩ[Å x"å™êÅ#∞ JyflHÍǨïu KÕã≤
"åix ÉèÜ í ∞« „ÉèÏO`«∞eflKÕã≤ ÖÁOQÆnã¨∞HÀ"åÅ<Õk PÜ«∞# Ѩ<åflQÆO. ~Ô O_»∞ : J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
D <Õ~åxfl Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì <åÜ«∞Hõ`åfixHõO@QÆ\ ˜ì ¿Ñ^Œ„Ѩ[ÅÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì‰õΩ#fl
ѨÅ∞‰õΩ|_çx ^≥|ƒfã≤ Hõ=¸ºxã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ n~°…HÍÅ *ˇ·Å∞tHõΔ Ñ¨_ÕÖÏ K«∂_»_»O.
„ѨÉ∞íè `«fi áÈbã¨∞ Ü«∞O„`åOQÆO, HÍO„ÔQãπ =ÚYº=∞O„u, HÍO„ÔQãπ Jkè<`Õ Å« P^ÕâßÅ
„ѨHÍ~°O Hõ+≤ìOz ѨxKÕã≤ J<ÕHõ ‰õΩ„@ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞. D ‰õΩ„@ˆHã¨∞Åhfl x~å^è•~°"≥∞ÿ#=x
HÀ~°∞ìÅ∞ H˘\ì̃"Õâß~Ú. HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, áÈbã¨∞Å∞ "≥∂Ñ≤# D P~ÀѨ}Å#∞ „Ѩ[Å∞
"≥Ú^Œ\ ˜#∞O_ç ‰õÄ_® #=∞‡ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ "å~°∞ D „Ѩ=∂^•Å‰õΩ =¸ÅHÍ~°‰õΩ_≥·#
<Õ~°ã¨∞÷_≥=Ô~·#n "ÕÅ∞ɡ\ ì̃ K«∂ѨÙ`«∂<Õ =KåÛ~°∞.
=∞~˘Hõ QÆ∂_èK
» åi âßY Hõ@∞ìH^õ Œè
''1964 JHÀì|~üÖ’ [iy# u~°∞=#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì =∞Ǩã¨Éèí
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞|_»¤ Tˆ~yOѨÙÖ’ ''<åÅ∞æ<≥ÅÅ∞ QÆ_çKåHõ K≥·<å"åà◊√§ =™êÎ~°∞.
JѨC_»∞ "Õ∞=Ú ^ÕâßxH˜ ѨiáêʼnõΩÅ"≥∞ÿ g∞Ѩx |_»`åO—— Jx XHõ x<å^Œq∞zÛ#@∞ì XHõ
P~ÀѨ}.
U áêsìÜ∞ÿ≥ <åQÍx, ÖË^• U =ºHÎ̃ J~Ú<åã¨~ˆ JÖÏO\˜ x<å^•Å∞ WzÛ =ÙO_»~x° ,
U =ºHÎ̃‰Äõ _® JÖÏO\˜ "≥„i„ѨÖÏáêÅ∞ „¿Ñe LO_»~x° U=∂„`«O `≥eq`Õ@Å∞#fl =ºHÎ̃Ü∞ÿ≥ <å
"≥O@<Õ „QÆÇ≤ÏOK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
1964 JHÀì|~üÖ’ JO>Ë Hˆ ~°à◊ ZxflHõÅ∞ WOHÀ <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅʼnõΩ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞#QÍ
D x<å^ŒO W=fi|_»@ ¤ ∞ì P~ÀÑ≤OKå~°∞. P Tˆ~yOѨÙÖ’ =∂ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∂, HÍ~°ºHõ~Åΰ ∂
WzÛ# x<å^Œ=∞ÖÏ¡ ''<åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_»=hÜ«∞O_ç, JѨC_»∞ [~°QÆ#∞#fl ZxflHõÅÖ’
g∞‰õΩ QÆ∞}áê~î°O <Õ~°∞Ê`å=Ú—— Jx =∂„`«"Õ∞. JÖψQ ˆH~°à◊ „Ѩ[Å∞ ZxflHõÖ’¡ N #O^•‰õΩ
x[OQÍ QÆ∞}áê~î°O K≥áêÊ~°∞. D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ HõÅHõ`åÎ#∞Oz "≥Å∞=_Õ ''¿ãì\òû=∞<£— Ѩ„uHõ
261
U=∞x "åºMϺxOzO^À K«∂_»O_ç : ''<åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_çKå~Ú. K≥·<å"åà◊√§ ~åÖË^Œ∞.
ÔQiÖÏ¡ áÈ~å@ ã¨OK«Å#O UnÖË^Œ∞. HÍ|\ì̃ Hõ=¸ºxã¨∞ì _ç>ˇ#∂ºÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞O_ç.——
HÍx N #O^• QÆ∞_ç`¤ #« O „Ѩ^iŒ ≈ã¨∞<Î åfl_»∞. áÈbãπ âßY ã¨=∂Kå~°O P^è•~°O`À ^è<Œ åkèÑ`¨ ∞« Å,
"åi q^Õj ã¨ÇϨ HÍ~°∞Öˇ#· POQÀ¡–J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞ Hõ@∞ìk@ìOQÍ
<≥~°"Õ~åÛÅx `«ÅuHõ¯ q^è•<åxfl J#∞ã¨iã¨∞Î<åfl_»∞.
1960Ö’ L`«Î~° qÜ«∞`åflO „Ѩ*ÏiѨa¡H± Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ Ç¨[Ô~·#
N ǨÏ~ˆ Hõ$+¨‚ HÀ<å~ü JHõ¯_ç#∞O_ç ÃÑH˜OQ∑ "≥àϧ_»x, ÃÑH˜OQ∑Ö’ PÜ«∞#‰õΩ K≥<· å <åÜ«∞‰õΩÅKÕ
‰õΔΩ}‚OQÍ `«sÊù^Œ∞ ~Ú=fi|_çO^Œx N #O^• P~ÀѨ}.
L`«Î~°qÜ«∞`åflO Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì =∞Ǩã¨Éèí‰õΩǨ[Ô~·# „Ѩuxkè=~°æOÖ’ N
Ǩψ~Hõ$+¨‚HÀ<å~ü`Àáê@∞ ˆH~°à◊‰õΩ K≥Ok# N ÔH. ^•"≥∂^Œ~°<£ ‰õÄ_® L<åfl~°#fl q+¨Ü«∂xfl
N #O^• ^•zÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. D W^ŒÌ~°∂ P<å\˜ã¨"≥∞ÿHõº Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì ˆHO„^ŒHõq∞\©
ã¨Éèí∞ºÅ∞. P W^ŒÌ~°∂ HõÅã≤ L`«Î~° qÜ«∞`åflO#∞O_ç ÃÑH˜OQ∑ "≥àϧ~°∞. ÃÑH˜OQ∑Ö’ W^ŒÌ~°∂
HõÅã≤ K≥·<å <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ H˘O^Œix HõÅ∞ã¨∞H˘x JO`«~å˚fÜ«∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞OÖ’,
qâı¡+≤Oz ™ÈqÜ«∞\ò, K≥·<å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ =∞^茺 U~°Ê_»¤ f„="≥∞ÿ# qÉèË^•Å#∞ QÆ∞iOz
K«iÛOKå~°∞.
D qÉèË^•ÅÃÑ· "åi Jaè„áêÜ«∂Å#∞, "å\˜`Àáê@∞, K≥·<åáêsÃÑ· Hõ$âıÛ"£ KÕã≤#
q=∞~°≈#ʼnõΩ "åi ã¨=∂^è•<åÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. JHõ¯_ç#∞O_ç uiy =zÛ# Ñ≤^ŒÑ¨ P
W^ŒÌ~°∂ JHõ¯_» [iy# qâıëêÅ#∞ =∂ áêsì ˆHO„^Œ Hõq∞\©Ö’ ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ iáÈiìKåÛ~°∞.
[iy# "åãÎ̈"åeqHÍQÍ K≥·<å"åà◊√§ HÀ<å~ü‰õΩ q_çQÍ ÉÏQÍ tHõΔ}~ÚzÛ ã¨~°fi
ã¨=∂Ü«∞`«OÎ KÕã≤ ѨO¿Ñ ã¨=∞㨺 ZÖÏ L`«Ê#fl=∞=Ù`«∞Ok? Jk Hˆ =ÅO N #O^• TǨQÍ#O
`«Ñ≤Ê`Õ.
#O^•QÍi P~ÀѨ}Å∞, xO^ŒÅÖ’ U^À H˘O`« x[=ÚO_»=K«Û<Õ Jaè„áêÜ«∞O
„Ѩ[ÅÖ’ HõeyOK«_»O HÀã¨O N #O^• ~ÚÖÏO\˜ J|^•úʼnõΩ, =„Hõ ÉèÏëêºÅ‰õΩ kQÍ_»∞.
=∞=Ú‡efl K≥<· å U*ˇO@∞¡QÍ z„uOK«_®xH˜ _®OˆQÜ«ÚÅ áê@∞¡
K≥<· å „Ñ¨É∞íè `«fiO Ü≥ÚHõ¯QÍx ÖË^• K≥<· åáêsì Ü≥ÚHõ¯QÍx HÀiHõÃÑ#· ÖË^• P^ÕâßÅÃÑ·
"Õ∞=Ú Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl@∞¡ ~°∞A=Ù KÕÜ«∂Å<Õ `åѨ„`«Ü«∞O`À N #O^• _®OˆQÜ«ÚÅ „"å`«Å
#∞O_ç, x"ÕkHõÅ#∞O_ç, qâı+¨ÉèÏQÍÅ#∞ LÖË¡dOKå_»∞.
1955 "≥Ú^ŒÅ∞H˘x áêÖÏ…\ò, J=∞$`«ã¨~ü, q[Ü«∞"å_»Ö’ [iy# =∂ áêsì
=∞Ǩã¨ÉèíÅÖ’ _®OˆQÜ«ÚÅ#∞ã¨iOz# ~å[H©Ü«∞ "≥·Yix "Õ∞=Ú =ºuˆ~H˜ã¨∂Î L<åflO.
262
JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O _®OˆQÜ«ÚÅ∞ =∂i¯ûã¨∞ì–Öˇxxã¨∞ì „âßq∞Hõ=~°æ ^Œ$HõÊ^è•xH˜, q^è•<åʼnõÄ
uÖ’^ŒHÍezÛ áêÅHõ =~°æO`À#∂, |_® |∂~°∞˚"åÅ <åÜ«∞Hõ`åfi# QÆÅ |∂~°∞˚"åÅ`À#∂,
Éèí∂™êfi=ÚÅ`À#∂ áêÅHõ=~åæÅ áêsìÜ≥ÿ∞# HÍO„ÔQãπ áêsì`À#∂ K≥@ìѨ\ÏìÅ∞Ѩ>Ëì "≥·Yix
J#∞ã¨iOK«_»"Õ∞.
_®OˆQÜ«ÚÅ∞ JÖÏO\˜ "≥·Yix J#∞ã¨iã¨∂Î `«=∞ J#º=~°æ "≥·Yix =ºuˆ~H˜Oz#
áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ XHõ ÉèÏQÍxfl ^Õâ◊ÉèíHÎ̃~°Ç≤Ï`«∞Åx xOkOKÕ ã≤÷uH˜ kQÆ*ÏiáÈÜ«∂~°∞.
=∞s „Ѩ`ÕºH˜Oz ÉèÏ~°`« – K≥·<å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^ŒO „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# `«~åfi`«, "å~°∞
|∂~°∞˚"å Ѩ„uHõʼnõΩ „Ѩ`ÕºH˜Oz ''eO‰õΩ—— Ѩ„uHõ‰õΩ =∂ áêsì ˆHO„^Œ HÍ~°º^Œi≈ =~°æOÖ’#∂,
ˆHO„^Œ HÍ~°º=~°æOÖ’#∂ [iy# K«~°ÛÅ#∞ "≥Å¡_çã¨∂Î JHõ¯_» [iy# K«~°ÛÅ#∞ =„HõOQÍ
z„uã¨∂Î `«=∞‰õΩ ~å[H©Ü«∞OQÍ =ºuˆ~HõOQÍ L#fl "åix ''^Õâ◊ÉèíHÎ̃ ~°Ç≤Ï`«∞Åh——, ''K≥·<å
U*ˇO@¡h—— WÖÏ WOˆH"Õ∞"≥∂ xO^ŒÅ∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ =∂~°æO K«∂áê~°∞ ÉèÏ~°`« – K≥·<å
ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^•xfl âßOuÜ«Ú`«OQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ"åÅ#fl áêsì x~°‚Ü«∂Å#∞ "å~°∞
J=∞Å∞[~°Ñ¨ x~åHõiOz =∞~À"≥·Ñ¨Ù ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO D ã¨=∞㨺ÃÑ· Uq∞ K≥Ñ≤Ê<å, Uq∞
KÕã≤<å㨈~ QÆ∞_ç¤`«#OQÍ ã¨=∞i÷OK«™êQÍ~°∞.
„ѨÉèí∞`«fi q^è•<åÅ∞ =∞# ^Õâßxfl J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ ‰õÄ@q∞"≥·Ñ¨Ù
D_»∞Û‰õΩáÈ`«∂ ^ÕâßxH˜, „Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ „Ѩ=∂^ŒHõ~°OQÍ `«Ü«∂~“`«∂=ÙO>Ë,
_®OˆQÜ«ÚÅ∞ =∂ÃÑ· JÉèÏO_®Å∞ "≥∂ѨÙ`«∂ `«=∞ ^•_»∞Å∞ L^è$Œ `«O KÕâß~°∞. `«=∞ ~å[H©Ü∞«
q^è•#O, ~å[H©Ü«∞ "≥·Yi ZÖÏ ã¨Ô~·#^À "å~°∞ áêsì <åÜ«∞Hõ`åfixH˜QÍx, J`«ºkèHõ
HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩQÍx #K«Û*ˇÑ¨ÊÖËHõáÈÜ«∂~°∞. JO^Œ∞KÕ`« "Õ∞=Ú ''K≥·<å U*ˇO@∞¡——QÍ
ѨxKÕã¨∞Î<åfl=∞x, K≥·<å"åi HÀiHõÃÑ· ^Õâ◊ ~°HõΔ}#∞ qzÛù#flO KÕÜ«∞ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl=∞x
''~°∞A=Ù—— KÕÜ«∞_®xH˜ "å~°∞ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞.
=∂‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ WÖÏ xO^• „ѨKå~À^Œº=∞O ™êy¿ãÎ `«=∞ ~å[H©Ü«∞ "≥·Yix
=ºuˆ~H˜ã¨∞Î#fl =∂ áêsì „Ñ¨^è•# <åÜ«∞Hõ`åfi#flO`«\ ˜h „ѨÉèí∞`«fiO JÔ~ã¨∞ìKÕã≤ „Ѩ[Å #∞Oz
"Õ~°∞KÕã¨∞ÎO^Œx, `«^•fi~å áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅÃÑ·<å, Ü«∂=`«∞Î áêsìÃÑ·<å, áêsì Ѩ„uHõÅÃÑ·<å
ã¨OѨÓ~°"‚ ∞≥ #ÿ PkèÑ`¨ º« O `«=∞ KÕ`∞« Ö’¡H˜ =zÛѨ_∞» `«∞O^Œx _®OˆQÜ«ÚÅ∞ PtOKå~°∞. 1962Ö’
„ѨÉ∞íè `«fiO =∂ áêsìÖ’ J`«ºkèHõ „Ѩ^•è # <åÜ«∞Hõ`åfixfl JÔ~ã¨∞Kì ãÕ ≤ <≥ÅŠѨ~º° O`«O x~°ƒO^èOŒ Ö’
LOzOk. _®OˆQÜ«ÚÅ∞ =∂ q_»∞^ŒÅ HÀã¨O D+¨}χ„`«O ‰õÄ_® ѨxKÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
_®Oˆ Q Ü« Ú Å∞ Ѩ „ uHõ Å #∞, H˘xfl 㨠O 㨠÷ Å #∞ Ǩ Ï ã¨ Î Q Æ ` « O KÕ ã ¨ ∞ H˘#_» O Ö’
ã¨Ñ¶¨bHõ$`«∞ÅÜ«∂º~°∞. J~Ú`Õ áêsì ã¨Éèí∞ºÅÖ’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÍxfl, JÖψQ „ѨÉèí∞`«fiO`À#∂,
HÍO„ÔQãπ áêsì`À#∂ =~°æã¨OHõ~° HõÅ~ÚHõ q^è•<å#fl#∞ã¨iOKÕ `«=∞ áêsì q^è•<åxfl
263
=ºuˆ~H˜OKÕ áêsì [#™ê=∂<åºxfl `«=∞"≥·Ñ¨Ù „uѨCHÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. JO^Œ∞KÕ`« 1963
PY~°∞Ö’#∂, 1964 "≥Ú^Œ\’¡#∂ =∂Ö’ H˘O^Œix „ѨÉèí∞`«fiO q_çz ÃÑ\ì̃#g∞^Œ@ áêsì
SHõº`«HÀã¨O "Õ∞=Ú =∞~˘Hõ™êi „Ѩܫ∞`«flO KÕâßO. áêsìÖ’ qÉèË^•ÅÃÑ· K«~°ÛÅ∞ [iÑ≤
ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞ ™êkèOK«_»O HÀã¨O áêsì =∞Ǩã¨Éèí#∞ [~°∞ѨÙ^•=∞x "Õ∞=Ú q[˝Ñ≤ÎKÕâßO.
J~Ú`Õ _®OˆQÜ«ÚÅ∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ =∞Ǩã¨Éèí [~°Ñ¨_®xH˜ x~åHõiOKå~°∞. áê`«
ã¨Éèíº`«fiOÖ’ 50 "ÕÅ =∞Ok ã¨Éèíº`åfixfl =^Œe"Õã≤, `«=∞#∞ |ÅѨ~°KÕ 20 "ÕÅ =∞Ok H˘`«Î
ã¨Éèí∞ºÅ`À ‰õÄ_ç# `«=∞ ã¨Éèíº`«fi *Ïa`å<Õ Ñ¨@∞ìH˘x „"Õàϧ_®~°∞. D^Œâ◊ JO`«\ωõÄ_®
=∞=Ú‡efl ''K≥·<å U[O@∞¡QÍ—— z„uOK«_»O HÀã¨O _®OˆQÜ«ÚÅ∞ Ѩ_»~åx áê@¡hflѨ_®¤~°∞.
_®OˆQÜ«ÚÅ∞ =∂‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ „"åã≤# "庙êÅ∞, x"ÕkHõÅ∞, f~å‡<åÅ∞
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ =hfl N #O^•‰õΩ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ ÅaèOKå~Ú. JO^Œ∞=Å¡ PÜ«∞# =∂ÃÑ· JÉèÏO_®Å#∞
"≥∂Ѩ_®xH˜, =∂ áêsìH˜ K≥Ok# "≥~Úº=∞OkH˜ÃÑ·QÍ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ã¨∞ìKÕÜ«∞_®xfl
ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=_®xH˜ _®OˆQÜ«ÚÅ „"å`«Å#∞O_ç qâı+¨OQÍ LÖË¡dOKå_»∞. J~Ú`Õ
_®Oˆ Q Ü« Ú Å JÉè Ï O_®Å∞ #O^• QÆ ∂ _è » K åiâßY 㨠$ +≤ ì O z# Hõ @ ∞ì H õ ^ è Œ Å Hõ O >Ë ,
hÖÏѨxO^ŒÅHõO>Ë Jf`«"≥∞ÿ# "åãÎ̈"åÅ∞ ZÖÏ HÍQÆÅ∞QÆ∞`å~Ú? JO^Œ∞=Å¡<Õ N #O^•‰õΩ
`«# „ѨÉèí∞`«fiO x~°‚~ÚOz# HÍ~°º q^è•<åxfl |\ì̃ ѨxKÕ¿ã <åºÜ«∞™ê÷<åÅÖ’ =∞=Ú‡efl
qKåiOK«QÆÅ ™êǨÏã¨O ÖËHõáÈ~ÚOk.
_®OˆQÜ«ÚÅ∞ ZO`«\ ˜ hKåxH˜ kQÍ~À, PK«~°}Ö’ "å~°∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜, ^•x
áÈbã¨∞ |ÅQÍxH˜ ZÖÏ `ÀHõQÍ `«Ü«∂Ô~·# Ѩiã≤÷uH˜ kQÆ*ÏiáÈÜ«∂~À „H˜Ok L^•Ç¨Ï~°}
`≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
"Õ∞=∞O`å *ˇ·à◊§Ö’¡ x~°ƒOkèOѨ|_ç L#flHÍÅOÖ’, 1963 U„Ñ≤Ü«∞ÖòÖ’ _®OˆQ
WÖÏ „"åâß_»∞. ''<Õá¶ê ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’ `å=Ú =ÚO^Œ∞‰õΩ „`Àã¨∞‰õΩ ~å=_®xH˜ `À_»Ê_»¤OHÀã¨O
ÉèÏ~°`H« =õ ¸ºxã¨∞áì êsì ^ÕâO◊ Ö’ PO`«~O° yHõOQÍ ^•_çKãÕ ≤ <≥„Ǩ˙ „ѨÉ∞íè `åfixfl XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ
J_»Hõ`≥Î~° =ӺǨÏOÖ’ ayOK«_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®Åx K≥·<å <åÜ«∞Hõ`«fiO HÀiOk.—— Wk
K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`åfixfl QÍx, ÖË^• K≥·<å <åÜ«∞Hõ`åfixfl QÍx |@ì|Ü«∞Å∞ KÕÜ«∂Åx KÕã≤#
ѨxHÍ^Œ∞. ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsìÖ’ _®OˆQ ~å[H©Ü«∞ "≥·Yix =ºuˆ~H˜OKÕ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
JÔ~ã¨∞Kì Ü Õ ∂« Åh, JÖÏHÍ#@¡~Ú`Õ, K≥<· å ^•_çH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_OÕ ^Œ∞HÔ · "å~°∞ J_»H`õ ~Î≥ ° L^Œº=∂xfl
xi‡™êÎ~°x ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixH˜ K≥ѨÊ_»O HÀã¨"Õ∞ PÜ«∞# WÖÏ „"åâß_»∞.
U<å_À 1924 Ö’<Õ „a\˜+¨ "≥·„™ê~ÚH˜ `«# ¿ã=Å#∞ JOH˜`«O KÕÜ«∞_®xH˜
=ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ# _®OˆQ, D<å_»∞ #O^• „ѨÉèí∞`åfixH˜ K«∞~°∞‰õΩQÍ `«# ¿ã=Å∞
JO^Œ*ËÜ«∞_»OÖ’ Pâ◊Û~°ºOÖË^Œ∞† JO^Œ∞=Å¡<Õ *ÏfÜ«∞ =ºuˆ~Hõ K«~°ºÅx K≥ѨÊ|_Õ
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ K«~°ºÅ#∞ ~°∞A=Ù KÕÜ«∞_»O HÀã¨O N#O^• _®OˆQ JO_£ HõOÃÑh „"å`«Å
#∞Oz, J"Õ "Õ^Œ "å‰õΩ¯Öˇ·#@∞¡, Ѩ^ÕѨ^Õ LÖË¡dOKå_»∞.
264
 J~Ú`Õ _®OˆQ, _®OˆQÜ«ÚÅ „"å`«Å∞, JÉèÏO_®Å∞ =∂ áêsì HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞
''*ÏfÜ«∞ =ºuˆ~Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞——QÍ ~°∞A=Ù KÕÜ«∞_®xH˜ ZÖÏ "åãÎ̈="≥∞ÿ# P^è•~åÅ∞
HÍQÆÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x "Õ∞=Ú =∞~˘Hõ™êi „Ѩtflã¨∞Î<åflO.
~°Ç¨Ï㨺 _®‰õΩº"≥∞O@¡x K≥ѨÊ|_Õ "å\˜#∞O_ç „Ñ¨Éèí∞`«fiO LÖË¡dOzOk. J=hfl
=∂ áêsì "≥Å∞=iOzO^Œ<À ÖË^• =∂ áêsìÖ’x „Ѩ=ÚY∞Å∞ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ "≥Å∞=iOKå~°<À
„ѨÉ∞íè `«fiO P~ÀÑ≤™ÈÎOk. ~°ÇϨ 㨺 _®‰õΩº"≥∞O@¡x K≥Ñʨ |_Õ P _®‰õΩº"≥∞O@¡#∞ <Õ<`·≥ Õ K«∂_»Ö^Ë ∞Œ †
K«^Œ=#∂ÖË^Œ∞. D _®‰õΩº"≥∞O@¡ `«Ü«∂s, "å\˜‰õΩO_Õ JkèHÍiHõ qÅ∞=Å∞ ÖË^• "å\˜Ö’x
q+¨Ü∂« ʼnõΩ ã¨O|OkèOz „ѨÉ∞íè `«fiO K≥|∞`«∞#fl q+¨Ü∂« xflQÍx ÖË^• _®OˆQÜ«ÚÅ∞ K≥|∞`«∞#fl
^•xflQÍx "Õ∞=Ú #=∞‡O. JO^Œ∞KÕ`« D _®‰õΩº"≥∞O@¡ P^è•~°OÃÑ· =∂ÃÑ· "≥∂Ѩ|_»¤
P~ÀѨ}ʼnõΩ "Õ∞=Ú ["åa=fiO.
=∂ _®‰õΩº"≥∞O@∞¡ J<ÕHõO L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ H˘xflO\˜ #∞Oz „ѨÉèí∞`«fiO
ã¨O^Œ~°ƒùâ◊√kú ÖˉõΩO_®#∂, `«=∞ Hõ#∞‰õÄÅ`«QÍ#∂ LÖË¡dOzOk. D =∂ _®‰õΩº"≥∞O@¡
P^è•~°O`À ÉèÏ~°`« – K≥<· å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^ŒO, ™È+¨e*ÏxH˜ âßOuÜ«Ú`« Ѩi=~°#Î "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
ã¨=∞㨺ÅÃÑ· =∂ áêsì ^Œ$HõÊ^èŒ=¸, "≥·Yˆ~q∞\’ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. =∂ áêsì =∞Ǩã¨Éèí
q∞x\òû ‰õÄ_® „ѨÉèí∞`«fiO =^ŒÌ<Õ=Ù<åfl~Ú. „uK«∂~üÖ’ =∂áêsì ˆHO„^Œ Hõq∞\© ã¨=∂"Õâ◊
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =∞=∞‡efl JÔ~ã¨∞ì KÕã≤#ѨC_»∞ "å\˜x „ѨÉèí∞`«fiO ™êfinè#O KÕã¨∞H˘#flk. J~Ú`Õ
P q∞x\òû #∞Oz "Õ∞=Ú ^Ò~°˚#º Ѩ^Œú`«∞ʼnõΩ JOH˜`«∞Å"≥∞ÿ#@∞¡QÍx, ÖË^• "Õ∞=Ú
J*Ï˝`«"å™êxH˜ "≥o§ `≥ÅOQÍ}Ï áÈ~å@ Ѩ^ŒúuÃÑ· ÔQiÖÏ¡ Ü«Ú^ŒúO „áê~°OaèOK«_®xH˜
ã¨=∂Ü«∞`«Î=∞ø`«∞#fl@∞¡QÍx ~°∞A=Ù KÕÜ«∞QÆÅ ^Œ=Ú‡Å∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ÖËHõáÈ~Ú<≥·.
D ã¨=∞㨺ÅÃÑ· =∂ áêsì "≥·Yˆ~q∞\’ J~°÷O KÕã¨∞H˘#flsuÖ’ D ã¨=∂^è•#OÖ’
`≥eÜ«∞*Ëâß#∞. N #O^• =∂ÃÑ· "≥∂Ñ≤# f„= hKå~ÀѨ}Å#∞ |@ì|Ü«∞Å∞KÕã¨∂Î, N
#O^•, PÜ«∞# J#∞K«~°∞Å∞ ^èŒ<å_軺 Ѩ„uHÍ ~°OQÆO^•fi~å =∂ÃÑ· x~°=kèHõOQÍ ™êyã¨∞Î#fl
xO^• „ѨKå~°O=Å¡ „Ѩ[ÅÖ’ U~°Ê_»¤ QÆO^Œ~°QÀàÏxfl `˘ÅyOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ.
''\˜Éˇ\òÖ’ Ѩi}Ï=∂ÅÃÑ· *ÏfÜ«∞ =ºuˆ~Hõ "≥·Yi——x fã¨∞‰õΩ#fl@∞ì N a.\˜.
~°}k"≥, `«k`«~° Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ N #O^• xOkã¨∞Î<åfl_»∞. D \˜Éˇ\ò
=º=Ǩ~°"Õ∞ z=~°‰õΩ ÉèÏ~°`« – K≥·<å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì Ñ¶¨∞~°¬}QÍ „|^ŒÌÅ~ÚºOk. 1959Ö’ "Õ∞=Ú
fã¨∞H˘#fl "≥·Yi, áêsì JO`å L=∞‡_çQÍ L#flѨC_»∞ fã¨∞‰õΩ#fl^Õ. \˜Éˇ\òÖ’ [iy#
Ѷ¨∞@#Åhfl ã¨OѨÓ~°‚OQÍ K≥·<å „Ñ¨*ÏiѨa¡H± PO`«~°OyHõ ã¨=∞㨺ܫ∞h, Ѷ¨Óº_»Öòâ◊‰õΩÎÅ∂,
ÖÏ=∂Å∞ ã¨$+≤ìOz# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO J}z"ÕÜ«∞_»O ã¨OѨÓ~°‚OQÍ
ã¨=∞~°÷hÜ«∞"Õ∞#x =∂ áêsì *ÏfÜ«∞ ã¨q∞u P<å_»∞ `«# f~å‡#OÖ’ ¿Ñ~˘¯#flk.
^ŒÖˇ·ÖÏ=∂‰õΩ ~å[iHõ ™œHõ~åºÅ∞ ã¨=∞‰õÄ~°Û_»O, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ LO@∂, J`«_»∞
K≥·<å‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ „ѨKå~°O KÕÜ«∞_®xH˜ J#∞=∞uOK«_»O ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO KÕã≤# `«Ñ¨C.
265
JÖÏ J#∞=∞uOK«_»O K≥·<å`À =∞#^Õâßx‰õΩ#fl ¿ãflÇ¨Ï ã¨O|O^è•Å‰õΩ „Ѩ|Å P@OHõO. P
HÍÅOÖ’ áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ =∂ áêsì JkèHÍ~° „ѨuxkèQÍ =º=ǨÏiOz# N _®OˆQ Ãã·`«O
=∂ áêsì "≥·Yix P<å_»∞ Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ ã¨Ê+¨ìO KÕâß~°∞. J~Ú<å N #O^• 1957Ö’
\˜Éˇ\òÖ’ [iy# Ѩi}Ï=∂ÅѨ@¡ =∂ "≥·Yix P^è•~°O KÕã¨∞H˘x =∞=Ú‡Å#∞ ''*ÏfÜ«∞
=ºuˆ~Hõ K«~°ºÅ∞—— fã¨∞H˘O@∞#fl@∞ì xOkOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflã¨∂Î<åfl_»∞.
g∞~°\ò f~å‡<åxˆH "Õ∞=Ú Hõ@∞ì|_ç=Ù<åflO
ÉèÏ~°`« – K≥·<å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^Œã¨=∞㨺ÃÑ· 1969 #=O|~üÖ’ g∞~°\òÖ’ [iy#
=∂ áêsì *ÏfÜ«∞ã¨q∞u ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ P"≥∂kOK«|_»¤ f~å‡<åxˆH "Õ∞=Ú D<å\˜H©
Hõ@∞ì|_»`å=Ú. P f~å‡#O WÖÏ ¿Ñ~˘¯#flk : XHõ\ ˜ : ÉèÏ~°`«, K≥·<åÅ =∞^茺 ã¨iǨÏ^Œ∞Ì
q"å^•xfl âßOuÜ«Ú`« ã¨O„ѨuOѨÙÅ^•fi~å Ѩi+¨¯iOK«=Åã≤O^Õ HÍx Ü«Ú^ŒúO ^•fi~å
Z#fl\˜H© Ѩi+¨¯iOK«|_»Ö^Ë ∞Œ . D q^è•<åxfl Ããx· Hõ =∂~åæÅ^•fi~å Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ U^≥<· å
„ѨÜ∞« `«flO [iy`Õ, JO^Œ∞=Å¡ LÉèÜ í ∞« ^ÕâßÅ „Ѩ[Å „ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ „Ѩ=∂^ŒO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
JO`ÕQÍ^Œ∞ : Jk Pã≤Ü«∂Ö’ âßOuH˜ „Ѩ=∂^ŒHõ~°"Õ∞QÍHõ, J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_∞» `«∞Ok. ~Ô O_»∞ : Ѩ~㰠ʨ ~°^âÕ ßÅ Kåi„`«H,õ <åºÜ«∞âߢã,Ψ ÖË^• Éè∫QÀoHõ ǨωõΩ¯ÅÃÑ·
Ѩ@∞ì|@ì_O» ^•fi~åQÍHõ, ѨiáêÅHõ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ "åã¨"Î åOâßÅ#∞ ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞H˘#_»O
^•fi~å D ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^•xfl âßOuÜ«Ú`«OQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«=K«∞Û. =¸_»∞ : `«∂~°∞Ê~°OQÆOÖ’
"≥∞H± "≥∂ǨÏ<£ ˆ~Y#∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O, K≥·<åʼnõΩ =∞^茺 ã¨iǨÏ^Œ∞Ì ˆ~YQÍ P"≥∂kOKåe.
ZO^Œ ∞ =Å¡ # O>Ë J<Õ H õ 㨠O =`« û ~åÅ∞QÍ Éè Ï ~° ` « à 㷠x Hõ QÆ ã ‘ Î ˆ H O„^•Å∞ D ˆ ~ YÃÑ·
<≥ÅH˘ÅÊ|_ç=Ù<åfl~Ú. D ˆ~Y‰õΩ ^ŒHΔ̃}OQÍ=Ù#fl Éèí∂ÉèÏQÆO ÉèÏ~°`«„ѨÉèí∞`«fi J[=∂~Ú+‘
„H˜O^Œ LOk. <åÅ∞QÆ∞ : Å_»Mò ~°OQÆOÖ’ ™êO„Ѩ^•Ü«∞Hõ ã¨iǨÏ^Œ∞̈~Y#∞ LÉèíÜ«∞
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞‰õÄ_® `«=∞ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì ˆ~YÜ«∞x „ѨHõ\ ˜ã¨∞Î<åfl~Ú QÍ|\˜ì ^•x q+¨Ü«∞"≥∞ÿ
Ѩi+¨¯iOz, "≥∞H± "≥∂ǨÏ<£ ˆ~Y q+¨Ü«∞OÖ’ J#∞ã¨iOKÕ ã¨∂„`åÅ „áêuѨkHõÃÑ·<Õ D
~°OQÆOÖ’ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì ˆ~Y q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® XѨÊO^ŒO KÕã¨∞HÀ"åe.
WÖÏ K≥ѨÊ_»=∞O>Ë HÍ~°HÀ~°"£∞Ѩ~°fi`«„âı}˜ HÍ=Å ZHõ¯_À L#fl JHÍûÜü∞ z<£
Ñ‘~î°Éèí∂q∞ K≥·<å„ѨÉèí∞`«fiO J[=∂~Ú+‘ „H˜O^Œ LOkQÍ|\ì̃ P „áêO`«OÖ’ H˘O`« ÉèÏQÍxfl
K≥·<å Éèí∂ÉèÏQÆOQÍ =∞#O QÆ∞iÎOKåÅh, 1950Ö’ <Õá¶ê „áêO`«OÖ’ "≥∞H± "≥∂ǨÏ<£ ˆ~Y‰õΩ
^ŒHΔ̃}OQÍ L#fl U Éèí∂ÉèÏQÍ#fl~Ú`Õ K≥·<å"å~°∞ `«=∞^ŒO@∞<åfl~À P Éèí∂ÉèÏQÆO ÉèÏ~°`«
„ѨÉèí∞`«fi J[=∂~Ú+‘ „H˜O^Œ L#flkQÍ|\ì̃ ^•xfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Éèí∂ÉèÏQÆOQÍ QÆ∞iÎOKåÅx
K≥áêÊO. LÉèíÜ«∞„`å ÉèÏs Z`«∞Î# Ãã·xHõ K«~°ºÅ^•fi~å D Ѩiã≤÷u D<å_»∞ =∂~°Û_»O
™ê^茺OHÍ^Œ∞. áÈQÍ q∞ye# q"ÕHõ=O`«"≥∞ÿ# =∂~°æ"Õ∞^ŒÜ«∂º JO>Ë, Jk ~å[H©Ü«∞
266
Ѩiëê¯~°"Õ∞. W\©=Å N[Ü«∞„ѨHÍ+π<å~åÜ«∞}ü ã¨∂zOK«∞`«∞#fl@∞¡QÍ ''WzÛѨÙK«∞Û‰õΩ<Õ——
Ѩ^ŒúuÃÑ· ~å[H©Ü«∞ ã¨O„ѨuOѨÙÅ∞ [iÑ≤ D ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^•xfl Ѩi+¨¯iOK«∞H˘#@O
XHõ¯>Ë =∂~åæO`«~°O.
K≥<· å Hõ=¸ºxã¨∞ì ^Õâ"◊ ∞≥ #ÿ O^Œ∞# "Õ∞=Ú D ã¨∂K«# KÕÜ∞« @O ÖË^∞Œ
Hõ=¸ºxã¨∞ì^Õâ◊"≥∞ÿ# K≥·<å Dq"å^ŒOÖ’ W~°∞H˘¯x L#flO^Œ∞=Å¡ "Õ∞g∞ Ѩiëê¯~°
q^è•<åxfl ã¨∂zOK«_»OÖË^Œ∞. =∞#^Õâ◊ „Ѩ[Å, =∞# ^Õâ◊O Ü≥ÚHõ¯ „ѨÜ≥∂[<åÅ^Œ$ëêì º
=∂„`«"Õ∞ "Õ∞g∞ Ѩiëê¯~åxfl ã¨∂zã¨∞Î<åflO. ÉèÏs Z`«∞Î# Ãã·xHõ K«~°ºÅ‰õÄ, Ü«Ú^•úxH©
^ÀǨÏ^Œq∞KÕÛ U W`«~° =∂~°æ"≥∞ÿ<å 㨈~ =∞#^Õâ◊ „Ѩ[ʼnõΩ, =∞#^ÕâßxH˜ q<åâ◊Hõ~°=∞x
"Õ∞=Ú QÆ\ ì̃QÍ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åflO. áêH˜™êÎ<£`À =∞#‰õΩ#fl q"å^ŒO q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_®
=∂ q^è•#O W^Õ. ^Õâ◊ qÉè[í # <å\˜#∞Oz áêH˜™êÎ<`£ À =∞#‰õΩ x~°O`«~° ã¨OѶ∞¨ ~°¬}Å∞<åfl~Ú.
Ü«Ú^ŒúO ‰õÄ_® [iyOk. JO^Œ∞KÕ`« ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^•Åxfl\˜h ã¨O„ѨkOѨÙÅ ^•fi~å
âßOuÜ«Ú`«OQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ"åÅ#fl^Õ =∂ "≥·Yi QÆ`« 18 ã¨O=`«û~åÅÖ’ ÉèÏ~°`« –
áêH˜™êÎ<Å£ =∞^躌 6,000 `«∞áêH˜ HÍÅ∞ÊÅ∞, 60,000 ã¨iǨÏ^Œ∞Ì LÅ¡OѶ∞¨ #Å∂, ã¨OѶ∞¨ ~°¬}Å∞
[iQÍÜ«∞x Ѩ„uHõÅ∞ `≥eÜ«∞*Ëâß~Ú.
áêH˜™êÎ<£ Ѩ@¡ ‰õÄ_® W^Õ "≥Y· i
áêH˜™êÎ<£ Éèí∂™êfi=ÚÅ, |∂~°∞˚"åŠѨiáêÅ# „H˜O^Œ L#fl ^Õâ◊O. POQÀ¡ –
J=∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ Ãã·xHõ ‰õÄ\ÏÖˇ·# ã≤Ü«∂\’, ÃãO\’ÅÖ’ Jk ã¨Éèí∞º~åÖË. J~Ú<å
áêH˜™êÎ<£`À =∞#‰õΩ#fl q"å^•xfl âßOuÜ«Ú`«OQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ"åÅx "Õ∞=Ú Ö’QÆ_»
K≥áêÊO WѨC_»∂ K≥|∞`«∞<åflO. ^•xH˜ HÍ~°}O, =∞# ^Õâ◊ „Ѩ[Å Ü≥ÚHõ¯, ^Õâ◊O Ü≥ÚHõ¯
„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ HÍáê_»∞HÀ"åÅ#fl JaèÖÏ¿+ JO^Œ∞KÕ`«<Õ áêH˜™êÎ<£`À U^Àq^èŒOQÍ
âßOuÜ«Ú`« Ѩiëê¯~°O ™êkèOKåÅx, =∞# Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ =∞^茺, Ô~O_»∞ ^ÕâßÅ „Ѩ[Å
=∞^躌 ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl L„kHõ`Î #« ∂, ã¨OѶ∞¨ ~°¬}#∂ `«yOæ z, ^•xx ѨÓiÎQÍ ~°∂ѨÙ=∂Ñ≤"Ü
Õ ∂« Åx
"Õ∞=Ú K≥|∞`«∞<åflO. D LÉèíÜ«∞ ^ÕâßÅ =∞^茺, „Ѩ[Å =∞^茺 L„kHõÎ`«#∞, ã¨OѶ¨∞~°¬}#∞
„Ѩ[fieOѨ*ËÜ«∂Åx ‰õΩ`«∂ǨÏÅѨ_»∞`«∞#fl POQÀ¡–J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å ‰õΩ\˜Å
Ѩ<åflQÍÅ#∞ D ~°∂ѨOQÍ =∂„`«"Õ∞ ÉèíQÆflO KÕÜ«∞QÆÅ=∞x, D LÉèíÜ«∞ ^ÕâßÅ∞ `«=∞ Pi÷Hõ
ã¨OѨ^#Œ ∂, ã¨OHˆ =Δ ∂xfl ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘x LÉèÜ í ∞« ^ÕâßÅ ™êfi`«O„`åºÅ#∞ ‰õÄ_® |Å=`«~Î O°
KÕã¨∞HÀQÆÅ=x "Õ∞=Ú #=Ú‡`«∞<åflO.
267
ÉÏQÍ PÖ’zOKåe
D ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^•Å q+¨Ü«∂ÅÃÑ· =∞# ^Õâ◊ „Ѩ[Å∞ ÉÏQÍ PÖ’zOKåe.
ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fiO J#∞ã¨iã¨∞#Î fl HÍ~°ºq^è•#O ^Õâ◊ „Ѩ[Å#∞, ^Õâßxfl ZHõ¯_çH˜ fã¨∞‰õΩáÈ`«∞O^À
Ü≥∂zOKåÅx "Õ∞=Ú HÀ~°∞`«∞<åflO. ÉèÏ~°`«„ѨÉèí∞`«fiO D<å_»∞ ~°HõΔ} Ѩ^Œ∞Ì „H˜O^Œ U\Ï
1000 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞ÛKÕã¨∞Î#flk. Ö’QÆÅ D "≥Ú`«ÎO 300 =O^ŒÅ HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞
LO_Õk. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO „a\˜+π, J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å Ãã·xHõ ã¨Ç¨Ü«∞OÃÑ·<å "åi
Ãã·xHõ ã¨~°Ñ¶¨~å ÉÏQÍ Z‰õΩ¯=QÍ P^è•~°Ñ¨_»∞`ÀOk. „a\˜+π, J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å
Ããx· Hõ |ÅQÍÅ`À HõÅã≤ =∞# ã¨iǨÏ^Œ∞ÅÌ Ö’ ã¨q∞+≤ì "≥=· ∂xHõ, <ÒHÍ q<庙êÅ∞ [~°∞ѨÙ`ÀOk.
=∞ÖË+≤Ü«∂, ^Œ∂~°„áêK«º „áêO`åʼnõΩ JO_»QÍ"≥àı§ „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å q=∂<åʼnõΩ
JO_»=∂<£ – xHÀÉÏ~ü n=ÙÅÖ’ Py, WO^èŒ#O áÈã¨∞H˘x =∞m§ „Ѩܫ∂}O ™êyOK«_®xH˜
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO JOwHõiOzOk. g@xflO\˜H˜q∞Oz D<å_»∞, ÉèÏ~°`« ^ÕâßxH˜ U^À
XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# J}fi¢ã¨Î Kè«„`«O Ѩ@ì=Åã≤OkQÍ ÉèÏ~°`« „Ѩ^è•x POQÀ¡ – J"≥∞iHõ<£
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å#∞ "Õ_»∞HÀ=_»O, JO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ P#O^ŒOQÍ JOwHõiOK«_»O†
Ç≤ÏO^Œ∂=∞Ǩã¨=Ú„^ŒOÖ’ `«=∞ J}fi¢ãÎ̈ <ÒHÍ, "≥=· ∂xHõ |ňHO„^•xfl U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _®xH˜
POQÀ¡ – J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ x~°‚~ÚOK«∞H˘x JO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ ™êyOK«_»O
– W=hfl PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂ ~å*ϺÅxflO\˜ÃÑ·<å pHõ\ ˜ `≥~°Å∞ HõѨÊ_»O, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ¿ãfiK«Ûù‰õΩ
x~°O`«~° „Ѩ=∂^•xfl `≥zÛÃÑ>Ëì K«~°ºÅ∞.
WO_çÜ∂« ‰õΩ ™⁄O`« J}ÏfiÜ«Ú^è•Å∞
K≥·<å [iÑ≤# J}∞ÉÏO|∞ áê@= „ѨÜ≥∂QÍxfl âߡѶ≤∞ã¨∂Î J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O `«# ™⁄O`« P@OÉÏO|∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ‰õÄ_»^Œx—— "Õ∞=Ú K≥Ñ≤Ê#@∞¡
N #O^• =∞=∞‡efl xOkã¨∂Î KÕã≤# „Ѩã¨OQÍxfl WHõ¯_» g∞‰õΩ QÆ∞~°∞Î KÕÜ«∞^ŒÅKå#∞. Wk
=∞~˘Hõ ѨzÛ J|^ŒúO. =∂ áêsì =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ D ã¨=∞㨺ÃÑ· "Õ∞=Ú K«iÛOz ZÖÏO\˜
f~å‡#O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J@∞Ñ≤=∞‡@ ‰õÄ_® =∂ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ ^Õâ◊ "åºÑ≤`«OQÍ JÔ~ã¨∞ì
KÕÜ«∞_»O =Å¡ D ã¨=∞㨺ÃÑ· K«iÛOK«_®xH˜ J=HÍâ◊"Õ∞ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. J~Ú`Õ N
#O^• =∞=∞‡efl xOkOK«_O» HÀã¨O D ã¨=∞㨺#∞ ÖË=<≥u#Î O^Œ∞=Å¡ nxÃÑ· <å Jaè„áêÜ«∞O
`≥eÜ«∞*Ë™êÎ#∞.
J}ÏfiÜ«Ú^è•Å∞ ™ê=¸Ç≤ÏHõ q<åâ◊#O QÍqOz J<ÕHõ ^ÕâßÅ#∞ ã¨=¸ÅOQÍ
`«∞_çzÃÑ>Ëì™êÎ~Ú. z=iH˜Hõ¯_» ã¨O=`«û~åÅáê@∞ J}∞^èŒ∂ox =ke"տ㠄Ѩ=∂^ŒO ‰õÄ_®
=ÙOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ "Õ∞=Ú J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∂Î<åfl=Ú. "å\˜x ã¨OѨÓ~°‚OQÍ
x¿+kèOKåÅh, q^èŒfiOã¨O KÕÜ«∂Åh "Õ∞=Ú HÀ~°`åO. JO`ÕQÍ^Œ∞† Jxfl~°HÍÅ J}fi¢ãÎ̈
268
áê@= ѨsHõÅΔ #∞, D J}fi¢ãΨ ѨsHõÅΔ =Å¡ "å`å=~°}O, [ÅO, Éè∂í QÆ~ƒ° Où Ö’ [iˆQ J}∞^è∂Œ o
‰õÄ_® K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜OzOk. J}ÏfiÜ«Ú^è•Å x¿+^èŒOÃÑ· XHõ XѨÊO^ŒO
"åºÑ≤Îx ‰õÄ_® "Õ∞=Ú =ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åflO. JO^Œ∞=Å¡ =∂#=*ÏuH˜ =~°Î=∂#OÖ’<ÕQÍHõ
‰õΩ^Œ∞~°∞ÛH˘#_»O HÀã¨O „ѨѨOK« ^ÕâßÅ ã¨Éèí [~°QÍÅx K≥·<å q[˝Ñ≤ÎKÕã≤Ok.
ÉèÏq`«~åʼnõΩ ‰õÄ_® „Ѩ=∂^Œ=∞x ‰õÄ_® "Õ∞=Ú Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åflO. J~Ú`Õ
P@OÉÏO|∞Å#∞ "≥Ú^Œ@ ã¨$+≤ìOz, "å\˜x „Ѩ„Ѩ^èŒ=∞OQÍ Pã≤Ü«∂ „Ѩ[ÅÃÑ·<å, [áê<£ J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ XHõ xs‚`«HÍÅ =º=kèÖ’ x¿+kèOz q^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞_»OHÀã¨O
#QÆ~åÖˇ#· Ç≤Ï~À+≤=∂, <åQÆ™êH©ÅÃÑ· „ѨÜ∂≥ yOzOk J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞. q∞QÆ`å ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO W`«~° „ѨÉèí∞`åfiÅ`À#∂, â◊‰õΩÎÅ`À#∂ KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤ Hõ$+≤KÕÜ«∂Åx
„ѨѨOKå#flO`«\ ˜h "≥∂ã¨yOz `«=∞ PkèѨ`«ºO „H˜OkH˜ `≥K«∞ÛHÀ"åÅ<Õ ^Œ∞~åâ◊`À "å~°∞ "Õ∞=Ú Jaè„áêÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åflO. D Hõ$+≤Ö’ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO qѶ¨Å=∞ÜÕ∞º@¡~Ú`Õ, =∞#
"å\˜x „ѨÜ≥∂yOKå~°∞. „a@<£ ‰õÄ_® `«# ™⁄O`«, J}∞, ÃÇ·Ï„_À[<£ ÉÏO|∞Å#∞, ~°HõΔ}HÀã¨O =∞# ™⁄O`« J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞H˘#_»O `«Ñ¨Ê =∞#‰õΩ
q∞ã≤ û bÅ#∞ `« Ü « ∂ ~° ∞ KÕ ã ¨ ∞ H˘#flk. J"≥ ∞ iHÍ Éˇ k iOѨ Ù Å#∞O_ç `« # ∞fl `å#∞ QÆ`º« O`«~O° ÖË^∞Œ . U "≥Ñ· Ù¨ #∞OK≥<· å ã¨~ˆ =∞# ^Õâ◊ ™êfi`«O„`åºxH˜QÍx, ~°H}Δõ ‰õΩQÍx „Ѩ=∂^ŒO
HÍáê_»∞H˘#_»OHÀã¨O ™ÈqÜ«∞\ò ~°ëêº J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ H˘#flk. |Åã¨OѨ^ÖŒ ’ U~°Ê_ç#@∞¡ =∞#O ÉèÏq¿ãÎ =∞# ™⁄O`« J}ÏfiÜ«Ú^è•Å∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞H˘#_»O XHõ¯>Ë
J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å QÆ∞`åÎkèѨ`åºxfl „|^ŒÌÅ∞H˘@ìQÆey#O^Œ∞‰õΩ ™ÈqÜ«∞\ò ~°ëêº#∞ =∞#‰õΩ q∞ye# =∂~åæO`«~°O. U ^Õâ◊"≥∞ÿ<å㨈~ J"≥∞iHÍ "åi J}fi¢ãÎ̈Kè«„`«OÃÑ·<À ÖË^•
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÑO¨ K«=∞O`å Jaè#OkOzOk. ™ÈqÜ«∞\ò J}fi¢ã¨Î Kè«„`«O g∞^Œ<À P^è•~°Ñ¨_»@OHõO>Ë, ¿ãfiKåÛùÜ«Ú`«"≥∞ÿ# `«# ™⁄O`«
Ãã·xHõ â◊HÎ̃x, J=ã¨~°"≥∞ÿ# J}ÏfiÜ«Ú^è•Å`À ã¨Ç¨ ÃÑOK«∞H˘#_»"Õ∞ ãÔ̈~·# =∂~°æO.
J~Ú`Õ J}ÏfiÜ«Ú^èŒâ◊HÎ̃x ÃÑOK«∞H˘#_»O [iy ^•^•Ñ¨Ù W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ∞
QÆ_zç # Ñ≤=∞‡@ ‰õÄ_® J}ÏfiÜ«Ú^èŒ x¿+^è•xfl, "å\˜ q^èfiŒ O™êxfl =ºuˆ~H˜ã∞¨ <Î åfl~°∞ J"≥∞iHõ<£ JO^Œ∞=Å¡ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO `«# ™⁄O`« J}ÏfiÜ«Ú^èŒ |ÖÏxfl ÃÑOK«∞H˘#_®xfl
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞. J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@QÍ `å=Ú LѨÜ≥∂yOK«É’=∞x "Õ∞=Ú =ºuˆ~H˜ã¨∞Î#fl@∞¡ N #O^• =∂ÃÑ· KÕã≤# P~ÀѨ} `«Ñ¨C_»∞ P~ÀѨ} Jx ã¨Ê+ì̈O
„ѨH\õ O˜ K«_®xH˜ ‰õÄ_® "å~°∞ x~åHõiã¨∞<Î åfl~°∞. J@∞ ™ÈqÜ«∞\ò ~°ëêº, z=~°‰Ωõ P`«‡~°H}Δõ ‰õΩ KÕã¨∞Î<åflO.
Ãã·`«O J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ =ÚO^Œ∞QÍ „ѨÜ≥∂yOK«#x „ѨѨOKåxH˜ Kå\˜ „ѨHõ\ ˜OzOk.
^•xH˜ =ÚO^Œ∞QÍ J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ K≥·<å#∞, qÜ«∞`åfl"£∞#∞ JÖψQ `«#
ǨïOHÍ~åxH˜ [OHõx =∞ˆ~ W`«~° ^Õâß#fl~Ú<å㨈~ J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞K«∂Ñ≤ ɡkiã¨∞Î<åfl~°∞.
JÖψQ „á¶ê<£û ‰õÄ_® `«# ™⁄O`« J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞H˘#flk.
WѨÊ\˜=~°‰õÄ [iy# ã¨OѶ¨∞@#Å#∞|\ì̃ K«∂¿ãÎ XѨÊO^Œ=∞<Õk [~°QƉõΩO_®
J}fi¢™êΊѨsHõΔÅ#∞QÍx, J}fi¢™êÎÅ "åºÑ≤ÎxQÍx, PѨ_»O J™ê^茺=∞x ~°∞A=~ÚºOk.
J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ L`«ÊuÎ KÕã¨∞Î#flk "åãÎ̈=OQÍ „á¶ê<£û, K≥·<åÅ∞ =∂„`«"Õ∞QÍ^Œx, =∞iH˘xfl
W`«~° ^ÕâßʼnõΩ ‰õÄ_® "å\˜x L`«ÊuÎ KÕÜ«∞QÆÅ â◊HÎ̃ LO_»@"Õ∞QÍHõ Jq `«=∞ ™⁄O`«
J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞H˘<Õ ã≤÷uÖ’ L<åfl~Ú ‰õÄ_®.
JÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’, J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å J}fi¢ãÎ̈ ɡkiOѨ٠#∞O_ç
*ÏfÜ«∞ ™êfi`«O„`«º Ѩi~°HõΔ}, P`«‡~°HõΔ}Å xq∞`«ÎO J}fi¢™êÎÅ`À ã¨Ç¨ `«# Hõ=ã¨~°=∞x
`À¿ãÎ U PÜ«Ú^è•Å<≥·<å L`«ÊuÎ KÕã¨∞H˘<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ „Ѩu ^ÕâßxH© LOk. J"≥∞iHÍ J}fi¢™êÎÅ∞
K«∂Ñ≤ `«##∞ ɡkiOK«_»O ~ÀA ~ÀA‰õÄ Z‰õΩ¯"Ò`«∞#fl HÍ~°}OQÍ `å#∞ J}ÏfiÜ«Ú^è•Å∞
`«Ü«∂~°∞KÕã¨∞HÀ=Åã≤ =zÛO^Œx, J}ÏfiÜ«Ú^è•Å#∞ `å#∞ =ÚO^Œ∞QÍ LѨÜ≥∂yOK«É’#x
269 270
 âßã¨#ã¨Éèí
1957 : ~åROÖ’ PǨ~° Ѩiã≤÷uÃÑ· K«~°ÛÖ’ „Ѩã¨OQÆO
D<å_»∞ PǨ~° ã¨=∞㨺 QÆ∞iOz KåÖÏ =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ =∂\Ï¡_®~°∞. Ô~·`«∞Å∞
J<Õ ¿Ñ~°∞`À =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ `«~°Ñ¶¨Ù# Éèí∂™êfi=ÚÅ HÀã¨O =∂\Ï¡_ç#"å~°∞ ‰õÄ_®
L<åfl~°∞. =∂ áêsìH˜ K≥Ok# ÔH.#~°ûÜ«∞ºQÍ~°∞ =∂\Ï¡_®~°∞. "å~°∞ =º=™êÜ«∞ ‰õÄb
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok#"å~°∞. JO^Œ∞=Å¡ =º=™êÜ«∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ "åi HõëêìÅ QÆ∞iOz
K«@ìã¨ÉèíÖ’¡ „Ѩã¨OQÍÅ∞ K≥áêÊ~°∞. âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ K«~°ÛÅ∞ [iˆQ@ѨÙÊ_»∞ qq^èŒ áêsìÅ "åiH˜ J=HÍâßxfl |\˜ì
ã‘ÊHõ~ü J=HÍâ◊O W™êÎ~°∞. HÍO„ÔQãπ áêsì `«~°Ñ¶¨Ù# JO^Œ~°∞ Ô~·`«∞Å#∞, Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞
HÍO„ÔQãπ áêsìÖ’ KÕ~∞° ÛHÀ"åÅxQÍh, WHõ¯_» =∂‰õΩ J=HÍâ◊O W=fiÖË^xŒ K≥ÑC¨ HÀ=_»OQÍh
U q^èŒOQÍ ã¨=∞O[ã¨"≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë HÍO„ÔQãπÖ’ ǨÏi[#∞Å∞, =º=™êÜ«∞
‰õÄbÅ `«~°Ñ¶¨Ù# =∂\Ï¡_»\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =¿ãÎ "Õ∞q∞Hõ¯_» LO_ç „Ñ¨Ü≥∂[#O ÖË^Œ∞.
=∞O„uQÍi „ѨHõ@# K«∂¿ãÎ ~åROÖ’x PǨ~° ã¨=∞㨺#∞ "å~°∞ QÆ∞iÎOK«ÖË^Œx
É’^èŒÑ¨_»∞`ÀOk. U^À H˘xfl „áêO`åÖ’¡ H˘xfl ѨO@Å∞ #+ì̈áÈ~Ú#q. J~Ú#ѨÊ\˜H©
S^Œ∞ ÅHõΔÅ @#∞flÅ PǨ~°^è•<åºÅ∞ J^Œ#OQÍ LO_Õq. WѨC_»∞ S^Œ∞ ÅHõΔÅ @#∞flÅ
PǨ~° ^è•<åºÅ∞ ‰õÄ_® ÖˉõΩO_® áÈÜ«∂~Ú. PǨ~° Ѩiã≤÷u JO`« QÆ_»∞¤ HÍ^Œ∞ J<Õ
suÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO `«~°Ñ¶¨Ù# =∞O„u K≥|∞`«∞<åfl~°∞. PǨ~° ã¨OHΔÀÉèíO f„= Ѩiã≤÷ux QÆ∞iOz
=∞O„u KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ JOK«<å"Õã≤ =∂\Ï¡_®~°x K≥ѨÊHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. ~åROÖ’ S^Œ∞ ÅHõΔÅ
@#∞flÅ aÜ«∞ºO U suQÍ q∞QÆ∞Å∞`«∞O^À =∞O„uQÍ~°∞ ÖˇHõ¯eKåÛ~°∞. =∞x+≤H˜ 14 B#∞ûÅ
K˘Ñ¨C# ÖˇHõ¯"Õã≤ PO„^èŒ^Õâ◊O KåÖÏ JkèHõ ѨO@Å∞ ѨO_çã¨∞Î#flk, „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤#O`«
uO_çH˜ ã¨iáÈ`«∞#fl^Œ#flk "åãÎ̈= q~°∞^ŒúO. áÈh WѨC_»∞#fl@∞=O\˜ KÕѨÅ∞, HÀ_ç„QÆ∞_»∞¡,
#∂<≥ yO[Å∞, "Õ~°∞â◊#QÆ, K«ÔH¯~° ÖˇHõ¯ "Õã¨∞‰õΩ#flѨÊ\˜H© `«Åã¨i 8 B#∞ûÅHõ<åfl Z‰õΩ¯=
ÖË=Ù. „Ѩu =∞x+≤H© 24 B#∞ûÅ PǨ~°O J=ã¨~°O. =∞O„u WzÛ# 14 B#∞ûÅ ÖˇHõ¯
ã¨iHÍ^Œ∞. 24 B#∞ûÅ „ѨHÍ~°O ÖˇHõ¯ Hõ_ç`Õ 49 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞ ã¨iáÈ^Œ∞. 75 #∞Oz 77
ÅHõΔÅ @#∞flÅ PǨ~° ^è•<åºÅ∞ =∞#„Ѩ[ʼnõΩ HÍ"åeû LO@∞Ok. nx ^•fi~å =∞#‰õΩ
25 ÅHõΔÅ @#∞flÅ PǨ~° ^è•<åºÅ H˘~°`« LO^Œx =∞O„u QÆ∞~°∞Î ÃÑ@∞ìHÀ"åe. JO^Œ∞‰õΩ

271 272
Uq∞ KÕÜ«∂Ö’ PÖ’zOKåe. QÆ`« 3–4 Uà◊√¡QÍ U ~°HõOQÍ 5 ÅHõΔÅ @#∞flÅ aÜ«∂ºxfl
ZQÆ∞=∞u KÕã¨∞‰õΩ<åflO? QÆ`« 10 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ZQÆ∞=∞u KÕã¨∂Î LO_»=K«∞Û. D U_®k
=~å¬Å∞ `«‰Ωõ ¯"≥<· å QÀ^•=i, Hõ$ëê‚, ÃÑ<åfl _≥ÖÏìÖ’¡ ѨO@ ÉÏQÍ Ñ¨O_çOk. h\˜ÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ Õ
„QÍ=∂ʼnõΩ "≥o§ K«∂¿ãÎ =º=™êÜ«∞ ‰õÄb „Ѩ*ÏhHõO, ZHõ~°O ֒Ѩ٠L#fl ¿Ñ^Œ Ô~·`åOQÆO
„QÍ=∞OÖ’ ã¨QÆO L<åfl~°∞. KÕu=$`«∞ÎÅ"å~°∞, KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅ∞, Ü«∂^Œ=ÙÅ∞, W`«~°
‰õΩÅã¨∞ÎÅ∞, ѨÓiÎQÍ Éèí∂q∞ ÖË#@∞=O\˜ ¿Ñ^Œ „Ѩ*ÏhHõO „QÍ=∞OÖ’ 50 âß`«O L<åfl~°∞.
~åROÖ’ XHõ HÀ\˜ 20 ÅHõΔÅ =∞Ok ¿Ñ^ŒÖË. ÉÏQÍ Ñ¨O@Å∞ ѨO_Õ _≥ÖÏì „áêO`«OÖ’x
"å~°∞ ‰õÄ_® ã¨O=`«û~åxH˜ 90 ~ÀAÅ∞ XHõ ѨÓ@ =∂„`«O QÆOl `åy „|`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞.
H˘O_»Ü∞« º KÒ^ŒiQÍ~°∞ `«Å∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞. „QÍ=∂Å J#∞Éè=í O L#flk "åiˆH HÍ^Œ∞. "åiHõO>Ë
Z‰õΩ¯= J#∞Éèí=O <å‰õΩ#fl^Œx K≥ѨÊQÆÅ#∞. =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞ U_®kH˜ 90 ~ÀAÅ∞
XHõѨÓ@ uO_ç uO@∞<åfl~°<Õ ã¨OQÆu =∞~°záȉõÄ_»^Œ∞. „Ѩ[Å∞ XHõѨÓ@ uO_çH˜ ‰õÄ_®
H˘~°QÍHõ Hõ@Hõ@ÖÏ_»∞`«∂O>Ë Ñ¨O_ç# ^è•#ºO`À WHõ¯_»∞#fl „Ѩ[ʼnõΩ uO_ç ÃÑ@ìÖHË ,õ HÍ=Åã≤#
Ѩ x K« ∂ Ѩ Ö Ë H õ , K« ∂ Ñ≤ O z<å ^è • #ºO H˘#∞‰õ Ω ¯<Õ O `« Q Í ‰õ Ä b W=fiÖË H õ , ÉÏQÍ
Éèí∂=ÚÅ∞#fl@∞=O\˜ "åi ^ŒQÆæ~° ѨO_ç# ѨO@#∞ Z‰õΩ¯= ÖÏÉèíO HÀã¨O W`«~° ~å„ëêìʼnõΩ
J=Ú‡HÀ=_®xH©, W`«~° ~°HÍÅ∞QÍ J=Ú‡HÀ=_®xH© J=HÍâ◊O LO_»|>Ëì D ~ÀA =∞#
„Ѩ[ʼnõΩ uO_çÖËx Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. P suQÍ ZQÆ∞=∞u [~°∞QÆ∞`ÀOkQÍh, =∞#
„Ѩ[ʼnõΩ Kåe#O`« uO_ç ÃÑ\ì̃ JO`å ã¨∞YOQÍ LO_ç =∞#O W`«~° ~å„ëêìʼnõΩ ZQÆ∞=∞u
KÕã¨∞Î<åflO J<Õ =∂@ HõÅ¡ Jx =∞#q KÕã¨∞Î<åfl#∞. D<å_»∞ ^èŒ~°Å∞ 1953Ö’ L#fl ^èŒ~°Å
Hõ<åfl ÃÑ~°QÆÖË^Œ∞, U^À H˘kÌQÍ `«Ñ≤Ê`Õ Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑ~°QÆÖË^Œx =∞O„u JO@∞<åfl~°∞. =∞O„u
WzÛ# ÖˇHõ¯Å∞ ã¨Ô~·#q HÍ=Ù. ^èŒ~°Å ã¨∂zHõ `«Ü«∂s ֒ѨÉèí∂~Ú+¨ì"≥∞ÿ#k. D ~ÀA
`≥ÅOQÍ}Ï „áêO`«O Y=∞‡O lÖÏ¡ #∞Oz =zÛ# =º‰õΩÎÅ∞ „Ѩâ’fl`«Î~åÅ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
K≥áêÊ~°∞. Wk=~°‰õΩ ~°∂áê~ÚH˜ S^Œ∞ âı~°∞¡ =KÕÛ Ñ¨K«Û*Á#flÅ∞ WѨC_»∞ Ô~O_»∞ âı~°∞¡,
Ô~O_»∞#fl~° âı~°∞¡ HõO>Ë Z‰õΩ¯= J=∞‡_»O ÖË^ŒO>Ë ^èŒ~°Å∞ ÃÑiy#\Ï¡, ÖË#\Ï¡? _≥ÖÏì
„áêO`«OÖ’x „QÍ=∂Ö’¡ aÜ«∞ºO ~°∂áê~ÚH˜ XHõ\ ˜#fl~° âı~°¡HõO>Ë Z‰õΩ¯= ^˘~°Hõ_»O ÖË^Œx
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. WOHÍ ^èŒ~°Å∞ Z‰õΩ¯= ÃÑ~°QÆÖË^Œx K≥a`Õ LѨÜ≥∂QÆ"Õ∞q∞\˜? ^èŒ~°Å∞
ÃÑiQÍ~Ú. D ^èŒ~°Å∞ ÃÑ~°QÆ_»O =Å¡ Z=iH˜ ÖÏÉèíO? ‰õÄbʼnõΩ uO_ç LO_®Åx XHõ
„ѨHõ¯ "åkã¨∂Î Ô~·`«∞ k"åÖÏ fÜ«∂Åx, Ô~·`«∞‰õΩ y@∞ìÉÏ@∞ HÍHõáÈ~Ú<å ¿Ñ^Œ „Ѩ*ÏhHõO
"≥o¡ ^ÀK«∞HÀ=∞x "Õ∞=Ú K≥ѨÊ>Ë¡^Œ∞. x*OQÍ ^èŒ~°Å∞ ÃÑ~°QÆ_»O =Å¡ Ô~·`«∞‰õΩ ÖÏÉèíO LO^•?
1957= ã¨O=`«û~°O [#=iÖ’ =∂ã¨∂à◊§Ö’ ^è•#ºO |™êÎ ^èŒ~° ~°∂.20Å HõO>Ë
Z‰õΩ¯= J=∞‡ÖË^•? JO>Ë =∞#‰õΩ aÜ«∞ºO ~°∂.15Å∞. HÍh EÖˇ· <≥Å =KÕÛ@ѨÊ\˜H©
|™êÎ ^è•#ºO ~°∂.27Å∞ J=Ú‡`«∞Ok. z#fl Ô~·`åOQÆO, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`åOQÆO Ѩ#∞fl
Hõ@∞ìHÀ=Åã≤ =KÀÛ, JѨCÅ∞ K≥e¡OK«=Åã≤ =KÀÛ Hõà◊§OÖ’<Õ ~°∂,20ʼnõΩ J=Ú‡HÀ=_»O
Uq∞\˜? ^•xx xÅ= KÕã¨∞‰õΩx ~°∂.28ʼnõΩ J=∞‡_»O Ô~·`«∞‰õΩ U suQÍ ÖÏÉèíO? Éèí∂q∞
L#fl"åà◊§O`å Ô~·`«∞Åx "Õ∞=Ú XѨCHÀ=Ú. <åQÆe fã¨∞‰õΩx Éèí∂q∞ ^Œ∞xfl ã¨fiÜ«∞OQÍ
273
H˘_»=e`À ѨxKÕ¿ã@@∞=O\˜ Ô~·`«∞Å∞ ZO`« =∞Ok L<åfl~°∞? "åà◊§‰õΩ x[OQÍ Hõ+ì̈"≥∞ÿ`Õ
U ^è~Œ ° y@∞ìÉÏ@∞ ^è~Œ ° J=Ù`«∞O^Œ<Õ ã¨OQÆu K«∂_»=K«∞Û. Éè∂í q∞ ZHõ¯_»∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_®,
Éèí∂q∞ =ÚYO K«∂_»‰õΩO_®, ZѨC_»∂ ™êQÆ∞KÕÜ«∞‰õΩO_®, Hõ„~° ÃÑ`«Î#O KÕã¨∂Î, ‰õÄbÅ
KÕ`«<À, H“Å∞^•~°∞ KÕ`«<À =º=™êÜ«∞O KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ J#∞ÉèíqOKÕ@@∞=O\˜
Éè∂í ™êfi=ÚʼnõΩ ÖÏÉèÏÅ∞ KåÅÖË^OŒ >Ë "åà◊§HÔ Ñ¨C_»∂ ÖÏÉèÏÅ∞ KåÅ=Ù. JO^Œ∞KÕ`« J@∞=O\˜
q+¨Ü∞« O HÍ^Œ∞. "å~°O^Œih ~Ô `· ∞« Å#_»O á⁄~°áê@∞. D ã¨O=`«û~°O ‰õÄ_® Uq∞ [iyOk?
*’<£û ÃÑ\˜#ì `«~∞° "å`« ‰õÄ_® ^è~Œ ° ~°∂.25Å Hõ<åfl Z‰õΩ¯= ÖË^∞Œ . H˘`«Î ѨO@Å∞ =ã¨∞<Î åfl~Ú.
=∂=¸Å∞QÍ Hõ+¨ìѨ_ç Ѩx KÕ¿ã ¿Ñ^Œ, =∞^茺 `«~°QÆu Ô~·`åOQÆO =∂ã¨∂à◊§Ö’ ^è•#ºO
J=Ú‡HÀ=Åã≤# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ L#flѨC_»∞ "åiH˜ ^èŒ~°Å∞ `«QÆæ‰õΩO_® Hõh㨠y@∞ìÉÏ@∞ ^èŒ~°
ÅaèOKÕ@@∞¡ K«∂_®Åx "Õ∞=Ú HÀ~°∞`«∞<åfl=Ú. Hõ+¨ìѨ_ç# Ô~·`«∞‰õΩ =∞}∞QÆ∞ ^è•<åºxH˜
~°∂.15Å HõO>Ë Z‰õΩ¯= W=fiÖË~°∞. HÍ|\ì̃ J^Õ ^èŒ~° Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ WzÛ, "åi =^ŒÌ L#fl
^è•#ºO qÅ∞=Å#∞ ¿ãHõiOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO ѨÓ#∞HÀ"åe. =∞}∞QÆ∞ aÜ«∂ºxH˜ Ô~·`«∞‰õΩ
~°∂.15Å∞ WzÛ, |Ü«∞@ ~°∂.16 ÖË^• 17ʼnõΩ Jq∞‡`Õ „Ѩ[ʼnõΩ W|ƒOk LO_»^Œ∞.
Ô~·`«∞ʼnõΩ #+ì̈O LO_»^Œ∞. „QÍ=∞ ã‘=∞Ö’¡x =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ∞, Ѩ@ì}ÏÅÖ’x HÍi‡‰õΩÅ∞,
¿Ñ^Œ „Ѩ[Å∞, KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅ∞ =∞}∞QÆ∞ ~°∂.16ʼnõΩ ‰õÄ_® H˘#∞‰õΩ¯<Õ Ñ¨iã≤÷uÖ’
ÖË~°∞. HÍ=Ù# "åiH˜ „Ѩ`ÕºHõOQÍ KÒHõ _çáÈÅ∞ ÃÑ\Ïìe. `«∂HõO „ѨHÍ~°"≥∞ÿ<å P _çáÈÖ’¡
~°∂áêÜ«∞‰õΩ 3 âı~°∞¡ aÜ«∞ºO, 4 âı~°∞¡ *Á#flÅ∞ K˘Ñ¨C#, „ѨÉèí∞`«fiO J=∂‡e. ^•x =Å¡
#+ì̈O =¿ãÎ P #ëêìxfl „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ ÉèíiOKåe. J<ÕHõ ~°HÍŠѨ#∞flÅ∞ "ÕÜ«∞QÆey<å D
ÉèÏ~åxfl ~åR „ѨÉ∞íè `«fiO Éèií OK«Ö^Ë ∞Œ . Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fi"Õ∞ D ÉèÏ~åxfl Éèií OKåÅx =º=™êÜ«∞
=∞O„u K≥áêÊ~°∞. WO^Œ∞‰õΩ =∞# „ѨÉ∞íè `«fiO Hˆ O„^ŒOÃÑ· XuÎ_ç `Õ"åe. ^•xH˜ "Õ∞=Ú „ѨÉ∞íè `«fiO`À
ѨÓiÎQÍ ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ=Ú. ^•xx [Ü«∞„Ѩ^ŒOQÍ H˘#™êyOK«=∞x „ѨÉèí∞`åfixfl HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
~åR „ѨÉ∞íè `«fiO J=ã¨~åÅ∞ f~°Û‰õΩO_® aÜ«∞ºO ZQÆ∞=∞u KÕÜ∞« _®xH˜ "Õ∞=Ú JOwHõiOK«O.
W`«~° ~å„ëêìʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ q^ÕâßÅ #∞Oz kQÆ∞=∞u KÕã¨∞HÀ"åÅx ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜
K≥áêÊe. JO^Œ∞‰õΩ "Õ∞=Ú ã¨Ç¨ÏHõi™êÎO. "≥∞@ì ÃÑ·~°∞¡ ã¨QÍxH˜ ã¨QÆO #+ì̈Ѩ_®¤~Ú. _≥ÖÏìÖ’¡
=~å¬Å∞ ÖËHõáÈ~Ú<å HÍÅ∞=Ö’ h~°∞ áê~°∞`«∞#flO`« =∂„`å# =∂=¸Å∞ ѨO@
ѨO_»∞`«∞O^Œ#_»O ãÔ̈~·#kHÍ^Œ∞. ã¨HÍÅOÖ’ =~°¬O LO_ç, HÍÅ∞=Ö’ h~°∞ L#flѨC_Õ ãÔ̈~·#
ѨO@ ѨO_»∞`«∞Ok. JÖÏ HÍ#ѨC_»∞ ѨO@ #+ì̈O LO@∞Ok. 32 ÅHõΔÅ ZHõ~åÖ’¡ =i
ã¨QÍxH˜ ã¨QÆ"Õ∞ ѨO_»∞`«∞O^Œx =∞O„u XѨC‰õΩ<åfl~°∞. 㨄Hõ=∞OQÍ =~å¬Å∞ Ѩ_»#O^Œ∞# D
Ѩiã≤÷u U~°Ê_çO^Œx ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞‰õΩx ^•x QÆ∞iOz U K«~°º fã¨∞HÀ"åÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO
PÖ’zOK«=Åã≤ LOk. ÖËHõáÈ`Õ Hõ~°∞=Ù =zÛ, uO_ç ÖËHõ Hõ@Hõ@ÖÏ_Õ Ñ¨iã≤÷u PO„^èŒ
^ÕâßxH˜ =ã¨∞ÎOk. =∂ã¨∂à◊√¡ ~åÉ’`«∞<åfl~Ú. D =∂ã¨∂à◊§Ö’ J=Ú‡‰õΩ<Õ Ô~·`«∞ʼnõΩ ^èŒ~°Å∞
Ѩ_çáÈ`å~Ú. JO^Œ∞KÕ "Õ∞=Ú HÀi# suQÍ ^è•#ºO *Á#flʼnõΩ Hõh㨠^èŒ~° x~°‚~ÚOKåe.
JO`«HõO>Ë `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ J=∞‡=Åã≤ =¿ãÎ „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ H˘x, xÅfi KÕã≤ ZHõ¯_» J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ
JHõ¯_» J=∞‡_®xH˜ ¿Ñ^Œ „Ѩ[ʼnõΩ KÒHõ _çáÈÅ∞ `≥~°z D ^è•<åºxfl J=∂‡e. PǨ~°
274
^è•<åºÅ∞ `«ˆQæ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. ^èŒ~°Å∞ qѨs`«OQÍ ÃÑiˆQ „Ѩ=∂^Œ=ÚOk. U
ëê=ÙHÍ~°∂, Éè∂í ™êfig∞ =∞}∞QÆ∞ aÜ«∞ºO ~°∂.17ʼnõΩ J=Ú‡HÀ_»∞. JÖÏ Jq∞‡`Õ ~°∂.15ňH
"åi #∞Oz ¿ãHõi™êÎ~°x „ѨÉèí∞`«fiO K≥ѨÊ=K«∞Û. JÖÏ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ x`åº=ã¨~°
¿ãHõ~}° K«@Oì „H˜O^Œ ~åR „ѨÉ∞íè `åfixH˜ LOk. P „ѨHÍ~°OQÍ ^è~Œ Å° ∞ x~°~‚ ÚOz ¿ãHõiOKåe.
JÖÏ KÕ¿ãÎ uO_ç ÃÑ@ìÖËHõáÈ~Ú<å Hõhã¨O L#fl^•O\’¡ QÆOlhà◊√§ áÈÃã·<å ¿Ñ^Œ „Ѩ[ʼnõΩ
„|uH˜OK«∞‰õΩ<Õ gÅ∞O@∞Ok. Hõ~°∞=Ù ~åÉ’ÜÕ∞ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ U~°Ê_Õ QÆ_»∞¤ Ѩiã≤÷ux =∞#O
Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. PHõe ÉÏ^èŒÅ‰õΩ QÆ∞iHÍ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. KÒHõ _çáÈÅ∞ ÃÑ\ì̃#O`«
=∂„`å# ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°=∞ø`«∞O^Œx J#∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ñ¨#∞Å∞ HõeÊOKåe.
"åiH˜ Hõhã¨O XHõѨÓ@ J~Ú<å uO_ç ÃÑ\Ïìe. Hõ~°∞=Ù Éèí`«ºO W"åfie. D ÉÏ^茺`« ‰õÄ_®
„ѨÉèí∞`«fiO g∞^Œ LOk. |Ü«∞@ Zxfl ÉèË^•aè„áêÜ«∂Å∞<åfl D q+¨Ü«∞OÖ’ =∂„`«O Jxfl
áêsìÅ∞ Hõeã≤ PHõe`À =∞Å=∞Å =∂_çáÈ`«∞#fl „Ѩ[ʼnõΩ uO_ç K«∂Ñ≤OK«=Åã≤ LOk. D
q+¨Ü«∞OÖ’ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ѨÓiÎQÍ ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ=∞x K≥|∞`«∞<åfl#∞. =∂QÍ}˜ „áêO`«OÖ’ 5
ZHõ~åÅ∞, "≥∞@ì „áêO`«OÖ’ 25 ZHõ~åÅ∞ L#fl ~Ô `· ∞« =º=™êÜ«∞O KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ q`«<Î åÅ∞,
JѨCÅ∞ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ"åe.
1958–59 : |_≥˚\òÃÑ· K«~°ÛÖ’ „Ѩã¨OQÆO
^Õâ◊OÖ’ `≥ÅOQÍ}Ï, PO„^èŒ „áêO`åÅ#∞ HõeÑ≤ qâßÖÏO„^èŒ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O
[iyOk. qâßÖÏO„^èŒ U~°Ê_ç# `«~°∞"å`« "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ Jaè=$kúH˜ `«y# suQÍ
Hõ$+≤ KÕ™êÎ=∞x =∞#O–"å~°∞ HõÅã≤ Ǩg∞ WKåÛ=Ú. x[OQÍ `≥ÅOQÍ}ÏÖ’=Öˇ "≥#∞Hõ|_ç#
„áêO`åÅ∞ PO„^èŒÖ’ L<åflÜ«∂– ÖË^• J<Õk ã¨=∞㨺 HÍ^Œ∞. qâßÖÏO„^èŒÖ’ 3 HÀ@¡ 50
ÅHõΔÅ PO„^èŒ∞Å HÀã¨O HÍ=Åã≤# K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO\Ï=∞x Pi÷HõOQÍ "≥·*Ï˝xHõOQÍ Jaè=$kú
á⁄O^Œ_®xH˜, "åiH˜ L#fl J#∞=∂<åÅ#∞ f~°Û_®xH˜ Ǩg∞ WKåÛO. "å\˜x J=∞Å∞
[~°∞ѨÙ`«∞<åflO. D q+¨Ü«∞OÖ’ „Ѩu XHõ¯~°∂ *Ï„QÆ`«ÎQÍ LO_®e. XHõ `≥ÅOQÍ}Ï "åi
q+¨Ü«∞"Õ∞ HÍ^Œ∞, W`«~° „áêO`åÅ "å~°∞ QÀÅ ÃÑ\ì̃# `«~°∞"å`« PO„^èŒ âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞
PÖ’zOK« = Åã≤ # 㨠= ∞㨠º HÍ^Œ ∞ . JÜ« ∞ ºÑ¨ Ù Ô ~ _ç ¤ Q Íi LѨ < åºã¨ O WHõ ¯ _» Z=~À
`«~`° ~« åÅ∞QÍLO_ç u+¨"ì ãÕ ∞¨ ‰õΩx `«=∞ ǨωõΩ¯Å HÀã¨O U_»∞™êÎ~x° J#fl@∞¡QÍ LOk. J@∞=O\˜
=∂@Å∞ =∂\Ï¡_»∞`«∂ LO>Ë =∞# ã¨=∞㨺Å∞ U q^èŒOQÍ Ñ¨iëê¯~°=∞=Ù`åÜ≥∂ `≥eÜ«∞^Œ∞.
Jã¨Å∞ q+¨Ü∂« Å∞ PÜ«∞# ã¨=∞„QÆOQÍ J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~À ÖË^À `≥eÜ«∞^Œ∞. J@∞=O\˜
LѨ<庙êÅ∞ KÕÜ«∞=^ŒÌx qq^èŒ áêsìÅ "åiH˜ q[˝Ñ≤Î KÕã¨∞Î<åfl#∞. _ç.Zãπ.Ô~_ç¤QÍi QÆ∞iOz
Wk =~°‰õΩ K«iÛOKåO. =∞O„u=~°æO H˘xfl Ǩg∞Å∞ WzÛOk. qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞ K«\Ïìxfl
ã¨=iOz ^•x „ѨHÍ~°O L™ê‡xÜ«∂ "≥ã· π Kèå<£ûÅ~ü Ѩ^qŒ H˜ ZxflHõÅ∞ [iÑ≤™êÎ=∞x =∞O„`«∞Å∞
275
Ǩg∞ WKåÛ~°∞. P Ǩg∞x xÅɡ@∞ì‰õΩ<Õ ã¨=∞Ü«∞O =zÛOk. JÖÏO@ѨC_»∞ U^À J~°=
"åix áÈ\© ÃÑ@ì_»=∞<Õk PO„^èŒ `≥ÅOQÍ}Ï ÉèË^Œ=Ú KåÅHõ, PO„^èŒ, `«q∞à◊ ÉË^èŒ=ÚÅ∞
~Ô K«ÛQ˘@ì_O» J=Ù`«∞O^Œx K≥Ñʨ =Åã≤ =ã¨∞OÎ k. L#fl Ѩiã≤u÷ x K≥_Q» ˘@ì_®xH˜ W+¨"ì Ú≥ zÛ#@∞¡
LѨ<åºã¨O KÕÜ«∞_»O `«y# ã¨=∂^è•#O HÍ^Œx JÖÏO\˜ LѨ<庙êÅ∞ x~°∞ѨÜ≥∂QÆ=∞x
K≥|∞`«∞<åfl#∞. =zÛ# P^•Ü«∂xfl Y~°∞Û KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞. S^Œ∞ <≥ÅÖ’ `≥ÅOQÍ}Ï
#∞Oz HÀ\© 70 ÅHõΔÅ J^Œ#Ѩ٠P^•Ü«∞O =zÛOk. `≥ÅOQÍ}Ï Jaè=$kú HÀã¨O „ѨÉèí∞`«fiO
ZO^Œ∞‰õΩ Y~°∞Û ÃÑ@ìÖËHõáÈ~ÚOk– ^•xÖ’ L#fl z‰õΩ¯ÖËq∞\˜? `≥ÅOQÍ}Ï #∞Oz =zÛ#
P^Œ#Ѩ٠P^•Ü«∂xfl `≥ÅOQÍ}Ï Jaè=$kú HÀã¨O Y~°∞Û ÃÑ_»`å=∞x K≥Ñ≤Ê# `«~°∞"å`«
ZO^Œ∞‰õΩ Y~°∞Û ÃÑ@ìÖË^Œx J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅxfl Jaè=$kú K≥Ok#
„áêO`åÅ`À ã¨=∂#OQÍ fã¨∞‰õΩáÈ=_®xH˜ Y~°∞Û ÃÑ_»`å=∞#flѨC_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ Y~°∞Û
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.? Jk L^ÀºQÆ∞Å `«Ñ¨C HÍ=K«∞Û. „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆOÖ’ L#fl `«Ñ¨C HÍ=K«∞Û.
`≥ÅOQÍ}ωõΩ 105 =∞Ok âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ`À „áêOfÜ«∞ Hõq∞\© ~åÉ’`ÀOk. ^•x #∞Oz
9 =∞Ok`À<À, 11 =∞Ok`À<À Jxfl áêsìÅ`À ÉÏ^躌 `«`À ‰õÄ_ç# XHõ z#fl Hõq∞\©x
U~åÊ@∞ KÕã≤ =KÕÛ ã¨=∞㨺ÅxflO\˜x "å~°∞ PÖ’zOz `«y# ã¨ÅǨÅ∞ WKÕÛ gÅ∞O@∞Ok.
Jxfl áêsìÅ`À ‰õÄ_ç# Hõq∞\©x U~åÊ@∞ KÕ¿ãÎ PO„^è•, `≥ÅOQÍ}Ï Jx ÉèË^•aè„áêÜ«∂Å∞
~å‰õΩO_® JO^Œ~°∂ HõÅã≤ Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. D q+¨Ü«∞O
PÖ’zOK«=Åã≤OkQÍ =∞O„u =~åæxfl HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. WHõ L^ÀºQÆ∞Å ã¨=∞㨺 =ã¨∞ÎOk.
^•xÖ’ Ug∞ ÖË^Œx =∞O„u=~°æO J#∞HÀ=K«∞Û. U^À XHõ „QÆ∂Ѩ٠Ô~K«ÛQ˘_»∞`«∞<åfl~°x–
PO„^èŒ, `≥ÅOQÍ}Ï ÉèË^•Å∞ Ô~K«ÛQ˘>Ëì „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°x J#∞HÀ=K«∞Û. <Õ#∞ ѨÓiÎQÍ
Ug∞ ÖË^Œx J#∞HÀÖË^Œ∞. <å ^ŒQÆæ~°‰õΩ PO„^èŒ „áêO`«O PѶ‘ã¨~°∞¡ =zÛ, `«=∞‰õΩ J<åºÜ«∂Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x K≥ѨÊ_»O, `≥ÅOQÍ}Ï PѶ‘ã¨~°∞¡ =zÛ, `«=∞‰õΩ J<åºÜ«∂Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x K≥ѨÊ_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk. PO„^èŒ ~åR Jaè=$kúH˜ `«y# q^è•#O =∞#O
fã¨∞HÀHõáÈ`Õ D Ѩiã≤÷`«∞Å∞ q+¨q∞OK«=K«∞Û. 9 =∞Ok`À Jxfl áêsìÅ ÉÏ^茺`«
Hõey#@∞=O\˜ XHõ z#fl Hõq∞\©x "Õã≤, qKåiOz#>ÿ̌¡`Õ ã¨=∞㨺Å#∞ ZѨÊ\˜HõѨC_»∞
Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok. ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^Œ∞Ö’ KÕÜ∞« =Åã≤# =ºÜ«∂xfl `≥ÅOQÍ}Ï =ºÜ«∞O
„H˜O^Œ K«∂Ѩ‰õÄ_»^Œ∞. ã≤\ © P^•Ü«∂xfl Ô~O_»∞ „áêO`åÅÖ’ HõÅ∞Ѩ‰õÄ_»^Œ∞. q∞ye#
`≥ÅOQÍ}Ï „áêO`åxH˜ =KÕÛ P^•Ü«∞O ÖˇHõ¯ "ÕÜ«∞O_ç, J^Õ „ѨHÍ~°O ZO`« Y~°∞Û ÃÑ\Ïì"≥∂
K«∂ѨO_ç. "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ#∞ Jaè=$kú K≥Ok# „áêO`åÅ`À ã¨=∂#OQÍ
fã¨∞‰õΩ=zÛ#ѨC_Õ qâßÖÏO„^茉õΩ J~°÷O LO@∞Ok. |_≥˚\òÖ’ „ѨuáêkOz# Ѩ#∞Å∞
PK«~°}Ö’ ÃÑ@ìHõáÈ`Õ ^•xH˜ „ѨÜ≥∂[#O LO_»^Œ∞. âßã¨#ã¨Éèí =∞~åº^Œ#∞, „Ѩ*Ï`«O„`åxfl
HÍáê_»=Åã≤ LO@∞Ok. D ã¨O=`«û~°O U Ѩ^äŒHÍÅ∞ J=∞Å∞ KÕÜ«∞QÆÅ"≥∂ PÖ’zOz
"å\˜<Õ |_≥˚\òÖ’ K«∂Ñ≤Oz _»|∞ƒ Y~°∞Û KÕÜ«∂eQÍx W+ì̈O =zÛ#@∞¡ _»|∞ƒ Y~°∞Û KÕÜ«∞_»O
<åºÜ«∞O HÍ^Œ∞. áÈ`Õ D<å_»∞ =∞O„uQÍ~°∞ á⁄^Œ∞Ѩ٠L^Œº=∞O QÆ∞iOz K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
„QÍ=∞ã‘=∞Ö’¡ ¿Ñ^Œ „Ѩ*ÏhHõO á⁄^Œ∞ѨÙKÕ¿ã _»|∞ƒ g∞^Œ =∞#O P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤
276
LO@∞O^Œ#fl=∂@. á⁄^Œ∞Ѩ٠L^Œº=∞O Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\ì̃ ¿Ñ^Œ„Ѩ[Å#∞ ÉÏkèOK«_»O ãÔ̈~·#k
HÍ^Œ∞. "Õ∞=Ú á⁄^Œ∞Ѩ٠L^Œº=∞O J<Õ^•xx ѨÓiÎQÍ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åflO. á⁄^Œ∞Ѩ٠L^Œº=∞O
J#flk J~°÷OÖËx x<å^Œ=∞x K≥ѨÊHõ`«Ñ¨Ê^Œ∞. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO =∞# ^ŒQÆæi #∞O_ç ZO`À
_»|∞ƒ fã¨∞‰õΩO@∞Ok QÍh =∞#O =∂„`«O "åi ^ŒQÆæ~° #∞O_ç _»|∞ƒ fã¨∞HÀO. Éèí∂™êfi=ÚÅ
g∞^Œ Z‰õΩ¯= Ѩ#∞flÅ∞ "≥Ü«∞º~°∞. ¿Ñ^Œ „Ѩ*ÏhHõO #∞O_ç =∂„`«O á⁄^Œ∞Ѩ٠L^Œº=∞O ¿Ñ~°∞`À
x~°ƒO^èŒOQÍ _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ~°∂áê~Ú tã¨∞Î Hõ>Ëì "å_ç ^ŒQÆæ~° #∞Oz WOHÀ
~°∂áê~Ú x~°ƒO^èŒOQÍ á⁄^Œ∞Ѩ٠„H˜O^Œ fã¨∞HÀ=_»O J~°÷OÖËx Ѩx. W@∞=O\˜ Ѩ^Œúux
"≥O@<Õ JiHõ@ìHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. D q^èŒOQÍ ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å ^ŒQÆæ~° #∞Oz _»|∞ƒÅ∞ fã¨∞‰õΩx
Ѩi„â◊=∂aè=$kú KÕ™êÎ##∞HÀ=_»O á⁄~°áê@∞. „Ѩ[Å r=# ™ê÷~Úx ÃÑOK«_®xH˜ D
„ѨÉèí∞`«fiO Ug∞ KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. Pi÷Hõ =∞O„uQÍ~°∞ Wk q∞QÆ∞Å∞ |_≥˚\ò Jx J#flO`«
=∂„`å# ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ . JO^Œi Hõ_∞» ѨÙÅ∞ HÀã≤, JO^Œsfl Ѩã∞¨ ÅÎ ∞Oz U Ѩ#∞Å∂ KÕÜ∞« ‰õΩO_®
LO>Ë q∞QÆ∞Å∞ |_≥˚\ò `ÕeHõQÍ<Õ J=Ù`«∞Ok. |_≥˚\ò LѨ<åºã¨O |\ì̃ K«∂¿ãÎ „Ѩ[Å rq`«
„Ѩ=∂}ÏÅ∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ ^•\˜# H˘nÌ ÃÑiˆQ@@∞ì HõxÊOK«_O» ÖË^∞Œ . Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂Å
„H˜O^Œ „Ѩu ã¨O=`«û~°O Y~°∞Û KÕã∞¨ #Î fl ™⁄=Ú‡ ~å#∞ ~å#∂ `«yáæ È`«∞Ok. ~åROÖ’ WÖÏO\˜
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ L#flѨC_»∞ âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ∞ ã¨∂K«#Å∞ KÕ¿ãÎ ‰õÄ_® U=∂„`«O ÅHõΔ ºO KÕÜ∞« ‰õΩO_®
„ѨÉèí∞`«fiO Ѩiáêeã¨∞Î#fl^ŒO>Ë Wk Uq^èŒOQÍ#∂ „Ѩ[Å ˆHΔ=∂xfl HÍHΔ̃OKÕk HÍ^Œx K≥áêÊeû
LO@∞Ok. HÍ|\˜ì „ѨÉ∞íè `«fiO H˘OK≥O *Ï„QÆ`QΫ Í PÖ’zOz ^ÕâO◊ Ö’x Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ ^Œ$+≤Öì ’
ÃÑ@∞ì‰õΩx âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞ Wk=~°‰õΩ KÕã≤# ã¨∂K«#Å∞ WѨÙÊ_»∞ D |_≥˚\ò ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ KÕ¿ã
ã¨∂K«#Å∞ JxflO\˜h ѨijeOz ^Õâßxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈÜÕ∞ suÖ’ „ѨÉèí∞`«fi
=º=Ǩ~åÅ∞ #_»áêÅx JÖÏQÍHõ W^Õ ™ê÷~ÚÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO #_çKÕ@@¡~Ú`Õ Jk „Ѩ[Å
ˆHΔ=∞O ^Œ$ëêì º =∞OzkHÍ^Œx K≥|∞`«∞<åfl#∞.
1960 : „^Œ=ºqx=∞Ü«∞ aÅ∞¡ÃÑ· K«~°ÛÖ’ „Ѩã¨OQÆO
(26 =∂iÛ 1960)
QÆ`« Ô~O_»∞ „Ѩ}ÏoHõÅ HÍÅOÖ’#∂ PO„^茄Ѩ^Õâò‰õΩ J<åºÜ«∞O [iyOk. D
#+ì̈O =∞# ~å„ëêìxˆH Ѩiq∞`«"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞. =¸_»= „Ѩ}ÏoHõÖ’<≥·<å [iy# #ëêìxfl
ѨÓ_ÕÛ „Ѩܫ∞`«flO [~°QÆÖË^Œ∞. Ô~O_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ H˜O^Œ =∞#O ^Õâ◊OÖ’ JkèHõ
=º=™êÜ«∞ kQÆ∞|_ç ™êkèOz, kQÆ∞=∞`«∞Å∞ `«yOæ K«∞HÀ=Åã≤ LOk. JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ ~Ô `· ∞« ʼnõΩ
h\˜áê~°∞^ŒÅ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å`Àáê@∞ Z~°∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_® ã¨=∞‰õÄ~åÛe. D ÅHõΔ º ™ê^èŒ#
HÀã¨O ~åROÖ’ Z~°∞=ÙÅ Hõ~å‡QÍ~°O U~åÊ@∞ [~°QÍeû LOk. HÍh ^•xx <≥·"ÕbÖ’
U~åÊ@∞ KÕ™ê~°∞. JHõ¯_» ÃÑ\ì̃#O^Œ∞‰õΩ ÉÏ^èŒÖË^Œ∞. HÍh, =#~°∞Å ÅÉèíº`«, ™êOˆHuHõ H˜¡+ì̈`«
277
=¸ÅOQÍ 1963–64 ^•HÍ JHõ¯_» L`«ÊuÎ "≥Ú^ŒÅ∞HÍ^Œ∞. WѨÊ\˜ˆH HÀ\Ï¡k~°∂áêÜ«∞Å∞
Y~°∞Û J~ÚOk. Ô~O_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÖ’ ÃѶiìÖˇ·[~°∞ á¶êºHõìsÅ#∞ ѨÓiÎKÕã≤ HÍ=Åã≤#
ѨO@Å∞ ѨO_çOK«∞HÀ"åÅx ÅHõΔ ºOQÍ ÃÑ\˜ì 1963 HÀ 1964HÀ QÍx `«Ü«∂~°∞HÍx
á¶êºHõìs HÀã¨O JHõ¯_» _»|∞ƒ Y~°∞Û ÃÑ@ì_»O U suQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ã≤iã¨OѨ^ŒÅ#∞
ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok? <≥·"ÕbÖ’ HÍ"åÅO>Ë ÃÑ@ì=K«∞Û. HÍh Z~°∞=ÙÅ
á¶êºHõìsH˜ ˆH\Ï~ÚOz# _»|∞ƒ `«q∞à◊<å_»∞Ö’<Õ Y~°∞ÛÃÑ\Ïì~å? ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë ™ê^茺=Ú
HÍ^Œ∞. 1963HÀ 1964HÀ ™ê^茺=∞ÜÕ∞º Ѩx QÆ∞iOz 1956 #∞Oz 1961 =~°‰õΩ Z~°∞=ÙÅ
á¶êºHõìs HÀã¨O `«q∞à◊<å_»∞Ö’ Y~°∞ÛÃÑ@ìÖË^Œ∞. P _»|∞ƒ#∞ XHõ~°HõOQÍ =Ú~°QÆÃÑ\Ïì~°x
K≥ѨÊ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. P _»|∞ƒ#∞ PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ ÃÑ\ì̃ LO>Ë "≥#∞"≥O@<Õ `«Ü«∂~°=Ù`«∞#fl
ÉÁQÆ∞æ LOk. ^•xH˜ HÍ=Åã≤# lѨûO `«fi~°QÍ `≥K∞« ÛHÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O LOk. <åã≤~H° "õ ∞≥ #ÿ
ÉÁQÆ∞æ#∞ q^Œ∞º`ü „H˜O^Œ =∂iÛ ^•x `«~°∞"å`« KÕã¨∞‰õΩ<Õ^•xHõ<åfl `«Ü«∂~°=Ù`«∞#fl ÉÁQÆ∞æ#∞
q^Œ∞ºK«ÛùHÎ̃ „H˜O^Œ KÕã¨∞‰õΩx H˘`«ÎQÆ∂_≥OÖ’ "≥#∞"≥O@<Õ 1956Ö’ P~°Oaè¿ãÎ P áê\˜H˜
PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ Z~°∞=ÙÅ á¶êºHõìs =KÕÛk. ^•O\’¡ PO„^èŒ^Õâ◊Ѩ٠Ô~·`åOQÍxˆH QÍHõ W`«~°
„áêO`åÅÖ’ Z~°∞=ÙÅ H˘~°`« L#fl Ô~·`åOQÍxH˜ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã≤ ѨO@Å∞ ѨO_çOK«_®xH˜
gÅ∞O@∞Ok. `«~°∞"å`«, =¸_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ <≥·"ÕbÖ’ <åã≤~°HõO
ÉÁQÆ∞æ `«Ü«∂Ô~·# `«~°∞"å`«, ^•xx q^Œ∞ÛK«ÛùHÎ̃ „H˜O^Œ =∂~°∞ÛH˘#fl `«~°∞"å`« "≥#∞"≥O@<Õ
Z~°∞=ÙÅ á¶êºHõìs ÃÑ@ì_®xH˜ U~°HõOQÍ#∂ JÉèíºO`«~°O LO_ÕkHÍ^Œ∞. `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ #+ì̈O
=zÛ LO_Õk HÍ^Œ∞. PO„^èŒ^ÕâßxH˜ #+ì̈O =zÛ LO_Õk HÍ^Œ∞. HÍ|\ì̃ "≥Ú`«ÎO ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
‰õÄ_® ÖÏÉèíѨ_Õk. HÍh, U HÍ~°}OKÕ`«<À Z=i Ü≥ÚHõ¯ ã¨ÅǨÅ „ѨHÍ~°"≥∂ J@∞
`«q∞à◊<å_»∞‰õΩ ÖË^Œ∞, =∞#‰õΩ ÖË^Œ∞† HÍy`«O g∞^Œ ÃÑ@ì_»O, Uk `«fi~°QÍ Ñ¨ÓiÎ J=Ù`«∞O^À
^•xx ѨÓiÎ KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® LO_Õ Ñ¨^Œúu J=ÅOaOK«_»O =Å¡ PO„^茄Ѩ^Õâò „Ѩ[ʼnõΩ,
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „Ѩ[ʼnõΩ ZO`«#+ì̈O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À K«∂_»=Åã≤ LO@∞Ok.
WHõ K«ÔH¯~° á¶êºHõìsÅ ã¨OQÆu. K«ÔH¯~° á¶êºHõìsÅ =Å¡ „ѨÉèí∞`åfixH˜ KåÖÏ ÖÏÉèÏÅ∞
=ã¨∞Î#fl ã¨OQÆu JO^ŒiH© `≥eã≤#^Õ. K«ÔH¯~°#∞ „Ѩ[ʼnõΩ HÍ=Åã≤#O`« ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞_»"Õ∞
H͉õΩO_® ZÔH· ûA Ѩ#∞flÅ =Å¡QÍx, W`«~° Ѩ#∞flÅ =Å¡QÍx „ѨÉèí∞`åfixH˜ Z‰õΩ¯= P^•Ü«∞O
=ã¨∞Î#flk. K«ÔH¯~° á¶êºHõìs Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ =ã¨∞Î#fl ÖÏÉèÏÅ =∂@ "Õ̂~ ã¨OQÆu. <Õ#∞ ^•x
*’eH˜ "≥à◊§_»=ÚÖË^Œ∞. `«q∞à◊<å_»∞Ö’QÍx, =∞# PO„^茄Ѩ^Õâò „áêO`«=ÚÖ’QÍx ѨO_Õ
K≥~‰° Ωõ Ö’ L`«~Î ° Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷#O Hõ<åfl, W`«~„° áêO`åÅHõ<åfl K«HÔ ¯~° âß`«O Z‰õΩ¯= LO@∞O^Œx,
JO`ÕH͉õΩO_® ZHõ~åxH˜ Z‰õΩ¯= @#∞flÅ K≥~°‰õΩ Ñ¨O_»∞`«∞O^Œx ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ JO^Œ~°∂
JOwHõiã¨∞Î#fl q+¨Ü«∞"Õ∞. =∞# PO„^èŒ ~å„ëêìxH˜ Ô~O_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ HÍÅOÖ’
`˘q∞‡k K«ÔH¯~° á¶êºHõìsÅ#∞ W™êÎ=∞x ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi=Ú "å~°∞ K≥áêÊ~°∞. ã¨Ç¨ÏHÍ~° Ѩ^ŒúuÖ’
ÃÑ@∞ìHÀO_ç. H˘O`« g∞ „ѨÉèí∞`«fi=Ú W=fiO_ç, H˘O`« "Õ∞=Ú W™êÎ=Ú Jx ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi=Ú
"å~°∞ J<åfl~°∞. Ô~·`åOQÆ=Ú H˘O`« Hõ+ì̈Ѩ_ç K«ÔH¯~° á¶êºHõìsÅ#∞ ÃÑ@ì_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO KÕ¿ãÎ
''1961 ֒ѨŠg∞‰õΩ K«ÔH¯~° á¶êºHõìsÅ#∞ W=fiÖË=Ú. á¶êºHõìsʼnõΩ HÍ=Åã≤# =∂~°Hõ=Ú
278
ÖË^Œ∞—— Jx J<åfl~°∞. P ã¨=∞㨺 XHõ¯ PO„^茄Ѩ^Õâò ~å„ëêìxˆH ZO^Œ∞‰õΩ ~å=Åã≤ =zÛOk?
Ô~O_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHÍ HÍÅOÖ’ ÉÁOÉÏ~Ú ~å„ëêìxH˜ J<ÕHõ á¶êºHõìsÅ∞ WKåÛ~°∞.
W`«~° ~å„ëêìʼnõÄ WKåÛ~°∞. PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ Ѩi„â◊=∞Å∞ ÃÑ@ì=∞x J_çˆQ@ѨÊ\˜ˆH
q^Õâ◊=∂~°Hõ=Ú ã¨=∞㨺 =ã¨∞ÎOk. a~å¡QÍx, \Ï\ÏQÍx U Ѩi„â◊=∞ ÃÑ@ì^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl
"åiH˜ HÍ=Åã≤# =∂~°HOõ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. "åiH˜ q^Õj =∂~°H=õ Ú LO^Œx Wã¨∂Î PO„^è^Œ âÕ O◊
q+¨Ü«∞O =KÕÛ@ѨÊ\˜H˜ =∂~°Hõ=Ú ÖË^Œx "≥ÚO_çK≥~Úº ZO^Œ∞‰õΩ K«∂Ñ≤OK«=Åã≤ =ã¨∞Î#fl^À
J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞. D ~ÀA# „áê^è•#º`« Wã¨∞Î#fl q+¨Ü«∂Å∞ K«∂_»O_ç. =∞# a_»¤Å∞
K«^Œ∞=ÙH˘x ^Õâ◊=Ú Ü≥ÚHõ¯ B#fl`åºxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞@‰õΩ HÍy`«=Ú HÍ"åe. q^ÕâßÅ
#∞Oz HÍy`« = Ú `≥ Ñ ≤ Ê OK« ∞ H˘#_» O =Å¡ =∞# Ѩ „ uHõ Å #∞ 㨠„ Hõ = ∞=ÚQÍ
#_çÑO≤ K«∞H˘#ÖËHáõ È`«∞<åflO. Z‰õΩ¯= Y~°∞Û J=Ù`ÀO^Œx XHõ „ѨH¯õ # K≥ÑÙ¨ `«∂ nxH˜ HÍ=Åã≤#
=∂~°HOõ ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕÜ∞« ‰õΩO_® ~ˆ Ü«∂<£ á¶êºHõsì ʼnõΩ =∂~°HOõ Wã¨∞<Î åfl~°∞. "å\˜H˜ W=fi_®xH˜
ZHõ¯_» #∞Oz =∂~°HõO =zÛO^À? D q^è•#O =Å¡ =∞# ~å„ëêìxH˜ J<åºÜ«∞O HõeyOk.
„áêQÍ@∂Å∞û#∞ fã¨∞H˘O^•O. „áêQÍ@∂Å∞û ~åHõ=ÚO^Œ∞ É’^èŒ<£Ö’ #∂ºãπ„Ñ≤O@∞ á¶êºHõìs
ÃÑ>Ëì ^•xH˜ =∞#O J_çQÍO. Jk U^À Ѩiâ’^èŒ#Ö’ LO^Œx, =∂~°HõO ÖË^Œ∞– Ô~O_»∂
K≥ѨÙ`«∂ =KåÛ~°∞. ~å[=∞O„_çÖ’ L#fl ¿ÑѨ~°∞q∞Å∞¡#∞ D J~Ú^Õà◊§ ֒ѨÅ<Õ Jaè=$kú
KÕ¿ã^•xH˜ Ô~O_»∞ HÀ@¡ 70 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Ö’, XHõ HÀ\© _≥ɡ·ƒù ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Ö’ ã¨iQÍ
*Ï˝Ñ¨HõO ÖË^Œ∞. XHõ HÀ\˜ 30 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ J#∞H˘O\Ï#∞. =∞#O J_çyOk 50
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ HÍ^Œ∞, 100 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∂ HÍ^Œ∞. ^•xx H˘OK≥O Jaè=$kú KÕ¿ã^•xH˜
XHõ HÀ\˜ 70 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ W=fi=∞O>Ë =∂~°HõO ^˘~°Hõ^Œ∞ Jx J<åfl~°∞. 80 HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å∞ HÍ=e=¿ãÎ `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ ^˘iH˜Ok. =O^ŒÅ∞, "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ HÍ"åÅO>Ë
\Ï\Ï, a~å¡Å‰õΩ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. PO„^èŒ^Õâ◊=ÚÖ’ L#fl D á¶êºHõìsx Jaè=$kú KÕÜ«Ú@‰õΩ
XHõ HÀ\˜ 70 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ HÍ"åÅO>Ë JO^Œ∞Ö’ HÀ\˜ ~°∂áêÜ«∞Å∞ q^Õj =∂~°Hõ=Ú
HÍ^Œ#∞HÀO_ç ÖË^Œ∞ á⁄=∞‡<åfl~°∞. ¿Ñ~°∞‰õΩ =∂„`«O Ô~O_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÖ’
P~°Oaè™êÎ=∞#_»O, Jã¨Å∞ Ô~O_»= ѨOK«=~°¬ ѨÓiÎHÍ=KÕÛ@ѨÊ\˜HÀ ÖËHõ =¸_»=
„Ѩ}ÏoHõÖ’<À P~°OaèOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. „áêQÍ@∂Öòû q+¨Ü∞« OÖ’ ~åR „ѨÉ∞íè `«fi ÃÑ`«#Î O
LO_»‰õÄ_»^Œx, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO Ü≥ÚHõ¯ ÃÑ`«Î#=Ú „H˜O^Œ L#fl@¡~Ú`Õ KåÖÏ „|Ǩ‡O_»OQÍ
Jaè=$kú KÕ™êÎ=∞x K≥áêÊ~°∞. áÈhÖË, =∞#k c^Œ^Õâ◊=Ú, c^Œ ~åRO, c^Œ „ѨÉèí∞`«fiO. =∞#
L^ÀºQÆã¨∞÷ʼnõΩ `«‰õΩ¯= r`åÅ∞ WK«∞Û‰õΩx ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åflO. WOHÍ ZHõ¯_» JѨÙÊ `≥™êÎ=Ú.
fã¨∞HÀO_ç Jaè=$kú KÕ¿ãÎ H˘O`« Ѩx J~Ú<å ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œx K≥Ñ≤Ê "åiH˜ W¿ãÎ Ô~O_»=
„Ѩ}ÏoHÍ HÍÅOÖ’ „áêQÍ@∂Öòû QÆ∞iOz "å~°∞ U^Œ~Ú<å J^Œ#=ÚQÍ _»|∞ƒ Y~°∞Û
KÕ™ê~å JO>Ë J^Õg∞ÖË^Œ∞. =∞ǨY~°∞Û ÃÑ_ç`Õ D ã¨O=`«û~°O Y~°∞ÛÃÑ_»`å~°∞. ÖËHõáÈ`Õ
=¸_»= „Ѩ}ÏoHõ‰õΩ <≥@ì_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. PO„^èŒ~åR=ÚÖ’ L#fl z#fl z#fl á¶êºHõìsÅ∞
279
JO>Ë Ô~·ã¨∞q∞Å∞¡Å∞, P~ÚÅ∞ q∞Å∞¡Å∞ HÍ@<£ lxflOQÆ∞, P[O*ÏÇ‘Ï ÖÏO\˜ H˘xfl >ˇH±û>ÿ̌Öò
q∞Å∞¡Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#"å\˜Ö’ 1957–58 PY~°∞‰õΩ Ô~O_»∞ ÅHõΔÅ =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞
ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. ÉÁOÉÏ~Ú ~åROÖ’ ÉèÏQÆ=ÚQÍ L#fl =∞Ǩ~åR=Ú#∞ fã¨∞H˘#fl@¡~Ú`Õ,
L*Ï˚~ÚOѨÙQÍ U_»∞ ÅHõΔÅ Ü«∂Éè̌·"ÕÅ =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ L#fl@∞¡ `≥Å∞™ÈÎOk. "åà◊§ [<åÉèÏ
K«∂¿ãÎ =∞#`À ã¨=∂#=ÚQÍ LOk. áêi„âßq∞HõOQÍ Ñ¨xKÕ¿ã =∞# HÍi‡‰õΩʼnõΩ =¸_»∞#fl~°
~Ô @∞¡ ÖËHõ <åÅ∞QÆ∞ ~Ô @∞¡ HÍi‡‰õΩÅ∞ ÉÁOÉÏ~Ú ~åROÖ’ L<åfl~°∞. ѨtÛ=∞ɡOQÍÅ∞ [<åÉèÏH˜
=¸_»∞ HÀ@¡Hõ<åfl J^Œ#OQÍ ÖË^Œ∞. JHõ¯_» ‰õÄ_® á¶êºHõìs HÍi‡‰õΩÅ∞ U_»∞ ÅHõΔÅ =∞Ok
L<åfl~°∞. Pi÷Hõ=ÚQÍ =∞# HÍà◊§g∞^Œ =∞#=Ú xÅ|_»_®xH˜ gÅ∞ J~Ú# Ѩi„â◊=∞Å∞
=∞# PO„^èŒ^Õâ◊=ÚÖ’ ÖË=<Õ K≥ѨÊ=Åã≤ LO@∞Ok. WHõ =∞„^•ã¨∞ K«∂_»O_ç. JHõ¯_» =∞#
[<åÉèÏ Hõ<åfl `«‰õΩ¯= LOk. 1958 PY~°∞‰õΩ =zÛ# ÖˇHõ¯Å#∞|\ì̃ JHõ¯_» =¸_»∞ ÅHõΔÅ
25 "ÕÅ =∞Ok á¶êºHõìs HÍi‡‰õΩÅ∞ L#fl@∞¡ `≥Å∞™ÈÎOk. "åiH˜ =∞#‰õΩ ZO`« `å~°`«=∞ºO
LO^À nx=Å¡ É’^èŒÑ¨_»∞`«∞Ok. XHõ¯ r`åÅ q+¨Ü«∞O K«∂^•ÌO. ~°∞.200Å∞ r`«=Ú
=KÕÛ"åi #∞Oz ~°∞.40Å∞ =~°‰õΩ r`«=Ú =KÕÛ QÆ∞=∂™êÎÅ#∞, HÍi‡‰õΩÅ#∞ HõÅ∞ѨÙH˘O>Ë
ã¨QÆ@∞# XH˘¯Hõ¯ =∞x+≤H˜ ~°∞.1.82 #Ü«∂ ÃÑ·ã¨Å∞ =∂„`«=Ú =™ÈÎOk. ÉÁOÉÏ~ÚÖ’
K«∂¿ãÎ ~°∞.4.54 #Ü«∂ ÃÑ·ã¨Å∞ =™ÈÎOk. =∞# ~åR=ÚÖ’ L#fl HÍi‡‰õΩxH˜ ~°∞.1.82
#Ü«∂ ÃÑ㷠Ũ ∞ P^•Ü«∞O =ã¨∂OÎ >Ë, ÉÁOÉÏ~Ú, ѨtÛ=∞ɡOQÍÅ∞Ö’x HÍi‡‰õΩʼnõΩ ~°∞.4ʼnõΩ
ÃÑ·# r`«=Ú =ã¨∂Î L#flk JO>Ë Ñ¨i„â◊=∞Å∞ ÉÏQÍ Jaè=$kú K≥Ok# ^ŒQÆæ~° rq`« ™ê÷~Ú
U suQÍ J^Œ#=ÚQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<kÕ Hõ#Ѩ_∞» `ÀOk. =∞# ~åR=ÚÖ’ ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩʼnõΩ
Zxq∞k HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ r`åÅ „H˜O^Œ W¿ã,Î QÆ∞[~å`«∞, =∞Ǩ~å„ëêìÅ∞ Hõeã≤# ÉÁOÉÏ~Ú
~åR=ÚÖ’ 117 HÀ@∞¡ D á¶êºHõìsÅÖ’ ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩʼnõΩ r`åÅ „H˜O^Œ Wã¨∞Î#fl@∞¡
ÖˇHõ¯Å#∞ |\ì̃ ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ã¨∞Î#flk. ѨtÛ=∞ ɡOQÍÅ∞Ö’ ‰õÄ_® ~°∞.67 HÀ@∞¡ r`åÅ
„H˜O^Œ ~°∞.200Å∞ r`åÅ∞ fã¨∞H˘<Õ"åi #∞Oz „H˜Ok"åi =~°‰õÄ Wã¨∞Î#fl@∞¡QÍ LOk.
=∞„^•ã¨∞ "å~°∞ ‰õÄ_® áêi„âßq∞HõOQÍ K«∂ã¨∞H˘#flѨÙÊ_»∞ ~°∞.26 HÀ@∞¡ Wã¨∞Î<åfl~°∞.
áêi„âßq∞HõOQÍ =∞# ~åR=Ú "≥#∞Hõ|_ç LO_»_O» KÕ`« =∞# rq`« ™ê÷~Ú ‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯=QÍ
LOk J<Õk ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞HÀ"åe. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO =¸_»= „Ѩ}ÏoHõÖ’ ZO`«=~°‰õÄ
<åºÜ«∞O KÕã¨∞ÎO^Œ<Õ ^•xg∞^Œ J#∞=∂<åÅ∞#flq. J~Ú^Œ= L‰õΩ¯ Hõ~å‡QÍ~°O J~Ú<å
=∞# ~åROÖ’ LO_Õ@@∞¡ K«∂_®Åx =∞O„uQÍ~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ J<åfl~À <å‰õΩ J~°÷O HÍ=_»O
ÖË^Œ∞. =¸_»∞ ã‘ìÅ∞ á¶êºHõìsÅ∞ „ѨÉèí∞`«fi Ü«∂[=∂#º=Ú „H˜O^Œ Wk=~°ˆH ÃÑ\Ïì~°∞.
aèÖÏÜü∞Ö’#∞, ~°∂ˆ~¯ÖÏÖ’#∞, ^Œ∞~åæѨÓ~üÖ’#∞ ÃÑ\Ïì~°∞. áê¡xOQÆ∞Hõg∞+¨#∞ "å~°∞ Ô~O_»=
ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã#≤ ѨÙÊ_»∞ =¸_»= ã‘Åì ∞ á¶êºHõsì x ZHõ¯_»ÃÑ\ÏìÅ<Õ q+¨Ü∞« O
=zÛOk. JѨÙÊ_»∞ =∞^茺„Ѩ^Õâò‰õΩ, cǨ~°∞‰õΩ ‰õΩã‘Î=¿ãÎ, ^≥|ƒÖÏ@ =¿ãÎ WO[h~°∞ JO`å
dÖÏÜü∞Ö’ ÃÑ_ç`Õ KåÖÏ ™œHõ~åºÅ∞ LO\ÏÜ«∞x K≥áêÊ~°∞. JѨÙÊ_»∞ cǨ~°∞ „ѨÉèí∞`åfixfl
280
ã¨O`«$Ñ≤ÎѨ~°KÕ^•xH˜ '㨈~ÖË WHõ¯_» =¸_»= ã‘ìÅ∞ á¶êºHõìsx W=fiHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. <åÅ∞QÆ=k
g∞‰õΩ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® W™êÎ=∞x— Ǩg∞ WKåÛ~°∞. <åÅ∞QÆ= á¶êºHõìsx cǨ~°∞ ~åR=ÚÖ’x
ÉÁHÍ~åÖ’ ÃÑ@ì_®xH˜ "åQÍÌ#O KÕ™ê~°∞. Jk J~ÚáÈ~Ú# `«~°∞"å`« J~Ú^Œ=k J~Ú<å
=∞# ~åR=ÚÖ’ ÃÑ@ì=∞x J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. J~Ú^Œ=^•x HÀã¨O =∞#O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î
‰õÄ~°∞ÛO>Ë =¸_»= „Ѩ}ÏoHõÖ’ =∞#‰õΩ ~å^Œ∞. <åÅ∞QÆ= „Ѩ}ÏoHõÖ’ =∞#‰õΩ ~å^Œ∞.
J~Ú^Œ= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÖ’<Õ J~Ú^Œ= á¶êºHõìs =KÕÛ J=HÍâßÅ∞<åfl~Ú HÍh ÖËHõáÈ`Õ
ÖË^Œx =∞O„uQÍi ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x =ã¨∞Î<åfl#∞. =∞#‰õΩ J~Ú^Œ= L‰õΩ¯ á¶êºHõìs J~Ú<å
W=fi=∞O>Ë "å~°∞ ~Ô O_»= ~ÀA<Õ QÆO`«∞"Õã≤ XѨÙÊH˘O\Ï~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë J~Ú^Œ= „Ѩ}ÏoHõ
=~°‰Äõ KÕÜ∞« =Åã≤# J=ã¨~=° ÚO_»^∞Œ . ÉÁHÍ~åÖ’ ÃÑ@ì^ÅŒ K«∞H˘#fl <åÅ∞QÆ= L‰õΩ¯ á¶êºHõsì
50 ÅHõÅΔ @#∞flÅ L‰õΩ¯#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ OÎ ^Œx Ѩ„uHõÅÖ’ K«∂™ê=Ú. Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ aÖÏÜü∞,
~°∂ˆ~¯ÖÏ, ^Œ∞~åæѨÓ~üÅÖ’ L#fl ã‘ìÅ∞ á¶êºHõìsÅ∞ 25 ÅHõΔÅ @#∞flÅ L‰õΩ¯#∞ `«Ü«∂~°∞
KÕ™êÎÜ«∞@. J"≥∞iHÍ ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÉÁHÍ~åÖ’ <åÅ∞QÆ= L‰õΩ¯ á¶êºHõìsx ÃÑ\ÏìÅx x~°‚Ü«∞O.
^•xx ‰õÄ_® =¸_»= „Ѩ}ÏoHõÖ’ ÃÑ>Ëì^•xH˜ _»|∞ƒ ÖËHõáÈ=K«∞Û. Jaè=$kú KÕã¨∞HÀ"åe.
=¸_»= „Ѩ}ÏoHõ ѨÓ~°Ü Î ∞Õ º HÍÖÏxH˜ _»|∞ƒ J^Œ#=ÚQÍ LO>Ë <åÅ∞QÆ= á¶êºHõsì x ÃÑ\ÏìÅx
áê¡xOQÆ∞ Hõq∞+¨<£ PÖ’K«#Ö’ LOk. J~Ú^Œ=k J~Ú<å W=fi=∞x =∞O„uQÍ~°∞ JÃãOc¡Ö’
K≥áêÊ~°∞. nxx W=fi_®xH˜ "å~°∞ "≥#∞HõO[ "ÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O LO_»^Œ#∞H˘O\Ï#∞.
^Õâßxfl `˘O^Œ~°QÍ Jaè=$kú KÕÜ«∂Å#∞H˘O>Ë nxx QÆ∞iOz "≥O@<Õ K«∂ã¨∞HÀ"åe.
J~Ú^Œ= á¶êºHõìs J#∞H˘O>Ë WOH˘Hõ 15 ã¨O=`«û~åÅ^•HÍ J_»QƉõΩO_® ‰õÄ~ÀÛ=_»O
„H˜OkH˜ =ã¨∞ÎOk `«Ñ≤Ê`Õ WOH˘Hõ\ ˜ Ug∞ ÖË^Œ∞. D =∞^茺 =∞„^•ã¨∞ =ÚYº=∞O„u
ã¨∞„|Ǩχ}ºOQÍ~°∞ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ =∂\Ï¡_»∞`«∂ =∞„^•ã¨∞ ~åR=ÚÖ’ L#fl =ã¨`«∞Å#∞
LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x 20 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞ QÍx ÖËHõ 30 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞QÍx L‰õΩ¯#∞ `«Ü«∂~°∞
KÕ¿ã á¶êºHõìsx =¸_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHÍ HÍÅOÖ’ ™êkè™êÎO Jx K≥áêÊ~°∞. P~°¤~°∞ Ѩ_ç
=∞OE~°∞ J~Ú, áê¡#∞Ö’ KÕi¿ãÎQÍx #∂\˜H˜ #∂~°∞áêà◊√§ =ã¨∞ÎO^Œx J#ÖËO. HÍh
^•xH˜ HÍ=Åã≤#k JO`å J~ÚáÈ~ÚOk. #∂\˜H˜ #∂~°∞âß`«O MÏÜ«∞O Jx
ã¨∞„|Ǩχ}ºOQÍ~°∞ LѨ<åºã¨=Ú KÕã≤#@∞¡ Ѩ„uHõÅÖ’ =zÛOk. Jk =∞#„ѨÉèí∞`«fiO "å~°∞
K«∂¿ã LO\Ï~°∞. =∞„^•ã¨∞ ~åR=ÚÖ’ L‰õΩ¯ á¶êºHõìs ÃÑ>Ëì^•xH˜ L#fl =ã¨`«∞Å∞ Uq∞\˜?
<åã≤~°Hõ"≥∞ÿ# <≥·"Õb ÉÁQÆ∞æ#∞ #∂\˜H˜ 25 ÖËHõ 30 áêà◊√§ W#∞=Ú L#fl ¿ãÅ=ÚÖ’x <åã≤
Yx[O`À L‰õΩ¯ á¶êºHõìsx ÃÑ_»`å~°@. QÀ^•=i „áêO`«=Ú JO`å#∞, PkÖÏÉÏ^£
„áêO`«=ÚÖ’#∞ |Å›~å¬ ã¨g∞ѨOÖ’#∞ HÍ=Åã≤#O`« =∞Oz~°Hõ=Ú ÉÁQÆ∞æ ^˘~°∞‰õΩ`ÀOk.
=∞# ÉÁQÆ∞æ eÔQ·fl@∞ Hõ<åfl KåÖÏ "≥∞~°∞QÆ∞. WOHÍ |Ü«∞ÖÏlÜ«∂ H˘O_»Å∞ =∞# ã¨iǨÏ^Œ∞̉õΩ
50 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ L#flq. D ~ÀA# Jq |ãÎ̈~üÖ’ L<åflÜ«∞#∞HÀO_ç. |Ü«∞ÖÏlÜ«∂‰õΩ,
=∞# ã¨iǨÏ^Œ∞̉õΩ =∞^茺 L#fl [<åÉèÏ Z=~°∞? W=`«Å =∞#O HÀÜ«∞Å∞ JO\ÏO. J=`«Å
"å~°∞ QÀO_»∞¡ ÖËHõ HÀÜ«∞Å∞ JO\Ï~°∞. "åi ÉèÏ+¨ "åiH˜ LOk. JHõ¯_ç `≥QÆÅ Ü≥ÚHõ¯
SHõº`« |Ü«∞ÖÏlÜ«∂ =~°‰Äõ =∞# PO„^è^Œ âÕ =◊ ÚÖ’ L#fl@¡~Ú`Õ Pi÷H=õ ÚQÍ "åiH˜ ÉÏQÆ∞O_ç
281
LO_Õk. |Ü«∞ÖÏlÜ«∂ =∞#‰õΩ ~å"åÖÏ ÖË^• J<Õ K«~°Û WѨÙÊ_»∞ =∞# âßã¨#ã¨ÉèíÖ’
ÃÑ@∞ìHÀ=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . =∞# ã¨iǨÏ^Œ∞‰Ì Ωõ 50 "≥∞àÿ ¡◊ ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#fl P „áêO`«OÖ’x
W#∞=ÚÖ’ #∂\˜H˜ 60 ÖËHõ 70 áêà◊√§ W#∞=Ú LOk. =∞#‰õΩ ÉÁQÆ∞æ ^˘iˆH „áêO`åxH˜
50 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk. D ~ÀA# aèÖÏÜü∞Ö’ L#fl L‰õΩ¯ á¶êºHõìsH˜ ‰õÄ_® ÉÁQÆ∞æ#∞,
W#∞Ѩ Yx*Ïxfl 50 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°O #∞Oz fã¨∞‰õΩx ~å"åe. JÖψQ ~°∂ˆ~¯ÖωõΩ ‰õÄ_® 50
"≥∞àÿ §◊ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl Xi™êû #∞Oz fã¨∞H˘x "≥_`» å~°∞. =∞#‰õΩ „|Ǩ‡O_»"∞≥ #ÿ QÀ^•=i#k
LOk. =∞# ~åROÖ’ ÉÁQÆ∞æ, h\˜, =Ú_ç W#∞=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞O_»QÍ ZO^Œ∞‰õΩ
=∞# ~åROÖ’ L‰õΩ¯ á¶êºHõìsx ÃÑ>Ëì^•xH˜ `«Ü«∂~°∞ HÍ=_»O ÖË^Œ∞. |Ü«∞ÖÏlÜ«∂ #∞Oz
~åÉ’ÜÕ∞ 15 ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ ã¨O=`«û~åxH˜ 40 ÅHõΔÅ @#∞flÅ =Ú_ç W#∞=Ú#∞
[áê#∞‰õΩ `«=∞ ^Õâ◊=ÚÖ’ L‰õΩ¯ á¶êºHõìs ÃÑ@∞ìH˘<Õ^•x HÀã¨O ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞_®xH˜
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O, [áê<£ XHõ X_»O|_çHõ KÕã¨∞H˘O^Œx Ѩ„uHõÅÖ’ K«∂ã≤<åO. WHõ¯_ç #∞Oz
[áê#∞ ã¨∞=∂~°∞ 5 ÖËHõ 6 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk. Ô~·Å∞ g∞^Œ, F_»Å g∞^Œ "Õã¨∞H˘xáÈ"åe.
JHõ¯_» "åi L‰õΩ¯ á¶êºHõsì H˜ HÍ=Åã≤# =Ú_ç W#∞=Ú#∞ =∞# ^ÕâO◊ #∞Oz fã¨∞H˘xáÈÜÕ∞^•x
H˘~°‰õΩ, P `«Ü«∂~°~Ú# L‰õΩ¯ =∞#‰õΩ, W`«~°∞ʼnõΩ J"Õ∞‡^•xH˜ gÅ∞QÍ ÉèÏ~°`ü, [áê<£
^ÕâßÅ∞ XHõ X_»O|_çHõ#∞ KÕã¨∞H˘#fl@∞¡ K«∂âßO.
=∞#=^ŒÌ HÍ=Åã≤#O`« =Ú_ç W#∞=Ú L#flk. ^•x g∞^Œ ÖÏÉèOí ã¨OáêkOK«\ÏxH˜
=∞# ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO "å~°∞ nxx [áê#∞ ^Õâ◊=Ú#‰õΩ Ñ¨OѨÙ`«∞<åfl~°∞. =∞#O =Ú_ç
W#∞=Ú#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ =∞#"Õ∞ XHõ Hõ~å‡QÍ~åxfl
™ê÷ÑO≤ K«∞‰õΩx ZO^Œ∞=Å¡ `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ H˘#‰õÄ_»^∞Œ . =∞# =Ú_ç W#∞=Ú#∞ "Õ~ˆ ^Õâ=◊ ÚʼnõΩ
JO>Ë [áê#∞‰õΩ Ñ¨OÑ≤, JHõ¯_» "åà◊√§ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ uiy =∞#O H˘#∞‰õΩ¯<Õ
Ѩiã≤÷u =∞#O ZO^Œ∞=Å¡ `≥K«∞ÛHÀ"åe? =∞#‰õΩ W™êÎ=∞#fl á¶êºHõìsÅ#∞ ZO`«=~°‰õΩ, U
q^è=Œ ÚQÍ ã¨OáêkOK«QÅÆ O J<Õk ÉÏQÍ PÖ’zOz D „Ѩ}ÏoHõÖ’<Õ =KÕÛ@@∞¡ KÕÜ∂« e.
h\˜áê~°∞^ŒÅ Ѩ^äŒHÍÅ „H˜O^Œ 200 HÀ@∞¡ HÍ"åÅ<åfl~°∞. "å\˜x =∞#O JO^Œ~°O HÀ~åO.
Jxfl W¿ãÎ J_»∞¤ÃÑ>Ëì"å~°∞ Z=fi~°∂ LO_»~°∞. `«~°∞"å`« Ѩi„â◊=∞Å∞ ‰õÄ_® HÍ"åÅ<åflO.
Jq =∞# ~å„ëêìxˆH HÍ"åÅ<åfl~°∞. JO`« _»|∞ƒ ZHõ¯_ç #∞Oz =ã¨∞ÎO^Œx J#∞HÀ=K«∞Û.
=ÚO^Œ∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO =^ŒÌ #∞Oz =∞#‰õΩ ~å=Åã≤# HÀ\Ï ZO`« LO@∞Ok? Jk
=ÚO^Œ∞ `ÕÖÏÛe. D q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOz <Õ#∞ XHõ¯>Ë ã¨ÅǨ W=fi^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl#∞. „ÃÑ·"Õ@∞
~°OQÆO HÍx, ~åR ~°OQÆO HÍx, ˆHO„^Œ ~°OQÆO HÍh D =¸_»∞ fã¨∞HÀO_ç. Jq U U
~å„ëêìÅÖ’ ÃÑ@ì\ÏxH˜ J=HÍâ◊=ÚÅ∞#fl"À QÆ∞iÎOz, P J=HÍâ◊=ÚÅ∞#fl KÀ@ =ÚYºOQÍ
áêi„âßq∞HõOQÍ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ#∞ Jaè=$kú KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜, PÜ«∂ KÀ@¡Ö’
ÃÑ\ÏìÅO@∞<åfl#∞. U á¶êºHõìs ÃÑ\ì̃<å Jk "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`«O J~Ú<å Y~°∞Û =∞iO`«
Z‰õΩ¯=QÍ KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O =zÛ#ѨÊ\˜H© JHõ¯_»<Õ ÃÑ\ÏìÅx HÀ~°∞`«∞<åflO. Wk
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO JOwHõiOzOk J<Õ ã≤^•úO`«O g∞^Œ =∞#O "åix QÆ\ ì̃QÍ xÅ"Õã≤
282
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ "Õ∞=Ú U~åÊ@∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åflO Jx K≥ѨÊ=K«∞Û. J^Õ q^èŒOQÍ ˆH~°à◊
„ѨÉèí∞`«fiO, "≥∞ÿã¨∂~°∞ „ѨÉèí∞`«fiO, Xi™êû "å~°∞ K≥ѨÙʉõΩO\Ï~°∞. Z=i q+¨Ü«∞O "å~°∞
K≥ѨÙʉõΩx „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞. =∞#O =∂„`«O J„â◊^Œú KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
„ÃÑ· " Õ @ ∞, ~åR, ˆ H O„^Œ ~° O QÍÖ’¡ U ~° O QÆ O H˜ O ^Œ ~ Ú<å XHõ Ѩ i „â◊ = ∞
™ê÷Ñ≤OK«^Œez#ѨÙÊ_»∞ ˆHO„^Œ J#∞=∞u (Öˇ·Ãã<£û) J=ã¨~°O. JO^Œ∞=Å¡ Öˇ·Ãã#∞ûÅ∞ *Ïs
KÕ¿ã@ѨÙÊ_»∞ PÜ«∂ ~å„ëêìÖ’¡ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅÖ’ H˘`«Î Ѩi„â◊=∞Å∞ =KÕÛ q^èŒOQÍ
q^è•# x~°Ü ‚ ∞« O [~°QÍe. ~åÉ’ÜÕ∞ „Ѩ}ÏoHõÃÑ· =KÕÛ E<£Ö’ QÆ=~°fl~ü „ѨãO¨ QÆO LO_»=K«∞Û.
DÖ’QÍ =∞# ~å„ëêìxH˜ =∞iO`« J<åºÜ«∞O [~°QƉõΩO_® K«∂_®Åx =∞#q. x^èŒ∞Å
H˘~°`« L<åfl =∞#O áÈ~å_»=Åã≤O^Õ. DÖ’QÍ =∞„^•ã¨∞ ~åRO "å~°∞ `«=∞HÀã¨O J}∞q^Œ∞º`ü
„áê*ˇ‰õΩì HÀã¨O „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. JÖÏ Jx P ~åRO ÉÁOÉÏ~Ú, ɡOQÍÖò =O\˜
áêi„âßq∞HõOQÍ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`«O HÍ^Œ∞. U ~åR=∞~Ú<å "≥#∞Hõ|_ç L#flѨÙÊ_»∞
^•xx Jaè=$kú Ѩ~°K«_®xH˜, HÍ=Åã≤#O`« „áê^è•#ºO W=fi=Åã≤ LO@∞Ok. P ã≤^•úO`«O
^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx =∞# PO„^èŒ ~åR=ÚÖ’ L#fl "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ∞ "≥#∞"≥O@<Õ
Jaè=$kú Ѩ~K° ∞« HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆKãÕ ∞¨ HÀ"åe. WѨÊ\˜H© Ѩk ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞QÍ
=∞# PO„^èŒ „áêO`åxH˜ J<åºÜ«∞=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨÊ\˜H©, WHõ =ÚO^Œ∞ J~Ú<å =∞#
~åROÖ’ L#fl "≥#∞Hõ|_ç# „áêO`åÅ#∞ Jaè=$kú KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =∞O„u=~°æO QÆ\ ì̃QÍ
„Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ~°x <å‰õΩ #=∞‡HõO L#flk. g\˜x ™êkèOK«\ÏxH˜ =ÚYº=∞O„uQÍ~°∞ UU
K«~°ºÅ∞ J=ã¨~°"≥∂, Jq Jhfl fã¨∞HÀ"åÅx <å Jaè„áêÜ«∞O. 㨈~, =∞O„uQÍiH˜ "≥#∞Hõ
HÍO„ÔQãπ áêsì |ÅO L#fl^Œx ^è≥·~°ºO`À<≥·<å „Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ~°x J#∞‰õΩO\Ï#∞. 㨈~, ˆH~°à◊
„ѨÉ∞íè `«fiO JO>Ë Jk Hõ=¸ºxã¨∞ì „Ñ¨É∞íè `«fiO QÆ#∞Hõ, ^•xx „`Àã≤"¿Õ ãÎ „`Àã≤"¿Õ ã LO_»=K«∞Û.
HÍh =∞#‰õΩ WHõ¯_» HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO L#flk. nxx Z\Ï¡ „`Àã≤"Õ™êÎ~À K«∂™êÎO. ÖËHõáÈ`Õ
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kú [~°QÍÅx PO„^èŒ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÀ~°∞`«∞<åfl~°x
"å~°∞ QÆ∞iΙêÎ~°#∞‰õΩO\Ï#∞, ã¨∞ÉσÔ~_ç¤QÍ~°∞ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÖ’ KÕi<å~°x ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO
"å~°∞ D HÀiHõÅ#∞ „`Àã≤"Õ¿ãÎ JѨÙÊ_»∞ =∞#O KÕÜ«∞QÆey#k Ug∞ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡
WѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ áêsìÜÕ∞ JkèHÍ~°OÖ’ L#flk QÆ#∞Hõ, =∞# `«$fÜ«∞ ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ
„áê~°OaèOKÕÖ’QÍ JO>Ë 1960 ã¨O=`«û~°O PY~°∞ JÜÕ∞ºÖ’QÍ, D „Ѩ}ÏoHõ ã¨fi~°∂ѨO
Z\ì̃^À `ÕÖÏÛe. Wk PO„^茄Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fiO Jx H͉õΩO_®, WO`« ÃÑ^ŒÌ "≥∞*Ïi\© L#fl
HÍO„ÔQãπ áêsì x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl ~åR „ѨÉèí∞`«fiOQÍ D Ѩi„â◊=∞Å∞ =∂‰õΩ YzÛ`«OQÍ J=ã¨~°O
Jx Ѩ@∞ìѨ\ ì̃ HÀ~°∞`«∞#flѨÙÊ_»∞, |Ü«∞@ L#fl W`«~° áêsìÅ∞ ‰õÄ_® =∞#‰õΩ J<åºÜ«∞O
[~°∞QÆ∞`«∞#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flѨÙÊ_»∞, ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ Jaè=$kú K≥Ok# W`«~° „áêO`åÅ`Àáê@∞
=∞# PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò#∞ ‰õÄ_® =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘xáÈ=\ÏxH˜, =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤# Ѩi„â◊=∞Åhfl
KÕiÛ# „Ѩ}ÏoHõ#∞ ~°∂á⁄OkOѨKÕÜ«∞\ÏxH˜ =∞O„u=~°æO QÆ\ ˜ìQÍ Ñ¨@∞ì|\Ïìe. W`«~°
q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ QÆ∞iOz Z‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_»^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞.
283
~åR ã¨=∞㨺Å∞, ZxflHõÅÖ’ JkèHÍ~° áêsì J„Hõ=∂Å∞
(22 =∂iÛ 1962)
=∞# „áêp# ÉèÏ~°`«^Õâ◊=ÚÖ’x „Ѩ*Ï`«O„`«=Ú ÉÏQÍ "Õ~°∞¡ áê`«∞‰õΩáÈ~ÚO^Œx
QÆ=~°fl~°∞QÍ~°∞ K≥áêÊ~°∞. ZxflHõÅ QÆ∞iOz <å LѨ<åºã¨=ÚÖ’ z=~°# K≥ѨÙ`å#∞. áÈ~Ú#
ZxflHõÅÖ’ [iy# q^è•<åxfl |\˜ì, ^•xÖ’ „ѨÉèí∞`«fi *’Hͺxfl |\˜ì K«∂¿ãÎ „áêp#
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=ÚÖ’ LO_ç# „Ѩ*Ï`«O„`åxH˜ ‰õÄ_® „Ѩ=∂^ŒO U~°Ê_ç#^Œx QÆ∞iÎOK«=Åã≤#
ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’, ѨÙ<å^Œ∞Å∞ WOHÍ QÆ\ Ñì̃ _¨ ®¤Ü∞« x QÆ=~°fl~°∞QÍ~°∞ U suQÍ K≥áêÊ~À Pâ◊Û~°ºOQÍ
L#flk. U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© =∞~˘Hõ S^ÕO_»¡ áê@∞ HÍO„ÔQã¨∞ JkèHÍ~°OÖ’ LO_»É’`ÀOk. D
ZxflHõÅ∞ âßO`«OQÍ, ã¨=ºOQÍ [iQÍÜ«∞x, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „Ѩ*Ï`«O„`« ѨÙ<å^Œ∞Å∞
|ÅѨ_ç<åÜ«∞<Õ P`«‡ã¨O`«$Ñ≤Î`À D âßã¨#ã¨ÉèÏ "ÕkHõg∞^Œ „Ѩã¨OQÍÅ∞ K≥ѨC‰õΩO>Ë
K≥ѨCHÀ=K«∞Û#∞ QÍh, "åãÎ̈= Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO, HÍO„ÔQã¨∞ áêsì ‰õÄ_®
QÆ∞iÎOz, J@∞=O\˜ á⁄~°áê@∞¡ WHõ=ÚO^Œ∞ [~°Q‰Æ Ωõ O_® *Ï„QÆ`QΫ Í "≥∞ey`Õ<Õ „Ѩ*Ï`«O„`«O
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ xÅ|_»∞`«∞Ok. ÖËHõáÈ`Õ „Ѩ=∂^ŒO U~°Ê_»∞`«∞O^Œx K≥ѨÊ=Åã≤ LO@∞Ok.
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ UÜÕ∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤ LO@∞O^Œ<Õk =ÚO^Œ∞ K≥Ñ≤Ê ^•x `«~åfi`«,
ZxflHõÖ’¡x J„Hõ=∞ K«~°ºÅ QÆ∞iOz fã¨∞‰õΩO>Ë =∞Oz^Œx PY~°∞‰õΩ fã¨∞H˘O@∞<åfl#∞.
"≥Ú^Œ\ ˜ ã¨O=`«û~°O 48 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å áê¡xOQ∑Ö’ Y~°∞Û ÃÑ\Ïì=∞x, KåÖÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ
^•xx J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞<åfl=∞x QÆ=~°fl~°∞QÍ~°∞ K≥|∞`«∂ JO^Œ∞‰õΩ ã¨O`«$Ñ≤xÎ "≥Å_¡ Oç Kå~°∞.
QÆ`« Ô~O_»∞ ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÅÖ’ ˆHO„^ŒO Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ "≥Ú`«ÎO ^Õâ◊OÖ’ 1128 HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞ÛÃÑ@ìQÍ, =∞# PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ Hˆ =ÅO 11 HÀ@∞¡ =∂„`«"∞Õ Y~°∞Û ÃÑ\ì̃Ok.
[<åÉèÏ ^•=∂ëê „Ñ¨HÍ~°O KÕã¨∂Î ˆHO„^ŒO =∞# ~åROÖ’ Ѩi„â◊=∞ÅÔH· 114 HÀ@∞¡
Y~°∞ÛÃÑ@ì=Åã≤ LO_»QÍ, ˆH=ÅO 11 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞ Y~°∞Û ÃÑ\ì̃Ok. áê`« |HÍ~Ú–
WѨÙÊ_»∞ W=fi=Åã≤Ok HõeÑ≤ "≥Ú`«ÎO 100 HÀ@∞¡ J~Ú<å ˆHO„^ŒO =∞#‰õΩ ÉèÏs Ѩi„â◊=∞Å
H˘~°‰õΩ Y~°∞ÛÃÑ@ì=Åã≤ L#flk. ^•xx QÆ∞iOz QÆ=~°fl~ü LѨ<åºã¨OÖ’ ZHõ¯_® ÖË^Œ∞.
ˆHO„^ŒO WzÛ# ^•x`À<Õ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ_ç#@∞¡ QÆ=~°fl~ü LѨ<åºã¨O L#flk.
=∞# „Ѩ}ÏoHõ 305 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ#flk. JO^Œ∞Ö’ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO #∞O_ç 200
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ =™êÎ~Ú† "≥Ú`«ÎO ã¨O=`«û~°OÖ’ 45 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞Û KÕâß=∞x
QÆ=~°fl~°∞QÍ~°∞ ZO`À ã¨O`«$Ñ≤Î "≥Å¡_çOKå~°∞. D Ô~O_»= ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ ~åRO, ˆHO„^ŒO
HõeÑ≤ 53 HÀ@∞¡ ˆH\Ï~ÚOK«É’`«∞#fl@∞¡ Ѩ„uHõÅ ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞Î#flk. JO>Ë, "≥Ú^Œ\ ˜
Ô~O_Õà◊¡Ö’ 100 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞ Y~°∞Û ÃÑ@ìÉ’`«∞<åfl~°#fl=∂@. q∞ye# =¸_Õà◊¡Ö’ 200
HÀ@∞¡ Y~°∞ÛÃÑ@ì=Åã≤ LO@∞Ok. "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨O=`«û~åÅÖ’ `«‰õΩ¯= Y~°∞ÛÃÑ\ì̃– x„^ŒáÈ~Ú–
PY~°∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ Z‰õΩ¯= Y~°∞ÛÃÑ\˜#ì O^Œ∞ =Å¡ ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ . Jã¨ÖË =∞#‰õΩ „Ѩ}ÏoHõÖ’
284
 `«‰õΩ¯= ˆH\Ï~ÚOK«_»O [iyOk. =∞#‰õΩ J<åºÜ«∞O [iy# áê¡#∞Ö’ ‰õÄ_® "≥Ú^Œ\ ˜
Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ `«‰õΩ¯= Y~°∞ÛÃÑ\ì̃, PY~°∞ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ P "≥Ú`«ÎO _»|∞ƒ
JO`å `«fi~°`«fi~°QÍ Y~°∞ÛÃÑ_»`å=∞O>Ë P Ѩ#∞Å x~°fiǨÏ} 㨄Hõ=∞OQÍ ÖËHõ, KåÖÏ _»|∞ƒ
^Œ∞ifixÜ≥∂QÆ=∞ÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. HÍ|\ì̃ =∞# ~åROÖ’ áê¡xOQ∑ H˜O^Œ
Y~°∞Û ÃÑ_»∞`«∞#fl q^è•#O ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ ÖË^Œx K≥ѨÊ=Åã≤ =ã¨∞Î#flk. „Ѩ^è•# HÍ~°º^Œi≈
J^茺HõΔ`« H˜O^Œ =∞kOѨ٠Hõq∞\© "Õâß=∞<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`åfixH˜ ZO`«¿ãѨ\ ˜H© áê`« ^Œ$HõÊ^äŒO
`«Ñ≤Ê`Õ H˘`«Î ^Œ$HõÊ^äŒO ÖË^Œ∞. áê¡<£ 㨄Hõ=∞OQÍ #_»∞ѨÙ`«∞#fln ÖËxn `«xv KÕÜ«∞=Åã≤Ok
„ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆã¨∞ÎÖÏ? „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ 㨄Hõ=∞OQÍ „Ѩ}ÏoHõ#∞ #_»∞ѨÙ`«∞#fln ÖËxn
`«xv KÕÜ«∞=Åã≤Ok âßã¨#ã¨Éèí. âßã¨#ã¨Éèí `«~°Ñ¶¨Ù# „Ѩux^èŒ∞Öˇ=~°∂ JO^Œ∞Ö’ ÖˉõΩO_®,
ˆH=ÅO L^ÀºQÆã¨∞÷Å`À Hõq∞\© "Õã≤, Jk XHõ Ѷ¨∞#HÍ~°ºOQÍ QÆ=~°fl~ü K≥ѨÊ_»OÖ’ J~°÷O
ÖË^Œ∞. âßã¨#ã¨Éèí qkè, âßã¨#ã¨Éèí HÍ~°º„Hõ=∂Å q+¨Ü«∞O K«∂ã≤#ѨÙÊ_»∞ D âßã¨#ã¨ÉèíÖ’
U^À 100 ~ÀAÅ∞ WHõ¯_» ã¨=∂"Õâ◊O J=_»O`À KåÅ^Œ∞. Ѩk=∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ`À „Ѩu
_çáê~°∞ì"≥∞O\ò‰õΩ XHõ Z_»fi~Ú[s Hõq∞\© (P _çáê~°∞ì"≥∞O\ò‰õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨=∞㨺Åhfl
‰õΔΩ}‚OQÍ Ñ¨ijeOz, K«iÛOz, `«QÆ∞ ã¨ÅǨe=fi_®xH˜) U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ
D„ѨÉèí∞`åfixH˜ "Õ∞=Ú QÆ`« <åÅ∞ÔQ·^Õà◊√¡QÍ K≥|∞`«∞<åfl=Ú. HÍh „ѨÉèí∞`«fiO WO`«=~°‰õΩ
^•xx QÆ∞iOz Z@∞=O\˜ x~°‚Ü«∞O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. =∞# ~åROÖ’ áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’
QÆ`« S^Õà◊¡Ö’ Z@∞=O\˜ Jaè=$kú [~°QÆÖË^Œ∞. Wk=~°‰õΩ =∞OA~°∞ KÕã≤# Ѩi„â◊=∞Å∞
‰õÄ_® ZO`«=~°‰Ωõ J=∞Å∞ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞<Õ J#∞=∂#O L#flk. ''Ô~O_»∞ Z~°∞=ÙÅ á¶êºHõsì Å∞†
=∞O^Œ∞Å á¶êºHõìs† ÃÇÏg ZÅ„Hì̃HõÖòû =∞OE~°∞ KÕâß=Ú—— Jx K≥|∞`«∂, WOHÍ U"À z#fl
z#fl Ѩi„â◊=∞Å∞ âßOHõΔ<£ KÕâß=∞x K≥Ñ≤Ê `«=∞ ã¨O`«$Ñ≤Îx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. Jq ZO`«=~°‰õΩ
J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`å~À `≥eÜ«∞^Œ∞. "åQÍÌ<åÅ∞ =∂„`«O KÕ™êÎ~°∞. Jq J=∞Å∞ [~°Ñ¨~°∞.
Ô~O_»∞ Z~°∞=ÙÅ á¶êºHõìsÅ∞ ZѨÙÊ_»∞ U~°Ê_»`å~Ú? Jq Jã¨Å∞ U~°Ê_»`åÜ«∂? "≥#‰õΩ¯
áÈ`åÜ«∂? D S^Õà◊¡ ֒ѨŠD ÃÇÏg ZÅ„Hì̃HõÖòû, „_»Q∑û á¶êºHõìs U~°Ê_»`åÜ«∂? Jq
ѨÓiÎQÍ J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`å~å? ÖËHõ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õã≤, H˘O`«=~°‰õΩ ÃÑOz PѨÙKÕ™êÎ~å?
WѨC_»∞ JOwHõiOz# Ѩi„â◊=∞Å#∞ "≥O@<Õ <≥ÅH˘ÅÊ@"Õ∞ Q͉õΩO_®, =∞#Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ#
z#fl, ÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞ÅxflO\˜h ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO`À QÆ\ ì̃QÍ áÈ~å_ç ™êkèOK«=Åã≤ L#flk.
Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO =∞# ~åROÖ’ W#∞=Ú–L‰õΩ¯ á¶êºHõsì ™ê÷ÑO≤ KåÅx HÀ~°∞`«∂ QÆ`« Ѩ~åºÜ«∞"Õ∞
=∞# âßã¨#ã¨ÉÖíè ’ UHõ„w=OQÍ f~å‡#=Ú KÕâß=Ú. ^•xx D „Ѩ}ÏoHõÖ’<Õ KÕiÊOK«_®xH˜
=∞#O „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞=Åã≤ LO@∞Ok. z#fl „áêuѨkHõÃÑ·# J~Ú<å S~°<£ JO_£ ã‘ìÖò
á¶êºHõìsx =∞# ~åROÖ’ ™êkèOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∂e. S~°<£ JO_£ ã‘ìÖò á¶êºHõìs
H˘~°‰õΩ =∞„^•ã¨∞ ~åRO f„=OQÍ Hõ$+≤ KÕ™ÈÎOk. ÉèÏs Z`«∞Î# S~°<£ JO_£ ã‘ìÖò á¶êºHõìs
HÍHõáÈ~Ú#ѨÊ\˜H© z#fl á¶êºHõsì x J~Ú<å `«~åfi`« „Hõ"∞Õ Ñ‘ Jaè=$kú KÕã∞¨ H˘<Õ^•xH˜ gÅ∞QÍ
WHõ¯_» P~°OaèOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO QÆ\ ì̃QÍ Hõ$+≤ KÕÜ«∞=Åã≤ L#flk.
285
~À_»∞¤ ~°"å}Ï, Ô~·ÖËfiÅ ã¨=∞㨺 LOk. ~À_»∞¤ ~°"å}Ï QÆ∞iOz ZxflHõÅ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
J<ÕHõ =^ŒO`«∞Å∞ "åºÑ≤OKå~Ú. |ã¨∞û „\Ï#∞ûáÈ~°∞ì F#~üû KåÖÏ Ñ¨Å∞‰õΩ|_ç Hõey#
=º‰õΩÅÎ ∞ J=@O KÕ`« |ã¨∞û ~°"å}Ï *ÏfÜ«∞O "å~Ú^• "Õ~ÚOKåÅx K«∂ã¨∞#Î fl@∞ì Ѩ„uHõÅÖ’
"å~°ÎÅ∞ =KåÛ~Ú. ~À_»∞¤ ~°"å}Ï#∞ *ÏfÜ«∞O KÕ¿ã HÍ~°º„Hõ=∂xfl "å~Ú^• "ÕÜ«∞\ÏxH˜
gÖË^¡ ∞Œ . Wk=~°‰Ωõ 1965 PY~°∞‰õΩ *Ïf~¸Hõ~}° HÍ~°º„Hõ=∞O ѨÓiÎ KÕ™êÎ=∞<åfl~°∞. ~åÉ’ÜÕ∞
Ô~O_Õà◊¡Ö’ѨÖË P HÍ~°º„Hõ=∞O ѨÓiÎ KÕÜ«∂Å<Õk =∂ _ç=∂O_£. ^•x =Å¡ „ѨÉèí∞`åfixH˜
‰õÄ_® JkèHõOQÍ P^•Ü«∞O =KÕÛ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ~À_»∞¤ ~°"å}Ï HÍ~˘Êˆ~+¨<£
x~° fi Ǩ Ï }Ö’ J<Õ H õ J=Hõ ` « = Hõ Å ∞ [~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ #flq. „Ѩ Ü « ∂ }˜ ‰ õ Ω Å W|ƒO^Œ ∞ Å∞
Z‰õΩ¯==Ù`«∞<åfl~Ú. P Ö’áêÅ#∞ ã¨iKÕã¨∞HÀ=K«∞Û#∞. P |ã¨∞û „\Ï<£ûáÈ~°∞ì#∞ `«fi~°QÍ
*ÏfÜ«∞O KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÉ∞íè `«fiO ѨÓ#∞HÀ"åÅx HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ ò #∞Oz áÈ`«∞#fl
Ô~·ÖËfi =∂~åæÅxflO\˜H© XˆH *’<£ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx "Õ∞=Ú Ñ¨^ÕѨ^Õ HÀ~°∞`«∞<åfl=Ú.
Ô~·ÖËfiÅ x~°fiǨÏ} ^Œ$ëêì º K«∂ã≤<å, „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ ™œHõ~åºÅ ^Œ$ëêì º K«∂ã≤<å Wk KåÖÏ
J=ã¨~°O. JO^Œ∞‰õΩ D „ѨÉèí∞`«fiO QÆ\ ì̃QÍ Hõ$+≤ KÕã≤ ™êkèã¨∞ÎO^Œx Ptã¨∞Î<åfl#∞. H˘`«Î Ô~·Å∞
=∂~åæÅ∞ "ÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÀ~°∞`«∂ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO QÆ`« Ѩk Uà◊√¡QÍ ˆHO„^•xH˜ Ñ≤\ ˜+¨#∞¡
ÃÑ@∞ì‰Ωõ O@∞#flѨÊ\˜H,© Hˆ O„^ŒO "≥ÚO_ç KÕ~Ú K«∂Ñ≤ã∞¨ #Î flk. Hõhã¨O XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ =ÚYº"≥∞#ÿ
~Ô Å· ∞ =∂~åæÅ<≥<· å– MÏr¿Ñ@ #∞O_ç <åQÍ~°∞#˚ ™êQÆ~ü g∞^Œ∞QÍ XOQÀÅ∞‰õΩ QÍx, QÆ∂_»∂~°∞‰õΩ
QÍx XHõ Ô~·Å∞ =∂~°æ=Ú† ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ #∞O_ç HõsO#QÆ~ü g∞^Œ∞QÍ ~å=∞QÆ∞O_»O‰õΩ =∞~˘Hõ
Ô~·Å∞ =∂~°æ=Ú, D Ô~O_»∞ =∂~°æ=ÚÅ<≥·<å–"≥#∞"≥O@<Õ "ÕÜ«∞\ÏxH˜ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· XuÎ_ç `≥zÛ QÆ\ ì̃QÍ Hõ$+≤ KÕ™êÎ~°x Ptã¨∞Î<åfl#∞.
KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩŠѨx ZѨÊ\˜ÖψQ LOk. "åiH˜ ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂Å∞ U~åÊ@∞
KÕã≤<å, "åi ã¨=∞㨺 Ѩiëê¯~°O HÍ=_»O ÖË^Œ∞. #∂Å∞ ^èŒ~°Å∞ qѨs`«OQÍ ÃÑiyáÈ`«∞#flq.
"åiH˜ #∂Å∞ WOHÍ KÒHõ ^èŒ~°Å‰õΩ WzÛ "å~°∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# =„™êÎÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞
ÉÏ^茺`« fã¨∞‰õΩx J"Õ∞‡suQÍ „Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∂e. ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ =kÖË¿ãÎ, "å~°∞
J"Õ∞‡ ã≤÷uÖ’ ÖË~°∞. KÕ<Õ`« áêi„âßq∞‰õΩÅO`å #+ì̈Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. Wxfl QÆ*ÏÅQÆ∞_»¤ `«Ü«∂~°∞
KÕ¿ãÎ WO`« P^•Ü«∞O =KÕÛÖÏ K«∂™êÎ=∞x "åiH˜ „ѨÉèí∞`«fiO Ǩg∞ W=fi=Åã≤ LO@∞Ok.
Öˇ^Œ~°∞É’~°∞¤ ÃÑ\Ïì~°∞. Öˇ^Œ~üÉ’~°∞¤ ÃÑ\ì̃, H˘O`«=∞OkH˜ tHõΔ} WzÛ#O`« =∂„`å#
ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞. „@~ÚxOQ∑ á⁄Ok# "åiH˜ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# =$uÎ HõeÊOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞`«flO
KÕÜ«∂e. JO`ÕQÍx "åiH˜ „@~ÚxOQ∑ WzÛ `«~åfi`« g∞ QÆu g∞~°∞ K«∂ã¨∞HÀO_ç JO>Ë
„ѨÜ≥∂[#O ÖË^Œ∞.
JÖψQ w`« áêi„âßq∞‰õΩÅ∞<åfl~°∞. w`« Ѩi„â◊=∞‰õΩ ã¨O|OkèOz `å\˜ÉÅˇ O¡ `«Ü∂« ~°∞
KÕã∞¨ <Î åflO, K«HÔ ¯~° `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ <Î åflO Jx =∂\Ï¡_∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞. Wq x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞≥ #ÿ =<Õ
q+¨Ü«∞O ZѨC_À `ÕeáÈ~ÚOk. JO`ÕQÍ^Œ∞. D ~ÀA# PO„^èŒ „áêO`«OÖ’ L#flk
KåÅHõ =∞^Œºáê# x¿+^è•xfl `≥ÅOQÍ} „áêO`åxH˜ ‰õÄ_® „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_®xH˜ PÖ’zã¨∞Î#fl@∞ì
286
`≥Å∞ã¨∞#Î flk. Pi÷Hõ =∞O„u QÍ~°∞ `«Å TѨÙ`«∞<åfl~°∞. Wk KåÖÏ „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« =∞x
=∞#q *Ëã∞¨ <Î åfl#∞. "å~°∞ 'ÖË^∞Œ — JO@∞<åfl~°∞. J^Õ "åi Ǩg∞ J~Ú`Õ <Õ#∞ ã¨O`À+≤™êÎ#∞.
Wk KåÖÏ „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞=∞x =∂„`«O =∞~˘Hõ™êi =∞#q*Ëã¨∞Î<åfl#∞. =∞^Œºáê#
x¿+^è•xfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂e. ÖËHõáÈ`Õ Jqhux „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»O `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ\ ˜ HÍ^Œx
=∞#q*Ëã∞¨ <Î åfl#∞. `«Ñʨ `åy JO^Œ~∂° K≥_áç È"åÅx U áêsì ‰õÄ_® K≥Ñʨ ^Œ∞. HÍx =∞^Œºáê#
x¿+^èŒO =Å# „ѨÉèí∞`«fiO ™êkèOK«^ŒÅz# „ѨÜ≥∂[#O ™êkèOK«ÖËHõáÈ`«∞#flk. nx =Å#
WO\˜O\Ï ™ê~å|\©ìÅ∞ `«Ü«∂Ô~· qѨʙê~° `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»O Z‰õΩ¯"≥·áÈ~ÚOk. nx =Å#
Jqhu ÃÑiyáÈ`«∞#flk. „Ѩ[Å P~ÀQƺO K≥_áç È`«∞#flk. „ѨÉ∞íè `åfixH˜ ~å=Åã≤# P^•Ü«∞O
~å‰õΩO_® áÈ`«∞#flk. XHõ "≥·Ñ¨Ù# Jqhu ÃÑiyáÈ`«∂, =∞~˘Hõ"≥·Ñ¨Ù# „ѨÉèí∞`åfixH˜ =KÕÛ
P^•Ü«∞O ‰õÄ_® ~åÖËHáõ È`«∞#flѨC_»∞ WOHõ nx =Å# „ѨÜ∂≥ [#"Õ∞q∞@x J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞.
=∞^Œºáê# x¿+^è•xfl fã≤"Õ¿ãÎ w`« HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞ W+ì̈O =zÛ#@∞ì K≥@∞¡ wã¨∞‰õΩx ™ê~å
`«Ü«∂~°∞ KÕã≤ J=Ú‡H˘x rqOK«_®xH˜ J=HÍâ◊=ÚO@∞Ok. Jqhu `«yæáÈ`«∞Ok,
„ѨÉ∞íè `åfixH˜ P^•Ü«∞O ‰õÄ_® =ã¨∞OÎ k. „ѨÉ∞íè `åfixfl D q+¨Ü∂« xfl HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. áê~°"¡ ∞≥ O\ò
ã‘ÊHõ~ü J~Ú# N J#O`«â◊Ü«∞#O JÜ«∞ºOQÍ~°∞ „Ѩu WO\’¡#∂ "≥Åã≤# D |\©ìÅ#∞
Ѩiã≤u÷ x QÆ=∞xOz 'ZO^Œ∞‰õΩ =zÛOk, nxx ~°^∞Œ Ì KÕ¿ãÎ áÈ`«∞Ok— J<åfl~°∞. Wk JqhuH˜
^•ifã¨∞Î#flk QÆ#∞Hõ nxx ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_»O KåÖÏ=∞Oz^Œx K≥|∞`«∞<åfl#∞.
WOHõ, h\˜áê~°∞^ŒÅ, q^Œ∞ºK«ÛHù HΘ ˜ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü∂« Å∞<åfl~Ú. Hõ$ëê‚ QÀ^•=s
#n[ÖÏÅ ã¨=∞㨺 WOHÍ `ÕÅÖË^Œ∞. =ÚYº=∞O„`«∞Å∞ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ nxx Ѩi+¨¯i™êÎ~°x
Ѩ„uHõÅÖ’ =zÛOk. "å~°∞ P q^èŒOQÍ Ñ¨i+¨¯i¿ãÎ <å‰õΩ JÉèíºO`«~°O Ug∞ ÖË^Œ∞. HÍO„ÔQãπ
„ѨÉèí∞`«fiO D Ѩxx =ÚO^Õ KÕã≤ =ÙO_»=Åã≤Ok. P q^èŒOQÍ Q͉õΩO_® QÆ∞ÖÏ›f Hõq∞+¨<£#∞
xÜ«∞q∞Oz ÖËxáÈx ~°K«Û ™êyOK«_»O `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ\ ˜ KÕÜ«∞_»O [~°QÆÖË^Œ∞. D ã¨=∞㨺
`«Ñ¨ÊHõ Ѩiëê¯~°O HÍ"åe.
1951= ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ [iy# X_»O|_çHõ ѨxH˜~å^Œ<Õ "å^Œ# =∂„`«O U=∂„`«O
ã¨ÇÏ≤ OK«_®xH˜ gÖË^¡ ∞Œ . P X_»O|_çHõ „ѨHÍ~°O =∞#‰õΩ ~å=Åã≤# [ÖÏÅ ÉèÏQÆOÖ’ U=∂„`«O
`«QÆæ_®xH˜ gÖË¡^Œ∞. <åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü ("≥Ú`«ÎO „áê*ˇ‰õΩì), Nâ‹·ÅO, áÈK«Oáê_»∞ D =¸_»∞
„áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞ nxÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç =Ù<åfl~Ú. D<å_»∞ D h\˜ ѨOѨHOõ Ö’ uiy P X_»O|_çH#õ ∞
u~°Q`Æ À_»_O» "å\˜H˜ P@OHõ=∞=Ù`«∞O^Œx =∞#q*Ëã∞¨ <Î åfl#∞. Hõ#∞Hõ „ѨÉ∞íè `«fiO =∞~˘Hõ=∂~°∞
QÆ\ ì̃ Hõ$+≤ KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙOk. <åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü#∞ Ô~O_»∞ ^Œâ◊Å∞QÍ xi‡OK«_®xH˜ gÖË¡^Œ∞.
XˆH ^Œâ◊QÍ xi‡OKåe. ÖËHõáÈ`Õ _»|∞ƒ =$^ä• J=Ù`«∞Ok. „Ѩ[ÅÖ’ ÖËxáÈx J#∞=∂<åÅ∞
‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. XˆH ^ŒâQ◊ Í Ñ¨ÓiÎ KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÜ∞« uflOz#@¡~Ú`Õ Ñ¨^àÕ √◊ ¡ Ѩ@=ì K«∞Û#x
"Õ∞=Ú J#∞‰õΩO@∞<åfl=Ú. XˆH ^Œâ◊QÍ xi‡OK«_»O =Å# =∞#‰õΩ "≥#∞"≥O@<Õ ÖÏÉèíO
LO@∞Ok. ZHõ¯_çHõHõ¯_» HÍÅfiÅ∞ „`«=ÙfiHÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. "≥#∞"≥O@<Õ
Ô~O_»= @<≥flÖò P~°OaèOK«_®xH˜, ã≤"≥∞O\ò Öˇ·xOQ∑ KÕÜ«∞_®xH˜ gÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞
287
ÃÑ<åfl #∞O_ç J@∞ Z„~°HÍÅfi =~°‰õΩ „Ѩ[ÖË Ñ¨Ó#∞‰õΩx Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å# ^•xx XˆH ^Œâ◊QÍ Ñ¨iQÆ}˜Oz Ѩx ѨÓiÎ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ
HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. QÆ`« ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ áê¡xOQ∑ âßYÃÑ· K«~°ÛÖ’ `«∞OQÆÉèí„^Œ ÃÇ·ÏÖˇ"≥Öò Kèå<≥Öò,
=Oâ◊^è•~°, áÈK«Oáê_»∞ D =¸_çO\˜ QÆ∂iÛ K≥áêÊ~°∞. áê¡<£Ö’ H˘O`« "≥Ú`åÎxfl q∞yeÛ
g\˜ÃÑ· Hˆ O„nHõiOK«=∞x, áÈK«Oáê_»∞ XHõ g∞_çÜ∞« O „áê*ˇ‰Ωõ Qì Í „áê~°Oaè^•Ì=∞x, `«∞OQÆÉ„íè ^Œ
Ô~O_»∞ ^Œâ◊Å#∞ D J~Ú^Õà◊¡Ö’<Õ Ñ¨ÓiÎ KÕÜ«∂Åx HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ"åeû#
_»|∞ƒ#∞ Hˆ \Ï~ÚOK«=∞x HÀ~å=Ú. ^•xÃÑ· =∞m¡ =uÎ_ç KÕÜ∞« Hõ `«Ñʨ ^Œx =∞#q *Ëã∞¨ <Î åfl#∞.
~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`«=ÚÖ’ Hõ~°∞=٠Ѩiã≤÷u KåÖÏ f„= ~°∂ѨOÖ’ LOk.„ѨÉèí∞`åfixH˜ ‰õÄ_®
D q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞. ZxflHõŠǨÏ_®=Ù_çÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO D q+¨Ü«∞O =∞~°záÈ~Ú#ѨÊ\˜H©,
ZxflHõÅ∞ =Úyã≤# `«~åfi`«<≥·<å *Ï˝Ñ¨HõO =ã¨∞ÎO^Õ"≥∂#x PtOKå=Ú. HÍx QÆ=~°fl~°∞ `«=∞
LѨ<åºã¨=ÚÖ’ `«‰Ωõ ¯= =~°¬áê`«=Ú =Å# H˘xfl lÖÏ¡Ö’¡ `«‰Ωõ ¯= ѨO@ ѨO_çO^Œx =∂„`«O
J<åfl~°∞. Hõ~°∞=٠Ѩiã≤÷u ZO`À f„=OQÍ L#fl D ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ "ås q^èŒOQÍ K≥áêÊ~°O>Ë
"åˆ~ „ѨѨOK«=ÚÖ’ L<åfl~À, "åiH˜ ã¨ÅǨ K≥Ñ≤Ê# „ѨÉèí∞`«fiO U „ѨѨOK«=ÚÖ’ L#fl^À
J~°O÷ HÍ=_»O ÖË^∞Œ . P „áêO`«O #∞Oz =zÛ# =∂ HÍ~°ºHõ~Öΰ Ë HÍHõ, HÍO„ÔQãπ âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ∞
‰õÄ_® nxx QÆ∂iÛ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ K≥áêÊ~°∞. Wk=~°‰õΩ `«∞OQÆÉèí„^Œ ÃÇ·ÏÖˇ=Öò ÔH<åÖò‰õΩ
ZO`«=∞Ok =¿ãÎ JO`«=∞OkH˜ ѨxK«∂ѨÙ`å=∞<åfl~°∞. HÍx WѨÙÊ_»∞ =∂ =^ŒÌ ѨxÖË^Œx
"≥#H˜¯ ѨOѨÙ`«∞<åfl~°∞. Hõ~°∞=٠Ѩiã≤÷u ~ÀA ~ÀA‰õÄ =∞iO`« f„=`«~°=∞=Ù`«∞#flk. D
Ѩiã≤÷uÖ’ 27 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ˆH\Ï~ÚOKå=∞O@∂, JO`«\ ˜`À `«=∞ ÉÏ^茺`«
J~ÚáÈ~Ú#@∞¡ K≥Ñʨ _»O KåÖÏ ^Œ∞~°^$Œ +¨Hì ~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« =∞x =∞#q*Ëã∞¨ <Î åfl#∞. `«∞OQÆÉ„íè ^Œ
ZQÆ∞=™ê÷~Ú HÍÅfi ~Ô O_»∞ ^ŒâÅ◊ ∞ 1965֒ѨŠѨÓiÎ KÕÜ∞« _®xH˜ „ѨÉ∞íè `«fiO Hõ$+≤ KÕÜ∞« =Åã≤
=ÙO@∞O^Œx K≥|∞`«∞<åfl#∞. QÀ^•=iÃÑ· _®º"£∞ xi‡OK«_®xH˜ 20–25 HÀ@¡‰õΩ q∞OK«^Œ∞.
Jk WѨÓÊ~°∞ =^•Ì† WK«ÛOѨe¡=^•ú† J<Õk "Õ̂~ q+¨Ü«∞=Ú. nx =Å# QÀ^•=i _≥ÖÏì
„áêO`«OÖ’ Ô~O_»= ѨO@ ѨO_çOK«_®xH˜ gÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D J~Ú^Õà◊¡ ֒ѨŠnxx
xi‡OK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«=Åã≤ =ÙO@∞O^Œx K≥|∞`«∞<åfl#∞. `«~°∞"å`«, „ѨÉèí∞`«fiO WѨC_»∞
J=ÅOaã¨∞Î#fl q^è•#O ‰õÄ_® =∂~°∞ÛH˘#=Åã≤ LO@∞O^Œx =∞#q*Ëã¨∞Î<åfl#∞.
<åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü, Nâ‹·ÅO, `«∞OQÆÉèí„^Œ ÃÇ·ÏÖˇ"≥Öò ÔH<åÖò, áÈK«Oáê_»∞ =O\˜ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞
P~°Oaèã∞¨ <Î åfl=∞x „Ѩ[ʼnõΩ Pâ◊K∂« Ñ≤ =∞^躌 , z#fl `«~Ç° ¨ K≥~∞° =ÙÅ, ‰õΩO@Å–=∞~°=∞‡`«∞Å∞
"å~Ú^• "Õã∂¨ Î áÈÜÕ∞ q^è•#O =∞OzkHÍ^Œx K≥|∞`«∞<åfl#∞. D „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞ ѨÓiÎ HÍ=_®xH˜
ѨkѨk¿ÇÏ<Õà◊√¡ Ѩ_»∞`«∞Ok. JO`«=~°‰õΩ D z#fl `«~°Ç¨ h\˜áê~°∞^ŒÅ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
WÖψQ LO_çáÈ=Åã≤O^Õ<å? "≥∞#ÿ ~ü WiˆQ+¨<£ „áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞ =¿ãÎ g∞_çÜ∞« O WiˆQ+¨<£ HÍ~°º„Hõ=∞O
x~°∞ѨÜ≥∂QÆO J=Ù`«∞O^Œ#fl "å^Œ# XHõ\ ˜ fã¨∞‰õΩ=ã¨∞Î<åfl~°∞. Jk ZO`«=∂„`«O ã¨iÜ≥ÿ∞#
"å^Œ# HÍ^Œx =∞#q*Ëã¨∞Î<åfl#∞. ZO^Œ∞HõO>Ë D ~ÀA# =∞#O h\˜ =#~°∞Å#∞
K«∂z#@¡~Ú`Õ, "≥∞ÿ#~ü, g∞_çÜ«∞O, "Õ∞[~ü „áê*ˇ‰õΩìÅ =Å¡ =KÕÛ "å\˜#O`å ѨÓiÎQÍ
LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩO>Ë `«Ñ¨Ê PO„^èŒ^Õâßxfl ã¨ã¨ºâߺ=∞ÅO KÕÜ«∞_»O ™ê^茺O HÍ^Œ∞. XHõ
288
 ^•xH˜ XHõ\ ˜ áÈ\© ÃÑ@ì‰õΩO_®, <åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü ÃÑ^ŒÌ „áê*ˇ‰õΩì =™ÈÎOk HÍ|\ì̃ z#fl z#fl
„áê*ˇ‰Ωõ Åì ∞ J=ã¨~O° ÖË^<Œ Õ suQÍ H͉õΩO_®, "≥#∞"≥O@<Õ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ „áê*ˇ‰Ωõ Åì q+¨Ü∞« OÖ’
"≥#∞HõO["ÕÜ«∞‰õΩO_® JxflO\˜x „áê~°OaèOKåÅx HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
QÆ=~°fl~°∞QÍ~°∞ `«=∞ LѨ<åºã¨OÖ’ á⁄~°áê@∞ ã¨ÅǨ =Å¡ P`«‡ã¨O`«$Ñ≤Îx "≥Å¡_çOKå~°∞.
Hõ$ëê‚ÉϺˆ~rx ѨÓiÎKâÕ ß~°x, ~À_»∞¤ ~Ô QÆ∞ºÖË@~°∞#∞ Hõ\Ïì~<° Õ ã¨OQÆu `≥Å∞ã¨∞. Pi÷Hõ =∞O„uQÍ~°∞
`«Å TѨÙ`«∞<åfl~°∞. ã¨~åã¨iQÍ HÍ~°∞g∞^Œ Ѷ≤~°OyѨÙ~°O áÈ=K«∞Û. Jk ÉÏQÍ<Õ LOk. HÍx
^•x „H˜O^Œ 120 "ÕÅ ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ U~åÊ@∞¡ L<åfl~Ú. WO^Œ∞‰õΩ Ô~O_»∞
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÃÑ\ì̃ HÍÅ∞=Å∞ `«=Ùfi`å=∞x PÜ«∞# J~Ú^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. HÍx =¸_»= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÖ’ ‰õÄ_® HÍÅ∞=ʼnõΩ Ô~O_»∞ HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞Å∞ Hˆ \Ï~ÚOK«Ö^Ë ∞Œ . QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’ ÃÑ^Œ#Okáê_»∞ HÍÅ∞=ÔH· (^•x<Õ ^ŒQ∞Æ áæ ê_»∞
HÍÅ∞= JO\Ï~°∞) QÆ`« 30 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ PO^Àà◊# [~°∞QÆ∞`ÀOk. Jk =º=™êÜ«∂xH˜
H͉õΩO_® „`åˆQh\˜H˜ ‰õÄ_® J=ã¨~°"≥∞ÿ# HÍÅ∞=. ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ `«∞OQÆÉèí„^Œ ÃÇ·ÏÖˇ"≥Å∞
Kèå#Å∞‰õΩ ZÖÏO\˜ „áê^è•#º`« LO^À JÖÏO\˜ „áê=ÚYº`Õ ^•xH˜ WHõ¯_» LOk. ^•xx
ѨÓiÎ KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. Hõ$ëê‚ ÉϺˆ~l 㑯=Ú „H˜O^Œ ѨOÑ≤OQ∑ 㑯=Úû ÃÑ\ì̃ Z<Àfl ZHõ~åÅ∞
™êQÆ∞Ö’xH˜ fã¨∞‰õΩ~å=K«∞Û. W=hfl "å~Ú^• "Õã¨∂Î P`«‡ã¨O`«$Ñ≤Î ZO^Œ∞HÀ J~°÷O HÍ=_»O
ÖË^Œ∞. P#Hõ@ì Hõ\ ì̃#O`« =∂„`«O KÕ`«<Õ Hõ$ëê‚ÉϺˆ~l 㑯=Ú Ñ¨ÓiÎ HÍ^Œ∞. ÔHã≤ ÔH<åÖò ѨÓiÎ
J~Ú#^Œx J#HõO_ç J~Ú<å JHõ¯_» ‰õÄ_® Ô~O_»∞ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞Û KÕ¿ãÎ<Õ HÍx
WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ Y~°∞Û KÕã≤# <åÅ∞QÆ∞ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ã¨kfixÜ≥∂QÆO HÍ=Ù. P#Hõ@ìÅ∞
Hõ\Ïì=∞x, Ô~QÆ∞ºÖË@~°∞¡ Hõ\Ïì=∞x ã¨O`À+≤OK«_»O HÍ^Œ∞† ã¨=ºOQÍ =º=™êÜ«∂xH˜
LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ suQÍ HÍ=Åã≤# HÍÅ∞=Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q „`«=fi_®xH˜ ‰õÄ_® _»|∞ƒ#∞
Hˆ \Ï~ÚOK«=Åã≤ LO@∞Ok.
„áê^äŒq∞Hõ Ѩ#∞Å∞ P~°OaèOKå=∞x, _èçb¡ J#∞=∞u HÀã¨O K«∂ã¨∞Î<åfl=∞x J<åfl~°∞.
QÆ=~°fl~°∞QÍ~°∞ „Ѩã¨OQÆOÖ’ D q^èŒOQÍ J#flѨÊ\˜H© JHõ¯_» WzÛ# HÍO„\ωõΩìÅhfl ~°^Œ∞Ì
KÕã≤ áÈK«Oáê_»∞ Ѩxx ѨÓiÎQÍ PѨÙKÕÜ«∞_»O [iyO^Œx =∂‰õΩ =zÛ# "å~°Î. =∞#O
J#∞‰õΩ#fl áÈK«Oáê_»∞ „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ QÀ^•=i <å~üÎ ÔH<åÖò 㑯=Ú „H˜O^Œ 41 \˜ZOã≤Å∞
Wk=~°̂H =∞OE~°∞ J~ÚOk. =∞#‰õΩ HÍ"åeûOk 12 \˜ZOã≤Å∞ =∂„`«"Õ∞ JO^Œ∞KÕ`«
_èçb¡"≥·Ñ¨Ù K«∂_»‰õΩO_® „áê~°OÉèíO KÕÜ«∞=K«∞Û. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO J_»¤O =zÛ<å Wk=~°̂H
=∞OE~°∞ J~Ú# „áê*ˇ‰Ωõ ì J<Õ ã¨=∂^è•#O L#flk. W@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ Ñ≤ez#
>ˇO_»~°¡#∞ ZO^Œ∞‰õΩ PѨÙKÕâß~°∞? _èçb¡"≥·Ñ¨Ù J#∞=∞u HÀã¨O ZO^Œ∞‰õΩ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î<åfl~À
=∂‰õΩ J~°÷O H͉õΩO_® LOk. Hõ$ëê‚, QÀ^•=i h\˜ `«QÍ^•`À =Ú_çÃÑ@ì=Åã≤# ã¨=∞㨺
HÍkk. Wk =~°ˆH =∞OE~°∞ J~Ú# D „áê*ˇ‰õΩì#∞ D suQÍ ZO^Œ∞‰õΩ "å~Ú^•
"Õã¨∞Î<åfl~À „ѨÉèí∞`«fiO K≥áêÊe. KÕ¿ã Ѩx 㨄Hõ=∞OQÍ KÕÜ«∞Hõ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕã¨∂Î H˘O`«,
WKÕÛ ˆ~@∞ qѨs`«OQÍ LO_»@O =Å¡ H˘O`« ÃÇÏK«∞ÛÖÏÉèÏÅ∞ ÃÑ^ŒÌ HÍO„\ÏHõì~°¡‰õΩ ~å=_»O
=Å¡ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ K«=QÍæ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º gÅ∞ áÈ`«∞#flk. D ~ÀAÅÖ’ =∞O„u Ѩ^Œq HõO>Ë
289
‰õÄ_® HÍO„\ωõΩì Ѩx KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë ÉÏQÆ∞O@∞O^Œ<Õ ã≤u÷ LOk. H˘O`«=∞Ok J\Ï¡ "≥_∞» `«∞<åfl~°∞
‰õÄ_®, <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. HÍO„\ÏHõì~°∞¡ ÖÏÉèÏÅ∞ `«yæOKÕ Ñ¨^Œúu K«∂ã≤ ã¨=ºOQÍ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞
Hõ@_ì ®xH˜ „ѨÉ∞íè `«fiO PÖ’zOK«=Åã≤ LO@∞Ok. =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ „ѨÉ∞íè `«fiO J=ÅOaèOKÕ
q^è•#O ã¨iÜ≥ÿ∞#k HÍ^Œx =∞~À™êi K≥ѨÊ=Åã≤ LOk. Jk KåÖÏ _»|∞ƒ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO
KÕ¿ã q^è•#OQÍ LO^Œx K≥ѨÊHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. =º=™êÜ«∂aè=$kú HÍ"åÅO>Ë "≥Ú^Œ@ Qͺ~°O\©
W=fi=Åã≤Ok h\˜áê~°∞^ŒÅ ™œHõ~åºÅ∞† Ô~O_»=k, Z~°∞=ÙÅ∞† =¸_»=k, ѨO@ʼnõΩ =KÕÛ
`≥QÆ∞à◊√¡ <åâ◊#O KÕÜ«∞_®xH˜ HÍ=Åã≤# U~åÊ@∞¡– g\˜`Àáê@∞ Ѩâ◊√ã¨OѨ^Œ ~°HΔ̃OK«_®xH˜,
Ѩâ◊√"åº^èŒ∞Å∞ JiHõ@ì_®xH˜ Ѩâ◊√"≥·^ŒºâßY#∞ Jaè=$kú KÕÜ«∞=Åã≤ LO@∞Ok. "å\˜H˜
=ÚO^Œ∞ „áê^è•#º`« WzÛ `«~∞° "å`« =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ W`«~° Ѩ#∞Å∞ KÕÜ∞« =Åã≤ LO@∞Ok.
QÆ`« áê¡xOQ∑Ö’ K«iÛOz#ѨC_»∞ ‰õÄ_® K≥áêÊ=Ú– 10 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å =~°‰õΩ =º=™êÜ«∞
~°OQÆOÖ’ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO [~°∞QÆ∞`«∞#flk. ã¨iÜ≥∞ÿ # Ѩ^uúŒ Ö’ „áê^è•#º`« WzÛ Y~°∞Û KÕÜ∂« Åx
K≥áêÊ=Ú. HÍh Uq∞ K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~À `≥eÜ«∞^Œ∞.
yi[# áê~î°âßÅÅ∞ ÃÑ\Ïì~°∞. áê~î°âßÅÅ∞ ÃÑ\ì̃#O`« =∂„`å# KåÅ^Œ∞. JHõ¯_»
Ǩãì̈à◊√¡ WzÛ Lz`«OQÍ K«^Œ∞=Ù K≥¿ÑÊ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåe. JO`ÕQÍx ~À_»∞¡ "Õã¨∞Î<åflO.
ÃÑ<·¶ å<£û HÍ~˘Êˆ~+¨<£ ÃÑ_»∞`«∞<åflO JO>Ë ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ . J^ÕsuQÍ P „áêO`åÅÖ’ Ǩã≤Ê@Öòû,
"≥·^Œº ™œHõ~åºÅ∞ =∞s `«‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. q∞ye# "≥∞ÿ^•# „áêO`«=ÚÖ’ =∂kiQÍ „Ѩu
50 "ÕÅ =∞Ok [<åÉèωõΩ XHõ Ǩã≤Ê@Öò ÃÑ_ç`Õ ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞. 50 "ÕÅ =∞OkH˜ "≥∞ÿ^•#
„áêO`«OÖ’ XHõ „áê^äŒq∞Hõ P~ÀQƺ ˆHO„^ŒO ÃÑ_ç`Õ yi[# „áêO`åÖ’¡ 5 "ÕÅ =∞OkH˜ XHõ
"≥∞_çHÖõ ò Jã≤ÃãOì \ò, XHõ q∞_£"Ñ·≥ #π¶ ∞ Hõhã¨O U~°Ê~°Kåe. Wk P~°OÉèOí QÍ KÕã∞¨ ‰õΩx ~åÉ’ÜÕ∞
5 Uà◊¡Ö’ „Ѩu Ô~O_»∞ "ÕÅ =∞OkH˜ XHõ "≥∞_çHõÖò Jã≤ÃãìO\ò, XHõ q∞_£"≥·Ñ¶π U~åÊ@∞
KÕã≤#ѨC_»∞ "åiH˜ HÍã¨Î "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∞O KÕã≤#@¡=Ù`«∞Ok. WHõ Ѩ#∞flÅ q^è•#O
Ѩije^•ÌO. Ѩ#∞flÅ∞ W=fi_®xH˜ JÉèºí O`«~O° ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ Z=i g∞^Œ Ѩ#∞flÅ∞ "ÕÜ∂« e?
ÉÏQÍ L#fl"åi g∞^Œ Ѩ#∞flÅ∞ "ÕÜ«∂e QÍx "≥∂ã≤<å "≥∂Ü«∞HõáÈ~Ú<å |~°∞=Ù <≥uÎg∞^Œ
"Õ^•Ì=∞O>Ë "Õ∞=Ú ZѨC_»∂ XѨCHÀ=Ú. "Õ∞=Ú Wk=~°ˆH K≥áêÊ=Ú. <≥ʼnõΩ #∂~°∞
~°∂áêÜ«∞Å∞ P^•Ü«∞O =KÕÛ"åi g∞^Œ WѨC_»∞#fl Ѩ<Õfl J^Œ#OQÍ LOk. JO`«HõO>Ë
Ѩ#∞fl "ÕÜ«∞_®xH˜ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åflO. "åi g∞^Œ Ѩ#∞fl `«yæOz Z‰õΩ¯= P^•Ü«∂Å∞ =KÕÛ
"åi g∞^Œ Ѩ#∞flÅ∞ "ÕÜ«∞O_ç. P^•Ü«∞=Ú ÃÑiˆQH˘nÌ J^Œ#OQÍ Z‰õΩ¯= ˆ~@∞`À Ѩ#∞flÅ∞
=ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞O_ç. "Õ~Ú ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ q∞Oz P^•Ü«∞O ÖˉõΩO_® ã‘eOQÆ∞ ÃÑ\ì̃ q∞ye#
^•xx ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ=_»"≥∂ Ѩ#∞flÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞_»"≥∂ KÕÜ«∞O_ç. D<å_»∞ <≥ʼnõΩ
#∂~°∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÖˉΩõ O_® ‰õΩ@∞O|O`À rqOK«_O» ™ê^躌 O HÍ^Œx „ѨÉ∞íè `«fiO JOwHõiOz
D ~ÀA J^Œ#OQÍ Ñ¨#∞flÅ∞ "Õ™êÎO JO>Ë J~°÷O ÖË^Œ∞. P ~°HõOQÍ "ÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx
HÀ~°∞`«∞<åflO. WHõ Éè∂í ã¨O㨯~°}Å∞ Jhfl HÍy`«O g∞^Œ<Õ LO_çáÈÜ«∂~Ú. x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞≥ #ÿ
K«\ÏìÅ∞ KÕâß~°∞. Éèí∂q∞H˜ QÆi+ì̈ Ѩiq∞u q+¨Ü«∞O uiy PÖ’zOKå~°∞. áê¡xOQ∑ Hõq∞+¨<£
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ 3,600 xHõ~å^•Ü«∞=Ú QÆÅ Éèí∂q∞H˜ Ѩiq∞u HÍ"åÅO>Ë 1,40,000
290
~°∂áêÜ«∞ŠѶ¨Å™êÜ«∞=Ú, 70 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å xHõ~å^•Ü«∞=Ú Ñ¨iq∞uQÍ ÃÑ\ì̃ K«@ìO
KÕâß~°∞. Wk <åºÜ«∞O HÍ^Œ∞ uiy PÖ’zOKåe. XHõ H“Å∞^•~°∞ʼnõΩ L#fl ǨωõΩ¯Å#∞
~°^Œ∞Ì KÕã¨∂Î `≥zÛ# aÅ∞¡ ÃãʼnõΩì Hõq∞\©H˜ áÈ~ÚOk. P aÅ∞¡ áêã¨∞ HÍÖË^Œ∞. =∞~°Å D
Ѩ~åºÜ«∞O J@∞=O\˜ K«@ìO KÕÜ«∞‰õΩO_® L#fl ǨωõΩ¯Å`À áê@∞ J^Œ#Ѩ٠ǨωõΩ¯Å∞
H“Å∞^•~°∞ʼnõΩ =KÕÛsuQÍ fã¨∞‰õΩ=™êÎ~°x Ptã¨∞Î<åfl#∞.
=º=™êÜ«∞ ‰õÄbʼnõΩ Hõh㨠"Õ`<« åÅ∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ^•xx J=∞Å∞ [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ
ZÖÏO\˜ K«@ì=Ú KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. U~åÊ@∞ KÕã≤# "Õ`«<åÅ∞ ‰õÄ_® KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ U~åÊ@∞
KÕâß~°∞. ^•xx ѨÙ#~åÖ’zOKåÅx HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. 70 ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ JO>Ë 40 ÅHõΔÅ
ZHõ~åÅ∞ |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ∞, ™êQÆ∞Éèí∂=ÚÅ∞, 8 ÅHõΔÅ ZHõ~åʼnõΩ Ñ¨\ÏìÅ∞ WKåÛ=Ú Jx
K≥áêÊ~°∞. Q˘Ñ¨ÊÅ∞ K≥ѨC‰õΩO>Ë ÖÏÉèí=Ú ÖË^Œ∞. WѨC_»∞ ™êQÆ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl "åix
`˘ÅyOK«‰õΩO_® *Ï„QÆ`«Î fã¨∞HÀ"åe. Jã¨Ê $â◊º`å x"å~°}‰õΩ K«\ÏìÅ∞ L<åfl~Ú. D
K«\ÏìÅ∞ J=∞Å∞Ö’ L#fl"å Jx =∞O„`«∞Å#∞, HÍO„ÔQã¨∞ ã¨Éèí∞ºÅ#∞ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞.
K«\ÏìÅ∞ KÕã≤#O`« =∂„`å# LѨÜ≥∂QÆ=Ú Uq∞\˜ Jx J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. "åiH˜ L^ÀºQÆ
J=HÍâßÅ∞, =$`«∞ÎÅ∞ HõeÊOz W`«~° ÃÑ· ‰õΩÖÏÅ "åi`Àáê@∞ rqOK«_®xH˜ J=HÍâßÅ∞
HõeÊOKåe. D ֒ѨŠ™êOѶ≤∞HõOQÍ |Ç≤Ï+¨¯iOKÕ "åig∞^Œ QÆ\ ì̃ K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ"åe.
WHõ Z<£.l.F ã¨=∞㨺 LOk. \©K«~°¡ ã¨=∞㨺 LOk. qq^èŒ áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩÅ
ã¨=∞㨺 LOk. "å\˜x QÆ∞iOz „ѨÉ∞íè `«fiO `«y# K«~º° fã¨∞‰õΩx ™ê#∞Éè∂í u`À Ѩi+¨¯iOKåÅx
HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. HÍi‡‰õΩÅ Hõh㨠J=ã¨~åÅ#∞ ÉèÏ~°`« HÍi‡Hõ =∞Ǩã¨Éèí JOwHõiOz =ÙOk.
^•xx P^è•~°=Ú KÕã∞¨ ‰õΩx J~Ú<å Hõh㨠"Õ`<« åÅ#∞ x~°Ü ‚ ∞« O KÕÜ∂« Åx Jx HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
10 ã¨O=`«û~åÅ #∞Oz Ѩx KÕã¨∞Î#flѨÊ\˜H© "åix ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨i‡<≥O\ò KÕÜ«∞_»=Ú ÖË^Œ∞?
Ô~·ÖËfi _çáê~°∞ì"≥∞O@∞Ö’ JOwHõiOKå~°∞. 3 ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨxÖ’ L#fl@¡~Ú`Õ Ñ¨i‡<≥O\ò
KÕ™êÎ=∞x J<åfl~°∞. ~°Hõ~°HÍÅ ¿Ñ~°¡`À "ÕÅH˘Åk L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ#∞ Ѩi‡<≥O\ò KÕÜ«∞‰õΩO_®
"å~°O^ŒiH© ZÖÏO\˜ ™œHõ~åºÅ∞ ÖˉΩõ O_® ™êyã¨∞<Î åfl~°∞. XHõ ã¨O=`«û~°O ã¨sfiã¨∞ ѨÓiÎKãÕ #≤
"å~°O^Œih Ѩi‡<≥O@∞ KÕÜ«∂e. D 5 ã¨O=`«û~åŠ֒ѨŠˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ
Wã¨∞Î#fl r`åÅ#~Ú<å Hõhã¨=Ú =∞# L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ ‰õÄ_® WKÕÛO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e. D
=∞^茺 Hõ~°∞=Ù Éèí`åºxfl r`«O`À HõeÑ≤#ѨC_»∞ Hõhã¨=Ú 5 ~°∂áêÜ«∞Å~Ú<å ÃÑiˆQ@@∞ì,
ÖËHáõ È`Õ XHõ WO„H˜"∞≥ O\ò J~Ú<å W=fi=∞x, `«~∞° "å`« Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ |\˜ì K«∂ã¨∞HÀ=K«∞Û#x
"å~°∞ HÀ~å~°∞. Jk <åºÜ«∞"≥∞#ÿ HÀiHõ. ^•xx J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`å~°x Ptã¨∞<Î åfl#∞. „áê^äqŒ ∞Hõ
Láê^蕺ܫÚÅÖ’ J<ÕHõ „ˆQ_»∞Å∞ ÃÑ\ì̃, `«‰õΩ¯= „ˆQ_»∞Ö’ Z‰õΩ¯= L^ÀºQÍÅ∞ ÃÑ\ì̃ J~°›`«Å#∞
|\˜ì r`åÅ∞ W"åfie. HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å q+¨Ü«∞OÖ’ ѨHõΔáê`« "≥·Yix „ѨÉèí∞`«fiO
J=ÅOaã¨∞Î#flk. ã¨fi`«O„`«=ÚQÍ xÅ|_ç# Ü«¸xÜ«∞#∞û#∞ JxflO\˜x QÆ∞iÎã¨∂Î U
Ü«¸xÜ«∞<£ ^•fi~å J„y"≥∞O\ò‰Ωõ XѨC‰õΩO>Ë ^•xx J=∞Å∞ [i¿Ñ suQÍ ~°ÇϨ 㨺 ÉÏºÖˇ\ò
Ѩ^Œúux F@∞ fã¨∞‰õΩx =º=ǨÏiOKåÅx =∞#q KÕã¨∞Î<åfl#∞. WHõ q^•º q^è•#=Ú QÆ∞iOz
291
QÆ=~°fl~°∞ QÍ~°∞ `«=∞ „Ѩã¨OQÆOÖ’ ã¨O`«$Ñ≤Î "≥Å¡_çOKå~°∞. H˘xfl HÍÖËrÅ∞, ÃÇ·Ïã¨∂¯à◊√¡,
Ü«¸x=iû\©Å∞ ÃÑ\Ïì=∞x K≥áêÊ~°∞. `≥Å∞QÆ∞#∞ QÆ∞iOz KåÖÏ „â◊^Œú fã¨∞‰õΩO@∞<åfl=∞x
K≥áêÊ~°∞. WO`«=~°‰Ωõ `≥Å∞QÆ∞ >ˇÑÿ Ù¨ ~Ô @
· ~üû ÖË=Ù. ѨiáêÅ# `≥Å∞QÆ∞Ö’ [~°ÑÖ¨ =Ë Ú. âßã¨#ã¨Éíè
=º=Ǩ~åÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ [~°Ñ¨ÖË=Ú JO@∞<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`«fi=Ú ^ŒQÆæ~° _»|∞ƒ ÖË^Œx
JO@∞<åfl~°∞. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜ Ç≤ÏOn g∞^Œ L#flO`« "≥∂A „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨Å g∞^Œ
ÖË^Œ∞. Ç≤ÏOn HÀã¨O HÀ\Ï¡k ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞Û ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. ѨiáêÅ<å ÉèÏ+¨QÍ#∞,
Ü«¸x=iû\©Ö’¡ É’^èŒ<å ÉèÏ+¨QÍ#∞ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_®xH˜ U =∂„`«O Y~°∞Û
ÃÑ@ì_»=Ú ÖË^Œ∞. qq^èŒ ~å„ëêìÅÖ’ =Ù#fl ÉèÏ+¨Å‰õΩ ã¨=Úz`« ™ê÷<åxfl WzÛ#ѨC_Õ Ç≤ÏOnx
W`«~° ~å„ëêìÅ „Ѩ[Å∞ P"≥∂k™êÎ~∞° . ѨiáêÅ<å =º=Ǩ~åʼnõΩ, Ü«¸x=iû\©Å‰õΩ É’^è<Œ å
ÉèÏ+¨QÍ#∞ Ç≤ÏOn<Õ ~°∞^•Ì~O° >Ë J#=ã¨~=° ÚQÍ ÖËxáÈx ã¨=∞㨺Å#∞ `≥zÛ# "å~°∞ J=Ù`å~°∞.
Ç≤ÏOnx <Õ~°∞ÛH˘#=Åã≤#^Õ. qq^èŒ ~å„ëêìÅÖ’x ÉèÏ+¨Å‰õΩ Lz`« ™ê÷#=Ú WzÛ#ѨC_Õ
Jk ™ê^躌 =∞=Ù`«∞Ok. ^•xH˜ HÍ=Åã≤# „â◊^úŒ fã¨∞HÀ"åe. HÍ=Åã≤# _»|∞ƒ Hˆ \Ï~ÚOKåe.
HÍx HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO ^•xH˜ aè#flOQÍ =º=ǨÏi™ÈÎOk. L~°∂Ì#∞ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨QÍ
JOwHõiOKå~°∞. „Ѩu L^ÀºQÆã¨∞÷_»∞ Ç≤ÏOnQÍx, L~°∂Ì#∞ QÍh <Õ~°∞ÛHÀ"åÅx J<åfl~°∞.
=Úã≤¡=ÚÅ∞ #∂\˜H˜ Ѩk âß`«O QÍx JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍx L#flѨC_»∞ ѨiáêÅ<å
=º=Ǩ~åÅ∞ L~°∂ÖÌ ’ [~°Ñ_¨ ®xH˜ JÉèºí O`«~O° ÖË^∞Œ . L~°∂ÖÌ ’<Õ L#fl`« q^Œº#∞ <ÕiÊOK«_®xH˜
HÍÖËrÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xfl =∂ áêsì |ÅѨ~°∞ã¨∞Î#flk.
WHõ P~ÀQƺO QÆ∞iOz H˘xfl q+¨Ü«∂Å#∞ =∞#q KÕ™êÎ#∞. U"À Zxq∞k [#~°Öò
Ǩã≤Ê@Öòû ÃÑ\Ïì~°∞. „ÃÑ·=∞s ÃÇÏÖòÎ ÃãO@~üû ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. ÉÏQÍ<Õ LOk. HÍx Jq
KåÅ=Ù. „Ѩu J~Ú^Œ∞ "ÕÅ [<åÉèωõΩ XHõ „QÍg∞} _çÃãÊ#ûs LO_Õ@@∞ì K«∂_®e. "å\˜H˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# "≥∞_çHõÖò Jã≤ÃãìO\òû#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∂e. WO_çÜ«∞<£ H“xûÖò PѶπ "≥∞_çã≤<£
K≥ÑÊ≤ #@∞ìQÍ P~°∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ HÀ~°∞û ѨÓiÎ KÕ¿ãÎ `«Ñʨ _®Hõ~ì Qü Í Ñ¨xKÕÜ∞« _®xH˜ gÅ∞ÖË^<Œ Õ
ѨxH˜=∂e# ã≤^•úO`åxfl ZO`« `«fi~°QÍ |∞@ì^•YÅ∞ KÕ¿ãÎ JO`« =∞Ozk. „QÍ=∞ "≥·^Œ∞ºÅ∞
L<åfl~°∞. "åiH˜ ã¨iÑì HÔ≤¶ \òû Wã¨∞<Î åfl~°∞. "åiH˜ Z‰õΩ¯= `«sÊù^∞Œ ÖËHáõ È~Ú<å "≥^· ºŒ O KÕÜ∞« _®xH˜
J=HÍâ◊O Wã¨∞Î<åfl~°∞. J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ "åiH˜ P~°∞ =∂ã¨=ÚÅÖ’, XHõ ã¨O=`«û~°"≥∂ HÀ~°∞û
ÃÑ\˜ì =∂=¸Å∞QÍ =KÕÛ "åº^èŒ∞ÅÔH·<å P _çÃãÊ#ûsÅÖ’ =∞O^Œ∞Å∞ WKÕÛ J=HÍâ◊O
HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞=K«∞Û. =¸_»∞ ã¨O=`«û~°=ÚÅ ëê~üìHÀ~°∞û ÃÑ\˜ì P^èŒ∞xHõ "≥·^•ºxfl <ÕiÊ`Õ
ÉÏQÆ∞O@∞Ok. "≥∞ÿã¨∂~°∞ „ѨÉèí∞`«fiO Wk=~°̂H nxx „áê~°OaèOzOk. =∞# „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_®
^è≥·~°ºOQÍ P P^èŒ∞xHõ "≥·^•ºxfl <Õ~°Ê_®xH˜ `«~°QÆ`«∞Å∞ U~åÊ@∞ KÕã≤ Jaè=$kú KÕÜ«∂e.
=∞O„`«™ê#∞Å∞ „Ѩã¨∞Î`«O „Ѩu =¸_»∞ "ÕÅ [<åÉèωõΩ, =KÕÛ S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ „Ѩu
Ô~O_»∞ "ÕÅ [<åÉèωõΩ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ LO_Õ@@∞¡ Jxfl „QÍ=∂ÅÖ’ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.
WHõ, =Úã≤"¡ ∞£ "≥∞<ÿ åi\©Å QÆ∞iOz Wk =~°Hˆ K≥áêÊ=Ú. "å~°∞ D ~ÀA ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`«O
K≥Ok L<åfl~°∞ Jx K≥ѨÊHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. P ÉèíÜ«∞O "åiH˜ áÈ"åÅO>Ë "åi =∞`åxH˜, "åi
292
ã¨O㨯 $uH˜, "å~°∞ x=ã≤OKÕ q^è•<åxH˜ Ǩg∞ W"åfie. Hˆ =ÅO LѨ<庙êÅ ^•fi~å Ǩg∞Å∞
W=fi_»O HÍHõ PK«~°}Ö’ K«∂Ñ≤OKåe. "≥∞ÿ<åi\©Å∞QÍ L#fl =Úã≤¡"£∞Å∞ L^ÀºQÍʼnõΩ
Qͺ~°O\© W"åfie. "Õ∞=Ú "≥∞ÿ<åi\©QÍ =Ù<åfl=Ú. HÍ|\ì̃ D ^Õâ◊=ÚÖ’ =∂‰õΩ Éèíq+¨º`«∞Î
ÖË^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∞O "åiÖ’ LOk. ^•xx áÈQ˘\ì̃ "åiH˜ ~°HõΔ} HõeyOKåÅx =∞#q
KÕã∞¨ <Î åfl#∞. <Õ#∞ WHõ ZxflHõÅ q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_É» ’`«∞<åfl#∞. Hõ#∞Hõ P"ÕâÑ◊ _¨ ‰» Ωõ O_®
q#=Åã≤OkQÍ „áêi÷ã¨∞Î<åfl#∞. ZxflHõÅÖ’ HÍO„ÔQã¨∞ "å~°∞ J<åºÜ«∂Å∞ KÕã≤ ÔQeKå~°∞.
Hõ#∞Hõ "åix MÏm KÕÜ«∞=∞x "Õ∞=Ú K≥ѨÊ_»O ÖË^Œ∞. "Õ∞=Ú K≥Ñ≤Ê<å "å~°∞ KÕÜ«∞~°∞. J\Ï¡
"Õ∞=Ú J_»QÆ@OÖ’ ‰õÄ_® ã¨||∞ ÖË^Œx =∂‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. U^À q^èŒOQÍ ÔQeKå~°∞ HÍx
"≥Ú#fl [iy# q^è•#"Õ∞ WHõ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® [~°QÆx¿ãÎ „Ѩ[ʼnõΩ ZxflHõÅÃÑ· #=∞‡HõO
áÈ`«∞Ok. JÖÏ KÕ¿ãÎ Jk „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO JxÑ≤OK«∞‰õΩO@∞O^• Jx PÖ’zOKåe. D
~ÀA ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „Ѩ*Ï`«O„`åxH˜ „Ѩ=∂^ŒO U~°Ê_Õ suQÍ ZxflHõÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú,
J^Õ q^èŒOQÍ [iQÍ~Ú. WHõ =ÚO^Œ∞ J^Õ q^èŒOQÍ [iy`Õ =∂„`«O ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
„Ѩ*Ï`«O„`«O =∞#^Œ∞ Jx HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ QÆ∞iÎOz ^•xx QÆ∞iOz ã‘iÜ«∞ãπQÍ
PÖ’zOz, ^•xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Ѩ^äŒHÍÅ∞ "ÕÜ«∂Åx K≥|∞`«∞<åfl#∞.
ZxflHõÖ’¡ JÉèíº~°∞÷Å =ºÜ«∞Ѩiq∞u „ѨHÍ~°O Y~°∞Û U_»∞ "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Åx XHõ
ѨxH˜=∂e# ÖˇHõ¯ ѨOÑ≤¿ãÎ Z=iH© ^•xg∞^Œ Q“~°=O ÖË^Œx JO^Œ~°‰õÄ `≥Å∞ã¨∞. ÅHõΔÅ
H˘Ån _»|∞ƒ Y~°∞Û ÃÑ\Ïì~°∞. =∞^Œºáê# x¿+^èŒO L<åfl ™ê~å~Ú qK«ÛÅq_çQÍ Ñ‘áêʼnõΩ
Ñ‘áêÅ∞ MÏm JÜ«∂ºÜ«∞#fl ã¨OQÆu JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. J=hfl =∂=¸Å∞ J~ÚáÈÜ«∂~Ú.
_»|∞ƒ =ÙOk HÍ|\ì̃ F@~°¡‰õΩ Pâ◊ K«∂Ñ≤OK«_»O, =uÎ_ç KÕÜ«∞_»O, ^Ò~°̊<åºÅ∞ [~°Ñ¨_»O,
áÈeOQ∑ ^ŒQÆæ~°‰õΩ U*ˇO@∞¡ ~å‰õΩO_® KÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖˇ·#=hfl KÕâß~°∞. „ѨuѨHõΔ áêsìÅ
*ˇO_®Å∞ Ñ‘H˜OK«_»O, Jã¨ÉèíºOQÍ u\ì̃OK«_»O =∂=¸ÖË JÜ«∂º~Ú. "å\˜x QÆ∞iOz UU
xÜ≥∂[Hõ=~åæÅÖ’ Z\Ï¡ [iyOk L^•Ç¨Ï~°}Å∞ W"åfiÅO>Ë D ã¨=∞Ü«∞O KåÅ^Œ∞. D
~ÀA JO^Œ~°O ‰õÄ~°∞Ûx ZxflHõÅ xÜ«∞=∂=o KÕã¨∞H˘<åfl=Ú. HÍx ^•xÖ’ XHõ¯ JHõΔ~åxfl
‰õÄ_® áê\˜OK«ÖË^Œ∞. "å\˜x JkèHÍ~° áêsìÖ’ =Ù#fl HÍO„ÔQãπ "å~°∞ ÉèíQÆflO KÕâß~°x <Õ#∞
K≥ѨÊHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. J=hfl ã¨Ç≤ÏOKå=Ú. "å\˜x Z^Œ∞~À¯QÆÅ=Ú ‰õÄ_®. Z^Œ∞~˘¯#flO`« =~°̂H
„Ѩ*Ï`«O„`«O LO@∞O^Œx JO^Œ~‰° Äõ `≥Å∞ã¨∞. JO`ÕQÍHõ Ѩ\ÏfisÅ∞, Ѩ>ÅË ∞Å∞, ÃÑ`«OÎ ^•~°∞¡
`«=∞ JkèHÍ~°O LѨÜ∂≥ yOz „Ѩ[Å g∞^Œ `≥zÛ# XuÎ_ç QÆ∞iOz ‰õÄ_® K≥Ñʨ ^ŒÅK«∞HÀÖË^∞Œ .
`« = ∞‰õ Ω J#∞‰õ Ä ÅOQÍ Ñ¨ x KÕ Ü « ∞ x \© K « ~ ° ¡ # ∞ |kb KÕ Ü « ∞ _» O QÆ ∞ iOz ‰õ Ä _®
K≥Ñʨ ^ŒÅK«∞HÀÖË^∞Œ . JÖÏ K≥áêÊÅO>Ë ÖˇH¯õ ÖË#xfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K≥Ñʨ =K«∞Û. WHõ, Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞
`«∞áê‰õΩÅ∞ K«∂Ñ≤Oz „Ѩ[Å#∞ ɡkiOz# Ѷ¨∞@#Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. D<å_»∞ ‰õÄ_®
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ J^Õq^èŒOQÍ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Jk <åºÜ«∞O HÍ^Œ∞, „Ѩ*Ï`«O„`«O HÍ^Œ∞. W=hfl
KÕã≤ ZxflHõÅÖ’ ÔQe¿ãÎ Jk XHõ ÔQÅ∞Ѩ٠HÍ^Œ∞. D "Õà◊ P q^èŒOQÍ ÔQÅ==K«∞Û. JkèHÍ~°O
`«=∞ KÕuÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ=K«∞Û. J~Ú`Õ D suQÍ KÕ¿ãÎ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „Ѩ*Ï`«O„`«O LO_»^Œ<Õ
ã¨OQÆu K≥|∞`«∞<åfl~°∞. WHõ „ѨÉ∞íè `«fi Ü«∞O„`«O K«∂_»O_ç. JO>Ë WHõ¯_» áÈbã¨∞Å, L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ
293
q+¨Ü«∞O K≥|∞`«∞<åfl#∞. q∞ye# "åà◊¡ q+¨Ü«∞O J@∞=ÙOK«O_ç. Láê^蕺ܫÚÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
"åiH˜ ZxflHõÅ∞ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ U"Õ"À Pâ◊Å∞ K«∂Ñ≤OK«=K«∞Û#∞. <å‰õΩ F@∞ W¿ãÎ g∞
H˘_»∞‰õΩʼnõΩ L^ÀºQÆq∞™êÎ#x, WOHÍ U^À KÕ™êÎ#x K≥ѨÊ=K«∞Û. ÖËHõáÈ`Õ =∞O„`«∞Å∞
"≥o#¡ ѨÙÊ_»∞ JѨÊ\˜HÑõ C¨ _»∞ P~°~¤ ∞° ¡ "Õ~ÚOz#@∞¡QÍ #\˜OK«=K«∞Û. H˘xfl xÜ≥∂[Hõ=~åæÅÖ’
„ѨÉèí∞`Àº^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ *’HõºO KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. D suQÍ [iy`Õ ZxflHõÅ =Å¡ ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞.
D Ѩ^Œú`«∞Åhfl ‰õÄ_® ѨxH˜=∂e# Ѩ^Œú`«∞Å∞. U"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H© JÜ«∂º g∞~°∞ _»|∞ƒ
K«∂Ñ≤™êÎ=∞O>Ë, _»|∞ƒ`À ‰õΩã‘ÎѨ_»`å=Ú. ^Ò~°̊#º=Ú K«∂Ñ≤¿ãÎ ^Ò~°̊#ºO`À ‰õΩã‘ÎѨ_»`å=Ú.
g∞ L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ ѨHõΔáê`«=Ú`À =º=ǨÏi¿ãÎ ^•xH˜ ‰õÄ_® "Õ∞=Ú `«@∞ì‰õΩO\Ï=Ú. HÍx
„QÍ=∂ÅÖ’ HÍãÎ̈ „ѨKå~°=Ú KÕã¨∞H˘O\Ï=Ú JO>Ë ^•xH˜ ‰õÄ_® áÈbã¨∞Å∞ `«ÅÅ∞ |^ŒÌÅ∞
H˘\˜ì =∂ÃÑ· ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ_»∞`«∂ =ÙO>Ë, WHõ ZxflHõÅO>Ë J~°÷"Õ∞q∞\˜? D Ѷ¨∞@#Åhfl
[iy<åÜ«∞x K≥|∞`«∂ =ÙO>Ë, ã¨Or=Ô~_ç¤ QÍ~°∞ P q^èŒOQÍ Ug∞ [~°QÆÖË^Œx áêsìÖ’
=∂\Ï¡_»∞`«∂ K≥Ñ≤Ê#@∞ì Ѩ„uHõÅÖ’ Ѩ_çOk. HÍO„ÔQã¨∞ ѨHõΔ=Ú JO>Ë Jaè=∂#O QÆÅ
Ѩ„uHõÅÖ’ J#∞‰õΩO\Ï#∞. "å~°∞ D ~ÀA# âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ J^Õ ~°HõOQÍ K≥Ñ≤Ê`Õ K≥ѨÊ=K«∞Û.
HÍx "Õ∞=Ú ã‘iÜ«∞ãπQÍ K≥|∞`«∞#fl q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz Wk=~°̂H q#uѨ„`åÅ∞ WKåÛ=Ú.
"å\˜x ã‘iÜ«∞ãπQÍ PÖ’zOK«O_»x K≥|∞`«∞<åfl#∞. W^ÕsuQÍ QÆ#∞Hõ [iy#@¡~Ú`Õ
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ =∂„`«=Ú =∞#‰õΩ KåÖÏ #+¨ìO HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞ÎOk. P q^èŒOQÍ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’
[~°QƉõΩO_® KÕÜ«∞=∞x <å HÀiHõ. Ô~O_»=k U^À ZxflHõÅÖ’ KÕ¿ãÎ KÕâß~°∞. HÍx D ~ÀA
‰õÄ_® HõHõΔ ™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. ZHõ¯_≥Hõ¯_»~Ú`Õ, HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ,
Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ, Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ |ÅѨiz# "åiH˜ F@∞ "Õâß~À, JHõ¯_» "åiÃÑ·# HõHõΔ
™êkèOK«_®xH˜ D <å\˜H© „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. Wk PѨ٠KÕÜ«∂e ÖˉõΩO>Ë P
„áêO`«OÖ’ âßOu Éèí„^Œ`«Å∞ ‰õÄ_® HÍáê_»\ÏxH˜ ™ê^茺O HÍ^Œ∞. Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ#∞ JÔ~ã¨∞ì
KÕÜ«∞=K«∞Û. *ˇ·à◊¡Ö’ ÃÑ@ì=K«∞Û. HÍx P Ѩ^Œúu =∂„`«O ãÔ̈~·# Ѩ^Œúu HÍ^Œ∞. ZxflHõÅÖ’
KÕã≤#k `«Ñ¨Êx QÆ∞iÎOK«O_ç, Hõhã¨O Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’<≥·<å P q^èŒOQÍ KÕÜ«∞‰õΩO_® PÖ’K«#Å∞
"Õã¨∞HÀO_»x "åiH˜ K≥|∞`«∞<åfl#∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ ã¨OQÆu, WHõ¯_» W`ÕÎǨ^Œ∞Öò =Úã≤¡g∞#¡#∞
F_çOKå~°<åfl~°∞. ã¨O`À+¨"Õ∞, HÍx P ZxflHõÅÖ’ U q^èŒOQÍ „Ѩ=iÎOKå~°∞? =Úã≤¡O „ã‘ÎÅ∞
iHΔÍÅÖ’ |∞~åöÅ∞ "Õã¨∞H˘x F@∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ áÈ`«∂ LO>Ë P |∞~åöÅ#∞ ÖÏyáêˆ~ã≤, P
„ã‘ÎÅ g∞^Œ L"Õ∞‡ã≤, "åix F\˜OQ∑‰õΩ áȉõΩO_® KÕÜ«∞_»O [iyOk. Wk <Õ#∞ KåÖÏ
ÉÏ^èŒ`À K≥|∞`«∞<åfl#∞.
294

~å[ºã¨Éèí
1952 : ˆHO„^Œ |_≥˚\òÃÑ· „Ѩã¨OQÆO
(1952 "Õ∞ 28)
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: |_≥˚\òÃÑ· K«~°Û‰õΩ ÃÇÏK«∞ÛHÍÖÏxfl ˆH\Ï~ÚOK«_»O J=ã¨~°O. JO^Œ∞<å
„ѨÉèí∞`«fi áêsì ã¨Éèí∞ºÅHõO>Ë „ѨuѨHõΔO "åiH˜ =∞iO`« HÍÖÏxfl W"åfie. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë
„ѨÉ∞íè `«fi q^è•<åÅ#∞ q=∞i≈OK«_"» ∞Õ QÍHõ, x~å‡}Ï`«‡Hõ"∞≥ #ÿ „Ѩuáê^Œ#Å#∞ KÕã,≤ „ѨÉ∞íè `åfixH˜
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»=Åã≤# ÉÏ^茺`« =∂ÃÑ· L#flk. g∞iKÕÛ Ñ¨k Ѩk¿ÇÏ#∞ x=ÚëêÅ =º=kèÖ’
=∂Hõk ™ê^茺Ѩ_»^Œ∞. |_≥˚\òÃÑ· K«~°Û#∞ =∞~À ~ÀA á⁄_çyOKåe. ÖË^• HÍO„ÔQãπ ѨHõΔO
"å~°∞ H˘O`«HÍÖÏxfl `«yæOK«∞H˘x, =∂‰õΩ =∂\Ï¡_ÕO^Œ∞‰õΩ Z‰õΩ¯= >ÿ̌"£∞ W"åfie.
˛ ˛ ˛
H˘O`«=∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ „Ѩã¨OyOz# `«~°∞"å`« ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºQÍ~°∞ =∂\Ï¡_»∞`«∂ WÖÏ
K≥áêÊ~°∞:
H˘O`«=∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ „ѨuѨHõΔOÖ’ =Ù#fl =∂ÃÑ· H˘xfl KÒHõÉÏ~°∞ q=∞~°≈Å∞ KÕâß~°∞.
Jk "åi |ÅÇ‘Ï#`«‰õΩ zǨÏflO. "åiH˜ ã¨=∂^è•#q∞zÛ, HÍÖÏxfl <Õ#∞ =$^ä•
KÕÜ«∞^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. WOHõ |_≥˚\ò#∞ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®ÅO>Ë HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO `«#
Pâ◊ÅxflO\˜h `å=Ú ~°∂á⁄OkOz# *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHõÃÑ· ÃÑ@∞ìH˘<åfl~°∞. |_≥˚\ò „Ѩ}ÏoHõ
J=∞Å∞‰õΩ ™ê^èŒ#O HÍ"åe. D q+¨Ü«∂xfl Pi÷Hõ =∞O„`Õ `«# „Ѩã¨OQÍÖ’¡ K≥áêÊ~°∞. =∞i
WѨÙÊ_»∞ PÜ«∞# „ѨuáêkOz# D |_≥˚\ò „Ѩ}ÏoHõ J=∞Å∞‰õΩ ™ê^èŒ#O HÍQÆÅ^•? ÖË^Œx
<Õ#∞ K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë D |_≥˚\ò xiÌ+ì̈OQÍ ÖË^Œ∞. <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ „H˜O^Œ@
19 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ q∞QÆ∞Å∞ =ÙO_»QÆÅ^Œx K≥áêÊ~°∞. HÍx WѨC_»∞ ^•xfl <åÅ∞QÆ∞
HÀ@¡‰õΩ kQÆ*Ï~åÛ~°∞. |_≥˚\ò#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>Ëì=ÚO^Œ∞ =∂iÛ =∂ã¨OÖ’ ZQÆ∞=∞u ã¨∞OHõO
XHõ "Õ∞~°‰õΩ ~åQÆÅ^Œx JOK«<å "Õâß~°∞. HÍx Ô~O_»∞ <≥ÅÖ’¡<Õ P ZQÆ∞=∞u ã¨∞OHÍxfl 25
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å =~°‰õÄ `«yæOK«=Åã≤ =zÛOk. WÖÏ [~°QÆ_®xH˜ HÍ~°}O g∞ Pi÷Hõ
295
q^è•#OÃÑ· g∞‰õΩ HõO„\’Å∞ ÖËHõáÈ=_»"Õ∞. =∞# Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ POQÀ¡–J"≥∞iHõ<£
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å Pi÷Hõ =º=ã¨`÷ À =Ú_çÃÑ\Ïì~∞° . JO^Œ∞=Å¡<Õ „a@<£Ö’QÍx, J"≥∞iHÍÖ’QÍx
Pi÷Hõ =∂O^ŒºO U~°Ê_ç`Õ ^•x „ѨÉèÏ=O =∞# ^Õâ◊OÃÑ· Ѩ_»∞`«∞Ok. P q^èŒOQÍ =∞#O
xã¨ûǨÜ«ÚÅ=∞=Ù`«∞<åflO. *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHõ#∞ ~°∂á⁄OkOK«∞H˘<Õ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =∞#O
H˘xfl ã¨∂„`åÅ#∞ áê\˜OK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok. XHõ „Ѩ}ÏoHõ#∞ ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ"åÅO>Ë
=∞# q^ÕâßOQÆ "åºáê~°OÃÑ· ѨÓiÎ HõO„\’Å∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ LO_®e. =º‰õΩÎʼnõΩ, „Ѩ~Ú"Õ@∞
HõOÃÑhʼnõΩ =ke "ÕÜ«∞~å^Œ∞.
q^Õj "åºáê~°O „Ѩ~Ú"Õ@∞ ã¨Oã¨÷Å KÕ`«∞Ö’¡ LO_»_»O =¸ÅOQÍ =∞#O Ug∞
KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞#fl@∞¡ WѨC_»∞ Pi÷Hõ =∞O„u `«# „Ѩã¨OQÆOÖ’ q=iOKå~°∞. J~Ú`Õ `«=∞
=^ŒÌ ÖˇÃ· ã#∞ûÅ∞ WKÕÛ JkèHÍ~åÅ∞<åflÜ«∞h, HõO„\’à◊√¡ =Ù<åflÜ«∞x, kQÆ∞=∞`«∞Å∞ ZQÆ∞=∞`«∞ÅÃÑ·
ã‘eOQÆ∞ ÃÑ@ìQÆÅ=∞x U"Õ"À K≥áêÊ~°∞. D 㑯=ÚÅhfl HÍy`åÅÃÑ· =∂„`«"Õ∞ =ÙO\Ï~Ú.
H˘iÜ«∂ Ü«Ú^ŒúO`À ^èŒ~°Å∞ ÃÑiQÍ~Ú. |@ìÅ ^èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. „ѨÉèí∞`«fiO FÃÑ<£
ÖˇÃ· ã#∞ûÅ#∞ Wã¨∞OÎ k. Ѷe¨ `«OQÍ J"≥∞iHÍ #∞O_ç XHõ Ѩk ÅHõÅΔ ÉËà√◊ ¡ kQÆ∞=∞u J=Ù`å~Ú.
JO^Œ∞‰õΩ =O^Œ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞Û ÃÑ_»`å~°∞. JѨC_Õ=∞=Ù`«∞Ok? =∂Ô~¯@∞ìÖ’
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ^•xHõO>Ë ÃÇÏK«∞Û |@ì =ÙO@∞Ok. *∫o Ѩi„â◊=∞ ‰õÄ_® ^•xfl _≥e=s
KÕã¨∞HÀ*ÏÅ^Œ∞. Hõ#∞Hõ Wk HÍ^Œ∞ J#∞ã¨iOK«=Åã≤# Ѩ^Œúu HÍ^Œ∞. Ô~O_À =ÚYº"≥∞ÿ#
q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë L`«ÊuÎÃÑ· „ѨÉèí∞`åfixH˜ ѨÓiÎ HõO„\’Å∞ =ÙO_®e. L`«ÊuÎ ZO`« =ÙO_®Ö’
g∞~°∞ x~°‚~ÚOK«QÆÅQÍe. „ѨÉèí∞`«fi Ѩi„â◊=∞ „Ѩ^è•# â◊HÎ̃QÍ ÖËHõáÈ`Õ „Ѩ[Å J=ã¨~åÅ#∞
f~°Û_»O ™ê^茺O HÍ^Œ∞. WѨC_Õ"≥∂ JO`å =º‰õΩÎʼnõΩ =keÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. =∞# Ѩi„â◊=∞Ö’¡
66 âß`«O „a\˜+π ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å PkèѨ`«ºO „H˜O^Œ =ÙOk. WѨÊ\˜H© =∞# Ѩi„â◊=∞ÅÃÑ·
"åi PkèѨ`åºxfl H˘#™êQÆxã¨∞Î<åfl~°∞. g∞ áê¡xOQ∑ „Ѩ[Å J=ã¨~åÅ#∞, ã¨fi^Õâ◊OÖ’x
=∂Ô~¯@∞ì#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞HÀ"åe. JÖÏ H͉õΩO_® q^ÕâßʼnõΩ ZQÆ∞=∞u KÕã≤ ÃÇÏK«∞Û
ÖÏÉèÏÅ#∞ QÆ_çOKåÅ#fl ^Œ$+≤ì =ÙO_»‰õÄ_»^Œ∞. „ѨÉèí∞`«fiO P q^èŒOQÍ =º=ǨÏiOK«_»O ÖË^Œx
ã¨Ê+¨=ì ∞=Ù`«∞#flk. W\©=Å "Õ~∞° â◊#QÆ, #∂<≥Å∞, =∞^躌 ~°HÑõ Ù¨ |@ìÅ∞, ѨOK«^•~° "≥Ú^ŒÅ∞QÍQÆÅ
J<ÕHõ x`åº=ã¨~° ã¨~°‰õΩÅ ZQÆ∞=∞`«∞ÅÃÑ· HõO„\’à◊¡#∞ ZuÎ"Õâß~°∞. =∞# L`«ÊuÎ ÅHõΔ ºO
Uq∞\˜? =∞# *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHõ Pâ◊Ü∞« O Uq∞\˜? =∞# „Ѩ[Å J=ã¨~åÅ#∞ f~°Û_®xH˜
HÍ^•? =∞# ^Õâ◊OÖ’x „Ѩ[ʼnõΩ ã¨iѨ_»|@ìÅ∞<åflÜ«∂? JÖψQ PHõe`À =∞Å=∞Å=∂_Õ
„Ѩ[ÅO^ŒiH© J=ã¨~°"≥∞ÿ# PǨ~° ^è•<åºÅ∞<åflÜ«∂? =∞# ^Õâ◊ J=ã¨~åÅ#∞ „`Àã≤ѨÙzÛ
q^ÕâßʼnõΩ ZQÆ∞=∞`«∞Å∞ KÕã≤ ÖÏÉèÏÅ#∞ ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜ „Ѩ~Ú"Õ@∞ =º‰õΩÎʼnõΩ
J=HÍâßxfl HõeÊOK«_=» ∂?
296
 =∞~À q+¨Ü«∞O– U_®kH˜ 26 HÀ@¡ =~°‰õΩ J^Œ#OQÍ =ÙO@∞O^Œx JOK«<åQÍ
=∞# „Ѩ}ÏoHõ =ÙOk. HÍx f~å K«∂¿ãÎ J^Œ#OQÍ L#flk 26 HÀ@∞¡QÍHõ, =¸_»∞ HÀ@∞¡
=∂„`«"Õ∞. =∞# áê¡xOQÆ∞ JO`å J"≥∞iHÍ WKÕÛ JѨCÅÃÑ·<å, q^ÕâßÅ ã¨Ç¨Ü«∞OÃÑ·<å
P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙOk. =∞# *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHõ ѨÓiÎQÍ q^Õj ã¨Ç¨ Ü«∂ÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO_»@O
Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO <Õ_»∞ KÕã¨∞Î#flk W^Õ. "Õ∞=Ú q^Õâ◊ ã¨Ç¨Ü«∂xfl
fã¨∞HÀ=_®xH˜ =ºuˆ~Hõ=∞<Õ q=∞~°≈# =ÙOk. "åãÎ̈"åxH˜ q^Õj ã¨Ç¨Ü«∞O fã¨∞HÀ=_®xH˜
"Õ∞=Ú =ºuˆ~HõO HÍ^Œ∞. =∞# Ѩ@¡ J"≥∞iHÍ „ѨÉèí∞`«fiO J#∞ã¨iOK«∞`«∞#fl "≥·YiˆH "Õ∞=Ú
=ºuˆ~HõO. Pi÷Hõ =∞O„u „Ѩã¨OQÆO #∞O_ç XHõ "åHͺxfl K«kq g∞‰õΩ qxÑ≤OK«∞`å#∞.
''ÉèÏ~°`ü–J"≥∞iHÍ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«∞`å~Ú. =¸_»∞ <≥ÅʼnõΩ,
ã¨O=`«û~åxH˜ P x^èŒ∞Å#∞ qq^èŒ ã‘¯=ÚʼnõΩ ZÖÏ LѨÜ≥∂yOz#n x"ÕkHõÅ∞ `«Ü«∂~°∞
KÕÜ«∞|_»`å~Ú.——
J"≥∞iHÍ ÃÑ@∞ì|_ç =Ù#fl Hõ=¸ºx\© „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞, W`«~° „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ PK«~°}Ö’
x~°fiÇ≤ÏOK«∞`«∞#flk J"≥∞iHÍ „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞##flk <å‰õΩ ã¨Ê+ì̈OQÍ HõxÑ≤OK«∞`«∞#flk. WO^Œ∞ˆH
"Õ∞=Ú JÉèíºO`«~°O K≥|∞`«∞#flk. „ѨÉèí∞`«fiO Uk KÕã≤<å Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ q=∞i≈OK«∞`å~°<Õ
Jaè„áêÜ«∞O g∞‰õΩ#flk. Wk KåÖÏ á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞O. „ѨÉèí∞`«fiO Q“~°qOKÕ Pi÷Hõ
âß„ãÎ̈"Õ`«ÎÖË „ѨÉèí∞`«fi #_»HõѨ@¡ Jã¨O`«$Ñ≤Îx "≥Å¡_çOK«∞`«∞<åfl~°∞. =∞# *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHõ
[Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍ"åÅO>Ë, =∞# ^Õâ◊O ã¨fiÜ«∞O áÈ+¨HõO HÍ"åÅO>Ë, =∞#O =º=™êÜ«∞O
g∞^Œ<Õ QÍHõ, ÉèÏs Ѩi„â◊=∞Å#∞ <≥ÅH˘Å∞ÊHÀ=_»OÃÑ·<å, #n [ÖÏÅ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞
xi‡OK«∞HÀ=_»OÃÑ·<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO ˆHO„nHõiOK«_»O J=ã¨~°O.
WѨC_»∞ =∞~À HÀ}O #∞O_ç =∂\Ï¡_∞» `å#∞. =∞# „Ѩ[Å J=ã¨~åÅ#∞ f~åÛÅO>Ë,
=∞# Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kú K≥O^•ÅO>Ë, =∞# ^ÕâO◊ ã¨fiÜ«∞OáÈ+¨HOõ HÍ"åÅO>Ë, "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@
=∞#O KÕÜ«∞=Åã≤Ok =∞# ^Õâ◊OÖ’ =Ù#fl Jâı+¨ „Ѩ[Å H˘#∞QÀÅ∞ â◊H˜Îx ÃÑOKåe.
WO^Œ∞‰õΩ L#flk XˆH XHõ =∂~°æO. Éèí∂™êfi=∞º q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕã≤, ™êQÆ∞KÕ¿ã "åiH˜
Lz`«OQÍ Éè∂í =ÚÅ#∞ ѨOKåe. ^•xfl QÆ∞iOz „ѨÉ∞íè `«fiO Uq∞ KÕã∞¨ #Î flk? QÆ`« J~Ú^ÕO_»¡
HÍÅOÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO WO^Œ∞‰õΩ H˘xfl âßã¨<åÅ#∞ KÕã≤Ok. HÍx "å\˜ Ѷ¨e`«"Õ∞q∞\˜? P
âßã¨<åÅ =Å# ¿Ñ^Œ Ô~·`åOQÍxH˜ Éèí∂q∞ ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
ÉËQOÆ J~Ú*Ï*ò ~°ã∂¨ Öò (L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò)ó g∞~°∞ L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò [g∞O^•s ~°^∞Œ Ì K«\Ïìxfl
K«k"å~å? ^•x =Å# Ô~·`åOQÍxH˜ Éèí∂=ÚÅ∞ ÅaèOKå~Ú Hõ^•!
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó P K«\ÏìÅ#∞ <Õ#∞ K«k"å#∞. "å~°∞ [g∞O^•~°¡‰õΩ J~Ú^Œ∞ =O^ŒÅ
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ WKåÛ~°∞QÍx, Hõ~°¬‰õΩʼnõΩ Éèí∂q∞ =∂„`«O W=fiÖË^Œ∞. P ~åROÖ’
J<ÕHõ ~°HÍÅ [g∞O^•~°∞¡ L<åfl~°∞. "åi ¿Ñi@ Éèí∂=ÚŠѨ\ÏìÅ∞<åfl~ÚQÍx, "å~°∞
Éèí∂=ÚÅ#∞ ™êQÆ∞KÕÜ«∞~°∞. JO^Œ∞=Å# Éèí∂™êfiq∞Hõ q^è•<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞‰õΩO_®,
297
Ô~·`åOQÍxH˜ Éèí∂=ÚÅx=fi‰õΩO_® PǨ~°O q+¨Ü«∞OÖ’ =∞# ^Õâ◊O ã¨fiÜ«∞O ã¨=∞$kúx
™êkèOK«*ÏÅ^Œ∞. K≥·<å Uq∞ KÕã≤O^À K«∂_»O_ç. Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ HÍÅOÖ’<Õ P ^Õâ◊O
PǨ~°O q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨fiÜ«∞O ã¨=∞$kúx ™êkèOK«∞HÀQÆeyOk. WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O ^Œ∞<Õfl"å_çH˜
Éèí∂q∞x=fi_»"Õ∞. =∞i WHõ¯_» Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flk? WHõ¯_» „Ѩ[ʼnõΩ Hõhã¨O HÍ=Åã≤#
PǨ~° Ѩ^•~å÷Å#∞ H˘#∞HÀ¯=_®xH˜ ‰õÄ_® ™È÷=∞`«∞ÖË^Œ∞. ÃÇÏK«∞Û ^èŒ~° ÃÑ\ì̃ „ѨÉèí∞`«fiO
PǨ~° ^è•<åºÅ#∞ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞H˘O\’Ok. P ^è•<åºÅ#∞ „Ѩ[Å∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞QÆÅ
ã≤÷uÖ’ ÖË~°∞.
Kè≥·~°‡<£ó ã¨Éèí∞º_»∞ `«# „Ѩã¨OQÍxfl =ÚyOK«∞`å~å?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó WOHõ<Õ#∞ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Å#∞ K≥ѨÊ^ŒÅK«∞H˘<åfl#∞.
L`«ÊuÎ ÃÑiy#^Œx WѨC_»∞ „ѨÉèí∞`«fiO K≥ѨÙ`«∞#flk. Jk ã¨iHÍ^Œ∞. „ѨÉèí∞`«fiO
„ѨK«∞iOKÕ ''WO_»„ã‘ì JO_£ „>Ë_£—— J<Õ =∂ã¨Ñ¨„uHõÖ’<Õ Jxfl =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩi„â◊=∞Ö’¡#∂,
=º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’#∂ L`«ÊuΠѨ_áç È~Ú#@∞¡ ~åâß~°∞. L`«ÊuΠѨ_áç È=_»O`À x~°∞^ÀºQÆO
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flk. D Ѩiã≤÷u áê¡xOQ∑#∞ `≥Å∞Ѩ^Œ∞. J~åK«HÍxfl `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok.
q.l.QÀáêÖò (cǨ~ü)ó L‰õΩ¯ L`«ÊuÎ YzÛ`«OQÍ ÃÑiyOk.
Kè≥·~°‡<£ó L‰õΩ¯, ã≤"≥∞O@∞Å L`«ÊuÎ ÃÑiy#ѨÊ\˜H© J^Õ JO`å L`«ÊuÎ ÃÑiy#@∞¡
HÍ^Œ<Õk PÜ«∞# Jaè„áêÜ«∞O.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó WOHõ WѨC_»∞ |_≥˚\ò JOÔHÅ#∞ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞`å#∞. 400
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞ÅÖ’#∂ 20 HÀ@¡ =~°‰õΩ ~°HõΔ} =º=ã¨÷ ÃÑ·#<Õ Y~°∞ÛÃÑ\ÏìÅx „ѨÉèí∞`«fiO
Éè Ï qOK« ∞ `« ∞ #flk. =∞~À 55 HÀ@∞¡ qq^è Œ ~° H ÍŠѨ i áêÅ<å =º=Ǩ  ~åʼnõ Ω ,
ã¨O™ê÷<åkèѨ`«∞ʼnõΩ Y~°∞Û ÃÑ_»∞`«∞#flk. HÍx q^ŒºHÀã¨O, âß„ãÎ̈ qÉèÏQÍxH˜, P~ÀQͺxH˜,
HÍi‡‰õΩÅ ã¨OHˆ =Δ ∂xH˜ 16 HÀ@∞¡ =∂„`«"∞Õ Y~°∞Û ÃÑ_»∞`«∞#flk. J^Õ q^èOŒ QÍ =º=™êÜ«∂xH˜,
Ѩi„â◊=∞Å ã¨Ç¨Ü«∂xH˜ 14 HÀ@∞¡ =∂„`«"Õ∞ Y~°∞Û ÃÑ@ì^ŒÅKå~°∞. ~å„ëêìʼnõΩ, yi[#
„áêO`åʼnõΩ 30 HÀ@¡ =~°‰õÄ ã¨aû_ôÅ∞ W=fi_®xH˜, PǨ~° ã¨aû_ôÃÑ· 25 HÀ@∞¡ =∂„`«O,
x~åfiã≤`«∞ŠѨÙ#~å"å™êxH˜ 10 HÀ@∞¡ Y~°∞Û ÃÑ@ì^ŒÅKå~°∞. JO>Ë ^•x J~°÷O Uq∞\˜?
"≥Ú`«ÎO |_≥˚\òÖ’ 62.1/2 âß`«O ™ê^è•~°} ѨiáêÅ<å =º=Ǩ~åʼnõΩ, ~°HõΔ}‰õΩ
"≥zÛOK«∞`«∞<åfl~°∞. 4 âß`«O =∂„`«"Õ∞ q^Œº‰õΩ W`«~° ™êOѶ≤∞Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ Y~°∞Û
ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. WOHõ `«u=∂‡ "≥Ú`«ÎO W`«~° Ѩ^Œ∞ÌʼnõΩ ˆH\Ï~ÚOKå~°∞. "Õ∞=Ú K≥ѨÊ^ŒÅz#
^Õq∞@O>Ë x["≥∞ÿ# áê¡xOQÆ∞ JO>Ë „Ѩ[Å J=ã¨~åÅ#∞ fˆ~ÛkQÍ =ÙO_®e. ~°HõΔ},
™ê^è•~°} ѨiáêÅ<å =º=Ǩ~åŠѨ^∞Œ ÅÌ ‰õΩ |_≥\˚ òÖ’ =¸_À=O`«∞ =∂„`«"∞Õ Y~°∞Û ÃÑ\Ïìe.
298
 ÔH.Zãπ.ÃÇψQÌó JѨC_»∞ ~°ëêº =∞# ^Õâßxfl P„Hõq∞OK«∞HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó =¸_À =O`«∞ ™êOѶ≤∞Hõ Jaè=$kú Ѩ^äŒHÍʼnõΩ, =∞~À =¸_À =O`«∞
*ÏfÜ«∞ x~å‡} HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ Y~°∞Û ÃÑ\Ïìe. W`«~° Ѩ^Œ∞ÌʼnõΩ HÀ`« ÃÑ_»∞`«∞<åfl=∞x
"Õ∞=Ú JO@∞<åfl=∞O>Ë ~°ëêº =∞#ÃÑ· ^•_ç KÕÜ«∞_®xH˜ WÖÏ K≥ѨÙ`«∞<åfl=∞x K≥ѨÊ_»O
`ÕeˆH. ~°ëêº JO>Ë WÖÏO\˜ "åiÔHѨC_»∂ J~Ú+ì̈"Õ∞. HÍx ~°ëêº =∞# q∞„`«^Õâ◊=∞x
QÆ∞iÎOKåe.
ÔH.Zãπ.ÃÇψQÌó J"≥∞iHÍ ‰õÄ_® =∞# q∞„`«"Õ∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó J"≥∞iHÍ ‰õÄ_® =∞# q∞„`«"Õ∞#x g∞~°∞ JO@∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ
JѨC_»∞ ~°HõΔ} HÀã¨O 200 HÀ@¡#∞ Y~°∞Û ÃÑ@ì=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
Kè≥·~°‡<£ó >ÿ̌"£∞ J~ÚáÈ~ÚOk. WѨÊ\˜ˆH g∞~°∞ KåÖÏ =º=kè fã¨∞H˘<åfl~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º : "Õ∞=Ú K≥¿ÑÊ^•x`À „ѨÉèí∞`«fiO JOwHõiOK«HõáÈ=K«∞Û. Jxfl áêsìÅ
ã¨Ç¨ÏHÍ~°O „ѨÉèí∞`åfixH˜ J=ã¨~°=∞x „Ѩ^è•#=∞O„u "≥Ú#fl Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ K≥áêÊ~°∞. g∞‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞ f„="≥∞ÿ# K«~°ºÅ#∞ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO fã¨∞H˘#*ÏÅ^Œx g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞.
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl [# ™ê=∂#ºO HõëêìÅ#∞ fˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO "≥O@<Õ K«~°ºÅ#∞
fã¨∞H˘O@∞O^•? L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ "≥O@<Õ ~Ô `· ∞« Å tã¨∞ÅÎ #∞ 50 âß`«O `«yOæ z "åi ÉÏ^èÅŒ #∞
H˘O`« =~°‰õΩ x"åiOK«=Åã≤OkQÍ ~åR „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ P^ÕâßÅ#∞ *Ïs KÕÜ«∞QÆÅ^•?
HÍi‡Hõ ~°HõΔ} K«\ÏìÅ#∞ ™êOѶ≤∞Hõ c=∂ K«\ÏìÅ#∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ ~åR „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞
HÀ~°QÆÅ^•? HÍi‡Hõ =ºuˆ~Hõ âßã¨<åÅxflO\˜h LѨã¨OǨÏiOz, ~å[H©Ü«∞ _ç>ˇ#∂ºÅ#∞,
„>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£, H˜™ê<£ ã¨Éèí HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ ~åR „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞
HÀ~°∞`«∞O^•? W=hfl Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `«fiO KÕÜ∞« _®xH˜ ã≤^ÑúŒ _¨ `ç ,Õ „ѨÉ∞íè `«fiO x~°fiÇ≤ÏOKÕ ã¨Ç¨ Ü«∞
HÍ~°º„Hõ=∂ÅxflO\˜H© =∂ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O, `À_®Ê@∞ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® LO@∞Ok. J~Ú`Õ HÍO„ÔQãπ
„ѨÉèí∞`«fiO „a\˜+π ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨=¸, D ^Õâ◊OÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅ
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∂ =ÙO>Ë "Õ∞=Ú D „ѨÉèí∞`«fiO`À ã¨Ç¨ÏHõiOK«É’=Ú.
WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ~ÀA# ~°HõΔ} =∞O„u =∞=Ú‡Å#∞ J_»q =∞#∞+¨μÅ=∞x ZQÆ`åo
KÕâß~°∞. JÜ«∂º J_»=ÙÖ’¡ =ÙO_»@O =∂ˆHg∞ ã¨O`À+¨H~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« "Õ∞g∞ HÍ^Œ∞. „Ѩ[ʼnõΩ
¿ã= KÕÜ∞« ‰õΩO_® „ѨÉ∞íè `«fiO =∞=Ú‡Å#∞ J_»=ÙʼnõΩ `«i"Õ∞ã≤Ok. „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ,
ÉèÏ~°`« QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ Éèí∂™êfi=ÚʼnõÄ g∞ÖÏQÍ ¿ã=Å∞ KÕ¿ã |^Œ∞Å∞ J_»=ÙÖ’¡
=ÙO_ç JHõ¯_ç yi[#∞ʼnõΩ ¿ã= KÕÜ«∞_®xˆH W+ì̈Ѩ_»`å=Ú. WOHõ nx`À <å „Ñ¨ã¨OQÍxfl
=ÚyOK«∞`«∞<åfl#∞.
299
PO„^èŒ~åROÃÑ· J#kèHÍ~° f~å‡#OÃÑ·
(1952 AÖˇ· 16)
=∞# ^Õâ◊OÖ’x ~å„ëêìÅ#∞ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎOQÍ Ñ¨Ù#ifiÉèílOKåÅh, =ÚYºOQÍ
PO„^èŒ ~å„ëêìxfl U~°Ê~°KåÅ<Õ _ç=∂O_£ QÆ`« 40 UO_»∞¡QÍ L#flk. WO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQã¨∞
"å~°∞ ‰õÄ_® JOwHõiOKå~°∞. HÍx PK«~°}Ö’H˜ =KÕÛѨÊ\˜H© P _ç=∂O_£#∞ HÍO„ÔQãπ
u~°ã¯¨ iOK«∞`«∞#flk. D "Õà◊ [iy# K«~Û° Ö’ ÉèÏëê „Ñ¨ÜÚ« HõÎ ~å„ëêìÅ#∞ QÆ∞iOp, =ÚYºOQÍ
PO„^èŒ ~å„ëêìxfl QÆ∞iOz H˘O^Œi #∞O_ç qz„`«"≥∞ÿ# "å^Œ#Å#∞ q<åfl#∞. ÉèÏëê ~åRO
U~°Ê_®Å#fl _ç=∂O_£ [# ÉÏǨïà◊ºO ǨÏ$^ŒÜ«∂Å #∞O_ç =ã¨∞Î#fl^Œ#fl q+¨Ü«∂xfl <Õ#∞
ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. `«=∞ q^Œº `«=∞ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’<Õ É’kèOKåÅ<Õk "åi Jaè=∞`«O.
JÖψQ `«=∞‰õΩ `≥eã≤# ÉèÏ+¨Ö’<Õ Ñ¨iáêÅ<å =º=Ǩ~åÅ∞ [~°QÍÅ<Õk "åi HÀÔ~¯. Wq
Ô~O_»∂ [~°QƉõΩO_® „Ѩ*Ï`«O„`« „ѨÉèí∞`«fi=∞O@∂ =ÙO_»*ÏÅ^Œ∞. JÖψQ „Ѩ[Å SHõº`«
‰õÄ_® =∞#*ÏÅ^Œ∞.
WHõ¯_» „Ѩ^è•#=∞O„u ÖÏO\˜ „Ѩ=ÚY∞_ç #∞O_Õ =∂\˜ =∂\˜H© qO`« "å^Œ#Å∞
=ã¨∞Î<åfl~Ú. ÉèÏëê ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_»@O JO>Ë qzÛù#fl`«@! ÉèÏ~°`«^Õâ◊O áêH˜™êÎ<£ÖÏQÍ
q_çáÈ=_»=∞@! Wk KåÖÏ `«Ñ¨ÙÊ_»∞ áÈeHõh, ѨÓiÎQÍ `«Ñ¨ÙÊ_»∞ "å^Œ#h <Õ#∞ "åiH˜
=∞#q KÕÜ∞« ^ŒÅKå#∞. „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÅ#∞ á⁄~°áê@∞ ^èÀ~°}H˜ ˜ =∞o§OK«_®xˆH D "å^Œ#Å∞
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. =∞i JÖÏ J~Ú`Õ QÆ`« 30 UO_»∞¡QÍ =∞# ^Õâ◊OÖ’ ÉèÏëê ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_®Åx
HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ѨÙ`«∂ =KåÛ~°∞? PO„^èŒ∞Å"≥∞ÿ# "Õ∞=Ú ÉèÏ~°`« ^Õâß#∞flO_ç
q_çáÈ`å=∞x Z#fl_»∂ K≥ÑÊ≤ =ÙO_»Ö^Ë ∞Œ . ÃÑ÷ ÑK«∞Û ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ PO„^è∞Œ Å∞
=ÚO^Œ∞ Ñ‘iî# xÅ|_®¤~°∞. "Õ∞=∞O`å ÉèÏ~°`«^Õâ◊ SHõº`«#∞ "åOzèOK«∞`«∞<åflO. WѨÙÊ_»∞#fl
QÆO^Œ~°QÀà◊Ѩ٠HõÅQÆ∂~°Ñ¨Ù ~å„ëêìÅHõO>Ë ~å„ëêìÅ∞ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõΠѨÙ#ifiÉèílOK«|_ç#ѨÙÊ_Õ
=∞# ^Õâ◊O =∞iO`« SHõºOQÍ =ÙO_»QÆÅ^Œx "Õ∞=Ú qâ◊fiã≤OK«∞`«∞<åflO. „a\˜+π "å~°∂,
"åi `˘`«∞ÎÅ∞ =∂„`«"Õ∞ WO_çÜ«∂#∞ qÉèílOKå~°∞. ÉèÏëê „áêuѨkHõÃÑ· „Ѩ[ÅO^ŒiH©
`«=∞ `«=∞ ÉèÏ+¨Ö’¡<Õ q^•ºÉ’^èŒ# [iˆQÖÏ, `«=∞ `«=∞ ÉèÏ+¨Ö’¡<Õ Ñ¨iáêÅ# [iˆQÖÏ
^Õâßxfl SHõºOQÍ LOKåÅx HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `åfixfl „Ѩ*Ï`«O„`« „ѨÉ∞íè `åfixfl, Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `åfixfl
"Õ∞=Ú HÀ~°∞`«∞<åflO. WO`«\ ˜ Ju ã¨=º"≥∞#ÿ _ç=∂O_£<Õ "å~°∞ ^Õâßxfl qzÛù#flO KÕ¿ãkQÍ#∂,
^Õâßxfl qÉèlí OKÕkQÍ#∂ „ѨKå~°O KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. D <åºÜ«∞"≥∞#ÿ , 㨿ÇÏ`«∞Hõ"∞≥ #ÿ _ç=∂O_£#∞
300
 x~åHõiOK«_»O ^•fi~å ÖË^• U^À XHõ ™ê‰õΩ`À "å~Ú^• "ÕÜ«∞_»O =Å# g∞~°∞ J<≥·Hõº`«#∞
㨠$ +≤ ì O K« ∞ `« ∞ <åfl~° ∞ . „Ѩ [ ʼnõ Ω ÉÏ^è Œ Hõ e ˆ Q ÖÏ KÕ ã ¨ ∞ Î < åfl~° ∞ . D HÀÔ ~ ¯#∞ g∞~° ∞
<≥~°"Õ~°ÛHõáÈ~Ú#@¡~Ú`Õ =∞# ^Õâ◊ „Ѩ[Å#∞ SHõºO KÕÜ«∞ÖËHõáÈQÍ, Ѩiã≤÷ux =∞iO`«
J^è•fi#flO KÕã≤# "å~°=Ù`å~°∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ÉèÏëê ã¨=∞㨺<Õ fã¨∞HÀO_ç. ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ qaè#fl"≥∞#ÿ ÉèÏ+¨Å∞<åfl~Ú.
~Ô O_»∞ HÀ@∞¡, =¸_»∞ HÀ@∞¡ JO`«HOõ >Ë ÃÇÏK«∞Û=∞Ok =∂\Ï¡_Õ ÉèÏ+¨Å∞<åfl~Ú. "å@xflO\˜h
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ÉèÏ+¨Å∞QÍ ÉèÏ~°`« ~å*ϺOQÆO QÆ∞iÎOzOk. WOHõ WѨÙÊ_»∞ XHõ L=∞‡_ç ÉèÏ+¨#∞
Ç≤ÏOnx Jaè=$kú KÕÜ«∂Åx g∞~°#∞H˘O@∞<åfl~°∞. Ç≤ÏOnx Jaè=$kú KÕÜ«∞_»=∞O>Ë W`«~°
ÉèÏ+¨Å#∞ J}z"ÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞. PÜ«∂ „áêO`åÖ’¡ `«=∞ ÉèÏ+¨Ö’¡ q^Œº<åi˚OKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞
x~åHõiOK«_»O HÍ^Œ∞. HÍx <Õ_»∞ Ü«¸x=i≈\©ÅÖ’ „Ѩ[Å ÉèÏ+¨Ö’ q^Œº<Õ~°Ê_»O ÖË^Œ∞.
Jk É’^èŒ<å ÉèÏ+¨QÍ LO_»@O ÖË^Œ∞. ÃÑ· ÃÑK«∞Û ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x L™ê‡xÜ«∂
qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl =¸_»∞ „Ѩ^è•# ÉèÏ+¨Å#∞, L~°∂Ì#∞QÍHõ Ç≤ÏOn É’^èŒ<å ÉèÏ+¨
Ü«¸x=i≈\©QÍ =∂~åÛÅ<Õ „Ѩuáê^Œ# LOk. P q^èŒOQÍ W`«~° ÉèÏ+¨ÅÃÑ· Ç≤ÏOnx
|Å=O`«OQÍ ~°∞^ÕÌO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«∞`«∞<åfl~°∞. WÖÏO\˜ q+¨Ü«∂ÖË Ñ¶¨∞~°¬}‰õΩ
HÍ~°}ÏÅ=Ù`å~Ú. L=∞‡_ç ÉèÏ+¨ XHõ\ ˜ =ÙO_®Åx HÀ~°∞HÀ=_»OÖ’ `«Ñ¨ÙÊ ÖË^Œ∞. HÍx
Ü«¸x=i≈\©Ö’¡ `«=∞ =∂`«$ÉèÏ¿+ É’^èŒ<å ÉèÏ+¨QÍ =ÙO_®Åx HÀ~°∞HÀ=_»O ã¨Ç¨Ï[=Ú,
<åºÜ«∞=¸ ‰õÄ_®. =∂‰õΩ ã¨fiO`« ~åRO =ÙO>Ë<Õ Jk ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok. L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’,
=∞^茺„Ѩ^ÕâòÖ’ Ç≤ÏOnx „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. Jk =∞Oz^Õ. J@∞=O\˜ J=HÍâ◊O P
~å„ëêìʼnõΩ#flk. JÖÏO\˜ J=HÍâßxfl W`«~° ÉèÏ+¨Å "åiH˜ ZO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOK«∞`«∞<åfl~°∞?
PO„^èŒ ~åRO q+¨Ü«∞OÖ’ =∂‰õΩ <åºÜ«∞O [~°QÆ_»O ÖË^Œ#fl Jaè„áêÜ«∞O =ÙOk.
=∂ <åºÜ«∞"≥∞#ÿ , 㨿ÇÏ`«∞Hõ"∞≥ #ÿ HÀÔ~¯#∞ ZO^Œ∞‰õΩ x~åHõiOK«∞`«∞<åfl~°#fl f„="≥∞#ÿ Jã¨O`«$Ñ≤Î
=ÙOk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ PǨ~° ã¨=∞㨺<Õ fã¨∞HÀO_ç. PO„^èŒÖ’ ѨO_ç# ^è•<åºxfl H˘~°`«QÍ
=Ù#fl ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖϡʼnõΩ ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕÜ∞« ‰õΩO_® Z=iHÀ ZO^Œ∞‰õΩ `«~e° OKåe? WÖÏO\˜q
[~°∞QÆ∞`«∞#flO^Œ∞<Õ Jã¨O`«$Ñ≤Î, qzÛù#flHõ~°} ^èÀ~°}∞Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
JO`ÕHÍ^Œ∞, „áê*ˇ‰õΩìÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® W^Õ [~°∞QÆ∞`«∞#flk. Hõ$ëê‚–ÃÑ<åfl~ü
„áê*ˇ‰õΩì *ÖÏÅ#∞ Hõ~°∞=Ù`À ÉÏ^èŒÑ¨_Õ ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖϡʼnõΩ HÍHõ `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ Ñ¨OáêÅ<Õ
„Ѩuáê^Œ# =ÙOk. Wk qz„`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O HÍ^•? Jk JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨∂„`åňH HÍ^Œ∞.
WOy`«*Ï˝<åxH˜ ‰õÄ_® q~°∞^Œú"≥∞ÿ# „Ѩuáê^Œ#. D ~°Hõ"≥∞ÿ# K«~°ºÅ =Å# qq^èŒ ÉèÏ+¨Å
„Ѩ[Ö’¡ J#=ã¨~°"≥∞ÿ# JáÈǨÏÅ∞, HõÅ`«Å∞ U~°Ê_»"å?
~å*Ïr WѨÙÊ_»∞ =∞„^•ã¨∞ ~å„ëêìxH˜ =ÚYº=∞O„u. 1937Ö’ ‰õÄ_® =ÚYº=∞O„`Õ.
PO„^èŒ ~å„ëêìxfl "Õ~∞° QÍ KÕÜ∂« Å#fl _ç=∂O_£#∞ JOwHõiOz`Õ =∞„^•ã¨∞g^è∞Œ Ö’¡ ~°H„Îõ Ѩ"åǨÏO
U~°Ê_»QÆÅ^Œx PÜ«∞# „a@<£Ö’x WO_çÜ«∂ Ãã„Hõ@sH˜ ~åâß~°∞. W^Õg∞ ~°∂=∞~ü HÍ^Œ∞.
301
W.~åѶ¨∞"ÕO„^Œ~å=Ù ÖÏO\˜ „Ѩ=ÚY =ºHÎ̃ D q+¨Ü«∂xfl |Ü«∞@ÃÑ\Ïì~°∞. D<å_»∞ ‰õÄ_®
PÜ«∞# PO„^èŒ ~å„ëêìxfl QÆ∞iOz „Ѩ^•è # =∞O„uH˜ P q^èOŒ QÍ<Õ *Ï|∞ ~åã≤#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞#Î flk.
`å#∞ „Ѩ^è•#=∞O„uH˜ ~åã≤# *Ï|∞Ö’x q+¨Ü«∂Å#∞ "≥Å¡_çOK«=Åã≤OkQÍ =∞„^•ã¨∞
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ HÀ~°QÍ Jk Ô~O_»∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ =∞^茺 „Ѩ~Ú"Õ@∞ q+¨Ü«∞=∞x K≥Ñ≤Ê "≥Å¡_çOK«
x~åHõiOKå~°∞. ZO^Œ∞H© ~°Ç¨Ï㨺O? PO„^èŒ ~åRO ~å‰õΩO_® ~å*Ïr J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°x
=Ù#fl JѨ"å^Œ∞#∞ `˘ÅyOK«∞HÀ=_®xH˜ `å#∞ Uq∞ ~åã≤Ok, |Ü«∞@ÃÑ@ì=K«∞Û QÆ^•!
`«fi~°Ö’<Õ „Ѩ`ÕºHõ PO„^èŒ ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO `«y# K«~°ºÅ#∞
fã¨∞HÀ=K«∞Û#∞ Hõ^•!
ã¨ÉèÏ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ N Z<£.QÀáêÅ™êfiq∞:– JÜ«∂º <Õ#∞ *’HõºO HõeÊOK«∞HÀ=_®xH˜
J#∞=∞u=fiO_ç. PO„^èŒ ~åR x~å‡}ÏxH˜ ~å[QÀáêÖÏKåi x[OQÍ<Õ =ºuˆ~Hõ=∞<Õ xO^Œ#∞
Q“~°=hÜ«Ú_≥·# ã¨Éèí∞º_»∞ "ÕÜ«∞=K«∞Û<å!
ã¨∞O^Œ~Ü° ∞« º: Uk U"≥∞<ÿ å PÜ«∞#ÃÑ· J#∞=∂#O =ÙOk. P J#∞=∂<åxfl ZO^Œ∞‰õΩ
H˘#™êQÆx"åfie?
Z<£.QÀáêÅ™êfiq∞: g∞~°∞ „Ѩu"åih J#∞=∂xOz`Õ "Õ∞=Ú KÕ¿ã^Õg∞ ÖË^Œ∞. <å‰õΩ
Ü«∞^•~°÷ q+¨Ü«∞O HÍ"åe.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º : WOHõ P q+¨Ü«∂Ö’¡H˜ <Õ#∞ "≥à◊¡^ŒÅK«ÖË^Œ∞. Jã¨Å∞ q+¨Ü«∂xˆH
=™êÎ#∞. UHÍaè„áêÜ«∞O =ÙO>Ë PO„^èŒ ~åR U~åÊ@∞#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«∞`å=∞x
„Ѩ^•è #=∞O„u ‰õÄ_® JO@∞<åfl~°∞. Wk „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ K≥ÑÊ≤ # ™ê‰õΩ#∞ áÈe=ÙOk.
g∞~°∞ =ÚO^Œ∞ JO`å SHõºO HõO_ç. P `«~°∞"å`« ã¨fi`«O„`«O HÍ"åÅx J_»QÆO_ç Jx
„a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ J#_»O =∞# Z~°∞QÆ∞^Œ∞O. J<≥H· ºõ `«#∞ ã¨$+≤Oì KÕ"å~°∞ „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’<Õ
=ÙO_»QÍ UHÍaè„áêÜ«∞O ZÖÏ =ÙO_»QÆÅ^Œ∞?
L^•Ç¨ Ï ~° } ‰õ Ω PO„^è Œ „áêO`åxfl PO„^è Œ – ~åÜ« ∞ Åã‘ = ∞QÍ Ñ¨ i áêÅ<å
=º=Ǩ~åÅxflO\Ï "Õ~°∞QÍ K«∂Ñ≤OK«=Åã≤# J=ã¨~°O =∞„^•ã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ZO^Œ∞‰õΩ
U~°Ê_ç#@∞¡? q^•º =∞O„u`«fi âßY#∞ JÖψQ qÉèílOKå~°∞. D q^èŒOQÍ qÉèílOK«∞`«∂
UHÍaè„áêÜ«∞O =ÙO_®ÅO>Ë Jk ZÖÏ ™ê^茺O HÍQÆÅ^Œ∞? =∞„^•ã¨∞ #QÆ~åxfl XHõ
q"å^•ã¨Ê^Œ"∞≥ #ÿ ã¨=∞㨺QÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥KåÛ~°∞. D ã¨=∞㨺ÃÑ#· =∂ áêsì J~Ú# Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì QÆ`« 15 UO_»∞¡QÍ XHõ "≥·Yix fã¨∞H˘#flk. =Ù#fl Ü«∞^è•~°÷ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ |\˜ì
=∞„^•ã¨∞ #QÆ~°OÖ’ J`«ºkèHõ ã¨OYºÖ’ =Ù#fl"å~°∞ `«q∞à◊√Å∞. "å~°∞ `«q∞à◊ÉèÏ+¨#∞
=∂\Ï¡_»`å~°∞. =∞#O K«i„`«Ö’H˜ "≥à◊¡_»O ÖË^Œ∞. =∞„^•ã¨∞ #QÆ~°O ZÖÏ U~°Ê_çOn ZÖÏ
Jaè=$kú K≥Ok#^Œ<Õ q=~åʼnõΩ "Õ∞=Ú áÈ^ŒÅK«ÖË^Œ∞. "Õ∞g∞<å_»∞ PO„^èŒ ™ê„=∂*Ϻxfl
HÀ~°_O» ÖË^∞Œ . JÖÏO\˜=hfl HÍÅ^À+¨O Ѩ\#ì˜ q+¨Ü∂« Å∞. „Ѩã∞¨ `Î « [<åÉèÏ Ñ¨iã≤u÷ Uq∞\˜?
U ÉèÏ+¨#∞ =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞ J#fl q+¨Ü«∂Å#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x =∂„`«"Õ∞ "Õ∞=Ú
302
~å„ëêìxfl HÀ~°∞`«∞<åflO. P ~°H"õ ∞≥ #ÿ ÉèÏëê ~åR ^Œ$ëêì º K«∂¿ãÎ =∞„^•ã¨∞ ~åRO `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ
K≥O^•e. PO„^èŒÖ’x H˘xfl áêsìÅ∞, H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ =∞„^•ã¨∞#∞ Hõg∞+¨#~ü ~åROQÍ
KÕÜ«∂Åx HÀ~°∞`«∂ =ÙO>Ë, ^•xx |>Ëì UHÍaè„áêÜ«∞O ÖË^Œ<Õ ™ê‰õΩ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊe?
D ã¨=∞㨺#∞ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO Ѩiëê¯~°O KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`Õ, JHõ¯_ç „Ñ¨[Ö’¡ ÃÑ¡aÃã·\ò
fã¨∞H˘x x~°~‚ ÚOK«=K«∞Û Hõ^•! ÃÑ^ŒÌ #QÆ~åÅ#∞ Hõq∞+¨#~ü ~å„ëêìÅ∞QÍ KÕÜ∂« Å#fl x<å^ŒO
J`«ºO`« Jaè=$kú x~À^èŒHõ"≥∞ÿ# „Ѩuáê^Œ#, Jk J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ x<å^ŒO. ÃÑ^ŒÌ #QÆ~åÅ#∞
"å\˜H˜ ã¨O|OkèOz# „áêO`åÅ #∞O_ç ZO^Œ∞‰õΩ q_»nÜ«∂e? Hõ$„u=∞ ~å„ëêìÅ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ
ã¨$+≤Oì Kåe? Wk ѨÓiÎQÍ Jaè=$kú x~À^èHŒ "õ ∞≥ #ÿ ÉèÏ=#. WO^Œ∞‰õΩ "Õ∞=Ú Ñ¨ÓiÎQÍ =ºuˆ~HõO.
J^Õ ÉèÏ+¨#∞ =∂\Ï¡_Õ ~å„ëêìÅ`À<Õ ÃÑ^ŒÌ #QÆ~åÅ∞ =ÙO_®e. ÃÑ^ŒÌ #QÆ~åÅ#∞ "å\˜H˜
ã¨O|OkèOz# ÉèÏëê ~å„ëêìÅ`À xq∞`«ÎO ÖˉõΩO_® Hõq∞+¨#~ü ~å„ëêìÅ∞QÍ KÕÜ«∂Å#fl
„Ѩܫ∞`åflxfl "Õ∞=Ú Ñ¨ÓiÎQÍ Z^Œ∞~˘¯O\ÏO.
WÖψQ PO„^èŒ#∞ q_»n¿ãÎ ^•xH˜ Pi÷Hõ ã≤÷~°`«fiO =ÙO_»É’^Œ<Õ =∞~À "å^Œ##∞
`≥ã¨∞Î<åfl~°∞. 1949Ö’ =∞„^•ã¨∞ âßã¨#ã¨Éèí U~åÊ@∞ KÕã≤# qÉèí[# Uq∞\˜ XHõ HÀ\˜
~°∂áêÜ«∞Å =~°‰õÄ Ö’@∞ =ÙO_»QÆÅ^Œx `≥eÑ≤Ok. H˘kÌáê\˜ ã¨~°∞ÌÉÏ@∞`À P Ö’@∞#∞
ã¨iKÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
WkQÍHõ =∂‰õΩ ~å[^è•x ZHõ¯_» J<ՄѨâ◊flÅ#∞ ÖË=nã¨∞Î<åfl~°∞. ~å[^è•xx g∞~°∞
ZHõ¯_» xi‡OK«∞H˘O\Ï~°∞? WÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å#∞ ™ê‰õΩQÍ K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞. 1949Ö’
<åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅáê@∞ PO„^èŒ ~å[^è•xx =∞„^•ã¨∞Ö’ =ÙOK«∞HÀ=_®xH˜ ‰õÄ_® `«q∞à◊
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. PO„^èŒ ~å„ëêìxfl x~åHõiOK«_®xH˜ ^•x<˘Hõ ™ê‰õΩQÍ
K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
WÖÏO\˜ ™ê‰õΩÅxflO\˜H© Ѩiëê¯~°O HÍ"åÅO>Ë <Õ<˘Hõ¯>Ë K≥Ñʨ ^ŒÅKå#∞. Hõ$„u=∞OQÍ
U~°Ê_ç# ~å„ëêìÅxflO\˜h ~°^Œ∞Ì KÕã≤, ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ#∞ ^Õâ◊=∞O`«\Ï U~°Ê~°K«O_ç.
JѨÙÊ_»∞ PO„^茉õΩ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å[^è•x HÍQÆÅ^Œ∞. =∞ÅÉÏ~ü#∞ ˆH~°à◊`À HõÅѨO_ç. J^˘Hõ
~åRO HÍQÆÅ^Œ∞. ¿ÇÏ`«∞|^ŒúOQÍ PÖ’zOz`Õ Jhfl Ѩiëê¯~°O HÍQÆÅ=Ù. WѨÊ\˜ˆH "≥∞ÿã¨∂~°∞
~åRO U~°Ê_ç=ÙOk. ^•xH˜ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’#∂, ÉÁOÉÏ~Ú ~åROÖ’#∂ =Ù#fl Hõ#fl_»
„áêO`åÅ#∞ HõÅѨO_ç. D q^èOŒ QÍ ¿ÇÏ`«∞|^ŒOú QÍ PÖ’zOz ÉèÏëê „Ñ¨ÜÚ« HõOÎ QÍ ~å„ëêìÅ#∞
U~°Ê~°K«‰õΩO_® HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO J#=ã¨~°"≥∞ÿ# ™ê‰õΩÅ#xflO\˜h K«∂ѨÙ`ÀOk. "Õ∞=Ú
ÉèÏëê ~å„ëêìʼnõΩ =ºuˆ~HõO HÍ^Œx „Ѩ^è•#=∞O„u JO>Ë ã¨iáÈ^Œ∞. ZO`« `«fi~°QÍ U~åÊ@∞
KÕã≤ „Ѩ[Å PHÍOHõΔÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞™êÎ~°<Õ^Õ =∂ „Ѩâ◊fl. g∞~°∞ PO„^èŒ ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞
KÕã≤#O`« =∂„`å# PO„^èŒ∞Å∞ JO`«\ ˜`À ã¨O`«$Ñ≤ÎѨ_ç =Ó~°∞HÀ~°∞. Q“~°=hÜ«Ú_≥·# =∂
q∞„`«∞_»∞ HÀ@O~åA ~å=∂~å=ÙQÍ~°∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å[^è•xQÍ qâßÖÏO„^èŒ
303
U~°Ê_»‰Ωõ O_® U â◊HΩ "åix PѨÖ^Ë ∞Œ . ~å=∂~å=ÙQÍ~°∞ PtOz#@∞¡QÍ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ
֒ѨÙ<Õ qâßÖÏO„^èŒ U~°Ê_ç f~°∞`«∞Ok.
q.ÔH.^èŒ̂Q (ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£) ó PO„^èŒ ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å#fl „Ѩuáê^Œ##∞
„Ѩ^è•#=∞O„u JOwHõiOKå~°∞. J~Ú`Õ U~°Ê_»É’ÜÕ∞ PO„^èŒ ~å„ëêìxH˜ `«=∞ „áêO`åxfl
‰õÄ_® HõÅѨ=Åã≤OkQÍ ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ ~åROÖ’x `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å HÀÔ~¯#∞ „Ѩ^•è # =∞O„u
JOwHõi™êÎ~å?
[=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ ó ÖË^Œ∞. ZO`« =∂„`«O JOwHõiOK«É’=Ú.
N q.ÔH.^èŒ̂Qó ZO^Œ∞=Å#?
ã¨ÉèíÖ’ HõÅ=~°O U~°Ê_»@O`À _çѨӺ\© Kè≥·~°‡<£ ã¨~°∞ÌÉÏ@∞ KÕâß~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: „ѨÉèí∞`«fiO L^ÕÌâ◊ºO „ѨHÍ~°O WѨÊ\˜ #∞O_ç ZO`« HÍÅOÖ’ PO„^èŒ
~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~∞° ? XHõ ã¨O=`«û~°OÖ’ KÕ™êÎ~å! JO^Œ∞‰õΩ WѨÊ\˜#∞O_Õ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO\Ï~å?
[=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙: K«~°ºÅ#∞ <Õ#∞ fã¨∞‰õΩ<Õ ã¨=∞㨺 ÖË^Œ∞. ~“O_£ >Ë|∞Öò
HÍ#ÊùÔ~#∞û U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ Q“~°=hÜ«Ú_≥·# ã¨Éèí∞º_»∞ ã¨∂zOKå~°∞. HÍx
~“O_£>|Ë ∞Öò HÍ#Êù~Ô <£û =Å¡<Õ Ñ¨x [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx <Õ#∞ J#∞HÀ=_»O ÖË^∞Œ . Uq∞ KÕÜ∂« Å#fl
q+¨Ü«∞OÃÑ· <Õ#∞ L`«Î~° „Ѩ`«∞º`«Î~åÅ#∞ H˘#™êyOK«∞`«∞<åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ ~°OQÆO ã≤^ŒúO
KÕÜ«∞_®xH˜ J^˘Hõ¯>Ë =∂~°æO. ^•xÃÑ· |Ç≤Ï~°OQÆ „ѨHõ@#Å∞ KÕÜ«∞_»O =Å# LѨÜ≥∂QÆO
ÖË^Œ∞.
ÃÇÏKü_ç.~å*Ïó g∞~°∞ [iÑ≤# L`«Î~° „Ѩ`«∞º`«Î~åÅ#∞ ã¨Éèí "åiH˜ ã¨=∞iÊOK«∞`å~å?
<≥„Ǩ˙ ó Ѩx ZÖÏ [~°QÍÅ#fl q+¨Ü«∞"≥∞ÿ Q“~°=hÜ«Ú_≥·# ã¨Éèí∞ºxH˜ qz„`«"≥∞ÿ#
Jaè„áêÜ«∂Å∞ =Ù#fl@∞¡ LOk.
ã≤.l.ÔH.Ô~_ç¤ó 1949Ö’ ~åÜ«∞Åã‘=∞ #∞O_ç XHõ „Ѩuxkè =~°æO „Ѩ^è•#=∞O„ux
HõÅ∞ã¨∞H˘#fl^Œx K≥áêÊ~°∞. P „Ѩuxkè =~°æOÖ’ L#fl "åi J~°›`«ÖËq∞\’ `≥Å∞ѨÙ`å~å?
<≥„Ǩ˙ó ~åÜ«∞Åã‘=∞#∞ QÆ∞iOz WѨÙÊ_»∞ <Õ#∞ ÖË=nÜ«∞^ŒÅK«ÖË^Œ∞. 1949Ö’<Õ
HÍ^Œ∞. 1952 "Õ∞Ö’ ‰õÄ_® "å~°∞ =∂\Ï¡_®~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó WO`«H© PO„^èŒ ~åRO ZѨÙÊ_»∞ U~°Ê_»∞`«∞Ok? XHõ ã¨O=`«û~°OÖ’<å
ÖËHõ Zxfl ã¨O=`«û~åÖ’¡?
<≥„Ǩ˙ó <Õ<Õg∞ K≥ѨÊ*ÏÅ#∞.
304

ˆHO„^Œ =∞O„`«∞ʼnõΩ r`åÅ∞, W`«~° JÅ"≥#∞ûÅÃÑ·
(1952 PQÆã∞¨ ì 5)
=∞O„`«∞ʼnõΩ, _çѨӺ\© =∞O„`«∞ʼnõΩ D aÅ∞¡Ö’ ã¨∂zOK«|_ç# r`åÅ ¿ã¯à◊§‰õΩ
"Õ∞=Ú P"≥∂kOK«*ÏÅO. D r`åÅ#∞ ã¨=∞i÷OK«∞`«∂ ã¨ÉèÏ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ KåÖÏ "å^Œ#Å#∞
`≥KåÛ~°∞. =∞O„`«∞Å∞ „Ѩ*ÏÇ≤Ï`« K«~°ºÅ‰õΩ ÉÏ^茺`«=Ç≤ÏOK«∞`«∞<åfl~°h† "åiH˜ JO^Œ∞=Å#
ZÖÏO\˜ W|ƒO^Œ∞Å∞ =ÙO_»~å^Œ<Õk P "å^Œ#Ö’¡ „Ѩ^è•#"≥∞ÿOk. K«Hõ¯\˜ „Ѩ=∂}O QÆÅ
r=#O Hõey =ÙO_»\ÏxH˜ "åiH˜ `«y# _»|∞ƒ =ÙO_®Å<åfl~°∞. P ã¨∂„`«O`À <å‰õΩ ZÖÏO\˜
Jaè„áêÜ«∞ÉèË^ŒO ÖË^Œ∞. D r`åÅ ¿ã¯à◊√§ ã¨||∞QÍ L<åflÜ«∂ ÖË^• J#fl ã¨=∞㨺#∞ =∞#
^Õâ◊OÖ’ <Õ_»∞#fl r=# „Ѩ=∂}ÏÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞H˘x ѨijeOK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
=∞#^Õâ◊O HõO>Ë ^èŒxHõ ^ÕâßÅ`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ <≥ʼnõΩ 2,250 ~°∂áêÜ«∞Å r`«O`Àáê@∞
W`«~° JÅ"≥#∞ûÅ∞ ã¨=∞‰õÄ~°Û|_»∞`«∞#fl `«k`«~° ™œHõ~åºÅ∞, Lz`«OQÍ Jxfl ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞
QÆÅ QÆ$Ç¨Ï =ã¨u, Lz`« "≥·^Œº ™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOK«@O `«‰õΩ¯=QÍ<Õ HõxÑ≤OK«=K«∞Û. „a\˜+π
"å~°∞ ѨiáêeOz# HÍÅOÖ’ "≥„· ™ê~Ú Zy˚‰Äõ º\˜"£ H“xûÅ~ü‰Ωõ U_®kH˜ 80 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞
r`«O Wã¨∂Î =ÙO_Õ"å~°∞. ^•x`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ <≥ʼnõΩ 2,250 ~°∂áêÜ«∞Å∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÆ^•
Jx =∞O„u #K«Û*ˇÑ¨Ê K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. „a\˜+π "åi HÍÅOÖ’ Zy˚‰õĺ\˜"£ H“xûÅ~°¡ r`åÅ`À
<Õ_∞» =∞#O áÈeÛ K«∂ã¨∞HÀ=_»O ã¨iHÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë "å~°∞ =∞# „Ѩ[Å#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xˆH
WHõ¯_» ѨiáêÅ# ™êyOKå~°∞. Hõ#∞Hõ WѨC_»∞ =∞# ^Õâ◊OÖ’ =Ù#fl r=# „Ѩ=∂}Ïxfl
^Œ$+≤ìÖ’H˜ fã¨∞‰õΩx =∞O„`«∞ʼnõΩ Wã¨∞Î#fl D r`åÅ∞, W`«~° JÅ"≥#∞ûÅ∞ HõeÊOK«∞`«∞#fl
W`«~° ™œHõ~åºÅ∞ ã¨=∞~°÷hÜ«∞=∂ ÖË^• Jx =∞#O PÖ’zOK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
WѨÙÊ_»∞ <≥ʼnõΩ WKÕÛ 2250 ~°∂áêÜ«∞Å`Àáê@∞ 500 JÅ"≥#∞ûÅ∞, Lz`«OQÍ
Jxfl ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ Hõey# QÆ$Ç¨Ï =ã¨u, Lz`« "≥·^Œº ™œHõ~åºÅ∞ W=hfl _»|∞ƒ ~°∂¿Ñ}Ï
K«∂¿ãÎ 4000 ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩÃÑ·QÍ J=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ =∞# ^Õâ◊OÖ’ <Õ_»∞#fl r=#
„Ѩ=∂}ÏÅ`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ <≥ʼnõΩ 4000 ~°∂áêÜ«∞Å∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯"Õ Jx ÉèÏqOK«=K«∞Û.
=∂=¸Å∞ =ºHÎ̃H˜ =KÕÛ P^•Ü«∞O HõO>Ë Wk 20 Ô~@∞¡ ÃÇÏK«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ ˆHO„^Œ
„ѨÉèí∞`«fi HÍ~åºÅÜ«∂Ö’¡ ѨxKÕ¿ã |O„\’`«∞ r`«O, W`«~° JÅ"≥#∞ûÅ∞ HõeÑ≤ <≥ʼnõΩ 75
~°∂áêÜ«∞Å∞ =ÙOk. D q^èŒOQÍ =∂=¸Å∞ |O„\’`«∞ HõO>Ë =∞O„uH˜ 50 Ô~@∞¡ Z‰õΩ¯=
r`«O =ã¨∞ÎOk. =¸_À _çq[<£ QÆ∞=∞™êΉõΩ 55 ~°∂áêÜ«∞Å∞ r`«O. =∞~À 55 ~°∂áêÜ«∞Å
Hõ~°∞=Ù Éèí`«ºO, =∞iH˘xfl JÅ"≥#∞ûÅ∞ HõeÑ≤ "≥Ú`«ÎO 130 ~°∂áêÜ«∞Å∞ =ã¨∞ÎOk.
=∞O„uQÍ~°∞ `≥zÛ# =∞~À "å^Œ# Uq∞@O>Ë WHõ¯_» =∞O„u Ѩ^Œ=ÙÖ’¡ J`«ºkè‰õΩÅ∞
_èçb¡H˜ "≥Å∞ѨŠ#∞O_Õ =™êÎ~°∞. HÍ|\ì̃ "å~°∞ Ô~O_»∞ HÍѨÙ~åÅ#∞ ÉèíiOK«=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
305
"åi Ñ≤šʼnõΩ K«^Œ∞=ÙÅ∞ K≥Ñ≤ÊOKåe. "åi ‰õΩ=∂Ô~ÎʼnõΩ ÃÑO_ç¡O_»∞¡ KÕÜ«∂e. =∞i WÖÏO\˜
ÉÏ^茺`«Å∞ =∞O„`«∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ LO\ÏÜ«∂? QÆ∞=∞™êÎʼnõΩ, W`«~° ™ê^è•~°} „Ѩ[ʼnõΩ
=∂„`«O "åi Ñ≤šʼnõΩ K«^Œ∞=ÙÅ∞ K≥Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_»O, =ÔQ·~åÅ∞ =ÙO_»"å? WO^Œ∞HÀã¨O
W`«~°∞ÅHõO>Ë 200 Ô~@∞¡ r`«<å`åÅ∞ =∞O„`«∞ʼnõΩ K≥e¡OK«_»O <åºÜ«∞|^ŒúO HÍQÆÅ^•?
WÖÏO\˜ "å^Œ# =∞O„u fã¨∞H˘x ~å‰õΩO_® =ÙO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õk. WOHõ WO\˜ JÅ"≥#∞ûÅ
ã¨OQÆu. <å‰õΩ JOk# ã¨=∂Kå~åxfl |\˜ì QÆ$Ç¨Ï =ã¨u H͉õΩO_® WOHÍ "≥~Ú\˜OQ∑
eã¨∞ìÖ’ 50 "ÕÅ =~°‰õÄ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆ∞Å∞ L<åfl~°∞. `«=∞ L^ÀºQÆ∞ňH QÆ$ǨÏ
=ã¨u HõeÊOK«ÖËx ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO Jxfl P^èŒ∞xHõ =ã¨`«∞Å∞ QÆÅ QÆ$ǨÅ#∞ =∞O„`«∞ʼnõΩ
ˆH\Ï~ÚOK«_»O Uq∞ ^èŒ~°‡O! <åÅ∞QÆ∞ QÆ^Œ∞Å∞ HõO>Ë Z‰õΩ¯= =ã¨u QÆÅ QÆ$ǨÏO =∞O„uH˜
J=ã¨~O° ÖË^xŒ <å Jaè„áêÜ«∞O. PÜ«∞# x=ã≤OK«_®xH˜ J^躌 Ü«∞<åxH˜ Jk ã¨iáÈ`«∞Ok.
=∞O„`«∞ʼnõΩ "≥·^Œº ã¨Ç¨Ü«∞O HõeÊOK«=Åã≤O^Õ. =∞O„`«∞ňH HÍ^Œ∞ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’
ѨxKÕ¿ã L^ÀºQÆ∞ÅO^ŒiH© "≥Ú`«ÎO [<åÉèωõΩ WѨÙÊ_Õ HÍHõáÈ~Ú<å P `«~°∞"å`« J~Ú<å
"≥·^Œº ™œHõ~åºefl HõeÊOK«_»O J=ã¨~°O. J=hfl JÖÏ =ÙOK«O_ç. ã¨ÉèÏ <åÜ«∞‰õΩxQÍ „a\˜+π
ѨiáêÅ<å HÍÅO <å\˜ r`åÅ`À áÈeÛ, =∞# =∞O„`«∞Å r`åÅ∞ ZO`« `«‰Ωõ ¯=QÍ =Ù<åflÜ≥∂
áÈeÛ K≥áêÊ~°∞.
JO`≥O^Œ∞‰õΩ W\©=Å<Õ =∞# á⁄~°∞QÆ∞^Õâ◊"≥∞ÿ# K≥·<å‰õΩ =∞# „ѨÉèí∞`«fiOKÕ
ѨOÑ≤OK«|_ç# ã¨∞ǨÏ$^•ƒù= „Ѩuxkè =~åæÅ∞ JHõ¯_» =Ù#fl Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ QÆ∞iOz =∞#‰õΩ
`≥eáê~Ú. JHõ¯_» =∞O„`«∞ʼnõΩ =∞# _»|∞ƒ`À =∂iÛ K«∂¿ãÎ <≥ʼnõΩ 500 ~°∂áêÜ«∞Å
r`«O =ã¨∞ÎOk. K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fiOÖ’ JO^ŒiHõO>Ë `«‰õΩ¯= L^ÀºyH˜ =O^Œ ~°∂áêÜ«∞Å∞
=ã¨∞ÎOk. K≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fi <åÜ«∞‰õΩÅ∞, "åi L^ÀºQÆ∞Å∞ Dáê\˜ r`åÅ`À ã¨=∞~°÷=O`«OQÍ
ѨiáêÅ<å ÉÏ^茺`«Å#∞ x~°fiiÎOK«∞`«∂ =ÙO_»QÍ =∞#O P q^èŒOQÍ =º=ǨÏiOK«ÖË=∂?
JHõ¯_» r`åÅ =º`åºã¨O x+¨ÊuÎ 1–5QÍ =ÙO>Ë WHõ¯_» =∞# ^Õâ◊OÖ’ 40–50 Ô~@∞¡QÍ
=ÙOk. <Õ#∞ Wã¨∞Î#fl D q=~åÅ#∞ =∞O„`«∞Å∞ qO@∞#fl@∞¡ ÖË^Œ∞.
Kè≥·~°‡<£ó Q“~°=hÜ«Ú_≥·# ã¨Éèí∞º_»∞ K≥|∞`«∞#fl q+¨Ü«∂Å#∞ =∞O„`«∞Å∞ q<åe.
ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« º: K≥<· å L^•Ç¨Ï~°} =∞# =ÚO^Œ∞#flk. JHõ¯_» `«‰Ωõ ¯= L^ÀºyH˜ J`«ºO`«
ÃÇÏK«∞Û r`«O L#fl "åxH˜ =∞^茺 J~Ú^Œ∞ Ô~@∞¡ `Õ_® =∂„`«"Õ∞ =ÙOk. Hõ#∞Hõ =∂ áêsì
„ѨuáêkOz# ã¨=~°}Å∞ g∞ =ÚO^Œ∞<åfl~Ú. =∞O„uH˜ "≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∂, _çѨӺ\©
=∞O„uH˜ 750 ~°∂áêÜ«∞Å∞, JO^ŒiH© =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ QÆ^Œ∞Å∞QÆÅ Jxfl =ã¨`«∞Å∞QÆÅ
QÆ$Ç¨Ï ã¨^∞Œ áêÜ«∞O =ÙO>Ë ã¨iáÈ`«∞Ok. D ã¨=~°}Å#∞ „ѨÉ∞íè `«fiO P"≥∂kOz`Õ =∞O„`«∞Å∞
W`«~°∞ʼnõΩ P^Œ~°≈=O`«∞Å=Ù`å~°∞.
306

„Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«@ìOÃÑ·
(1952 PQÆã∞¨ ì 8)
(1950 ã¨O=`«û~°ÑÙ¨ „Ñ≤"O≥ \˜"£ _ç>#ˇ ¬<£ K«\Ïìxfl ã¨=iOK«∞`«∂ XHõ aÅ∞¡ Ö’H±ãɨ Öíè ’
P"≥∂kOK«|_çOk. ^•xfl ~å[ºã¨Éíè P"≥∂^•xH˜ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\˜#ì ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ KÕã#≤ „ѨãO¨ QÆO)
Jã¨Å∞ D aÅ∞¡#∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»OÃÑ·<Õ <å =ºuˆ~Hõ`«#∞ "≥Å¡_çOK«∞`«∞<åfl#∞. D
K«@ìOѨ@¡ ÅHõΔÖÏk „Ѩ[ʼnõΩ QÆÅ =ºuˆ~Hõ`«#∞, P„QÆǨxfl <Õ#∞ ã¨iQÍæ =ºHõÎO KÕÜ«∞QÆÅ<À
ÖË^À `≥eÜ«∞^Œ∞. Wk q+¨ÑÓ¨ i`«"∞≥ #ÿ „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ x~°O‰õΩâ◊ K«@Oì . D K«\ÏìxH˜ `Õ<Ñ≥ Ó¨ ã≤
=∞#Å#∞ XÑ≤ÊOK«_®xH˜, ^•xfl =∞#KÕ`« „q∞yOK«_®xH˜ Ǩϟ"£∞ =∞O„u „ѨÜ∞« uflOK«∞`«∞<åfl~°∞.
D ѨOK«^•~° ѨÓ`«Å∞ =∞#Å#∞ "≥∂ã¨yOK«*ÏÅ=Ù. x*ÏxH˜ PÜ«∞#ˆH ^•xÃÑ· #=∞‡HõO
ÖË^Œ∞. JO^Œ∞Hõ<Õ P K«\Ïìxfl "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«_®xH˜ D ã¨=~°} aÅ∞¡#∞ `≥KåÛ=∞x K≥áêÊ~°∞.
Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ <å ã¨Ç¨ÏK«~°∞_»∞ HÍ„"Õ∞_£ Z.ÔH.QÀáêÅ<£ „Ѩã¨Oyã¨∂Î D aÅ∞¡ ^•fi~å „Ñ¨Éèí∞`«fiO
„Ѩ[ÅÃÑ· Ü«Ú^•úxfl „ѨHõ\ ˜OzO^Œx J<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ „Ѩ^è•#=∞O„u, P ã¨ÉèíÖ’ HÍO„ÔQã¨∞
ã¨Éèí∞ºÅ P„QÆǨxfl "≥Å¡_çOKå~°∞. QÀáêÅ<£ JÖÏ =∂\Ï¡_»@O ã¨iHÍ^Œx Ѩ„uHõÅ∞ ‰õÄ_®
Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~Ú. D ã¨ÉèíÖ’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\ì̃# aÅ∞¡ „Ѩ[ÅÃÑ· Ü«Ú^ŒúO „ѨHõ\ ˜OK«_»O HõO>Ë
=∞ˆ~q∞@x <Õ#∞ „ѨtflOK«∞`«∞<åfl#∞. QÆ`« J~Ú^ÕO_»∞¡QÍ „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ[ÅÃÑ· ™êyOK«∞`«∞#fl
Ü«Ú^•úxH˜ Wk H˘#™êyO¿Ñ. HÍO„ÔQãπ ~å„ëêìÖ’¡#∂, Hˆ O„^ŒOÖ’#∂ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ#ѨÊ\˜
#∞O_ç D „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO ^•fi~å#∂, q∞Å@s ѨiáêÅ# ^•fi~å#∂ „Ѩ[ÅÃÑ·
™êyOK«∞`«∞#fl Ü«Ú^•úxfl J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å`À, Ü«∞^•~°"÷ ∞≥ #ÿ Ѷ∞¨ @#Å`À#∂ <Õ#∞ ~°∞A=Ù
KÕ™êÎ#∞. =ÚO^Œ∞QÍ 1947 [#=i =∂™êxfl fã¨∞H˘O\Ï#∞. =∂ PѶ‘ã¨∞Ö’¡ "Õ∞=Ú Ñ¨x
KÕã¨∞H˘O@∞<åflO. JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ =∞„^•ã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi ã¨ÅǨ ã¨O„ѨkOѨÙÅ`À
ѨaH¡ ± ¿ãÑ¶ì‘ Pi¤<<≥ û£ #∞ *ÏsKÕã,≤ Hõ=¸ºxã¨∞Åì O^Œih '„>Ë_—£ Ü«¸xÜ«∞<£, H˜™ê<£ L^Œº=∂ʼnõΩ
K≥Ok# <åÜ«∞‰õΩÅO^Œih =¸‰õΩ=∞‡_çQÍ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ |OkMÏ<åÖ’¡ Ѩ_»"Õã≤Ok.
"Õ∞=Ú ZÖÏO\˜ K«@ì q~°∞^Œú"≥∞ÿ# K«~°ºÖ’¡#∞ áêÖÁæ#ÖË^Œ∞. "Õ∞=Ú „Ѩ[ÅÖ’, HÍi‡Hõ
Hõ~°¬‰õΩÅÖ’ ѨxKÕã¨∂Î, "åi HõëêìÅ#∞ QÆ∞iOz „ѨÉèí∞`åfixH˜ `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î, "åi <åºÜ«∞"≥∞ÿ#
HÀÔ~¯Å HÀã¨O ™êˆQ áÈ~å\ÏʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`fi« O =Ç≤ÏOK«∞`«∞<åflO. "åi <åºÜ«∞"≥∞#ÿ _ç=∂O_»#¡ ∞
JOwHõiOK«_®xH˜ |^Œ∞Å∞QÍ Ñ¨a¡H± ¿ãѶ‘ì Pi¤<≥<£û *Ïs KÕã≤, "åiH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕ
307
"å~°O^Œih J„Hõ=∞OQÍ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ *ˇ·à◊§Ö’ |OkèOKå~°∞. D q^èŒOQÍ „Ѩ[Å HÀã¨O
Ѩ x KÕ ¿ ã <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å#∞ x~° ƒ Okè O z, `« = ∞ ^Œ ∞ +¨ Ê iáêÅ##∞ x~å@OHõ O QÍ
H˘#™êyOK«^ŒÅKå~°∞. =∞~À L^•Ç¨Ï~°}#∞ W™êÎ#∞. Hõ$ëê‚ lÖÏ¡Ö’ QÍAÅ¡OHõ J<Õ „QÍ=∞O
=ÙOk. JHõ¯_» K«Å¡Ñ¨e¡ ~å*ωõΩ 17000 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞ =ÙOk. J=hfl „Ѩ[Å #∞O_ç
P„Hõq∞Oz#"Õ. JHõ¯_» ÖÁOyáÈ=_®xH˜ ~Ô `· åOQÆO x~åHõiOK«QÍ LÉèÜ í Ú« Å =∞^躌 áÈ~å@O
™êQÆ∞`«∞#flk. P áÈ~å\Ïxfl J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ D K«\ÏìÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«∞`«∞<åfl~°∞.
"åix ɡkiOK«_®xH˜, [g∞O^•~°∞‰õΩ ÖÁOyáÈÜÕ∞@@∞¡ KÕÜ«∞_®xH˜ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞.
P q^èŒOQÍ QÍAÅ¡OHõÖ’ XHõ „ã‘Î`À ã¨Ç¨ J<ÕHõ =∞Okx HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°∞. =Ú#QÍÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® W^Õ q^èŒOQÍ [iyOk. =Ú#QÍÅ [g∞O^•~°∞‰õΩ 3000 ZHõ~åÅ∞
L<åfl~Ú. PÜ«∞#‰õΩ 300 „QÍ=∂Å∞ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. P Éèí∂=ÚÅxflO\˜h Ô~·`åOQÆO
#∞O_ç P„Hõq∞OK«∞H˘#fl"Õ. JkèHÍ~åxH˜ ~åHõ =ÚO^Œ∞ HÍO„ÔQãπ "å~°∞ ‰õÄ_® P Éèí∂=ÚÅ#∞
uiy Ô~·`«∞ʼnõΩ W"åfiÅx K≥Ñ≤Ê#"åˆ~. P q^èŒOQÍ [g∞O^•~°∞‰õΩ Ô~·`«∞ʼnõΩ =∞^茺 XHõ
X_»O|_çHõ [iyOk ‰õÄ_®. Jk J=∞Å∞ [~°Hõ¯áÈ=_»O`À Ô~·`åOQÆO f„= ^Œ∞ã≤÷uÖ’
Ѩ_çOk. HÍO„ÔQãπ JkèHÍ~°OÖ’H˜ ~åQÍ<Õ Pi¤<≥<£û#∞ *Ïs KÕã≤, <åÜ«∞‰õΩÅO^Œih JÔ~ã¨∞ì
KÕã≤Ok. JÖψQ |∞K«ÛO¿Ñ@Ö’ HÀÜ«∞ „Ѩ[Å∞<åfl~°∞. "åi Éèí∂=ÚÅxflO\˜h [g∞O^•~°∞
P„Hõq∞OKå_»∞. =∂ Éè∂í =ÚÅ#∞ =∂H˜"åfiÅx HÀÜ«∞ „Ѩ[Å∞ Ѩ@∞ì|\Ïì~∞° . nx`À „ѨÉ∞íè `«fiO
áÈbã¨∞Å#∞ ѨOÑ≤ HÀÜ«∞ „Ѩ[ÅÃÑ· HÍÅ∞ÊÅ∞ [iÑ≤OzOk. <å‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO =Ù#flO`«=~°‰õÄ
P HÍÅ∞ÊÖ’¡ JHõ¯_çHõHõ¯_Õ J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. D q^èŒOQÍ =~°∞ã¨QÍ HÍO„ÔQãπ
áêʼnõΩÅ J`åºKå~åÅ#∞ QÆ∞iOz J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ W=fiQÆÅ#∞. XHõ¯ PO„^è•Ö’<Õ
HÍ^Œ∞, =∞ÅÉÏ~üÖ’– "≥Ú`«ÎO =∞„^•ã¨∞ ~åROÖ’ WÖÏO\˜ J<ÕHõ L^ŒO`åÅ∞ L<åfl~Ú.
<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞|_ç# =∞ÅÉÏ~ü Ô~·`«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞. JHõ¯_» Ô~·`åOQÆO K≥Ñ≤ÊO^ŒÖÏ¡
=∂ =^ŒÌ H“Å∞ K≥e¡OKÕO^Œ∞‰õΩ _»|∞ƒ ÖË^Œ∞. "Õ∞=Ú ^è•<åºxfl ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ Jq∞‡,
Jq P `«~°∞"å`« =zÛ# _»|∞ƒ#∞ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ K≥e¡OK«∞`å=∞<åfl~°∞. "å~°∞ KÕã≤#
áêѨO Wk.
XHõ ã¨Éèí∞º_»∞ó PÜ«∞##∞ =∂\Ï¡_»hÜ«∞O_ç. J_»∞¤Ñ¨_»=^Œ∞Ì.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: "å~°∞ K≥Ñ≤ÊO^ŒÖÏ¡ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ ^è•#ºO W=fiÉ’=∞x =∂„`«"Õ∞.
"å~°∞ KÒHõ ^è~Œ Å° ‰õΩ fã¨∞H˘x P `«~∞° "å`« ÃÇÏK«∞Û ^è~Œ Å° ‰õΩ ÉÏ¡H± =∂Ô~¯\òÖ’ J=Ú‡H˘O\Ï~°∞.
Hõ#∞Hõ<Õ "å~°∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∂ʼnõΩ `«=∞ ^è•<åºxfl WzÛ „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜Oz# ˆ~@¡
„ѨHÍ~°O _»|∞ƒ fã¨∞H˘x [g∞O^•~°‰¡ Ωõ tã¨∞Î =ÔQ~· åÅ#∞ K≥eO¡ K«∞`å=∞<åfl~°∞. D =∂„`åxˆH
"åiÃÑ· x~°ƒO^èŒ q^è•<åxfl „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\Ïì~∞° . ѨaH¡ ± ¿ãÑ¶ì‘ Pi¤<<≥ û£ ^•fi~å "åix J}z"ÕÜ∞« _®xH˜
HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO ѨÓ#∞‰õΩOk.
308
 1947Ö’ ã¨"≥∞‡Å∞ [iQÍ~Ú. ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`« Ô~·ÖËfiÖ’ ‰õÄ_® ã¨"≥∞‡ [iyOk.
HÍi‡‰õΩʼnõΩ ã¨"∞≥ ‡ KÕ¿ã ǨωõΩ¯ LOk. J<ÕH™õ ê~°∞¡ q#fláêÅ∞ ѨOÑ≤<å "åi HõëêìÅ∞ f~°ÛHõáÈQÍ
Hõhã¨O ™ê#∞Éè∂í ux ‰õÄ_® "≥Å_¡ Oç K«#ѨÙÊ_»∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ ã¨"∞≥ ‡ KÕÜ∞« Hõ WOHÍ Uq∞ KÕÜ∂« e?
D =∂„`åxˆH „ѨÉèí∞`«fiO áÈbã¨∞ÅKÕ J=∂#∞+¨OQÍ HÍÅ∞ÊÅ#∞ [iÑ≤Oz QÀÖ¤̌<£ ~åH±Ö’
J~Ú^Œ∞QÆ∞ix JHõ¯_çHõHõ¯_Õ `«# á⁄@ì# ÃÑ@∞ì‰õΩOk. Ô~·ÖËfi HÍi‡‰õΩÅ ã¨OѶ¨∞ HÍ~åºÅÜ«∂xfl
ѨÓiÎQÍ ^èŒfiOã¨O KÕ¿ãÖÏ „ѨÉèí∞`«fiO =º=ǨÏiOz# f~°∞ Wn.
P `«~∞° "å`« 1947 =∞øO\òÉÏ@<£ J"å~°∞¤ =zÛOk. ^•x`À "≥Ú`«OÎ g∞^Œ ^ÕâO◊ Ö’<Õ
*ÏfÜ«∞ ™êfi`«O„`«ºO ~å=_®xH˜ W^˘Hõ K«~°ºQÍ ÉèÏqOK«|_çOk. "Õ∞=Ú ‰õÄ_® JÖÏ
ÉèÏqOz# "å~°"Õ∞. „ѨÉèí∞`«fiO JÖÏO\˜ Jaè„áêÜ«∂xfl "åºÑ≤OѨ*ËÜ«∞_»"Õ∞QÍHõ *ˇ·à◊§Ö’¡
=Ù#fl \˜_≥#∂ºÅ#∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∞_®xH˜ P~°¤~°¡#∞ *Ïs KÕã≤Ok. HÍx =∞m§ [#=i 1=
`Õn# HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO =∞~˘Hõ™êi =∞„^•ã¨∞ ~åRO =∞O`«\Ï „Ѩ*Ï`«O„`« â◊‰õΩÎÅÃÑ·
^•_ç KÕã≤Ok. 1948 [#=i 31= `Õn PO„^è•Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# D ^•_ç =~°∞ã¨QÍ
XH˘¯Hõ¯ ~åROÖ’ 1948 =∂iÛÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅÃÑ· ^•_çKÕã≤, "åix JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞_»O
[iyOk. P HÍÅOÖ’ „Ѩ[Å#∞ Ô~K«ÛQ˘>Ëì f„="≥∞ÿ# „Ѩã¨OQÍÅ∞QÍx ^Ò~°̊#ºÑ¨Ói`«"≥∞ÿ#
K«~°ºÅ∞QÍx ÖË<ÕÖË=Ù. JO`ÕHÍ^Œ∞ HÍi‡Hõ–Hõ~°¬Hõ áÈ~å\ÏÅ∞ ‰õÄ_® ÖË=Ù. [iy#^Õ=∞O>Ë
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì =∞Ǩã¨Éèí HõÅHõ`åÎÖ’ [iyOk. P =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ =∞øO\òÉÏ@<£ J"å~°∞¤
=Å# =∞# ^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO ~åÖË^xŒ , Jk „a\˜+π "åi „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∂, =∞Ǩ~åAÅ,
[g∞O^•~°,¡ Éè∂í ™êfi=ÚÅ, |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å „ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞ ~°HOΔ˜ KÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ,
„a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ =∞^茺 [iy# X_»O|_çHõ =∂„`«"Õ∞#x P =∞Ǩã¨ÉèíÖ’ =∂
áêsì Jaè„áêÜ«∞Ѩ_Oç k. PQÆã∞¨ ì ™êfi`«O„`«ºO J#fl ¿Ñ~°∞`À „ѨH\õ O˜ K«|_ç# D =∞øO\òÉÏ@<£
J"å~°∞¤ x[ã¨fi~°∂áêxfl "Õ∞=Ú „Ѩ[ʼnõΩ K≥ѨÊ^ŒÅKåO. D HÍ~°}OQÍ<Õ „ѨÉèí∞`«fiO =∂ÃÑ·
q~°∞K«∞‰õΩѨ_çOk. ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ =∂ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞, HÍi‡Hõ, Hõ~°¬Hõ
L^Œº=∂Å <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ qK«ÛÅq_çQÍ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ *ˇ·à◊¡Ö’ ‰õΩHͯ~°∞. WO`« [iy<å =∂Ö’
KåÖÏ =∞Ok |Ü«∞@<Õ =Ù<åfl~°∞ Jx =∞O„u K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞. HÍx "Õ∞=Ú JÔ~ã¨∞ìÅ#∞
`«ÑÊ≤ OK«∞H˘x J*Ï˝`"« åã¨OÖ’H˜ "≥àϧO. „Ѩ[ʼnõΩ ¿ã= KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "Õ∞=Ú ~°ÇϨ 㨺 rq`åxfl
QÆ_çÑ≤#O^Œ∞‰õΩ QÆ~°fiѨ_»∞`«∞<åflO. „Ѩ[Å HÀã¨O ã¨O=`«û~åÅ `«~°|_ç J<ÕHõ HõëêìʼnõΩ,
#ëêìʼnõΩ FiÛ J*Ï˝`«"åã¨OÖ’ =ÙO_ç „Ñ¨[ʼnõΩ ¿ã= KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. D f„=
x~°ƒO^èŒHÍO_» 1948 #∞O_ç 1951 =~°‰õÄ H˘#™êyOk. =∂ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ Ѩiq∞`«O
KÕã¨∞ÎO^Œ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À<Õ "Õ∞=Ú „ÃÑ"≥O\˜"£ _≥>ˇ#¬<£ K«\Ïìxfl =ºuˆ~H˜OK«∞`«∞<åfl=∞x KåÖÏ
=∞Ok J#∞H˘O@∞<åfl~°∞. Jk J~°ú ã¨`«ºO =∂„`«"Õ∞. _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO =∂‰õΩ P@OHÍÅ#∞
309
HõeÊOK«∞`«∞O^Œ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À<Õ QÍHõ, Jk „Ѩ[Å „Ѩ*Ï`«O„`« L^Œº=∂Å#∞ =∞# ^Õâ◊OÖ’
J}z"Õã¨∞ÎO^Œ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À<Õ "Õ∞=Ú „Ѩ^è•#OQÍ ^•xfl =ºuˆ~H˜OK«∞`«∞<åflO.
„ѨÉèí∞`«fiO ˆH=ÅO „ÃÑ"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_»@O ÖË^Œx =∂
J#∞Éèí=O K≥ѨÙ`«∞#flk. ^•xH˜ q∞e@s =ÙOk† áÈbã¨∞ |ÅQÆ=¸ =ÙOk. „Ѩ[Å#∞
^ŒÜ«∂^•HΔ̃}ºO ÖˉõΩO_® HÍeÛ"ÕÜ«∞_®xH˜, „QÍ=∂ʼnõΩ „QÍ=∂Å#∞ ^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞_®xH˜
g\˜x „ѨÉèí∞`«fiO ^•~°∞}OQÍ LѨÜ≥∂yOz# L^•Ç¨Ï~°}Å∞<åfl~Ú. g@xflO\˜h ã¨Éèí
"åi ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x ~å=_»OÖ’ <å L^ÕÌâ◊º"Õ∞=∞O>Ë, „Ѩ[Å#∞, „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞
J}z"ÕÜ∞« _®xH˜ XHõ¯ „ÃÑ"≥O\˜"£ _ç>#ˇ ¬<£ K«\Ïì<flÕ QÍHõ, `«=∞ <åºÜ«∞ ã¨∂„`åÅ<Õ „`Àã≤ÑÙ¨ zÛ
`«#‰õΩ Jáê~°OQÍ L#fl q∞e@sx ‰õÄ_® LѨÜ≥∂yOK«∞`«∞#fl^Œx K≥ѨÊ_®xˆH. Hõ#∞Hõ<Õ
D „ѨÉèí∞`åfixH˜ qKå~°} ÖˉõΩO_® =º‰õΩÎÅ#∞ _ç>ˇ~Ú<£ KÕ¿ã JkèHÍ~åÅx=fi~å^Œ∞. D
„ѨÉèí∞`«fiO ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ L#flk QÍ|\ì̃ ™êfi`«O„`«ºO =zÛ# `«~°∞"å`«
#∞O_ç =∞# ^Õâßefl „a\˜+π HÍ=∞<£"≥Å∞ÎÖ’ =ÙOK«∞`«∞#flk. |_®QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ,
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ „áêux^茺O =Ç≤ÏOKÕ D „ѨÉèí∞`åfixH˜ x~°ƒO^èŒâßã¨<åÅ#∞ J=∞Å∞ [i¿Ñ
JkèHÍ~åÅ#∞ W=fi~å^Œ∞. ɡOQÍÖòÖ’, ˆH~°à◊Ö’ `«q∞à◊<å_»∞Ö’, L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’, WÖÏ Jxfl
~å„ëêìÖ’¡#∂ „Ѩ[ŠǨωõΩ¯Å#∞ J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ _ç>ˇ#¬<£ K«@ì"Õ∞ HÍ^Œ∞, áÈbã¨∞Å#∞,
q∞Å@sx D „ѨÉèí∞`«fiO qxÜ≥∂yOK«∞`«∞#flk. JO^Œ∞=Å# q=~åÖ’¡H˜ <Õ#∞ "≥à◊¡_»O
ÖË^Œ∞. "Õ∞=Ú „Ѩã¨OyOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O =zÛ#ѨC_»∞ qq^èŒ ~å„ëêìʼnõΩ K≥Ok# =∂
ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞ q=~åÅ#∞ `≥Å∞ѨQÆÅ~°∞. P ~å„ëêìŠѨiã≤÷ux K≥ѨÊ_®xH˜ "åˆ~ J~°∞›Å∞.
JO^Œ∞=Å# <å‰õΩ ÉÏQÍ Ñ¨iK«Ü«∞O QÆÅ =∞„^•ã¨∞, ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ ~å„ëêìÖ’¡x `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê
„áêO`åňH <Õ#∞ Ѩiq∞`«=∞=Ù`å#∞. "Õ∞=Ú ^Ò~°̊#º K«~°ºÅ#∞ [~°∞ѨÙ`å=∞x ǨÏ`«ºÅ∞
KÕ™êÎ=∞x, ^ÀÑ≤_ôÅ∞ KÕ™êÎ=∞x HÍO„ÔQã¨∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞, =∞O„`«∞Å∞ =∂ g∞^Œ J^Õ Ñ¨xQÍ xO^•
„ѨKå~åxfl ™êyOK«∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. ǨϟO=∞O„u _®Hõì~ü Hõ@∂˚ WѨÙÊ_Õ ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ „Ѩ`ÕºHõ
Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =ÙO^Œx K≥áêÊ~°∞. qâßÖÏO„^èŒ „áêO`«OÖ’ "åãÎ̈=OQÍ Uq∞ [iyO^À <Õ#∞
q=iOK«∞`å#∞.
XHõ ã¨Éèí∞º_»∞ó Q“~°=hÜ«Ú_≥·# =∞O„u g∞~°∞ K≥ѨÙ`«∞#flk q#_»O ÖË^Œ∞.
Kè≥·~°‡<£ó „ѨuѨHõΔ <åÜ«∞‰õΩ_ç „Ñ¨ã¨OQÍxfl =∞O„u ã¨iQÍ q#flѨC_Õ PÜ«∞# P
`«~°∞"å`« ã¨=∂^è•#O K≥ѨÊQÆÅ∞QÆ∞`å~°<Õk ã¨Éèí∞ºx ÉèÏ=O. ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºQÍ~°∂ g∞~°∞ ‰õÄ_®
‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥ѨÊO_ç.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó [iy# Ѷ¨∞’~åÅxflO\˜h D ã¨Éèí "åi ^Œ$+≤ìH˜, „ѨÉèí∞`«fi ^Œ$+≤ìH˜
fã¨∞H˘x=¿ãÎ WHõ =ÚO^Œ∞ JÖÏO\˜q [~°Q‰Æ Ωõ O_® `«Q∞Æ *Ï„QÆ`ÅΫ ∞ fã¨∞HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O
310
LO@∞Ok. XHõ¯ qâßÖÏO„^èŒ „áêO`«OÖ’ [iy# Ѷ¨∞’~åÅ#∞ 4 "ÕÅ =~°‰õÄ <Õ#∞
L^ŒÇϨ iOK«QÅÆ #∞. HÍx =∞O„`«∞Å∞ "åã¨"Î åxfl `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ H˘xfl Ѷ∞¨ @#Å#∞ =∂„`«"∞Õ
`≥Å∞ѨÙ`å#∞. W`«~° L^•Ç¨Ï~°}ʼnõΩ =ÚO^Œ∞ L`«~Î „° Ѩ^âÕ òÖ’<Õ fã¨∞‰õΩO^•O. =∂ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡
XHõÔ~·# HÍ„"Õ∞_£ Éèí~°^•fi*ò 1943 #∞O_ç 47 =~°‰õÄ HõΔÜ«∞ "åºkè`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞.
PÜ«∞# âßx\’iÜ«∞OÖ’, P `«~°∞"å`« _≥„Ǩ_»∂<£Ö’#∂ =Ù<åfl~°∞. PÜ«∞# 104 _ç„wÅ
[fi~°O`À =Ù<åfl~°∞. 1948 =∂iÛ, U„Ñ≤Öò =∂™êÖ’¡ áÈbã¨∞Å∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ PÜ«∞#
=ÙO@∞#fl WO\˜Ö’ „Ѩ"ÕtOz, f„= [fi~°O`À =Ù#fl PÜ«∞##∞ =∞OK«O g∞^Œ #∞O_ç
|Ü«∞@‰õΩ ÖÏy *ˇÅ· ∞Ö’ _ç>~ˇ Ú<£ KÕâß~°∞. P `«~∞° "å`« H˘kÌ ~ÀAňH PÜ«∞# =∞~°}O˜ Kå~°∞.
=∂ =∞~À <åÜ«∞‰õΩ_»∞ HÍ„"Õ∞_£ _®OˆQ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ âßã¨#ã¨Éèí ã¨=∂"ÕâßxH˜ "≥_»∞`«∞O_»QÍ
JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ _ç>ˇ#¬<£‰õΩ Ñ¨OÑ≤OKå~°∞. D Ô~O_»∞ L^•Ç¨Ï~°}Å J#O`«~°O qâßÖÏO„^茉õΩ
=™êÎ#∞. "Õ∞=Ú ^Ò~°̊#ºHÍ~°∞Å=∞h, J^Õ =∂ =$uÎ Jh, JO^Œ∞=Å¡<Õ =∞=Ú‡Å#∞ _ç>ˇ~Ú<£
KÕã¨∞Î<åfl=∞x „ѨÉèí∞`«fiO =∂ÃÑ· xO^•~ÀѨ} KÕã¨∞Î#flk. QÆ`« <åÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
PO„^èŒÖ’ `å=Ú [~°∞ѨÙ`«∞#fl x~°ƒO^èŒHÍO_»#∞ ã¨=∞i÷OK«∞‰õΩO@∂ D _ç>ˇ#¬<£ K«\Ïìxfl
J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞<åfl=∞x JO@∞<åfl~°∞. "Õ∞=Ú ^Ò~°̊#ºHÍ~°∞ÅO HÍ^Œ∞. "Õ∞=Ú âßOux
HÀˆ~"å~°O. âßOuQÍ rqOKåÅx "åOzèOK«∞`«∞<åflO. HÍx JHõ¯_» ^Ò~°˚#º K«~°ºÅ‰õΩ
Ç≤ÏO™êHÍO_»‰Ωõ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞, Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞, ^˘OQÆ"åºáê~°∞Å∞– "åiH˜ JO_»QÍ =ÙO_Õ
D „ѨÉèí∞`åfix^Õ ÉÏ^茺`«. `«=∞ ^ÀÑ≤_ôx, Ñ‘_»##∞ ™êyOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ
K«~°ºÅ‰õΩ áêÅÊ_»∞`«∂ =ÙO>Ë qkèÖËHõ „Ѩ[Å∞ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÜ«∞=Åã≤ =™ÈÎOk. Hõ#∞Hõ
xO^Œ#∞ =∂ÃÑ· "Õã≤ „ѨÜ≥∂[#O ÖË^Œ∞.
ɡ["å_»Ö’<Õ 1948 "Õ∞ =∂ã¨OÖ’ áÈbã¨∞Å∞ K«∂ã¨∂Î LO_»QÍ<Õ HÍO„ÔQã¨∞ "å~°∞
`«=∞ QÆ∂O_®Å`À ^•_çKÕã≤ W^ŒÌ~°∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ =∞~°∞Ñ≤à◊§ JáêÊ~å=Ù, ã¨<åºã≤
Hõ#HõÜ«∞ºQÍ~°¡#∞ K«OÑ≤ "Õâß~°∞. HÍx xOk`«∞Å#∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ u~°QÆxKåÛ~°∞ áÈbã¨∞Å∞.
J^Õ HÍÅOÖ’ XHõ¯ PO„^èŒÖ’<Õ <åÅ∞QÆ∞ lÖÏ¡Ö’¡ "≥~Úº „QÍ=∂ÅÃÑ· HÍO„ÔQãπ
áêÅ#Ö’ á¶êã≤ã¨∞ì q∞Å@s ^•_ç KÕâß~°∞. ˆH=ÅO =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ `«=∞ "Õ`«<åÅ#∞
ÃÑOKåÅ#fl ^•xˆH "åà◊¡ <Àà◊√§ <˘H˜¯ "ÕÜ«∞_®xH˜ D ^•_»∞Å∞ KÕâß~°∞. `«=∞‰õΩ ~ÀA
ѨxH˜ 8 J}ÏÅ∞, U_®kH˜ 15 |™êÎÅ∞ ^è•#ºO KåÅx XѨCH˘<ÕO`« =~°‰õÄ ¿Ñ^ŒÅ#∞
z`«HõÉÏ^•~°∞. PO„^è•Ö’ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO KÕã≤Ok W^Õ. Ѩk"ÕÅ =∞Ok =~°‰õÄ JÔ~ã¨∞ì
KÕÜ«∞|_ç, Ѩk, Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ =~°‰õÄ áÈbã¨∞ HͺOѨÙÖ’¡#∂, ã¨Éò *ˇ·à◊§Ö’#∂
|OkèOKå~°∞. z=iH˜ "åiÃÑ· ZÖÏO\˜ P~ÀѨ}Å∞ ÖˉõΩO_® =keÃÑ@ì=Åã≤ =zÛOk.
ZÖÏO\˜ P~ÀѨ}Å∞ ÖˉõΩO_® Ѩk "ÕÅ =∞Ok =~°‰õÄ Ç≤ÏOã≤Oz# PѶ‘ã¨~°¡ÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO
Uq∞ K«~°º fã¨∞‰õΩ#fl^Œx „ѨtflOK«∞`«∞<åfl#∞.
311
ǨϟO=∞O„u _®Hõì~ü Hõ@∂˚ó U ã¨O=`«û~°OÖ’ Jk [iyOk?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: 1948Ö’
XHõ ã¨Éèí∞º_»∞ó ZHõ¯_»?
ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« ºó QÀ^•=i, Hõ$ëê‚, QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’¡ J<ÕHõ WO_»#¡ ∞ ^èfiŒ Oã¨O KÕâß~°∞.
Hõ=¸ºxã¨∞ìÖˇ·#"å~°∞ `«=∞ á⁄ÖÏÅ#∞ ™êQÆ∞ KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® J_»∞¤Ñ¨_®¤~°∞. J<ÕHõ WO_»¡ÃÑ·
^•_»∞Å∞ [iÑ≤, JHõ¯_»∞#fl ™ê=∂„yx ^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞_»"Õ∞QÍHõ, aÜ«∂ºxfl, ѨѨCÅ#∞,
ѨK«Ûà◊¡#∞ HõeÑ≤"Õã≤, "å\˜ÃÑ· =¸„`« qã¨~°̊# KÕâß~°∞. JO>Ë „ã‘ÎÅÃÑ· ÉÏ^茺`«QÆÅ PѶ‘㨈~¡
J`åºKå~åÅ∞ [iÑ≤# J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å∞<åfl~Ú. =∞OQÆàÏѨÙ~°OÖ’ XHõ áÈbã¨∞ ã¨Éò
W<£ÃãÊHõì~ü J#flѨÓ~°‚ J<Õ P"≥∞#∞ ^•~°∞}OQÍ =∂#ÉèíOQÆO KÕÜ«∞QÍ „ѨÉèí∞`«fiO ^Œ$+≤ìH˜
fã¨∞H˘x =zÛ<å K«~°º#∞ fã¨∞HÀÖË^Œ∞. ~å[=∞O„_çÖ’ ÅHΔ͇Ô~_ç¤ Nx"åã¨~å=Ù J<Õ ã¨i¯Öò
W<£ÃãÊHõì~ü WÖÏO\˜ J`åºKå~åʼnõΩ ¿Ñ~°∞"≥∂âß~°∞. „ã‘ÎÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞ [iÑ≤#
L^•Ç¨Ï~°}Å∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. J`«x J=∂#∞+¨ K«~°ºÅ#∞ „ѨÉèí∞`«fiO ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x
=zÛ<å Ѩ\ ì̃OK«∞H˘#fl "å~°∞ ÖË~°∞. ^ä•=∞ãπ J<Õ =∞~À _çѨӺ\© áÈbã¨∞ ã¨∂ѨiO>ˇO_≥O\ò
=Ù<åfl_»∞....
HÍfi*Ï W<åÜ«∞`ü =ÙÖÏ¡ (cǨ~ü)ó "å~°∞ ZO`« =∞Okx K«OÑ≤"Õâß~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: =¸_»∞ =O^ŒÅ =∞Okx HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°∞. "åà◊¡O`å Ѷ¨∞~°¬}Ö’¡
K«xáÈ~Ú#@∞¡ „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜OzOk. Jk â◊√^Œú J|^ŒúO.
l.~å[QÀáêÅ<£ (=∞„^•ã¨∞)ó g∞`À qÉèËkOz# ™êǨϙêxH˜ QÍ#∞ "åix g∞~°∞
K«Oáê~°∞.
Kè~·≥ ‡° <£ó P~°~¤ ,ü P~°~¤ ,ü Q“~°=hÜ«Ú_≥#· ã¨É∞íè ºx „ѨãO¨ QÍxH˜ ^ŒÜ∞« KÕã≤ J_»∞Ѥ _¨ =» Å^Œ∞.
g∞~°∞ =∂\Ï¡_ç#ѨÊ\˜H˜ ‰õÄ_® Z=~°∂ J_»∞¤Ñ¨_»‰õΩO_® =ÙO_®eHõ^•.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó WO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ W=fiQÆÅ#∞. =∂ HÍ„"Õ∞_£
zO`«Ñ¨e¡ áêáê~å=Ù#∞ Ѩà◊Ü«∞ѨÊ<£ ã¨∂~°OѨe¡ „QÍ=∞OÖ’ JÔ~ã¨∞ìKÕã≤, ^•~°∞}OQÍ HÍeÛ
K«Oáê_»∞. JÖψQ ~å[=∞O„_çÖ’ HÍ„"Õ∞_£ =∞$`«∞ºO[Ü«Ú_»x JÔ~ã¨∞ì KÕã,≤ ~Ô O_»∞ ~ÀAÅáê@∞
z„`«Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕã≤ ™ê~°OQÆ^èŒ~° "≥∞@ì =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘x "≥o§ HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°∞. <Õ#∞
K≥ÑÊ≤ # ^•xx WHõ¯_»∞#fl HÍO„ÔQã¨∞ ã¨É∞íè º_»∞ H˘=∂‡Ô~_ç¤ ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}QÍ~°∞ ^è$Œ =Ѩ~K° Q« ÅÆ ~°∞.
P `«~°∞"å`«....
k"å<£Kè«=∞<£ÖÏÖò (ѨO*Ï|∞)ó JÜ«∂º, XHõ áê~ÚO@∞ PѶπ P~°¤~ü. D
Ѷ ¨ ∞ @#ÅxflO\˜ h WHõ ¯ _» „Ѩ ™ êÎ q OK« _ » O ~å*ϺOQÆ s `åº ã¨ Ô ~ · # ^Õ < å Jx <Õ # ∞
`≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`«∞<åfl#∞. W=hfl ‰õÄ_® PÜ«∂ ~å„ëêìʼnõΩ ã¨O|OkèOz#q. WÖÏO\˜ Ô~O_»∞
312
=¸_»∞ Ѷ¨∞@#Å#∞ QÆ∞iOz ǨϟO=∞O„u ZO^Œ∞‰õΩ „Ѩ™êÎqOKå~À <å‰õΩ `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞.
PÜ«∞# WHõ¯_» „Ѩ™êÎqOz =ÙO_»=Åã≤Ok HÍ^Œ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© D ã¨Éèí‰õΩ JkèHÍ~°OÖËx
"å\˜x QÆ∞iOz =∞#O WHõ¯_» ZO^Œ∞‰õΩ =∂\Ï¡_®e!
Éèí∂¿Ñ+π QÆ∞áêÎó D áê~ÚO\ò PѶπ P~°¤~üÖ’ J~°÷O ÖË^Œ∞. Jã¨Å∞ D aÅ∞¡#∞
fã¨∞H˘x =zÛ# HÍ~°}ÏʼnõΩ "Õ∞=Ú „ѨtflOK«∞`«∞<åflO. Hõ#∞Hõ ^•xH˜ ã¨O|OkèOz#
Ѷ¨∞@#Å#∞ ã¨Éèí "åi^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x ~å=_»O Jx"å~°ºO. QÆ`«OÖ’ D âßã¨#O Uq^èŒOQÍ
^Œ∞ifixÜ≥∂QÆ Ñ¨~°K«|_çO^À K«∂Ѩ_®xˆH ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºQÍ~°∞ "å\˜x ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞.
_®Hõ~ì ü Hõ@∂˚ó Z=i<≥<· å HÍeÛ K«OѨ_®xH˜ „Ñ≤"O≥ \˜"£ _ç>#ˇ ¬<£ K«\ÏìxH˜ ã¨O|O^èOŒ
Uq∞\˜?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó HÍx WÖÏO\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. U âßã¨#O H˜O^Œ
"åix HÍeÛ K«Oáê~À <å‰õΩ J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞. "åix _ç>ˇ#¬<£Ö’ |OkèOK«_®xHõx
Ѩ@∞ìH˘#fl `«~∞° "å`« "åix HÍeÛ K«OÑ≤"âÕ ß~°∞. JÖÏ [iy# "å\˜<Õ WHõ¯_» <Õ#∞ ¿Ñ~˘¯<åfl#∞.
a.a.â◊~°‡( L`«Î~°„Ѩ^Õâò)ó Z=ih HÍeÛ K«OѨ_®xH˜ D aÅ∞¡Ö’ J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó ÃãÖˇ‰õΩì Hõq∞\©Ö’ =ÙO_»\ÏxH˜ "Õ∞=Ú JOwHõiOz#ѨÙ_»∞ Jã¨Å∞
D âßã¨<åxfl U ã¨∂„`«OÃÑ· „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~À „ѨtflOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ =∂‰õΩ HõÅ^Œx K≥áêÊ#∞.
Kè≥·~°‡<£ó ^•xx <Õ#∞ HÍ^Œ##∞.
ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« ºó WÖÏO\˜ Ѷ∞¨ ’~åÅ∞ [iÑ≤# „ѨÉ∞íè `åfixH˜QÍx, „ѨÉ∞íè `«fi JkèHÍ~°∞ʼnõΩQÍx
JÖÏO\˜ JkèHÍ~åÅ#∞ W=fi~å^Œ<Õ^Õ <å L^ÕÌâ◊ºO.
q^•ºi÷ L^Œº=∞ HÍ~°ºHõ~°Î HÍOK«#~å=Ù L^ŒO`åxfl D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ <Õ#∞
L^ŒÇ¨ÏiOK«^ŒÅKå#∞. ѨsHΔÍ Ñ¨„`åÅ∞ ~åã≤ HÍÖËl #∞O_ç WO\˜H˜ =ã¨∞Î#fl PÜ«∞##∞
áÈbã¨∞Å∞ Ѩ@∞ìH˘x ZHõ¯_çHÀ fã¨∞H˘x "≥o§ HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°∞. PÜ«∞##∞ Uq∞ KÕâß~°x
Ѩ^Õ Ñ¨^Õ „ѨÉèí∞`åfixfl J_çy<å P Ü«Ú=‰õΩ_çx QÆ∞iOz „ѨÉèí∞`«fiO =∂‰õΩ K≥ѨÊ#O^Œ∞<Õ
HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°x ÉèÏqOK«∞`«∞<åflO.
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =∞e¡MÏ~°∞˚# â◊~°‡#∞ QÆ∞iOz ‰õÄ_® K≥|∞`å#∞.
Kè≥·~°‡<£ó ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºQÍ~°∂! WOHõ WÖÏO\˜ Ѷ¨∞@#Å#∞ QÆ∞iOz =~°∞ã¨QÍ g∞~°∞
K≥ѨÊ#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« º: J`«ºO`« Ѷ∞¨ ’~°"∞≥ #ÿ L^ŒO`åÅ#∞ QÆ∞iOz =∂„`«"∞Õ <Õ#∞ K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl#∞.
HÍfi*Ï W<åÜ«∞`ü =ÙÖÏ¡ó J=hfl Hõ^äŒÖËQÍx [iy# Ѷ¨∞@#Å∞ HÍ^Œ∞.
313
ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« ºó =∞e¡MÏ~°∞#˚ â◊~‡° x*ÏxH˜ áÈbã¨∞ʼnõΩ ÖÁOyáÈÜ«∂_»∞. J~Ú#ѨÊ\˜H©
PÜ«∞##∞ z„`«Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕã≤ z=iH˜ K«OÑ≤"Õâß~°∞. PÜ«∞# P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞H˘#fl@∞¡
áÈbã¨∞Å∞ K≥áêÊ~°∞.
Kè≥·~°‡<£ó Uq∞ [iyO^À g∞‰õΩ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó <Õ#∞ ã¨OѨÓ~°‚"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`«`À D q+¨Ü«∂xfl K≥ѨÙ`«∞<åfl#∞. D
ã¨OѶ¨∞@#ÃÑ· ^Œ~åºÑ¨ÙÎ [iÑ≤Oz`Õ, <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê#^•xfl ~°∞A=Ù KÕÜ«∞QÆÅ#∞. <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê#k
x["Õ∞#x D ã¨ÉèíÖ’ =Ù#fl PO„^èŒÑ¨„uHõ ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∞ â◊OÉèí∞„Ѩ™ê^£ QÍiH˜ `≥Å∞ã¨∞.
P `«~°∞"å`« HõOkH˘@¡ <åQÆÉèí∂+¨}O#∞ Ü«∂<åOÖ’ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤, P `«~°∞"å`«
HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°∞. PO„^èŒÖ’ [iy# Ѷ¨∞’~åÅ#∞ Zxfl J~Ú<å WÖÏ K≥ѨÊQÆÅ#∞.
WO`«H© WHõ¯_»∞#fl „Ѩ^è•# ã¨=∞㨺 U=∞O>Ë, „ѨÉèí∞`«fiO KÕ`«∞Ö’¡ =Ù#fl D JkèHÍ~°
^Œ∞ifixÜ≥∂QÍxfl ZÖÏ x"åiOK«_=» ∞#fl^Õ. ǨϟO=∞O„uQÍ~°∞ lÖÏ¡ "Õ∞l„¿ã\ì òÅ ã¨∞QÆ∞}ÏÅ#∞
QÆ∞iOz "åi â◊HÎ̃ ™ê=∞~å÷ºÅ#∞ QÆ∞iOz "åi xëêÊHΔ̃Hõ`«#∞ QÆ∞iOz ÃÑ^ŒÌQÍ âߡѶ≤∞OK«∞`«∂
K≥áêÊ~°∞. HÍ@∂~°∞, Ü«∞Å=∞„~°∞ „QÍ=∂Å#∞ áÈbã¨∞Å∞ K«∞@∞ì=Ú\˜ì ѨÙ~°∞+¨μÅO^Œi QÆ∞_»Å¤ #∞
`˘ÅyOz, #QÆflOQÍ =Óˆ~yOz =∞Ǩ`å‡QÍOnè q„QÆǨÏO =ÚO^Œ∞ xÅɡ\ ˜ì# Ѷ¨∞’~°O
[iy#ѨÙÊ_»∞ JO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# lÖÏ¡ "Õ∞l„¿ã\ì ò Uq∞ KÕâß~°x <Õ#∞ „ѨtflOK«∞`«∞<åfl#∞.
JÜ«∂º! HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO KÕã≤Ok Wk!
WOHÍ `≥ÅOQÍ}Ï#∞ QÆ∞iOz =∂\Ï¡_`» å#∞. P „áêO`åxH˜ ã¨O|OkèOz „ѨÉ∞íè `«fiO
=∂ÃÑ· Z<Àfl P~ÀѨ}Å#∞ KÕã≤Ok. `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ "Õ∞=Ú Z<Àfl ǨÏ`«ºÅ#∞ KÕâß=∞h
=∞Ô~<Àfl J`åºKå~åÅ#∞ [iÑ≤OKå=∞h D <å\˜H˜ =∂ÃÑ· xO^•~ÀѨ}Å#∞ KÕã∂¨ ,Î "å\˜x
Z^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO J=ã¨~°=∞x "åkOK«∞`«∞<åfl~°∞. D <å\˜H©
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ =^ŒÌ PÜ«Ú^è•Å∞<åflÜ«∞h, "å\˜x JѨÊyOK«_®xH˜ "å~°∞ ã¨Oã≤^ŒúOQÍ ÖË~°h
JO@∞<åfl~°∞. D P~ÀѨ}Å#∞ „ѨÉèí∞`«fiO =∂\˜=∂\˜H© KÕã¨∞Î#flk. `«=∞ ^Œ∞+ì̈ K«\Ïìxfl
ã¨=∞i÷OK«∞H˘<ÕO^Œ∞ˆH „ѨÉèí∞`«fiO D P~ÀѨ}Å#∞ `≥ã¨∞Î#flk. JO^Œ∞=Å# Jã¨Å∞
Ü«∞^•~°÷"Õ∞q∞\’ K≥ѨÊ_»O J=ã¨~°=∞x ÉèÏqOK«∞`«∞<åfl#∞.
ǨÏ`«ºÅ‰õΩ, Å∂\©Å‰õΩ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ HÍ~°}=∞#fl q+¨Ü«∞O ѨzÛ J|^Œú=∞x, Jq
Hˆ =ÅO Hõ@∞ì Hõ^ÅŒä x <Õ#∞ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@<Õ ã¨Ê+¨Oì KÕÜ∞« ^ŒÅKå#∞. 1946Ö’ `≥ÅOQÍ}ÏÖ’x
[g∞O^•~°∞¡ ÖË^• ^Õâ◊=ÚY∞Å∞ „Ѩ[Å#∞ ^ÀK«∞‰õΩO@∂ `≥QÆ|eã≤ `«=∞ÔH=~°∂ J_»∞¤ÖË~°x
P ÜÕ∞_®k EÖˇÖ· ’ QÆ∂O_®Å`À =∂ PѶ㑠∞¨ ÃÑ· ^•_ç KÕ~ÚOKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ^˘_ç¤ H˘=∞~°Ü∞« º
|ÅÜ«∂º~°∞. J~Ú<å áÈbã¨∞Å∞ Ô~·`«∞Å ã¨Ç¨Ü«∞O HÀã¨O ~åÖË^Œ∞. P<å_»∞ JHõ¯_» <≥·*ÏO
„ѨÉèí∞`«fiO =ÙOk. `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å#∞ J}z"ÕÜ«∞_®xH˜ Jk áÈbã¨∞Å#∞, ~°*ÏHÍ~°¡#∞
ѨOÑ≤OzOk. WOHõ P Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å∞ Uq∞ KÕÜ∂« e. ~°*ÏHÍ~°∞¡ „QÍ=∂ÅÃÑ·
314
^•_»∞Å∞ KÕã≤ =O^Œ „QÍ=∂ʼnõΩÃÑ·QÍ `«QÆ∞Åɡ\Ïì~°∞. 2500 =∞Ok H˜™ê<£, PO„^èŒ =∞Ǩã¨Éèí
HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ K«OÑ≤"Õâß~°∞. =¸_»∞ "ÕÅ =∞Ok „ã‘ÎÅ#∞ K≥~°Kå~°∞. W=hfl <≥·*ÏO #"å|∞
Ãã·x‰õΩÅ∞, ~°*ÏHÍ~°∞¡ [iÑ≤# Ѷ¨∞’~åÖË.
Kè≥·~°‡<£ó ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºQÍ~°∂ „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO J=∞Ö’¡H˜ =zÛOk 1950Ö’
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: J=Ù#∞† `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ [iy# ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=_®xH˜
D K«\Ïìxfl ã¨=∞i÷OK«∞H˘O@∞<åfl~°∞.
Kè≥·~°‡<£ó JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ^•xfl QÆ∞iOz HÍ^Œ∞, 1950 `«~°∞"å`« =Ù#fl K«\Ïìxfl
"åà◊√§ ã¨=∞i÷OK«∞`«∞<åfl~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: JÖÏ J~Ú`Õ, 1950 `«~°∞"å`« [iy# ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ QÆ∞iOKÕ
=∂\Ï¡_»`å#∞. `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å∞ P`«‡ ~°HõΔ} HÀã¨O áÈ~å_»=Åã≤ =zÛOk. D<å_»∞
"åiÖ’ Ô~O_»∞ =O^ŒÅ =∞OkH˜ ~°*ÏHÍ~°¡ÃÑ· áÈ~å_ç#O^Œ∞‰õΩ tHõΔÅ∞ qkèOKå~°∞. WOHÍ
JO`«HOõ >Ë ÃÇÏK«∞Û =∞Okx ~°*ÏHÍ~°#¡ ∞ Z^Œ∞~˘¯#fl áêáêxH˜ qKå~°} ÖˉΩõ O_® _ç>#ˇ ¬<Ö£ ’
=ÙOKå~°∞. JO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ Uq∞ K≥Ñ≤Ê<å, [iyOk ~°*ÏHÍ~°¡#∞ Z^Œ∞~˘¯#flO^Œ∞ˆH.
~°*ÏHÍ~°¡#∞ J}z"ÕÜ«∞_®xHõ#fl ¿Ñ~°∞`À HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO `«# Ãã·<åºÅ#∞
`≥ÅOQÍ}ωõΩ Ñ¨OÑ≤OzOk. HÍx PK«~} ° Ö’ [iyO^Õq∞\˜? áêiáÈ~Ú# Éè∂í ™êfi=ÚÅ#∞
uiy fã¨∞H˘x=zÛ, Ô~·`«∞Å #∞O_ç Éèí∂=ÚÅ#∞ ÖÏH˘¯x, "å\˜x Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ
JѨÊyOKå~°∞. "≥Ú^Œ@ =¸_»∞ "å~åÅ∞ ÖË^• "≥Ú^Œ\ ˜ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ =∂™êÅ =~°‰õÄ
ZÖÏO\˜ ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . Ãã#· ºOÃÑQ· Íh, [g∞O^•~°Ã¡ ÑQ· Íx ~Ô `· ∞« Å∞ ^•_ç KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
HÍO„ÔQãπ Ãã·<åºÅ∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞, ^Õâ◊=ÚY∞Å#∞ uiy ~°Ñ≤ÊOz, "åi`À J`åºKå~åÅ#∞
™êyOz# `«~°∞"å`«<Õ uiy HõÖ’¡Å Ѩiã≤÷u „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. QÆ`« =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
`≥ÅOQÍ}ÏÖ’ HÍO„ÔQãπ "å~°∞ ZO`«\ ˜ cÉèí`«û K«~°ºÅ#∞ [iáê~À J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å#∞
W=fiQÆÅ#∞. "å~°∞ 7000 „QÍ=∂ÅÃÑ· „‰õÄ~°OQÍ ^•_»∞Å∞ KÕâß~°∞. 15 ÅHõΔÅ =∞Okx
z`«HÉõ Ï^•~°∞. J<ÕHõ =∞Okx qq^èŒ ~°HÍÅ z„`«ÇÏ≤ Oã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕâß~°∞. 1500 =∞OkH˜ÃÑQ· Í
=∂ HÍ„"Õ∞_£û#∞, H˜™ê<£ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ "å~°∞ `«∞áê‰õΩÅ`À HÍeÛ K«Oáê~°∞. Ô~O_»∞ ÅHõΔÅ
=∞Ok yi[#∞Å#∞ J_»=ÙÖ’¡x "åi x"å™êÅ #∞O_ç |Å=O`«OQÍ `˘ÅyOz J_»=ÙÅ
|Ü«∞@ áÈbã¨∞Å HÍѨÖÏ`À HÍ#ûO„>Ë+<¨ £ HͺOѨÙÖ’¡ ÃÑ\Ïì~∞° . "åiH˜ u#_®xH˜ uO_çQÍx,
=ÙO_»\ÏxH˜, `«Å^•K«∞HÀ=_®xH˜ Hõhã¨O QÆ∞_çÃãÖˇ<· å ÖËHáõ ÈÜÕ∞@ѨÊ\˜H© Ѩk"ÕÅ =∞OkH˜ÃÑQ· Í
K«xáÈÜ«∂~°∞. *ˇ·à◊§Ö’ =Ù#fl _ç>ˇ#∂ºÅ#∞, fã¨∞H˘x "≥o§ ^•~°∞}OQÍ HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°∞.
~°OQÍKåi, "≥ki ~år=Ô~_ç¤ QÍ~°¡ ˆHã¨∞Å∞<åfl~Ú. Jxfl ˆHã¨∞ʼnõΩ "Õ∞=Ú ã¨∞„Ñ‘"£∞ HÀ~°∞ì‰õΩ
315
"≥à◊¡ÖË=Ú. HÍx "åi ˆHã¨∞ =∂„`«"Õ∞ ã¨∞„Ñ‘"£∞HÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ=Ú. "åi
q+¨Ü∞« "Õ∞q∞@O>Ë „ѨÉ∞íè `«fiO K≥ÑÊ≤ # ã¨=∂^è•#q∞kó "Õ∞=Ú "åix q∞e@sH˜ JѨÊ*ˇáêÊO.
"å~°∞ Hõã¨ì_ôÖ’ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞H˘x áêiáÈ=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«QÍ, "åix q∞e@s
HÍeÛ K«OѨ=Åã≤ =zÛOk Jx ã¨O*Ï~Ú+‘ K≥áêÊ~°∞. JÖψQ ~å=∞K«O„^•Ô~_ç¤,
ÅH©;#~°ã≤OǨÔ~_ç¤ ˆHã¨∞Å∞ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. "åix JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ XHõ<≥Å ~ÀAÅáê@∞
>ˇ#¬<À¡ =ÙOKå~°∞. "åi q_»∞^ŒÅ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÖ’ Ñ≤\ ˜+¨<£ ^•YÅ∞ KÕÜ«∞|_çOk.
WO`«Ö’<Õ "åix *ˇ·Å∞ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞H˘x "≥o¡ HÍeÛ K«Oáê~°∞. JO^Œ∞‰õΩ "å~°∞
K≥Ñ≤Ê# ™ê‰õΩ U=∞O>Ë, "åix ÔQiÖÏ¡ÖË K«OÑ≤"Õâß~°x, P `«~°∞"å`« [QÆ<åfl^è•Kåi ˆHã¨∞
‰õÄ_® =ÙOk. PÜ«∞##∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ HÍeÛ K«OÑ≤"Õâß~°∞. P ˆHã¨∞ WѨC_»∞ ã¨∞„Ñ‘"£∞ HÀ~°∞ì
=ÚO^Œ∞ =ÙOk. ^•xÃÑ· <Õ<Õg∞ "åºMϺxOK«_»O ÖË^Œ∞. WѨÊ\˜ =~°‰õÄ [iy# ^•xx
`≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl#∞. PÜ«∞#∞fl HÀ~°∞Öì ’ Ǩ[~°∞Ѩ~K° =« Åã≤OkQÍ =∞„^•ã¨∞ ÃÇÏ· HÀ~°∞#ì ∞ ÃÇÏ· „^•ÉÏ^£
HÀ~°∞ì#∞ J<ÕHõ™ê~°∞¡ HÀiOk. `å=Ú PÜ«∞##∞ =∞„^•ã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ JѨÊ*ˇáêÊ=∞x
ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ „ѨÉèí∞`«fiO K≥ѨÙ`«∞Ok. W=hfl q#fl `«~°∞"å`« "≥Úhfl =∞^茺 <åºÜ«∞=¸iÎ
=∞Ǩ[<£ WÖÏ "åºMϺxOKå~°∞ : ''<Õ#∞ D Hõ^äŒÅ#xflO\˜h #=∞‡#∞. PÜ«∞##∞ g∞~°∞
JO`«"≥ÚOkOz =ÙO\Ï~°∞. PÜ«∞#∞fl HÀ~°∞ìÖ’ Ǩ[~°∞Ѩ~°K«O_ç ÖË^• <Õ#∞ f~°∞Ê WzÛ
"Õ™êÎ#∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ xã¨ûǨÜ«Ú_çx.—— [~°∞QÆ∞`«∞#fl q+¨Ü«∂Å∞ WÖÏ =Ù<åfl~Ú.
_ç\ ˜#∂ºÅ#∞ *ˇ·à◊¡ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞H˘x "≥o§ D q^èŒOQÍ HÍeÛ K«OÑ≤"Õã¨∞Î<åfl~°∞.
ã¨∞OHÍŠѨ^•‡Ô~_ç¤x WѨC_»∞ Ö’H±ã¨Éèí ã¨Éèí∞º_»∞QÍ =Ù#fl |^ŒÌO ZÖÏ¡Ô~_ç¤QÍ~°∞ „Ѩ`«ºHõΔOQÍ
K«∂ã¨∞Î#flѨC_Õ |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞H˘x "≥o§ K«OÑ≤"Õâß~°∞. WÖÏO\˜ JѶ¨∂~Ú`åºÅ‰õΩ
ã¨O|OkèOz# L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ Zxfl J~Ú<å <Õ#∞ g∞‰õΩ K≥ѨÊQÆÅ#∞. "Õ∞=Ú Éèí\ ˜O_®
"≥o§ ÔQiÖÏ¡Å`À =∂\Ï¡_ç =™êÎ=∞x ǨϟO=∞O„u JO\Ï~°∞. ÔQiÖÏ¡ J#fl Ѩ^Œ"Õ∞
"åiH˜HõO@yOѨÙQÍ =Ù#fl@∞¡#flk. „Ѩ[Å#∞ J}z"Õã≤#ѨC_»∞, "å~°∞ ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨_ç `«=∞
QÆ$ǨÅ#∞, `«=∞ „ã‘ÎÅ Q“~°"åxfl, `«=∞ „áê}ÏÅ<Õ ~°HΔ̃OK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ áÈ~å_ç f~°∞`å~°∞.
D J`åºKå~åÅ#∂, ^ÀÑ≤_xô g∞~°∞ PÑ≤"Ü Õ ∞« HõáÈ`Õ, `«=∞#∞ J}z"Õ¿ã "åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
„Ѩ[Å∞ áÈ~å_çf~°∞`å~°∞. Hõ#∞Hõ ^•xfl QÆ∞iOz HõOQÍ~°∞Ѩ_»=Åã≤# ѨxÖË^Œ∞. ÔQiÖÏ¡
Ѩ^•xfl q#QÍ<Õ ZO^Œ∞‰õΩ HõOQÍ~°∞.
_®Hõ~ì ü Hõ@∂˚(ǨϟO=∞O„u)ó 'ÔQiÖÏ¡— J<Õ Ñ¨^•xfl JHõ¯_» KÕã#≤ „ѨãO¨ QÍÖ’¡ "å_®~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: ǨϟO=∞O„uQÍ~°∞ P Ѩ^ŒO qx JÖÏ HõOQÍ~°∞ Ѩ_ç`Õ, PÜ«∞#
J_ç‡~°Öò ÃÑK¡ ~« Öü Ï `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º „Ѩ=∂^ŒO =ÙOk. JÖÏ H͉õÄ_»^xŒ <Õ#∞ HÀ~°∞H˘O@∞<åfl#∞.
_®Hõì~ü Hõ@∂˚: ÖË^Œ∞.
Kè≥·~°‡<£ó PÜ«∞# P =∂~°æOÖ’ "≥à◊¡~°∞ÖË.
316
 ã¨∞O^Œ~Ü
° ∞« º: "Õ∞=Ú ~Ô à· Ã¡◊ Ñ· q^èfiŒ Oã¨HÍO_»#∞ [iáê=∞x xOkOKå~°∞. ã¨∂à◊¥~¡ ∞° ¿Ñ@
ã¨g∞ѨOÖ’ W\©=Å Ô~·Å∞Ѩ\ÏìÅ∞ `«Ñ≤Ê [iy# „Ѩ=∂^ŒOÖ’ 19 =∞Ok K«xáÈÜ«∂~°∞.
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì JÖÏO\˜ q^èŒfiOã¨Hõ K«~°ºÅ‰õΩ Z#fl_»∂ ѨÓ#∞H˘x =ÙO_»ÖË^Œ∞. „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞
=∞#Ô~·Å∞ Ѩ\ÏìʼnõΩ ã¨iѨ_»x WO[#¡#∞ H˘x WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°‰õΩ~åÅ=Ù`«∞#flk. Wk =∞#
„ѨÉèí∞`åfiÅ Jã¨=∞~°÷`«‰õΩ `å~å¯}O. P Ô~·Å∞ 50–60 "≥∞ÿà◊¡ "ÕQÆO`À "≥_»∞`«∂ =ÙO_»QÍ D
„Ѩ=∂^ŒO [iyOk.
l.~å[QÀáêÅ<£: WO[#∞¡ Ѷ≤+π¿Ñ¡@¡#∞ `˘ÅyOK«=Ù.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: J=Ù#∞. WÖÏO\˜=hfl Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÃÑ· ~°∞kÌ =∂ÃÑ· ^Œ∞„+¨ÊKå~åxfl
™êyã¨∞Î<åfl~°∞. "å~°∞ JÖÏ KÕã≤<å, „Ѩ[Å∞ D HÍHõ=∞‡ Hõ^äŒÅ#∞ #"Õ∞‡ ã≤÷uÖ’ ÖË~°∞.
JÖψQ, W\©=Å Ô~·ÖËfi ÃÑ· q^èŒfiOã¨HÍO_»#∞ [~°Ñ¨_®xfl <Õ~å~ÀѨ}`À J=∞$`üã¨~üÖ’ XHõix
JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞. P ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ Ñ¨k"ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ |Ǩï=∞ux ‰õÄ_® „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
"Õ∞=Ú `«~°K«∞ ѨO*Ï|∞Ö’x J=∞$`«ã¨~ü, Éèí\ ˜O_® ÖÏO\˜ „Ѩ^ÕâßʼnõΩ "≥o§ „Ѩã¨OQÍÅ∞
KÕ™êÎO QÍ|\ì̃, =∂ LѨ<庙êÅ HÍ~°}OQÍ WÖÏO\˜q [~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞¡ ^Œ∞„+¨ÊKå~åxfl
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ÉÏ^èŒ∞ºÖˇ=~À `≥Å∞ã¨∞HÀÖËx Jã¨=∞~°÷`« =Å¡<Õ P ÉÏ^茺`«#∞ =∂ÃÑ·
~°∞kÌ `«=∞ Jã¨=∞~°÷`«#∞ HõÑ≤Ê Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ"åÅx K«∂ã¨∞Î#flk. JHõ¯_»Hõ¯_» „Ѩ[Å∞ L„^ÕHõѨ_ç
H˘xfl K«~°ºÅ#∞ [iÑ≤ =ÙO_»=K«∞Û. JK«ÛO¿Ñ@ ã¨Éò W<£ÃãÊHõì~ü ÉèÏ~°º#∞ K«OÑ≤"Õâß~°∞.
WÖÏO\˜"Õ"À ZѨÙÊ_À [iy# "å\˜x ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. HÍx „ѨÉèí∞`«fi=¸, ^•x áÈbã¨∞Å∞
ѨxQÆ@∞ìH˘x [iÑ≤# ǨÏ`«ºÅ∞, J`åºKå~åÅ`À Wq áÈÅÛ^Œy#"å? H˘xfl ã¨OѶ¨∞@#ʼnõΩ
„Ѩ[Å∞ L„^ÕHõѨ_ç H˘xfl K«~°ºÅ∞ [iÑ≤#O`« =∂„`å# "å\˜<Õ ™ê‰õΩQÍ fã¨∞H˘x ~åHõΔã¨
K«@ì"≥∞ÿ# „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«\Ïìxfl J=∞Å∞ [~°Ñ¨_»O, áÈbã¨∞ HͺOѨÙÅ#∞ <≥ÅH˘eÊ
„Ѩ[Å#∞ Ç≤ÏOã≤OK«_»O ã¨||∞HÍQÆÅ^•? =∞#O =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊¡_®xH˜ Wk =∂~°æO HÍ^Œ∞.
HÍfi*Ï W<åÜ«∞`ü =ÙÖÏ¡ó ~°ëêº #∞O_ç H˘xfl Ѩ^Œú`«∞Å∞ fã¨∞H˘x ~°O_ç.
Kè≥·~°‡<£ó WHõ¯_» W`«~° ^ÕâßÅ „Ѩ™êÎ=# fã¨∞H˘x ~å=^Œ∞Ì.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó =∞# „Ѩ^è•#=∞O„u N <≥„Ǩ˙ W\©=Å =∂\Ï¡_»∞`«∂, Ü«Ú^Œú"≥∂,
ÖË^• JO`«~∞° º^•ú<Àfl áÈb# Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ JHõ¯_» =Ù<åflÜ«∞x K≥áêÊ~°∞. x["Õ∞ JHõ¯_» Ü«Ú^ŒOú
ÖÏO\˜k [~°∞QÆ∞`«∞#fl =∂@ x["Õ∞. J~Ú`Õ Jk JO`«~°∞º^Œú=¸ HÍ^Œ∞, Ü«Ú^Œú=¸
HÍ^Œ∞. HÍx x~åÜ«Ú^èŒ∞Öˇ·# „Ѩ[ÅÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO ™êÜ«Ú^èŒ ^ŒàÏÅ`À ™êyOK«∞`«∞#fl Ü«Ú^ŒúO.
JÜ«∂º! JHõ¯_» „Ѩ[Å#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ HÍeÛ K«OѨÙ`«∞<åfl~°∞. Ü«Ú^ŒúOÖ’ Ѩ@∞ì|_ç# Mˇ·nÅ#∞
‰õÄ_® JÖÏ HÍeÛ K«OѨ~°∞. =∞i Jk Ü«Ú^ŒúO HÍ^ŒO\Ï~å? J~Ú`Õ† g∞ <åºÜ«∞âß„ãÎ̈
âßã¨<åÅ ^•fi~å<Õ, "åix HÀ~°∞ìÖ’ qKåiOz, "å~°∞ ^À+¨μÅx x~åú~°} J~Ú`Õ, "åiÃÑ·
317
LitHõΔ qkèOK«=K«∞Û. HÍx g∞~°∞ P Ѩ^Œúux J#∞ã¨iOK«_»O ÖË^Œ∞. g∞ H˜+ì̈"≥∞ÿ# "åix
JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ HÍeÛ K«OѨÙ`å~å? JO`«~å˚fÜ«∞ <åºÜ«∞ã¨∂„`åÅ „ѨHÍ~°O Ü«Ú^Œú <Õ~°ã¨∞÷Å
Ѩ@¡ ‰õÄ_® JÖÏ =º=ǨÏiOK«~°∞. =∂ =^ŒÌ #∞#fl PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOK«_®xH˜
x~åHõiOK«∞`«∞<åfl=∞x ‰õÄ_® „Ѩ^è•#=∞O„u P~ÀÑ≤OK«∞`«∞<åfl~°∞. Wk U=∂„`«O x[O
HÍ^Œ∞. QÆ`« `˘q∞‡k =∂™êÅ∞QÍ =∂ =^ŒÌ #∞#fl PÜ«Ú^è•Å#∞ „ѨÉ∞íè `åfixH˜ JѨÊyOK«∞`å=∞x
K≥ѨÙ`«∂<Õ =ã¨∞Î<åflO.
HÍfi*Ï W<åÜ«∞`ü =ÙÖÏ¡ó Jk x["Õ∞<å?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó J=Ù#∞ x["Õ∞. =∂ =^ŒÌ#∞#fl PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOK«QÆÅ=∞x Ѩ^Õ
Ѩ^Õ K≥ѨÙ`«∂ =KåÛ=Ú. WO^Œ∞‰õΩ =∞O„`«∞Å =^ŒÌ‰õΩ ‰õÄ_® "≥àÏ¡O.
l.~å[QÀáêÅ<£ó P PÜ«Ú^è•Å∞ g∞‰õΩ ZHõ¯_» #∞O_ç =KåÛ~Ú?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: ~°*ÏHÍ~°¡`À áÈ~å_ç# ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ "å\˜x ™êfinè#Ѩ~°K«∞H˘<åflO.
a.^äŒ~°^è£ (Xi™êû)ó HÍO„ÔQã¨∞ "å~°∞ áÈ~å_»\ÏxH˜ ã≤^ŒúѨ_»x ~°*ÏHÍ~°¡ #∞O_ç
(ã¨ÉèíÖ’ HõÅHõÅO)
Kè≥·~°‡<£ó ZO^Œ∞H˜^ŒO`å. U^À q^èŒOQÍ "åi =^ŒÌ PÜ«Ú^è•Å∞<åfl~Ú. "å\˜x
JѨÊyOK«∞`å=∞x K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞. P q+¨Ü«∂Å∞ „ѨÉèí∞`«fi =∞O„`«∞ňH ã¨fiÜ«∞OQÍ "å~°∞
K≥Ñ≤Ê =Ù<åfl~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó P PÜ«Ú^è•Å∞ =∂H˜Ñ¨ÙÊ_»∞ J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. "å\˜x WzÛ "ÕÜ«∞_®xH˜
"Õ∞=Ú ã≤^Œú"Õ∞. =∂=^ŒÌ #∞#fl PÜ«Ú^è•Å *Ïa`å#∞ ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ =ÚYº=∞O„uH˜ W™êÎO.
PÜ«Ú^è•Å∞ =Ù#fl "åi#O^Œih PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOK«=∞x "Õ∞=Ú ã¨ÅǨW™êÎO. J~Ú`Õ
JÖÏ JѨÊyOz#ѨÙÊ_»∞ "åix áÈbã¨∞Å∞ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∞« ~å^Œ∞. JÖÏ PÜ«Ú^è•Å#∞ =Ù#flO^Œ∞‰õΩ
"åix JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ ã¨O=`«û~åÅ `«~°|_ç _ç>ˇ#¬<£Ö’ =ÙOK«~å^Œ∞. HÍx P q+¨Ü«∞"≥∞ÿ Ǩg∞
x=fi_®xH˜ „ѨÉ∞íè `«fiO ã≤^OúŒ QÍ ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, <åÃÑ<· å, ~åq <å~åÜ«∞}Ô~_ç,¤ |ã¨=ѨÙ#flÜ«∞º
ÖÏO\˜ "åiÃÑ· JÔ~ã¨∞ì "å~°O@∞¡ ~°^Œ∞Ì KÕâß~°#∞HÀO_ç† HÍx....
P~ü.Ñ≤.Ü«∞<£.ã≤<å› (cǨ~ü)ó Jq g∞ âßOu +¨~`° ∞« Å#fl=∂@?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó J^Õg∞ HÍ^Œ∞† Jk =∂ JÉèíº~°÷#. =∂k ã¨=∂O`«~° „ѨÉèí∞`«fiO J~Ú
=ÙO>Ë "Õ∞=Ú =∞~À q^è"Œ ∞≥ #ÿ ÉèÏ+¨Ö’ =∂\Ï¡_ç =ÙO_Õ"å~°O. "Õ∞=Ú JHõ¯_» áÈ\© „ѨÉ∞íè `åfixfl
<≥ÅH˘Å∞Ê`«∞<åfl=∞#fl =∂@Åhfl `å=Ú x~°ƒO^èŒq^è•<åxfl H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ ˆH=ÅO
™ê‰õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞. =∂ =^ŒÌ P PÜ«Ú^è•Å∞ ~°*ÏHÍ~°¡ÃÑ· áÈ~å_ÕO^Œ∞ˆH =Ù<åfl~Ú.
318
 N QÀqO^ŒÔ~_ç¤ó g∞ˆ~g∞ „ѨÉèí∞`«fiO HÍ^Œ∞† g∞~°∞ #∂ºÃã#∞û.
Kè≥·~°‡<£ó g∞~°∞ WOHõ K«@ìOÃÑ· „Ѩã¨OyOK«O_ç.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó WOHÍ K«\Ïìxfl QÆ∞iOz =∂\Ï¡_®ÅO>Ë ZÅ¡HÍÅO `«=∞ _ç>ˇ#¬<£
K«\Ïìxfl H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ ™ê‰õΩQÍ =∂ÃÑ· WÖÏO\˜ P~ÀѨ}Å#∞ „ѨÉèí∞`«fiO KÕã¨∞Î#flk.
D P~ÀѨ}Å#∞ <Õ#∞ x~åHõiOK«∞`«∞<åfl#∞. Jã¨Å∞ D „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«\ÏìxH˜
J=ã¨~°"Õ∞ ÖË^Œ∞.
Kè≥·~°‡<£ó g∞ „Ѩã¨OQÍxfl H˘#™êyOK«O_ç.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó WO`«H© "Õ∞=Ú J_çyO^Õq∞\˜? <åÜ«∞‰õΩÅÃÑ· QÆÅ JÔ~ã¨∞ì "å~°O@¡#∞
g∞~°∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞H˘<åfl~°∞. HÍx ™ê÷xHõOQÍ =Ù#fl <åÜ«∞‰õΩÅÃÑ· "å~°O@¡#∞
LѨã¨OǨÏiOK«_®xH˜ g∞~°∞ ã≤^ŒúOQÍ ÖË~°∞. "åix "Õ\Ï_ç, JÔ~ã¨∞ì KÕã≤, _ç>ˇ#¬<£Ö’
=ÙOK«∞^•=∞<Õk g∞ L^Õúâ◊ºO. D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ "Õ∞=Ú "åiH˜ ZÖÏ K≥ѨÊQÆÅO? ''g∞‰õΩ Ug∞
[~°QÆ^Œ∞. =∂ =∂@ #=∞‡O_ç, g∞ =^ŒÌ PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOz ÖÁOyá⁄O_ç—— Jx
K≥áêÊe Hõ^•. "Õ∞=Ú q_»∞^ŒÅÜ«∂ºO. "å~°∞ =∞=Ú‡Å#∞ „ѨtflOK«QÅÆ ~°∞. ''g∞ˆ~"≥∂ q_»∞^ŒÅ
KÕÜ«∞|_ç ¿ãfiK«ÛùQÍ =Ù<åfl~°∞. =∞=Ú‡Å#∞ =∂„`«O g∞ =^ŒÌ #∞#fl PÜ«Ú^è•Å#∞
JѨÊyOK«=∞O@∞<åfl~°∞. =∞=Ú‡Å#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ *ˇ·à◊¡Ö’ ‰õΩHõ¯É’~°x Ǩg∞ U=ÚOk?
=∞=Ú‡Å#∞ <å<å~°HÍÅ∞QÍ z„`«Ç≤ÏOã¨Å∞ ÃÑ\ì̃ ÉÏkèOK«É’~°x Qͺ~°O\© =ÙO^•?——
=∞~°ÖÏ g∞‰õΩ J^ÕѨxQÍ K≥ѨÙ`«∞<åflO. PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOKÕO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ
L<åflO. J~Ú`Õ, QÆ`O« Ö’ ÖÏQÍ "åix JÔ~ã¨∞ì KÕã,≤ z„`«ÇÏ≤ Oã¨Å∞ [iÑ≤, *ˇà· Ö¡◊ ’ HÍÅѨiq∞u
ÖˉõΩO_® ÃÑ@ì~°x "åiH˜ #=∞‡HõO HõeyOK«O_ç. P q^èŒOQÍ „Ѩ*Ï`«O„`« rq`åxfl
QÆ _ ç ¿ ÑO^Œ ∞ ‰õ Ω J=HÍâßxfl Hõ e yOK« O _ç . HÍx g∞~° ∞ JÖÏ Ç¨  g∞ x=fi_®xH˜
x~åHõiOK«∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å# "å~°∞ PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOz ÖÁOyáÈ=_®xH˜
ã≤^ŒúѨ_»@O ÖË^Œ∞. JÖÏO\˜ Ǩg∞ ÖˉõΩO_® ÖÁOyá⁄=∞‡#=∞x "Õ∞=Ú ‰õÄ_® "åiH˜
ã¨ÅǨx=fi*ÏÅO. D q^èŒOQÍ<Õ "å~°∞ J_»=ÙÖ’¡ =ÙO@∂ H˘O`«HÍÖÏxH˜ K«xáÈ=_®xÔH·<å
ã≤^ŒúѨ_»`å~°∞ QÍx Dq^èŒOQÍ JÔ~ã¨∞ì HÍ|_ç HÍO„ÔQã¨∞ *ˇ·à◊¡Ö’#∂, HͺOѨÙÖ’¡#∂
z„`«Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞iHÍ=_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_»~°∞.
P~ü.Ñ≤.Ü«∞<£.ã≤<å›ó "å~°∞ ÖÁOyáÈÜÕ∞@@∞¡ "Õ∞=Ú KÕ™êÎO.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó "å~°∞ ÖÁOyáÈÜÕ∞@@∞¡ g∞~°∞ KÕÜ«∞ÖË~°∞. g∞~°∞ J<ÕHõ W|ƒO^Œ∞Å#∞
HõeÊOK«∞`«∞<åfl~°∞. ~åROÖ’#∂, ˆHO„^ŒOÖ’#∂ ‰õÄ_® =∞O„`«∞Å#∞ "Õ∞=Ú HõÅ∞ã¨∞H˘x
=∂\Ï¡_®O. HÍx =∂ =^ŒÌ 140 PÜ«Ú^è•Å∞ =∂„`«"∞Õ =Ù<åflÜ«∞O>Ë ÃÇÏ· „^•ÉÏ^£ =ÚYº=∞O„u
=∂ =^ŒÌ 1400 PÜ«Ú^è•Å∞ L<åflÜ«∞O\Ï~°∞. =∞~˘Hõ ~ÀA# ˆHO„^Œ ǨϟO=∞O„ux
HõÅ∞ã¨∞H˘<åflO. PÜ«∞# =∂=^ŒÌ 14000 PÜ«Ú^è•Å∞<åflÜ«∞O\Ï~°∞. D q^èŒOQÍ
319
1400–14000 PÜ«Ú^è•Å#∞ ZHõ¯_ç #∞O_ç fã¨∞H˘x W=fi=∞O\Ï~°∞! =∂ =^ŒÌ#∞#fl
PÜ«Ú^è•ÅxflO\˜h JѨÊyOKå=∞x „ѨÉ∞íè `åfixfl ZÖÏ #q∞‡OK«QÅÆ O! D q^èOŒ QÍ XHõ"Ñ·≥ Ù¨ #
W|ƒO^Œ∞Å#∞ ÃÑ_»∞`«∂ =∂ "åà◊√¡ ÖÁOyáÈÖË^Œ<Õ ™ê‰õΩ`À x~°ƒO^èŒq^è•<åxfl „ѨÉèí∞`«fiO
H˘#™êyOK«_®xH˜ ѨÓ#∞H˘#flk. U ~ÀA<≥·<å PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOK«_®xH˜ "Õ∞=Ú
ã≤^ŒúOQÍ =Ù<åflO. "åix JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞É’=∞h, "åix _ç>ˇ#¬<£Ö’ ÃÑ@ìÉ’=∞x Ǩg∞
x=fiO_ç. JѨÙÊ_»∞ PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOK«=Åã≤OkQÍ "åiH˜ ã¨ÅǨ x=fiQÆÅO.
HÍfi*Ï W<åÜ«∞`ü =ÙÖÏ¡ó Y∂hHÀ~°∞Å#∞ ǨÏO`«‰õΩÅ#∞ =ÙifÜ«∞‰õÄ_»^Œx g∞
L^ÕÌâ◊º=∂?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó "å~°∞ ǨÏO`«‰õΩÅ∞ HÍ^Œ∞. ^ÕÉèíâ◊‰õΩÎÅ∞. (ã¨ÉèíÖ’ J^ÕѨxQÍ J_»∞¤
ã¨"åà◊√¡)
Kè≥·~°‡<£ó P~°¤~ü, P~°¤~ü
a.ÔH.=ÚYs˚ (L`«~Î „° Ѩ^âÕ ò)ó <åH˘Hõ ã¨=∂Kå~°O HÍ"åe. WѨÙÊ_»∞ „ѨãO¨ yOK«∞`«∞#fl
Q“~°=hÜ«ÚÖˇ·# ã¨Éèí∞º_»∞ D K«@ìO KÕÜ«∞_®xH˜ JOwHõiOK«∞`«∞<åfl~å? ÖËHõ ^•xfl
=ºuˆ~H˜ã∞¨ <Î åfl~å? PÜ«∞# D âßã¨<åxfl =ºuˆ~H˜OK«∞`«∞<åfl~°∞. =∞~˘Hõ"Ñ·≥ Ù¨ # |ÅѨ~∞° ã¨∞#Î fl@∞¡
<å‰õΩ JxÑ≤OK«∞`«∞#flk. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë Ç¨g∞ W=fi#O^Œ∞<Õ PÜ«Ú^è•Å#∞ JѨÊyOK«_»O
ÖË^Œx K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
Kè≥·~°‡<£ó WÖÏO\˜ J#∞=∂<åÅ =Å¡<Õ „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«\Ïìxfl fã¨∞H˘x
=ã¨∞<Î åfl~°x K≥Ñʨ _®xH˜ PÜ«∞# „ѨÜ∞« uflOK«∞`«∞<åfl~°∞. JÖÏO\˜ J#∞=∂<åÅ∞ „ѨÉ∞íè `åfixH˜
ÖËxѨHõΔOÖ’ D K«\Ïìxfl fã¨∞H˘x ~å=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œx PÜ«∞# JO@∞<åfl~°∞.
P~ü.Ñ≤.Ü«∞<£.ã≤<å›ó Q“~°=hÜ«Ú_≥·# ã¨Éèí∞º_»∞ ^˘OQÆÅ `«~°Ñ¶¨Ù#, ÉÏ¡H± =∂Ô~¯@~°¡
`«~°Ñ¶¨Ù# =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~å Jx <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó <Õ#∞ „Ѩ[Å `«~°Ñ¶¨Ù# =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl#∞. ^˘OQÆxÅfiÅ∞ KÕã≤ JkèHõ
ÖÏÉèÏÅ#∞ ã¨OáêkOKÕ "åi `«~°Ñ¶¨Ù#, ^˘OQÆ "åºáê~°O KÕ¿ã "åi `«~°Ñ¶¨Ù# =∂\Ï¡_Õ"å~°∞
J=`«Å "≥·Ñ¨Ù# (JkèHÍ~°Ñ¨HõΔO) ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
WO`«H© `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ „ѨÉèí∞`«fi áêÅã‘ Uq∞\˜? Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ HÍO„ÔQã¨∞ "å~°∞
PÜ«Ú^è•Å#∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞ã¨∞<Î åfl~°∞. 3550 PÜ«Ú^è•Å‰õΩ ÖˇÃ· ã#∞û =Ù#fl^Œx W\©=Å ÃÇÏ· „^•ÉÏ^£
JÃãOc¡Ö’ K≥Ñ≤Ê =Ù<åfl~°∞. Öˇ·Ãã#∞ûÅ∞ ÖˉõΩO_® 1776 PÜ«Ú^è•Å∞ „Ѩ[Å =^ŒÌ =Ù#fl@∞¡
K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞. Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ D q^èŒOQÍ PÜ«Ú^è•Å#∞ Wã¨∞Î<åfl~°∞. "å\˜`À "å~°∞
U"≥∞ÿ<åKÕÜ«∞=K«∞Û. LѨ ZxflHõÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D q^èŒOQÍ PÜ«Ú^è•Å#∞
=ÙOK«∞HÀ=_®xH˜ "åiH˜ Öˇ·Ãã#∞ûÅ#∞ WKåÛ~°∞. HÍx `≥ÅOQÍ}Ï „Ѩ[Å f~°∞Ê– [#~°Öò
ZxflHõÖ’¡ PO„^èŒ „Ѩ[Å f~°∞Ê ã¨Ê+ì̈OQÍ<Õ LOk.
320
 a.a.â◊~°‡ó `≥ÅOQÍ}Ï „áêO`«OÖ’ WOHÍ Éèí∂™êfi=ÚÅ∂, ˆHÑ≤@eã¨∞ìÅ∂
q∞ye=Ù<åfl~å?
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó L<åfl~°∞. ^Œ∞~°^Œ$+ì̈=âß`«∂Î, KåÖÏ =∞Ok =Ù<åfl~°∞. WOHÍ LѨ
ZxflHõÅ ã¨OQÆuH˜ =¿ãÎ `«#‰õΩ „Ѩ[Å =∞^ŒÌ`«∞ =Ù#fl^Œx HÍO„ÔQãπ K≥ѨÙÊH˘O@∞#flk. QÆ`«
[#~°Öò ZxflHõÖ’¡ "å~°∞ "≥Ú`«ÎOQÍ F_çáÈÜ«∂~°∞. "≥Ú`«ÎO PO„^è• lÖÏ¡Ö’¡ qâßY #∞O_ç
ÃÑ<åfl#k =~°‰õÄ `«∂~°∞Ê HÀ™êÎ #∞O_ç ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì #∞O_ç PkÖÏÉÏ^£ =~°‰õÄ
XHõ¯ HÍO„ÔQãπ JÉèíºi÷ ‰õÄ_® ZxflHõÖ’¡ <≥QÆæÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# =KÕÛ LѨ ZxflHõÖ’¡ `å=Ú
ÔQeKÕO^Œ∞‰õΩ WѨÊ\˜ˆH ÉèíÜ«∞ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. JHõ¯_» HÍO„ÔQãπ "å~°∞ ZÖÏO\˜ cÉèí`«û K«~°ºÅ‰õΩ
ѨÓ#∞H˘<åfl~À `≥ÅѨ_®xH˜ Ѩ„uHõÖ’¡ „ѨK«∞iOK«|_ç# "å~°ÎÅ#∞ ã¨Éèí"åi =ÚO^Œ∞
=ÙOK«∞`«∞<åfl#∞. WOHõ <Õ#∞ KåÖÏ q+¨Ü«∂Å∞ K≥ѨÊ=Åã≤ =ÙOk. =º=kè =∂„`«O ÖË^Œ∞.
"å\˜#xflO\˜h g∞‰õΩ K«kq qxÑ≤OK«Ö#Ë ∞. JO^Œ∞=Å# "å\˜x ã¨É‰íè Ωõ ã¨=∞iÊOK«∞`«∞<åfl#∞.
JHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞#fl J`åºKå~åÅ#∞ QÆ∞iOz JkèHÍ~°∞Å ^Œ$+≤Hì ˜ fã¨∞H˘x =KåÛ=Ú. "å\˜ÃÑ·
K«~°ºÅ∞ fã¨∞H˘O\Ï~°x PtOK«∞`«∞<åfl#∞. WkQÀ ¿ÑѨ~ü Hõ\ ˜OQ∑û g∞ H˜ã¨∞Î<åfl#∞.
Kè≥·~°‡<£ó =∞O„u "å\˜x K«∂™êÎ~°∞.
㨠∞ O^Œ ~ ° Ü « ∞ ºó JÜ« ∂ º, WѨ Ù Ê_» ∞ *ˇ · à ◊ ¡ Ö ’ =Ù#fl _ç > ˇ # ∂ºÅ Ѩ @ ¡ ZÖÏ
=º=ǨÏiOK«∞`«∞<åfl~À q=iOK«∞`«∞<åfl#∞. J=`«Å ã¨ÉèíÖ’ `«=∞ „Ѩ=~°Î#∞ QÆ∞iOz =∞O„u
Q˘Ñ¨ÊQÍ K≥ѨÙÊH˘<åfl~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ QÆ`« =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ HÍÅOÖ’ 175 =∞Ok
_ç>ˇ#∂ºÅ∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. =∞~°Å K≥|∞`«∞<åfl, K«xáÈ~Ú# "å~°∞ 175 =∞Ok. Wk
XHõ„Ѩâ◊fl‰õΩ ã¨=∂^è•#OQÍ „ѨÉèí∞`«fiO WzÛ# ã¨OM˺. "åi KÕ`«∞ʼnõΩ ÉË_ôÅ∞ "Õã≤, `åà◊§`À
<ÕÅg∞^Œ "åix D_»∞Û`«∞<åfl~°∞. Wk Ü«∞^•~°÷"Õ∞#x =∞O„u XѨÙʉõΩ<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞,
„Ѩ*ÏÉèí„^Œ`« HÀã¨O Wk WÖψQ H˘#™êQÍÅx ‰õÄ_® PÜ«∞# J<åfl~°∞. HõΔÜ«∞"åºkè`À
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂ Pã¨Ê„uH˜ fã¨∞‰õΩ "≥_»∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ ‰õÄ_® "åi KÕ`«∞ʼnõΩ ÉË_ôÅ∞ "Õã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞OKåʼnõΩ "åix `åà◊¡`À Hõ\ ì̃"Õã¨∞Î<åfl~°∞. "åiH˜ =∂=¸Å∞ <Õ~°ã¨∞ÎʼnõΩ Wã¨∞Î#fl@∞¡ 16
J}ÏÅ∞ =∂„`«"Õ∞ Wã¨∞Î<åfl~°∞. _ç>ˇ#∂ºÅ Ѩiã≤÷u WÖÏ =ÙOk. XHõ~°∞ HÍ^Œ∞, P~°∞=O^ŒÅ∞,
U_»∞=O^ŒÅ =∞Ok XˆH™êi =Ù#fl Ѩiã≤÷u =ÙOk. "åiH˜ ‰õΩ@∞O| JÅ"≥#∞û
K≥e¡OK«_»=∞O@∂ ÖË^Œ∞. *"åfik ~°rfi, Zãπ.q.ÔH. „Ѩ™ê^£ÖÏO\˜ "åix JÔ~ã¨∞ì KÕã≤#
`«~∞° "å`« XHõ <≥Å~ÀAÅ áê@∞ áÈbã¨∞ ÖÏHõÑÖπ ’ =ÙOz z„`«ÇÏ≤ Oã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕã#≤ `«~∞° "å`«
=∂„`«"Õ∞ _ç>ˇ#¬<£ "åÔ~O@∞#∞ ã¨$+≤ìOKå~°∞. "åix ã¨∞„Ñ‘"£∞ HÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘x
=¿ãÎ _ç>ˇ#¬<£ P~°¤~°∞ =Ù#flO^Œ∞# `å"Õ∞g∞ KÕÜ«∞ÖË=∞x ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞¤ `≥eÜ«∞*Ëã≤Ok.
Q“~°=hÜ«Ú_≥·# ã¨Éèí∞º_»∞ k"å<£ K«=∞<£ÖÏÖò ÃãʼnõΩì Hõq∞\©H˜ `å#∞ ã¨=∞iÊOz#
<À\òÖ’ WÖÏ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
321
''D „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ ã¨$+≤ìOzOk „Ѩ[Å Jcè+ì̈"Õ∞. JO^Œ∞=Å# D „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ =ÙO_»@O ™êfi`«O„`åºxH˜ =ÚO^Œ∞ ~ÀAÖ’¡ =Öˇ WOÔHO`« =∂„`«O
^Õâ◊ÉèíHÎ̃Ü«Ú`«"≥∞ÿ# Hõ~°Î=ºO HÍ*ÏÅ^Œ∞. ÃÑ·ÃÑK«∞Û Jk ^ÕâßÅѨ@¡ Jq^èÕÜ«∞`«, ^Õâ◊O Ѩ@¡
q„^ÀǨÏOQÍ ZOK«|_®e.——
D aÅ∞¡#∞ ã¨=∞i÷OK«∞`«∂ PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# =∂@eq. PÜ«∞# ã¨Ç¨ÏK«~°∞_»∞
J#O`«â◊Ü«∞#O JÜ«∞ºOQÍ~ü K«=∞<£ÖÏÖò HõO>Ë ã¨`åºxH˜ H˘OK≥O ^ŒQÆæ~°QÍ =Ù<åfl~°∞.
WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~ÀA# PÜ«∞# =∂\Ï¡_»∞`«∂ „Ѩu XHõ¯ „ѨÉèí∞`«fi=¸ Ç≤ÏOã¨g∞^Œ<Õ
P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO@∞O^Œx K≥áêÊ~°∞. Jk x["Õ∞. J~Ú`Õ, ^•xH˜ =∞~À z#fl "åHͺxfl
KÕ~°Û^ŒeKå#∞. „Ѩu „ѨÉèí∞`«fi=¸ XHÍ<˘Hõ ^Œâ◊Ö’ XHÍ<˘Hõ =~°æ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O
Ç≤ÏOã¨#∞ „ѨÜ≥∂yOK«∞`«∞Ok. XHÍ<˘Hõ ã¨=∂[OÖ’ U =~°æ"≥∞ÿ`Õ Pi÷HõOQÍ PkèHõº`« Hõey
=ÙO@∞O^À P =~°æO Ü≥ÚHõ¯ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O „ѨÉèí∞`«fiO Ç≤ÏOã¨#∞ „ѨÜ≥∂yOK«∞`«∞Ok.
~å*ϺOQÆ Ü«∞O„`«O ^Ò~°̊<åºÅÃÑ·<Õ P^è•~°Ñ¨_ç ѨxKÕã¨∞ÎOk. D HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_®
Ç≤ÏOã¨ÃÑ·#<Õ P^è•~°Ñ¨_ç =Ù#fl^Œx "Õ∞=Ú ÉèÏqOK«∞`åO. J~Ú`Õ Jk |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å
„ѨÜ≥∂[<åÅHÀã¨O, QÆ∞`«Î ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å, |_® Éèí∂™êfi=ÚÅ, ^Õâ◊=ÚY∞Å „ѨÜ≥∂[<åÅ
HÀã¨O, JO`ÕHÍx Jã¨OMϺHõOQÍ L#fl ™ê=∂#º „Ѩ[Å „ѨÜ≥∂[<åÅ H˘~°‰õΩ HÍ<ÕHÍ^Œ∞.
D _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ 200 ã¨O=`«û~åÅ
=~°‰õÄ J=∞Ö’¡ LO_®Åx J#O`«â◊Ü«∞#O JÜ«∞ºOQÍ~ü JO@∞<åfl~°∞. JÜ«∂º, XHõ¯
q+¨Ü∞« O K≥Ñʨ ^ŒÅKå. D HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO ~Ô O_»∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ =~°‰Äõ =ÙO_»É’^Œ∞.
D „ѨÉèí∞`«fiO JO`«HÍÅO =∞#QÆey`Õ XHõ „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO HÍ^Œ∞, =O^ŒÖÏk
„Ñ≤"≥O\˜"£ K«\ÏìÅ∞ J=ã¨~°=∞=Ù`å~Ú. H˘kÌ =∞Ok q∞„`«∞Å#∞ *ˇ·à◊¡Ö’ ÃÑ\ì̃#O`« =∂„`å#
#+¨ì"Õ∞g∞ ÖË^Œ∞. "åix K«OÑ≤"ÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞ Hõ^• Jx J#O`«â◊Ü«∞#O JÜ«∞ºOQÍ~ü
JO@∞<åfl~°∞. "åiˆHg∞ JѨHÍ~°O [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞Hõ^• JO@∞<åfl~°∞. "åiH˜ JѨHÍ~°O
[~°QÆ_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, "åix *ˇ·à◊¡Ö’#∂, "≥Å∞ѨÖÏ HÍeÛ K«OÑ≤"Õã≤# L^•Ç¨Ï~°}Å#∞ <Õ#∞
W=fiQÆÅ#∞.
JÜ«∂º! "Õ∞=Ú âßOuQÍ rqOK«^eŒ KåO. JO^Œi`À Ѩ~㰠ʨ ~° ã¨ÇϨ HÍ~°O`À "Õ∞=Ú
=ÙO_»^eŒ KåO. JÖψQ Ѩ~㰠ʨ ~°O ¿ã= KÕÜ∞« ^ŒÅK«∞H˘<åflO. J~Ú`Õ WO^Œ∞‰õΩ ÃÑ^ŒÌ J_»O¤ H˜QÍ
=Ù#fl^Õ=∞O>Ë <Õ_∞» #fl ^ÀÑ≤_ô ^•ˆ~,¡ Éè∂í ™êfi=ÚÖË, |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ÖË. JkèHõ ÖÏÉèÏ¿ÑHõ`Δ À
^˘OQÆ "åºáê~åÅ∞ KÕ¿ã"åˆ~. XHõ¯ q+¨Ü«∞O ã¨Ê+¨ìO KÕÜ«∞^ŒÅKå#∞. Ñ‘_»‰õΩʼnõΩ,
^ÀÑ≤_ô^•~°∞ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ `«=∞#∞ `å=Ú ~°H˜ΔOK«∞H˘<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ „Ѩ[Å∞ Z#fl\˜H©
=^ŒÅ∞HÀ~°∞. D x~°O‰õΩâ◊ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ LO_Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ "åiH˜ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ
LOk. WO^Œ∞‰õΩ ZÖÏO\˜ K«\ÏìÅ∞<åfl, „Ñ≤"O≥ \˜"£ _ç>#ˇ ¬<£ K«\ÏìÅ∞<åfl Jq "åix PѨ*ÏÅ=Ù.
=∂ g∞^Œ =∞~À xO^•~ÀѨ} KÕÜ«∞_»O D áêʼnõΩʼnõΩ =∂=¸Öˇ·Ok. "Õ∞=Ú
q^Õj U*ˇO@¡=∞@. =∂\˜=∂\˜H© D P~ÀѨ}#∞ =∂ÃÑ· `≥ã∞¨ <Î åfl~°∞. JO^Œ∞=Å# ^•xfl
322
QÆ∞iOz ‰õÄ_® ‰õΩ¡ÑÎ̈OQÍ K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. =∞=Ú‡Å#∞ _ç>ˇ~Ú<£ KÕÜ«∞_®xH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÖ’¡
^•xfl ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞. q^Õj „ѨÉ∞íè `«fiO`À ã¨O|O^è=Œ Ú#fl "åi <≥=i<≥<· å =∞O„uQÍi
z`«Î"≥∞ÿ`Õ KåÖÏ ZÖÏO\˜ HÍ~°}ÏÅ∞, ã¨O^Œ~°ƒù=¸ ÖˉõΩO_® _ç>ˇ~Ú<£ KÕÜ«∞=K«∞Û. Jxfl
^ÕâßÅ`À ã¨=∂#"≥∞ÿ# „áêuѨkHõÃÑ· D „ѨÉèí∞`«fiO ¿ãflÇ¨Ï ã¨O|O^è•Å#∞ <≥ÅH˘Å∞ÊHÀ=_»O
ÖË^Œx "Õ∞=Ú Ñ¨^ÕѨ^Õ „ѨÉèí∞`«fi ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x =KåÛ=Ú. ^ÀÑ≤_ôÅ#∞ QÆ∞iOz, ǨÏ`«ºÅ#∞
QÆ∞iOz, Jj¡ÖÏÅ#∞ QÆ∞iOz =i‚Oz ~°Hõ~°HÍÅ J"≥∞iHÍ ™ê~°ã¨fi`åxfl =∂„`«O =∞#
^Õâ◊OÖ’H˜ ¿ãfiK«ÛùQÍ ~åx™êÎ~°∞. HÍx ™ÈqÜ«∞\ò ѨÙãÎ̈HÍÅ#∞ =∂„`«O Ô~·ÖËfi ѨÙãÎ̈HÍÅ ëêѨÙÖ’¡
=ÙO_»_®xH˜ J#∞=∞ux=fi~°∞. =∞m§ `å=Ú ™ÈqÜ«∞\ò Ѩ@¡ ¿ãflǨÏÉèÏ=O`À =Ù<åfl=∞x
„ѨHõ\ ˜OK«∞H˘O\Ï~°∞. HÍx "åi K«~°ºÅ∞ JO^Œ∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎQÍ q~°∞^ŒúOQÍ =Ù<åfl~Ú. <Õ#∞
XHõ ÖËY#∞ K«kq qxÑ≤Oz, ã¨Éèí‰õΩ ã¨=∞iÊOK«∞`å#∞.
q^ÕâßÅ #∞O_ç =∞#^ÕâO◊ Ö’ U^≥<· å ã¨É‰íè Ωõ PǨfixOKÕ q+¨Ü∞« OÖ’ ÉèÏ~°`« „ѨÉ∞íè `«fi
_çѨӺ\© HÍ~°º^Œi≈ XHõ ã¨~°∞¯ ºÅ~ü#∞ *Ïs KÕâß_»∞. J"≥∞iHÍ, „a@<£Å #∞O_ç Z=i<≥·<å,
ZO`«=∞Ok<≥<· å PǨfixOK«_®xH˜ ZÖÏO\˜ JÉèºí O`«~O° ÖË^∞Œ Jx P ã¨~∞° ¯ ºÅ~üÖ’ ã¨Ê+¨Oì QÍ
¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. HÍx ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£, `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñπ „Ѩ*Ï`«O„`« ^ÕâßÅ #∞O_ç,
z=iH˜ K≥·<å #∞O_ç PǨfixOK«=Åã≤ =¿ãÎ Ug∞ KÕÜ«∂Ö’ PÜ«∞# WÖÏ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. P
ã¨~°∞¯ ºÅ~üÖ’
''™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£‰õΩ K≥Ok# "åi<≥=i<≥·<å, ÖË^• P ^Õâ◊ LѨ„QÆǨÏ~å*ϺÅ
#∞O_ç, ÖË^• K≥·<å #∞O_ç PǨfixOK«=Åã≤ =¿ãÎ D =∞O„u`«fi âßY#∞ ã¨O„ѨkOK«=Åã≤
=ÙO@∞Ok.——
P ã¨~∞° ¯ ºÅ~ü "≥Ú`«OÎ áê~îåxfl ã¨Éíè =ÚO^Œ∞ =ÙOK«∞`«∞<åfl#∞. P ã¨~∞° ¯ ºÅ~ü <≥O|~ü,
Jk *Ïs KÕÜ«∞|_ç# `Õn ‰õÄ_® WHõ¯_» =ÙOk. JÖÏO\˜^Õg∞ ÖË^Œx Q“~°=hÜ«Ú_≥·#
=∞O„u K≥ѨÊ^ŒÅK«∞H˘O>Ë K≥ѨÊ=K«∞Û. P ã¨~°∞¯ ºÅ~ü Ѷ¨`Õã≤OQ∑ _çѨӺ\© Ãã„Hõ@s, ÉèÏ~°`«
„ѨÉèí∞`«fiO Jx =ÙOk. Jk *Ïs KÕÜ«∞|_ç# `Õn 1951 _çÃãO|~ü 15.
ÉèÏ~°`ü „ѨÉèí∞`«fiO "≥·Yi ZÖÏ =ÙO^À `≥e¿ÑO^Œ∞ˆH P ã¨~°∞¯ ºÅ~ü#∞ WHõ¯_» K«kq
qxÑ≤ã¨∞Î<åfl#∞. _ç>ˇ#¬<£ K«\Ïìxfl ZÖÏ =iÎOѨ KÕã¨∞Î<åfl~À =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. J"≥∞iHÍ,
„a\˜+π ™ê„=∂[º "å^Œ∞Å`À ã¨O|O^è•Å∂ "åOzèOK«∞`åO QÍ|\ì̃ "Õ∞=Ú _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO
ѨikèÖ’H˜ =™êÎO. HÍO„ÔQãπ áêsì ã¨Éèí∞ºÅ ^Œ$+≤ìÖ’ ''W`«~° ^ÕâßÅ∞—— (™È+¨eã¨∞ì ^ÕâßÅ∞)
„Ѩ*Ï`«O„`« ~å*ϺÅ∞ HÍ=Ù. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë JHõ¯_» Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, W`«~° ^ÀÑ≤_ô ^•~°∞Å∞
=ÙO_»~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, W`«~° ^ÀÑ≤_ô^•~°∞Å∞ ÖËx ^ÕâßÅ∞ „Ѩ*Ï`«O„`« ^ÕâßÅ∞ HÍ=x
"å~°O>Ë =∞i „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO JO>Ë "åi x~°fiK«#O Uq∞\’ <å‰õΩ J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞.
JO^Œ ∞ =Å¡ < Õ q^Õ j ~å*ϺÅ`À 㨠O |O^è • Å∞ J#fl HÍ¡ A #∞ <Õ # ∞
=ºuˆ~H˜OK«∞`«∞<åfl#∞. Z=Ô~·<å q^Õj U*ˇO@x ~°∞A"≥·`Õ J`«}˜‚ HÀ~°∞ìÖ’ qKåiOz =Ùi
323
fÜ«∞=K«∞Û. JO^Œ∞‰õΩ =∂‰õΩ ã¨=∞‡`«"∞Õ . q^Õj QÆ∂_èK» å~°∞Å#∞ =∞# ^ÕâO◊ Ö’ ã¨ÇÏ≤ OK«~å^Œ<^Õ Õ
=∂ Jaè„áêÜ«∞O. J~Ú`Õ "Õ∞=Ú ^Õâ◊Éèí‰õΩÎÅ=∞x ã¨Ê+¨ìO KÕÜ«∞^ŒÅKå=Ú. ™ÈqÜ«∞\ò
Ü«¸xÜ«∞<£Ö’#∂, K≥·<åÖ’#∂ ‰õÄ_® Jxfl ~°HÍÅ ^ÀÑ≤_ôx ~°^Œ∞Ì KÕâß~°∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ
JHõ¯_» "å~°∞ KÕã≤# ^•xfl "Õ∞=Ú âߡѶ≤∞OK«∞`«∞<åflO. J~Ú`Õ =∞# ^Õâßxfl "Õ∞=Ú
„¿Ñq∞OK«∞`åO.
Ja^£ Pb(ÉÁOÉÏ~Ú)ó "Õ∞=Ú ^•xfl „ѨtflOK«∞`«∞<åflO.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó g∞~°∞ =∂ ^Õâ◊ÉèíHÎ̃ QÆ∞iOz „ѨtflOK«∞`å~°∞. g∞ x*Ï~Úfx QÆ∞iOz
‰õÄ_® "Õ∞=Ú „ѨtflOK«∞`åO. Z=i HõO>Ë ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ =∂ ^Õâßxfl "Õ∞=Ú Z‰õΩ¯=QÍ
„¿Ñq∞OK«∞`åO. HÍj‡~ü #∞O_ç Hõ<庉õΩ=∂i =~°‰õÄ "åºÑ≤Oz=Ù#fl ^Õâßxfl "Õ∞=Ú
„¿Ñq∞OK«∞`åO.
\˜.áêO_Õ(L`«Î~°„Ѩ^Õâò)ó 1942Ö’ g∞ ^Õâ◊ÉèíHÎ̃x "Õ∞=Ú K«∂âßO.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó =∂ ^Õâ◊ÉèíH˜Îx g∞~°∞ K«∂_»ÖË^Œ∞.
Kè≥·~°‡<£ó P~°¤~ü! P~°¤~ü! Q“~°=hÜ«Ú_≥·# ã¨Éèí∞ºx „Ѩã¨OQÍxfl ѨÓiÎ KÕÜ«∞hÜ«∞O_ç.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó =∞#^Õâßxfl "Õ∞=Ú „¿Ñq∞OK«∞`åO! ^Õâ◊ qÉèí[# [iy#ѨÙÊ_»∞
"Õ∞=Ú KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤O. =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∂Å∞ K«eOKå~Ú. (J_»∞¤ ã¨"åà◊√¡) HÍO„ÔQãπ áêsìH˜
K≥Ok# g∞ˆ~ D ^Õâ◊ qÉèí[#‰õΩ HÍ~°‰õΩÅ∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© JO^Œ∞‰õΩ =∞=Ú‡Å#∞
xOkã¨∞Î<åfl~°∞. J~Ú#ѨÊ\˜H© áêH˜™êÎ<£, WO_çÜ«∂, <ÕáêÖò, ã≤OǨÏà◊O–W=hfl HõÅã≤
ã¨fiK«ÛùO^ŒOQÍ XHõ ÃѶ_»ˆ~+¨<£QÍ U~°Ê_Õ ~ÀA ~åHõ`«Ñ¨Ê^Œx "Õ∞=Ú qâ◊fiã≤OK«∞`«∞<åflO. P
q^èŒOQÍ "≥Ú`«ÎO ÉèÏ~°`« LѨYO_»O SHõº`«#∞ ™êkèOK«QÆÅO.
XHõ ã¨Éèí∞º_»∞ó =∞i ~°ëêº`À SHõº`« ã¨OQÆu Uq∞\˜?
Éèí∂¿Ñ+π QÆ∞áêÎó g∞ J=QÍǨÏ#‰õΩ JO`«∞Ѩ@ìx q+¨Ü«∞q∞k ÖˇO_ç.
ã¨∞O^Œ~Ü ° ∞« ºó =∂ ^Õâßxfl "Õ∞=Ú „¿Ñq∞OK«∞`åO. D ^Õâßxfl QÆ∞iOz QÆ~fi° Ѩ_`» åO.
J~Ú^Œ∞"ÕÅ ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ# <åQÆiHõ`«#∞ Hõey=Ù#fl WO_çÜ«∂#∞
QÆ∞iOz "Õ∞=Ú QÆ~°fiѨ_»`åO. =∂ ^Õâßxfl "Õ∞=Ú „¿Ñq∞OK«∞`åO (J_»∞¤ ã¨"åà◊√¡).
Kè~·≥ ‡° <£ó P~°~¤ !ü P~°~¤ !ü Q“~°=hÜ«Ú_≥#· ã¨É∞íè º_»∞ H˘xfl =∞Oz =∂@Å∞ K≥ÑÙ¨ `«∞#flѨÙÊ_»∞
J_»∞¤HÀ‰õΩO_® PÜ«∞# „Ѩã¨OQÍxfl H˘#™êQÆhÜ«∞O_ç.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: ã¨=Ú„^Œ QÆ∞ѨÙÎ_»∞, K«O„^ŒQÆ∞ѨÙÎ_»∞ ÖÏO\˜ =∞Ǩg~°∞Å ^Õâ◊"≥∞ÿ# D
Éèí∂q∞x "Õ∞=Ú „¿Ñq∞OK«∞`åO. Hõà◊ʼnõΩ, ã¨O㨯 $`«∞ʼnõΩ xÅÜ«∞"≥∞ÿ# D ^Õâßxfl "Õ∞=Ú
„¿Ñq∞OK«∞`åO. J[O`å, ZÖ’¡~å ÖÏO\˜ Hõà◊ʼnõΩ Ñ¨Ù\ì̃xÅ∞¡QÍ L#fl D QÆ_»¤#∞ "Õ∞=Ú
„¿Ñq∞OK«∞`åO. `å*ò=∞ǨÏÖò QÆÅ D ^Õâßxfl „¿Ñq∞OK«∞`åO.
324
 "åb‡H˜, HÍo^•ãπ, `«∞Åã‘^•ãπ, HõO|~ü, "Õ=∞#, ##flÜ«∞ºÖÏO\˜ Hõ=ÙʼnõΩ [#‡xzÛ#
D ^Õâßxfl „¿Ñq∞OK«∞`åO. (HÍO„ÔQã¨∞ "åi J_»∞¤ ã¨"åà◊√¡) "åiH˜ =∞# ^Õâ◊ QÆ`« K«i„`«#∞
QÆ∞iOz `≥eã≤#@∞¡ ÖË^Œ∞. =∞# QÆ`« K«i„`« Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl QÆ∞iOz "Õ∞=Ú L^ŒÇ¨ÏiOz`Õ
"åiH˜ ZO^Œ∞‰õΩ HÀѨO =ã¨∞Î#fl^À `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. ~°gO„^Œ<å^ä£ \ÏQÆ∂~ü PO„^è• =∞ǨHõq
QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù ÖÏO\˜ "å~°∞ D ^Õâ◊OÖ’ [x‡Oz ¿ãfiKåÛù ™êfi`«O„`åºÅ#∞ QÆ∞iOz
Hõq`«Åe¡ QÍ#O KÕâß~°∞. JÖÏO\˜ "åiH˜ K≥Ok# D QÆ_»¤#∞ "Õ∞=Ú „¿Ñq∞OK«∞`«∞<åflO.
D ^Õâ◊O HÀã¨O ZO`«\ ˜ `åºQÍÅ∞ KÕÜ«∞_®xÔH·<å "Õ∞=Ú ã≤^ŒúOQÍ =Ù<åflO. "Õ∞=Ú =∂
^Õâßxfl „¿Ñq∞OK«∞`«∞<åfl=∞O>Ë =∞# QÆ`åxfl QÆ∞iOz QÆ~°fiѨ_»∞`«∞<åfl=∞#fl=∂@. QÆ`«O
QÆuOzOk. =∞#q∞ѨÙÊ_»∞ =~°Î=∂#OÖ’ =Ù<åflO. Éèíq+¨º`«∞Î HÀã¨O Hõ$+≤ KÕ™êÎO. =∞#
^Õâßxfl "Õ∞=Ú „¿Ñq∞OK«∞`«∞<åfl=∞O>Ë =∞# =∞Ǩ Hõq QÆ∞~°*Ï_» #∞_çq#@∞¡ ^Õâ◊=∞O>Ë
=∞\˜ìHÍ^Œ∞, „Ѩ[Å∞ Jx J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe. „Ѩ*Ï¿ã=Ö’ ã¨~°fiO `åºQÆO KÕÜ«∞_®xH˜
"Õ∞=Ú ã¨Oã≤^Œ∞úÅ"Õ∞.
Kè≥·~°‡<£ó ^Õâ◊ ÉèíHÎ̃x QÆ∞iOz g∞~°∞ K≥Ñ≤ÊOk ã¨iáÈ`«∞Ok.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó <å „Ñ¨ã¨OQÍxfl =ÚyOK«∞`«∞<åfl#∞. WOHõ Ô~O_Õ "åHͺÅ∞ K≥ѨÊ=Åã≤
=ÙOk.
Kè≥·~°‡<£ó JÖψQ HÍhÜ«∞O_ç. Ô~O_Õ Ô~O_»∞ "åHͺÅ`À =ÚyOK«O_ç.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó JÜ«∂º "Õ∞=Ú Hõ=¸ºx*Ïxfl ã‘fiHõiOz#ѨÙÊ_»∞ J^˘Hõ¯>Ë =∞#
^Õâ◊O Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ã¨=∞㨺ÅHõxflO\˜H© Ѩiëê¯~° =∂~°æ=∞x "Õ∞=Ú ÉèÏqOKåO. HÍO„ÔQã¨∞
áêsì =∞øeHõ"≥∞ÿ# ã¨O㨯~°}Å#∞ fã¨∞H˘x ~åÖË^Œx =∂‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. "Õ∞=Ú <Õ_çHõ¯_»
áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ =Ù<åflO. „ѨÉèí∞`«fiO J=HÍâ◊O WzÛ#O`« HÍÅO WHõ¯_» LO_çf~°∞`åO.
<Õ_»∞ =∞# ^Õâ◊OÖ’ ZÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞<åflÜ≥∂ =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO. „Ѩ[Å∞ ^•i„^ŒºO`À
J=ã¨÷Å∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. uO_çÖËHõ, Ѩ#∞ÖË¡Hõ, =ÙO_»\ÏxH˜ QÆ∂_»∞ÖËHõ ÉÏ^èŒÅ∞Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞.
D Ѩiã≤u÷ x QÆ∞iOz „ѨÉ∞íè `«fiO ^Œ$+≤Hì ˜ fã¨∞H˘x=¿ãÎ Hõhã¨O P q^èOŒ QÍ<≥<· å =∞# „Ѩ[ʼnõΩ
Hõhã¨O H˘O`«=~°ÔH·<å LѨÜ≥∂QÆO [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx "Õ∞=Ú ÉèÏqOK«∞`«∞<åflO. f„="≥∞ÿ#
ã¨O㨯~°}Å ã¨OQÆu, ™êOѶ≤∞Hõ qѨ¡=O ÖÏO\˜ q+¨Ü«∂Å#∞ =ke "ÕÜ«∞O_ç, J=ã¨÷Å`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl =∞# „Ѩ[ʼnõΩ U =∂„`«O ã¨Ç¨ Ü«∂xfl ™êkèOK«QeÆ y<å, WHõ¯_» "Õ∞=Ú#flO^Œ∞‰õΩ
H˘O`« ™ê~°÷Hõ`« =ÙO@∞Ok. <≥„Ǩ˙ ^Œ$HõÊ^äŒO`À „ѨÉèí∞`«fiO =º=ǨÏiOK«QÆÅ^Œ#fl Pâ◊`À
"Õ∞=Ú WHõ¯_çH˜ =KåÛ=Ú. J~Ú`Õ <Õ\ ˜ <≥„Ǩ˙ q^è•#O HÍ^Œ∞. 1936Ö’ <≥„Ǩ˙ q^è•#=∞x
=∂ ÉèÏ=#. P<å_»∞ PÜ«∞# „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ ¿Ñ~°∞`À [iy# Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# K«~°ºÅ#∞
f„=OQÍ YO_çOz „Ѩ[Å =∞#ã¨∞ûÅ#∞ PHõ@∞ìHÀQÆeQÍ~°∞. P áê`« <≥„Ǩ˙ q^è•<åÅÖ’
U"≥·<å =Ù<åflÜ«∂ K«∂_»\ÏxH˜ "Õ∞=Ú „Ѩܫ∞uflOK«∞`«∞<åflO. <Õ_»∞ „Ѩ[Å#∞ J^è•fi#fl"≥∞ÿ#
D xHõ$+ì̈ Ѩiã≤÷`«∞Å #∞O_ç q=ÚHÎ̃ KÕÜ«∞_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO U"≥∞ÿ<å KÕÜ«∞QÆÅ^• Jx
325
J_»∞QÆ∞`«∞<åflO. ÖË^• Ѩ>ËÖò, ~å*Ïr q^è•<åÅ "≥·Ñ¨Ù‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO "≥_»∞`«∞#fl^•! JÜ«∂º!
<å „Ñ¨ã¨OQÍxfl =ÚyOK«=Åã≤ =ÙOk. HÍ¡A"åsQÍ <Õ#∞ =∂\Ï¡_»^ŒÅK«ÖË^Œ∞. P K«~°Û
=zÛ#ѨÙÊ_»∞ ѨOK«^•~° ѨÓ`«Å`À =Ù#fl J<ÕHõ HÍ¡AÅ x[ ã¨fi~°∂áêxfl ZuÎ K«∂ѨÙ`å#∞.
„Ѩ[Å HõëêìÅ#∞ H˘O`« =~°ÔH·<å `«yæOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKÕO^Œ∞ˆH "Õ∞q∞Hõ¯_» áê~°¡"≥∞O@∞Ö’
=Ù<åflO. "Õ∞=Ú áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ =ÙO_»~å^Œx „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏqOz`Õ WOHõ D K«\Ïì#∞flO_ç
áê~°¡"≥∞O\ò ã¨Éèí∞ºÅ#∞ ‰õÄ_® q∞#Ǩ~ÚOK«~°∞. `«=∞ =O@ WO\˜Ö’H˜ z>ì̌Å∞HõÖÏ¡ "Õ∞=Ú
„Ѩ"ÕtOz#@∞¡ „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏqOK«∞`«∞#fl@∞¡#flk. Hõ#∞Hõ<Õ D „Ñ≤"≥O\˜"£ _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO
^•fi~å XHõ =O@ HõuxÎ LѨÜ∂≥ yOz =∞=Ú‡Å#∞ XkeOK«∞H˘O^•=∞x Ü«∞uflOK«∞`«∞#fl@∞¡
HõxÑ≤OK«∞`«∞#flk. D q^èŒOQÍ „ѨuѨHΔÍxfl J}z"ÕÜ«∂Åx „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏqOK«∞`«∞#fl
ѨHõΔOÖ’ Jk KåÖÏ á⁄~°áê@x <Õ#∞ ÃÇÏK«ÛiHõ KÕÜ«∞^ŒÅKå#∞. g∞~°∞ =∂Ö’ H˘O`«
=∞Okx JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞=K«∞Û. KåÖÏ =∞Okx JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ _ç>ˇ#¬<£Ö’ =ÙOK«=K«∞Û. HÍx
=∞=Ú‡ÅflO^Œih g∞~°∞ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞*ÏÅ~°∞. D q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# _ç>ˇ#¬<£ K«@ìO =∞#
„Ѩ * Ï™êfi=∞ºÑ¨ Ù <å^Œ ∞ Å<Õ ÃÑHõ e Oz "Õ ã ¨ ∞ Î O k. JO^Œ ∞ =Å¡ < Õ D K« \ Ïì x fl <Õ # ∞
=ºuˆ~H˜OK«∞`«∞<åfl#∞. D K«\Ïìxfl ѨÓiÎQÍ „`Àã≤ѨÙK«Û=Åã≤OkQÍ ã¨Éèí "åix <Õ#∞
HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
Kè≥·~°‡<£ó D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ QÆ\ ì̃ Jaè„áêÜ«∂Å∞ g∞‰õΩ QÆÅ=x <å‰õΩ HõxÑ≤OK«∞`«∞#flk.
xO^•~ÀѨ}Å∞ KÕÜ∞« _»O U XHõ¯i ™⁄`«∞HÎ Í^Œ∞. Q“`«=∞ |∞^Œ∞xú Hõ^Œä #∞O_ç XHõ L^•Ç¨Ï~°}#∞
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ g∞ JO^Œi ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x ~å^ŒÅKå#∞. XHõ™êi |∞^Œ∞ú_»∞ =∂=¸Å∞QÍ
aèHÍΔ @#‰õΩ "≥o#¡ ѨÙÊ_»∞ aèHOΔõ HÀã¨O JÉèºí i÷Oz#ѨÙÊ_»∞ PÜ«∞##∞ xOkOK«_O» ã¨OÉèqí OzOk.
JѨÙÊ_»∞ |∞^Œ∞ú_»∞ PÜ«∞#`À WÖÏ J<åfl_»∞. ''g∞~°∞ <å‰õΩ _»|∞ƒ W¿ãÎ, ^•xfl ã‘fiHõiOK«_®xH˜
x~åHõiOz`Õ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?—— JѨÙÊ_»∞ PÜ«∞#‰õΩ WÖÏ ã¨=∂^è•#q∞KåÛ_»∞. ''P
_»|∞ƒ <å =^ŒÌ̂H uiy =ã¨∞ÎOk. JѨÙÊ_»∞ |∞^Œ∞ú_»∞ WÖÏ J<åfl_»∞. JÖψQ g∞ xO^Œ#∞ <Õ#∞
ã‘fiHõiOz x~åHõiOz`Õ Jk g∞ˆH K≥O^Œ∞`«∞Ok. P q^èŒOQÍ g∞~°∞ xO^ŒÅ∞ "Õ¿ãÎ P
xO^ŒÅ∞ "Õ¿ã "åiˆH Jq uiy =™êÎ~Ú.——
JO^Œ∞=Å# Q“~°=hÜ«ÚÖˇ·# ã¨Éèí∞ºÅ∞ =∂\Ï¡_»∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ ZÖÏO\˜ J=~À^è•xfl
HõeÊOK«‰õΩO_® "åix =∂\Ï¡_»hÜ«∞O_ç. g∞ =O`«∞ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ g∞~°∞ K≥ѨÊ^ŒÅK«∞H˘#fl
^•xH˜ ã¨OѨÓ~°‚"≥∞ÿ# J=HÍâ◊O =ÙO@∞Ok. JѨC_»∞ g∞~°∞ ã¨=∂^è•<åÅ#∞ W=fi=K«∞Û.
Ô~O_»∞ ѨHΔÍÅ "åiH© JÖÏO\˜ J=HÍâ◊=¸, â◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºÅ∞ L<åfl~Ú. JO^Œ∞=Å#
WHõ¯_» ã¨OѨÓ~°‚"≥∞ÿ# "åH± ™êfi`«O„`«ºO =ÙO_®Åx <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
N QÀqO^ŒÔ~_ç¤ó g∞ Ç≤Ï`ÀѨ^ÕâßxH˜ "Õ∞=∞O`å ZO`À Hõ$`«A˝ÅO.
326

„Ѩ^äŒ=∞ ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÃÑ· „Ѩã¨OQÆO
(1952 _çãà O|~ü 16)
„Ѩ^è•#=∞O„`Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ ¿Ñ~˘¯#fl@∞¡QÍ XHõ Pi÷Hõ *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHõ
=ÙO_®Å<Õ ÉèÏ=O „Ѩu ^Õâßxfl PHõi¬OK«∞`ÀOk. J~Ú^ÕO_»¡ J#O`«~°O =∞# „ѨÉèí∞`«fiO
‰õÄ_® D ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ`À =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. WOHõ WѨÙÊ_»∞ D `˘e ѨOK«=~°¬
„Ѩ}ÏoHõ =∞# „Ѩ[Å =ÚYº"≥∞ÿ# J=ã¨~åÅ#∞ f~°ÛQÆÅ^À ÖË^À ѨijeOK«_»O =∞#
Hõ~°Î=ºO. ѨxKÕ¿ã ǨωõΩ¯, `«y#O`« P^•Ü«∂xfl á⁄O^Õ Ç¨Ï‰õΩ¯, q^•ºÉèϺ㨠ǨωõΩ¯,
=$^•úѨºOÖ’, [|∞ƒ Ѩ_ç#ѨC_»∞, W`«~° q^è•Å∞QÍ Ñ¨xKÕÜ«∞ÖËx Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U~°Ê_ç#ѨC_»∞
ã¨Ç¨Ü«∞O á⁄O^Õ Ç¨Ï‰õΩ¯ g@xflO\˜h „Ѩ}ÏoHõ QÆ∞iÎOzOk.
"≥Ú^Œ\ ˜ ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ ™êkèOK« `«ÅÃÑ\ì̃# ÅHΔͺÅ∞, "å\˜x „ѨÉèí∞`«fiO ZO`«
=~°‰õΩ J=∞Å∞ [iÑ≤, „Ѩ[Å HÀÔ~¯Å#∞ ZO`« =~°‰õΩ <≥~°"Õ~°∞ã¨∞ÎO^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl WѨÙÊ_»∞
ѨijeOK«∞^•O. =ÚO^Œ∞QÍ JxflO\˜HOõ >Ë Ju =ÚYº"≥∞#ÿ PǨ~°O q+¨Ü∞« "Õ∞ fã¨∞H˘O^•O.
=∞#H˜zÛ# iáÈ~°∞ì#∞ |\ì̃ PǨ~åxfl á⁄O^Œ=Åã≤# 36 HÀ@¡ =∞Ok „Ѩ[Å∞<åfl~°∞.=∞#O
L`«ÊuÎ KÕ¿ã uO_ç yO[Å`À áê@∞ 30 ÅHõΔÅ @#∞flÅ#∞ kQÆ∞=∞u KÕã¨∞H˘O@∞<åflO.
ã¨QÆ@∞# XHÀ¯ =ºHÎ̃ ~ÀA‰õΩ 13.17 B#∞ûÅ#∞, Ô~O_»∞ B#∞ûŠѨѨCÅ#∞, J~° B#∞û
P~ÚÖò#∞ "å_»∞`«∞<åfl_»∞. „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ∞¨ O áÈ+¨}ÏǨ~° Hõq∞\© iáÈ~°∞#ì ∞ L^•Ç¨ÏiOzOk.
^•x „ѨHÍ~°O „Ѩf XHõ¯ =ºHÎ̃H˜, 14 B#∞ûÅ uO_ç yO[Å∞, =¸_»∞ B#∞ûŠѨѨCÅ∞,
Ô~O_»∞ B#∞ûÅ P~ÚÖò, J~Ú^Œ∞ B#∞ûÅ =∂Oã¨O, KÕѨÅ∞, QÆ∞_»∞¡ WO`ÕQÍHõ 16 B#∞ûÅ
‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ ѨO_»∞¡, Ѩk B#∞ûÅ áêÅ∞ J=ã¨~°=∞=Ù`«∞Ok. Wk „Ѩu =ºHÎ̃H© J=ã¨~°"≥∞ÿ#
Hõh㨠PǨ~°O. =∞iѨC_»∞ „ѨÉèí∞`«fi „Ѩ}ÏoHõ Uq∞ K≥ѨÙ`«∞#flk? 1955 HõÖÏ¡ uO_ç
yO[Å#∞, ѨѨCÅ#∞ 75 ÅHõΔʼnõΩ ÃÑOK«QÆÅ=∞x „ѨÉèí∞`«fiO PtOK«∞`«∞#flk. JѨC_»∞
„Ѩu =∞x+≤H˜ 14 B#∞ûÅ#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞QÆÅ=∞x ÉèÏqOK«∞`«∞#flk. WOHõ ѨѨCÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ JѨC_»∞ ‰õÄ_® Ô~O_»∞ B#∞ûÅ<Õ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞QÆÅO. áÈ+¨HÍǨ~° Hõq∞\©
x~°‚~ÚOz# „Ѩ=∂}ÏÅ#∞ |\˜ì 1955 <å\˜H˜ XHõ B#∞û `«‰õΩ¯= ѨѨCÅ#∞
qxÜ≥∂yOK«∞`åO. P~ÚÖò‰õΩ ã¨O|OkèOz J~° B#∞û =∂„`«"Õ∞ LѨÜ≥∂yã¨∞Î<åfl~°∞. HÍx
Ô~O_»∞ B#∞ûÅ∞ J=ã¨~°=∞=Ù`«∞Ok. „Ѩã¨∞Î`«O –50 ÅHõΔÅ @#∞flÅ #∂<≥yO[Å#∞
=∞#^Õâ◊OÖ’ L`«ÊuÎ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. 1955 <å\˜H˜ ‰õÄ_® PK«~°}Ö’ JO`Õ L`«ÊuÎ
HÍQÆÅ^Œ∞. Hõ#∞Hõ J~Ú^ÕO_»¡ `«~°∞"å`« ‰õÄ_® =∂Oã¨Hõ$`«∞ÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’ U =∂„`«O
"≥∞~°∞ÔQ·# ã≤÷uÖ’ =ÙO_»É’=Ú. áÈ+¨HÍǨ~° Hõq∞\© ã¨∂zOz# „Ѩ=∂}ÏÅ#∞ 1936Ö’
*ˇ·Å∞Ö’ =∂‰õΩ WzÛ# ˆ~+¨<£`À áÈÅ∞Û^•O. P<å_»∞ *ˇ·Å∞ =∂#∞º=ÖòÖ’ 20 B#∞ûÅ
uO_ç yO[Å∞, <åÅ∞QÆ∞ B#∞ûŠѨÑC¨ Å∞, ~Ô O_»∞ B#∞ûÅ P~ÚÖò, ~Ô O_»∞ B#∞ûŠѨOK«^•~°
327
=ÔQ~· åÅ∞O_Õq. JO>Ë Ñ¨k ã¨O=`«û~åÅ HÍO„ÔQã¨∞ ѨiáêÅ# `«~∞° "å`« ‰õÄ_® 1930–36Ö’
*ˇ·Å∞Ö’ W=fi x~°‚~ÚOz# ˆ~+¨#¡ „ѨHÍ~°O „Ѩu XHõ¯iH© 20 B#∞ûÅ K˘Ñ¨C# uO_ç
yO[Å#∞ WzÛ<å, =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤Ok 53 q∞eÜ«∞#¡ @#∞flÅ∞ HÍ^Œ∞† 76 q∞eÜ«∞<£
@#∞flÅ∞ J=ã¨~°=∞=Ù`«∞Ok. WOHõ ѨѨCÅ∞ 80 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞ HÍHõ, 160 @#∞flÅ∞
HÍ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. JÖψQ #∂<≥ yO[Å∞ 50 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞ QÍHõ, 200 @#∞flÅ∞
HÍ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. PǨ~°O q+¨Ü«∞OÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO =∞# =ÚO^Œ∞ =ÙOz# ÅHõΔ ºO W^Õ.
P `«~°∞"å`« Hõ@∞ìH˘<Õ |@ìÅ q+¨Ü«∞O ѨijeOK«∞^•O. Ü«Ú^•úxH˜ =ÚO^Œ∞ =∞#
qxÜ≥∂QÆO 16 QÆ*ÏÅ<Õk JO^ŒiH© `≥eã≤O^Õ. „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O
WѨC_»∞ =∞#O 33000 ÅHõΔÅ QÆ*ÏÅ QÆ∞_»¤#∞ "å_»∞`«∞<åflO. JO>Ë „Ѩu XHõ¯iH© 9
#∞O_ç Ѩk QÆ*ÏÅ#fl=∂@. 1955 <å\˜H˜ q∞Å∞¡ |@ì 47000 ÅHõΔÅ QÆ*ÏÅ#∞ L`«ÊuÎ
KÕÜ∞« QÆÅ=∞x „ѨÉ∞íè `«fiO JOK«<å "ÕãO≤ k. 17000 ÅHõÅΔ KÕ<`Õ « =„™êÎÅ#∞ JO>Ë WѨÊ\˜HOõ >Ë
~Ô \˜Oì ѨÙ#∞ L`«ÊuÎ KÕÜ∞« QÆÅ=∞O@∞<åfl~°∞. U „áêuѨkHõÃÑ· „ѨÉ∞íè `«fi=¸, „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ∞¨ =¸
D L`«ÊuÎ ÅHΔͺʼnõΩ =KåÛÜ≥∂ <å‰õΩ J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞. =∞#O^ŒiH˜ `≥Å∞ã¨∞ <Õ_»∞
KÕ<Õ`« Ѩi„â◊=∞Ö’ QÆÅ ã¨OHΔÀÉèíO. ÃÑ·ÃÑK«∞Û 10,000 ÅHõΔÅ QÆ*ÏÅ#∞ ZQÆ∞=∞u KÕ^•Ì=∞x
„ѨÉèí∞`«fiO J#∞H˘O@∞#flk. JÖÏO@ѨC_»∞ „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ}ÏoHõ [Ü«∞„Ѩ^Œ"≥∞ÿ#ѨÊ\˜H©
1953Ö’ „Ѩu XHõ¯ =ºHÎ̃H© 14 QÆ*ÏÅ QÆ∞_»¤ ÅÉèíº=∞=Ù`«∞Ok. JO>Ë Ü«Ú^•úxH˜ =ÚO^Œ∞
HõO>Ë `«‰õΩ¯= QÆ∞_»¤<Õ =∞#O "å_»∞HÀQÆÅ=∞x ã¨Ê+ì̈=∞=Ù`«∞#flk.
WOHõ WѨC_»∞ áê^Œ~°HõΔÅ q+¨Ü«∂xfl fã¨∞H˘O^•O. 1950Ö’ =∞# L`«ÊuÎ 850
ÅHõΔÅ [`«Å#∞ L`«ÊuÎ KÕÜ«∞QÆÅ=∞x „ѨÉèí∞`«fiO K≥ѨÙ`«∞#flk. =∞# [<åÉèÏ 36 HÀ@∞¡
JO>Ë #Å∞QÆ∞iH˜ XHõ [`« ÅaèOK«∞`«∞O^Œ#fl=∂@. 1955 <å\˜H˜ 190 ÅHõΔÅ [`«Å#∞
L`«ÊuÎ KÕÜ«∞QÆÅ=∞x „ѨÉèí∞`«fiO áê¡#∞ "Õã¨∞Î#flk. „ѨÉèí∞`«fiO JOK«<å „Ñ¨HÍ~°"Õ∞ K«∂ã≤<å
JѨÊ\˜H˜ =∞# [<åÉèÏ 38 HÀ@¡‰õΩ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok QÍ|\ì̃ JѨC_»∞ ‰õÄ_® #Å∞QÆ∞iH˜ XHõ
[`«HOõ >Ë `«‰Ωõ ¯"Õ ÅÉèºí =∞=Ù`«∞Ok. PǨ~°O, |@ìÅ∞, áê^Œ~H° ÅΔõ ‰õΩ ã¨O|OkèOz Wn Ѩiã≤u÷ .
WOHõ QÆ$ǨÏ=ã¨uH˜ ã¨O|OkèOz „ѨÉèí∞`«fiO áêi„âßq∞Hõ HÍi‡‰õΩÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ H˘O`«
=~°‰õΩ Ñ¨\ ì̃OK«∞H˘#flkQÍx, "≥Ú`«ÎO ^Õâ◊OÖ’x „Ѩ[ʼnõΩ QÆ$ǨÏ=ã¨ux HõeÊOKÕ q+¨Ü«∂xfl
ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞H˘#ÖË^Œ∞.
WOHõ WѨC_»∞ q^Œº q+¨Ü∂« xH˜ =^•ÌO. ^•xfl QÆ∞iOz „ѨÉ∞íè `«fiO Uq∞ K≥ÑÙ¨ `«∞#flk?
6–14 UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ Ñ≤šʼnõΩ Ñ¨^ÕO_»¡ ֒ѨÙ# q^Œº QÆ_»áêÅx =∞# ~å*ϺOQÆO
xˆ~ÌtOzOk. áÈ`Õ q^Œº‰õΩ S^Œ= `«~°QÆux „áê=∂}˜HõOQÍ fã¨∞‰õΩO>Ë 40 âß`«O <Õ_»∞
ã¨∂¯à◊‰¡ Ωõ "≥_∞» `«∞#fl@∞¡ „ѨÉ∞íè `«fiO K≥ÑÙ¨ `«∞#flk. HÍx JO^Œ∞Ö’ 40 âß`«O =∂„`«"∞Õ <åÅ∞QÆ=
`«~°QÆu =~°‰õÄ KÕ~°∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. `«H˜¯# 60 âß`«O Ñ≤Å¡Å∞ 4= `«~°QÆuH˜ KÕ~°∞H˘<Õ
=ÚO^Õ K«^∞Œ =ÙÅ∞ =∂x"Õã∞¨ <Î åfl~°∞. XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ `«~Q° `Æ ∞« Ö’¡ "å~°∞ <Õ~∞° ÛH˘#flk P `«~∞° "å`«
=∞~°záÈ`«∞<åfl~°∞. ~å*ϺOQÆO xˆ~ÌtOz# q^èŒOQÍ 5–14 UO_»¡ ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ q^Œº
QÆ~°áêÅ<åfl, JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Láê^蕺ܫÚʼnõΩ tHõΔ} W"åfiÅ<åfl ^•^•Ñ¨Ù 400
HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ Y~°∞Û ÃÑ@ì=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. HÍx „ѨÉèí∞`«fiO =∞# Ñ≤Å¡Å q^Œº HÀã¨O
=O^Œ HÀ@¡#∞ =∂„`«"Õ∞ Y~°∞Û KÕÜ«∂Åx ÉèÏqOK«∞`«∞#flk. nx Ѷ¨e`«OQÍ =∞# Ñ≤Å¡Å∞
328
q^•º=O`«∞Å∞ H͉õΩO_® x~°H~Δõ åã¨∞ºÅ∞QÍ<Õ =ÙO_çáÈ`å~°∞. D q^èOŒ QÍ Zxfl ã¨O=`«û~åÅ∞,
Zxfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞ =∞# Ñ≤Å¡Å∞ q^Œº‰õΩ <ÀK«∞HÀx"å~°∞QÍ LO_çáÈ"åÖ’ =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞_»O
ÖË^Œ∞.
WOHõ Pã¨∞Ѩ„`«∞Å∞, "≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∂xfl fã¨∞‰õΩO^•O. „ѨÉèí∞`«fi ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°O
„Ѩu 63000 =∞OkH˜ XHõ _®Hõì~°∞ K˘Ñ¨C# <Õ_»∞<åfl~°∞. =KÕÛ J~Ú^ÕO_»¡Ö’ 12 "ÕÅ
#∞O_ç 15 "ÕÅ =~°‰õΩ J^Œ#OQÍ _®Hõì~°¡‰õΩ tHõΔ} W™êÎ~°∞. „Ѩã¨∞Î`«O =∞#‰õΩ 60 "ÕÅ
_®Hõì~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ L<åfl~°∞. =∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# =∞~À =¸_»∞ ÅHõΔÅ =∞OkH˜ tHõΔ}
W"åfiÅO>Ë Hõhã¨O XHõ â◊`å|Ì HÍÅO Ѩ_»∞`«∞Ok. WOHõ #~°∞ûÅ∞, =∞O„`«™ê#∞ŠѨiã≤÷u
‰õÄ_® =∞iO`« J^è•fi#flOQÍ =ÙOk. <Õ_»∞ 60 "ÕÅ =∞OkH˜ XHõ =∞O„`«™êx K˘Ñ¨C#
=Ù<åfl~°∞. HÍx <åQÆiHõ`« Jaè=$kú K≥Ok# ^ÕâßÖ’¡ „Ѩu 400 =∞OkH˜ XHõ =∞O„`«™êx
K˘Ñ¨C# =Ù<åfl~°∞. WÖÏ J~Ú`Õ =∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« =∞Ok =∞O„`«™ê#∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞
KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë =∞~À â◊`å|Ì#fl~°HÍÅO Ѩ@ì=K«∞Û.
=∞#O ÃÑ@∞ìH˘#fl ÅHΔͺÅ∞ D q^èOŒ QÍ =Ù<åfl~Ú. J~Ú^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ J#O`«~O°
Ô~O_»∞ "ÕÅ 69 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ Y~°∞Û ÃÑ\ì̃# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® WѨC_»∞#fl>Ë¡ PHõe
^ŒÑ¨CÅ`À J`«ºkèHõ „Ѩ*ÏhHõO ÉÏ^èŒÅ∞ Ѩ_»@O, KåÖÏ `«‰õΩ¯= |@ìÅ`À ã¨iÃÑ@∞ìHÀ=_»O,
a_»¤Å‰õΩ K«^Œ∞=ÙÖË¡Hõ áÈ=_»O, "≥·^Œº ™œHõ~åºÅ∞ ÖËHõáÈ=_»O =∞#^Õâ◊OÖ’ =ÙO_»=Åã≤
=™ÈÎOk.
D "Õà◊ „Ѩ^è•# =∞O„u ã¨ÉèíÖ’ =∂\Ï¡_»∞`«∂ D „Ѩ}ÏoHõ =∞# J=ã¨~åÅ#∞
f~°ÛQÆÅ^• J#fl ѨijÅ#`À K«∂_»~å^Œ<åfl~°∞. <Õ_»∞ =∞#‰õΩ#fl =#~°∞Å#∞ |\ì̃ WO`«Hõ<åfl
Z‰õΩ¯"Õg∞ KÕÜ«∞ÖË=Ú J<åfl~°∞. L#flO`«Ö’ Wk L`«Î=∞"≥∞ÿ# „Ѩ}ÏoHõx PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞.
áÈh PÜ«∞# #∞_çq#@∞¡ PtOz# ÅHΔͺÅ#∞ =∞#O ™êkèOK«QÅÆ =∂? ™êkèOK«*ÏÅ=∞x
<Õ#∞ K≥ѨC`«∞<åfl#∞. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë D ÅHΔͺÅ∞ ™êkèOK«_»=∞<Õk á¶êºHõìsÅÖ’ L`«ÊuÎ
KÕÜ∞« |_Õ =ã¨∞=Î ÙÅ qx=∞Ü«∂ÅÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =∞# *∫oq∞Å∞¡Å∞
WѨÊ\˜Hˆ 54000 ÅHõÅΔ QÆ*ÏÅ =„™êÎÅ#∞ L`«ÊuÎ KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. HÍx P =„™êÎÅ#∞ =∞#^ÕâO◊ Ö’
J=Ú‡HÀÖËHõ q^ÕâßʼnõΩ ZQÆ∞=∞u KÕã∞¨ HÀ=Åã≤ =ã¨∞#Î flk. ÖË^• q∞Å∞¡Å#∞ =¸ã≤"ãÕ ∞¨ HÀ=Åã≤
=ã¨∞Î#flk. WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O =∞#^Õâ◊OÖ’x „Ѩ[ʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# H˘#∞QÀÅ∞ â◊H˜Î
ÖËHõáÈ=_»"Õ∞. ѨOK«^•~° q+¨Ü«∂xfl fã¨∞‰õΩO>Ë 14 ÅHõΔÅ @#∞flÅ =~°‰õÄ =∞#O L`«ÊuÎ
KÕã¨∞Î<åflO. HÍx 4 ÅHõΔÅ @#∞flÅ∞ Y~°∞Û H͉õΩO_® xÅfi LO_çáÈ`«∞#flk. JO^Œ∞=Å#
^•xfl ZQÆ∞=∞u KÕã¨∞HÀ"åÅx „ѨÉèí∞`«fiO f„=OQÍ Ü«∞uflOK«∞`«∞#flk. Wn =∞# ѨOK«^•~°
Ѩi„â◊=∞ Ѩiã≤÷u! PǨ~°O q+¨Ü«∞O fã¨∞H˘O^•O. =∞# ^Õâ◊OÖ’ PǨ~°O H˘~°`« L#fl^Œx
=∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. PHõe`À JÖÏ¡_çáÈ`«∞#fl "å~°∞ =Ù<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO Uq∞ K≥ѨÙ`«∞#flk?
<Õ_»∞#fl ã≤÷u PǨ~°^è•<åºÅ xÅfiÖËHõ HÍ^Œ∞, =Ù#fl PǨ~° Ѩ^•~å÷Å#∞ H˘#_®xH˜ „Ѩ[ʼnõΩ
H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ̃ H˘~°=_çOk. P HÍ~°}OQÍ<Õ ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’, "≥∞ÿã¨∂~°∞Ö’, `«q∞à◊<å_»∞Ö’
`«k`«~° „Ѩ^ÕâßÖ’¡ „Ѩ[Å∞ PHõe`À JÅ=∞\˜OK«∞`«∞<åfl~°∞. PO„^è•Ö’ QÆÅ q∞QÆ∞Å∞ lÖÏ¡Ö’
‰õÄ_® H˘xfl „QÍ=∞ ã‘=∞Ö’¡ =º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ `«k`«~° x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞ H˘xfl <≥ÅÅáê@∞
PǨ~°O ÖËHõ JÖÏ¡_çáÈ`«∞<åfl~°∞. WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O HõO„\’à◊√¡ fã≤"Õã≤# `«~°∞"å`« JO`«‰õΩ
329
=ÚO^Œ∞#fl ^èŒ~°Å∞ Ô~\ì̃OѨ٠ÃÑiQÍ~Ú. HõO„\’à◊¡#∞ fã≤"ÕÜ«∞_»=∞O>Ë H˘~°`« „áêO`åÖ’¡#∂,
q∞QÆ∞Å∞ „áêO`åÖ’¡ ‰õÄ_® „Ѩ[Å∞ ÉÏ¡H± =∂Ô~¯@∞ ˆ~@¡‰õΩ H˘#∞HÀ¯=Åã≤ =ã¨∞Î#flk. q∞QÆ∞Å∞
„áêO`åÖ’¡x "åãÎ̈qHõ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ "≥Ú#fl PǨ~°=∞O„u K≥ѨÊ_»O =∂x"Õâß~°∞. H˘~°`«
„áêO`åÅ q+¨Ü«∞"Õ∞ K≥Ñ≤Ê =Ó~°∞‰õΩ<åfl~°∞. ^èŒ~°Å∞ `«QÆ∞æ`«∞<åflÜ«∞x PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞ QÍx
"åãÎ̈=OÖ’ q∞QÆ∞Å∞ „áêO`åÖ’¡ ‰õÄ_® ÉÏ¡H± =∂Ô~¯@∞ ˆ~@¡‰õΩ J=Ú‡`«∞<åfl~°∞. WO`«H©
x["Õ∞q∞\˜? =∞# „Ѩ[Å H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ̃ ZO`« Ç‘Ï#OQÍ =Ù#fl^ŒO>Ë =∞# L`«ÊuÎ WO`«
`«‰õΩ¯=QÍ =Ù#flѨÊ\˜H© =∞# „Ѩ[Å∞ ^•xfl J#∞ÉèíqOK«QÆÅ ã≤÷uÖ’ ÖË~°∞. PǨ~° L`«ÊuÎÖ’
=∞#O ÃÑ@∞ì‰Ωõ x ÅHΔͺÅ∞ `«‰Ωõ ¯"Õ J~Ú#ѨÊ\˜H,© P ÃÑiy# ѨO@#∞ ZÖÏ áêi„âßq∞Hõ"`Õ ÅΫ ∞,
^è•#ºO ѨO_çOKÕ ~Ô `· åOQÆO L`«ÊuÎ ÃÑOK«_®xH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å~°∞. P q^èOŒ QÍ D „Ѩ}ÏoHõÖ’
xˆ~ÌtOK«|_ç# ÅHΔͺÅ∞ ZO`« `«‰õΩ¯=QÍ L#flѨÊ\˜H© "å\˜x ‰õÄ_® ™êkèOK«∞HÀ*ÏÅ=∞#fl
q+¨Ü«∞O QÆ∞iÎOK«_»O J=ã¨~°O. =∞# áêi„âßq∞Hõ ã¨Oã¨÷Å∞, =º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ L`«ÊuÎ
KÕ¿ã ã¨~°∞‰õΩÅ∞ „Ѩ[ʼnõΩ JO^•ÅO>Ë =∞# „Ѩ[ÅÃÑ·# L#fl ÉèÏ~åÅ#∞ `«yæOKåe. HÍx
„ѨÉèí∞`«fiO "åiH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Hõh㨠"Õ`«<åÅ#∞ ã¨Ç≤Ï`«O Qͺ~°O\© KÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞#flk.
~Ô `· åOQÍxfl JѨCÅ #∞O_ç, qѨs`«"∞≥ #ÿ tã¨∞ÅÎ , Ѩ#∞flÅ ÉèÏ~°O #∞O_ç q=ÚH˜Î HõÅ∞QÆ*Ü
Ë ∞« x^Õ
"åi H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ̃ ÃÑ~°QÆ^Œ∞.
_çѨӺ\© Kè≥·~°‡<£ó g∞>ÿ̌"£∞ J~ÚáÈ~ÚOk.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó WOHÍ K≥ѨÊ=Åã≤# q=~åÅ#∞ ѨÓiÎ KÕ™êÎ#∞. J~Ú`Õ, WѨÙÊ_»∞
=∂~°æ"Õ∞q∞\˜? *ÏfÜ«∞ „Ѩ}ÏoHÍ HÍ=Åã≤O^Õ. =∞# „Ѩ[Å Pi÷Hõ Ѩiã≤÷u "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_®Åx
=∞#O HÀ~°∞H˘O@∞<åflO. WO^Œ∞‰õΩ =∂~°æO x~°‚~ÚOz# QÆi+ì̈ Ѩiq∞uH˜ q∞Oz# Éèí∂q∞x
¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ñ¨OKåe. ~°∞}ÏÅ#∞ `«yæOKåe. Ô~·`«∞ʼnõΩ y@∞ìÉÏ@∞ ^èŒ~°Å#∞ x~°‚~ÚOKåe.
JѨC_»∞ Ô~·`«∞Å∞ ÉèÏ~åÅ #∞O_ç q=ÚHÎ̃ á⁄Ok =º=™êÜ«∂aè=$kúH˜ L`åûǨÏOQÍ Hõ$+≤
KÕ™êÎ~°∞.
WOHõ Ѩi„â◊=∞Å#∞ QÆ∞iOz K≥áêÊÅO>Ë ÃÑ@∞ì|_ç ^•~°∞ʼnõΩ ÅaèOK«∞`«∞#fl ÖÏÉèÏÅ#∞
Ѩiq∞`«O KÕÜ∂« e. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ =KÕÛ ÖÏÉèÏÅ#∞ uiy Ѩi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷ÑO≤ KÕO^Œ∞‰õΩ
=∞~°ÖÏÛe. JѨC_»∞ =∞#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÅaèOK«∞`å~Ú. J~Ú`Õ "Õ`«<åÅ#∞
`«yæOKÕ „Ѩܫ∞`åflxfl JiHõ\Ïìe. HÍi‡‰õΩʼnõΩ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# "Õ`«<åÅ#∞ K≥e¡OKåe. r`åÅ`À
áê@∞, "åi L^ÀºQÍÅ#∞ ‰õÄ_® Qͺ~°O\© KÕÜ«∂e. JѨC_»∞ g∞ x"ÕkHõÖ’ HÀi#@∞¡
áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ âßOuÜ«Ú`« ã¨O|O^è•Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. D q^èŒOQÍ WѨC_»∞#fl
^•xH˜ ѨÓiÎQÍ qaè#fl"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ ÅHΔͺxfl ™êkèOKÕ ã¨OHõÅÊO`À ™êǨϙȿÑ`«"≥∞ÿ#
K«~°ºÅ#∞ W@∞ =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’#∂, J@∞ áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’#∂ fã¨∞HÀ"åe.
JѨC_Õ „Ѩ}ÏoHÍ |^Œú"≥∞ÿ# Pi÷Hõ =º=ã¨÷ [Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍQÆÅ^Œ∞. HÍx g∞~°∞ P q^èŒOQÍ
KÕÜ«∞ x~åHõiOK«_»O =Å¡ <Õ#∞ ã¨=~°}#∞ „ѨuáêkOK«=Åã≤ =zÛOk. ÅHΔͺÅ#∞
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ <Õ#∞ ã¨∂zOz# „Ѩuáê^Œ#Å∞ J=∞Å∞ [~°QÆHõáÈ`Õ =∞# „Ѩ[ŠѨiã≤÷u
Pi÷HõOQÍQÍx, ™êOѶ≤∞Hõ, ™êO㨯 $uHõOQÍ U =∂„`«O =∂~°É’^Œ∞.
330

PO„^èŒ ~åR x~å‡}O aÅ∞¡ÃÑ·
(ÃãÃÑìO|~°∞ 2, 1953)
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º: J^茺HΔÍ! Z@ì̂HʼnõΩ D ã¨Éèí P"≥∂^•xÔH· „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì|_ç# PO„^èŒ
~åR aÅ∞¡#∞ "Õ∞=Ú PǨfixOK«∞`«∞<åflO. ZO`«QÍ<À *ÏѨºO [iy# `«~°∞"å`« aÅ∞¡Ö’
Z<Àfl Ö’áêÅ∞ =Ù#flѨÊ\˜H© D aÅ∞¡#∞ <Õ#∞ PǨfixOK«∞`«∞<åfl#∞.
D aÅ∞¡Ö’x qq^èŒ JOâßÅ#∞ QÆ∞iOz ǨϟO=∞O„u „ѨãO¨ QÍxfl QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOKÕ
=ÚO^Œ∞ WѨÙÊ_Õ Ñ¨ÓiÎ KÕÜ«∞|_ç# _®Hõì~ü JOÉË^Œ¯~ü „Ѩã¨OQÍxfl QÆ∞iOz <Õ#∞ H˘O`«
K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. PÜ«∞# ÉèÏëê ~å„ëêìÅ x~å‡}ÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∂\Ï¡_®~°∞. ‰õΩÅ`«`«fi=∞<Õ
áê`« "å^Œ<Õ PÜ«∞# „ѨãO¨ QÍxH˜ „áêuѨkHõ. WO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# PO„^èŒ ~å„ëêì<flÕ L^•Ç¨Ï~°}QÍ
fã¨∞H˘x =KåÛ~°∞. ÉèÏëê ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_ç`Õ XHõ ‰õΩÅO =∞~À ‰õΩÅOÃÑ· PkèѨ`«ºO
=Ç≤ÏOK«QÆÅ^Œx JO^Œ∞=Å# ÉèÏëê ~å„ëêìÅ#∞ `å#∞ =ºuˆ~H˜OK«∞`«∞<åfl=∞x K≥áêÊ~°∞.
PO„^èŒÖ’ Ô~_»∞¡, Hõ=∞‡"å~°∞, HÍѨÙÅ∞ PkèѨ`«ºO =Ç≤ÏOKÕ ‰õΩÖÏÅx PÜ«∞# K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
Éèí∂=ÚÅhfl "åi ™êfinè#OÖ’ =ÙO\ÏÜ«∞x, ǨÏi[#∞Å∞ ÖË^• Jã¨Ê $â◊√ºÅ∞ J<ÕHõ
W|ƒO^Œ∞ʼnõΩ Ö’#=Ù`«∞<åfl~°x PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. PO„^蕉õΩ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü«∂Å∞
_®Hõì~ü JOÉË^Œ¯~ü HõO>Ë =∂ˆH Z‰õΩ¯= `≥Å∞ã¨∞. x["Õ∞ ǨÏi[#∞Å∞ JO`«∞ÖËx W|ƒO^Œ∞Å#∞
XHõ¯ PO„^èŒÖ’<Õ HÍ^Œ∞, ^Õâ◊OÖ’ W`«~° „áêO`åÅÖ’ ‰õÄ_® QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ, "åi
W|ƒO^Œ∞Å#∞ `˘ÅyOK«_®xH˜ XHõ ‰õΩÖÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞~À ‰õΩÖÏxfl xÅɡ@ì_»O
Ѩiëê¯~° =∂~°Oæ HÍ*ÏÅ^Œ∞. ~Ô _»∞¡ JO^ŒiH© Éè∂í =ÚÅ∞O_»=x _®Hõ~ì ü JOÉË^¯Œ ~ü `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
JÖψQ Hõ=∞‡ ‰õΩÅã¨∞ÎÅO^ŒiH© Éèí∂=ÚÅ∞O_»=Ù. HÍѨÙÅ q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® JO`Õ. QÆ`« 20
ã¨O=`«û~åÅ∞ JO`«‰õΩÃÑ·QÍ "Õ∞=Ú PO„^èŒÖ’ Ô~_ç¤, Hõ=∞‡ `«k`«~° ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok# ¿Ñ^ŒÅ
=∞^茺 ѨxKÕã¨∞Î<åflO. ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl qq^èŒ ‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok# [<åxfl "Õ∞=Ú
SHõºO KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflO. D ~°HõO Hõ$+≤ KÕã≤#O^Œ∞ˆH „Ѩ[Å∞ =∂‰õΩ F@∞ KÕã≤ WHõ¯_çH˜
ѨOÑ≤OKå~°∞. ‰õΩÅ`«`åfixfl „ѨKå~°O KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ, ÖË^• XHõ ‰õΩÖÏxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞~À
‰õΩÖÏxfl áÈ\© ÃÑ\ì̃#O^Œ∞‰õΩ =∞=Ú‡Å#∞ Z#∞flH˘x WHõ¯_çH˜ „Ѩ[Å∞ ѨOÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
_®Hõì~ü JOÉË^Œ¯~ü <Õ_çHõ¯_» ǨÏi[#∞Å `«~°Ñ¶¨Ù# =∂\Ï¡_»∞`«∞#fl@∞¡ K≥ѨÙʉõΩ<åfl~°∞.
1947 #∞O_ç 1951 =~°‰õÄ PÜ«∞# ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ =∞O„uQÍ =Ù<åfl~°∞. PÜ«∞#
=∞O„uQÍ =Ù#fl P „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ PO„^èŒÖ’#∂, `≥ÅOQÍ}ÏÖ’#∂ Éèí∂™êfi=ÚÅ #∞O_ç
Éè∂í =ÚÅ#∞ ™êfinè#O KÕã∞¨ ‰õΩx, ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ñ¨OKåÅx PO^Àà◊# KÕã#≤ "åix HÍeÛ K«OÑ≤Ok.
331
XHõ „QÍ=∞OÖ’ XHÍ<˘Hõ Ô~_ç¤H˜ 1400 ZHõ~åÅ∞ =Ù<åflÜ«∞x PÜ«∞# K≥áêÊ~°∞. =∞i
PÜ«∞#, PÜ«∞# J#∞K«~°∞Å∂ P Éèí∂q∞x ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩx Éèí∂q∞ ÖËx x~°∞¿Ñ^ŒÅ‰õΩ–
"å~°∞ U ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# "åÔ~#· ѨÊ\˜H© ѨOKåÅx =∂`À áê@∞ PO^Àà◊#Ö’ áêÖÁæO\Ï~å
Jx <Õ#∞ „ѨtflOK«∞`«∞<åfl#∞. ÖË^Œ∞. PÜ«∞# JÖÏ KÕÜ«∞~°∞. PÜ«∞# ˆHO„^Œ =∞O„u=~°æOÖ’
=Ù#flѨÙÊ_»∞ P Ѩx PÜ«∞# KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. D ~ÀA WHõ¯_çH˜ =zÛ `å#∞ H˜~å~Ú =∞x+≤x
`«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ\ ˜ HÍ^Œx K≥ѨÙÊH˘O@∞<åfl~°∞.
Ñ≤.q.<å~åÜ«∞} (=∞„^•ã¨∞)ó ˆ~Ѩ٠PÜ«∞# =∞~˘Hõ\ ˜ K≥ѨÙ`å~°∞.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó PÜ«∞# =∂@Å#∞ ã‘iÜ«∞ãπQÍ Ñ¨ijeOK«=Åã≤OkQÍ ã¨ÉèÏ"åix
<Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. D ~ÀA =zÛ `å#∞ H˜~å~Ú =∞x+≤#x K≥ѨÙÊH˘O@∞<åfl~°∞.
Ñ≤.q.<å~åÜ«∞}(=∞„^•ã¨∞)ó WѨÙÊ_»∞ =∞O„u=~°æOÖ’ ÖË~°∞ Hõ^•.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó 㨈~ WOHõ D q+¨Ü«∂xfl =kÖËã≤ Jã¨Å∞ ã¨=∞㨺‰õΩ =^•ÌO. D<å_»∞
ÉèÏëê ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_»É’`«∞<åfl~Ú. WѨÊ\ỖH·<å `«# =∞#ã¨∞û =∂~°∞ÛHÀ=Åã≤OkQÍ _®Hõì~ü
JOÉË^¯Œ ~ü‰Ωõ q[˝ÑÎ≤ KÕã∞¨ <Î åfl#∞. PÜ«∞# `«# rq`å#flO`«\ h˜ ‰õΩÅ~å[H©Ü∂« Ö’¡<Õ QÆ_áç ê~°∞.
ǨÏi[#∞Å∞ <Õ_»∞ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl D Ç‘Ï#"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ "Õ∞=Ú ÉÏ^èŒ∞ºÅO HÍ^Œ∞. "≥Ú`«ÎO
D ™ê=∂lHõ =º=¿ã÷ ÉÏ^躌 `« =Ç≤ÏOKåe. ã¨=∂#=∞#fl #∂`«# „áêuѨkHõÃÑ· ã¨=∂*Ïxfl
ѨÙ#ifli‡OK«_®xH˜, D<å_»∞ ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞#fl "å~°O`å, P Ѩiã≤÷u #∞O_ç q=ÚHÎ̃
K≥Ok, #=r=<åxfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ =∞# ã¨=∂[ x~å‡} ™ê÷Ѩ#ÔH· =∂`À áê@∞
áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õΩ Hõeã≤ ~å=Åã≤OkQÍ PÜ«∞##∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. D qÉèË^•Å#∞ QÆ∞iOz,
‰õΩÖÏÅ =∞^茺 `Õ_®Å#∞ QÆ∞iOz ZšѨÙÊ_»∂ =∂\Ï¡_Õ D ÃÑ^ŒÌ =∞x+≤ SHõº ÉèÏ~°`åxfl
"åOzèOKÕ "≥Ú#QÍ_»∞QÍ WHõ¯_» „Ѩã¨OyOKå~°∞. ™êfi~°÷Ѩ~° =~åæÅ Pã¨∞ÎÅ ~°HõΔ}‰õΩ Qͺ~°O\©
WzÛ# =∞# ~å*ϺOQÆOÖ’x Jaè=$kú x~À^èHŒ õ HÍ¡AÅ#∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@ì_®xH˜ DÜ«∞<Õ HÍ~°‰Ωõ _»∞.
WѨÙÊ_»∞ =zÛ `å#∞ ™êfi~°÷Ѩ~° =~åæʼnõΩ H˜~å~Ú =ºHÎ̃QÍ Ñ¨xKÕã≤#@∞¡ K≥ѨÙÊH˘O@∞<åfl~°∞.
ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ∞ ‰õΩÅ ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ =∞~À ~°∂Ѩ=∞x "åkOKÕ "å~°∞ Jaè=$kú
x~À^茉õΩÅ∞ `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ~°∞ HÍ^Œ∞.
WOHõ ǨϟO=∞O„u _®Hõì~ü Hõ@∂˚ „Ѩã¨OQÆO K«∂¿ãÎ PÜ«∞# aÅ∞¡Ö’ ''ÉèÏëêѨ~°"≥∞ÿ#——
J#fl =∂@#∞ "å_»‰õΩO_® *Ï„QÆ`«ÎѨ_®¤~°∞. XHõ q+¨Ü«∂xfl PÜ«∞#‰õΩ K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞. `«=∞
ÉèÏ+¨Ö’<Õ Ñ¨iáêÅ<å =º=Ǩ~åÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ QÍ#∞ PO„^èŒ „Ѩ[Å∞ „Ѩ`ÕºHõ PO„^èŒ
~å„ëêìxfl HÀ~°∞H˘#flO^Œ∞ˆH Jk U~°Ê_»É’`«∞#flk. HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’#∂, =∞i H˘xfl
W`«~° áêsìÖ’#∂ 30 UO_»¡ J#∞Éèí=O J#O`«~°O ‰õÄ_® ÉèÏëê ~å„ëêìÅ U~åÊ@∞#∞
J_»∞¤H˘x K«i„`« QÆux "≥#H˜¯ uáêÊÅx PÖ’zOKÕ"å~°∞ WOHÍ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. "åi =ÓǨÖ’¡
=ÙO_»^ŒÅ¿ãÎ =ÙO_»hÜ«∞O_ç HÍx K«i„`« =∂„`«O PQÆ^Œ∞. „Ѩ[Å∞ =Ó~°∞HÀ~°∞. "å~°∞ `«=∞
ÉèÏëê ~å„ëêìÅ#∞ ™êkèOK«∞H˘x f~°∞`å~°∞. HÍO„ÔQãπ "å~°∞ QÆ`« 30 UO_»∞¡QÍ ÉèÏëê
332
~å„ëêìÅ∞ =∞#^Õâ◊OÖ’ U~°Ê_®Åx K≥ѨÙ`«∂ =KåÛ~°∞. á⁄\ì̃ N~å=ÚÅ∞ QÍi P`«‡Ç¨ïu
J#O`«~°O, PO„^èŒ ~åR U~åÊ@∞‰õΩ ™êy# =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ# PO^Àà◊# `«^Œ#O`«~°"≥∞ÿ<å
HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO =ÚO^Œ∞H˘zÛ `«=∞O`«@ `å=ÚQÍ<Õ ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x ~å„ëêìÅ#∞
ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎOQÍ Ñ¨Ù#ifiÉèílOK«É’`«∞<åfl=∞x—— K≥Ñ≤Ê, JÖÏ KÕã≤ =ÙO>Ë ZO`À Ѷ¨∞#OQÍ
=ÙO_Õk. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë ÉèÏ+¨ q㨇iOK«^Œy#k HÍ^Œ∞. „Ѩ[Å =∞^茺 ã¨O|O^è•Å#∞
ã¨xflÇ≤Ï`«O KÕ¿ã Q˘Ñ¨Ê ™ê^èŒ#=∞k.
WѨC_Õ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO ~å„ëêìŠѨÙ#ifiÉèí[# HÀã¨O L`«fl`åkèHÍ~°∞Å∞ QÆÅ
XHõ Hõg∞+¨<£ xÜ«∞q∞OK«∞`å#x K≥|∞`«∞#flk. Hõq∞+¨<£Å Hõq∞\©Å xÜ«∂=∞HÍÅ`À JO`å
qã≤y "Õ™êiáÈÜ«∂~°∞. „Ѩ[Å Jcèëêìxfl J#∞ã¨iOz =∞#^Õâ◊OÖ’ ~å„ëêìÅ#∞ U q^èŒOQÍ
ѨÙ#ifiÉèlí OKåÅ#fl q+¨Ü∂« Å∞ 30 UO_»¡ `«~∞° "å`« ‰õÄ_® xiú+ì¨ Jaè„áêÜ«∞O U~°Ê_»Háõ È=_»O
^Œ∞~°^Œ$+¨ìHõ~°O. D ѨÙ#ifiÉèí[#ÔH· Hõg∞+¨<£ xÜ«∂=∞HõO J#=ã¨~°O. ^ä•~ü Hõg∞+¨<£
=∞#=ÚO^Œ∞#flk. ѨO_ç`« "≥∂fÖÏÖò <≥„Ǩ˙ Hõq∞\© #∞O_ç *ˇ.q.Ñ≤. iáÈ~°∞ì =~°‰õÄ
J<ÕHõ Hõq∞\©Å∞, x"ÕkHõÅ∞ =∞#=ÚO^Œ∞<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ ~å„ëêìŠѨÙ#ifiÉè[í # U ã¨∂„`åÅÃÑ·
[~°QÍÅx WѨÙÊ_»∞ qKåiOK«=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. WѨÙÊ_»∞ [~°QÆ=Åã≤#^Õq∞@O>Ë
JHÀì|~°∞, XHõ@=`Õn HõÖÏ¡ PO„^èŒ ~åRO J=`«iOK«∞`«∞O^Œx „ѨH\õ O˜ K«_"» ∞Õ . ^•x`Àáê@∞
PO„^èŒ, Hõ~åfl@Hõ, ˆH~°à◊, =∞Ǩ~åRÅ∞, ѨO*Ïc ÉèÏëê ~å„ëêìÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜
x~°‚~ÚOKå=∞x „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ\ ˜OKåe. D „ѨHõ@# 1953 JHÀì|~°∞ XHõ@= `Õn#
„ѨHõ\ ˜Oz# `«~°∞"å`« qq^èŒ ÉèÏëê ~å„ëêìÅ#∞ ÉèÏ+¨#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ#∞
x~°‚~ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì Hõg∞+¨#¡#∞ "Õ¿ãÎ ã¨iáÈ`«∞Ok. Wk ã¨∞ÅÉèíOQÍ [iyáÈÜÕ∞
„Hõ=∞O. u~°∞"å#∂¯~ü– H˘zÛ<£ ~åRO WѨÊ\˜ˆH U~°Ê_ç =ÙOk. ^•xH˜ <Õ_»∞ =∞„^•ã¨∞
~åROÖ’ =Ù#fl =∞ÅÉÏ~ü#∞ HõeÑ≤ "ÕÜ∞« O_ç. P ~åROÖ’ `«q∞à◊ÉÏè +¨#∞ =∂\Ï¡_Õ „áêO`åÅ#∞
`«q∞à◊<å_»∞Ö’ *Ë~°ÛO_ç. nx`À ˆH~°à◊ ~åRO U~°Ê_»∞`«∞Ok. JÖψQ ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£Ö’#∂,
ÉÁOÉÏ~Ú ~åROÖ’#∂ =Ù#fl Hõ#fl_» ÉèÏëê „áêO`åÅ#∞ "≥∞ãÿ ∂¨ ~°∞ ~åROÖ’ HõeÑ≤ "ÕÜ∞« O_ç.
"å\˜Ö’¡ =Ù#fl `≥Å∞QÆ∞ „áêO`åÅ#∞ q∞#Ǩ~ÚOz J^Õ q^èŒOQÍ ÉÁOÉÏ~Ú ~å„ëêìxH˜
ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£, =∞^茺„Ѩ^ÕâòÅÖ’x =∞~åiî „áêO`åÅ#∞ HõeÑ≤, JO^Œ∞Ö’ #∞O_ç QÆ∞[~åf
„áêO`åÅ#∞ q∞#Ǩ~ÚOz`Õ =∞Ǩ~åR U~°Ê_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å# W^Õg∞ Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ Ѩ<gÕ ∞
HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ „ѨÉèí∞`«fiO JO^Œ∞‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞HÀ"åe. „ѨÉèí∞`«fiO =Óyã¨ÖÏ@ "≥·Yix
J=ÅOaèOz HÍÅÜ«∂Ѩ# KÕÜ«∞~å^Œ∞. ÉèÏëê ~å„ëêìÅ∞ U~°Ê_ç`Õ ^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ qѶ¨∂`«O
U~°Ê_»∞`«∞O^Œx "å^Œ# ѨzÛ xO^• „ѨKå~°O =∂„`«"Õ∞. Jk ˆH=ÅO ™ê‰õΩ =∂„`«"Õ∞. D
ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ SHõº`«#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl=∞<Õ "åiH˜ <Õ<˘Hõ q+¨Ü«∂xfl K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞.
"åiH˜ x[OQÍ ÉèÏ~°`« ã¨"≥∞ÿHõº`« Ѩ@¡ JO`«QÍ „â◊^•úâ◊‰õΩÎÅ∞O>Ë, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Éèí„^Œ`«#∞
x[OQÍ "åOzèOK«∞`«∞#fl "åÔ~`· ,Õ =ÚO^Œ∞QÍ "å~°∞ ÃÇÏ· „^•ÉÏ^£ ~å„ëêìxfl qzÛù#flO KÕÜ∂« e.
333
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ J<≥·Hõº`«‰õΩ, Éèí„^Œ`å ~åÇ≤Ï`åºxH˜ Jk =¸ÅOQÍ =ÙOk. Jk QÆ`« Ô~O_»∞
â◊`åÉÏÌÅ HÍÅOQÍ `≥Å∞QÆ∞, Hõ#fl_», =∞Ǩ~åR „Ѩ[ʼnõΩ |OkMÏ<åQÍ =ÙO@∂ =zÛOk.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞ XHõ ã¨fi`«O„`« ~å[ºOQÍ KÕÜ«∂Åx „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å`À =∞O`«<åÅ∞
KÕã≤Ok <≥·*ÏO #"åÉË#x D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ g∞‰õΩ [˝Ñ≤ÎH˜ `≥ã¨∞Î<åfl#∞. JO`ÕHÍ^Œ∞† áêH˜™êÎ<£
„ѨÉèí∞`«fiO`À ~åÜ«∞ÉÏ~°∞Å∞ [iÑ≤Ok ‰õÄ_® <≥·*ÏO #"åÉË. áêH˜™êÎ<£Ö’ `«=∞ U*ˇO@¡#∞
‰õÄ_® =ÙOKå~°∞. `«=∞ ã¨~°fiã¨fi`«O„`« Ǩϟ^•‰õΩ zǨÏflOQÍ ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ ã¨=∞㨺 <Õ\ ˜H©
S~å㨠Z*ˇO_®Ö’ =Ù#fl q+¨Ü«∂xfl =∞~°záÈ~å^Œ∞. D q+¨Ü«∂Å#xflO\˜h =∞#O
=∞~°záÈ~å^Œ∞. JO^Œ∞=Å# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞, Éèí„^Œ`«#∞ QÆ∞iOz ÃÇÏK«∞ÛQÍ
=∂\Ï¡_»∞`«∞#fl "å~°∞ ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ ~å„ëêìxfl qzÛù#flO KÕã≤ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# PO„^èŒ, Hõ~åfl@Hõ,
=∞Ǩ~åRÅ∞ U~°Ê_ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ó#∞HÀ"åe. „Ѩ*Ï™êfi=∞º „Ñ≤Ü«ÚÅO`å ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ ~å„ëêìxfl
~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKåÅx <Õ#∞ q[˝Ñ≤Î KÕã¨∞Î<åfl#∞. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£
ã¨O™ê÷#O J<ÕHõ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ qq^èŒ *Ï`«∞Å „Ѩ[ʼnõΩ |OkMÏ<åQÍ =ÙOk.
J<ÕHõ Ö’áêÅ`À D aÅ∞¡ `Õ|_çOk. Ǩϟ"£∞âßMÏ =∞O„u _®Hõì~ü Hõ@∂˚ D aÅ∞¡‰õΩ
™ê~°^茺O =Ç≤ÏOz#"å~°∞. PÜ«∞# PO„^èŒ ~å„ëêìxfl QÆ∞iOz `ÕeQÍæ =∂\Ï¡_®~°∞. ã¨iǨÏ^Œ∞Ì
ã¨=∞㨺ÃÑ· Hõ~åfl@Hõ – PO„^èŒ „Ѩ[Å =∞^茺, `«q∞à◊– `≥Å∞QÆ∞ „Ѩ[Å =∞^茺 qÉèË^•Å∞
U~°Ê_»QÆÅ=x PÜ«∞# PÖ’zOK«∞`«∞#fl@∞¡ HõxÑ≤OK«∞`«∞#flk. ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì ã¨=∞㨺#∞ QÆ∞iOz
‰õÄ_® PÜ«∞# `ÕeQÍæ =∂\Ï¡_®~°∞. XHõ ÉÏ^茺`åÜ«Ú`«"≥∞ÿ# =∞O„u WÖÏO\˜ =ÚYº"≥∞ÿ#
aÅ∞¡#∞ QÆ∞iOz D q^èOŒ QÍ =º=ǨÏiOK«_O» U =∂„`«O ã¨iHÍ^Œ∞. D ~°H"õ ∞≥ #ÿ qÉè^Ë •Å#∞
™ê‰õΩQÍ fã¨∞H˘x Jã¨Å∞ ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ ÉèÏ=<Õ ã¨iÜ≥ÿ∞#k HÍ^Œx ~°∞A=Ù
KÕÜ«∞_®xH˜ PÜ«∞# „Ѩܫ∞uflOK«∞`«∞#fl@∞¡ HõxÑ≤OK«∞`«∞#flk. ~å[^è•x ZHõ¯_»∞O_®Å#fl
ã¨=∞㨺#∞ x~°‚~ÚOK«∞HÀ=Åã≤Ok PO„^èŒ „Ѩ[ÖË. HÍx D ~å[^è•x ã¨=∞㨺#∞ "å~°∞ H˜¡+ì̈O
KÕÜ«∞^ŒÅz#@∞¡ <å‰õΩ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. JÖÏO\˜ ^Œ∞~°∞^ÕÌâ◊ºO ÖËxѨHõΔOÖ’ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
ã¨O™ê÷<åxfl ~°^Œ∞Ì KÕ¿ãÎ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Õ =∂‰õΩ ~å[^è•xQÍ KÕÜ«∞=K«∞Û Hõ^•. JÖÏ H͉õΩO_®
^ŒHõ¯<£ ã¨O㨯 $u J<Õ ¿Ñi@ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å„ëêìxfl Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ =ÙOKåÅ<Õ „Ѩܫ∞`«flO
[~°∞QÆ∞`«∞#flk. x*ÏxH˜ JÖÏO\˜ ^ŒHõ¯<£ ã¨O㨯 $u J<Õk ÖË<ÕÖË^Œ∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
qâßÖÏO„^茉õΩ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# ~å[^è•x. „Ѩã¨∞Î`åxH˜ `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞ PO„^èŒ
~å[^è•xQÍ „ѨH\õ O˜ K«=K«∞Û. "å~°∞ K≥ÑÙ¨ `«∞#fl f~°∞#∞ |\ì̃ WѨÙÊ_»∞ HÍHõáÈ~Ú<å ~ˆ Ѩ~Ú<å
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å„ëêìxfl ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞=Åã≤O^Õ Hõ^•. JѨÙÊ_»∞ PO„^茉õΩ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å[^è•x
J=Ù`«∞Ok Hõ^•. JÖÏO@ѨÙÊ_»∞ Hõ~∂° flÅ∞#∞ ~å[^è•xQÍ ZO^Œ∞‰õΩ x~°~‚ ÚOz#@∞¡! Hõ~∂° flÅ∞
PO„^èŒÑ¨@ì}"Õ∞. J~Ú`Õ PO„^èŒ „Ѩ[ÅO`å Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÜÕ∞ HÍ^Œ∞. Hõ$+‘HÍ~üÖ’H± áêsì
`«k`«~° áêsìÅ∞ z=iH˜ HÍO„ÔQã¨∞ áêsìÖ’ J`«ºkè‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® q[Ü«∞"å_»–QÆ∞O@∂~°∞
„áêO`«OÖ’ ~å[^è•xx <≥ÅH˘ÖÏÊÅx Jaè„áêÜ«∞Ѩ_∞» `«∞<åfl~°∞. P ~°H"õ ∞≥ #ÿ „Ѩ[Å Jaè=∞`åxfl
334
 J#∞ã¨iOKÕ q[Ü«∞"å_» ~å[^è•xQÍ =ÙO_®Åx "Õ∞=Ú HÀ~å=Ú. Jk Jxfl „áêO`åʼnõΩ
Hˆ O„^ŒOQÍ =Ù#fl Ѩ@}ì O. ~åROÖ’ Jxfl „áêO`åÅ "åiH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ Ñ¨@}ì =∞k.
~å[H©Ü«∞OQÍ, "å}˜[ºÑ¨~°OQÍ, Pi÷HõOQÍ Ñ¨O@ʼnõΩ xÅÜ«∞OQÍ =ÙO_Õ PO„^èŒ ~å„ëêìxH˜
Hˆ O„^ŒOQÍ =Ù#fl q[Ü«∞"å_»– QÆ∞O@∂~°∞ „áêO`åxfl =ke"Õã≤ XHõ =¸Å#∞#fl Hõ~∂° flÅ∞#∞
~å[^è•xQÍ ZOÑ≤Hõ KÕâß~°∞. n#O`«\ ˜H© ÉÏ^茺`« HÍO„ÔQã¨∞ áêsìkQÍHõ =∞Ô~=ik HÍ^Œ∞.
WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O PO„^è∞Œ ÅO`å SHõºOQÍ LO_»@O W+¨Oì ÖËH<õ .Õ PO„^è∞Œ Å∞ Ѩ~㰠ʨ ~°O
H˘\Ï¡_»∞HÀ"åÅ<Õk "åi L^ÕÌâ◊ºO. HÍO„ÔQã¨∞ áêsì P^Õâ◊O WzÛ#O^Œ∞‰õΩ H˘O`«=∞Ok
PO„^èŒ âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ∞ Hõ~∂° flÅ∞‰õΩ F@∞ KÕâß~°∞. HÍx „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞O JO^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
=Ù#fl^Œx ã¨Ê+ì̈Ѩ_»@O`À EÖˇ· 25= `Õn# =∞„^•ã¨∞ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ Hõ~°∂flÅ∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
x~°‚~ÚOKå~°∞. q[Ü«∞"å_»–QÆ∞O@∂~°∞ „áêO`«O PO„^茉õΩ ~å[^è•xQÍ =ÙO_®Åx "å~°∞
HÀ~å~°∞. PO„^èŒ âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅÖ’ 62 =∞Ok q[Ü«∞"å_»‰õΩ F@∞ KÕÜ«∞QÍ, 58 =∞Ok
JO^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ F@∞ KÕâß~°∞. HÍO„ÔQã¨∞ P^Õâ◊O WzÛ#O^Œ∞# 12 =∞Ok HÍO„ÔQã¨∞
âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ∞ q[Ü«∞"å_»‰Ωõ F@∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_® `«@ã¨O÷ QÍ LO_çáÈÜ«∂~°∞. 138 =∞OkÖ’
72 =∞Ok „Ѩ^è•#=∞O„uH˜ ed`«Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ ~åÜ«∞_»"≥∂ ÖËHõ F@∞ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å<À
q[Ü«∞"å_»–QÆ∞O@∂~°∞ PO„^茉õΩ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# ~å[^è•x J<Õ Jaè„áêÜ«∂xfl `≥eáê~°∞.
=∞m§ <Õ#∞ Hˆ O„^Œ „ѨÉ∞íè `åfixH˜ q[˝ÑÎ≤ KÕÜ∞« ^ŒÅKå#∞. XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÖ’¡ ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£
~å„ëêìxfl ~°^Œ∞Ì KÕã≤ qâßÖÏO„^èŒ <≥ÅH˘ÅÊ^Œe¿ãÎ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ =∂ ~å[^è•xQÍ =ÙO@∞Ok.
Hõ~∂° flÅ∞QÍx, =∞~À Ѩ@}ì OQÍx ''`å`å¯eHõ—— ~å[^è•xQÍ =ÙO@∞Ok. ~å[^è•x q+¨Ü∞« OÖ’
PO„^èÖŒ ’ Éè^Ë •aè„áêÜ«∂Å∞<åflÜ«∞x „ѨKå~°O [~°∞QÆ∞`«∞#flk. n#O`«\ H˜ © HÍ~°}O HÍO„ÔQã¨∞
áêsìÜÕ∞.
WOHõ WѨÙÊ_»∞ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ ã¨=∞㨺#∞ fã¨∞H˘x =KåÛ~°∞. ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ#∞
U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx _ç=∂O_£ KÕã≤#ѨÙÊ_»∞ "Õ∞=Ú ÉèÏëê ã¨∂„`åxH˜ Hõ@∞ì|_®¤O. `≥Å∞QÆ∞
„Ѩ[Å∞ J`«ºkèHõ ã¨OYºÖ’ =Ù#fl „áêO`åÅ`À<Õ PO„^èŒ ~åRO U~°Ê_®Å<Õk =∂ ã¨∂„`«O.
ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë "≥∞ÿ<åsì ÉèÏ+¨Å"å~°∞ ZO`« `«‰õΩ¯= =∞Ok =ÙO>Ë Ñ¨iáêÅ# s`åº
q^•ºÉ’^èŒ<åѨ~°OQÍ ~åR =º=Ǩ~åÅ∞ JO`« ã¨*Ï=ÙQÍ ™êQÆ_®xH˜ ã¨∞ÅÉèí=∞=Ù`«∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡<Õ =∂ áêsì "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ #∞O_ç =∞„^•ã¨∞ #QÆ~åxfl PO„^èŒ ~åROÖ’ KÕ~°Û_®xH˜
=ºuˆ~HõO. P #QÆ~°OÖ’ 75 âß`«O PO„^èÕ`«~°∞Å∞– =ÚYºOQÍ `«q∞à◊√Å∞. =∞„^•ã¨∞
PO„^茉õΩ ~å"åÅx `«QÍ^• Ѩ_»∞`«∞#flk HÍO„ÔQã¨∞ áêsìÜÕ∞. =∞„^•ã¨∞ `«q∞à◊<å_»∞‰õΩ
K≥O^•Å<Õk =∂ áêsì "≥·Yi. WHõ ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q+¨Ü«∞O. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÖ’¡ Ô~O_»∞
ÉèÏ+¨Å∞ =∂\Ï¡_"Õ å~°∞O\Ï~°∞. "≥∞<ÿ åsì ÉèÏ+¨Å "åiH˜ `«=∞ ã¨fiÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^è#Œ , ѨiáêÅ<å
J=HÍâßÅ#∞ HõeÊOK«QÆey`Õ, JѨÙÊ_»∞ J#=ã¨~° `«QÍ^•Å∞QÍx, Jã¨O`«$Ñ≤ÎHÍx =ÙO_»^Œ∞.
335
P `«~°∞"å`« ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì ã¨=∞㨺 =ÙOk. ~å[^è•x HõO>Ë ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì =ÚYº=∞x
<åºÜ«∞âßMÏ =∞O„u JO@∞<åfl~°∞. ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« `«fi~°Ö’ PO„^茉õΩ „Ѩ`ÕºHõ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì
U~° Ê _®Å<Õ k =∂ Jaè „ áêÜ« ∞ O. JѨ Ù Ê_» ∞ HÀ~° ∞ ì =º=Ǩ  ~åÅ∞ „Ѩ [ Å Éè Ï +¨ Ö ’
x~°fiÇ≤ÏOK«∞HÀ=_®xH˜ gÅ=Ù`«∞Ok. WOHõ Pã¨∞ÎÅ∞, JѨÙÊÅ qÉèí[# q+¨Ü«∞OÖ’ [<åÉèÏ
„áêuѨkHõ ##∞ã¨iOz [~°QÍÅ<Õk =∂ áêsì Jaè„áêÜ«∞O.
D aÅ∞¡Ö’ J<ÕHõ Ö’áêÅ∞ L#flѨÊ\˜H© ZÖÏO\˜ *ÏѨºO ÖˉõΩO_® JHÀì|~°∞
XHõ\ ˜HõÖÏ¡ PO„^èŒ ~å„ëêìxH˜ „áê~°OÉè’`«û=O [~°áêÅx <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. ~åROÖ’
ã¨∞ã≤~÷ ° „ѨÉ∞íè `«fiO U~°Ê_»^OŒ >Ë JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O HÍO„ÔQã¨∞ áêsì^.Õ U^À q^èOŒ QÍ JkèHÍ~åxfl
JO\˜ ÃÑ@∞ìHÀ"åÅ<Õ^Õ HÍO„ÔQã¨∞ L^ÕÌâ◊ºOÖÏ LOk. ~å[^è•x ã¨=∞㨺, PѶ‘ã¨~°¡ qÉèí[#,
WOHÍ W`«~° ã¨=∞㨺Å#∞ QÆ∞iOz x~°‚Ü«∂Å#∞ fã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ÃãÊ+¨Öò PѶ‘ã¨~ü XHõ
ã¨ÅǨ ã¨OѶ¨∂xfl U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. JO^Œ∞Ö’ Ñ≤.Ü«∞ãπ.Ñ≤.H˜., ÔH.Ü«∞Öò.Ñ≤.H˜, HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ
„áêux^茺O HõeÊOz#ѨÊ\˜H© J™Èã≤ÜÕ∞\ò ã¨Éèí∞ºÅ`À Hõeã≤ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ 50 =∞Ok
ã¨Éèí∞ºÅ∞#flѨÊ\˜H© P ã¨ÅǨ ã¨OѶ¨∂ÅÖ’ =∂ áêsìH˜ „áêux^茺O HõeÊOK«^ŒÅK«ÖË^Œ∞.
~å*ϺOQÍxfl ã¨ÃãÊO_£ KÕã≤, QÆ=~°fl~ü ѨiáêÅ#<≥·<å U~°Ê~°K«^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl~°∞QÍx, HÍO„ÔQãπ
áêsì PO„^èŒ ~åROÖ’ ã¨∞ã≤÷~° „ѨÉèí∞`åfixfl <≥ÅH˘ÅÊ^ŒÅK«ÖË^Œ∞. PO„^èŒÖ’ <Õ_»∞ Jxfl áêsìÅ
HõO>Ë ÃÑ^ŒÌ áêsìQÍ =Ù#fl Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx x~°¡HõΔ ºO KÕã¨∞Î#fl ^•xx |\ì̃ HÍO„ÔQãπ áêsì
"≥·Yix J#∞=∂xOK«=Åã≤ =ã¨∞Î#flk.
PO„^èŒÖ’ HÍO„ÔQã¨∞ áêsì ã¨∞ã≤÷~° „ѨÉèí∞`åfixfl <≥ÅH˘ÅÊQÆÅ ã≤÷uÖ’ ÖË^Œ∞. ÉèÏëê
„ѨܫÚHõÎ ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕã≤#O^Œ∞# PO„^èŒÖ’ ã¨∞ã≤÷~° „ѨÉèí∞`åfixfl <≥ÅH˘ÅÊ_»O ™ê^茺O
HÍÖË^Œ<Õ ™ê‰õΩ#∞ ‰õÄ_® K«∂ÃÑ_»`å~°∞. Wk ˆHO„^ŒOÖ’#∂, WHõ¯_» =Ù#fl HÍO„ÔQã¨∞ "åi
k"åàÏHÀ~°∞`«#O `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ>Ëg∞ HÍ^Œ∞.
336

q^ÕâßOQÆ q^è•#OÃÑ·
(1954 PQÆã∞¨ ì 26)
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO <Õ_»∞ J#∞ã¨iOK«∞`«∞#fl q^ÕâßOQÆ q^è•#O ѨÓiÎQÍ „a\˜+π
™ê„=∂[º"å^ŒOÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç H˘#™êQÆ∞`«∞#flk. Wk KåÅ^Œ#fl@∞¡ =∞# „ѨÉ∞íè `«fiO J"≥∞iH͉õΩ
‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ ÖÁOyáÈÜÕ∞ q^è•<åxfl J#∞ã¨iOKåÅx _®Hõì~ü JOÉË^Œ¯~ü HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞.
„a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å „ѨÉèÏ=O „H˜O^Œ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO =Ù#fl^Œ#_®xH˜ QÀ"å
q+¨Ü«∞OÖ’ =∞#O J#∞ã¨iOK«∞`«∞#fl áêÅã‘<Õ L^•Ç¨Ï~°}QÍ fã¨∞HÀ=K«∞Û. =∞#^Õâ◊
™êfi`«O„`åºxfl ã¨O~°H˜ΔOz, ^•xfl |ÅѨ~°K«∞HÀ=_»"Õ∞QÍHõ, Pã≤Ü«∂, P„Ѷ≤HÍÅÖ’
™ê„=∂[º"å^Œ∞Å ÉÏxã¨`«fiOÖ’ =Ù#fl ^ÕâßÅ „Ѩ[Å∞ `«=∞ q=ÚHÎ̃ HÀã¨O ™êyOK«∞`«∞#fl
áÈ~å\ÏʼnõΩ =∞^ŒÌ`«∞QÍ J^Õ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ „ѨѨOK« âßOux HÍáê_ÕkQÍ =∞# q^ÕâßOQÆ
q^è•#O =ÙO_®e. ÉèÏ~°`« „Ѩ^è•x [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙, K≥·<å „Ñ¨^è•x KÒ Z<£ Öˇ·Å∞
~°∂á⁄OkOz# ѨOK«jÅ ã¨∂„`åÅ#∞ áê\˜Oz#ѨÙÊ_Õ =∞# ™êfi`«O„`«º ã¨=∞~°
ã¨`«ûO„Ѩ^•Ü«∂Å#∂, ™ê„=∂[º"å^Œ=ºuˆ~Hõ áêÅã‘Å#∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘x "≥o¡#
"å~° = ∞=Ù`åO. W^Õ ^Œ $ Hõ Ê ^ä Œ O `À =∞#O <Õ _ » ∞ WO_À–K≥ · < å`À =∞#á⁄`« ∞ Î # ∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞`«∞<åflO. P Hõg∞+¨<£‰õΩ J^茺HõΔ Ñ¨^Œqx WO_çÜ«∂ JOwHõiOzOk. D Hõg∞+¨<£
JHõ¯_» âßOux ™êkèOK«_»"Õ∞ QÍHõ, Hõ_»‰õΩ WO_À–K≥·<å ^ÕâßÅÖ’ „Ѩ*Ï „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞
U~°Ê~°KÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_®e. J~Ú`Õ H˘iÜ«∂Ö’ J#∞ã¨iOz# |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# q^è•<åxfl
WHõ¯_» q_»<å_®e. WHõ¯_» ‰õÄ_® J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ `«=∞ „a\˜+π ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å`À
HõÅã≤ WO_À–K≥·<å X_»O|_çHõ#∞ qzÛù#flO Kտ㠄Ѩ=∂^ŒO ÖËHõáÈÖË^Œ∞. "å~°∞ WѨÊ\˜ˆH
ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ·<å, JHõ¯_» =∞# PѶ‘ã¨~°¡ÃÑ·<å J<ÕHõ s`«∞Ö’¡ "˘uÎ_»∞Å#∞ fã¨∞H˘x
=ã¨∞<Î åfl~°∞. ã≤Ü∂« \’ XѨÊO^ŒO ѨikèÖ’H˜ ÖÏ"Àãπ#∞, HõOÉ’_çÜ∂« #∞, ^ŒH} Δ̃ qÜ«∞`åflO#∞
ÖÏQÆ_®xH˜, K≥·<å "˘_»O|_çHõ 㨄Hõ=∞OQÍ J=∞Å∞ [~°QƉõΩO_® J<ÕHõ J=~À^è•Å#∞
HõeÊOK«∞`«∞<åfl~°∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO ^Œ$_è»"≥∞ÿ# "≥·Yix fã¨∞HÀ"åÅx <Õ#∞
HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. „a\˜+π "åi ã¨Ç¨Ü«∞O`À J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ *ˇh"å XѨÊO^•xfl
^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞‰õΩO_® `«QÆ∞ *ÏQÆ~°∂Hõ`«#∞ „Ѩ^Œi≈OKåe. J"≥∞iHÍ "å~°∞, "åi ExÜ«∞~ü
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÖˇ#· „a\˜+π "å~°∞ Hõeã≤ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ #Î fl ã≤Ü∂« \’ „ѨÑO¨ K«âßOux ~°HOΔ˜ K«Ö^Ë xŒ
=∞# „Ѩ^è•# =∞O„u ÉèÏqOK«_»O ã¨iQÍ<Õ =ÙOk. ã≤Ü«∂\’ „ѨѨOK« âßOu<Õ HÍ^Œ∞,
Pã≤Ü«∂ âßOuh HÍáê_»ÖË^Œ∞. Jk Ü«Ú^•úxfl Jã≤Ü«∂ QÆ_»¤ÃÑ·H˜ fã¨∞H˘x =ã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞=Å¡<Õ WO_çÜ«∂ ã≤Ü«∂\’ XѨÊO^ŒOÖ’ KÕ~°É’^Œx „Ѩ^è•#=∞O„u ã¨Ê+¨ìOQÍ
„ѨHõ\ ˜OK«_»O ǨÏi¬OK«^Œy# q+¨Ü«∞O.
337
JO`«=~°‰õÄ ÉÏQÍ<Õ =ÙOk. J~Ú`Õ Pi÷HõOQÍ ‰õÄ_® =∞#^Õâ◊O ã≤Ü«∂\’`À
ZÖÏO\˜ ã¨O|O^è•xfl ÃÑOK«∞HÀÉ’^Œx „Ѩ^è•x „ѨHõ\ ˜OKåe. ã≤Ü«∂\’`À HõÅã≤ =ÙO_»@O
=Å# PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂Ö’ Pi÷HÍaè=$kú J=HÍâßÅ∞ =ÙO_»QÆÅ=x "å~°∞ K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞. D
q^èŒOQÍ<Õ "å~°∞ ѨtÛ=∞ Ü«¸~°ÑπÖ’ =∂~°¬Öò ã¨Ç¨Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∂xfl „áê~°OaèOz z=iH˜
<å\’ XѨÊO^ŒOÖ’ P^ÕâßÅ#xflO\˜h *ËiÛ# q+¨Ü∞« O =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. <å\’ âßOuH˜QÍHõ
^Œ∞~å„Hõ=∞} ‰õΩ„@ňH LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞O^Œ<Õ q+¨Ü«∞O „Ѩ^è•#=∞O„uH˜ ‰õÄ_® `≥eã≤#
ã¨OQÆ`.Õ JO^Œ∞=Å# ã≤Ü∂« \’ =∞#^Õâßxfl Pi÷HOõ QÍ ÅOÔH"ÕÜ∞« _®xH˜ [i¿Ñ Ѩ<åflQÍÅ#∞
QÆ∞iOz ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO *Ï„QÆ`«Î=Ç≤ÏOKåÅx <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
[áê<£, ^ä•Üü∞ÖÏO_£, Ѷe≤ Ñ‘Ê<£û, áêH˜™êÎ<Å£ ∞ XHõ Ããx· Hõ X_»O|_çHõ KÕã∞¨ H˘<åfl~Ú.
P ^ÕâßÅ∞ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å#∞ `«=∞ QÆ_ä» Ñ· Ããx· Hõ Hˆ O„^•Å#∞ <≥ÅH˘Å∞ÊHÀ=_®xH˜
J#∞=∞uxKåÛ~Ú. J~Ú`Õ J=hfl Pã≤Ü«∂^ÕâßÖË. Pã≤Ü«∂ ^ÕâßÅ ã¨=∂"ÕâßÅÖ’ =∞#
^Õâ◊O ‰õÄ_® áêÖÁæ#_»O J=ã¨~°O. J~Ú`Õ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ `«=∞ ^ÕâßÖ’¡
Ãã·xHõ ˆHO„^•Å#∞ <≥ÅH˘Å∞ÊHÀ=_®xH˜ J#∞=∞ux=fi_»O ZO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∂ "åiH˜
WO_çÜ«∂ #K«Û*ˇ¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ Ü«∞uflOKåe. JÖÏ "åix K˘~°|_»x=fi_»=∞O>Ë =∞~°ÖÏ P
^ÕâßÅ∞ ÉÏxã¨`«fiOÖ’H˜ "≥à◊¡_»"Õ∞##fl q+¨Ü«∂xfl qâ◊nHõiOKåe. Wk P^ÕâßňHHÍHõ
PˆQflÜ«∂ã≤Ü«∂ ^ÕâßÅxflO\˜H© POQÀ¡–J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å Pnè#OÖ’H˜ fã¨∞H˘x
"≥à◊¡_®xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞O^Œx K≥áêÊe. „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ <Õ\ ˜H© ǨOHÍOQ∑Ö’#∂,
=∞ÅÜ«∂Ö’#∂, u+ì̈"Õã≤ =Ù<åfl~°∞. ^Œ∞~°^Œ$+ì̈Hõ~°=âß`«∂Î =∞# „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® xHÀÉÏ~ü
n=ÙÅ#∞ P~ü.Z.ZѶπ. q=∂# ˆHO„^•xH˜ H“Å∞H˜zÛOk. Pã≤Ü«∂ ^ÕâßÅ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
„a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞ňHQÍHõ, „ÃѶOz ™ê„=∂[º"å^Œ∞ʼnõΩ ‰õÄ_® ™ê÷#O =ÙO_»~å^Œ∞.
J^Õq^èŒOQÍ =¸_À „ѨѨOK« Ü«Ú^•úxH˜ `«Ü«∂~°=Ù`«∞#fl J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å#∞
‰õÄ_® P ^ŒiH˜ KÕ~°hÜ«∞~å^Œ∞. ã¨=∂"Õâ◊O ˆH=ÅO Pã≤Ü«∂ ^ÕâßʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«O
HÍ"åe. P q^èŒOQÍ Pã≤Ü«∂Ö’ âßOux <≥ÅH˘ÅÊ_»O ^•fi~å "≥Ú`«ÎO „ѨѨOK«OÖ’ âßOu
™ê÷Ѩ#‰õΩ =∞#O ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_®e. J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞– "åi ExÜ«∞~ü
ÉèÏQÆ™êfi=ÚÖˇ·# „a\˜+π "åi Ѩ<åflQÍÅ#∞ ™êQÆhÜ«∞~å^Œ∞.
XHõ ã¨Éèí∞º_»∞ó =∞i ~°+¨º<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO ã¨OQÆ`Õq∞\˜?
ã¨∞O^Œ~Ü
° ∞« ºó WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ =∞# q^ÕâßOQÆ q^è•#OÖ’x =ÚYº"≥∞#ÿ
|ÅÇ‘Ï#`« U=∞O>Ë =∞# „ѨÉèí∞`«fiO „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞ÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»@"Õ∞. =∞ÅÜ«∂
q+¨Ü«∞OÖ’ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO ZO^Œ∞‰õΩ =∞ø#O =Ç≤ÏOKåe? QÆ∂~åö Ãã·x‰õΩÅ#∞ i„‰õÄ\ò
KÕÜ∞« _®xH˜ =∞#O ZO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKåe? =∞ÅÜ«∂, ǨOHÍOQ∑ÅÖ’ QÆ∂~åö Ããx· ‰õΩÅ#∞,
<ÕáêÖò Ãã·x‰õΩÅ#∞ „a\˜+π "åi Ü«Ú^•úʼnõΩ ZO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»x"åfie? =∞# Pã≤Ü«∂
„Ѩ[Å<Õ =ÓK«HÀ`«HÀÜ«∞_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O HõeÊOKåe? „Ѩ^è•#=∞O„u ZѨÙÊ_»∞
=∂\Ï¡_<ç å Pã≤Ü∂« „Ѩ[Å ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ"åxfl QÆ∞iOz K≥ÑÙ¨ `å~°∞. WO^Œ∞‰õΩ „Ѩu ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞
338
„Ѩ^è•#=∞O„ux ã¨=∞i÷OK«=Åã≤O^Õ. J~Ú`Õ QÆ∂~åö Ãã·x‰õΩÅ#∞, <ÕáêÖò Ãã·x‰õΩÅ#∞ „a\˜+π
"å~°∞ i„‰õÄ\ò K≥Ü«∞º_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞ux"åfiÅx =∞# „Ѩ^è•#=∞O„ux J_»QÍe.
"å~°∞ =∞ÅÜ«∂ „Ѩ[Å#∞ =ÓK«HÀ`« HÀã¨∞ÎO>Ë =∞# „ѨÉèí∞`«fiO ZO^Œ∞‰õΩ =∞ø#O =Ç≤ÏOKåe.
P ǨÏ`åºHÍO_»#∞ xÅ∞ѨÙ^ŒÅ KÕÜ«∞_®xH˜ =∞# „ѨÉèí∞`«fiO QÆ\ ˜ì K«~°ºÅ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ
fã¨∞HÀ~å^Œ∞?
P„Ѷ≤HÍÖ’ „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ =∂~°} Ǩϟ=∂xfl ™êyOK«∞`«∞<åfl~°∞. =∞#
Ѩ@¡ "å~°∞ ZÖÏ =º=ǨÏiã¨∞Î<åfl~À [˝Ñ≤ÎH˜ `≥K«∞ÛHÀO_ç. HÍj‡~ü ã¨=∞㨺ÃÑ· "å~°∞ áêH˜™êÎ<£#∞
ã¨=∞i÷OK«∞`«∞<åfl~°∞. P„Ѷ≤HÍÖ’ `≥Å¡"åix Hõ"Õ∞‡ã¨∞HÀ=_»O =∞#O K«∂ã¨∞Î<åflO.
J"≥∞iHÍ–áêH˜™êÎ<£ Ãã·xHõ ‰õÄ@q∞x "å~°∞ |ÅѨ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. WѨÙÊ_Õ"≥∂ QÀ"å q=ÚHÎ̃
HÀã¨O =∞#O ™êÜ«Ú^èŒ *’HõºO HõeÊOK«∞HÀ~å^Œx D „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å∞ =∞#Å#∞
<Õ_»∞ ÃÇÏK«ÛiOK«∞`«∞<åfl~°∞. W^ŒO`å =∞#‰õΩ Uq∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞#flk? ã¨ÉèíÖ’#∞ "≥Å∞ѨÖÏ
‰õÄ_® „Ѩ^è•#=∞O„u <å\’ X_»O|_çHõ =∞# ^Õâ◊OÖ’x áÈ~°∞Ûwãπ „áêO`åxH˜ =iÎOK«^Œx
K≥ѨÙÊ`å~°∞. „Ѩ^è•x=∞O„u Uq∞ K≥|∞`«∞#flѨÊ\˜H© <å\’ ~å*ϺÅ∞ =∞#^Õâ◊OÖ’ *’HõºO
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. `å=Ú WO_çÜ«∂#∞ q_çz ÃÑ\ì̃#>Ë¡ áÈ~°∞Ûwãπ "å~°∞ ‰õÄ_® WO_çÜ«∂
#∞O_ç "≥·^˘ÅQÍÅx „a\˜+π "å~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ J#_»O ÖË^Œ∞? ÃÑ· ÃÑK«∞Û áÈ~°∞Ûwãπ
™ê„=∂[º"å^Œ∞ŠѨ@¡ =∞#O ZÖÏ =º=ǨÏiOKåÖ’ =∞#‰õΩ "å~°∞ ã¨∞^Œ∞ÌÅ∞ K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
áÈ~°∞Ûwãπ "åi P„Hõ=∞}Ö’ =Ù#fl =¸_»∞ „áêO`åÅ "å~°∞ =∂„`«"∞Õ "å\˜ q=ÚH˜Î áÈ~å@OÖ’
áêÖÁæ<ÕO^Œ∞‰õΩ J~°∞›Å@. `«u=∂‡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ QÀ"åÖ’ „Ѩ"ÕtOz áÈ~å@OÖ’
áêÖÁæ#~å^Œ@. QÀ"åÖ’H˜ `«u=∂‡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ "≥à‰¡◊ Ωõ O_® J_»∞H¤ ˘#flk áÈ~°∞Ûwãπ Ããx· ‰õΩÅ∞
HÍ^Œ∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ áÈbã¨∞ÖË. QÀ"å, _®=∞<£ _»Ü«¸ºÅÖ’ ™È^Œ~° ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ã¨Ç¨Ü«∂xH˜
"≥à¡ı "åix ÉèÏ~°`« áÈbã¨∞Å∞ J_»∞H¤ À=_»O HõO>Ë ã≤Q∞Æ Kæ >Õ #ÿˇ q+¨Ü∞« O =∞~˘Hõ\ ˜ =ÙO_»QÅÆ ^•?
QÀ=#∞¡ „Ѩ`ÕºHõ *Ïu"å~°x, "åi q=ÚHÎ̃ áÈ~å@OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ áêÖÁæ#~å^Œx „Ѩ^è•#
=∞O„u ZѨÊ\˜#∞O_ç J#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞? QÀ=#∞¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ XHõ ÉèÏQÆO. JO^Œ∞=Å#
QÀ=#∞¡ ÉèÏ~°fÜ«ÚÖË. JO^Œ∞=Å# ^•xfl QÆ∞iOz „ѨtflOKÕ ã¨=∞¿ãº ÖË^Œ∞.
[=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙ó QÆ`« P~°∞#fl~° ã¨O=`«û~åÅ #∞O_ç W^Õ =∞# q^è•#O.
ѨÙ^Œ∞KÕÛi QÆ∞iOp, QÀ"å#∞ QÆ∞iOp W^Õ q+¨Ü∂« xfl J^Õ Ñ¨xQÍ „ѨH\õ O˜ K«∞`«∂ =ã¨∞<Î åflO.
ã¨∞O^Œ~°Ü«∞ºó J^Õ =∞# áêÅã‘ J~Ú=ÙO>Ë =∞#"åà◊√§ QÀ"å, _®=∞<£, _»Ü«¸ºÅ
q=ÚH˜Î áÈ~å\ÏxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∞#flѨÙÊ_»∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ áÈbã¨∞Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ *’HõºO
KÕã¨∞H˘O@∞<åfl~°∞? „a\˜+π "å~°∞ W`«~° „áêO`åÅ q+¨Ü«∞OÖ’ H͉õΩO_® QÀ"å q+¨Ü«∞OÖ’
<À\ò ѨOÑ≤OK«_»"Õ∞ HÍ~°}O HÍ^•? U_ÕO_»¡ #∞O_ç W^Õ =∞# q^è•#=∞x „Ѩ^è•#=∞O„u
K≥ѨÙÊ`«∞<åfl~°∞. HÍx W`«~° „áêO`åÅ q+¨Ü«∞OÖ’ J#∞ã¨iOK«xk QÀ"å q+¨Ü«∞OÖ’<Õ
ZO^Œ∞‰õΩ J#∞ã¨iOK«∞`«∞#fl@∞¡?
339
PO„^~Œè åROÖ’ ~åRѨu áêÅ# qkèOѨÙÑà ·
(29–11–1954)
PO„^èŒ~åR ѨiáêÅ<å ÉÏ^茺`«Å#∞ `å#∞ ÔH·=â◊O KÕã¨∞H˘O@∂ ~åRѨu KÕã≤#
„ѨHõ@##∞ <Õ#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åfl#∞. ~åRѨu fã¨∞‰õΩ#fl DK«~°º#∞ ã¨=∞i÷OK«∞`«∂ ǨϟOâßY
=∞O„u _®Hõì~ü Hõ@∂˚ H˘xfl ÖˇHõ¯Å q=~åÅ#∞, =∞iH˘xfl q+¨Ü«∂Å#∞ WѨÙÊ_Õ `≥eáê~°∞.
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „ѨÉ∞íè `åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _®xH˜ `«#‰õΩ QÆŠǨωõΩ¯#∞ „ѨuѨHΔõ <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ
=Ù#fl Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞‰õΩ_»∞ _ç=∂O_£ KÕÜ«∞QÍ J=¿ÇÏà◊# KÕã¨∂Î _®Hõì~ü Hõ@∂˚
=∂\Ï¡_®~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì JO>Ë HÍO„ÔQãπ‰õÄ, _®Hõì~ü Hõ@∂˚‰õÄ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ y@ì^Œ∞.
JkèHÍ~° Ѩ^=Œ ÙÅ#∞ HÔ =· ã¨O KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ P~å@OÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞‰õΩ_»∞
=Ù<åfl_»O@∂ _®Hõì~ü Hõ@∂˚ Ö’H±ã¨ÉèíÖ’ =∞s ^Œ∞O^Œ∞_»∞‰õΩ ^èÀ~°}˜Ö’ =∂\Ï¡_®~°∞.
qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«º f~å‡#O Ѷe¨ `«OQÍ F_çáÈ~Ú# HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~°Oæ ™ê÷#OÖ’ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞
„ѨÉèí∞`åfixfl <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ „ѨuѨHõΔ<åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ `«#‰õΩ J#∞=∞u=fi=∞x =∂ áêsì
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ HÀi# áêáêxH˜ _®Hõì~ü Hõ@∂˚ `≥eq `«‰õΩ¯=QÍ#∂, JqhuHõ~°OQÍ#∂,
~å*ϺOQÍxfl J==∂# Ѩ~°KÕq^èŒOQÍ#∂, ~å*ϺOQÍxfl JѨǨ㨺O KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ#∂ WÖÏ
U"Õ"À =∂@ÅO@∂ <À~°∞áêˆ~ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ Z=~°∞ `≥eq `«‰õΩ¯=QÍ#∂,
JqhuHõ~°OQÍ#∂ „Ѩ=iÎã¨∞Î<åfl~À, Z=~°∞ ~å*ϺOQÍxfl J==∂# Ѩ~°∞ã¨∞Î<åfl~À, Z=~°∞
~å*ϺOQÍxfl JѨǨ㨺O KÕã¨∞Î<åfl~À _®Hõì~ü Hõ@∂˚`À ã¨Ç¨ Ü«∂=`«∞Î „ѨѨOK«=¸
`≥ Å ∞㨠∞ HÀ"åÅx <Õ # ∞ HÀ~° ∞ `« ∞ <åfl#∞. HÍO„Ô Q ãπ áêsì Ü Õ ∞ `≥ e q `« ‰ õ Ω ¯=QÍ#∂,
JqhuHõ~°OQÍ#∂, ~å*ϺOQÍxfl JѨǨ㨺O KÕ¿ã Ѩ^ŒúuÖ’#∂ =º=ǨÏiOK«∞`«∞#fl^Œx
<Õ#∞ ã¨Ê+ì̈O KÕÜ«∞^ŒÅKå#∞.
1952 ZxflHõÅ J#O`«~O° Ѩiã≤u÷
Jã¨Å∞ Ѩiã≤÷u Uq∞\’ ã¨iQÍæ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ=Åã≤OkQÍ Q“~°=hÜ«ÚÖˇ·#
ã¨Éèí∞ºÅ#∞ <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. _®Hõì~ü Hõ@∂˚ `≥eÑ≤# q^è•<åxH˜ <Õ#∞ "åãÎ̈="≥∞ÿ# ÖˇHõ¯Å#∞
`≥Å∞ѨÙ`å#∞. 1952 Ѷ≤„|=iÖ’ [iy# [#~°Öò ZxflHõÅ J#O`«~°O PO„^èŒ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’
U~°Ê_ç# Ѩiã≤÷u D q^èŒOQÍ LOk. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì 42 ™ê÷<åÅ#∞ ÔQÅ∞K«∞‰õΩ#flk. 41
™ê÷<åÅ∞ "≥Ú^Œ@ [iy# ZxflHõÖ’¡#∂ P `«~°∞"å`« [iy# LѨ ZxflHõÖ’¡ =∞~˘Hõ ^•xx.
Hõ=¸ºxã¨∞ìŠѨÓiÎ ã¨Ç¨Ü«∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À =∞~À Zxq∞k ™ê÷<åÖ’¡ WO_çÃÑO_≥O\òû
340
 ÔQÅ∞K«∞H˘<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`åfixfl U~°Ê~°KÕ Ñ¨HõΔOÖ’ "Õ∞=Ú ÃÑ\ì̃# +¨~°`«∞ʼnõΩ Hõ@∞ì|_ç =∂`À<Õ
=ÙO\Ï=∞x "å~°∞ ã¨O`«HÍÅ∞ KÕã≤ =∂‰õΩ Ñ¨„`åÅ#∞ WKåÛ~°∞. „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕ¿ã
q+¨Ü«∞OÖ’ HÍO„ÔQãπ`À =∂„`«O `å=Ú Z#fl\˜H© KÕ~°É’=∞x ‰õÄ_® "å~°∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ
„ѨH\õ O˜ Kå~°∞. P q^è"Œ ∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ#`À<Õ P Zxq∞k =∞Ok WO_çÃÑO_≥O@∂¡ âßã¨#ã¨É‰íè Ωõ
ZxflHõÜ«∂º~°∞. H˜™ê<£ =∞EÌ~ü „Ѩ*Ïáêsì 20 ã‘@¡#∞ ÔQÅ∞K«∞‰õΩ#flk. HÍO„ÔQãπ áêsì
‰õΩo§áÈ~ÚO^Œx, ^•#∞flO_ç ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞Î<åflÜ«∞x P áêsì <åÜ«∞‰õΩ_≥·# N
@OQÆ∞@∂~°∞ „ѨHÍâ◊O QÍ~°∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ K≥áêÊ~°∞. HÍO„ÔQãπ#∞ P q^èŒOQÍ =i‚Oz#
=ºH˜Î<Õ HÍO„ÔQãπ áêsì P `«~°∞"å`« `«=∞ áêsìÖ’ KÕ~°∞ÛH˘x, PÜ«∞<Õfl =ÚYº=∞O„uQÍ
KÕã≤Ok. ^•xx |>Ëì HÍO„ÔQãπ áêsì hu Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞HÀQÀ~°∞`«∞<åfl#∞. P<å_»∞ „ѨHÍâ◊O
QÍ~°∞ „Ѩ[ʼnõΩ K≥ÑÊ≤ #^Õq∞\˜? HÍO„ÔQãπ`À `«# HÔ ÖÏO\˜ ã¨O|O^èOŒ ÖË^<Œ åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞,
HÍO„ÔQãπ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ `å#∞ áÈ~å_»`å#<åfl~°∞. W`«~° JÉèí∞º^ŒÜ«∞ áêsìÅ`À Hõeã≤ `å#∞
„ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕ™êÎ#x K≥áêÊ~°∞. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ PO„^èŒ
„Ѩ[ÅÃÑ· J<ÕHõ ~°HÍÅ∞QÍ J`åºKå~åÅ∞ [iÑ≤# ^Œ∞+ì̈ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ F_çOK«_»"Õ∞
`«# ^èպܫ∞=∞x J<ÕHõ „Ѩ^ÕâßÖ’¡ [iy# |Ç≤Ï~°OQÆã¨ÉèíÖ’¡ „ѨHÍâ◊O QÍ~°∞ K≥áêÊ~°∞.
WO`ÕHÍ^Œ∞, P<å\˜ ZxflHõÖ’¡ =ºHÎ̃QÆ`« „áêuѨkHõÃÑ· =∞~À 15 ã‘@∞¡ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ
ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÔH·=ã¨O KÕã¨∞HÀ|_ç<å~Ú. D ÖˇHõ¯Åhfl |Ç≤Ï~°OQÆ"Õ∞. Z=Ô~·<å `«xv
KÕ ã ¨ ∞ HÀ=K« ∞ Û. nxx |\˜ ì <Õ \ ˜ Ѩ i ã≤ ÷ u Uq∞\˜ ? 140 =∞Ok ã¨ É è í ∞ ºÅÖ’#∂
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞QÍx, "åi ã¨Ç¨Ü«∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ`À QÍx ÔQez# "å~°∞ "≥Ú`«ÎO 65 =∞Ok
=Ù<åfl~°∞. =∞~˘Hõ P~°∞QÆ∞~°∞ ™È+¨eã¨∞ì áêsì \ỖH¯@∞ìÃÑ· ÔQez# "å~°∞<åfl~°∞. "≥Ú`«ÎO 140
ã‘@¡Ö’#∂ HÍO„ÔQãπ‰õΩ 40 ã‘@∞¡ =∂„`«"Õ∞ =Ù<åfl~Ú. ÔQez# WO_çÃÑO_≥O@∞¡ HÍO„ÔQãπ‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ\©KÕã≤ ZxflÔH·# "åˆ~QÍh Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ\©KÕã≤
QÔ ez#"å~°∞ HÍ^Œ∞. JÖψQ g~°O`å Hõ$+≤ HÍ~üÖ’H± áêsìHQ˜ Íx, „Ѩ*ÏáêsìHQ˜ Íx =ºuˆ~HõOQÍ
xÅ|_ç ÔQez# "å~°∞ HÍ^Œ∞. HÍO„ÔQãπ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ\©KÕã≤ ZxflÔH·# "åˆ~.
JO>Ë Uq∞\˜? HÍO„ÔQãπ Ѩ`«#O K≥O^Œ∞`«∞#fl áêsì Jx "å~°O`å „Ñ¨[ʼnõΩ K≥Ñ≤Ê
ÔQÅ∞á⁄O^•~°∞. HÍO„ÔQãπ Jaè=$kú x~À^èŒHõ áêsì Jh, „Ѩ[Å∞ HÍO„ÔQãπ áêsìÃÑ· ÃÑ@∞ìH˘#fl
qâßfi™êxH˜ Jk „^ÀǨÏO KÕã≤O^Œx, Ö’QÆ_» Jk „Ѩ[ʼnõΩ WzÛ# "åQÍÌ<åÅxflO\˜h
ÉèíOQÆѨizO^Œh, JO^Œ∞=Å# HÍO„ÔQãπ#∞ Z#∞flHÀ=^ŒÌx, "å~°∞ „Ѩ[ʼnõΩ K≥áêÊ~°∞. W`«~°
áêsìÅ∞ KÕã≤# "åQÍÌ<åÅ#∞, K≥Ñ≤Ê# =∂@Å#∞ P^è•~°O KÕã¨∞H˘<Õ „Ѩ[Å∞ "åix
Z#∞flH˘<åfl~°∞. HÍx P `«~°∞"å`« Uq∞ [iyO^À g∞‰õΩ `≥eã≤# q+¨Ü«∞"Õ∞. 1952Ö’
=∞„^•ã¨∞ ~åROÖ’ PO„^èŒ JO`«~åƒùQÆOQÍ =Ù#fl P<å_»∞ D HÍO„ÔQãπ "å~°∞ Uq∞ KÕâß~À
<ÕxѨÙÊ_»∞ K≥ѨÊ^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞. JÖÏ K≥ѨÊ=Åã≤ =¿ãÎ J^˘Hõ ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# QÍ^èŒHÍQÆÅ^Œ∞.
JO^Œ∞=Å# <Õ#∞ PO„^èŒ ~å„ëêìxH˜ P ~åR âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ =Ù#fl 140 =∞OkH˜
HÍO„ÔQãπ áêsìH˜ QÆÅ 40 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ#∞ QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ =∂\Ï¡_»∞`å~°∞.
341
40 =∞Ok =ÙO_»QÍ, P áêsì<Õ =∞O„u =~åæ<Õfl~åÊ@∞ KÕÜ«∞=∞x HÀ~°_»O ZÖÏ [iyOk?
_®Hõì~ü Hõ@∂˚ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ K≥ѨÙ`«∞#fl É’QÆãπ "≥∞*Ïi\© ^•xH˜ ZÖÏ =zÛOk? "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜
q+¨Ü∞« O D ~å„ëêìxH˜ Hˆ O„^ŒOÖ’x HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO xÜ«∞q∞Oz# QÆ=~°fl~ü XHõ ã≤qeÜ«∞<£
PѶ‘ã¨~ü. PÜ«∞#‰õΩ ã≤qÖò PѶ‘ã¨~üQÍ J#∞Éèí=O q∞#Ǩ ~å[H©Ü«∞ rq`«O U =∂„`«O
ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# =∞O„u =~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ HÍO„ÔQãπ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
HÀ~°_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê _»∂º\©QÍ PÜ«∞# ÉèÏqOKå~°∞.
WHõ¯_˘Hõ q+¨Ü«∂xfl ã¨Éèí "åi ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞H˘x ~å^ŒÅKå#∞. P<å_»∞ =∞„^•ãπ
L=∞‡_ç ~åROÖ’ 166 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ`À „ѨuѨHÍΔ Å ‰õÄ@q∞ XHõ\ ˜ U~°Ê_çOk. âßã¨#ã¨É∞íè ºÖ’¡
`«#‰õΩ "≥∞*Ïsì =ÙOk QÍ|\ì̃ =∞O„u =~åæxfl U~åÊ@∞ KÕ¿ã J=HÍâ◊O W=fi=∞x QÆ=~°fl~ü#∞
P ‰õÄ@q∞ HÀiOk. P<å_»∞ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ N „ѨHÍ+π =∞„^•ãπ QÆ=~°fl~üQÍ =Ù<åfl~°∞.
PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê#^Õq∞\˜? ''J<ÕHõ áêsìÅ∞, „QÆ∂ѨÙÅ∞ Hõeã≤=Ù#fl ‰õÄ@q∞x <Õ#∞
QÆ∞iÎOK«^ŒÅK«ÖË^Œ∞. "≥∞*Ïsì áêsì ÖË#ѨÙÊ_»∞ L#fl"å\˜Ö’ Jxfl\˜HõO>Ë ÃÑ^ŒÌ áêsìx =∂„`«"Õ∞
=∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ <Õ#∞ PǨfixOK«∞`å#∞—— Jx J<åfl~°∞.
P<å_»∞ L=∞‡_ç =∞„^•ã¨∞ ~åROÖ’ HÍO„ÔQãπ áêsìH˜ 155 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ =Ù<åfl~°∞.
`å#∞ ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# ã¨∂„`«O „ѨHÍ~°"Õ∞ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ QÆ=~°fl~ü [#~°ÖòQÍ =ÙO_ç i>ÿ̌~ü
J~Ú# N ã≤.~å[QÀáêÖÏKåix =∞O„u =~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ∞« =Åã≤OkQÍ QÆ=~°fl~ü HÀ~å~°∞.
~å*Ïr âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ ZxflÔH·# ã¨Éèí∞º_»∞ HÍ^Œ∞. PÜ«∞##∞ Öˇl¿ã¡\ ˜"£ H“xûÖò‰õΩ <åq∞<Õ\ò
KÕã≤ =∞s PǨfixOKå~°∞.
=∞O„u =~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=∞x `«##∞ QÆ=~°fl~°∞ PǨfixOK«_»O`À ~å*Ïr,
W`«~°„`å QÆÅ „QÆ∂ѨÙÅ#∞ ‰õÄ_»QÆ\ ì̃ =∞„^•ã¨∞ =∞O„u =~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞QÆeQÍ~°∞.
=∞i JÖÏO\˜ ã¨∂„`å<Õ WѨÙÊ_»∞ PO„^è~Œ åROÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ J#∞ã¨iOK«_O» ÖË^∞Œ ? PO„^è~Œ åRO
U~°Ê_ç#ѨÙÊ_»∞ =Ù#fl áêsìÖ’¡ÔHÖÏ¡ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÜÕ∞ ÃÑ^ŒÌ áêsì. ^•xH˜ 42 =∞Ok
ã¨Éèí∞ºÅ`Àáê@∞, `«# ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÔQez, `«#ˆH =∞^ŒÌ`«∞ x™êÎ#x =∂@ WzÛ# Zxq∞k
=∞Ok ã¨fi`«O„`« ã¨Éèí∞ºÅ∞<åfl~°∞. P =∂@#∞ "å~°∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ WKåÛ~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì =∞O„u=~åæxfl U~°ÊiKÕ Ñ¨HõΔOÖ’ ^•x`À<Õ =ÙO\Ï=∞x.
HÍO„ÔQãπ ''"≥∞*Ïsì—— ZÖÏ `≥K«∞ÛHÀQÆeyOk?
`å<Õ^≥·`Õ „Ѩ*Ï`«O„`« ã¨∂„`«=∞O@∂ JѨÊ\˜ =~°‰õÄ K≥ѨÙ`«∂ =zÛO^À, P ã¨∂„`«O
HÍO„ÔQãπ =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜ J#∞‰õÄÅO HÍ#O^Œ∞<Õ PO„^èŒ~åROÖ’ P
ã¨∂„`åxfl ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO áê\˜OK« x~åHõiOzOk. Jk H˘`«Î ã¨∂„`åxfl J#∞ã¨iOzOk.
^•x „ѨHÍ~°O Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ 42 ã‘>Ë¡ =ÙO_»QÍ, HÍO„ÔQãπ‰õΩ 51 ã‘@∞¡#fl@∞¡ K≥Ñ≤ÊOk.
^•xH˜ 51 ã‘@∞¡ ZÖÏ =KåÛ~Ú? `å=Ú Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ`À<Õ =ÙO\Ï=∞x „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞
„Ѩu[˝ KÕã≤ ÔQez# Zxq∞k =∞Ok WO_çÃÑO_≥O@¡#∞ Jk `«#`À HõÅ∞ѨÙHÀQÆeyOk.
342
~åÜ«∞Åã‘=∞ #∞O_ç qâßY #∞O_ç ÔQÅ∞á⁄Ok# D âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞ `å=Ú HÍO„ÔQãπ‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»∞`å=∞x ZxflHõÅ =ÚO^Œ∞ „Ѩ[ʼnõΩ K≥Ñ≤Ê ZxflHõÜ«∂º~°∞. HÍx ZxflHõÅ
J#O`«~°O Ѩ^Œ=ÙÅ HÀã¨O "å~°∞ HÍO„ÔQãπ`À KÕiáÈÜ«∂~°∞. P q^èŒOQÍ HÍO„ÔQãπ áêsìH˜
=∞O„u=~°æO U~åÊ@∞‰õΩ 51 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ L<åfl~°∞.
D Ѩ^Œúu ã¨=∞~°÷hÜ«∞=∂? Wk h`å? L=∞‡_ç =∞„^•ã¨∞ ~åROÖ’ XHõ ã¨∂„`åxfl
J#∞ã¨iOzOk. ^•x „ѨHÍ~°O ZxflHõÖ’¡ J`«ºkèHõ ã‘@∞¡ ÔQÅ∞K«∞‰õΩ#fl áêsìx =∞O„u=~åæxfl
U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx PǨfixOKåe. HÍx PO„^èŒ ~å„ëêìxH˜ =KÕÛѨÊ\˜H˜ `«#‰õΩ 40 ã‘>Ë¡
=ÙO_»QÍ Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ 50 ã‘@∞¡<åfl~Ú. JO^Œ∞=Å# WO_çÃÑO_≥O@¡‰õΩ Pâ◊Å∞ K«∂Ñ≤
`«#Ö’ HõÅ∞ѨÙH˘#flk. ZxflHõʼnõΩ =ÚO^Œ∞ F@~°¡ Z^Œ∞@ `å=Ú HÍO„ÔQãπ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
=ÙO\Ï=∞x „Ѩu[˝ KÕã≤<å ^•xx HÍO„ÔQãπ Ѩ\ ì̃OK«∞HÀÖË^Œ∞. WѨÙÊ_Õ"≥∂ "åiH˜ HÍO„ÔQãπ
ã¨Éèíº`åfixfl WzÛ, "åi |O^èŒ∞=ÙʼnõΩ Ñ¨^Œ=ÙÅ∞, L^ÀºQÍÅ∞ W™êÎ=∞x "åQÍÌ#O KÕã≤ "åix
`«=∞Ö’ HõÅ∞ѨÙH˘x =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕã≤Ok. Uq∞\˜ hu? Z=~°∞ JѨã¨=ºOQÍ
=º=ǨÏiOKå~°∞? Z=~°∞ JqhuH˜ áêÅÊ_®¤~°∞? Jã¨O^Œ~°ƒùOQÍ "≥∂ã¨Ñ¨Ói`«OQÍ
=º=ǨÏiOzOk HÍO„ÔQãπ áêsìÜÕ∞QÍx Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÍ^Œ∞Hõ^•!
ZxflHõÖ’¡ U áêsìH˜ ѨÓiÎ "≥∞*Ïi\© ~åHõáÈ`Õ, qq^èŒáêsìÅ∞, „QÆ∂ѨÙÅ∞ Hõeã≤
JOwHõiOz# XHõ L=∞‡_ç HÍ~°º„Hõ=∞OÃÑ· XHõ SHõº ã¨OѶ¨∞@#QÍ U~°Ê_»\Ïxfl <Õ#∞ J~°÷O
KÕã¨∞HÀQÆÅ#∞. JÖψQ P HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ Hõ@∞ì|_ç, ^•xfl J=∞Å∞ Ѩ~°KÕ ^èպܫ∞O`À
=∞O„u=~åæxfl U~°Ê~°K«_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_»@O ã¨=ºOQÍ =ÙO@∞Ok. HÍx HÍO„ÔQãπ KÕã≤Ok
JkHÍ^Œ∞. `«# KÕ`«∞Ö’¡ JkèHÍ~åxfl =ÙOK«∞HÀ"åÅ<Õ `åѨ„`«Ü«∞O`À P q^èŒ"≥∞ÿ# XHõ
ã¨OѶ¨∞@##∞ Jk U~°Ê~°K«ÖË^Œ∞. `«##∞ „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞ =ºuˆ~H˜Oz# "åi<Õ `«#Ö’
JkèHÍ~°O HÀã¨O KÕ~∞° ÛH˘#flk. WO`«HOõ >Ë Jqhu U=ÚO@∞Ok? WO`«HOõ >Ë ~å*ϺOQÍxfl,
„Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl JѨǨ㨺O KÕÜ«∞_»O HõO>Ë =∞ˆ~ =ÚO@∞Ok?
_®Hõì~ü Hõ@∂˚ „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsìx á⁄y_®~°∞. J=Ù#∞ ^•xfl `«#"≥·Ñ¨Ù‰õΩ
uѨÙÊH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ^•xÃÑ· „Ѩâ◊Oã¨Å#∞ ‰õΩiÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞xfl JÖÏ KÕÜ«∞hÜ«∞O_ç,
=∂ˆH=∂„`«O JÉèíºO`«~°O ÖË^Œ∞. HÍx „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsì <åÜ«∞‰õΩ_≥·# Jâ’H± "≥∞ǨÏ`å
P ã¨ÉèíÖ’ (Ö’H±ã¨Éèí) =∂\Ï¡_»∞`«∂ HÍO„ÔQãπ J#∞ã¨iOz# Z`«∞ÎQÆ_»Å∞ „Ѩ*Ï`«O„`« =ºuˆ~Hõ
~å[H©Ü«∂xH˜ K≥Ok#"ÕQÍHõ Jk ~å[H©Ü«∞ |OkáÈ@x PˆHΔÑ≤OKå~°x _®Hõì~ü Hõ@∂˚‰õΩ
<Õ#∞ *Ï˝Ñ¨HõO KÕÜ«∞^ŒÅKå#∞. "≥∞ÿ<åsì áêsìQÍ HÍO„ÔQãπ „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsì ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl
HÀ~°ÖË^Œ∞. JÖψQ Hõ$+≤HÍ~ü Ö’H± áêsìx ‰õÄ_® J_çy "å\˜`À Hõeã≤ q∞„â◊=∞ =∞O„u=~åæxfl
U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOK«ÖË^Œ∞. P hu ^•xH˜ ÖËHõáÈ~ÚOk. Hõhã¨O ^•xH˜ P
=∞~åº^Œ ‰õÄ_® ÖËHõáÈ~ÚOk. JOwHõ$`«"≥∞ÿ# XHõ HÍ~°º„Hõ=∞ „áêuѨkHõÃÑ· "å\˜`À HõÅã≤
Jk XHõ ã¨OѶ¨∞@#QÍ U~°Ê_»ÖË^Œ∞.
343
H˘kÌ ~ÀAÅ „H˜O^Œ@<Õ HÍO„ÔQãπ ‰õΩo¡áÈ~Ú# ¿Ñ_»=Ú^ŒÌQÍ `«Ü«∂Ô~·#^Œh, ^•x
#∞O_ç ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞Î<åflÜ«∞O@∂ HÍO„ÔQãπ#∞ Jaè=i‚Oz# „ѨHÍâ◊OQÍi<Õ
=ÚYº=∞O„u Ѩ^Œq Pâ◊EÑ≤, „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsì #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ ÖÏy =ÚYº=∞O„u
Ѩ^Œqx Hõ@ìɡ\Ïì~°∞. Wn HÍO„ÔQãπ J#∞ã¨iOz# hu xÜ«∞=∂Å∞. PÜ«∞#`Àáê@∞ „Ѩ*Ï
™È+¨eã¨∞ì áêsìH˜K≥Ok# =∞iH˘O`« =∞Ok HÍO„ÔQãπÖ’ KÕ~å~°∞. P q^èŒOQÍ „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì
áêsì peáÈ~ÚOk. JO^Œ∞Ö’ XHõ ÉèÏQÆO `≥<Õfl\˜ qâ◊fi<å^äŒOQÍi <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’H˜ =zÛ
„Ѩ*Ï áêsìQÍ U~°Ê_çOk. `«u=∂‡ ÉèÏQÆO „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsìQÍ<Õ H˘#™êyOk. JO^Œ∞Ö’<Õ
=∞~À ÉèÏQÆO HÍO„ÔQãπ áêsì J#∞|O^èŒ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ KÕ~å~°∞. „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsì`À<Õ Wk
PQÆÖË^Œ∞.
Hõ$+‘HÍ~üÖ’H± áêsì =^Œ‰Ì Ωõ HÍO„ÔQãπ "≥o§ =∞#O q∞„â◊=∞ „ѨÉ∞íè `åfixfl <≥ÅH˘Å∞Ê^•=∞x
K≥Ñ≤ÊOk. Hõ$+‘HÍ~üÖ’H± áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÍO„ÔQãπ =∂@Å#∞ #=∂‡~°∞. HÍO„ÔQãπ huÃÑ·
"å~°∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl #=∞‡HõO =Å# U~°Ê_ç# ^Œ∞+¨Êe`åxfl "å~°∞ WѨÙÊ_»∞ J#∞Éèqí OK«∞`«∞<åfl~°∞.
ZxflHõʼnõΩ =ÚO^Œ∞ HÍO„ÔQãπ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ `å=Ú áÈ~å_»∞`å=∞x K≥áêÊ~°∞. "åà◊§
=Óyã¨ÖÏ@ =¸ÅOQÍ<Õ =∞„^•ã¨∞ L=∞‡_ç ~åROÖ’ ~å*Ïr =∞O„u=~åæxfl U~°Ê~°KQ« eÆ QÍ~°∞.
JÖÏO\˜ ÔH.ZÖò.Ñ≤. <åÜ«∞‰õΩÖË WѨÙÊ_»∞, g∞ =∂@Å#∞ #=Ú‡`«∞<åflO. g∞`À KÕ`«∞Å∞
HõÅ∞ѨÙ`åO, Jx K≥Ñ≤Ê P q^èŒOQÍ "å~°∞ HÍO„ÔQãπ áêsìH˜ J#∞|O^èŒ ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ KÕ~å~°∞.
HÍx D ÖÁOQÆ∞ÉÏ@∞`«#O ‰õÄ_® HÍO„ÔQãπ#∞ ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ~°K«ÖË^Œ∞. ÔH.ZÖò.Ñ≤.x ~°^Œ∞Ì
KÕã¨∞HÀ"åÅx Jk HÀiOk. f~å =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞O =KÕÛѨÊ\˜H˜ `«=∞
`«~°Ñ¶¨Ù# =∞O„uQÍ ÔH.ZÖò.Ñ≤. Q“`«∞ ÅK«Û#fl QÍi ¿Ñ~°∞#∞ ã¨∂zOzOk. HÍx HÍO„ÔQãπ‰õΩ
D 㨠∂ K« # q∞OQÆ ∞ _» ∞ Ѩ _ » Ö Ë ^ Œ ∞ . H˘xfl q+¨ Ü « ∂ Ö’¡ < ≥ · < å ÅK« Û #flQÍ~° ∞ `« = ∞`À
qÉèkË OK«=K«∞Û##fl J#∞=∂#O "åi‰õΩOk. JO^Œ∞=Å# u=∂‡Ô~_ç¤ QÍix =∞O„u=~°Oæ Ö’H˜
fã¨∞H˘O\Ï=∞x K≥áêÊ~°∞. D ã¨=∞㨺ÃÑ· ÔH.ZÖò.Ñ≤. peáÈ~ÚOk. XHõ ÉèÏQÆO HÍO„ÔQãπÖ’
Hõeã≤áÈ~ÚOk. Wn HÍO„ÔQãπ hu! Wn HÍO„ÔQã¨∞ J#∞ã¨iOKÕ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO!!
HÍO„ÔQãπ "å~°∞ =ÚYº=∞O„u Ѩ^Œqx „ѨHÍâ◊OQÍiH˜ Hõ@ìɡ\ ì̃ u=∂‡Ô~_ç¤ QÍiH˜
=∞O„u Ѩ^Œqx WzÛ, P q^èŒOQÍ Ô~O_»∞ áêsìÅ#∞ pÅÛ_®xH˜ HÍ~°}Éèí∂`«∞ÅÜ«∂º~°∞.
JÖψQ qâßY lÖÏ¡ #∞O_ç WO_çÃÑO_≥O\ò ã¨Éèí∞º_»∞QÍ âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ ZxflÔH·# ~˘Hõ¯O
#~°ãO≤ Ǩ~å=ÙQÍiH˜ #Å∞QÆ∞~Ô ^· ∞Œ QÆ∞~°∞ J#∞K«~∞° Å∞<åfl~°∞. „Ѩ"∂≥ \ò KÕÜ∞« |_»=Åã≤# ã‘xÜ«∞~ü
WO[h~ü J~Ú# Zãπ.~å"≥∂r~å=Ù#∞ „`Àã≤ѨÙzÛ, ~˘Hõ¯O #~°ã≤OǨ~å=Ù ™È^Œ~°∞_≥·#
~å=∞"≥∂ǨÏ<£~å=Ù#∞ ÃÇÏ· "Õãπ pèÑπ¶ WO[h~üQÍ xÜ«∞q∞OK«_O» ^•fi~å ~˘Hõ¯O #~°ãO≤ Ǩ~å=Ù#∞
PÜ«∞#‰õΩ QÆÅ z#fl „QÆ∂ѨÙ#∞ `«=∞"≥·Ñ¨Ù‰õΩ HÍO„ÔQãπ uѨÙʉõΩ#flk. HÍO„ÔQãπ J#∞ã¨iOz#
hu D q^èŒOQÍ =ÙOk! (ã¨ÉèíÖ’ HõÅ=~°O)
QÆ=~°fl~°¡ Ѩ^Œ=ÙÅ#∞, W`«~° =ÚYº"≥∞ÿ# L^ÀºQÍÅ#∞ ‰õÄ_® WzÛ HÍO„ÔQãπ J<ÕHõ
=∞Okx Ö’|~°∞K«∞‰õΩO@∞#flk. Jk "Õ̂~ q+¨Ü∞« =∞#∞HÀO_ç. P q^èOŒ QÍ PO„^èÖŒ ’ HÍO„ÔQãπ
344
=∞O„u=~°æO U~°Ê_çOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© ^•xH˜ "≥∞*Ïsì ÖËHõáÈ~ÚOk. JO^Œ∞Hõx PO„^èŒ
„Ѩ[Å SHõº`«#∞ ã¨Ç≤Ï`«O ÉèíQÆflO KÕÜ«∞_®xH˜ J`«ºO`« ^Œ∞+ì̈ ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ kQÆ*Ï~°_®xH˜
ã¨Ç≤Ï`«O HÍO„ÔQãπ "≥#∞HÍ_»ÖË^Œ∞. „áêOfÜ«∞`«`åfiÅ#∞ `≥zÛ XHõ „áêO`«O "åix =∞~À
„áêO`«O "åiÃÑH· ˜ ~Ô K«ÛQ˘@ì_O» „áê~°OaèOzOk. U =∂„`«O ~å[H©Ü∞« x*Ï~Úf =Ù#fl"åÔ~<· å
JѨÙÊ_Õ J=`«iOz# #∂`«# PO„^èŒ ~åRO ã¨=ºOQÍ Ñ¨xKÕã¨∞H˘<Õ@@∞¡ „Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞.
~å[^è•x ã¨=∞㨺
#∂`«#OQÍ U~°Ê_ç# PO„^èŒ ~å„ëêìxH˜ ~å[^è•x xi‡OK«=Åã≤ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ U
=∂„`«O WOy`«*Ï˝#O L#fl"å_≥·<å ^•^•Ñ¨Ù Jxfl „áêO`åʼnõΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# Ѩ@ì}Ïxfl
ã¨∂zOK«_®xH˜ W+ì̈Ѩ_»`å_»∞. HÍx HÍO„ÔQãπ áêsì "åiH˜ PO„^èŒ „Ѩ[Å Jaè=$kú Ѩ@¡
U=∂„`«O „â◊^Œú ÖË^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, ÉèÏ~°`«^Õâ◊ SHõº`Õ "åiH˜ Ѩ@ì_»O ÖË^Œ∞.
~å[^è•x ™ê÷Ѩ# q+¨Ü«∞"≥∞ÿ „áêOfÜ«∞ `«`åfiÅ#∞ "å~°∞ Ô~K«ÛQ˘\Ïì~°∞. JO^Œ∞ˆH
~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ =Ù#fl Hõ~°∂flÅ∞#∞ ~å[^è•x <≥ÅH˘Å∞Ê`å=∞x Pâ◊ K«∂Ñ≤ ~åÜ«∞Åã‘=∞
HÍO„ÔQãπ "åi =∞^ŒÌ`«∞#∞ ã¨OáêkOK«^ŒÅKå~°∞. P q^èŒOQÍ "å~°∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[Å#∞
HÀ™êÎ „áêO`åÅ „Ѩ[ʼnõΩ, "≥Ú`«OÎ PO„^èŒ „Ѩ[ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ~Ô K«ÛQ˘@ì_®xH˜ ã≤^ÑúŒ _¨ ®¤~∞° .
~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ 50 ÅHõΔÅ =∞Ok „Ѩ[Å#∞ ~åROÖ’ =Ù#fl `«u=∂‡ 150 ÅHõΔÅ =∞Ok
„Ѩ[ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ uáêÊÅ<Õk "åi ÅHõΔ ºO.
Ô~_礖 Hõ=∞‡ J<Õ ‰õΩÅ`«`åfixfl ‰õÄ_® HÍO„ÔQãπ "å~°∞ ÖË=<≥`åÎ~°∞. Hõ~°∂flÅ∞ #∞O_ç
~å[^è•xx ~å„ëêìxH˜ =∞^茺ã¨÷OQÍ LO_Õ „áêO`åxH˜ =∂i¿ãÎ Hõ=∞‡"åi ÃÑ`«Î#O
U~°Ê_»∞`«∞O^Œh, Ô~_»¡ PkèѨ`«ºO áÈ`«∞O^Œh "å~°∞ „ѨKå~°O KÕâß~°∞. <Õ#∞ K≥ѨÙ`«∞#fl D
q+¨Ü«∂Åhfl "åãÎ̈"åÅ∞. PO„^èŒ ~å„ëêìxfl QÆ∞iOz U=∂„`«O `≥eã≤#"åÔ~·<å "å~å q^èŒOQÍ
‰õΩÅ`«`åfixfl Ô~K«ÛQ˘\ì̃# q+¨Ü«∂xfl HÍ^Œ#*ÏÅ~°∞. HÍO„ÔQãπ "å~°∞ Hõ~°∂flÅ∞#∞ ~å[^è•xQÍ
x~°‚~ÚOKå~°∞. WO^Œ∞‰õΩ "≥Ú`«ÎO „Ѩ[ÅO`å =ºuˆ~Hõ"Õ∞. z=iH˜ HÍO„ÔQãπ Ѩ„uHõÅ∞ ‰õÄ_®
"åi x~°‚Ü«∂xfl „ѨuѶ¨∞\˜OKå~Ú. "åi x~°‚Ü«∞O *ÏfÜ«∞ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ#^ÕQÍHõ, SHõº`«#∞
qzÛù#flO KÕ¿ãkQÍ =Ù#fl^Œx JO^Œ~°∂ PˆHΔÑ≤OKå~°∞. J~Ú<å HÍO„ÔQãπ `«# Ç≤Ï`«∞Å`À
ã¨Ç¨ JO^Œi =∂@#∞ ÃÑ_»K≥qx ÃÑ\ì̃ `«# ã¨O‰õΩz`« ~å[H©Ü«∞ ™êfi~°÷O HÀã¨O Hõ~°∂flÅ∞<Õ
~åR ~å[^è•xQÍ KÕÜ«∞_®xˆH =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈ~ÚOk.
PO„^èŒ ~åR ~å[^è•x ZHõ¯_» <≥ÅH˘ÖÏÊÖ’ x~°‚~ÚOK«_®xH˜ âßã¨#ã¨Éèí ã¨=∂"Õâ◊O
HÍQÍ<Õ HÍO„ÔQãπ qaè#fl"≥∞ÿ# Z`«∞ÎQÆ_»Å#∞ KÕ|\ì̃Ok. Hõ~°∂flÅ∞ ~å[^è•xQÍ `å`å¯eHõO
=∂„`«"Õ∞#h, P `«~°∞"å`« JHÀì|~°∞ XHõ@= `Õn HõÖÏ¡ qâßY Ѩ@ì}ÏxH˜ ~å[^è•x
=∂~°ÛQÆÅ=∞x K≥áêÊ~°∞. ZO^Œ∞Hõx WÖÏ qâßY J<åfl~°∞? qâßY lÖÏ¡Ö’ =Ù#fl
WO_çÃÑO_≥O@∞ âßã¨#ã¨É∞íè ºÅ =∞^Œ`Ì ∞« "åiH˜ HÍ=Åã≤ =ÙOk. ~åÜ«∞Åã‘=∞ „Ѩ[Å =∞^Œ`Ì ∞« #∞
ã¨OáêkOK«∞HÀ_®xH˜ Jk "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ ~å[^è•xQÍ Hõ~°∂flÅ∞ „Ѩuáê^Œ##∞ |ÅѨ~°zOk.
345
P „Ѩuáê^Œ# F_çáÈÜÕ∞ „Ѩ=∂^ŒO Z^Œ∞~°∞HÍQÍ<Õ `«u=∂‡ F@¡#∞ pÅÛ_®xH˜ =∞~À
Z`«∞ÎQÆ_» ѨxflOk. 1955 `«~°∞"å`« ~å[^è•xx Hõ~°∂flÅ∞ #∞O_ç qâßY‰õΩ =∂~°∞™êÎ=∞x
HÍO„ÔQãπ K≥ѨÊQÍ áêѨO qâßY lÖÏ¡ âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞ HÍO„ÔQãπ „Ѩuáê^Œ#‰õΩ F@∞ KÕâß~°∞.
D ã¨=∞㨺 =ÚO^Œ∞H˘zÛ F@∞ KÕÜ«∞=Åã≤# ã¨=∞Ü«∞=∂ã¨#fl"≥∞ÿ#ѨÙÊ_»∞
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∂, W`«~°∞Å∞ ‰õÄ_® ''Wk PO„^èŒ∞Å SHõº`«#∞ qzÛù#flO KÕ¿ãkQÍ =ÙO^Œx——
K≥áêÊ~°∞. q[Ü«∞"å_» ÖË^• QÆ∞O@∂~°∞ ÖÏO\˜ ˆHO„^Œ Ѩ@ì}O ~å[^è•xQÍ x~°‚~ÚOK«_»O
J=ã¨~°=∞x K≥áêÊ~°∞. PO„^èŒÖ’x XHõ =¸Å #∞O_ç =∞~˘Hõ =¸Å‰õΩ ~å[^è•xx
=∂~°Û=Åã≤# J=ã¨~°O U=Ú#fl^Œx "å~°∞ „ѨtflOKå~°∞. ~å[^è•x ™ê÷Ѩ<å ã¨=∞㨺#∞
Ѩi+¨¯iOK«_®xH˜ Wk Ѩ^Œúu HÍ^Œ∞. WÖÏ "Õ∞=Ú J#flѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO =∞ø#O
=Ç≤ÏOzOk. ^•xx g∞~°∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ~å! ~å[^è•x ã¨=∞㨺ÃÑ· HÍO„ÔQãπ KÕã≤# Ѩx
Wn! P `«~°∞"å`« ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì ZHõ¯_» =ÙO_®Å#fl ã¨=∞㨺 =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk. qâßÖÏO„^èŒ
U~°Ê_Õ =~°‰Äõ Hõ~∂° flÅ∞ `å`å¯eHõ ~å[^è•xQÍ =ÙO@∞O^Œx HÍO„ÔQãπ JѨÊ\˜Hˆ x~°~‚ ÚOzOk
QÍ|\ì̃ QÆ∞O@∂~°∞ ˆHO„^Œ ™ê÷#OQÍ =ÙOkQÍ|\ì̃ JHõ¯_» ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì ÃÑ@ì=Åã≤ =ÙOk. HÍx
HÍO„ÔQãπ‰õΩ P „Ѩuáê^Œ# y@ìÖË^Œ∞. qâßY, NH͉õΩà◊O lÖϡʼnõΩ K≥Ok# âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ#∞
Jk `«$Ñ≤ÎѨ~°K«=Åã≤ =ÙOk. P Ô~O_»∞ lÖÏ¡Ö’¡ W~°"≥· áêuHõ =∞Ok âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅ∞<åfl~°∞.
JO^Œ∞=Å# ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì#∞ qâßY Ѩ@ì}ÏxH˜ fã¨∞H˘x "≥_»`å=∞x HÍO„ÔQãπ J#flk.
JO`ÕHÍ^Œ∞. WOHõ WѨÙÊ_»∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O ã¨OQÆu K«∂^•ÌO. WѨÊ\˜ˆH PO„^èŒ
Ü«¸x=iû\© =ÙOk. HÍO„ÔQãπ Ѩ„uHõÅ`À ã¨Ç¨, "Õ∞^è•=ÙÅO`å "≥Ú`«ÎO Ü«∂=^•O„^èŒ
=∞# ~å„ëêìxH˜ ã¨O|OkèOz# q^•º =º=Ǩ~åÅhfl JHõ¯_Õ ˆHO„nHõiOK«_»O ã¨=Úz`«OQÍ
=ÙO@∞O^Œx Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. WOHÍ Z‰õΩ¯= HÍÖËrÅ∞ J=ã¨~°=∞#∞‰õΩO>Ë =∞iH˘xfl
<≥ÅH˘Å∞Ê^•O. ~°Hõ~°HÍÅ q^ŒºÅ HÀã¨O Ô~ã≤_≥O@Öò Ü«¸x=i≈\©Å∞ HÍ"åÅO>Ë ‰õÄ_®
=∞#‰õΩ JÉèíºO`«~°O =ÙO_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. HÍx q^•º q+¨Ü«∂Å#∞ pÅÛ=^Œ∞Ì. PO„^è•Ö’
"Õ∞^è•=ÙÅ#∞ pÅÛ=^Œ∞Ì. q^•º~°∞÷Å#∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞, ã¨~å¯~°∞ lÖÏ¡Å "å~°x pÅÛ~å^Œx
"Õ∞=Ú K≥áêÊO.
D q+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® =∞~°Å HÍO„ÔQãπ u~°ã¨¯iOzOk. ~åÜ«∞Åã‘=∞ lÖϡʼnõΩ,
<≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡‰õΩ Ñ¨iq∞`«=∞ÜÕ∞º Ü«¸x=i≈\© XHõ ^•xx u~°∞ѨuÖ’ <≥ÅH˘ÖÏÊÅx,
x~°‚~ÚOzOk. P lÖÏ¡Ö’¡x HÍÖËrÅxflO\˜h "Õ~°∞QÍ u~°∞Ѩu Ü«¸x=i≈\©H˜
J#∞|OkèOKåÅx x~°‚~ÚOzOk. D q^èŒOQÍ HÍO„ÔQãπ áêsì PO„^è•Ö’x "Õ∞^è•=ÙÅ#∞,
q^•º~°∞Å÷ #∞ pÅÛ_®xH˜ ã≤^ÑúŒ _¨ Oç k. PO„^èŒ ™êOѶ∞≤ Hõ rq`å<Õfl pÖËÛ ^Œ∞+¨ì K«~º° ‰õΩ `«ÅѨ_Oç k.
WO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ ã¨Éèí∞ºÅ∞ ‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÜ«∞QÍ Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õÄ
u~°∞Ѩu Ü«¸x=i≈\© Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò Ü«¸x=i≈\©QÍ =ÙO_»QÆÅ^Œh, P `«~°∞"å`« =∞~°Å
P ã¨=∞㨺#∞ QÆ∞iOz K«iÛOK«∞H˘O^•=∞x K≥Ñ≤ÊOk. WÖÏO\˜ ‰õΩ`«O„`åÅ`À JkèHÍ~°OÖ’
=ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO Ü«∞uflOzOk.
346
=∞^Œºáê# x¿+^èŒO ã¨=∞㨺
WOHõ WѨÙÊ_»∞ <Õ#∞ =∞^Œºáê# x¿+^èŒ ã¨=∞㨺‰õΩ =™êÎ#∞. =∞^Œºáê# x¿+^èŒO
ã¨=∞㨺ÃÑ·#<Õ „ѨÉèí∞`«fiO F_çáÈ~Ú#@∞¡QÍ _®Hõì~ü Hõ@∂˚ J^ÕѨxQÍ W+¨ì"≥ÚzÛ#@∞¡
=∂\Ï¡_®~°∞. Hõ=¸ºxã¨∞Åì ∂, `«k`«~∞° Å∂ =∞^Œºáê<åxfl „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞`«∞<åfl~°h, PO„^è*Œ Ïux
„`åQÆ∞É’`«∞Å∞QÍ =∂~°Û_®xH˜ "å~°∞ ѨÓ#∞H˘<åfl~°x PÜ«∞# J"å‰õΩÅ∞ K≥"å‰õΩÅ∞ ѨeHÍ~°∞.
JÖÏO\˜ `«ÑÙ¨ Ê_»∞ ÉèÏ"å<Õfl PÜ«∞# „ѨKå~°O KÕÜ∞« ^ŒÅK«∞H˘O>Ë PÜ«∞# á⁄~°áê@∞ JOK«<åÖ’
=Ù#fl@∞¡ K≥ѨÊ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. =∞^Œºáê# x¿+^è•xfl HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞#fl
suÖ’ H˘#™êy¿ãÎ Jk D ^Õâ◊OÖ’ Z#fl\˜H© [Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍ*ÏÅ^Œ∞.
~å=∞=¸iÎ Hõ=¸ºxã¨∞ì HÍ^Œ∞. ~å=∞=¸iÎ Hõq∞\©Ö’ =Ù#fl =∞~À ã¨Éèí∞º_≥·# ѨuÎ
ã¨`«º<å~åÜ«∞} ‰õÄ_® Hõ=¸ºxã¨∞ì HÍ^Œ∞. PÜ«∞# i>ÿ̌~ü J~Ú# <åºÜ«∞=¸iÎ. "å~°∞
Jxfl „Ѩ^ÕâßʼnõΩ "≥o§, HÍO„ÔQãπ "åix, "Õ∞^è•=ÙÅ#∞ `«k`«~°∞Å#∞ HõÅã≤H˘x "åi
Jaè„áêÜ«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl~°∞. P `«~°∞"å`« "å~°∞ =zÛ# x~°‚Ü«∞"Õ∞q∞\˜? =∞^Œºáê#
x¿+^èŒO [Ü«∞„Ѩ^ŒO HÍHõáÈQÍ „Ѩu XHõ¯ „QÍ=∞OÖ’#∂, „ѨuѨ@ì}OÖ’#∂ ÖˇHõ¯‰õΩ q∞Oz
HÍѨ٠™ê~å |\©ìÅ∞ "≥Å∞ã¨∞Î<åfl~Ú. D ™ê~å~Ú "åºáê~°O KåÖÏ ÖÏÉèí^•Ü«∞HõOQÍ
`«Ü«∂Ô~·Ok. D "åºáê~åxH˜ Éèí∂™êfi=ÚÅ JO_»^ŒO_»Å∂, H˘O`« =∞Ok HÍO„ÔQãπ "åi
ã¨Ç¨Ü«∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ∞ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ ÅaèOK«∞`«∞<åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’ H˘O`«=∞Ok „ѨÉèí∞`«fi
JkèHÍ~°∞ʼnõΩ ‰õÄ_® „H˜Ok #∞O_çÃÑ· =~°‰õÄ "å\ÏÅ∞<åfl~Ú. D ÅOK«Q˘O_ç`«<åxfl,
qK«ÛÅq_çQÍ ™êQÆ∞`«∞#fl Jqhux JiHõ@ì_»O J=ã¨~°O. `å<Õ^À =∞^Œºáê# x¿+^èŒ
HÍ~°º„Hõ=∂xfl [Ü«∞„Ѩ^ŒO KÕã¨∞Î<åfl#x „ѨÉèí∞`«fiO ÉèÏqOK«#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
=∞^Œºáê# x¿+^è•xfl HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO x[OQÍ "åOzèOK«∞`«∞#fl ѨHõΔOÖ’ Jk
„Ѩ[Å r=# Ѩiã≤`÷ ∞« Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~K° _« ®xH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ K«~º° Å#∞ fã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~O° .
JѨÙÊ_»∞ „Ѩ[Å∞ D `åQÆ∞_»∞ =∂x, WO`«HõO>Ë =∞Oz"≥·#, P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ# áêhÜ«∂Å#∞
fã¨∞H˘O\Ï~°∞. P Ѩx KÕÜ«∞‰õΩO_® =∞^Œºáê# x¿+^è•xfl „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»=∞O>Ë Jk ѨÓiÎQÍ
qѶ¨Å=∞=_»"Õ∞QÍHõ, 20–30 ÅHõΔÅ∞QÍ =Ù#fl HõÅ∞¡w`« "åiÖ’ x~°∞^ÀºQÆO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
QÆ`« U_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ x~°∞^ÀºQÆO =ÙOk. D U_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ "åiH˜ Láê^è∞Œ Å#∞
HõeÊOK«QÆÅ=∞x HÍO„ÔQãπ "åQÍÌ<åÅ#∞ KÕã¨∂Î<Õ =ÙOk. HÍx PK«~°}Ö’ KÕã≤O^Õg∞ ÖË^Œ∞.
QÍOnè ã≤^•úO`åxfl J#∞ã¨iOKåÅx WOHõ WѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞ KÕã¨∞Î#flk.
QÍOnèr ¿Ñ~°∞ Z`«Î_®xH˜ HÍO„ÔQã¨∞ áêsì ã≤QÆ∞æѨ_®Åx <Õ#∞ ÉèÏqOK«∞`«∞<åfl#∞. „ѨÉèí∞`«fiO
ZѨÙÊ_»∞ W|ƒOkÖ’ Ѩ_ç<å QÍOnè ¿Ñ~°∞#∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞HÀ=_»O ã¨iHÍ^Œ∞. QÍOnèrx
"å~°∞ x[OQÍ<Õ Q“~°qOK«^Œe¿ãÎ, QÍOnèr =ºHÎ̃QÆ`« rq`åxfl P^Œ~°≈OQÍ K«∂ÃÑ@ì^Œe¿ãÎ,
347
WÖÏO\˜ `«Ñ¨ÙÊ_»∞ =º=Ǩ~åÖ’¡ PÜ«∞# ¿Ñ~°∞#∞ fã¨∞H˘x ~å=^ŒÌx <Õ#∞ HÍO„ÔQã¨∞ "åiH˜
=∞#q KÕã¨∞Î<åfl#∞. QÍOnèr =∞^Œºáê<åxH˜ =ºuˆ~Hõ"Õ∞. J~Ú`Õ D „ѨÉèí∞`«fiO ^•xfl
J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞#fl Ѩ^ŒúuÖ’ =∂„`«O HÍ^Œ∞.
„Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsìx `«# "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ uѨÙÊHÀ=_®xH˜, HÍO„ÔQã¨∞ QÍOnèr ã≤^•úO`åÅ#∞
„Ѩ™êÎqOK«∞`ÀOk. ''g∞~°∞ ‰õÄ_® QÍOnè*Ïxfl „Ѩâ◊Oã≤OK«∞`å~°∞. g∞~°∞ ‰õÄ_® QÍOnèr
ÉèÏ"åÅ#∞ J#∞ã¨iOK«∞`å~°∞. =∞i JÖÏO@ѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixfl <åâ◊#O
KÕÜ«∞`«ÅÃÑ\˜ì#"åih, WHõ¯_» PO„^è•Ö’ JkèHÍ~°OÖ’ =Ù#fl D HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixfl
=ºuˆ~H˜OKÕ D Hõ=¸ºxã¨∞Åì `À ZO^Œ∞‰õΩ KÕ`∞« Å∞ HõÅ∞ѨÙ`å~°∞?—— Jx "åix „ѨtflOK«∞`å~°∞.
x[OQÍ<Õ Wk qz„`«"≥∞ÿ# "å^Œ#!
1954 [#=iÖ’ PO„^èŒ ~åRO U~°Ê_ç# `«~°∞"å`« =¸_»∞ =∂™êňH |_≥˚\òÃÑ·
âßã¨#ã¨ÉÖíè ’ K«~Û° [iy# ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ ''ZÔH· ûA—— g∞^Œ HÀ`« f~å‡#O „ѨuáêkOK«|_çOk.
J~Ú`Õ, JѨÙÊ_»∞ HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉ∞íè `«fiO F@q∞ #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ D q+¨Ü∞« "≥∞ÿ
"Õ∞=Ú XHõ Hõg∞+¨<£#∞ xÜ«∞q∞OK«∞`«∞<åflO—— Jx "åQÍÌ#O KÕâß~°∞. nx`À „ѨÉèí∞`åfixH˜
=ºuˆ~HõOQÍ ã¨=∞㨺ÃÑ· F@∞ KÕ^•Ì=∞#∞H˘#fl H˘O`« =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞ `«=∞ =∞#ã¨∞û#∞
=∂~°∞ÛH˘<åfl~°∞. =∞m¡ 1951 [#=iÖ’ HÍO„ÔQã¨∞ =∞~°Å ''"Õ∞"≥ÚHõ ^Œ~åºÑ¨ÙÎ Hõg∞+¨<£#∞
xÜ«∞q∞OK«∞`«∞<åflO. Jk U ã≤áê¶ ~°∞ûÅ∞ KÕã<≤ å J=∞Å∞ Ѩ~∞° ™êÎO—— Jx HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉ∞íè `«fiO
"åQÍÌ#O KÕã≤Ok. Wk âßã¨#ã¨ÉèÏ =ÚYOQÍ #=∞‡HõOQÍ KÕã≤# "åQÍÌ#O. HÍx Jk `«#
=∂@#∞ xÅ∞ѨÙHÀÖËHõáÈ~ÚOk. ^Œ~åºÑ¨ÙÎ Hõg∞+¨<£#∞ xÜ«∞q∞OKå~°∞. Jk =∞^Œºáê#
x¿+^èŒ K«\Ïìxfl fã≤"ÕÜ«∂Åx UHõ„w=OQÍ ã≤á¶ê~°∞û KÕã≤Ok.
âßã¨#ã¨Éèí =∞^Œºáê#O x¿+^è•xfl QÆ∞iOz K«iÛO_®xH˜ =∞~°Å ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿOk.
D ã¨=∞㨺ÃÑ· K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ f~å‡<åxfl „ѨuáêkOK«QÆÅ#x HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO
"åQÍÌ#O KÕãO≤ k. HÍx JÖÏ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉ∞íè `åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«º
f~å‡#O „ѨuáêkOK«|_çOk. JѨÙÊ_»∞ ^•xx K«iÛOK«∞^•O Jx K≥Ñ≤ÊOk. P ã¨=∞㨺
K«~°Û‰õΩ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ Jk JkèHÍ~° f~å‡<åÅ#∞ K«iÛOKÕ ~ÀA. J#kèHÍ~° ~ÀA HÍ^Œ∞.
f~å‡<åxfl „ѨuáêkOz#k J#kèHÍ~° ã¨Éèí∞º_»∞. HÍx N „ѨHÍâ◊O QÍ~°∞ „ѨÉèí∞`«fiO `«~°Ñ¶¨Ù#
=∂\Ï¡_»∞`«∂ ''D f~å‡<åxfl JkèHÍ~° HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ ˆH\Ï~ÚOz# ~ÀA<Õ K«~°Û‰õΩ
fã¨∞H˘O^•O. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë ^•x q+¨Ü«∞"≥∞ÿ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ‰õÄ_® Pã¨HÎ̃ =ÙOk—— J<åfl~°∞.
K«~°Û H˘#™êyOk. f~å‡#OÃÑ· F@∞ fã¨∞HÀ|_çOk. ~å=∞=¸iÎ Hõg∞+¨<£ ã≤á¶ê~°∞ûÅ#∞
J=∞Å∞ [iáêÅx âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ J`«ºkèHõ ã¨Éèí∞ºÅ∞ HÀ~å~°∞. nxÃÑ· F@∞ fã¨∞HÀ"åÅx
„ѨÉèí∞`«fiO HÀ~°ÖË^Œ∞. F@∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_®<Õ „ѨÉèí∞`«fiO f~å‡<åxfl P"≥∂kOzOk.
348
 ~å=∞=¸iÎ Hõq∞\© „Ѩuáê^Œ#Å#∞ J=∞Å∞ [~°áêÅx "≥Ú`«ÎO âßã¨#ã¨Éèí
P"≥∂kOzOk. HÍx JÃãOc¡ ã¨=∂"Õâ◊O =Úy¿ã =ÚO^Œ∞, HÍO„ÔQã¨∞ áêsì <åÜ«∞‰õΩ_»∞,
_çÑÓ¨ º\© =ÚYº=∞O„u J~Ú# N hÅO ã¨Or=Ô~_ç¤ ÖËz ''JÃãOc¡ f~å‡<åxfl <Õ#∞ J=∞Å∞
[~°Ñ¨É’=_»O ÖË^Œx—— „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. =∞i Z=~°∞ ~å*ϺOQÍxfl J==∂#ѨiKå~°∞? Z=~°∞
~å*ϺOQÍxfl JѨǨ㨺O KÕâß~°∞? HÍO„ÔQã¨∞ áêsì <åÜ«∞‰õΩ_≥·# ã¨Or=Ô~_ç¤QÍ~å? ÖËHõ
Hõ=¸ºxã¨∞ìÖÏ?
~å=∞=¸iÎ Hõq∞\© ã≤áê¶ ~°∞ûÅ#∞ J=∞Å∞ Ѩ~∞° ™êÎ#x „ѨÉ∞íè `«fiO âßã¨#ã¨ÉÏè =ÚYOQÍ
„ѨHõ\ ˜OzOk. P ã≤á¶ê~°∞ûÅ#∞ JÃãOc¡ JkèHÍ~° HÍ~°º„Hõ=∂Å ~ÀA<Õ, JkèHÍ~°Ü«Ú`«
Z*ˇO_®Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ K«~°Û‰õΩ fã¨∞H˘#flk. HÍO„ÔQã¨∞ "åi`À ã¨Ç¨ J`«ºkèHõ ã¨Éèí∞ºÅ∞ P
ã≤á¶ê~°∞ûÅ#∞ J=∞Å∞ [~°áêÅx F@∞ KÕâß~°∞. D f~å‡#OÃÑ· F@∞ fã¨∞HÀ"åÅx ‰õÄ_®
„ѨÉ∞íè `«fiO `«~Ñ° Ù¨¶ # HÀ~°Ö^Ë ∞Œ . HÍx P `«~∞° "å`« "≥O@<Õ âßã¨#ã¨ÉÏè ã¨=∂"ÕâO◊ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ
JÃãOc¡ x~°‚Ü«∂xfl `å=Ú J=∞Å∞ [~°Ñ¨É’=∞x HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K≥ѨÊ_»O
„áê~°OaèOKå~°∞. D q+¨Ü«∂xfl PO„^èŒ âßã¨#ã¨Éèí∞ºÅˆH PO„^èŒ „Ѩ[Å =ÚO^Õ K≥áêÊ~°∞.
WÖÏ K≥ѨÙ`«∂ ''g∞‰õΩ "≥∞*Ïsì LO>Ë =∂ =∞O„u=~°æOÃÑ· qâßfi㨠~åÇ≤Ï`«º f~å‡<åxfl
fã¨∞H˘x ~°O_ç. JO`ÕHÍx =∂ x~°‚Ü«∂xfl "Õ∞=Ú =∂~°∞ÛHÀ^ŒÅK«ÖË^Œ∞—— Jx N hÅO
ã¨Or=Ô~_ç¤ „ѨuѨHΔÍxfl ã¨"åÅ∞ KÕâß~°∞. Wn HÍO„ÔQã¨∞ hu! ~å*ϺOQÍxfl J~°÷O KÕã¨∞H˘x
J=∞Å∞ ѨiKÕ Ñ¨^Œúu W^Õ<å?
~å*ϺOQÍxfl J==∂#Ѩ~°∞ã¨∞Î#fl ^≥=~°∞?
J~Ú^Œ∞™ê~°∞¡, J~Ú^Œ∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ F_çáÈ~ÚOk.
g@xflO\˜H© hÅO ã¨Or=Ô~_ç¤ ã¨=∂^è•#O XHõ¯>Ë! ''"Õ∞=Ú „ѨÉèí∞`åfi#∞flO_ç |Ü«∞@‰õΩ
"≥o§ áÈ"åÅx g∞‰õΩO>Ë qâßfi㨠~åÇ≤Ï`«º f~å‡<åxfl fã¨∞H˘x ~°O_ç. JÖÏ H͉õΩO_®
g∞~°∞ Uq∞ K≥Ñ≤Ê<å, U x~°‚Ü«∞O KÕã≤<å "Õ∞=Ú J=∞Å∞ [i¿Ñ ã¨=∞㨺ÖË^Œ∞—— Jx. =∞i
~å*ϺOQÍxfl J==∂#Ѩ~°∞ã¨∞Î#fl^≥=~°∞? ~å*ϺOQÍxfl YzÛ`«OQÍ J=∞Å∞ Ѩ~°∞ã¨∞Î<åfl=∞x
K≥ѨÙÊH˘<Õ _®Hõì~ü Hõ@∂˚x D „Ѩâ◊fl‰õΩ ["å|∞ K≥ѨÊ=Åã≤OkQÍ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. Z=~°∞
~å*ϺOQÍxfl LÅ¡OѶ≤∞OK«∞`«∞#fln, Z=~°∞ J==∂#Ѩ~°∞ã¨∞Î#fln ã¨Ê+ì̈O HÍ=_»O ÖË^•?
D q^èŒOQÍ =∂\˜=∂\˜H© JÃãOc¡Ö’ F_çáÈ`«∞#fl D „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· PO„^èŒ „Ѩ*Ï
„Ѩux^èŒ∞Å Jaè„áêÜ«∂xfl =∂@ =∂\˜H˜ kèHõ¯iOK«∞`«∞#fl D „ѨÉèí∞`åfixfl ã¨"åÅ∞ KÕÜ«∞_»O
q∞#Ǩ =∞~À =∂~°Oæ ÖËHáõ È~ÚOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ D „ѨÉ∞íè `«fiOÃÑ· qâßfiã¨~åÇ≤Ï`«º f~å‡<åxfl
„ѨuáêkOK«=Åã≤ =zÛOk. XHõ¯ F@∞ `Õ_®`À f~å‡#O <≥yæOk. x*ÏxH˜ D HÍO„ÔQã¨∞
349
„ѨÉèí∞`«fiO D 13 <≥ÅÅ∞ ‰õÄ_® xÅ∞= QÆeˆQk HÍ^Œ∞. ''g∞~°∞ QÆ#∞Hõ =∂ „ѨÉèí∞`åfixH˜
=ºuˆ~HõOQÍ F@∞ KÕ¿ãÎ JÃãOc¡x ~°^∞Œ Ì KÕã,≤ QÆ=~°fl~°∞ áêÅ##∞ <≥ÅH˘Å∞Ê`å=∞x—— ZѨÙÊ_»∂
ɡkiOK«∞`«∂ =ÙO_Õ"å~°∞. D ɡkiOѨ٠=¸ÅOQÍ<Õ ™êfi~°÷O`À HÍO„ÔQã¨∞ áêsìH˜
=∞^ŒÌ`«∞xã¨∞Î#fl WO_çÃÑO_≥O@∞ ã¨Éèí∞ºÅ∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∂ =ÙO_Õ"å~°∞. ZxflHõÅ <å_»∞ `å=Ú
HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =ºuˆ~Hõ=∞x „Ѩ[ʼnõΩ K≥Ñ≤Ê ÔQÅ∞á⁄O^•~°∞. HÍx P `«~°∞"å`« „Ѩ[ÅH˜zÛ#
"åQÍÌ<åÅ#∞ kQÆ„q∞Oy HÍO„ÔQã¨∞`À KÕ`«∞Å∞ Hõeáê~°∞. =∞~°Å ZxflHõÅ∞ [iÑ≤`Õ `å=Ú
[iÑ≤# q„^ÀǨxH˜ „Ѩ[Å∞ |∞kú K≥ÑÙ¨ `å~°#fl ÉèÜ í ∞« O`À HÍO„ÔQã¨∞`À<Õ =ÙO_ç D „ѨÉ∞íè `åfixfl
HÍáê_»∞H˘x, `«=∞ ã¨Éèíº`åfixfl "å~°∞ xÅ∞ѨÙHÀ^ŒÅKå~°∞. "åiH˜ QÆÅ D |ÅÇ‘Ï#`«#∞
^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞H˘<Õ "åix ã¨Or=Ô~_ç¤ ''g∞~°∞ =∂`À =ÙO\Ï~å? ÖËHõáÈ`Õ âßã¨# ã¨Éèí#∞
~°^Œ∞Ì KÕ~ÚOK«∞`å#∞—— Jx ã¨^• ɡkiOK«∞`«∂ =KåÛ~°∞. JÖÏO\˜ ÉèíÜ«∞O "åix
"≥O\Ï_»∞`«∞#flѨÊ\˜H© „ѨÉèí∞`«fiO F_çáÈ=_®xH˜ F@∞ KÕâß~°O>Ë ^•x „áê^è•#º`«#∞ g∞~°∞
QÆ∞iÎOKåe. HÍO„ÔQã¨∞ áêsì #QÆflOQÍ ~å*ϺOQÍxfl J==∂#Ѩ~°K«_»O Ѩ@¡, áê~°¡"≥∞O@s
„Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl JѨǨ㨺O KÕÜ«∞@O Ѩ@¡ „Ѩ[Ö’¡ qѨs`«"≥∞ÿ# UǨϺÉèÏ=O HõÅQÆ_»O
=Å¡<Õ ZxflHõÅO>Ë ÉèíÜ«∞Ѩ_Õ "å~°∞ ã¨Ç≤Ï`«O HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ F@∞
KÕâß~°∞.
|O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ ѨOKÕ ã¨=∞㨺 q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO `«#
x~°O‰õΩâ◊ ^èÀ~°}Ö˜ ’<Õ =º=ǨÏiOzOk. |O[~°∞ Éè∂í =ÚÅ#∞ ѨOK«_O» Ѩ@¡ ‰õÄ_® „ѨÉ∞íè `«fiO
`«# =ºuˆ~Hõ`«#∞ "≥Å¡_çOzOk. D ã¨=∞㨺ÃÑ· Ô~O_»∞ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ "Õ∞=Ú F_çáÈÜ«∂O.
=∞m§ =¸_À™êi D ã¨=∞㨺ÃÑ· f~å‡<åxfl „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ìQÍ ^•xH˜ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ J`«ºkèHõ
"≥∞*Ïsì ÅaèOzOk. P HÍ~°}OQÍ |O[~°¡#∞ ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ñ¨OK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO
JOwHõiOzOk. HÍx PK«~°}Ö’ J=∞Å∞ [~°Ñ¨=Åã≤ =zÛ#ѨÙÊ_»∞ JO^Œ∞Ö’ ã¨QÆÉèÏQÍxfl
q∞#Ǩ~ÚOzOk. HÍx q∞ye# ã¨QÆÉèÏQÆO ‰õÄ_® ¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ñ¨Oz ÃÑ_»∞`«∞<åfl=∞x K≥Ñ≤Ê
¿Ñ^ŒÅ∞QÍ =Ù#fl ~å[H©Ü∞« ÉÏkè`∞« ʼnõΩ Ñ¨OÑ≤}© KÕãO≤ k. ~å[H©Ü∞« ÉÏkè`∞« ʼnõΩ Éè∂í =Úe=fi_»O
Ѩ@¡ =∂‰õΩ JÉèºí O`«~O° ÖË^∞Œ . HÍx ¿Ñ^Œ ~å[H©Ü∞« ÉÏkè`∞« Å ¿Ñ~°∞`À HÍO„ÔQã¨∞ Éè∂í ™êfi=ÚʼnõΩ
|O[~°¡#∞ ˆH\Ï~ÚOK«_»O [iyOk. HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO x~°fiÇ≤ÏOK«∞`«∞#fl ѨiáêÅ<å
Ѩ^Œúu D q^èŒOQÍ =ÙOk!
㨈~ WѨÙÊ_»∞ =∞O„u=~°æO F_çáÈ~ÚOk. „ѨuѨHõΔ <åÜ«∞‰õΩ_»∞–42 =∞Ok áêsì
ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ `À_»∞ =∞~À Zxq∞k =∞Ok WO_çÃÑO_≥O@∞ ã¨Éèí∞ºÅ `À_®Ê@∞ QÆey# „ѨuѨHõΔ
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ =∞O„u=~°æO U~åÊ@∞‰õΩ `«#‰õΩ J=HÍâßxfl W"åfiÅx HÀ~°_»OÖ’ `«¿ÑÊ=ÚOk?
WO^Œ∞Ö’ „Ѩ*Ï™êfi=∞º Ѩ^ŒÌuH˜ q~°∞^Œú"≥∞ÿ#^Õ=ÚOk! Wk ~å*ϺOQÍxfl J==∂#Ѩ~°K«_»O,
JѨÇ¨ 㨺O KÕÜ∞« _»O ZÖÏ J=Ù`«∞Ok? =∞# ^ÕâO◊ J#∞ã¨iOK«∞`«∞#fl „a\˜+π áê~°"¡ ∞≥ O@∞Ö’
WÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ J#∞ã¨iOK«∞`«∞#fl =∂~°æ"Õ∞q∞\˜!
350
 P =∂~åæÅhfl _®Hõì~ü Hõ@∂˚‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ ÖË=Ù HÍ|\ì̃ "å\˜x L^ŒÇ¨ÏiOK«_»O
x~°∞ѨÜ≥∂QÆO. JO^Œ∞=Å¡<Õ =∞# ~å*ϺOQÆOÖ’x 356 PiìHõÖò#∞ „áêuѨkHõ KÕã¨∞H˘x,
=∞#O "åkOK«∞H˘O^•O. 356 PiìHÖõ ò „ѨHÍ~°O ~å*ϺOQÆ|^ŒOú QÍ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „ѨÉ∞íè `«fiO
U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O gÅ∞ Ѩ_^» •? gÅ∞ Ѩ_^» #Œ fl _®Hõ~ì ü Hõ@∂˚ =∂@#∞ <Õ#∞ JOwHõiOK«#∞.
(ã¨ÉÖíè ’ HõÅ=~°O) HÍO„ÔQã¨∞ =∞O„u=~åæxfl <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜, x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ Z<Àfl Jqhu
K«~°ºÅ‰õΩ X_çQÆ\Ïì~°∞. "å@xflO\˜ q=~åÖ’¡H˜ <Õ#∞ "≥à◊¡^ŒÅK«ÖË^Œ∞. JÖÏ Jx K≥ѨÊ=Åã≤
=¿ãÎ =∞~À J~°QÆO@QÍHõ, =∞~À J~° ~ÀA#∞ <Õ#∞ fã¨∞HÀ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. =∞s #QÆflOQÍ
Hõ#|_Õ XˆH L^•Ç¨Ï~°}#∞ K≥ѨÙ`å#∞. =∞~À Ô~_ç¤QÍ~°∞ – ã¨Or=Ô~_ç¤QÍ~°∞ ‰õÄ_® Ô~_Õ¤.
ÅOK«Q˘O_ç`#« OÃÑ· qKåiOK«_®xH˜ XHõ „\˜|∞º#Öò xÜ«∞q∞OKå~°∞. P „\˜|∞º#Öò iHÍ~°∞Ť #∞
`å#∞ K«∂™êÎ#x K≥áêÊ~°∞. HÍx P iHÍ~°∞Ť #∞ K«∂¿ã ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ JO^Œ∞Ö’ H˘xfl iHÍ~°∞Ť #∞
^èŒfiOã¨O KÕâß~°∞. JÖÏ KÕã¨∞Î#fl ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ PÜ«∞# Ѩ@∞ì|_®¤~°∞. (ã¨ÉèíÖ’ JÅ[_ç)
HÍh <Õh q+¨Ü«∂xfl ZO^Œ∞‰õΩ K≥ѨÊ=Åã≤ =zÛ#^ŒO>Ë „ѨuѨHΔÍxfl g∞~°∞
ÅOK«Q˘O_»∞Å∞QÍ, JqhuѨ~∞° Å∞QÍ P~ÀÑ≤OKå~°∞. „ѨuѨHOΔõ "å~°∞ ÅOK«Q˘O_»∞Å∞ HÍ^Œ∞.
_®Hõì~ü Hõ@∂˚ „áêux^茺O =Ç≤ÏOK«∞`«∞#fl HÍO„ÔQã¨∞Ö’<Õ ÅOK«Q˘O_»∞Å∞, JqhuѨ~°∞Å∂
=Ù<åfl~°∞. HÍx „ѨuѨHΔÍÅÃÑ· WÖÏO\˜ `«Ñ¨ÙÊ_»∞ P~ÀѨ} ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ _®Hõì~ü Hõ@∂˚
™êǨÏã≤OK«_»O â’K«hÜ«∞O. ÅOK«Q˘O_ç`«<åxH˜ X_çQÆ\ ˜ì# P ã¨Éèí∞ºÅ∞ WHõ¯_» Ǩ[Ô~·
=ÙO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õk. (JÅ[_ç)
<Õ#∞ ¿Ñ~°¡#∞ L^ŒÇ¨ÏiOK«_»O ÖË^Œ∞. HÍx _®Hõì~ü Hõ@∂˚ <Õ#∞ K≥¿ÑÊk J|^Œú=∞x
ã¨"åÅ∞ KÕ¿ã ѨHõΔOÖ’ ¿Ñ~°∞¡ ‰õÄ_® L^ŒÇ¨ÏiOK«QÆÅ#∞. J=hfl WHõ¯_» <å iHÍ~°∞¤Ö’<Õ
=Ù<åfl~Ú. HÍO„ÔQã¨∞ =∞O„u=~°æ"Õ∞ ÅOK«Q˘O_ç`«<åxH©, "≥∂™êʼnõΩ, ‰õΩÅ`«`åfixH˜,
„áêOfÜ«∞`«`åfixH© kQÆ*Ïi PO„^èŒ „Ѩ[Å Ü«∂=r˚=<åxfl qzÛù#fl Ѩ~°zOk.
_®Hõì~ü Hõ@∂˚ 'ÖˇHõ¯Å— |∂@HõO
WOHõ WѨÙÊ_»∞ <Õ#∞ _®Hõì~ü Hõ@∂˚ K≥Ñ≤Ê# |∂@HõÑ¨Ù ÖˇHõ¯Å ã¨OQÆu „Ѩ™êÎq™êÎ#∞.
„ѨÉèí∞`åfixfl ‰õÄÅ„^ÀÜ«∞QÆey# "≥∞*Ïsìx _®Hõì~ü Hõ@∂˚ ÖˇHõ¯Å∞ ZÖÏ "≥∞ÿ<åsìQÍ =∂iÛO^À
q=i™êÎ#∞. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ã¨Éèí∞ºÅ ã¨OYº 42. WO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì
\˜ÔH¯@∞ìÃÑ· ZxflÔH·# ã¨Éèí∞ºÅ∞ J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞<åfl~°∞. "å~°∞ P `«~°∞"å`« Ü«Ú<≥·>ˇ_£ ёѨÙÖòû
=¸"£"≥∞O@∞QÍ U~°Ê_ç, Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx |ÅѨ~°K«QÆÅ=∞x „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. _®Hõì~ü Hõ@∂˚
JO^Œ∞Ö’ XHõ ã¨Éèí∞º_≥·# ã≤.q.ÔH.~å=Ù „ѨHõ@##∞ L^ŒÇ¨ÏiOKå~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO Ѩ`«#"≥∞ÿ#k
QÍ|\ì̃, „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê_»=Åã≤ =ÙOk. Hõ#∞Hõ JÃãOc¡x ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞_»"Õ∞
L`«=Î ∞ =∂~°=æ ∞x PÜ«∞# J#fl =∂@#∞ _®Hõ~ì ü Hõ@∂˚ `«# "å^Œ#‰õΩ LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘<åfl~°∞.
J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ ‰õÄ@q∞Ö’<Õ Hõ@∂˚ =∞~À ã¨Éèí∞º_»∞QÍ =Ù#fl ~˘Hõ¯O #~°ã≤OǨ~å=Ù
351
„ѨuѨHÍΔ xH˜ =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕ¿ã J=HÍâ◊q∞"åfiÅx HÀ~å~°∞. `«#‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
=Ù#fl „ѨHõ@#<Õ _®Hõì~ü Hõ@∂˚ L^ŒÇ¨ÏiOKå~°∞.
PO„^èŒÖ’x „ѨuѨHõΔ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ WÖÏ K≥áêÊ~°∞ó ''„ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞
KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ ##∞fl PǨfixOK«O_ç. JÃãOc¡ ã¨=∂"Õâßxfl WѨÊ\˜ˆH ~°^Œ∞Ì KÕâß~°∞.
=∞m§ ã¨=∂"Õâ◊Ѩ~°K«O_ç. =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ <å =∞O„`«∞Å *Ïa`å`À JÃãOc¡Ö’ qâßfi™êxfl
á⁄O^ŒQÆÅ#∞.—— âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ „ѨuѨHΔÍxH˜ "≥∞*Ïsì =Ù#fl^À ÖË^À QÆ=~°fl~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ
ѨijeOK«‰õÄ_»^Œ∞? „ѨuѨHΔÍxH˜ "≥∞*Ïsì â◊HÎ̃ =Ù#fl^À ÖË^À f~°∞Ê K≥¿ÑÊ JǨÏOHÍ~åxH˜
QÆ=~°fl~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ áêÅÊ_»∞`«∞#fl@∞¡? JѨÙÊ_»∞ `≥e¿ãk Hõ^• J~Ú^Œ∞QÆ∞i`À =Ù#fl „QÆ∂ѨÙ
„ѨuѨHõΔO`À F@∞ KÕ¿ãn ÖËxn `≥e¿ãk Hõ^•! H˘xfl z#fl z#fl ã¨=∞㨺ÅÃÑ· =∂`À "åiH˜
ZÖÏO\˜ ÉèË^•aè„áêÜ«∂Å∞ =Ù#flѨÊ\˜H© "å~°∞ =∂`À<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ =ÙO\Ï~°x =∂‰õΩ qâßfiã¨O
=ÙOk.
qâßfi㨠~åÇ≤Ï`«º f~å‡<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ „ѨÉèí∞`«fiO`À áê@∞ F@∞ KÕã≤#
J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ „QÆ∂Ѩ٠<åÜ«∞‰õΩ_»∞ ~˘Hõ¯O #~°ã≤OǨ~å=Ù =∞O„u =~°æO F_çáÈ~Ú#
`«~°∞"å`« `å#∞ ZÖÏO\˜ q∞„â◊=∞ „ѨÉèí∞`åfixfl J~Ú<å |ÅѨ~°K«_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ =Ù<åfl#x
„ѨHõ\ ˜OKå~°∞. PO„^è• QÆ=~°fl~°∞ N „u"Õk D q+¨Ü«∂xfl ZO^Œ∞‰õΩ `«# QÆ=∞#OÖ’H˜
fã¨∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞? _®Hõì~ü Hõ@∂˚ nxx ZO^Œ∞‰õΩ QÆ∞iÎOK«_»O ÖË^Œ∞. PÜ«∞#‰õΩ ÖˇHõ¯Ö’¡
fã≤"Õ`«Å∞ `«Ñ¨Ê ‰õÄ_çHõÅ∞ `≥eÜ«∞=x <Õ#∞ J#∞HÀ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. P q^èŒOQÍ K«∂¿ãÎ =∂
`«~°Ñ¶¨Ù# 53 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞<åfl~°∞. WO^Œ∞‰õΩ `À_»∞ =∂ =∞^ŒÌ`«∞`À ÔQez, „ѨÉèí∞`åfixH˜
=ºuˆ~HõOQÍ F@∞ KÕã≤# W^ŒÌ~°∞ WO_çÃÑO_≥O@∞¡ ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ K≥Ok# "å~°∞<åfl~°∞.
"å~°∞ WѨÊ\˜H© =∂`À<Õ =Ù<åfl~°∞. "åi`À HõÅã≤ =∂ ã¨OYº 55H˜ KÕ~°∞H˘O@∞Ok. WOHõ
„Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsì =ÙOk. "åiÖ’ =∂ ã¨Ç¨Ü«∞O`À ÔQÅ∞á⁄Ok# Ñ≤.ã¨∂~°ºK«O„^Œ~å=Ù,
ã¨∞|ƒ~åA `å`«QÍ~°∞¡ =∂‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ F@∞ KÕÜ«∞*ÏÅ~°∞. JÖψQ =∞~À Ñ≤.Ü«∞ãπ.Ñ≤.
ã¨Éèí∞ºÖˇ·# Ü«∞"£∞.q. ã¨∞ÉσÔ~_ç¤, ã≤^ŒÌ#flQÍ~°∞¡ „ѨÉèí∞`åfixH˜ =ºuˆ~HõOQÍ F@∞ KÕã≤ =Ù<åfl~°∞.
"å~°∞ =∂‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ LO_»~∞° . WOHÍ „Ѩ*Ïáêsì ã¨É∞íè ºÅ∞<åfl~°∞. "å~°∞ ‰õÄ_® „ѨÉ∞íè `åfixH˜
=ºuˆ~HõOQÍ F@∞ KÕã≤# "å~°∞. "å~°∞ YzÛ`«OQÍ =∂`À<Õ =Ù<åfl~°∞.
140 =∞Ok ã¨É∞íè ºÅ`À =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _®xH˜ 65 =∞Ok KåÅHõáÈ`Õ,
„Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì áêsì <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ñ≤.q.l.~åA KÕã≤# „ѨHõ@##∞ _®Hõì~ü Hõ@∂˚ ^Œ$+≤ìH˜
fã¨∞H˘x~å^ŒÅKå#∞. Ñ≤.q.l.~åA#∞ U^À q^èŒOQÍ `«=∞"≥·Ñ¨Ù#‰õΩ ÖÏQÍÅx „Ѩܫ∞uflOz,
WѨÙÊ_»∞ ‰õÄ_® `«# „ѨÜ∞« `åflÅ#∞ H˘#™êyOK«∞`«∞#fl ǨϟO=∞O„u Ñ≤.q.l.~åA âßã¨#ã¨ÉÏè
=ÚYOQÍ<Õ KÕã≤# „ѨHõ@##∞ QÆ=∞xOK«QÀ~°`å#∞. ''WѨÊ\˜=~°‰õÄ HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixfl
ã¨Ç≤ÏOz#>Ë¡ Hõ=¸ºxã¨∞ì „Ñ¨Éèí∞`«fiO ‰õÄ_® ™È+¨eã¨∞ì HÍ~°º„Hõ=∂xfl H˘#™êyOz#O`«HÍÅO
ã¨Ç≤ÏOK«∞`åO. ^•xH˜ "Õ∞=Ú =ºuˆ~HõOQÍ F@∞ KÕÜ«∞O.—— PÜ«∞# J#fl =∂@Å<Õ <Õ#∞
L^ŒÇ¨ÏiOK«_»O ÖË^Œ∞HÍx, PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê#^•x ™ê~åOâ◊O =∂„`«O W^Õ.
352
 JO`ÕHÍ^Œ∞† =∞O„u=~°Oæ 6= `Õn# F_çáÈ~ÚOk. F\˜OQ∑ [iyOk. P ~ÀA
™êÜ«∞O„`«O 5 QÆO@ʼnõΩ, 7= `Õn L^ŒÜ«∞O QÆ=~°fl~°∞ =^ŒÌ‰õΩ "≥àı§ =ÚO^Œ∞ PÜ«∞# `å#∞
fã¨∞H˘#fl "≥·YiˆH Hõ@∞ì|_ç =ÙO\Ï#x =∂‰õΩ =∂@ WKåÛ~°∞. `å#∞ =∞O„u=~°æOÖ’
KÕ~°É’#h, HÍx =∞O„u=~åæxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ `å#∞ F@∞ KÕÜ«∞É’#x K≥áêÊ~°∞. =∞O„u=~°æ
K«~º° Å#∞ ^Œ$+≤Öì ’ =ÙOK«∞H˘<Õ `å#∞ U^≥<· å KÕ™êÎ#<åfl~°∞ ‰õÄ_®. „Ѩ*Ï ™È+¨eã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩÅ∞
J@∞ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ W@∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìH˜ ã¨=∂#O ^Œ∂~°OÖ’ =ÙO_®Å<Õ ã≤^•úO`«O`À –
Jk Jã¨O^Œ~°ƒù"≥∞ÿ# J~°÷O ÖËx^≥·#ѨÊ\˜H© – "å~°∞ JO^Œ∞ˆH Hõ@∞ì|_ç =ÙO\Ï~°∞. "å~°∞
=∞O„u=~°æO J#∞ã¨iOKÕ HÍ~°º„Hõ=∂xfl K«∂¿ã F@∞ KÕ™êÎ~°∞. JÖÏO@ѨÙÊ_»∞ P U_≥xq∞k
Ñ≤Ü«∞ãπÑ≤ F@∞¡ =∂‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ HÍO„ÔQã¨∞ˆH =ÙO\ÏÜ«∞x ZO^Œ∞‰õΩ J#∞HÀ"åe? Hõhã¨O
"å~°∞ `«@ã¨÷OQÍ<≥·<å =ÙO\Ï~°x J#∞HÀ"åe.
WOHõ Hõ$+‘HÍ~üÖ’H± áêsì (ÔH.Ü«∞Öò.Ñ≤.) <åÜ«∞‰õΩ_»∞ N Q“`«∞ÅK«Û#fl ã¨OQÆu K«∂^•ÌO.
PÜ«∞##∞ QÆ∞iOz QÆ=~°fl~°∞ „u"Õk WÖÏ K≥áêÊ~°∞. ''PÜ«∞# =∞O„u=~°æOÖ’ KÕ~°_®xH˜
ã≤^ŒúOQÍ ÖË~°∞. J~Ú`Õ PÜ«∞# Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìx =ºuˆ~H˜OK«É’`«∞<åfl~°∞.—— QÆ=~°fl~°∞
K≥Ñ≤Ê# ^•xx |\˜ì K«∂ã≤<å =∞O„u=~°æOÖ’ KÕ~åÖÏ ÖË^• Jx WOHÍ ÅK«Û#flQÍ~°∞
xâ◊Û~ÚOK«∞HÀÖË^∞Œ . JÃãOc¡x ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂« Åx PÜ«∞# HÀ~°Ö^Ë ∞Œ . ~åR áêÅ##∞ J^躌 ‰õΩΔ _»∞
ÔH·=ã¨O KÕã¨∞H˘O@∞<åfl_»x Ѩ„uHõÖ’¡ K«kq#ѨÙÊ_»∞ PÜ«∞# P „ѨHõ@# KÕâß~°∞. ''Wk
„Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl Y∂h KÕÜ«∞_»O `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ\ ˜ HÍ^Œ∞—— Jx PÜ«∞# `«# „ѨHõ@#Ö’
"åºMϺxOKå~°∞. HÍ|\ì̃ Jq 65 ^•xH˜`À_»∞ Zxq∞k Hõe¿ãÎ 73 J=Ù`«∞Ok. JѨÙÊ_»∞
139Ö’ 73 F@∞¡ "≥∞*Ïi\©H˜ ã¨iáÈ"å? Wk =Ù#fl "åãÎ̈qHõ Ѩiã≤÷u.
ã¨Éèí "åiH˜ XHõ q+¨Ü«∂xfl ^Œ$+≤ìÖ’H˜ fã¨∞H˘x ~å^ŒÅKå#∞. Ñ≤.q.l.~åA
QÆ=~°fl~°∞#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀHõ=ÚO^Œ∞ ѨÓiÎQÍ aè#fl"≥∞#ÿ "≥Y· ix fã¨∞H˘<åfl~°∞. 7= `Õn ™êÜ«∞O„`«O
PÜ«∞# QÆ=~°fl~°∞#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘#fl `«~°∞"å`«<Õ âßã¨#ã¨Éèí#∞ ~°^Œ∞Ì KÕã≤ #∂`«#OQÍ ZxflHõÅ#∞
[~° á êÅx „Ѩ H õ @ # KÕ â ß~° ∞ . JO^Œ ∞ =Å¡ < Õ QÆ = ~° fl ~° ∞ xã¨ Ê Hõ Δ á ê`« O QÍ
=º=ǨÏiOK«Háõ È=_»"∞Õ QÍHõ, HÍO„ÔQã¨∞ áêsìH˜ ѨÓiÎQÍ J#∞‰õÄÅOQÍ =º=ǨÏiOz, „ѨuѨHOΔõ
=∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜ J=HÍâ◊O ÖˉõΩO_® „Ѩܫ∞`«flO KÕâß~°∞. J=HÍâ◊O
WzÛ =ÙO>Ë "Õ∞=Ú „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞QÆey LO_Õ"å~°O.
1952 ZxflHõŠѶ¨e`åÅ#∞ |>ËìQÍHõ, #=O|~°∞ 6, 7 `ÕnÖ’¡ qq^èŒ áêsìÅ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞, qq^èŒ =º‰õΩÎÅ∞ KÕã≤# „ѨHõ@#Å#∞ |\ì̃ ‰õÄ_® =∂‰õΩ Ñ¨ÓiÎ "≥∞*Ïsì =ÙO^Œx
<Õ#∞ K≥Ñʨ ^ŒÅKå#∞. =∞=Ú‡Å#∞ PǨfixOz =ÙO>Ë, JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ HõO>Ë ‰õÄ_® PO„^èÖŒ ’
=∞iO`« ã¨∞ã≤÷~° „ѨÉèí∞`åfixfl <≥ÅH˘eÊ =ÙO_»QÆey =ÙO_Õ"å~°O.
XHõ L=∞‡_ç HÍ~°º„Hõ=∞O LO_Õ Ñ¨HOΔõ Ö’ qq^èŒ „QÆ∂ѨÙÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨∞ã≤~÷ ° „ѨÉ∞íè `åfixfl
<≥ÅH˘ÅÊ=K«∞Û. Ñ≤.Ü«∞ãπ.Ñ≤., ÔH.Ü«∞Öò.Ñ≤. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ =∞^茺 XHõ L=∞‡_ç ã≤^•úO`«O
ÖË^Œ#fl q+¨Ü«∂xfl <Õ#∞ XѨÙÊH˘O\Ï#∞. ''g∞‰õΩ L=∞‡_ç ã≤^•úO`«O ZHõ¯_»∞#fl^Œx—— Z=~À
353
XHõ~°∞ „ѨtflOKå~°∞. HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ Ñ≤.Ü«∞ãπ.Ñ≤.`À, ÔH.ZÖò.Ñ≤.`À, W`«~° „QÆ∂ѨÙÅ`À HõÅã≤
XHõ L=∞‡_ç ã≤^•úO`«O L#fl@∞¡? QÆ`« =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ, W`«~° „QÆ∂ѨÙʼnõΩ
=∞^茺 QÆÅ L=∞‡_ç ã≤^•úO`«"Õ∞=∞O>Ë JkèHÍ~° Ѩ^Œ=ÙÅ∞, W`«~° ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åÅ∞ =∂„`«"Õ∞.
n#flÖÏ =ÙOz =∂\Ï¡_»`å#∞. q∞„â◊=∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ =Å# KÕ‰õĈ~ #+ì̈"Õ∞q∞\˜?
„Ѩ[Å ã¨OˆHΔ=∂xfl ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞H˘x JOwHõ$`«"≥∞ÿ# XHõ L=∞‡_ç HÍ~°º„Hõ=∞O`À HõÅã≤
ѨxKÕ¿ã ^•xfl J=∞Å∞ [iÑ≤`Õ `«¿ÑÊq∞\˜? J^Õ=∞<åfl JkèHÍ~° Ѩ^=Œ ÙÅ#∞ ѨOK«∞HÀ=_»=∂?
_®Hõì~ü Hõ@∂˚QÍi ~å*ϺOQÆO „ѨHÍ~°O, PÜ«∞# ~å[H©Ü«∞ ã≤^•úO`«O „ѨHÍ~°O q∞„â◊=∞
„ѨÉèí∞`åfiÅhfl ѨxH˜=∂e#q, x+≤^Œú"≥∞ÿ#"å? J^Õ J~Ú`Õ <Õ<˘Hõ ã¨∂\˜ „Ѩâ◊fl#∞
J_»QÆ^ŒÅKå#∞. 118 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ∞#fl u~°∞"å#∂¯~°∞–H˘zÛ<£ ~åROÖ’ 19 =∞Ok
ã¨Éèí∞ºÅ∞ =∂„`«"Õ∞ QÆÅ Ñ≤.Ü«∞ãπ.Ñ≤.H˜ =∞O„u=~°æO U~åÊ@∞ KÕ¿ã ÉÏ^茺`«#∞ ZÖÏ
JѨÊyOKå~°∞? x["Õ∞! Jk =Úã¨∞QÆ∞#∞ `˘_»∞H˘¯#fl q∞„â◊=∞ „ѨÉèí∞`«fiO! „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞
Hõ#|_Õk JkèHÍ~°OÖ’ Ñ≤.Ü«∞ãπ.Ñ≤. HÍx ^•x "≥#∞Hõ#∞#flk HÍO„ÔQãπ |ÅQÆO!
JÖÏO\˜ ~°HõO q∞„â◊=∞ =∞O„u=~åæÅ∞ =∂‰õΩ JHõ¯ˆ~¡^Œ∞. ''WHõ¯_» qq^èŒ
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞<åfl~Ú. WO^Œ∞Ö’ Ѷ¨ÖÏx q+¨Ü«∞"≥∞ÿ "Õ∞=Ú JOwHÍ~åxH˜ =KåÛO. "å\˜x
J=∞Å∞ Ѩ~°∞™êÎ=∞x K≥Ñ≤Ê âßã¨#ã¨Éèí =ÚO^Œ∞‰õΩ "Õ∞=Ú =™êÎO—— Jx |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ "Õ∞=Ú
K≥ѨÙ`åO.
PO„^èŒ JÃãOc¡Ö’ =Ù#fl Jxfl áêsìÅ HõO>Ë ÃÑ^ŒÌ áêsìx PǨfixOz „Ѩ`åº=∂flÜ«∞
=∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx PǨfixOKåÅ#fl ~å*ϺOQÆOÖ’x JOâßxfl QÆ=~°fl~°∞
ZO^Œ∞‰õΩ áê\˜OK«_»O ÖË^Œ∞? D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ <Õ#∞ q=~åÖ’¡H˜ "≥à◊¡^ŒÅKå#∞. „a\˜+π
~å*ϺOQÍxfl QÆ∞iOz WHõ¯_» L^ŒÇ¨ÏiOKå~°∞. á⁄_»∞QÍ\˜ J#∞‰õÄÅ L@OH˜OѨÙÅ#∞,
„Ѩu‰õÄÅ L@OH˜OѨÙÅ#∞ P ã¨ÉèíÖ’ (Ö’H±ã¨Éèí) L^ŒÇ¨ÏiOz# q+¨Ü«∞O =∞#O^ŒiH©
`≥eã≤O^Õ. „a\˜+π "åi ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å<Õ =∞#O ZO^Œ∞‰õΩ J#∞ã¨iOKåe? =∞# PK«~°}#∞
=∞#O J#∞ã¨iOK«∞^•O—— Jx _®Hõì~ü Hõ@∂˚ ã¨iQÍ<Õ K≥áêÊ~°∞. =∂\˜=∂\˜H© „a\˜+π
~å*ϺOQÆ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å<Õ "Õ^ŒOÖÏ =e¡OK«∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O =∞#
áê~°¡"≥∞O@∞ LÉèíÜ«∞ ã¨ÉèíÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® „a\˜+π "å~°∞ J#∞ã¨iOK«∞`«∞#fl ǨωõΩ¯Å#∞,
J=HÍâßÅ<Õ =∞# ~å*ϺOQÆOÖ’ ‰õÄ_® x*ÏxH˜ K≥Ñ≤Ê =ÙO_»@"Õ∞.
ã¨~ˆ , „a\˜+π "åi ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ =∞#‰õΩ =^Œ#Ì ∞H˘O>Ë, „ÃÑO¶ z ã¨O„Ѩ^•Ü«∂ÖËq∞\’
K«∂^•ÌO. Jk ‰õÄ_® áêâßÛ`«º „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"Õ∞QÍx, „áêK«º „Ѩ*Ï™êfiq∞HõOQÍx, [#`å
„Ѩ*Ï™êfiq∞HõOQÍx HÍ^Œ∞. Jk „ÃѶOz =∞Ǩ „Ѩ[Å |∂~°∞˚"å „Ñ¨*Ï™êfiq∞HõO. „á¶ê#∞ûÖ’
J<ÕHõ™ê~°∞¡ q∞„â◊=∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ U~°Ê_ç Ѩx KÕâß~Ú. q∞„â◊=∞ „ѨÉèí∞`«fiO KåÖÏHÍÅO
H˘#™êQÆHáõ È=K«∞Û#x _®Hõ~ì ü Hõ@∂˚ K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl~°∞. ÃÇÏK«∞ÛHÍÅO H˘#™êQÆHáõ È=K«∞Û. XHÍ<˘Hõ
q∞„â◊=∞ „ѨÉèí∞`«fiO „Ѩ[ʼnõΩ ã¨O`«$Ñ≤ÎxKÕÛ HÍ~°º„Hõ=∂xfl J=∞Å∞ [~°Ñ¨ÖËHõáÈ`Õ JO^Œ∞Ö’x
354
 H˘xfl „QÆ∂ѨÙÅ∞ q_çáÈ=K«∞Û. "å~°∞ =∞~˘Hõ ~°Hõ"≥∞ÿ# „QÆ∂ѨÙQÍ U~°Ê_ç HÍ~°º„Hõ=∂xfl
H˘#™êy™êÎ~°∞. „ÃѶOz ~å*ϺOQÆOÖ’ WÖÏ =ÙOk: ZxflÔH·# JÃãOc¡x 18 =∂™êÅ∞ ÖË^•
~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÖ’¡ÑÙ¨ # ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« ~å^Œ∞. „ѨÉ∞íè `åfixfl ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ F_çOK«=K«∞Û. =¸_À™êi
„ѨÉ∞íè `åfixfl Z=~°∂ U~°Ê~°ÛÖËHáõ È`Õ JѨÙÊ_»∞ ‰õÄ_® JÃãOc¡x ~°^∞Œ Ì KÕ¿ã J=HÍâ◊O J^躌 ‰õΩΔ xH˜
=∂„`«"Õ∞ =ÙO@∞Ok.
JÖÏHÍx ѨHõΔOÖ’ `«=∞ Jaè=∞`å#∞™ê~°O „ѨÉèí∞`åfixfl H˘#™êyOK«ÖË=∞x
`«Åz#ѨÙÊ_»ÖÏ¡ JÃãOc¡ „áê}O g∞^Œ Hõu"Î @ Õ ∞ "Õã∞¨ OÎ k. ''"Õ∞=Ú JÃãOc¡x ~°^∞Œ Ì KÕã∞¨ <Î åflO.
=∞m§ „Ѩ[Å f~°∞Ê#∞ á⁄O^ŒO_ç—— JO\Ï~°∞. =∞m§ ZxflHõÖ’¡ áÈ\© KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
"åiH˜ _»|∞ƒ ã¨OK«∞Å∞ ÉÏQÍ =Ù<åfl~Ú. =∂\˜=∂\˜H© =∞=Ú‡Å#∞ ZxflHõʼnõΩ QÆ∞i KÕÜ∞« _»O
"åiH˜ ã¨∞ÅÉèíO. J=`«Å "åiH˜ _»|∞ƒ ã¨OK«∞Å∞ Jáê~°OQÍ L#flO`« =∂„`å# ZxflHõʼnõΩ
"Õ∞=Ú ÉèÜ í ∞« Ѩ_Õ ã¨=∞㨺 ÖË^∞Œ . "Õ∞=Ú ZHõ¯_»∞<åfl"≥∂ HÍO„ÔQã¨∞ ZHõ¯_»∞#fl^À PO„^èŒ ZxflHõÅ∞
K«∂ÃÑ_»`å~Ú. P q+¨Ü«∂xfl WѨÙÊ_»∞ fã¨∞H˘x ~å#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. HÍx ZxflÔH·# JÃãOc¡x
~°^Œ∞Ì KÕ¿ã D JkèHÍ~åxfl XHõ =ºHÎ̃ KÕuÖ’ =ÙOK«_»O ѨÓiÎQÍ J„Ѩ*Ï™êfiq∞HõO. ZxflHõÖ’¡
ѨÓiÎ "≥∞*Ïi\© ~åHõáÈ`Õ, U áêsìH˜ =∞O„u=~°æO U~åÊ@∞ KÕ¿ã J=HÍâ◊O W=fi~å^Œ<Õ
w@∞~å~Ú ÃÑ_ç`Õ Jk XHõ #∂`«# ã¨∂„`åxfl [#OÃÑ· ~°∞^ŒÌ_»"Õ∞ HÍ*ÏÅ^•?
H˘`«Î ã¨∂„`«O
=∞„^•ã¨∞ JÃãOc¡Ö’ HÍO„ÔQã¨∞ J#∞ã¨iOzOk D ã¨∂„`«O HÍ^Œ∞. 1952 ÖË^•
1954Ö’ u~°∞"å#∂¯~°∞–H˘zÛ<£ÅÖ’ J#∞ã¨iOz#k ‰õÄ_® D ã¨∂„`«O HÍ^Œ∞. 1954Ö’
PO„^èŒÖ’ ‰õÄ_® D ã¨∂„`åxH˜ Hõ@∞ì|_ç =ÙO_»ÖË^Œ∞. =∞i JÖÏO@ѨÙÊ_»∞ D ã¨∂„`åxfl
WѨÙÊ_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ =iÎOѨ*Ëã¨∞Î#fl@∞¡? „Ѩ[Å∞ U áêsìx "≥∞*Ïsì ã‘@¡Ö’ ÔQeÑ≤OK«ÖËHõáÈ`Õ,
P áêsìH˜ W`«~° „QÆ∂ѨÙÅ`À HõÅã≤ q∞„â◊=∞ =∞O„u=~åæxfl U~°Ê~°KÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ x~åHõiOKÕ
ѨHõΔOÖ’ WOHõ JѨC_»∞ ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜, ˆHO„^Œ HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ã¨Ç≤Ï`«O =ÙO_Õ
ǨωõΩ¯ ÖË^Œ∞. g∞ ã¨fiO`« ã¨∂„`«O „ѨHÍ~°"Õ∞ Wk ~å*ϺOQÆ q~°∞^ŒúO.
=∞#^Õâ◊ ~å*ϺOQÆ x~°Ü ‚ ∞« ã¨ÉÖíè ’ ~å*ϺOQÍxfl ~°∂á⁄OkOz#ѨÙÊ_»∞ XHõ¯ HÍO„ÔQã¨∞
áêsìÜ∞Õ =ÙO_»@O ^Œ∞~°^$Œ +¨Hì ~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O. P Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡ ~å*ϺOQÍxfl ~°∂á⁄OkOK«_O» ,
XHõ `å`å¯eHõ áê~°"¡ ∞≥ O@∞ U~°Ê_»@=¸, JO^Œ∞Ö’ KÕÜ∞« |_ç# ZxflHõÅ âßã¨#OÖ’ ^•=∂ëê
ZxflHõ Ѩ^ŒúuH˜ ã¨fiã≤Î K≥ѨÊ_»O [iyOk. P HÍ~°}OQÍ XHõ "≥∞ÿ<åsì áêsì Ö’H±ã¨ÉèíÖ’QÍx,
~åR âßã¨#ã¨ÉèíÖ’QÍx "≥∞ÿ<åsì F@¡`À J`«ºkèHõ "≥∞*Ïsì ã‘@¡#∞ ÔH·=ã¨O KÕã¨∞H˘<Õ J=HÍâ◊O
U~°Ê_çOk. JO^Œ∞=Å¡<Õ ˆHO„^Œ âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ D áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ HÍO„ÔQã¨∞ áêsìH˜ 44
355
âß`«O F@∞¡ =∂„`«"Õ∞ ~åQÍ ^•xÖ’ 75 âß`«O ã‘@¡#∞ QÆ_çOK«∞HÀQÆeyOk. HÍx WѨC_»∞
XHõ áêsìH˜ ѨÓiÎ "≥∞*Ïsì =ÙO>Ë<ÕQÍx ^•xH˜ =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕ¿ã ǨωõΩ¯ÖË^Œx
K≥ѨÊ_»O ™êǨÏã¨"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O.
JÖψQ, u~°∞"å#∂¯~°∞–H˘zÛ<£Ö’#∂, PO„^èÖŒ ’#∂ HÍO„ÔQã¨∞ ѨÓiÎ "≥∞<ÿ åsì áêsìÜ∞Õ .
^•xH˜ 30 âß`«O JO`«HõO>Ë `«‰õΩ¯"Õ F@∞¡ =KåÛ~Ú. HÍx Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì W`«~° áêsìÅ
ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À =∞O„u=~åæxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ã¨Oã≤^ŒúѨ_ç`Õ, ~å*ϺOQÍxfl =∂ "≥ÚYO
g∞^Œ H˘\ì̃ "Õ∞=Ú „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞QÆÅ ã≤÷uÖ’ ÖË=∞x K≥Ñ≤Ê"Õâß~°∞. D ~°Hõ"≥∞ÿ#
"å^Œ# Z=fiih "≥∂ã¨yOK«*ÏÅ^Œ∞. PO„^èÖŒ ’ U~°Ê_ç# ã¨OHΔÀÉèOí ~å*ϺOQÍxH˜ ã¨O|OkèOz#
ã¨OHΔÀÉèíO HÍ^Œ∞. PO„^èŒÖ’ U~°Ê_ç# ã¨OHΔÀÉèíO HÍO„ÔQã¨∞áêsìH˜ ã¨O|OkèOz# ã¨OHΔÀÉèíO.
^•x ^Œ∞+¨Êeù `«O PO„^èÖŒ ’x HÍO„ÔQã¨∞Hˆ QÍHõ, "≥Ú`«OÎ JdÅ ÉèÏ~°`« HÍO„ÔQã¨∞Hˆ K«∞@∞ìH˘#flk.
JO^Œ∞=Å¡<Õ JÃãOc¡x ~°^∞Œ Ì KÕÜ∂« Åx HÍO„ÔQã¨∞ HÀ~°∞`«∞#flk. HÍx XHõ q+¨Ü∞« O K≥ÑÙ¨ Ê`å#∞.
HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ ã‘@¡Ö’QÍx, F@¡Ö’QÍx ѨÓiÎ "≥∞*Ïsì ~å^Œ∞.
HÍO„ÔQã¨∞ Jqhux, ÅOK«Q˘O_ç`<« åxfl KÕ|\˜ì ~å*ϺOQÍxfl JѨÇ¨ 㨺O KÕã∞¨ #Î flk.
J~Ú`Õ Jk JO`«\ `˜ À<Õ PyáÈ^Œ∞. =∞O„u =~°Oæ ~år<å=∂ KÕã<≤ å, =∞iH˘O`« HÍÅO
^•<Õfl H˘#™êyOK«=Åã≤OkQÍ QÆ=~°fl~°∞ HÍO„ÔQã¨∞#∞ HÀ~å~°∞. _®Hõì~ü Hõ@∂˚ ^•xx =∞Oz
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞=∞O\Ï~°∞. u~°∞"å#∂¯~°∞–H˘zÛ<£Ö’ ÖÏQÍ WHõ¯_» PѨ^~úŒ ‡° „ѨÉ∞íè `«fiO U~°Ê_»Ö^Ë ∞Œ .
ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë ^•xfl „Ѩ[Å∞ Jáê~°O÷ KÕã∞¨ H˘<Õ J=HÍâ◊O =ÙOk. =∞~À ~°HOõ QÍ K≥áêÊÅO>Ë
^•x „ѨÉèÏ=O ZxflHõÅÃÑ· Ѩ_»∞`«∞Ok. PO„^èŒÖ’ PѨ^Œú~°‡ „ѨÉèí∞`«fiO ÖË^Œ∞. Wk =∞Oz
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"Õ∞.
HÍx <Õ#∞ XHõ „Ѩâfl◊ J_»∞QÆ∞`å#∞. HÍO„ÔQã¨∞ =∞O„u =~åæxH˜, PѨ^~úŒ ‡° „ѨÉ∞íè `åfixH˜
=∞^茺 ÉèË^Œ"Õ∞q∞\˜? JÖψQ HÍO„ÔQã¨∞ QÆ=~°fl~°∞‰õΩ, ˆHO„^Œ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =∞^茺 ÉèË^Œ"Õ∞q∞\˜?
HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉèí∞`«fiO =Ù<åfl, HÍO„ÔQã¨∞ QÆ=~°fl~°∞ =Ù<åfl JO`å XHõ>Ë. ˆHO„^ŒOÖ’ HÍO„ÔQã¨∞
„ѨÉèí∞`«fiO LO_»<Õ L#flk. JÖÏO@ѨC_»∞ ZxflHõÅ∞ x+¨ÊHõΔáê`«OQÍ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x K≥Ñ≤`Õ
Z=~°∂ "≥∂ã¨áÈ~°∞. Ô~O_çO\˜H© ÉèË^Œ"Õ∞q∞\˜? ^˘O^Œ∞^˘O^Õ. ÃÑ· ÃÑK«∞Û ZxflHõÅ∞ KåÖÏ
<åºÜ«∞OQÍ [~°∞ѨÙ`å=∞x K≥ѨÙ`«∞<åfl~°∞. J^Õq∞\’ Ѷ¨e`åÖË `≥Å∞ѨÙ`å~Ú.
ZxflHõÅ#∞ `«=∞Hõ#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞ÛH˘<ÕO^Œ∞‰õΩ Ü«∞`åflÅ∞
QÆ`«"å~°=∞O`å JkèHÍ~°OÖ’ =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ =∞O„u =~åæxH˜ QÆ=~°fl~°∞ J=HÍâßxfl
HõÅ∞QÆ*Ëâß~°∞. D֒ѨÙ# ZxflHõÖ’¡ ÔQeKÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊OQÍ "å~°∞ KÕã≤# f~å‡<åÖËq∞\’
g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞<å? „ѨÉ∞íè `åfixH˜ ã¨O|OkèOz# x|O^è#Œ ÅxflO\˜h „`Àã≤ÑÙ¨ zÛ, L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ
ã¨O|OkèOz áê\˜OK«=Åã≤# ã¨∂„`åÅ#xflO\˜h LÅ¡OѶ≤∞Oz, ~À_»∞¤ ~°"å}Ï PѶ‘ã¨~°¡#∞,
356
 _≥=ÖˇÑπ"≥∞O@∞ PѶ‘ã¨~°¡#∞ =¸‰õΩ=∞‡_çQÍ `«=∞ H˜+ì̈"≥ÚzÛ#@∞¡ xÜ«∞q∞OK«_»O, |kbÅ∞
KÕÜ«∞_»O [iyOk. JO`«\ ˜`À PQÍ~å? ÖË^Œ∞. J<ÕHõ H˘`«Î L^ÀºQÍÅ#∞ ã¨$+≤ìOz, "å\˜x
ã¨sfiã¨∞ ~°∂Å∞û‰õΩ aè#flOQÍ ÉèísÎ KÕâß~°∞. JÖÏO\˜ L^ÀºQÍÅ *Ïa`å JO`å <å =^ŒÌ
WѨC_»∞#flk.
XH˘¯Hõ¯ ~À_»∞¤ ~°∂@∞#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ J=HÍâßxfl HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ 40 "ÕÅ
~°∂áêÜ«∞Å K˘Ñ¨C# fã¨∞H˘<åfl~°∞. JÖψQ PO„^èŒÖ’ XHÀ¯ ~À_»∞¤ ~°"å}Ï PѶ‘ã¨~°∞ qÅ∞=
ZO`À Q“~°=hÜ«ÚÖˇ·# ã¨Éèí∞ºÅ∞ `«=∞O`«@ `å"Õ∞ JOK«<å "Õã¨∞HÀ=K«∞Û. PO„^èŒÖ’ D
~À_»∞¤ „\Ï<£ûáÈ~°∞ì PѶ‘ã¨~°∞¡, D _≥=ÅÑπ"≥∞O@∞ PѶ‘ã¨~°∞¡ KåÅ~å J#fl@∞¡, H˘`«Î
ѨOKå~ÚfÅ#∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« Å#fl ™ê‰õΩ`À =∞~À 27 =∞Ok _çÑÓ¨ º\© ѨOKå~Úf
PѶ‘ã¨~°¡#∞ xÜ«∞q∞OK«_»O [iyOk. =∞O„u=~°æ"Õ∞ ~år<å=∂ KÕã≤# `«~°∞"å`« WÖÏO\˜
P~°¤~°¡#∞ *Ïs KÕ¿ãO^Œ∞‰õÄ, H˘`«ÎQÍ PѶ‘ã¨~°¡#∞ xÜ«∞q∞OKÕO^Œ∞‰õÄ ^•xH˜ ǨωõΩ¯ ZHõ¯_çk?
WOHõ =∞^Œºáê# x¿+^è•xfl QÆ∞iOz Q˘Ñ¨ÊQÍ „ѨKå~°O KÕã¨∂Î `å=Ú =∞Ǩ`å‡QÍOnè
t+¨μºÅ=∞x Kå@∞H˘<Õ D HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ZxflHõÅ HÀã¨O Uq∞ KÕâß~À K«∂_»O_ç!
=∞^Œºáê# x¿+^è•xfl QÆ∞iOz# H˘xfl ~°∂Å∞û#∞ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. x¿+^è•xfl J=∞Å∞ Ѩ~°KÕ
q+¨Ü«∞OÖ’ H˘xfl "≥ã¨∞Å∞ÉÏ@¡#∞ HõeÊOKå~°∞. q^Õj =∞^Œºáê#O LѨÜ≥∂yOK«^ŒÅz#
"åiH˜ _®Hõ~ì ∞° ã¨iÑì HÔ≤¶ \ò =ÙO_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Hˆ =ÅO ^Œ~M° Ïã¨∞Î KÕã∞¨ H˘O>Ë KåÅ∞ =∞OE~°∞
KÕ™êÎ~°@. q^Õj =∞^•ºxfl ¿ãfiK«ÛùQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û#x QÍOnèr ZѨC_»∞ K≥áêÊ~À
=∞i? q^Õj =∞^•ºxH˜ "≥∞_çHõÖò ã¨iìѶ≤ÔH\ò J=ã¨~°O ÖË^Œ@! ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º
=∞^•ºxˆH#@ D x¿+^è•Å∞!!
=∞^Œºáê# x¿+^è•xfl QÆ∞iOz D Hõ|∞~°∞¡ Z=ih "≥∂ã¨yOK«*ÏÅ=Ù. ^è#Œ =O`«∞ʼnõΩ
`«=∞H˜+ì̈"≥ÚzÛ# "å\˜#xflO\˜h ¿ãfiK«ÛùQÍ H˘#∞H˘¯x „`åQÆ∞_»∞‰õΩ, _®#∞ûʼnõΩ qK«ÛÅq_çQÍ
J=HÍâ◊O HõeÊOK«∞`å~°∞. "å~°∞ U^≥·<å KÕÜ«∞=K«∞Û. "åiH˜ "≥∞_çHõÖò ã¨iìѶ≤ÔH@∞¡ J=ã¨~°O
ÖË^Œ∞ Hõ^•! HÍx ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å∞ U^À HõëêìÖ’¡ L#flѨÙÊ_»∞ H˘O`« ¿ã^Œ f~°∞ÛHÀ=_®xH˜
=∂„`«O D ã¨iìѶ≤ÔH@∞¡ J=ã¨~°O! =∞^Œºáê#O áêѨ=∞h, Jk QÍOnèr LѨ^ÕâßʼnõΩ
=ºuˆ~Hõ"∞≥ #ÿ ^Œh, HÍO„ÔQã¨∞ ã≤^•úO`åxH˜ „Ѩu‰õÄÅ"≥∞#ÿ ^Œh, Jk =∂#=`«fi qÅ∞=ÅxflO\˜H©
q~°∞^Œú"≥∞ÿ#^Œh h`«∞Å∞ =e¡OK«∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. WÖÏO\˜ HÍO„ÔQã¨∞ h`«∞Å#∞ ^ŒÜ«∞KÕã≤
„Ѩ[ʼnõΩ K≥ѨÊ=^Œ∞Ì. WÖÏO\˜ Hõe¡ÉÁe¡ Hõ|∞~°¡`À g∞~°∞ „Ѩ[Å#∞ "≥∂ã¨yOK«ÖË~°∞. HÍx
ZxflHõÅ∞ =ã¨∞Î<åfl~Ú Hõ^• JO^Œ∞=Å# HÍO„ÔQã¨∞ PO„^èŒ „Ѩ[Å#∞ "≥∂ã¨yOKåÅx
„Ѩܫ∞uflOK«∞`«∂ =ÙOk.
QÆ`« Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ #OkH˘O_» „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ áÈ\©QÍ `«∞OQÆÉèí„^Œ ÃÇ·ÏÖˇ=Öò
HÔ <åÅ∞#∞ ÃÑ_»∞`«∞#flk HÍO„ÔQã¨∞. #OkH˘O_» „áê*ˇ‰Ωõ ì =Å# 40 ÅHõÅΔ ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ∞Ö’H˜
=™êÎ~Ú. WO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ PO„^èŒ ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Å#_®xH˜ „áêuѨkHõ ‰õÄ_® J^Õ.
D HÍO„ÔQã¨∞ "å~°∞ `«=∞ ã¨O‰õΩz`« ~å[H©Ü«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ HÀã¨O #OkH˘O_» „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ
357
áÈ\©QÍ `«∞OQÆÉèí„^Œ ÃÇ·ÏÖˇ=Öò Kèå#Öò#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥ã¨∞Î<åfl~°∞. nx =Å# ™êQÆ∞Ö’H˜
=KÕÛk ^•^•Ñ¨Ù J~Ú^Œ∞ ÅHõΔÅ ZHõ~åÅ∞ =∂„`«"Õ∞. Wk KåÖÏ z#fl Ѩ^äŒHõO. ^•xx
=∞#O Hõ~°∞=Ù x"å~°} HÀã¨O ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO #∞O_ç =KÕÛ _»|∞ƒ`À#∂, "≥∞ÿã¨∂~°∞
„ѨÉ∞íè `åfi#∞flO_ç =KÕÛ ™⁄=Ú‡`À#∂ xi‡OK«∞HÀ=K«∞Û. HÍx "å~°∞ PK«~} ° Ö’ KÕ¿ã^Õg∞ÖË^∞Œ .
#OkH˘O_» „áê*ˇ‰õΩì HÀã¨O ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`åfixH˜ `å=Ú ã≤á¶ê~°∞û KÕã≤#@∞¡ K≥ѨÙ`å~°∞. HÍx
ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO ''ÖË^Œ∞—— Jx ã¨=∂^è•#q∞ã¨∞ÎOk.
WHõ¯_» WiˆQ+¨<£ q^Œ∞º`ü âßYÅ _çѨӺ\© =∞O„u *ˇ·ã¨∞MòÖÏÖò Ǩnä =Ù<åfl~°∞.
#OkH˘O_» „áê*ˇ‰õΩì HÍ"åÅx HÀ~°∞`«∂ =∂‰õΩ iáÈ~°∞ì ~å<Õ~åÖË^Œx PÜ«∞# K≥ѨÙ`å~°∞.
=∞~˘Hõ =∞O„u WHõ¯_çH˜ =zÛ, `å=Ú iáÈ~°∞ì#∞ ѨOáê=∞h, HÍx „Ѩ}ÏoHõ ã¨OѶ¨∞
Láê^茺‰õΔΩxH˜ #OkH˘O_» „áê*ˇ‰õΩì W+ì̈O ÖË#O^Œ∞# J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»x K≥ѨÙ`å~°∞. D
|∂@HÍxH˜ q∞Oz =∞~À q+¨Ü«∞O =ÙOk. J^Õ=∞O>ˆ PO„^èŒ =∞O„u=~°æO JÖÏO\˜
iáÈ~°∞ì Ug∞ ѨOѨÖË^Œx HÍO„ÔQã¨∞ QÆ=~°fl~°∞ K≥ѨÙ`å~°∞. iáÈ~°∞ì ѨOÑ≤#@∞¡ K≥¿ÑÊ=hfl
ã¨iHÍ^Œh, "≥Ú`«OÎ q+¨Ü∞« =∞O`å WOHÍ Ñ¨ijÅ#Ö’<Õ L#fl^Œx PÜ«∞#O\Ï~°∞. D q^è"Œ ∞≥ #ÿ
^èÀ~°}˜`À HÍO„ÔQã¨∞ =º=ǨÏiOK«∞`«∞#flk. WѨC_»∞ <Õ#∞ _®Hõì~ü Hõ@∂˚#∞ J_»QÆ^ŒeKå#∞.
Z=~°∞ "≥∂ã¨O KÕã¨∞Î<åfl~°∞? Z=~°∞ JqhuH˜ áêÅÊ_»∞`«∞<åfl~°∞. Z=~°∞ ~å*ϺOQÍxfl
JѨǨ㨺O KÕã¨∞Î<åfl~°∞?
~å*ϺOQÍxfl LÅ¡OѶ≤∞OK«∞`«∞#fl HÍO„ÔQã¨∞
HÍO„ÔQã¨∞ „ѨÉ∞íè `«fiO =º=ǨÏiOK«∞`«∞#fl f~°∞ D q^èOŒ QÍ LOk. `«<Õ ~°∂á⁄OkOz#
~å*ϺOQÍxfl Pk #∞O_ç PY~°∞ =~°‰õÄ LÅ¡OѶ≤∞Oz, `«# ã¨fi„ѨÜ≥∂[<åÅ#∞
™êkèOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ JѨ=∂~åæÅ#∞ Ѩ_»∞`ÀOk. D ~å*ϺOQÆO =Å¡<Õ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ ÃÑ^ŒÌ
"≥∞*Ïsì =zÛ<å, ^•xfl `«# J=ã¨~åÅ HÀã¨O =„H©HõiOK«_®xH˜ ѨÓ#∞H˘#flk. JO>Ë,
"≥∂ã¨O KÕã≤QÍx, =∞~˘Hõ\ ˜ KÕã≤QÍx ˆHO„^ŒOÖ’#∂, Jxfl ~å„ëêìÖ’¡#∂ `å<Õ JkèHÍ~°OÖ’
=ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQã¨∞ Ü«∞uflOK«∞`«∞Ok. D q^èŒOQÍ Jk „a\˜+π `«~°Ç¨ áê~°¡"≥∞O@s
„Ѩ*Ï™êfiq∞HÍxfl, „ÃѶOz `«~°Ç¨ áê~°¡"≥∞O@s „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl ==Ú‡ KÕã¨∞Î#flk.
WO`« [~°∞QÆ∞`«∞<åfl HÍO„ÔQã¨∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞HÍxH˜ =∞#=∞O`å Hõ@∞ì|_ç =ÙO_®Åx
K≥ѨÙ`å~°∞. D HÍO„ÔQã¨∞ `«~°Ç¨ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl "Õ∞=Ú JOwHõiOKÕ ã¨=∞㨺 ÖË^Œ∞.
''„ѨuѨHÍΔ Å#∞ „ѨÉ∞íè `åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ∞« =∞x PǨfixOK«O_ç. ÖË^• JÃãOc¡x ~°^∞Œ Ì KÕÜ∞« O_ç——
Jx „ѨuѨHÍΔ Å∞ JO@∞#fl@∞¡ ǨϟO=∞O„u _®Hõ~ì ü Hõ@∂˚ K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl~°∞. "Õ∞=Ú JÖÏ Z#fl_»∂
K≥ѨÊÖË^Œ∞. JÃãOc¡x ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOz#ѨC_»∞ "Õ∞=Ú WzÛ# x<å^Œq∞kó–
''"Õ∞=Ú „Ѩ[Å =^ŒÌ‰õΩ "≥o§ WÖÏ K≥ѨÙ`åO. ''„H˜`«O™êi g∞~°∞ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
F@∞ KÕâß~°∞. 140 ã‘@¡Ö’ HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ =zÛOk 40 =∂„`«"Õ∞.—— (HÍO„ÔQã¨∞ #∞O_ç
J_»∞¤ã¨"åà◊√§)
358
 ÉèÏ~°`« „Ѩ*Ï™êfiq∞HÍxH˜ "Õ∞=Ú Hõ@∞ì|_ç LO_®Åx _®Hõì~ü Hõ@∞˚ JO@∞<åfl~°∞.
x["Õ∞ YzÛ`«OQÍ "Õ∞=Ú ÉèÏ~°`« „Ѩ*Ï™êfiq∞HÍxˆH Hõ@∞ì|_ç =ÙO\ÏOQÍx HÍO„ÔQã¨∞
„ѨKå~°OÖ’ ÃÑ_»∞`«∞#fl „Ѩ*Ï™êfiq∞HÍxH˜ =∂„`«O HÍ^Œ∞. „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_®xH˜
=∞=Ú‡Å#∞ PǨfixOK«<≥·<å PǨfixOK«O_ç† ÖË^• âßã¨#ã¨Éèí#∞ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞O_»x "Õ∞=Ú
Z#fl_»∂ J#ÖË^Œ∞. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ #∞O_ô "Õ∞=Ú K≥ѨÙ`«∞#flk XHõ>Ë. XHõ™êi =∞O„u=~°æO
F_çáÈ`Õ, „ѨuѨHõΔ <åÜ«∞‰õΩ}˜‚, JÃãOc¡Ö’ JxflO\˜HõO>Ë ÃÑ^ŒÌ áêsìQÍ =Ù#fl ^•xx
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx QÆ=~°fl~°∞ HÀ~åÅx =∂„`«"Õ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞,
=∂‰õΩ JÖÏO\˜ J=HÍâ◊O W¿ãÎ, =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡<Õ âßã¨#ã¨Éèí#∞ ã¨=∂"Õâ◊Ѩ~°z, "≥∞*Ïsìx
x~°∂Ñ≤OK«∞H˘O\Ï=∞x `≥eáêO. (J_»∞¤ ã¨"åà◊√§)
PѨ^Œú~°‡ „ѨÉèí∞`«fiO P=â◊ºHõ`«ˆH
PO„^èŒ ~åR „ѨÉèí∞`«fi áêÅ<å ÉÏ^茺`«#∞ ~åRѨu fã¨∞HÀ"åÅx x~°‚~ÚOz#ѨC_»∞,
<åºÜ«∞OQÍ#∂, ¿ãfiK«ÛùQÍ#∂ ZxflHõÅ∞ [~°QÍÅO>Ë PѨ^Œú~°‡ „ѨÉèí∞`åfixfl <≥ÅH˘ÖÏÊÅ<Õ
x<å^•xfl "Õ∞=Ú WKåÛO. WOHõ WѨC_»∞ _®Hõì~ü Hõ@∂˚ =zÛ WÖÏ JO@∞<åfl~°∞ó ''PѨ^Œú~°‡
„ѨÉ∞íè `«fiO ZÖÏ =ÙO_»QÅÆ ^Œx—— „ѨtflOK«∞`«∞<åfl~°∞. HÍO„ÔQã¨∞– Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅÖ’ XHõ@O>Ë
=∞~˘Hõ\ ˜ y@ì^Œ∞. "å~°∞ÉèíÜ«ÚÅ∞ XˆH =∞O„u=~°æOÖ’ =ÙO_»\ÏxH˜ ã¨Oã≤^ŒúѨ_»~°∞.
Ñ≤.Zãπ.Ñ≤.Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ =∞^茺 ¿ãflǨÏÉèÏ=O ÖË^Œ∞. P Ô~O_»∞ áêsìÅ ã≤^•úO`åÖË
qaè#fl"≥∞#ÿ q. JÖÏO@ѨC_»∞ JOwHÍ~°O ZÖÏ =ÙO_»QÅÆ ^Œ∞? PѨ^~úŒ ‡° „ѨÉ∞íè `«fiOÖ’ =ÙO_®ÖÏ
ÖË^• J#fl q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ÔH.ZÖò.Ñ≤. XHõ Jaè„áêÜ«∂xH˜ ~åÖËHõáÈ`«∞#flk——. J~Ú`Õ, D
~ÀA# QÆ=~°fl~°∞ =ÚO^Œ∞ ÔH.ZÖò.Ñ≤. <åÜ«∞‰õΩ_»∞ KÕã≤# „ѨHõ@##∞ ǨϟO=∞O„u K«kq
qxÑ≤OKå~°#∞HÀO_ç. HÍx HÔ .ZÖò.Ñ≤. „Ѩuxkè P „ѨH@õ # ã¨iHÍ^Œx K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl~°∞. WO^Œ∞‰õΩ
PÜ«∞# ã¨=∂^è•#q∞™êÎ~°∞. D _®‰õΩº"≥∞O@¡hfl ZHõ¯_» #∞O_ç =ã¨∞Î<åflÜ≥∂ `≥eÜ«∞_»O
ÖË^Œ∞.
Jxfl áêsìÅ∞ PѨ^Œú~°‡ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ KÕ~°_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_»`åÜ≥∂ ÖË^À Jk "Õˆ~
q+¨Ü«∞O. WѨC_Õ"≥∂ #∂`«# ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl <≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ Ü«∞uflOK«∞`«∞<åfl~°∞. XHõ
=∞O„u=~°Oæ F@q∞ K≥Ok`Õ, =∞m§ ZxflHõÅ∞ [iˆQO`« =~°‰Äõ PѨ^~úŒ ‡° „ѨÉ∞íè `«fiO LO_®Å<Õ
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O XHõ@∞#flk. 㨈~ XѨÙÊH˘O^•O. J~Ú`Õ, QÆ=~°fl~°∞#∞ XHõ xÜ«∞O`«QÍ
ZO^Œ∞‰õΩ KÕÜ∞« ^ŒÅKå~°∞? PѨ^~úŒ ‡° „ѨÉ∞íè `«fiO H˜O^ŒHOõ >Ë XHõ =ºH˜Î Ü«∂[=∂#ºOÖ’ ZxflHõÅ∞
<åºÜ«∞OQÍ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞<Õ Ç¨g∞ ZHõ¯_»∞#flk? U XHõ¯ #∂`«# áêÅã‘x ~°∂á⁄OkOz
J=∞Å∞ [~°Ñ¨‰õΩO_® ZxflHõÅ∞ [iˆQO`« =~°‰õÄ Jxfl áêsìÅ`À ‰õÄ_ç# XHõ `å`å¯eHõ
„ѨÉ∞íè `«fiO =ÙO@∞Ok. Hõhã¨O <åºÜ«∞OQÍ#∂, ¿ãfiK«ÛQù Í#∂ ZxflHõÅ∞ [iˆQ@@∞¡ K«∂_»\ÏxH˜
P „ѨÉèí∞`«fiO LO@∞Ok. JÃãOc¡Ö’ =Ù#fl Jxfl áêsìʼnõΩ P „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ „áêux^茺O
=ÙO@∞Ok. JÖÏO\˜ PѨ^Œú~°‡ „ѨÉèí∞`«fiO ZO^Œ∞‰õΩO_»~å^Œ∞? Hõhã¨O JÖÏO\˜ „ѨÉèí∞`åfixfl
<≥ÅH˘ÅÊ_®xH˜ „Ѩܫ∞`«fl"≥∞ÿ<å [iyO^•? ÖË^Œ∞. Hõhã¨O JO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`«flO ‰õÄ_®
359
KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. JÖÏO\˜ „Ѩܫ∞`«flO [iy`Õ, H˘xfl áêsìÅ∞ KÕ~°É’=∞O>Ë, KÕ~°HõáÈx=fiO_ç.
HÍO„ÔQã¨∞ áêsìH˜ JÖÏO\˜ =∞O„u=~°æOÖ’ =ÙO_»\ÏxH˜ W+ì̈O ÖËHõáÈ=K«∞Û. JO`« =∂„`å#
U"≥∞ÿáÈ`«∞Ok? "åà◊§‰õΩ "åà◊§ QÆ=~°fl~°∞<åfl_»∞. ÃÑ·# ˆHO„^ŒOÖ’ "åi „ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ =ÙOk.
PѨ^~úŒ ‡° „ѨÉ∞íè `«fiO LO_»@O `«Ñʨ xã¨iQÍ =ÙO_®Åx <Õ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl#∞?
JÃãOc¡ ~°^Œ∞Ì KÕÜ«∞|_ç# `«~°∞"å`« =∞O„u=~°æO F_çáÈ~Ú# `«~°∞"å`« ZxflHõÅ∞
<åºÜ«∞ã¨=∞‡`«OQÍ [~°QÍÅO>Ë#∂, ZxflHõÅ∞ x[OQÍ ¿ãfiK«ÛùQÍ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞#fl Ǩg∞
„Ѩ[ʼnõΩ HõeÊOKåÅO>Ë U^À XHõ¯ áêsìH˜ J<åºÜ«∞O [~°QÆ~å^Œ#∞H˘O>Ë Hõhã¨O XHõ
PѨ^Œú~°‡ „ѨÉèí∞`«fiO =ÙO_»@O Hõh㨠Ǩg∞QÍ =ÙO_»QÆÅ^Œ∞. D q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOz Hõhã¨O
ѨijeOK«<≥·<å ÖË^Œ∞. _®Hõì~ü Hõ@∂˚ P ã¨ÉèíÖ’ (Ö’H±ã¨Éèí) =∂\Ï¡_»∞`«∂ ''ZxflHõÅ∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ
[~°∞QÆ∞`åÜ«∞h, <åºÜ«∞OQÍ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞h, ™ê^躌 "≥∞#ÿ O`« `«fi~°Ö’ [~°∞ѨÙ`å=∞x—— K≥áêÊ~°∞.
PÜ«∞# WzÛ# D Ǩg∞H˜ ZO`« qÅ∞= L#fl^À PÖ’zOK«∞HÀ=K«∞Û. PO„^èŒÖ’
ZÖÏO\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ =Ù<åflÜ«∞O>Ë HÍO„ÔQã¨∞ Ѩ„uHõÅ∞ WѨÊ\˜Hˆ ^Ò~°#˚ º K«~º° Å#∞ ~Ô K«ÛQ˘@ì_O»
[~°∞QÆ∞`ÀOk. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ D ã¨ÉèÏ "ÕkHõ =ÚYOQÍ<Õ XHõ q+¨Ü«∂xfl K≥ѨÊ^ŒÅKå#∞.
D „ѨÉèí∞`«fiO Ѩ~å[Ü«∞O á⁄O^Œ_®xH˜ P~°∞ <≥ÅÅ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ã¨Or=Ô~_ç¤, QÀáêÅÔ~_ç¤
QÍ~°∞¡ ~åR "åºÑ≤`O« QÍ [iÑ≤# HÍO„ÔQã¨∞ HÍ~°ºHõ~Åΰ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ WÖÏ K≥Ñʨ _»O [iyOk–
''g∞~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»`å~°∞? Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ#∞ z`«HõÉÏ^ŒO_ç. áÈbã¨∞Å∞ =∞#`À<Õ
L<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`«fi=¸ =∞#`À<Õ =ÙOk.——
WѨC_Õ"≥∂ HÍO„ÔQã¨∞ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ ^Ò~°̊#º K«~°ºÅ#∞ ™êyã¨∞Î<åfl~°<Õ „ѨKå~°O
KÕã≤ "å\˜x JiHõ@ì_®xH˜ K«~°ºÅ#∞ fã¨∞HÀÉ’`«∞<åfl~°∞. QÆ`« P~°∞ =∂™êÅ∞QÍ HÍO„ÔQã¨∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ WzÛ# D ã¨ÅǨÅ#∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ fã¨∞H˘x, JѨC_Õ =∂ HÍ„"Õ∞_£ûÖ’
=ÚQÆ∞æix ǨÏ`«º KÕâß~°∞. "Õ∞=Ú Éèí∂™êfi=ÚÅO HÍ^Œ∞ Hõ^•! =∂ =^ŒÌ QÆ∂O_®Å∞ =ÙO_»~°∞
Hõ^•. =∂ =^ŒÌ Ãã·#ºO ÖË^Œ∞ Hõ^•. =∂‰õΩ JO_»QÍ áÈbã¨∞Å∞ ÖË~°∞ Hõ^•. JO^Œ∞=Å#
ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ D q^èŒOQÍ "Õ∞=Ú ÉÏ^èŒÅ∞ Ѩ_»=Åã≤O^Õ HÍx ¿ãfiK«ÛùQÍ#∂, <åºÜ«∞OQÍ#∂
ZxflHõÅ∞ [~°áêÅx =∂„`«"Õ∞ <Õ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. JÖÏO\˜ ^Ò~°̊#º K«~°ºÅ‰õΩ kQÆ~å^Œx
=∂„`«"Õ∞ <Õ#∞ K≥ѨÙ`«∞<åfl#∞.
U
360