TULALANG

(Epikong ng Manobo)
Isang araw ay nasa gubat si Tulalang at nangunguha ng ubod ng rattan na kanilang pagkain. Nakakita siya ng isang matanda na naaawa pala
sa kanilang magkakapatid. Lumapit sa kaniya ang matanda at ang wika: Huwag kang mag-alala sa inyong pagkain, Tulalang. Simula ngayon ay
hindi na kayo magugutom. Anuman ang naisin ninyo ay mapapasainyo. Simula noon, ang magkakapatid ay nanagana sa pagkain. Sa kabila ng
kanilang kasaganaan ay nanatili pa rin silang masisipag. Umunlad ang kanilang kabuhayan at ito ay nabantog sa buong kapuluan. Maraming mga
tao sa iba’t ibang tribu ang nagtungo sa kanilang tahanan upang pumailalim sa kanilang kapangyarihan. Pagkalipas ng maraming taon, ipinasya ng
magkakapatid na manirahan sa torohan o palasyo. Ang palasyo ay napakalawak at ang trono ay napapalamutian ng mga ginto, pilak at iba pang
mamahaling bato. Walang tigil ang mga alipin sa pagtugtog ng magagandang musika, kaya ang mga naninirahan sa paligid ng palasyo ay naaaliw
rin.

Si Tulalang ay isang binatang matangkad, payat, may maitim na mga ngipin at mahabang buhok. Siya ay may sinturong isang damak lamang
ngunit naipupulupot niya ng pitong ulit sa kanyang baywang. Puting-puti ang kanyang damit na may mahabang manggas at ang pantalon niya ay
hanggang tuhod lamang. Ang kanyang mga daliri ay nagkikislapan sa mga gintong singsing. May balaraw sa baywang at may pulang turban sa ulo
na ginagamit sa paligid. Siya ay laging nakayapak lamang. Ang magkakapatid ay may kani-kaniyang silid sa palasyo maliban sa kaisa-isang kapatid
na babae na inilagay sa pinakamalalim na bahagi ng pitong patong na basket na nakabitin sa loob ng silid ni Tulalang. Siya ay hiyas ng magkakapatid
na dapat ingatan. Ngunit ang dalaga ay may kapangyarihang mag-anyong iba’t-ibang hugis na naisin niya. Siya ay gadaliri lamang habang nasa loob
ng basket. Siya ay nananatili sa loob ng basket kung wala siyang ginagawa.

Ang kapatid nilang babae ay nagtatanim ng mahiwagang rosas tuwing umaga at bago tumanghali ay namumulaklak ito. Kapag nalanta agad ang
mga bulaklak na rosas ay nagbabalang may darating na kaaway sa kanilang kaharian. Isang araw ay biglang nalanta ang bulaklak na rosas. Dumating
si Agio at sinalakay ang Kulaman, ang kanilang kaharian. Hindi man lamang nabahala o natakot si Tulalang at ipinagpatuloy ang kanyang ginagawa.

Hinamon ng mayabang na heneral si Tulalang. Isa sa kanyang mga singsing ang nagsalita at pinayuhang labanan ang kaaway. Inalis niya sa
daliri ang singsing at inutusan ito na labanan ang mga kaaway. Sa isang iglap ay naging sundalo ang singsing. Lumaban ito at maraming napatay
na mga kaaway, Nakita ito ni Agio at ibinunyag niya na ang sundalo ay isa lamang singsing. Kaagad nilang pinaghahampas ng sibat ang sundalo
kaya huminto ito at naging singsing na muli.

Muling hinamon ng mayabang na heneral si Tulalang. Inutusan ni Tulalang ang kanyang balaraw na makipaglaban. Ito ay naging sundalo at muli
na namang pumuksa ng mga kaaway. Ibinunyag na naman ni Agio na ang sundalo ay isang balaraw lamang. Hinawakan niya sa leeg ang balaraw
na naging sundalo, at ito ay bumalik sa dating anyo, ang leeg ang naging hawakan ng balaraw.

Sa pangatlong hamon ay si Tulalang na ang lumaban. Marami siyang napatay na mga tauhan ni Agio. Nang siya ay napagod ay umakyat siya
sa palasyo at nagpahinga. Hinalinhan naman siya ng kapatid niyang si Mangampitan. Sa kanyang kamay naman namatay ang kalahati ng mga
kalabang natitira. Siya ay napagod din at nagpahinga sa palasyo kaya siya ay hinalinhan naman ng pinakabunso sa magkakapatid, si
Minalisin. Nangamatay ng lahat ang mga kalaban maliban kay Agio. Naglaban naman sina Agio at Minalisin. Tinamaan ng sibat si Agio. Nagbalik
sa dating anyo si Agio na kanina ay nag-anyong pulubi bago maglabanan. Siya ay naging isang makisig na binata. Nagpatuloy sila sa paglalaban
hanggang sa mapagod. Nakita pala sila ng kapatid na babae ni Tulalang sa mahiwagang langis na nagpatulog sa kanila. Nalaman nila pagkagising
na sila palang dalawa ay magpinsan.

Kung araw ay natutulog si Tulalang sa ilalim ng isang punungkahoy. Isang uwak na nakadapo sa sanga ang dumumi sa kanyang
mukha. Nagising siya at ipinagbigay-alam sa kanya ng uwak na may darating na isang napakalaking higanteng kumakain na tao. Sinabi rin sa kanya
kung paano ito matatagpuan. Agad-agad ay nagtungo siya sa kagubatan at dito ay nakakita siya ng isang kubong may nainirahang matandang
babae. Sinabi sa kanya ng matanda ang tungkol sa higante at sa magandang dilag na bihag nito.
 Tinungo niya agad ang tahanan ng higante na sinabi sa kanya ng matandang babae. Ang bahay ng higante ay napakataas kaya maraming
punong saging na tumubo sa ilalim nito. Natutulog ang higante at nakakulong ang dalagasa hawla nang siya’y dumating. Nagising ang higante. Sino
ang nariyan? ang sigaw ng higante. Nakaamoy ako ng baboy, tamang-tama sa aking pananghalian. Hindi ako baboy, ang sagot ni Tulalang. Ako
ay taong kagaya mo. Kinuha ng higante ang panggarote at ang dalawa ay naglaban. Nagawang putulin ni Tulalang ang dalawang kamay, dalawang
paa at ulo ng higante.

Inilabas ni Tulalang ang babae mula sa hawla. Napag-alaman ng binata na ang pangalan ng magandang babae ay Macaranga at ang pook
na pinanggalingan niya ay Macarangga rin ang pangalan. Naakit siya sa dalaga kaya niyaya niya itong pakasal. Tumanggi ang dalaga. Dahil pagod,
si Tulalang ay nakatulog. Nalimutan tuloy niya ang iniluluhog na pag-ibig sa dalaga. Nang magising siya ay wala na ang dalaga, ngunit isang suklay
ang sadyang iniwan nito at nakuha naman ng binata. Kaagad siyang nanaog sa tahanan ng higante at sumakay sa kanyang musala. Nagtanong
siya sa pitong babaeng nanahi na natagpuan niya. Tinungo niya ang itinuro ng mga ito. Napag-alaman niya na si Macaranga ay nagtungo sa
Kulog. Tinungo niya kaagad ang Kulog, ngunit ang babae raw ay nagtungo sa Kidlat. Ngunit ito raw ay nasa langit nang puntahan niya. Nagtungo
siya sa langit at dito ay nakita niyang naliligo sa ilog ang dalaga. Binanggit niyang muli ang kanyang pag-ibig ngunit hiniling ng dalaga na bayaan
muna raw siyang makauwi sa kalangitan.

Nakauwi ang dalaga sa kanyang palasyo at napag-alaman niya na ang ama pala niyang hari ay namatay na. Sa gayon, ang kanilang kaharian
ay nangangailangan ng hari. Pumayag siyang pakasal kay Tulalang. Umuwi muna si Tulalang sa kanilang kaharian bago pakasal. Pagdating sa
kaharian ay napag-alaman niya na sinalakay na muli ang Kulaman upang kunin ang kanyang kapatid na babae. Iniligtas muna niya ang kanyang
kapatid hanggang sa makalimutan niya ang pangako kay Macaranga. Minsang wala si Tulalang sa kaharian ay muling sumalakay ang mga
kaaway. Ang hari ng mga Bagyo ang pinuno ngmga kaaway. Siya ang pinakamalakas na kaaway ni Tulalang sapagkat hindi siya
nakikita. Nagapi ng kaaway ang dalawang kapatid na lalaki ni Tulalang, at ang babae naman ay dinala sa kaharian nito. Nang tumangging pakasal
ang babae sa hari ng mga Bagyo ay nilaslas ang kamay niya. Nang malaman ito ni Tulalang ay madali siyang sumakay sa musala at tinungo ang
kuweba ng hari ng mga Bagyo. Nag-anyo siyang sibat at pumasok sa kuweba ngunit ang hangin ay wala na roon. Gumawa siya ng paraan upang
makapasok sa kaharian. Nagbalatkayo naman siyang isang bata at sa isang paraan ay nakapasok sa palasyo at naging alila. Siya ay nadistino sa
kusina. Minsan ay nakasalubong niya ang kanyang kapatid na babae.

Isang gabi ay itinakas niya ang kanyang kapatid. Naghinala ang hari na ang batang alipin ay si Tulalang, kaya ipinasya niyang lusubing muli
ang Kulaman. Bago umalis ang hari ng mga Bagyo at ang mga tauhan nito ay hiniling muna ng hari na huminga sila sa isang bote at takpang mahigpit
at ibitin sa loob ng palasyo. Nang maglaban na ang dalawang pangkat ay napansin ni Tulalang na kapag may napapatay silang kaaway ay napapalitan
kaagad ng dalawa mula sa dugo nito. Lalong dumarami ang kaaway habang marami silang napapatay. Tinungo niya kaagad ang kaharian ng mga
Bagyo. Gumawa siyang muli ng paraan upang makuha ang boteng pinag-iwanan ng kaluluwa ng hari at mga kawal nito.

Kinabukasan, sa harap ng mga kaaway ay tumayo siya sa beranda ng palasyo at binalaan ang hari at mga kawal nito. Kung hindi kayo susuko
ay babasagin ko ang boteng ito upang mangamatay ang inyong kaluluwa. Napilitang sumuko ang Hari at mga kawal nito at napaalipin kay Tulalang.

Isang araw, ipinabatid ni Tulalang sa kanyang nasasakupan na ang sarimbar na galing sa langit ay darating na upang silang lahat ay
kunin. Hiniling niya sa mga tao na manalangin sa loob ng apat na buwan upang pagdating sa langit ay magiging Katolosan o Kaluluwa,
(immortal beings) maging ang apat na magkakapatid. Pagkatapos ng apat na buwang panalangin, ay biglang may humihip na malakas
na hangin. Nagdala ito ng balita kay Tulalang na isang malaking baboy ramo ang manggagaling sa Silangan upang silain ang mga tao sa Kulaman
at isang higante ang haharang sa sarimbar pagbabalik sa langit. Dahil sa taglay na lakas ni Tulalang ay napatay niya ang baboy ramo at higante.
Katanghaliang tapat ay bumaba na ang sarimbar sa nakasabit sa kadenang ginto. Ito ay hugis bangka ngunit yari sa bato. Isa-isang sumakay ang
mga tao upang iakyat sa langit. Isa pang higante ang nagtangkang pumutol ng kadena ng sarimbar ngunit napatay rin siya ni Tulalang. Ang mga
kapatid ni Tulalang at ang mga mamamayan ay naging maligaya sa kalangitan at nagtamo ng buhay na walang hanggan.