-1-

สารบัญ
หนา
เกริ่นนํา เบื้องตน – อ.ปยบุตร แสงกนกกุล..........................................................................................3
รูจักสุพจน ดานตระกูลผานคํานําของชาญวิทยฯ ในหนังสือปรีดีคิด-ปรีดีเขียน..................................6
คุณสุพจน ดานตระกูล ปาฐกถาเนื่องในวาระ ๗๕ ป การอภิวัฒนไทย....................................................................11
ปรีดี พนมยงค กับสถาบันกษัตริย และกรณีสวรรคต.............................................................................................13
เรียบเรียงจากหนังสือประวัติรัฐธรรมนูญ ของคุณสุพจน ดานตระกูล...................................................................54
สัจจะที่ถูกบิดเบือน...................................................................................................................................................74
วันชาติที่หายไป.........................................................................................................................................................80
การตอสูทางชนชั้น เรียบเรียงจากปทานานุกรมการเมือง ฉบับชาวบาน...................................................................82
ตองชาวงชิงอํานาจทางการเมืองเพื่อเขาสูอํานาจเศรษฐกิจและวัฒนธรรม................................................................88
กาวหนา......................................................................................................................................................................91
กาวกระโดด................................................................................................................................................................93
ขูดรีด..........................................................................................................................................................................94
ขาราชการ...................................................................................................................................................................97
ความคิดทางชนชั้น ตอนที่ ๑......................................................................................................................................100
ความคิดทางชนชั้น ตอนที่ ๒(จบ).............................................................................................................................103
ชีวทรรศน..................................................................................................................................................................106
สังคมศักดินา ตอนที่ ๑...............................................................................................................................................109
สังคมศักดินา ตอนที่ ๒(จบ).......................................................................................................................................112
ปฏิวัติ ตอนที่ ๑...........................................................................................................................................................115
ปฏิวัติ ตอนที่ ๒(จบ)..................................................................................................................................................118
ประวัติศาสตร ตอนที่ ๑..............................................................................................................................................120
ประวัติศาสตร ตอนที่ ๒(จบ).....................................................................................................................................122
กฎมพี ตอนที่ ๑...........................................................................................................................................................124
กฎมพี ตอนที่ ๒(จบ)..................................................................................................................................................127
ผูกุมอํานาจเศรษฐกิจคือผูกุมอํานาจอยางแทจริง.........................................................................................................129
การจะเปลี่ยนแปลงอํานาจมิอาจปราศจากอํานาจ.........................................................................................................132
อธิปไตยพระราชทาน...................................................................................................................................................134
บทความเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนการปกครอง แผนลิดลอนปรีดี พนมยงค..................................................156
 -2-
สารบัญ(ตอ)
หนา
จดหมายจากคุณสุพจน ดานตระกูล โตขอเขียนของคุณระพี สาคริก .................................................................174
ทานปรีดี พนมยงค กับจดหมายแนะนําคุณสุพจน ดานตระกูล ในประเด็นขอเท็จจริง......................................182
รบทําไมและรบเพื่อใคร?.........................................................................................................................................187
‘องคมนตรี’ สัญลักษณแหงเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย ที่อาจกลับมาใน ‘รัฐธรรมนูญ50’.............................191
โปรดฟงอีกครั้งในรอบ ๗๕ ป เมื่อ ‘ลูกพระยาพหลฯ’ อานประกาศคณะราษฎรฉบับที่ ๑.....................................196
สุพจน ดานตระกูล สงตอคบเพลิงการอภิวัฒนที่สมบูรณสูชนรุนหลังกอนสิ้นบุญสงบ........................................202
 -3-
เกริ่นนํา เบื้องตน

หลังจากไดรับทราบขาวการเสียชีวิตของลุงสุพจน ดานตระกูล จากกระทูในฟาเดียวกัน ที่มีผูนํามาแจงวาได

ทราบขาวจากคุณมังกรดํา ซึ่งทราบขาวตออีกทีจากคุณจักรภพ (จนตอนนี้ ยังไมมีสื่อใดลงขาวชัดเจน)

นี่เปนความรูสึกแรกๆที่ผมมี

ผมอึ้งไปชั่วขณะ

ผมพึ่งโพสโฆษณาหนังสือของผมเพิ่มเติมไปเมื่อสักครู

พอมาดูบอรด เจอขาวนี้เขา ช็อคไปเหมือนกัน เพราะผมตั้งใจวา จะไหววานพรรคพวกใหสงหนังสือของผม

ไปใหลุงสุพจนไดอานเลนกอน และหากไดกลับไทยไป ก็จะนําไปใหดวยตนเองอีกครั้งหนึ่ง

กอนผมเดินทางกลับมาฝรั่งเศส ผมมีลางเหมือนกันวา..

คืองี้ครับ ผมกลับไทยไป ปที่แลว

คุณลุงศุขปรีดา คุณลุงสุพจน และมิตรสหาย จะนัดเจอกันเพื่อกิน ดื่ม สนทนา เปนประจําทุกวันเสารตนเดือน

รานยานอนุสาวรียชัย

พักหลังๆนี้ กลุมคุณลุงไดใหเกียรติพวกผมกลุม ๕ คน ไปรวมโตะดวย หากใครไมติดธุระ ก็จะไปกัน

ครั้งหลังสุดที่ผมไปนี้ ผมเตรียมจะเดินทางกลับมาฝรั่งเศสในอีกไมกี่วัน โทรไปถามพรรคพวกแลว ติดธุระ

บรรยายกันหมด บางคนก็อยูตางประเทศ ผมเลยไปคนเดียว เพราะ คิดวา กวาผมจะกลับมาอีก กวาจะไดมี
โอกาสเจอคุณลุงเหลานี้ คงอีกนาน และดวยความสัตยจริง ตามกฎเกณฑของธรรมชาติ ที่ไมมีใครหนาไหน
หนีพน กวาผมจะกลับมา ก็ไมทราบวาจะมีโอกาสไดพบคุณลุงครบทุกทานหรือไม
 -4-
ผมไดปรินทบทความ "ปรีดี พนมยงค กับกฎหมายมหาชนไทย" เพื่อมอบใหกับคุณลุงศุขปรีดา และคุณลุงสุ
พจน พรอมกับนําหนังสือรวมเลมแรกของผมไปมอบใหทานดวย

ทานเองก็มีไมตรีจิต มอบหนังสือ กรณีสวรรคตรัชกาลที่ ๘ ที่นํามาพิมพใหม ใหผมดวย ซึ่งนับเปนเกียรติตอ

ผมอยางยิ่ง

พวกเราสนทนากัน จนไดเวลาแยกวง

ผมรอเดินไปสงคุณลุงศุขปรีดา และคุณลุงสุพจน

คุณลุงศุขปรีดา อวยพรผมใหโชคดี

สวนคุณลุงสุพจน บอกกับผมวา "อาจารย อาจารยยังเปนคนหนุม อาจารยมีโอกาสไดเห็นเหตุการณหัวเลี้ยว

หัวตอนี้แนนอน อยาลืมที่จะบันทึกเหตุการณเหลานี้ไว เพื่อมิใหใครมาบิดเบือนประวัติศาสตรนี้ในวัน
ขางหนา" และปดทายดวยประโยควา "ผมเห็นกลุมอาจารยเปนคนหนุม และมีความคิดแบบนี้ ผมก็วางใจ และ
คงนอนตายตาหลับ"

แรงกาย แรงใจ แรงสมอง ที่คุณลุงสุพจน ทํามาตลอด ตามความคิด ความเชื่อของคุณลุงนั้น ไมเสียเปลา

แนนอน

ขอไวอาลัยแดคุณลุงสุพจน ดานตระกูล
........

ผมในฐานะผูสนใจประวัติศาสตรมือสมัครเลน ไมมีอะไรจะอุทิศใหกับลุงสุพจน ดานตระกูล (ผูไมมีปริญญา

บัตร เพียงจบการศึกษาในระดับที่ "อานออก เขียนได และคิดเปน" แตกลับเขียนงานไดดีกวาผูแบกปริญญา
ติดตัวเต็มไปหมด) นอกจากรวบรวมงานของลุงสุพจน ที่ปรากฏในโลกไซเบอร เพื่อใหอนุชนคนรุนหลังได
ทราบความคิดและ "สัจจะ" ในประวัติศาสตร ที่ลุงสุพจนพยายามเสนอมาตลอดชีวิต
 -5-
อนึ่ง ดวยสถานการณที่ผมอยูตางประเทศ คงทําไดเพียงรวบรวมงานของลุงสุพจนในอินเตอรเน็ตเทานั้น เชื่อ
วาอีกไมกี่วัน สนพ มิตรสหาย ลูกศิษยทางตัวอักษรของลุงสุพจน คงไดรวบรวมงานของลุงสุพจน (ซึ่งมี
จํานวนมาก มากกวา ศาสตราจารย ดร. หลายๆคน) ใหแพรหลายตอไป

ขอขอบคุณเว็บไซตที่รวบรวมงานของลุงสุพจน ดานตระกูล โดยเฉพาะ เว็บไซตของบุคคลที่ใชชื่อ "แดบรรพ

ชนผูอภิวัตน ๒๔๗๕"
.........

แด สุพจน ดานตระกูล (๒๔๖๖ - ๒๕๕๒)

ผูอุทิศตนใหกับ "สัจจะ" ในประวัติศาสตร และความคิด "วิทยาศาสตรสังคม"

ปยบุตร แสงกนกกุล
คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร
13 กุมภาพันธ พ.ศ. 2552
 -6-

รูจักสุพจน ดานตระกูลผานคํานําของชาญวิทยฯ ในหนังสือปรีดีคิด-ปรีดีเขียน

นายชาญวิทย เกษตรศิริ ไดเขียนคํานําในหนังสือ ปรีดีคิด-ปรีดีเขียน และคุณสุพจน ดานตระกูลได
รวบรวม-เรียบเรียงและหมายเหตุไว ในหนังสือ ๘๐ ปสุพจน ดานตระกูล เมื่อป ๒๕๔๖ ดังนี้

ดังที่เคยไดกลาวมาแลววา ในแงประวัติศาสตร ”ชาติ” ของการเมืองไทยสมัยใหมในรอบ ๑๐๐ ปที่

ผานมา ถาใหเอย “พระนามและ/หรือนาม” ของบุคคลสําคัญ (ทั้งหญิงและชาย) สัก ๑๐ ทาน และถามีทัศนคติ
ที่เปนวิชาการ มีเหตุมีผลและไมคับแคบแลว นาเชื่อวานามปรีดี พนมยงค (หรือหลวงประดิษฐมนูธรรม)
จะตองติดอยูในรายการนี้

ฯพณฯ ปรีดี พนมยงค มีความโดดเดนในหลายตอหลายเรื่อง เปนทั้งนักเรียนนักศึกษาที่ปราดเปรื่อง

กาวขึ้นมาในระดับสังคมชั้นสูงของไทยก็ดวยสติปญญาความสามารถสวนบุคคลหรือ “คุณวุฒ”ิ อันเปน
คุณสมบัติสําคัญของสังคมสมัยใหมที่เขามาแขงขันบารมีกับ “ชาติวุฒิ” ในแบบของสังคมเกา

ฯพณฯ ปรีดี เปน “นักปฏิวัติ” หรือ “ผูอภิวัฒน” ที่ยึดอํานาจเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕

เพื่อนํามาซึ่งระบอบรัฐธรรมนูญและประชาธิปไตย ทานดํารงตําแหนงการเมืองนับแตเปนรัฐมนตรี (ลอย)
รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย การตางประเทศ การคลัง และเปนนายกรัฐมนตรี รวมทั้งตําแหนงสําคัญ
ในฐานะผูสําเร็จราชการแทนพระองคของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลบทบาทในระดับ
“ชาติ” ที่สําคัญอีกดานหนึ่งก็คือการเปน “หัวหนา” ของขบวนการเสรีไทยในระหวางสงครามโลกครั้งที่ ๒
ทําการตอตานญี่ปุนและรวมมือกับฝายสัมพันธมิตร

แตในความสําคัญของ ฯพณฯ ปรีดี นั้นทานก็เปนบุคคลหนึ่งที่ถูกเขาใจผิดมากที่สุดในประวัติศาสตร

การเมืองไทย (ไมใชในรอบ ๑๐๐ ปที่ผานมา แตเปน ๒๐๐ ปดวยซ้ําไป) “ภาพลักษณ” ของทานมีทั้งที่เปน
“ขาว” ดังคุณสมบัติของความเปนนักปฏิวัติ นักชาตินิยม ผูอภิวัฒน ผูกูชาติดังกลาวขางตน แตก็มีความเปน
“ดํา” เปนผูลอบปลงพระชนม เปนคอมมิวนิสต เปนกบฏตอตานพระราชวงศ ดังคํานิยามกระบวนการนี้ของ
มรกต เจวจินดา ในหนังสือของเธอ “ภาพลักษณปรีดี พนมยงค กับการเมืองไทยฯ” (๒๕๔๓) กับของผาสุก
พงษไพจิตร และคริส เบเกอร ในหนังสือ Pridi by pridi (๒๐๐๐)วาทานถูก “กระทําใหเปนปศาจ” หรือ
demonization
 -7-
ประวัติศาสตรของ “ชาติไทย” ซึ่งรวมถึงประวัติและผลงานของ ฯพณฯ ปรีดี พนมยงค ดูจะตรงกับ
ขอสังเกตอันแหลมคมของ “ลูก-หลาน-เหลน” ในหนังสือ ๑ ศตวรรษ ศุภสวัสดิ์ (๒๕๔๓) ที่วา

“จนทุกวันนี้ ประวัติศาสตรไทยตองเปนพิการ ไมสมประกอบ เพราะถูกใชเปนเครื่องมือทางการเมือง

จนหมดสิ้น ความเปนศาสตร “วิชาประวัติศาสตรไทย” ถูกกําหนดกรอบใหตกอยูตามขอบเขต “ขาว-ดํา”
ของอุดมการณและทฤษฎี ทั้งของ “ขวา” และ “ซาย” ซึ่งตางก็มีพระเอกกับผูรายสําเร็จรูปตายตัว แทนที่จะ
มองขอเท็จจริงและเหตุผลที่เกิดขึ้นกันอยางตรงๆ ดวยสายตาที่ไมเอนเอียง”

ในป ๒๕๔๓ เปนปที่ครบรอบ ๑๐๐ ปชาตกาลของ ฯพณฯ ปรีดี พนมยงค และก็ไดรับการเชิดชูเกียรติ

ดวยการที่รัฐบาลไทยเสนอชื่อใหองคการยูเนสโก(United Nations Educational Scientific and Cultural
Organization) ประกาศรับรอง (ผานมาไดอยางฉิวเฉียด) ในฐานะ “บุคคลสําคัญของโลก” มีการจัดการเฉลิม
ฉลองกันทั้งปทั้งในภาครัฐและภาคเอกชน

ดูเหมือนวา “นามนั้น” ปรีดี พนมยงค จะไดรับการ “ขุดแตง” (excavated) ขึ้นมา “ฟนฟูและบูรณะ”

(restored and renovated) ใหมในวงกวางไดในระดับหนึ่ง แตก็นาเชื่อวา กระบวนการ demonization อัน
ยาวนานเปนเวลาเกือบครึ่งศตวรรษ ที่กระทําอยางตอเนื่องและมีประสิทธิภาพโดยความรวมมือระหวางฝาย
อํานาจนิยมกับอนุรักษนิยม ทั้งรัฐและเอกชนที่เต็มไปดวยโลภะโทสะและโมหะ ตลอดจนผลประโยชนสวน
บุคคลและพรรคพวก (พรอมดวยความรวมมือโดยรูตัวและไมรูตัวก็ตามของผูที่ยึดอยูกับ political quietism
หรือลัทธิ “เงียบนิยม” ทางการเมือง) นั้นก็นาเชื่อวา ภาพลักษณอันดํามืดและความเปน “ปศาจ” ถูกฝงลึกลง
ไปในความทรงจําของผูคนจํานวนไมนอยก็ยังคงอยูกับเราไปอีกนาน

ทามกลางกระบวนการของการสราง (construct) ภาพลักษณที่ดํามืดและเปนลบก็มีกระบวนการที่

พยายามจะ “รื้อถอน” (deconstruct) เพื่อ “ปฏิสังขรณ” ขึ้นใหม ซึ่งภาพของชีวิตและบทบาทของทานปรีดี
พนมยงค ในกระบวนการดานนี้ ดูเหมือนจะเปนผูรักความเปนธรรม ทั้งผูใกลชิดสนิทสนมกับ ฯพณฯ ทาน
ปรีดีเอง อยางงานของ ไสว สุทธิพิทักษ เดือน บุญนาค หรือ วิชิตวงศ ณ ปองเพชร ตลอดจนผลงานของผูที่
สนใจขอเท็จจริงทางประวัติศาสตรอยาง สุพจน ดานตระกูล รวมทั้งความโชคดีและมองการณไกลของทาน
ปรีดีเอง ที่กอตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตรและการเมือง จนมีลูกศิษยลูกหาทั้งโดยตรงและโดยออมรุน
แลว รุนเลาออกมาประกาศกองวา
 -8-
พอนําชาติดวยสมองและสองแขน พอสรางแควนธรรมศาสตรประกาศศรี
พอของขานามระบือชื่อปรีดี แตคนดีเมืองไทย ไมตองการ

ในการเฉลิมฉลอง ๑๐๐ ป ของ “มหาบุรุษ สามัญชน” หนึ่งในกิจกรรมนี้ก็คือ ความพยายามที่จะเรียนรู

ชีวิตและผลงานของทานปรีดี และแนนอนที่สุดก็คือ ความเขาใจที่ถูกตองวา “ทานไดทําอะไร และไมไดทํา
อะไร” ทั้ง “สําเร็จและลมเหลว” ในความเปนมนุษยปุถุชน (หาใชเทพ) ของทาน และที่สําคัญก็คือใน “สิ่งนั้น
ที่เรียกวาประวัติศาสตร” เปนเรื่องของ “ขอเท็จจริงบริสุทธิ์” หรือวา “ถูกสราง ตอเติม เสริมแตง” ขึ้นมาได
อยางไร มีความจําเปนหรือไมเพียงใด ที่ศาสตรแหงอดีตนั้นจําเปนที่จะตอง “ถูกรื้อถอนและปฏิสังขรณ”
ขึ้นมาใหม ทั้งนี้เพื่อคนรุนปจจุบันและอนาคต จะไดไมตองเดินวนและอับจนอยูในความมืดบอดดังเชนที่
เปนมานานแสนนาน

ผลงานของสุพจน ดานตระกูล ชิ้นนี้ เปนการคัดเลือกและรวบรวมในรูปแบบของ “สรรนิพนธ” หรือ

anthology เพื่อใหผูอานไดทราบถึงสิ่งที่ “ปรีดีคิด ปรีดีเขียน” เปนการนําเสนอเอกสารขั้นตน พรอมกับอธิบาย
ตอทายเพื่อทําใหเห็นภาพไดชัดเจนขึ้น ซึ่งจะเปนประโยชนอยางมหาศาลในการศึกษาชีวิตและผลงานของ
“มหาบุรุษ-สามัญชน” ผูนี้

สุพจน ดานตระกูล เปนหนึ่งในบรรดานัก “ขุดแตง” (excavated) และนัก “ฟนฟูและบูรณะ” (restored

and renovated) “ปรีดี พนมยงค” นาแปลกที่สุพจนนั้นหาไดเปนญาติมิตรสนิท หาไดเคยทํางานรวม หรือ
แมแตจะเปนลูกศิษย (มธก.) ของ ฯพณฯ ปรีดี แตอยางใดไม สุพจน “เรียนไมจบระดับมัธยม” และจากคํา
บอกเลาของสุพจนเอง ( ๕ เมษายน ๒๕๔๒) ก็บอกวา

“ผมเกิดในครอบครัวของพอคายอยในชนบท เมื่อวันที่ ๙ กันยายน ๒๔๖๖ ตรงกับวันอาทิตย แรม ๑๔

ค่ํา เดือน ๙ ปกุน ณ บานปลายคลองหมูที่ ๖ ตําบลเชียรเขา อําเภอปากพนัง (ตอมาไดแยกเปนอําเภอเชียรใหญ
และปจจุบันไดแยกเปนอําเภอเฉลิมพระเกียรติ) จังหวัดนครศรีธรรมราช”

สุพจนเลาตอไปวา

“เริ่มการศึกษาเบื้องตนจากโรงเรียนประชาบาลใกลบาน แลวไปตอชั้นมัธยมตนที่โรงเรียนประจํา
จังหวัด และชั้นมัธยมปลายที่กรุงเทพมหานคร แตดวยเหตุปจจัยหลายประการ การศึกษาภายใตระบบ
โรงเรียนก็ตองยุติลงในป พ.ศ. ๒๔๘๓ ขณะกําลังเรียนอยูในชั้นมัธยมปที่ ๖”
 -9-
กลาวไดวาหลังจากนั้นแลวสุพจนก็เลาเรียนจาก “มหาวิทยาลัยแหงชีวิต” ดังที่ไดเลาใหฟงตอไปอีกวา
“ความรูที่ไดมาจากการศึกษาภายใตระบบโรงเรียนจึงเพียงอานออก เขียนได และคิดเปน และก็ไดอาศัย
ความรูอานออก เขียนได และคิดเปนที่ไดมาจากการศึกษาภายใตระบบโรงเรียน ศึกษาเรียนรูโลกตอมาทั้ง
โอกาสโลก สังขารโลก และสัตตโลก เพื่ออธิบายโลกและเปลี่ยนแปลงโลก”

“ในระหวางสงครามโลกครั้งที่ ๒ พรรคพวกไดชักนําเขาทํางานกับกองทัพญี่ปุนในฐานะเสมียนโกดัง
ประจําอยูที่ทาเรือเขาฝาซี อําเภอละอุน จังหวัดระนอง อันเปนทาเรือที่ญี่ปุนสรางขึ้นใหมบนฝงแมน้ําละอุน
กม. ๙๓ เพื่อบริการขนสงยุทธสัมภาระและกําลังพลทางทะเล จากประเทศไทยสูพมาอีกเสนทางหนึ่ง และใน
โอกาสนั้นไดเขารวมกับพวกตอตานญี่ปุน (เสรีไทย) ทําหนาที่รายงานความเคลื่อนไหวของกําลังพลและยุทธ
ปจจัยของฝายญี่ปุนที่ผานเขาออกทางทาเขาฝาซี”

ดูเหมือนสงครามโลกครั้งที่ ๒ นี่แหละที่ทําใหสุพจน ดานตระกูล เขาไปสัมผัสกับปรีดี พนมยงคโดย

ไมรูตัว และก็เรียนรูอะไรตอมิอะไรจากประสบการณของความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญหลวงของโลกในกลาง
ศตวรรษที่แลว และที่สําคัญยิ่งไปกวานั้นก็คือ “ภายหลังสงครามไดเขาทํางานหนังสือพิมพ เริ่มจากเจาหนาที่
ตรวจปรูฟ (พิสูจนอักษร) ผูสื่อขาวโรงพัก (ขาวอาชญากรรม) ผูสื่อขาวกระทรวง( ขาวการเมืองและขาว
ราชการ) และจากหนาที่ผูสื่อขาวการเมือง จึงทําใหเกิดความสํานึกทางการเมืองและนําไปสูการเคลื่อนไหว
ทางการเมือง

จนกระทั่งถูกจับกุมในคดี ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๕ (หรือที่รูจักกันในนามของกบฏสันติภาพ) ใน

ขอหากบฏภายในและภายนอกราชอาณาจักร ถูกศาลพิพากษาลงโทษจําคุก ๒๐ ป แตลดเหลือ ๑๓ ป ๔ เดือน
แตติดคุกอยูประมาณ ๕ ปก็ไดรับนิรโทษกรรมในคราวฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ ในสมัยรัฐบาลจอมพล ป.
พิบูลสงคราม ออกจากคุณมาประกอบอาชีพหนังสือพิมพอยูประมาณ ๑ ป ก็ถูกจับกุมอีกครั้งหนึ่งในป
๒๕๐๑ ในยุคเผด็จการของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ในขอหากบฏภายในราชอาณาจักรและมีการกระทําอัน
เปนคอมมิวนิสต ถูกศาลทหารกรุงเทพพิพากษาลงโทษจําคุก ๓ ป ในความผิดตอความมั่นคงของรัฐ และยก
ฟองขอหามีการกระทําอันเปนคอมมิวนิสต”

มหาวิทยาลัยแหงชีวิต (ในคุก) นั้น ทําใหสุพจนกลาวอยางมั่นใจวา “โดยที่มีความสํานึกทางการเมือง

และสนใจการเมือง จึงไดขวนขวายศึกษาหาความรูเรื่องการเมืองจากทานผูรู ที่มีความคิดทางการเมือง ฝาย
กาวหนา รวมทั้งแสวงหาหนังสือฝายกาวหนามาอาน และสนใจศึกษคนควาประวัติศาสตรการเมืองไทย
ภายหลัง ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ อยางรับผิดชอบ”
 - 10 -
สุพจนกลาวเสริมอีกวา

“รวมทั้งเจริญรอยตามบาทพระพุทธองค ศึกษาคนควาเรื่องของโลกทั้งสามอยางมนสิการ จึงไดสรุป

ความเขาใจออกมาเปนขอเขียนจํานวนหนึ่ง มีตนฉบับอยูประมาณ ๗๐ เรื่อง สวนเขียนแถลงการณและสาสน
ในโอกาสตางๆ นั้นอีกจํานวนหนึ่ง”

ซึ่งรวมแลวอาจจะมากกวาผลงานของดุษฎีบัณฑิตหรือศาสตราจารย (ของรัฐ)ดวยซ้ําไป

ในบรรดาผลงานนิพนธเหลานั้น ก็มีสิ่งที่เรียกไดวาเปน magnum opus คือ ชีวิตและงานของ ดร.ปรีดี

พนมยงค ที่ตีพิมพครั้งแรก ๒๕๑๔ (และตีพิมพครั้งที่ ๓ ป ๒๕๔๓) รวมอยูดวย

จากการคนควางานชิ้นนี้ก็กลายเปนฐานทางวิชาการอยางสําคัญที่ทําใหสุพจน ดานตระกูล สามารถ

“ขุดแตง ฟนฟู และบูรณะ” ปรีดี พนมยงค ไดอยางเขมขน รวมทั้งชุดยอยๆ เล็กๆ ที่ออกมาเปนครั้งคราว ราคา
ถูก ในชวงทศวรรษ ๒๕๑๐ ก็ทําใหประชามหาชนพอจะไดเปดหู เปดตาขึ้นบางตอ “สัจจะและความเปนจริง”
โดยเฉพาะอยางยิ่ง “หนาประวัติศาสตรอันดํามืดและบิดเบี้ยว” นั้นของ “ชนชาติไทย”

การรวบรวมและจัดพิมพครั้งนี้ ก็เพื่อเฉลิมฉลอง ๑๐๐ ปชาตกาลฯ ดังกลาวขางตน ทั้งนี้โดยความ

สนับสนุนของคณะกรรมการดําเนินงานฉลอง ๑๐๐ ปชาตกาลฯ ภาคเอกชน และก็หวังเปนอยางยิ่งวา ผลงาน
นี้จะมีสวนในกระบวนการที่เกิดขึ้นใหมดังบทกวีของ “เฉินซัน” ๒๐ มิถุนายน ๒๕๒๗ ที่วา

เมื่อความดีทุกอยางยังคงอยู ประชาชนยอมรูวาที่นี่
‘มหาบุรุษ’ จักตองมี เมื่อนั้นทานปรีดีจะกลับมา

ดร.ชาญวิทย เกษตรศิริ
ประธานอนุกรรมการฝายนิทรรศการ
คระกรรมการจัดงานฉลอง ๑๐๐ ป รัฐบุรุษอาวุโส นายปรีดี พนมยงค
ประธานโครงการเอเชียตะวันออกเฉียงใตศึกษา
คณะศิลปศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร

จากหนังสือ “๘๐ ปสุพจน ดานตระกูล” ฉบับพิมพครั้งที่ ๑ เดือนตุลาคม ๒๕๔๖

 - 11 -

คุณสุพจน ดานตระกูลปาฐกถาเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนไทย

คุณสุพจน ดานตระกูลไดกลาวปาฐกถาที่สถาบันปรีดี พนมยงคเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนไทย
เมื่อวันที่ ๓ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๐ ความตอหนึ่งวา

นี่เปนคําอภิปรายของนายฟน สุพรรณสาร ซึ่งเปนหวงใยตอสถาบันพระมหากษัตริย เพราะฉะนั้นการ

เปลี่ยนแปลงเมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๕ ผูจงรักภักดีตอสถาบันพระมหากษัตริย ควรจะนึกถึง
คุณูปการของคณะราษฎรเปนอยางมากที่เชิดชูพระมหากษัตริยใหอยูเหนือการเมือง เพื่อใหสถาบันนี้ยืนยงคง
อยูชั่วฟาดิน แตอีกพวกหนึ่งที่อางตัววาจงรักภักดีกลับดึงพระมหากษัตริยลงมาเกือกกลั้วกับการเมือง อยางที่
นายฟน สุพรรณสาร ไดอภิปราย

ยังมีอีกทานหนึ่งซึ่งเปนบุคคลสําคัญ อภิปรายปญหานี้เชนกัน บุคคลสําคัญคนนี้และสืบตอมาจนถึง

ปจจุบันนี้ ลูกชายทานเปนถึงนายกรัฐมนตรี คนนั้นคือ คุณพโยม จุลานนท ผูแทนจังหวัดเพชรบุรี คุณพโยม
บอกวา

“ขาพเจาเองก็เคยไดรับราชการทหารมหาดเล็กในราชสํานักพระปกเกลา มาเปนเวลา ๔ ป ขาพเจาเคารพ

และเทิดทูนราชบัลลังกพระเกียรติของพระมหากษัตริยอยางแทจริง ไมนอยไปกวาทานผูที่รางรัฐธรรมนูญ
(ฉบับป ๒๔๙๒-แดบรรพชนฯ)แตวาเปนผูที่รักษาอํานาจเหมือนกัน ไดอานไดพิจารณาดู รวมทั้งไดยืมบันทึก
การอภิปรายไปดูแลว ในหมวดที่ ๒ นี้เทาที่บันทึก ทานผูรางไดถวายอํานาจแกพระมหากษัตริยเกินกวาที่ไดมี
มาแลวในรัฐธรรมนูญฉบับกอนๆ ของเราทีไดใชมา ขาพเจารูสึกวาความจริงนั้นการที่เราจะพยายามถวาย
อํานาจใหแกพระมหากษัตริย ถาพูดถึงในทางดี ขาพเจาก็รับรองเหมือนกันวา อาจจะมีผลดีมาก แตในทาง
เดียวกัน ขาพเจาใครขอใหสภานี้ พิจารณาทางกลับกันบาง เพราะธรรมดาทุกสิ่งทุกอยางยอมมีคุณมีโทษ การ
ที่เราถวายอํานาจแกพระมหากษัตริยมากเกินไปนั้น ไดมีผูทักทวงหลายทานวา เราไดเทิดทูนวาไว
พระมหากษัตริยนั้น เราถือวาเปนยอดแหงความเคารพสักการะ เราจะละเมิดมิได อันนี้เรารับรองกันมานาน
แลววา เราเทิดทูนพระมหากษัตริยของเราอยางนั้น แตวาในขณะเดียวกัน รัฐธรรมนูญฉบับนี้กลับมอบพระ
ราชภาระใหแกพระมหากษัตริยหลายสิ่งหลายประการ ทั้งสวนพระองคและในสวนนิติบัญญัติ และบริหารก็
เปนเชนนั้น แลวธรรมดาใครๆ ก็ยอมรูวา สี่ตีนยังรูพลาดนักปราชญยังรูพลัง ฉะนั้นแลวจะไมมีการผิดพลาด
อยางไร
 - 12 -
ก็เมื่อมีการพลาดพลั้งแลว ปญหาเรื่องเคารพสักการะและละเมิดตางๆ ก็จะกระทบสั่นคลอนได ทั้งนี้วา
โดยทั่วๆ ไปแลว รองลงมาจากรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ไดบัญญัติพระชนมายุไว ซึ่งทานอางวาตางประเทศเขา
บัญญัติกัน ขาพเจาก็ไมเถียง ทานอางได

พระชนมายุใหทรงบรรลุนิติภาวะของกษัตริยอายุ ๑๘ ปนั้น ในเมื่อพระมหากษัตริยเรายังไมไดจุติมา

จาดดวงอาทิตยเหมือนญี่ปุน แลวก็ทําไมคนไทยอายุ ๑๘ ป จะทําอะไรไมผิดพลั้ง อายุ ๔๐ หรือ ๕๐ ก็
ผิดพลาดได (คือตอนจะแกรัฐธรรมนูญใหกษัตริยบรรลุนิติภาวะเมื่ออายุ ๑๘ ป ไมตองมีผูสําเร็จราชการ
คุณพโยม แกคัดคานไมเห็นดวยเพราะกลัววากษัตริยจะทําผิด-สุพจน)..

ไดมีการอภิปรายกันมากแลววาในเรื่องผูใดจะกลาวหา หรือฟองรองพระมหากษัตริยในทางใดๆ ไมได

อันนี้ใครจะขอชี้ใหเห็นวามันขัดกับหมวด ๓ มาตรา ๒๗ ที่บอกวา บุคคลยอมเสมอกันในกฎหมาย ขาพเจา
ของใจวา ก็เมื่อเปนเชนนี้แลว ทําไมพระมหากษัตริยไมใชชาวไทยอยางนั้นหรือ ถาอยางนั้นเอาแบบญี่ปุนสิ
(นี่เปนคําของคุณพโยม) เพราะพระมหากษัตริยสืบสันตติวงศมาจากดวงอาทิตย ถาเชนนั้นขาพเจาก็ยอมรับวา
ไมใชคนธรรมดา

ความจริงมาตรา ๕ ก็บัญญัติไวแลว รัฐธรรมนูญฉบับกอนๆ ก็ไมเคยบัญญัติบอกวาฟองรองใดๆ ไมได

ขาพเจาใครจะขอตั้งขอสังเกตอันหนึ่งวา การสืบราชสันตติวงศนั้น สืบลงมาเปนลําดับ แตหากวาในราช
ตระกูลนั้นบังเอิญทานผูนั้นไดกระทําผิดกฎหมายอาญาขึ้นกอน แตคดียังไมไดมีการฟองรอง แตบังเอิญไดถูก
สถาปนาขึ้นครองราชยบัลลังกขึ้นมาแลว การฟองรองการกระทําความผิดกอนเสวยราชยก็ฟองรองไมได
เพราะเปนพระมหากษัตริย เชนนี้ขาพเจาเห็นวามันขัดกัน ขาพเจามีความเห็นอยางนี้

เราไดรับรองวาเราพูดไปอยางหนึ่ง ขาพเจาตําหนิวา การที่เราวางหลักเพื่อปลอบใจประชาชนไทยวาให

สิทธิวา บุคคลยอมเสมอกันในทางกฎหมาย ฐานันดรศักดิ์ก็ดี ทุกสิ่งทุกอยางนั้นประชาชนเชื่อวา ตอไปนี้เรา
เทากันหมด แตความจริงในหมวด ๒ ยกใหพระมหากษัตริยเปนบุคคลที่จุติมาจากสวรรคอยางนี้ ขาพเจาเห็น
วาบางทีเราพูดกับทําไมตรงกัน”

นี่เปนขอสังเกตของคุณพโยมเรื่องการฟองรองพระมหากษัตริย

จากหนังสือ "ขอเท็จจริงทางประวัติศาสตร และพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว

ฉบับ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕"
 - 13 -

ปรีดี พนมยงค กับสถาบันกษัตริยและกรณีสวรรคต สุพจน ดานตระกูล

เกี่ยวกับผูเขียน : สุพจน ดานตระกูล ผูอํานวยการสถาบันวิทยาศาสตรสังคม

อัญเชิญขึ้นครองราชย
จากความขัดแยงระหวางพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ กับรัฐบาลพระยาพหลพล
พยุหเสนา อันเปนเหตุใหพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ทรงสละราชสมบัติเมื่อวันที่ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗ และ
โดยที่พระองคไมไดทรงแตงตั้งผูใดเปนองครัชทายาท รัฐบาลพระยาพหลฯ จึงประชุมปรึกษาหารือกันใน
ระหวางเวลาหาวัน ตั้งแตวันที่ ๒ มีนาคม ถึงวันที่ ๗ มีนาคม ๒๔๗๗ เพื่อพิจารณาหาเจานายในพระราชวงศ
จักรีขึ้นเปนพระมหากษัตริยสืบตอไปตามบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ พุทธศักราช ๒๔๗๕ และโดยนัยแหง
กฎมณเฑียรบาล พุทธศักราช ๒๔๖๗

กฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศมีดวยกัน ๘ หมวด ๒๑ มาตรา หมวดที่สําคัญคือหมวดที่

๔ วาดวยลําดับขั้นผูสืบราชสันตติวงศ และหมวดที่ ๕ วาดวยผูที่ตองยกเวนจากการสืบราชสันตติวงศ

หมวดที่ ๔ มาตราที่ ๙ บัญญัติไววา

“ลําดับขั้นเชื้อพระบรมราชวงศ ซึ่งจะควรสืบราชสันตติวงศไดนั้น ทานวาใหเลือกตามสายตรงกอน

เสมอ ตอไมสามารถเลือกทางสายตรงไดแลว จึงใหเลือกตามเกณฑที่สนิทมากและนอย

“เพื่อใหสิ้นสงสัย ทานวาใหวางลําดับสืบราชสันตติวงศไวดังตอไปนี้...”

ครั้นแลวทานก็ลําดับพระญาติวงศผูมีสิทธิ์สืบราชสันตติวงศ นับตั้งแตสมเด็จหนอพุทธเจาเปนปฐมลง
ไป สรุปใหเขาใจงายๆ ดังนี้

ลําดับที่ ๑ พระราชโอรสหรือพระราชนัดดา

ลําดับที่ ๒ กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา แตทรงมีสมเด็จพระอนุชา

ที่รวมพระราชชนนี หรือพระราชโอรสของสมเด็จพระอนุชา
 - 14 -
ลําดับที่ ๓ กรณีสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา กับไรทั้งสมเด็จพระอนุชา
รวมพระราชชนนี แตทรงมีสมเด็จพระเชษฐาหรือสมเด็จพระอนุชาตางพระราชชนนี หรือพระโอรสของ
สมเด็จพระเชษฐาหรือพระอนุชา

ลําดับที่ ๔ กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา กับไรทั้งสมเด็จพระอนุชา

ที่รวมพระราชชนนี และไรสมเด็จพระเชษฐาหรือพระอนุชาตางพระราชชนนี แตทรงมีพระเจาพี่ยาเธอหรือ
พระเจานองยาเธอหรือพระโอรสของพระเจาพี่ยาเธอหรือพระเจานองยาเธอ

ลําดับที่ ๕ กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา พระอนุชารวมพระราช

ชนนีและพระอนุชาตางพระราชชนนี พระเจาพี่ยาเธอ นองยาเธอ แตทรงมีสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอและ
พระเจาบรมวงศเธอหรือพระโอรส

ดังกลาวนี้คือลําดับพระองคผูมีสิทธิ์สืบราชสันตติวงศตามกฎมณเฑียรบาล หมวดที่ ๔ มาตรา ๙ แตมี

ขอบังคับวาดวยผูที่ตองยกเวนจากการสืบราชสมบัติไวในหมวดที่ ๕ มาตรา ๑๑ วาดังนี้

๑. มีพระสัญญาวิปลาส

๒. ตองราชทัณฑ เพราะประพฤติผิดพระราชกําหนดกฎหมายในคดีมหัตโทษ

๓. ไมสามารถทรงเปนอัครพุทธศาสนูปถัมภก

๔. มีพระชายาเปนนางตางดาว กลาวคือนางที่มีสัญชาติเดิมเปนชาวประเทศอื่น นอกจากชาวไทยโดยแท

๕. เปนผูที่ไดถูกถอดถอนออกแลวจากตําแหนงพระรัชทายาท ไมวาการถูกถอดถอนจะไดเปนไปในรัชกาล
ใดๆ

๖. เปนผูที่ไดถูกประกาศยกเวนออกเสียจากลําดับสืบราชสันตติวงศ

กฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศดังกลาวนี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว
รัชกาลที่ ๖ ไดทรงตรากอนขึ้นที่พระองคจะเสด็จสวรรคตเพียงหนึ่งป (คือตราขึ้นในเดือนพฤศจิกายน
๒๔๖๗ และพระองคเสด็จสวรรคตในวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๔๖๘) และกอนที่พระองคจะเสด็จสวรรคต
สองเดือน พระองคไดทรงมีพระบรมราชโองการลงวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๔๖๘ ถึงเสนาบดีวัง เกี่ยวกับองครัช
 - 15 -
ทายาทที่จะสืบสันตติวงศตอจากพระองคทาน (ขณะนั้นสมเด็จพระนางเจาสุวัทนา พระวรราชเทวี กําลังทรง
พระครรภ ยังไมแนใจวาจะเปนพระราชโอรสหรือพระราชธิดา) พระบรมราชโองการมีความตอนหนึ่งวา

“...ใหขามหมอมเจาวรานนทธวัช ในสมเด็จพระเจากรมขุนเพชรบูรณอินทราไชยนั้นเสียเถิด เพราะ

หมอมเจาวรานนทธวัชมีแมที่ไมมีชาติสกุลเกรงวาจะไมเปนที่เคารพแหงพระบรมวงศานุวงศ...”

ตอมาในวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ กอนเสด็จสวรรคตเพียงวันเดียว พระนางเจาสุวัทนา พระวร

ราชเทวี มีพระประสูติกาลพระราชธิดา (สมเด็จเจาฟาหญิงเพชรรัตนราชสุดาฯ) จึงเปนอันวาพระบาทสมเด็จ
พระมงกุฎเกลาฯ ไมมีพระราชโอรสที่จะสืบสันตติวงศ การสืบสันตติวงศ จึงตองเปนไปตามเงื่อนไขขอ ๒
แหงกฎมณเฑียรบาล เงื่อนไขขอ ๒ ไดบัญญัติไววา

“กรณีซึ่งสมเด็จพระเจาอยูหัวไรพระราชโอรสและพระราชนัดดา แตทรงมีสมเด็จพระอนุชาที่รวม
พระราชชนนี หรือพระราชโอรสของสมเด็จพระอนุชา”

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงมีพระเชษฐภคินีและพระอนุชารวมพระราชชนนีดวยกัน
เกาพระองค คือ

๑. สมเด็จเจาฟาหญิงพาหุรัดมณีมัย (ประสูติเมื่อ ๑๔ ธันวาคม ๒๔๒๑ สิ้นพระชนมเมื่อ ๒๖ สิงหาคม

๒๔๓๐)

๒. พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว

๓. สมเด็จเจาฟาตรีเพ็ชรุตมธํารง

๔. จอมพล สมเด็จเจาฟาจักรพงษภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ (ตนสกุลจักรพงษ ณ อยุธยา)

๕. สมเด็จเจาฟาศิริราชกกุธภัณฑ

๖. สมเด็จเจาฟาหญิง (ประสูติและสิ้นพระชนมในวันเดียวกัน)

๗. พลเรือเอก สมเด็จเจาฟาอัษฎางคเดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา (ตนสกุลอัษฎางค ณ อยุธยา)

๘. สมเด็จเจาฟาจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณอินทราชัย (ตนสกุลจุฑาธุช) และ

 - 16 -
๙. สมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน กรมขุนสุโขทัยธรรมราชา (รัชกาลที่ ๗)

ในขณะที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ สวรรคตนั้น พี่นองรวมพระราชชนนีกับพระองคทานที่ยัง

มีพระชนมชีพอยูก็แตสมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน กรมขุนสุโขทัยธรรมราชาพระองคเดียว ซึ่งเปนพระ
อนุชาองคสุดทอง และมีนัดดาสองพระองค คือ พระองคเจาจุลจักรพงษ โอรสของกรมหลวงพิษณุโลกประชา
นาถ กับหมอมเจาวรานนทธวัช โอรสของกรมขุนเพ็ชรบูรณอินทราชัย

กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถขณะยังมีพระชนมชีพอยูนั้น ดํารงฐานะเปนรัชทายาทของ
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ ดวยเปนพระอนุชาถัดจากพระองค และขณะนั้นกรมหลวงพิษณุโลกฯ มี
หมอมแคทยาเปนชายา ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาฯ พระราชบิดา ทรงรับเปนสะใภหลวง ม.ร.ว.นริศ
รา จักรพงษ พระธิดาพระองคเจาจุลจักรพงษ เลาไวในหนังสือแคทยาและเจาฟาสยาม วา ชื่อ จุลจักรพงษ เปน
ชื่อที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ ทรงประทานตั้งใหโดยเปลี่ยนจากชื่อ พงษจักร ที่สมเด็จ
พระบรมราชินีนาถเสาวภาผองศรี ประทานตั้งใหแตแรก

ดังนั้นตามเงื่อนไขขอ ๒ แหงกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ พระองคเจาจุลจักรพงษอยู

ในฐานะที่จะไดรับการสถาปนาขึ้นเปนพระมหากษัตริยสืบตอจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ เพราะ
เปนพระโอรสของสมเด็จพระอนุชา องครัชทายาท (กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ)

สวนหมอมเจาวรานนทธวัช พระโอรสของกรมขุนเพ็ชรบูรณอินทราชัย ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาลก็มี

สิทธิ์สืบราชสันตติวงศเปนพระองคถัดไปจากจากพระองคเจาจุลฯ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ ไดทรงมี
พระบรมราชโองการใหขามไปเสียดังที่ยกมาขางตน

จากพระบรมราชโองการฉบับวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๔๖๘ เปนเครื่องชี้ใหเห็นวา พระบาทสมเด็จพระ

มงกุฎเกลาฯ ทรงรับในสิทธิ์สืบราชสันตติวงศของพระองคเจาจุลฯ เพราะถาพระองคไมทรงรับในสิทธิ์
ดังกลาวนี้ พระองคจะตองระบุไวในพระบรมราชโองการฉบับเดียวกันนี้วาใหขามไปเสีย (เพราะมีแมเปนนาง
ตางดาว) เชนเดียวกับที่ทรงระบุใหขามหมอมเจาวรานนทธวัช (เพราะมีแมไมมีชาติสกุล) นั้นแลว

แตมีแมเปนนางตางดาวไมอยูในขอหามตามมาตรา ๑๑ (๔) หามแตมีชายาเปนนางตางดาวเทานั้น

ในที่ประชุมของพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญ ในคืนวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ ซึ่งมีจอมพล

สมเด็จเจาฟากรมพระยาภาณุพันธุวงศวรเดชเปนประธานของที่ประชุมอันประกอบดวย
 - 17 -
จอมพล สมเด็จพระเจาพี่ยาเธอ เจาฟากรมพระนครสวรรควรพินิต ผูเปยมไปดวยพระบารมี ไดมี
ความเห็นใหอันเชิญสมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน กรมขุนสุโขทัยธรรมราชา ขึ้นครองราชยเปน
พระมหากษัตริยองคที่ ๗ แหงราชวงศจักรี

ดังนั้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ สละราชสมบัติ โดยกฎมณเฑียรบาล พระองคผูสืบราช

สันตติวงศคือ พระองคเจาจุลจักรพงษ ซึ่งเปนสายตรงคือ โอรสของพระเชษฐา (กรมหลวงพิษณุโลกฯ) มี
สิทธิ์ในการสืบราชสันตติวงศกอนกรมขุนสุโขทัย (รัชกาลที่ ๗) แตดวยบารมีของ จอมพล สมเด็จพระเจาพี่ยา
เธอเจาฟากรมพระนครสรรควรพินิต ไดชวยสงใหกรมขุนสุโขทัยขุนสูราชบัลลังกขามพระองคเจาจุลจักร
พงษไปดังกลาวแลว

สวนกรมหลวงสงขลาฯ สมเด็จพระราชบิดานั้น เปนอนุชาของสมเด็จเจาฟามหาวชิรุณหิส สยาม

มกุฎราชกุมาร ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวกับสมเด็จพระนางเจาสวางวัฒนา บรมราชเทวี
(สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจา)

แตสมเด็จเจาฟามหาวชิรุณหิส สยามมกุฎราชกุมารสิ้นพระชนมเสียกอนที่จะไดขึ้นครองราชย ตอมา

สมเด็จพระราชบิดา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาฯ ไดสถาปนาสมเด็จเจาฟา กรมขุนเทพทวาราวดี ใน
สมเด็จพระนางเจาเสาวภาผองศรี พระบรมราชินีนาถ เปนสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร
(แทนที่จะเปนกรมหลวงสงขลาฯ พระอนุชาของสมเด็จเจาฟามหาวชิรุณหิส สยามมกุฎราชกุมารพระองค
กอน) และถานับโดยศักดิ์ทางพระมารดาแลว สมเด็จพระนางเจาเสาวภาผองศรี พระมารดาของกรมขุนเทพ
ทวาราวดี (รัชกาลที่ ๖) เปนพระนองนาง (ประสูติ ๑ มกราคม ๒๔๐๖) ของสมเด็จพระนางเจาสวางวัฒนา
(ประสูติ ๑๐ กันยายน ๒๔๐๕ นับตามปปฏิทินเกา) ในสมเด็จพระมารดา สมเด็จพระปยมาวดี ที่มีพระพี่นาง
องคโตรวมครรภพระมารดาเดียวกัน คือ พระองคเจาหญิงสุนันทากุมารีรัตน (ประสูติ ๑๐ พฤศจิกายน
๒๔๐๓) หรือพระนางเรือลม

ที่ผมอุตสาหลําดับความการสืบราชสันตติวงศมานั้น ก็เพื่อเปนหลักฐานแสดงใหเห็นวา ทาน

ปรีดี พนมยงค มีสวนสําคัญอยางไรบางในการสนับสนุนเชื้อสายกรมหลวงสงขลานครินทรขึ้นนั่งบัลลังก
พระมหากษัตริยแหงราชจักรีวงศ ทั้งที่ถูกขามมาแลว

ในการประชุมคณะรัฐมนตรีระหวางวันที่ ๒-๗ มีนาคม ๒๔๗๗ ครั้งนั้นทานปรีดีไดบันทึกไวใน

หนังสือ บางเรื่องเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ ในสงครามโลกครั้งที่ ๒ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้
 - 18 -
“(๑) พระองคเจาจุลจักรพงษ ซึ่งเปนพระโอรสของสมเด็จเจาฟาจักรพงษภูวนาถ ที่ทรงเปนรัชทายาท
ในรัชกาลที่ ๖ ครั้นแลวจึงพิจารณาคําวา “โดยนัย” แหงกฎมณเฑียรบาล ๒๔๖๗ นั้นพระองคเจาจุลจักรพงษ
จะตองยกเวนตามมาตรา ๑๑ (๔) แหงกฎมณเฑียรบาลหรือไมเพราะมารดามีสัญชาติเดิมเปนตางประเทศ ซึ่ง
ตามตัวบทโดยเครงครัดกลาวไวแตเพียง ยกเวนผูสืบราชสันตติวงศที่มีพระชายาเปนคนตางดาว (ขณะนั้น
พระองคเจาจุลจักรพงษยังไมมีพระชายาเปนนางตางดาว) รัฐมนตรีบางทานเห็นวาขอยกเวนนั้นใชสําหรับรัช
ทายาทองคอื่น แตไมใชกรณีสมเด็จเจาฟาจักรพงษภูวนาถ ซึ่งขณะที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาฯ
สถาปนาเปนรัชทายาทนั้น ก็ทรงมีพระชายาเปนนางตางดาวอยูแลว และทรงรับรองเปนสะใภหลวงโดย
ถูกตอง แตสวนมากของคณะรัฐมนตรีตีความคําวา ‘โดยนัย’ นั้นยอมนํามาใชในกรณีผูซึ่งจะสืบราชสันตติ
วงศมีพระมารดาเปนนางตางดาวดวย”

รัฐมนตรีสวนขางมากที่ตีความคําวา ‘โดยนัย’ ดังกลาวนี้มีทานปรีดีรวมอยูดวย และเปนคนสําคัญใน

การอภิปรายชักจูงใหรัฐมนตรีสวนขางมากมีความเห็นรวมกับทาน

ที่ประชุมจึงไดพิจารณาถึงพระองคอื่นๆ ตามกฎเกณฑของกฎมณเฑียรบาลที่ระบุไววา “...ตอไม

สามารถเลือกทางสายตรงไดแลว จึงใหเลือกตามเกณฑที่สนิทมากนอย”

ในบรรดาพระงคที่สนิทมากและนอยนี้มี อาทิ กรมพระนครสวรรคฯ และพระโอรส พระโอรสของ

สมเด็จเจาฟาฯ กรมหลวงสงขลานครินทร พระโอรสของสมเด็จเจาฟายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร
และในที่สุดคณะรัฐมนตรีมีความเห็นเปนเอกฉันทตามการชี้นําของทานปรีดีที่เห็นสมควรสถาปนาพระโอรส
ของสมเด็จเจาฟาฯ กรมหลวงสงขลานคริทร คือ พระวรวงศเธอพระองคเจาอานันทมหิดล ขึ้นเปนกษัตริย
รัชกาลที่ ๘ สืบตอจากพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ อันเปนการกลับเขาสูสายเดิม คือสายสมเด็จเจาฟา
มหาวชิรุณหิส สยามมกุฎราชกุมาร

การสถาปนาพระวรวงศเธอ พระองคเจาอานันทมหิดลขึ้นเปนพระมหากษัตริย นอกจากจะเปนการ

กลับคืนเขาสูสายเดิมโดยชอบธรรมแลวยังเปนไปตามพระราชดําริของพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ อีกดวย
บันทึกลับที่จดโดยพระยามหิธร เสนาบดีกระทรวงมุรธาธร วาดังนี้

“วันที่ ๓๐ มิถุนายน ๒๔๗๕ เวลา ๑๗.๑๕ น. โปรดเกลาฯ ใหพระยามโนปกรณฯ พระยาศรีวิสารฯ

พระยาปรีชาชลยุทธ พระยาพหลฯ กับหลวงประดิษฐมนูธรรม มาเฝาฯ ที่วังสุโขทัย มีพระราชดํารัสวา
อยากจะสอบถามความบางขอและบอกความจริงใจ ฯลฯ อีกอยางหนึ่งอยากจะแนะนําเรื่องสืบสันตติวงศ
 - 19 -
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาฯ และพระพุทธเจาหลวงไดเคยทรงพระราชดําริที่จะออกจากราชสมบัติ
เมื่อทรงพระชราเชนเดียวกัน ในสวนพระองคพระเนตรก็ไมปรกติคงทนงานไปไดไมนาน เมื่อการณปรกติ
แลว จึงอยากจะลาออกเสีย ทรงพระราชดําริเห็นวา พระโอรสสมเด็จเจาฟาฯ กรมขุนเพ็ชรบูรณ ก็ถูกขาม
มาแลว ผูที่จะสืบราชสันตติวงศตอไป ควรจะเปนพระโอรสของสมเด็จเจาฟาฯ กรมหลวงสงขลานคริทร
ฯลฯ”

ดังกลาวนี้ จะเห็นไดวาทานปรีดีเปนผูมีบทบาทสําคัญยิ่งในการอัญเชิญในหลวงอานันทฯ ขึ้น

ครองราชย เมื่อ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗

ปกปองราชบัลลังก
ในคดีดําที่ ๔๒๒๖/๒๕๒๑ ทานปรีดี พนมยงค โจทกยื่นฟองนายรอง ศยามานนท ศาสตราจารย
ทางประวัติศาสตร จําเลย กรณีที่ศาสตราจารยผูนั้นบิดเบือนประวัติศาสตร หมิ่นประมาทใสความ ซึ่งในที่สุด
จําเลยรับผิดตามฟองนั้น คําบรรยายฟองตอนหนึ่งที่แสดงใหเห็นถึงความกลาหาญและเสียสละของนายปรีดีที่
ตอสูปกปองราชบัลลังก วาดังนี้

“เมื่อวันที่ ๑๒ พฤศจิกายน ๒๔๘๔ ไดมีพระราชกฤษฎีกาแตงตั้งใหจอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนผู

บัญชาการทหารสูงสุด และพลโทมังกร พรหมโยธี เปนรองผูบัญชาการทหารสูงสุด ตอมาอีก ๖ วัน คือ ใน
วันที่ ๑๘ เดือนเดียวกันนี้ ก็ไดมีกฤษฎีกาเพิ่มเติมอีกฉบับหนึ่งวา ใหจอมพลพิบูลฯ มีอํานาจสิทธิ์ขาดผูเดียวใน
การสั่งทหารสามเหลาทัพ อันเปนอํานาจพิเศษยิ่งกวาผูบัญชาการทหารสูงสุดอื่นๆ

“ครั้นตอมาในปลายเดือนพฤศจิกายนนั้นเอง คือกอนที่ญี่ปุนจะรุกรานไทย ในวันที่ ๘ ธันวาคม

๒๔๘๔ จอมพลพิบูลฯ ไดเสนอที่ประชุมคณะรัฐมนตรีใหบัญญัติกฎหมายยกเลิกบรรดาศักดิ์ไทยเดิม โดย
สถาปนา ‘ฐานันดรศักดิ์’ (Lordship) ตามแบบฝรั่งขึ้นใหม คือ ดยุก, มาควิส, เคานท, ไวสเคานท, บารอน ฯลฯ
โดยตั้งศัพทใหมขึ้นเพื่อใชสําหรับฐานันดรศักดิ์เจาศักดินาใหม คือ สมเด็จเจาพญา, ทานเจาพญา, เจาพญา,
ทานพญาฯลฯ สวนภรรยาของฐานันดรเจาศักดินาใหมนั้นใหเติมคําวา ‘หญิง’ ไวขางทาย เชน ‘สมเด็จเจาพญา
หญิง’

“แตหลวงวิจิตรวาทการเสนอใหเรียกวา ‘สมเด็จหญิง’ และฐานันดรเจาศักดินาใหมีคําวา ‘แหง’ (of)

ตอทายดวยชื่อแควนหรือบริเวณทองที่ เชน สมเด็จเจาพญาแหงแควน... พญาแหงเมือง... ฯลฯ ทํานอง
 - 20 -
ฐานันดรศักดินายุโรป เชน ดยุก ออฟ เบดฟอรด ฯลฯ ฐานันดรเจาศักดินาใหมนี้ใหแกรัฐมนตรีและขาราชการ
ไทยตามลําดับตําแหนงเครื่องราชอิสริยาภรณสายสะพาย เชน จอมพลพิบูลฯ ไดรับพระราชทานสายสะพาย
นพรัตน ก็จะไดดํารงฐานันดรเจาศักดินาเปน ‘สมเด็จเจาพญาแหง...’

“ฐานันดรเจาศักดินาใหมนั้นทายาทสืบสันตติวงศไดเหมือนในยุโรปและญี่ปุน อันเปนวิธีการซึ่ง
นักเรียนที่ศึกษาประวัติศาสตรนายพลนโปเลียน โบนาปารต ทราบกันอยูวา ทานนายพลผูนั้นไดขยับขึ้นทีละ
กาวทีละกาว จากเปนผูบัญชาการกองทัพแลวเปนกงสุลคนหนึ่งในคณะกงสุล ๓ คนที่มีอํานาจสิทธิ์ขาด
ปกครองประเทศฝรั่งเศส ครั้นแลวนายพลนโปเลียน โบนาปารต ก็เปนกงสุลผูเดียวตลอดกาลซึ่งมีสิทธิ์ตั้ง
ทายาทสืบตําแหนง

“รัฐมนตรีที่เปนผูกอการฯ จํานวนหนึ่งรวมทั้งโจทกดวยนั้น ไดคัดคานจอมพลพิบูลฯ วาขัดตออุดม

คติของคณะราษฎร อันเปนเหตุใหจอมพลพิบูลฯ ไมพอใจ ทานจึงเสนอใหที่ประชุมเลือกเอาสองทาง คือทาง
หนึ่งตกลงตามแผนสถาปนาฐานันดรเจาศักดินาอยางใหม ทางที่สองเวนคืนบรรดาศักดิ์เดิมทุกคน

“รัฐมนตรีสวนขางมาจึงลงมติในทางเวนคืนบรรดาศักดิ์เดิม เมื่อจอมพลพิบูลฯ แพเสียงขางมากในที่

ประชุมคณะรัฐมนตรีแลว ทานจึงเสนอวาเมื่อเวนคืนบรรดาศักดิ์เกาแลว ผูใดจะใชชื่อและนามสกุลเดิม หรือ
เปลี่ยนนามสกุลตามชื่อบรรดาศักดิ์เดิมก็ได

“โจทก (ทานปรีด-ี ผูเขียน) กับรัฐมนตรีสวนหนึ่งกลับใชชื่อและนามสกุลเดิม แตจอมพลพิบูลฯ

เปลี่ยนนามสกุลเดิมของทานมาใชตามราชทินนามวา ‘พิบูลสงคราม’ และรัฐมนตรีบางทานก็ใชชื่อเดิม โดย
เอาสกุลเดิมเปนชื่อรอง และใชราชทินนามเปนนามสกุล ซึ่งเปนตนเหตุแหงชื่อและนามสกุลยาวๆ แพรหลาย
จนทุกวันนี”้

ตอกรณีดังกลาว พระวรวงศเธอพระองคเจาอาทิตยทิพอาภา อดีตประธานคณะผูสําเร็จราชการแทน

พระองค ไดใหการเปนพยานในคดีอาชญากรสงคราม ที่มีจอมพล ป. พิบูลสงครามเปนจําเลย มีความตอน
หนึ่งรับกันกับคําฟองของทานปรีดีขางตน ดังนี้

“ตอนที่ จอมพล ป. นําใหมีการลาออกหรือใหพนจากบรรดาศักดิ์กันนั้น ขุนนิรันดรชัยไดมาทาบทาม

ขาพเจาวา จะไดมีการแตงตั้งบรรดาศักดิ์กันใหมเปนสมเด็จเจาพญาชายบาง สมเด็จเจาพญาหญิงบาง และขุน
นิรันดรชัยถูกแตงตั้งใหเปนกรรมการ โดยยึดหลักเกณฑวา ผูที่ไดสายสะพายนพรัตนจะไดเปนสมเด็จเจาพญา
 - 21 -
ชาย ซึ่งมีจอมพล ป. คนเดียวที่ไดสายสะพายนั้น เมื่อตั้งสมเด็จเจาพญาชายแลว เมียของผูนั้นก็ไดเปนสมเด็จ
เจาพญาหญิงตามไปดวย

“ขาพเจา รูสึกวา จอมพล ป. นั้น กระทําการเพื่อจะเปนพระเจาแผนดินเสียเอง แลวภรรยาจอมพล ป. ก็

มีความมักใหญใฝสูงทํานองเดียวกันเอารูปไปฉายในโรงหนังใหคนทําความเคารพโดยมีการบังคับ ในการ
ทําบุญวันเกิดก็ทําเทียมวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระเจาแผนดิน เชน มีตราไกกางปกประดับธงทิว
ทํานองเดียวกับตราครุฑหรือตราพระบรมนามาภิไธยยอ และไดสรางเกาอี้ขึ้นในทํานองเดียวกับเกาอี้โทรนข
องพระเจาแผนดินเวนแตใชตราไกกางปกแทนตราครุฑเทานั้น...”

ในคําสั่งกระทรวงมหาดไทย ลงวันที่ ๒๙ กรกฎาคม ๒๔๘๙ ถึงคณะกรรมการจังหวัด ชี้แจงการ

โฆษณาหลอกลวงของพรรคประชาธิปตย (ในขณะนั้น) ที่ใสรายทานปรีดีในกรณีสวรรคตของในหลวง
อานันทฯ คําสั่งกระทรวงมหาดไทยไดยกขอเท็จจริงในการแสดงความจงรักภักดีของทานปรีดีตอในหลวง
อานันทฯ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“เมื่อสมเด็จพระเจาอยูหัวในพระบรมโกษฐ ทรงบรรลุนิติภาวะแลว นายกรัฐมนตรีปจจุบันนี้

(ปรีดี พนมยงค ) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ก็ไดอัญเชิญทูลสมเด็จพระเจาอยูหัวใหเสด็จ
กลับมาครองราชย มิไดปรารถนาที่จะกุมอํานาจที่จะทําหนาที่เปนประมุขของรัฐ และไมไดกระทําการ
ขัดขวางอยางใด แตตรงกันขามกลับอัญเชิญเสด็จกลับมา มอบถวายราชสมบัติแดพระองค

“ในระหวางที่พระองคประทับอยูในตางประเทศ เมื่อมีผูปองรายตอราชบัลลังก นายกรัฐมนตรีคน

ปจจุบันนี้ (ปรีดี พนมยงค) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ก็ไดเสียสละและเสี่ยงภัยเพื่อปองกัน
ราชบัลลังกใหปลอดภัยตลอดมา เวลานั้นหามีผูใดเสี่ยงภัยเชนนั้นไม แตตรงกันขามกลับประจบสอพลอผูมี
อํานาจ รัฐบาลนี้มีความเสียใจที่พรรคประชาธิปตยบางคนไดฉวยเอาพระมหากษัตริยอันเปนที่เคารพสักการะ
มาใชเปนเครื่องมือทางการเมือง” (เพื่อทําลายทานปรีด-ี ผูเขียน)

ปกปองพระเกียรติ
ในขณะที่ดํารงตําแหนงเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ทานปรีดีไดปกปองพระเกียรติของ
พระมหากษัตริยไวอยางดียิ่งชีวิต ดังเชนในกรณีที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในสมัยนั้น เมื่อนํา
พระราชบัญญัติหรือพระบรมราชโองการใดก็แลวแต เสนอผูสําเร็จราชการแทนพระองคเพื่อลงพระนามและ
 - 22 -
ลงนามในพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจาอยูหัว จอมพล ป. พิบูลสงคราม จะลงนามในฐานะนายกรัฐมนตรี
ผูรับสนองพระบรมราชโองการไปเปนการลวงหนาเปนการบีบบังคับใหผูสําเร็จราชการแทนพระองคตองลง
นามในพระราชบัญญัติหรือพระบรมราชโองการนั้นๆ เสมือนกับตรายาง อันเปนการหมิ่นพระบรมเดชานุ
ภาพ

นายทวี บุณยเกตุ ในฐานะเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ซึ่งมีหนาที่เปนผูนําพระราชบัญญัติขึ้นทูลเกลาฯ

เพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย ไดบันทึกไวในหนังสือความทรงจําของทานวาดังนี้

“...ตามระเบียบนั้น จะเปนพระราชบัญญัติก็ตามหรือพระบรมราชโองการใดๆ ก็ตาม พระมหากษัตริย

หรือผูสําเร็จราชการแทนพระองคจะตองทรงลงพระปรมาภิไธยหรือลงนามกอนแลวนายกรัฐมนตรีจึงจะเปน
ผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการในภายหลัง แตในสมัยที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนนายกรัฐมนตรี
และมีคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคนั้น จอมพล ป. พิบูลสงคราม มักจะลงนามรับสนองพระบรมราช
โองการกอน แลวจึงไดใหคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคลงนาม...”

แตในสมัยที่ทานปรีดีเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ทานไมยอมใหจอมพล ป. ทําเชนนั้น โดย

ทานอางวา การกระทําของจอมพล ป. เชนนั้นเปนการละเมิดรัฐธรรมนูญ

ในคราวที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ขัดใจกับคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองค (เวลานั้นมีอยูสองทาน

คือ พระวรวงศเธอ พระองคเจาอาทิตยทิพอาภา กับทานปรีดี) ทานปรีดีไดบันทึกไวในหนังสือ บางเรื่อง
เกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ วาดังนี้

“...ตอมาประมาณเดือนกุมภาพันธ ๒๔๘๖ จอมพล ป. ไดยื่นใบลาออกตรงมายังประธานคณะผูสําเร็จ

ราชการแทนพระองค แลวจอมพล ป. ก็ไดลาออกจากทําเนียบสามัคคีชัย ไมรูวาไปไหนชะรอยพระองคเจา
อาทิตยฯจะทรงทราบวา จอมพล ป. ตองการลาออกจริงเพื่อปรับปรุงคณะรัฐมนตรีใหม พระองคจึงสงใบลา
จอมพล ป. มาใหขาพเจาพิจารณา ขาพเจาจึงเขียนความเห็นในบันทึกหนาปกใบลานั้นวา ‘ใบลานั้นถูกตอง
ตามรัฐธรรมนูญแลว อนุมัติใหลาออกได’ ขาพเจาลงนามไวตอนลาง ทิ้งที่วางตอนบนไวเพื่อใหพระองคเจา
อาทิตยฯ ทรงลงพระนาม ซึ่งพระองคก็ทรงลงพระนาม

“ขาพเจาเชิญนายทวี บุณยเกตุ ซึ่งขณะนั้นดํารงตําแหนงรัฐมนตรีและเลขาธิการคณะรัฐมนตรีมาถาม

จอมพล ป. จะจัดการปรับปรุงรัฐบาลหรืออยางไร? ก็ไดรับคําตอบวา คงจะปรับปรุงรัฐบาล และตามหาตัว
 - 23 -
จอมพล ป. ก็ยังไมพบ แตเมื่อคณะผูสําเร็จราชการฯ สงคําอนุมัติใบลาออกของจอมพล ป. แลว สํานัก
เลขาธิการคณะรัฐมนตรีซึ่งบังคับบัญชากรมโฆษณาการอยูดวยก็ใหวิทยุของกรมนั้นประกาศการลาออกของ
จอมพล ป.

“ฝายจอมพล ป. ขณะนั้นจะอยูที่แหงใดก็ตาม เมื่อไดฟงวิทยุกรมโฆษณาการประกาศการ ลาออก

เชนนั้นแลว ก็แสดงอาการโกรธมากครั้นแลวไดมีนายทหารจํานวนหนึ่งไปเฝาพระองคเจาอาทิตยฯ ณ พระที่
นั่งอัมพรสถานซึ่งทานผูนี้ประทับอยูขณะนั้น ขอใหจัดการเอาใบลาออกคืนใหจอมพล ป.

“เปนธรรมดาเมื่อพระองคเจาอาทิตยฯ เห็นอาการของนายทหารเหลานั้นจึงตกพระทัยเพราะไม
สามารถเอาใบลาคืนใหจอมพล ป. ได ฉะนั้นพระองคพรอมดวยหมอมกอบแกว ชายาไดมาที่ทําเนียบที่
ขาพเจาอาศัยอยู ซึ่งตั้งอยูริมแมน้ําใกลทาชางวังหนา ขออาศัยคางคืนที่ทําเนียบ ขาพเจาจึงขอใหเพื่อน
ทหารเรือชวยอารักขาขาพเจาดวย เพื่อนทหารเรือไดสงเรือยามฝงในบังคับบัญชาของ ร.อ. วัชรชัย ชัยสิทธิ
เวช ร.น. มาจอดที่หนาทําเทียบของขาพเจา ฝาย พ.ต. หลวงราชเดชา ราชองครักษประจําตัวขาพเจา และ พ.ต.
ประพันธ กุลวิจิตร ราชองครักษประจําองคพระองคเจาอาทิตยฯ ก็มารวมใหความอารักขาดวย

“เราสังเกตดูจนกระทั่งเวลาบายของวันรุงขึ้นก็ไมเห็นทหารบกหรืออากาศมาคุกคามประการใด ดังนั้น
พระองคเจาอาทิตยฯ กับหมอมกอบแกว จึงกลับไปพระที่นั่งอัมพรสถาน”

จากการที่พระองคเจาอาทิตยฯ และทานปรีดีไดลงพระนามและลงนามอนุมัติใหจอมพล ป. ลาออก

จากตําแหนงนายกรัฐมนตรี และวิทยุกระจายเสียงของกรมโฆษณาการก็ไดออกอากาศใหรูกันทั่วไป อันเปน
การปฏิบัติราชการที่ถูกตองตามแบบแผนทุกประการ แตไมถูกใจจอมพล ป. เพราะเจตนาการลาออกของจอม
พล ป. ก็เพื่อหยั่งเชิงการเขากุมอํานาจเบ็ดเสร็จแบบนโปเลียน ดวยคาดคิดวาคณะผูสําเร็จราชการแทน
พระองคคงไมกลาลงพระนามและลงนามอนุมัติใหทานลาออก และถาเปนเชนนั้นก็เทากับยอมรับในอํานาจ
เบ็ดเสร็จของทาน แตเหตุการณไมไดเปนไปเชนนั้น อันเปนสัญญาณบอกใหทานรูวาการเขากุมอํานาจ
เบ็ดเสร็จยังมีปญหา ซึ่งหมายถึงยังมีคนตอตานขัดขวาง

เพื่อแกปญหาการตอตานขัดขวางการขึ้นสูอํานาจเบ็ดเสร็จ จอมพล ป. จึงอาศัยอํานาจตําแหนงผู

บัญชาการทหารสูงสุด ตามกฤษฎีกาลงวันที่ ๑๘ พฤศจิกายน ๒๔๘๔ ออกคําสั่งใหพระองคเจาอาทิตยฯ และ
ทานปรีดีเขาประจํากองบัญชาการทหารสูงสุด (อันอยูภายใตบังคับบัญชาของผูบัญชาการทหารสูงสุด คือ
จอมพล ป. พิบูลสงคราม - ผูเขียน) และใหไปรายงานตัวตอผูบัญชาการทหารสูงสุดภายใน ๒๔ ชั่วโมง
 - 24 -
ตอคําสั่งดังกลาว พระองคเจาอาทิตยฯ รีบไปรายงานตัวทันที สวนทานปรีดีไมยอมไปทานใหเหตุผลที่ไมยอม
ไปรายงานตัววาดังนี้

“ขาพเจามีตําแหนงเปนผูแทนพระองคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ซึ่งทรงเปนจอมทัพตาม
รัฐธรรมนูญ ถาขาพเจาไปรายงานตัวยอมอยูภายใตผูบัญชาการทหารสูงสุด ก็เทากับขาพเจาลดพระราชอํานาจ
ของพระมหากษัตริยลงอยูภายใตผูบัญชาการทหารสูงสุด มีรัฐมนตรีบางนายไดชี้แจงขอรองใหจอมพล ป.
ถอนคําสั่งที่วานั้น ซึ่งจอมพล ป. ก็ไดยอมถอนคําสั่ง เปนอันวาพระองคเจาอาทิตยฯ และขาพเจาคงสามารถ
ปฏิบัติภารกิจแทนพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวที่ทรงเปนจอมทัพตามรัฐธรรมนูญไดตอไป”

ถวายความจงรักภักดี
ตอมาเมื่อพระองคเจาอาทิตยฯ ลาออกจากผูสําเร็จราชการแทนพระองค สภาผูแทนราษฎรจึงไดมีมติ
และประกาศลงวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๔๘๗ ใหทานปรีดีเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองคแตผูเดียว และในวัน
นั้นเองทานไดลงนามในพระปรมาภิไธย แตงตั้งใหนายควง อภัยวงศ เปนนายกรัฐมนตรีสืบตอจากจอมพล
ป. พิบูลสงคราม ที่ลาออกไปเพราะแพมติในสภาฯ เรื่องพระราชกําหนดระเบียบบริหารนครบาลเพ็ชรบูรณ
และพระราชกําหนดจัดสรางพุทธบุรีมณฑล

เพื่อสรางความปรองดองทางการเมืองระหวางฝายคณะราษฎรกับฝายเจาศักดินา ทานปรีดีในฐานะ
หัวหนาขบวนการเสรีไทย ไดมอบหมายใหนายทวี บุณยเกตุ ซึ่งรวมงานเสรีไทยอยูกับทานและมีตําแหนง
เปนรัฐมนตรีอยูในรัฐบาลนายควง อภัยวงศ ดําเนินการปลดปลอยนักโทษการเมือง ซึ่งมีเจานายชั้นผูใหญ
และขาราชบริพารในระบอบเกาหลายคน

ทานปรีดีไดบันทึกเรื่องนี้ไวในหนังสือ บางเรื่องเกี่ยวกับพระบรมวงศานุวงศ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“นายควง อภัยวงศ ไดจัดตั้งคณะรัฐมนตรีโดยมีรัฐมนตรีหลายนาย โดยเฉพาะนายทวี บุณยเกตุ เขา

รวมดวยตามที่นายควงไดตกลงกับขาพเจาไว คือนอกจากนายทวีเปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงศึกษาธิการแลว
ก็เปนรัฐมนตรีสั่งราชการในสํานักนายกรัฐมนตรีดวย โดยมีหนาที่ดําเนินงานของคณะรัฐมนตรีอยูเบื้องหลัง
นายควง กิจการใดอันเกี่ยวกับขบวนการเสรีไทยซึ่งนายทวีเปนผูบัญชาการพลพรรคในประเทศไทยนั้น ถา
จะตองเกี่ยวของกับรัฐบาลอยางใดแลวนายควงก็อนุญาตตามที่ตกลงกันไวกอนวาใหนายทวีปรึกษาตกลงกับ
ขาพเจาโดยตรง โดยนายควงไมขอรับรูดวย นอกจากที่จะตองทําเปนกฎหมายหรือแถลงตอสภาผูแทนราษฎร
 - 25 -
“ดังนั้น มีหลายเรื่องที่นายทวีไดปรึกษาขาพเจาจัดทําขึ้นกอนแลวจึงแจงใหนายควงรับไปปฏิบัติการ
อาทิ การประกาศพระบรมราชโองการวาการประกาศสงครามกับบริเตนใหญและสหรัฐอเมริกาเปนโมฆะนั้น
นายทวี บุณยเกตุ เปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ ดังปรากฏขอเท็จจริงในราชกิจจานุเบกษา ไมใช
นายควงเปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ (ตามที่นายควงกลาวอาง-ผูเขียน)

“การอภัยโทษและนิรโทษกรรมผูตองหาทางการเมือง นายทวีก็เปนหัวแรงสําคัญในการรางกฎหมาย
อภัยโทษและนิรโทษกรรม เพราะแมขาพเจาจะแจงแกสัมพันธมิตรไดกอนวา เพื่อความสามัคคีของคนไทยที่
มีอุดมคติตรงกันในการตอสูกับญี่ปุน ใหไดรับอภัยโทษและนิรโทษกรรมตามที่ ม.จ. ศุภสวัสดิ์ฯ ไดทรง
ปรารภมานั้น เวลาปฏิบัติเขาจริงก็ยังไมอาจทําไดงายๆ เหมือนดังที่นายควงพูดที่คุรุสภาวา พอนายควงเปน
นายกรัฐมนตรีแลวก็สั่งปลอยนักโทษการเมือง” (นายควง อภัยวงศ ไปแสดงปาฐกถาที่คุรุสภาเมื่อ ๒๓
พฤศจิกายน ๒๕๐๖ เรื่องชีวิตของทาน ปรากฏขอเท็จจริงที่พิสูจนไดวานายควงพูดมุสาหลายเรื่องหรือเกิน
ความเปนจริง รวมทั้งเรื่องปลดปลอยนักโทษการเมือง ซึ่งทานอวดอางวาพอทานขึ้นเปนนายกฯ ก็สั่ง
ปลดปลอยนักโทษการเมืองทันที-ผูเขียน)

“จริงอยู นายควงเปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ แตในการรางกฎหมายดังกลาวแลว ตอง

ทําความเขาใจกับ พล.ต.อ. อดุล อธิบดีกรมตํารวจ ซึ่งเปนผูสั่งจับผูตองหาการเมืองใหเขาเห็นความสมควรที่
จะอภัยโทษและนิรโทษกรรม...”

นายปวย อึ๊งภากรณ ไดพูดถึงเรื่องนี้ไวในบทความของทานเรื่อง “พระบรมวงศานุวงศและขบวนการ

เสรีไทย” มีความตอนหนึ่งวา

“ตอมาทานชิ้น (ม.จ. ศุภสวัสดิ์ฯ) ไดทรงสงโทรเลขของทานเองมาอีกฉบับหนึ่ง ตรงถึงนาย

ปรีดี พนมยงค ขอบใจที่หัวหนาเสรีไทยยินดีตอนรับ และทรงแสดงเจตนาวาจะรวมงานดวยอยางจริงใจ แต
ใครจะขอถามวาเพื่อนฝูงของทานชิ้นหลายทานตองโทษการเมืองอยูที่เกาะตะรุเตาบาง บางขวางบาง ที่อื่นๆ
บางนั้น นายปรีดี พนมยงคจะกระทําอยางไร

“หัวหนาเสรีไทยตอบไปโดยฉับพลันวากรมขุนชัยนาทฯ และผูอื่น ซึ่งตองโทษการเมืองอยูที่ตะรุเตา

บางขวาง และที่อื่นนั้น ทางกรุงเทพฯ จะหาทางปลดปลอย และมิใชจะปลดปลอยอยางเดียว จะออกกฎหมาย
นิรโทษกรรมดวย...”
 - 26 -
และในที่สุดบรรดานักโทษการเมืองเหลานั้นก็ไดรับการนิรโทษกรรมตามคํามั่นสัญญาที่ทานปรีดีให
ไวแกทานชิ้น และดวยความสํานึกในบุญคุณทานปรีดี พระยาอุดมพงษเพ็ญสวัสดิ์ (ม.ร.ว. ประยูร อิศรศักดิ์)
นักโทษการเมืองผูหนึ่งที่ไดรับนิรโทษกรรมครั้งนั้น จึงไดเขียนสักวามอบแดทานปรีดีในนามนักโทษ
การเมืองที่ไดรับนิรโทษกรรมวา

“สักวารีเยนตเห็นเปนธรรม นิรกรรมผูตองโทษโจทกเท็จหา

ใหพนทุกขทรมานกายวิญญา หลุดออกมาจากคุกขุมอเวจีฯ”

ทันทีที่สงครามโลกครั้งที่ ๒ ยุติลงเมื่อ ๑๖ สิงหาคม ๒๔๘๘ ทานปรีดีในฐานะผูสําเร็จราชการแทน

พระองค ไดสงโทรเลขลงวันที่ ๖ กันยายน ๒๔๘๘ อัญเชิญพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล เสด็จ
นิวัตพระนคร ดังสําเนาโทรเลขตอไปนี้

“วันที่ ๖ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๘

สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล

โลซานน ขอเดชะใตฝาละอองธุลีพระบาทปกเกลาปกกระหมอม

ตามที่สภาผูแทนราษฎรไดลงมติแตงตั้งขาพระพุทธเจาเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ตามประกาศ
ลงวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๔๘๗ นั้นบัดนี้ถึงวาระอันสมควรที่ใตฝาละอองธุลีพระบาทจะทรงปฏิบัติพระราช
ภารกิจในฐานะทรงเปนพระประมุขของชาติ เพราะใตฝาละอองธุลีพระบาทจะทรงบรรลุนิติภาวะในวันที่ ๒๐
กันยายน ศกนี้แลวฉะนั้นขาพระพุทธเจาจึงขอพระราชทานบรมราชานุญาตอัญเชิญเสด็จใตฝาละอองธุลีพระ
บาทเสด็จนิวัตสูกรุงเทพมหานคร เพื่อจะไดทรงปกครองแผนดินตามวิถีทางแหงรัฐธรรมนูญ และโดยที่
ตําแหนงผูสําเร็จราชการแทนพระองคของขาพระพุทธเจาจะสิ้นสุดลงในวันที่ ๒๐ กันยายน ศกนี้
ขาพระพุทธเจาจึงขอนอมเกลานอมกระหมอมกราบบังคมทูลใหทรงทราบ ณ โอกาสนี้

ควรมิควรแลวแตจะโปรด ขอเดชะ

ขาพระพุทธเจา นายปรีดี พนมยงค”

 - 27 -
ตอโทรเลขกราบบังคมทูลอัญเชิญเสด็จนิวัตมหานคร ในหลวงอานันทฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ
ตอบใหผูสําเร็จราชการแทนพระองคไดทราบในสัปดาหตอมาวาดังนี้

“วันที่ ๑๔ กันยายน ๒๔๘๘

ผูสําเร็จราชการแทนพระองค

กรุงเทพฯ

ขาพเจาไดรับโทรเลขของทานซึ่งไดขอรองขาพเจาใหกลับมาปฏิบัติหนาที่ของขาพเจา ถึงแมวาขาพเจา
จะเปนหวงเปนใยตอประเทศชาติ แตขาพเจาก็รูสึกวาจะเปนการเหมาะสมยิ่งขึ้น ถาขาพเจาจะไดมีโอกาส
ศึกษาใหจบเสียกอน ขาพเจาสอบไลวิชากฎหมายปที่ ๑ เมื่อเดือนกรกฎาคมที่แลว แตขาพเจายังจะตองสอบ
ในชั้นอื่นๆ ที่ยากยิ่งขึ้น และจะตองใชเวลาประมาณปครึ่ง และหลังจากนั้นขาพเจาจะตองใชเวลาอีกอยางนอย
หนึ่งป เพื่อเตรียมเขียนวิทยานิพนธตามหลักสูตรชั้นปริญญาเอก ขาพเจาหวังวาทานคงเขาใจในความ
ปรารถนาของขาพเจาที่จะศึกษาใหจบ ถาทานและรัฐบาลเห็นชอบดวย ขาพเจาก็ใครที่จะกลับไปเยี่ยมบานสัก
ครั้งหนึ่งกอนที่ขาพเจาจะสําเร็จการศึกษา ขาพเจาขอขอบใจทานอยางจริงใจ ขาพเจาซาบซึ้งในผลงานที่ทาน
ไดกระทําดวยความยากลําบากและที่ทานกําลังกระทําอยูในนามของขาพเจา

อานันทมหิดล”

ตอพระราชโทรเลขขางตน ทานปรีดีไดโทรเลขกราบบังคมทูลเพื่อทรงทราบ ดวยขอความดังนี้

“ขาพระพุทธเจาไดรับพระราชโทรเลขลงวันที่ ๑๔ กันยายน ของใตฝาละอองธุลีพระบาท ดวยความ

สํานึกในพระมหากรุณาธิคุณเปนลนพนของขาพระพุทธเจาและรัฐบาลของใตฝาละอองธุลีพระบาท รัฐบาล
และขาพระพุทธเจามีความปลื้มปติเปนอยางมากที่ไดทราบวาใตฝาละอองธุลีพระบาททรงมีพระราชประสงค
ที่จะเสด็จนิวัตพระนครสักครั้งหนึ่งกอนที่จะทรงจบการศึกษา บัดนี้ ขาพระพุทธเจาขอพระราชทานพระบรม
ราชวโรกาส กราบบังคมทูลใหทรงทราบเหตุการณตางๆ (เกี่ยวกับการแกไขรัฐธรรมนูญ) ขาพระพุทธเจาเห็น
วา การเสด็จนิวัตของใตฝาละอองธุลีพระบาทจะเปนคุณประโยชนแกประเทศชาติเปนอเนกประการ ถึงแมวา
พระองคจะประทับอยูในประเทศไทยเปนเพียงระยะเวลาอันสั้นก็ตาม ทั้งนี้ เพื่อวาใตฝาละอองธุลีพระบาทจะ
 - 28 -
ไดทรงมีสวนรวมไดตัดสินพระทัยในเรื่องตางๆ อันสําคัญยิ่งดังไดกราบถวายบังคมทูลใหทรงทราบขางตน
แลว”

หลังจากที่ในหลวงอานันทฯ ทรงรับโทรเลขกราบบังคมทูลตอบพระราชโทรเลขฉบับลงวันที่ ๑๔
กันยายนของทานปรีดีแลว พระองคไดทรงมีโทรเลขถึงทานปรีดี มีขอความสั้นๆ วาพระองคทรงเชื่อมั่นวา
ทานปรีดีและรัฐบาลจะดําเนินการแกไขรัฐธรรมนูญอยางยุติธรรมและเปนผลดียิ่ง พระองคทรงมีพระราช
ดํารัสวา การที่พระองคประทับอยูในประเทศไทยก็คงไมมีประโยชนเทาใดนัก เพราะพระองคทรงไมมี
ประสบการณ พระองคทรงมีพระราชดํารัสในที่สุดวา “ถาทานเห็นวาขาพเจาควรจะกลับไปเยี่ยมประเทศไทย
ชั่วคราว ขาพเจาก็ยินดีรับคําเชิญของทาน”

ในที่สุดในหลวงอานันทฯ พรอมดวยสมเด็จเจาฟาภูมิพลอดุลเดช พระอนุชา และสมเด็จพระราชชนนี

ศรีสังวาลย (พระนามขณะนั้น) ก็ไดเสด็จนิวัตสูกรุงเทพมหานคร โดยเครื่องบินพระที่นั่งที่รัฐบาลอังกฤษจัด
ถวาย มาถึงสนามบินดอนเมือง ในวันที่ ๕ ธันวาคม ๒๔๘๘ และ ณ ที่นั้น นายกรัฐมนตรี ม.ร.ว.
เสนีย ปราโมช คณะรัฐมนตรี และประชาชน ไปเฝารับเสด็จอยางลนหลาม

จากสนามบินดอนเมืองไดประทับรถไฟพระที่นั่งมาถึงสถานีรถไฟสวนจิตรลดา และ ณ ที่นั้น ทาน

ปรีดี พนมยงค ผูสําเร็จราชการแทนพระองค พรอมดวยพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญไดเฝาคอยรับเสด็จ
ทันทีที่พระองคเสด็จลงจากรถไฟพระที่นั่งสูสถานีจิตรลดาแลว ทานปรีดีไดเฝากราบถวายบังคมทูลพระ
กรุณาดังนี้

“ขอเดชะฝาละอองธุลีพระบาทปกเกลาปกกระหมอม

บัดนี้เปนศุภวาระดิถีมงคลที่ใตฝาละอองธุลีพระบาทไดเสด็จพระราชดําเนินนิวัตสูมหานครโดยสวัสดิ
ภาพ ขาพระพุทธเจาขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาสกราบบังคมทูลกรุณาโดยอาศัยประกาศ
ประธานสภาผูแทนราษฎร ลงวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๔๘๘ วา ความเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองคของ
ขาพระพุทธเจาไดสิ้นสุดลงตั้งแตขณะนี้เปนตนไป ขาพระพุทธเจาขอถวายพระพรชัยใหใตฝาละอองธุลีพระ
บาท เสด็จอยูในราชสมบัติวัฒนาสถาพร เปนมิ่งขวัญของประชาชนและประเทศชาติในระบอบประชาธิปไตย
ตามรัฐธรรมนูญชั่วกัลปาวสาน

ดวยเกลาดวยกระหมอมขอเดชะ”
 - 29 -
แลวทรงพระราชดํารัสตอบดวยน้ําพระทัยอันเปยมลนดวยพระเมตตาและชื่นชมโสมนัส ดังนี้

“ทานปรีดี พนมยงค

ขาพเจามีความยินดีที่ไดกลับมาสูพระนครเพื่อบําเพ็ญพระกรณียกิจตามหนาที่ของขาพเจาตอประชาชนและ
ประเทศชาติ ขาพเจาขอขอบใจทานเปนอันมากที่ไดปฏิบัติกรณียกิจแทนขาพเจาดวยความซื่อสัตยสุจริตตอขาพเจาและ
ประเทศชาติ ขาพเจาถือโอกาสนี้แสดงไมตรีจิตในคุณงามความดีของทาน ที่สงเสริมความเจริญรุงเรืองใหแกประเทศชาติ
และชวยบํารุงรักษาความเปนเอกราชของชาติไว”

เพื่อเชิดชูยกยองคุณงามความดีของทานปรีดีใหปรากฏแกโลก ตอมาอีกสามวัน คือ ในวันที่ ๘ ธันวาคม

พระองคทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศยกยองทานปรีดีไวในฐานะรัฐบุรุษ
อาวุโส ดังคําประกาศพระบรมราชโองการดังตอไปนี้

“ประกาศ

อานันทมหิดล

สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหประกาศวา

โดยที่ทรงพระราชดําริเห็นวานายปรีดี พนมยงค ไดเคยรับหนาที่บริหารราชการแผนดินในตําแหนงสําคัญๆ

มาแลวหลายตําแหนง จนในที่สุดไดรับความเห็นชอบจากสภาผูแทนราษฎรใหดํารงตําแหนงผูสําเร็จราชการแทนพระองค
และปรากฏวาตลอดเวลาที่นายปรีดี พนมยงค ดํารงตําแหนงเหลานี้ ไดปฏิบัติหนาที่ดวยความซื่อสัตยสุจริตและดวยความ
จงรักภักดีตอชาติ ศาสนา พระมหาษัตริย และรัฐธรรมนูญ ทั้งไดแสดงใหเห็นเปนที่ประจักษในความปรีชาสามารถ บําเพ็ญ
คุณประโยชนตอประเทศชาติเปนอเนกประการ

จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาโปรดกระหมอมยกยองนายปรีดี พนมยงค ไวในฐานะ รัฐบุรุษอาวุโส และใหมี

หนาที่รับปรึกษากิจราชการแผนดิน เพื่อความวัฒนาถาวรของชาติสืบไปทั้งนี้ ตั้งแตบัดนี้เปนตนไป

ประกาศมา ณ วันที่ ๘ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๘๘ เปนปที่ ๑๒ ในรัชกาลปจจุบัน

ผูรับสนองพระบรมราชโองการ

ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช

นายกรัฐมนตรี”
 - 30 -
โปรดเกลาฯ ทานปรีดีเปนนายกรัฐมนตรี

ในการประชุมซาวเสียงของสภาผูแทนราษฎร เมื่อ ๓๐ มกราคม ๒๔๘๙ เพื่อเลือกผูมาดํารงตําแหนง

นายกรัฐมนตรี ภายหลังการเลือกตั้งทั่วไปเมื่อ ๖ มกราคม ๒๔๘๙ ซึ่งเปนการเลือกตั้งครั้งแรกภายหลัง
สงครามโลกครั้งที่ ๒ บันทึกรายงานการประชุมสภาผูแทนราษฎรในวันนั้นไดบันทึกไวดังนี้

“ประธานสภาผูแทนไดนัดประชุมสมาชิกสภาเพื่อหารือเปนการภายใน สอบถามความเห็นวาผูใด
สมควรจะไดรับตําแหนงนายกรัฐมนตรี สมาชิกสวนมากเห็นควรใหนายปรีดี พนมยงค ดํารงตําแหนง
นายกรัฐมนตรี ประธานสภาฯ จึงไดไปแจงความเห็นของสมาชิกสวนขางมากใหนายปรีดี พนมยงค ทราบ
แตนายปรีดี พนมยงค ปฏิเสธ ไมขอรับตําแหนง โดยแจงวามีภารกิจตางๆ อยูมาก ดังนั้นประธานสภาฯ จึงได
หารือสมาชิกอีกครั้งหนึ่ง แจงใหที่ประชุมทราบวา นายปรีดี พนมยงค ปฏิเสธไมขอรับตําแหนง

“ที่ประชุมไดหารือตอไป ในที่สุดเห็นควรใหพันตรี ควง อภัยวงศ ดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรี

ประธานสภาฯ จึงนําความกราบบังคมทูลตามความเห็นของสมาชิก”

นายควง อภัยวงศ จึงไดขึ้นเปนนายกรัฐมนตรี และอยูในตําแหนงนั้นจนถึงวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๔๘๙

แลวไดลาออกไปเพราะแพมติของสภา (เรื่องพระราชบัญญัติคุมครองคาใชจายของประชาชนหรือตามภาษา
ชาวบานเรียกวา พระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค แตพรรคประชาธิปตยเรียกวาพระราชบัญญัติปกปายขาว
เหนียวในเชิงดูถูก เพราะผูเสนอราง พ.ร.บ. นี้เปน ส.ส. ภาคอีสาน) สภาผูแทราษฎรจึงไดประชุมปรึกษาหารือ
เพื่อเลือกนายกรัฐมนตรีกันอีกครั้งหนึ่งในวันที่ ๑๙ มีนาคม ๒๔๘๙ รายงานการประชุมสภาฯ ไดบันทึกไว
ดังนี้

วันที่ ๑๙ มีนาคม ๒๔๘๙ ประธานสภาฯ ไดนัดประชุมสมาชิกเปนการภายใน เพื่อหารือวาเมื่อ

นายกรัฐมนตรี (นายควง อภัยวงศ) กราบถวายบังคมลาออกแลวเชนนี้ ผูดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีตอไป
ควรจะเปนผูใด สมาชิกในที่ประชุมไดมีความเห็นวาควรเปนนายปรีดี พนมยงค มีสมาชิกบางทานไดให
ความเห็นวา นายปรีดี พนมยงค ไมอาจรับตําแหนง เพราะแมแตตําแหนงสมาชิกประเภทที่ ๒ ก็ยังแจงวา ไม
สามารถมาประชุมไดสม่ําเสมอ ควรจะสอบถามผูถูกเสนอเสียกอน ดังนั้นจึงพักการหารือไวชั่วระยะหนึ่งเพื่อ
รอฟงการทาบทามตัว
 - 31 -
“ประธานสภาฯ จึงไดไปพบนายปรีดี พนมยงค ที่ทําเนียบทาชางวังหนา ไดมีสมาชิกอีกหลายคนไป
ดวย ประธานสภาไดแจงใหทราบวาไดหารือกันระหวางสมาชิกสภาฯ พิจารณาหาผูที่สมควรจะดํารงตําแหนง
นายกรัฐมนตรีคนตอไป สมาชิกสวนมากเห็นวานายปรีดี พนมยงค ควรจะดํารงตําแหนงนี้ จึงมาเรียนให
ทราบกอนที่จะนําความขึ้นกราบบังคมทูล ในการนี้ไดมีสมาชิกที่รวมไปดวยไดกลาวขอรองเปนทํานองวา ใน
ภาวะคับขันและสถานการณเชนนี้ ซึ่งจะตองมีการเจรจากับสัมพันธมิตรในปญหาตางๆ อยูตอไปดวย ผูดํารง
ตําแหนงนายกรัฐมนตรีควรจะเปนนายปรีดี พนมยงค

“ในที่สุดนายปรีดี พนมยงค จึงยอมรับตําแหนง ประธานสภาฯ จึงกลับมาแจงใหที่ประชุมสมาชิก

สภาฯ ทราบ”

และทานปรีดีก็ไมไดทําใหสภาฯผิดหวัง ที่หวังใหทานเจรจากับพันธมิตรในปญหาตางๆ โดยเฉพาะ

ปญหาการใหขาวสารโดยไมคิดมูลคาแกอังกฤษ ๑ ลาน ๕ แสนตัน (คิดเปนเงินตามราคาขาวสารขณะนั้น
ประมาณ ๒,๕๐๐ ลานบาท) ตามขอเสนอของ ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช ตอรัฐบาลอังกฤษ โดยอางวาเพื่อ
อัธยาศัยไมตรี และตอมาขอเสนอใหขาสารฟรีนี้ไดถูกระบุไวในสัญญาสมบูรณแบบขอที่ ๑๔ ซึ่งรัฐบาลทาน
ปรีดีไดเจรจากับอังกฤษจากการใหฟรีเปนการขาย ดังปรากฏในรายงานการประชุมสภาผูแทนราษฎร (สามัญ)
ครั้งที่ ๓๓ วันที่ ๒ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ดังนี้

“...รัฐบาลมีเรื่องที่จะแจงใหสมาชิกทราบ ๒ เรื่อง คือ เรื่องตน เปนเรื่องที่เมื่อวานนี้ ทางรัฐบาลไดทํา

ขอตกลงกับทางฝายอังกฤษในเรื่องการแกไขสัญญาสมบูรณแบบ อันวาดวยการที่เราจะตองสงขาวใหแก
อังกฤษเปลาๆ นั้น บัดนี้ไดทําความตกลงกันวา แทนที่ฝายไทยจะสงขาวใหแกอังกฤษเปลาๆ นั้น แตนี้ตอไป
ทางฝายอังกฤษเปนฝายที่จะไดมาซื้อขาวไทยจากรัฐบาลไทย...”

ขอเท็จจริงดังกลาวนี้ ประธานสภาผูแทนราษฎร พระยามานวราชเสวี ไดกลาวยืนยันอีกครั้งหนึ่ง เมื่อ

วันปดสมัยประชุมสภาผูแทนราษฎร ๗ พฤษภาคม ๒๔๘๙ มีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“...ขาพเจาขอเปนพยานในที่นี้วา ทาน (ปรีดี-ผูเขียน) ไดดํารงตัวของทานมาอยูในความสัตย ความจริง

ในความบริสุทธิ์ สมควรที่เราจะเคารพนับถือ และแมในคราวสุดทายที่หานายกรัฐมนตรีไมได ขาพเจาก็ไดรับ
ความเดือดรอนเปนอยางยิ่ง แตเมื่อไปหาทานดวยไดรับมอบหมายจากทานผูมีเกียรติทั้งหลายนี้ ทานยินดีรับ
ทําใหขาพเจาผูมีหนาที่ในฐานะเปนประธานสภาผูแทนราษฎรหมดความหวงใย และยังมีหวังวาทานจะแกไข
 - 32 -
อุปสรรคตางๆ ของการกระทําที่ไดเปนมาแลวใหตลอดรอดฝง และทานก็แกไขสัญญาใหขาวเปลาไดเปนการ
ซื้อขาย...”

ทานปรีดีดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีจนถึงวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ก็ไดกราบถวายบังคมลาออก

จากตําแหนง อันเนื่องมาจากการประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม (ฉบับวันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙ ที่แกไข
เพิ่มเติมจากฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ ตามวิถีทางประชาธิปไตย สาระสําคัญของรัฐธรรมนูญฉบับใหม คือ
ยกเลิกสมาชิกประเภท ๒ ที่มาจากการแตงตั้ง และใหมีสองสภา คือสภาผูแทนราษฎรและพฤฒสภา ซึ่งมาจาก
การเลือกตั้ง)

ตอมาในวันที่ ๗ มิถุนายน ๒๔๘๙ สภาทั้งสองไดประชุมรวมกันเพื่อซาวเสียงเลือกหาตัวผูจะมาดํารง

ตําแหนงนายกรัฐมนตรีสืบตอจากทานปรีดีที่ลาออก ที่ประชุมรวมกันมีความเห็นเปนเอกฉันท ใหทานปรีดี
ดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีสืบตอไป

หลังจากที่รัฐสภา (ประกอบดวยสภาทั้งสอง) ไดมีมติเปนเอกฉันทใหทานปรีดีดํารงตําแหนง

นายกรัฐมนตรีแลว คณะประธานและรองประธานรัฐสภารวมทั้งเลขาธิการของทั้งสองสภาไดเขาเฝาเพื่อ
กราบบังคมทูลใหทรงทราบถึงมติของรัฐสภานั้น รายงานการประชุมรัฐสภาครั้งที่ ๓ วันอาทิตยที่ ๑๐
มิถุนายน ๒๔๘๙ ไดบันทึกไวดังนี้

“ประธานรัฐสภา (นายวิลาส โอสถานนท) เรื่องนี้ (เรื่องการแตงตั้งผูสําเร็จราชการแทนพระองค-

ผูเขียน) ขาพเจายินดีจะชี้แจง ถาหากทานตองการทราบ เพราะวาในการที่วันนั้น สภาไดใหมติในการแตงตั้ง
นายกรัฐมนตรี ซึ่งทานยังคงจําไดในการประชุมรัฐสภาวันแรก พวกเราไดไปเฝาสมเด็จพระเจาอยูหัว ๖ คน
ดวยกัน คือ ตัวขาพเจา รองประธานเดี๋ยวนี้ (นายเกษม บุญศรี ประธานสภาผูแทนราษฎร-ผูเขียน) และรอง
ประธานอีก ๒ สภา (นายไต ปาณิกบุตร, นายมงคล รัตนวิจิตร, รองประธานพฤฒสภาและสภาผูแทนราษฎร
ตามลําดับ-ผูเขียน) รวมทั้งเลขาธิการ ๒ สภาดวย (นายไพโรจน ชัยนาม, นายเจริญ ปณทโร เลขาธิการพฤฒ
สภาและสภาผูแทนราษฎรตามลําดับ-ผูเขียน) รวมเปน ๖ คนดวยกัน การเขาไปนั้นก็เพื่อทูลเกลาฯ ถวายให
ทานทรงทราบวา บัดนี้รัฐสภาไดมีมติในการแตงตั้งใหนายปรีดี พนมยงค เปนนายกรัฐมนตรี ทานก็ไดรับสั่ง
วา “ออ หลวงประดิษฐดีมาก แลวจะทําอยางไรตอไป ?”

“ก็ไดทูลพระองคทานวา ตามระเบียบและตามประเพณีที่ปฏิบัติมา ก็นาจะทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ

เชิญนายปรีดี พนมยงค มาสอบถามดูวาจะรับตําแหนงนายกรัฐมนตรีนี้ไดหรือไมอยางไร ที่นี้ก็สุดแตจะทรง
 - 33 -
พระกรุณาโปรดเกลาฯ ทานก็มิไดรับสั่งประการใด ไดแตพยักพระพักตร ซึ่งหมายความวา ทานจะไดเชิญนาย
ปรีดี พนมยงค มา...”

และในคืนวันที่ ๗ มิถุนายน นั้นเอง เวลาประมาณสองทุมครึ่ง ทานปรีดีไดถูกเรียกใหเขา

เฝาทูลละอองธุลีพระบาท เพื่อทรงซักถามความสมัครใจที่จะรับตําแหนงนายกรัฐมนตรี ทานปรีดีเขาเฝาอยู
ประมาณครึ่งชั่วโมงกวาๆ แลวถวายบังคมทูลลากลับ

นายปรีดีไดพูดถึงขอเท็จจริงในเรื่องนี้ในที่ประชุมรัฐสภาครั้งที่ ๒ วันที่ ๑๓ มิถุนายน ๒๔๘๙

(ภายหลังสวรรคตสี่วัน) รายงานการประชุมรัฐสภาไดบันทึกไวดังนี้

“...ขาพเจารูสึกวามีพวกที่แกลงทานตางๆ นานา โดยใหมหาชนเขาใจผิด และสําหรับในหลวง

พระองคนี้ ทุกคนที่ใจเปนธรรม ก็จะรูวาขาพเจาไดเสียสละและทําทุกอยางที่จะโปรเต็คทราชบัลลังกใหแก
พระองคในยามคริติกอลโมเมนทตลอดมา ตลอดจนพระราชวงศขาพเจาก็ไดทํามาเปนอยางดี ขาพเจาเคารพ
พระมหากษัตริยไมใชวาแตปากแลวใจไมเคารพ ขาพเจาไมทํา ใหเด็ดซตรอยด ขาพเจาไมทํา และไมเปน
นิสัยของขาพเจาที่จะทําเชนนี้ เจานายฝายในยอมจะรูเรื่องนี้เปนอยางดี

“เพราะฉะนั้นขาวลือตางๆ เปนเรื่องที่จงใจจะปดแขงปดขาตางหาก ขาพเจาไดยินถึงกับวาขาพเจาไป

ทําเพรสเชอรพระมหากษัตริย วาขาพเจาเฝาถึง ๒ ยาม ที่จริงขาพเจาเฝาทานในวันศุกรที่ ๗ ภายหลังที่สภาได
ฟงเสียง (มีมติใหทานปรีดีเปนนายกรัฐมนตรี-ผูเขียน) และวันอาทิตยก็ไดมีการสไตรคที่มักกะสัน ซึ่งเจากรม
ทานนัดขาพเจาไปเฝา ๒ ทุมครึ่ง กอนไปวังยังไดโทรศัพทเชิญรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยและเชิญ
อธิบดีกรมรถไฟมาดวย ขาพเจารูสึกวาจะอยูอยางชาไมถึงชั่วโมง ขาพเจาเฝาครึ่งชั่วโมงรับสั่งถึงเรื่องที่ทาน
จะตั้งขาพเจาเปนนายกรัฐมนตรี ขาพเจาอยูราวครึ่งชั่วโมงแลวก็กราบทูลวามีเรื่องสไตรคเกิดขึ้น ขาพเจานัด
รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยและอธิบดีกรมรถไฟมาเพื่อจะตองทราบรายละเอียด และถาอยากจะทราบ
รายละเอียดในการที่วาประธาน รองประธานและเลขาธิการไดไปเฝาทานในการตั้งขาพเจา ก็มีหลักฐานพยาน
อยูเสร็จ ทานรับสั่งอยางไร (ดังที่ประธานรัฐสภากลาวขางตน-ผูเขียน)

“มีขาวลือ (ปลอยขาวลือ-ผูเขียน) หลายอยางในทางอกุศลทั้งสิ้น เอาไปลือเปนทํานองที่วาทานไมพอ

พระทัยที่จะตั้งขาพเจาเปนนายกรัฐมนตรีอะไรบาง ลวนแตขาวซึ่งเปนอกุศลลอยๆ ไมมีเหตุผล นอกจากทํา
การปดแขงปดขาซึ่งขาพเจาถือวาขาพเจาซื่อสัตยตอพระมหากษัตริยพระองคนี้ดวยใจจริง ตั้งแตไหนๆ
ขาพเจาไดฝาอันตรายมาอยางไร ทุกอยางนี้ถาหากวาใครไมลืมคงจะรู ตลอดเวลาที่เปนผูสําเร็จราชการฯ เมื่อ
 - 34 -
ครั้งขาพเจาเปนผูสําเร็จราชการฯ ไดทําอยางไร เพราะฉะนั้นขาวลืออะไรตางๆ เปนขาวที่ปลุกปนทั้งสิ้น
ขอใหผูที่ใจเปนธรรมระลึกถึงขอนี้...”

คําอางของทานปรีดีในตอนตนที่วา “เจานายฝายในยอมจะรูเรื่องนี้เปนอยางดี” (เรื่องความจงรักภักดี-

ผูเขียน) ซึ่งเปนการสอดรับกับคําของ ม.จ. อัปภัศราภา เทวกุล ผูรับใชใกลชิดสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจา
ที่ไดประทานเลาแกนายสมภพ จันทรประภา ผูเขียนประวัติของสมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระ
พันวัสสาอัยยิกาเจา เกี่ยวกับทานปรีดีไดถวายความปลอดภัยในระหวางสงคราม มีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“ที่อยุธยา ดร.ปรีดี และภรรยาไดเขาเฝาแหนกราบทูลซักถามถึงความสะดวกสบายอยูเปนเนืองนิจ จน

คนที่คลางแคลงอยูบางคนชักจะไมแนใจ เพราะกิริยาพาทีในเวลาเขาเฝานั้นเรียบรอยนัก นุมนวลนัก นัยนตาก็
ไมมีวี่แววอันควรจะระแวง...”

เวลาเย็นๆ ผูสําเร็จราชการฯ ก็เชิญเสด็จประทับรถยนตประพาสรอบๆ เกาะ“หลานฉันยังเด็ก ฝากดวย

นะ”

เปนกระแสพระดํารัสครั้งหนึ่ง ผูสําเร็จราชการฯ ก็กราบทูลสนองพระราชประสงคเปนอยางดีดวย

ความเคารพ ทําใหผูที่ชื่นชมก็ทวีความชื่นชมยิ่งขึ้น ผูที่คลางแคลงก็เริ่มไมแนใจตนเอง

วันหนึ่งที่วัดมงคลบพิตร จังหวัดอยุธยา สมเด็จฯ ตรัสวา “ฉันจะไปปดทอง”

ตรัสแลวเสด็จไปทรงซื้อทองที่วางขายอยูบริเวณนั้น เมื่อเสด็จไปถึงองคพระปรากฏวาทรงปดไมถึง
ผูสําเร็จราชการจึงกราบทูลวา“ขาพระพุทธเจาจะไปปดถวาย”

สมเด็จฯ จึงประทานทองใหไปพรอมตรัสวา

“เอาไปปดเถอะ คนที่ทําบุญดวยกันชาติหนาก็เปนญาติกัน”

เลาลือกันวา กระแสพระดํารัสนั้นทําใหผูสําเร็จราชการฯ ซาบซึ้งมาก

ดร. ปวย อึ๊งภากรณ ไดพูดถึงเจานายฝายในกับทานปรีดีไวในบันทึกของทานเรื่อง “พระบรมวงศานุ

วงศและขบวนการเสรีไทย” มีความตอนหนึ่งวาดังนี้
 - 35 -
“การที่เสรีไทย โดยเฉพาะหัวหนาเสรีไทยไดถวายความจงรักภักดีตอพระมหากษัตริยและพระบรม
วงศานุวงศ ถวายความอารักขาใหพนภัยสงครามครั้งนั้น สมเด็จพระพันวัสสา พระบรมอัยยิกาเจา ไดทรง
ซาบซึ้งพระทัยดี และเมื่อสิ้นสงคราม ไดรับสั่งเรียกนายปรีดีไปที่ประทับและขอบใจ ซึ่งคณะเสรีไทยถือวา
เปนพระมหากรุณาธิคุณเปนอยางยิ่ง”

เสด็จสวรรคต

หลังจากที่ทานปรีดีเขาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทตามรับสั่งเมื่อคืนวันที่ ๗ มิถุนายน ๒๔๘๙ แลว รุง

ขึ้นเชาวันเสารที่ ๘ มิถุนายนก็ไดทรงพระกรุณาประกาศพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหทานปรีดี
เปนนายกรัฐมนตรี โดยพันตรีวิลาศ โอสถานนท ประธานพฤฒสภา และนายเกษม บุญศรี ประธานสภา
ผูแทนราษฎร เปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ

แตยังไมทันที่ทานปรีดีจะไดแตงตั้งคณะรัฐมนตรีชุดใหม เหตุการณเศราสลดอันยังความเศราโศก
ใหแกคนไทยทั้งชาติก็เกิดขึ้นในตอนเชาเวลาโดยประมาณ ๐๙.๒๕ นาฬิกา ของวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ เมื่อ
เยาวกษัตริยอันเปนที่เคารพรักของคนไทยทั้งชาติ ถูกพระแสงปนสวรรคตบนพระแทนบรรทม ณ พระที่นั่ง
บรมพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง

ทานปรีดีในฐานะนายกรัฐมนตรี ไดสั่งเรียกประชุมรัฐสภาเปนการดวนและไดเปดประชุมเมื่อเวลา
๒๑.๑๐ นาฬิกาของวันที่ ๙ มิถุนายนนั่นเอง มีสมาชิกพฤฒสภาเขารวมประชุม ๖๔ นาย สมาชิกสภาผูแทน
ราษฎร ๖๓ นาย รวมเปน ๑๒๗ นาย

ทานปรีดีไดรายงานใหที่ประชุมทราบถึงเหตุการณสวรรคตที่เกิดขึ้น เมื่อรายงานจบแลวสมาชิกแหง
รัฐสภาไดลุกขึ้นยืนไวอาลัยแดพระองคผูจากไป และไดมีการซักถามถึงเหตุการณที่เกิดขึ้น

นายสอ เศรษฐบุตร สมาชิกสภาผูแทนราษฎร (ธนบุรี) สังกัดพรรคประชาธิปตย ซักถามวา

“ขาพเจาอยากจะขอเรียนถามอธิบดีกรมตํารวจในขอที่สําคัญ คือวานอกจากพระญาติวงศเขาออกหอง
พระบรรทมแลว มีใครบางที่เขาออกไดบาง...”
 - 36 -
พล.ต.ท. พระรามอินทรา อธิบดีกรมตํารวจ : เทาที่ไดฟงมาแลวมีพระราชชนนี พระอนุชาและพวก
มหาดเล็กหองบรรทม (นายชิต สิงหเสนี, นายบุศย ปทมศริน-ผูเขียน) พระพี่เลี้ยง (พระพี่เลี้ยงเนื่อง จินตะ
ดุลย-ผูเขียน) สวนคนอื่นใดนั้นขาพเจายังไมทราบ...”

พอมาถึงตอนนี้ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ผูแทนราษฎร (พระนคร) สังกัดพรรคประชาธิปตยขอใหยุติ

การซักถามกันไวกอน เพื่อคอยฟงแถลงการณของรัฐบาล การถามตอบจึงยุติลง รัฐบาลจึงไดเสนอพระนามผู
สืบราชสันตติวงศ คือ สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ขึ้นครองราชย เปนรัชกาลที่ ๙ แหง
ราชจักรีวงศ ตามกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ หมวด ๔ มาตรา ๙ ขอ ๘ และดวยความ
เห็นชอบเปนเอกฉันทของรัฐสภา ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๙ ฉบับ ๙ พฤษภาคม
๒๔๘๙ เปนที่นาสังเกตวาการขึ้นเสวยราชยของสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดชครั้งนั้นมีเลข
๙ เปนกําลังสําคัญ คือ

เปนรัชกาลที่ ๙ แหงราชจักรีวงศ

ขึ้นเสวยราชยวันที่ ๙ มิถุนายน

ปขึ้นเสวยราชย พ.ศ. ๒๔๘๙

ตามกฎมณเฑียรบาล หมวด ๔ มาตรา ๙ (๘)

และดวยความเห็นชอบของรัฐสภาตามมาตรา ๙ แหงรัฐธรรมนูญฉบับ ๙ พฤษภาคม ๒๔๘๙

หลังจากรัฐสภาไดมีมติเปนเอกฉันทแลวนายกรัฐมนตรีทานปรีดี พนมยงค ไดกลาวตอที่ประชุมวา

“สมเด็จพระเจาอยูหัวไดสวรรคตแลว และบัดนี้สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ได

สืบราชสันตติวงศเปนสมเด็จพระเจาอยูหัวของประชาชนชาวไทยแลว เพราะฉะนั้นขอใหสภาถวายพระพรชัย
ขอใหสมเด็จพระเจาอยูหัวจงทรงพระเจริญ”

ที่ประชุมไดยืนขึ้นและเปลงเสียงไชโยสามครั้ง ตอจากนั้นประธานพฤฒสภา ประธานสภา

ผูแทนราษฎร รองประธานพฤฒสภา รองประธานสภาผูแทนราษฎร ไดเขาไปถวายพระพรใน
 - 37 -
พระบรมมหาราชวัง และกราบบังคมทูลอัญเชิญเจาฟาภูมิพลอดุลยเดชใหขึ้นครองราชสมบัติตามมติของ
รัฐสภา

มีประกาศอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ขึ้นครองราชย ดังนี้

“ประกาศ

โดยที่สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลไดเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙

โดยที่ตามความในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๙ การสืบราชสมบัติใหเปนไปตามนัย

แหงกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ พระพุทธศักราช ๒๔๖๗ และประกอบดวยความเห็นชอบ
ของรัฐสภา

โดยที่สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเปนเจานายเชื้อพระบรมวงศที่รวมพระราช

ชนนี ตามความในมาตรา ๙ (๘) แหงกฎมณเฑียรบาลวาดวยการสืบราชสันตติวงศ พุทธศักราช ๒๔๖๗

โดยที่รัฐสภาไดลงมติ ณ วันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ แสดงความเห็นชอบเปนเอกฉันท ใน

การที่จะอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ขึ้นครองราชยสืบราชสันตติวงศตอไป ตาม
ความในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย มาตรา ๙

จึงขอประกาศใหทราบโดยทั่วกันวา สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ไดขึ้นครองราช

สืบสันตติวงศ เปนสมเด็จพระเจาอยูหัวตั้งแตวันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙ เปนตนไป

ประกาศ ณ วันที่ ๙ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๙

ปรีดี พนมยงค

นายกรัฐมนตรี”

ตอกรณีสวรรคตของในหลวงอานันทฯ ปฏิปกษทางการเมืองของทานปรีดี ทั้งที่ปฏิปกษทางชนชั้นคือ

พวกเศษเดนศักดินากับปฏิปกษทางทัศนะคือพวกเผด็จการ ตางไดฉวยใชกรณีสวรรคตของพระองคทานมา
เปนเครื่องมือทําลายทานปรีดี กลาวหาทานปรีดีดวยวิธีการปลอยขาวลือและโฆษณาชวนเชื่ออยางลับๆ วา
 - 38 -
ทานปรีดีเปนผูวางแผนปลงพระชนมทานปรีดีไดชี้แจงในที่ประชุมรัฐสภาในวันประชุมที่อางแลวขางตน ตอ
ขาวลือใสรายปายสีมีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“...เสียงลืออกุศลวาคนนั้นคนนี้ออกมาแลวไปทําอยางนั้นอยางนี้ นี่ก็เปนเรื่องลือสืบเนื่องมาจาก
ความอิจษาริษยาเปนมูลหรือมีบางชางยุ เปนตน เปนมูลเหตุสืบเนื่องอยางนั้น ... และอีกอยางหนึ่ง สําหรับ
เรื่องพระองคนี้ ขาพเจารูสึกวาขาพเจาเปนผูซึ่งจงรักภักดีทานมากที่สุดกวาหลายๆ คน ในขณะที่ทานประจํา
อยูในตางประเทศหรือที่ทานไดกลับมาแลวก็ดี สิ่งใดอันเปนสิ่งที่ทานพึงปรารถนาในสวนพระองคทาน
ขาพเจาจัดถวายหรือบางสิ่งบางอยางเมื่อทานทรงรับสั่งถามขอความอยางหนึ่งอยางใดอันเกี่ยวกับรัฐธรรมนูญ
ขาพเจาก็ไดชี้แจงตามระเบียบแบบแผนของแนวรัฐธรรมนูญตามนิสัยของขาพเจา ซึ่งขาพเจาถือวาซื่อสัตยตอ
พระมหากษัตริย ขาพเจาไมอางพระนามหรือเอาพระนามของทานไปอางในที่ชุมนุมชนใดๆ ซึ่งบางแหงทํา
กัน หรือในกรณีที่ทานสวรรคตแลว ขาพเจาก็พยายามที่สุดที่จะพยายามทําในเรื่องนี้ใหขาวกระจางเพราะเปน
พระมหากษัตริย เราจะทําใหเรื่องเงียบอยูเฉยๆ ไมได ขาพเจาไมปรารถนาทําอยางคนบางคนทําโดยฉวย
โอกาสเอาเรื่องสวรรคตของทานไปโพนทะนากลาวราย

“และวันนั้นจะตองกลาวเสียดวย ขาวที่ขาพเจาไดทราบเกี่ยวแกสมเด็จพระเจาอยูหัวสวรรคตนั้น
ขาพเจาไดทราบราวประมาณเกือบ ๑๐ นาฬิกา เวลานั้นรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยกับอธิบดีกรม
ตํารวจไดมาที่บาน เนื่องจากกรรมกรมักกะสันสไตรค ขาพเจาจึงโทรศัพทเชิญราชเลขาไปดวย เมื่อไปถึงแลว
เราอยูขางลางไมไดขึ้นไปขางบน เพราะเหตุวาเกี่ยวแกพระมหากษัตริย จึงไดเชิญเจานายผูใหญมาพรอมแลว
จึงขึ้นไปชั้นบน สวนในทางชั้นบนของทานเปนเรื่องที่ทานทําปฐมพยาบาลในชั้นบน

“ขาพเจาและรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทยพรอมดวยเจานาย อันมีกรมขุนชัยนาทฯ เปนผูนําขึ้น

ไป ไดขึ้นไปเปนเวลาเที่ยงเศษๆ แลว ขึ้นไปดูพระบรมศพ และความจริงในการตรวจเราจะไปถือกรณี
พระมหากษัตริยเหมือนเอกชนไมได ขาพเจาเปนนักเรียนกฎหมาย ขาพเจารูเรื่องวิธีพิจารณาความอาญาวา
เปนอยางไรและจะตองทําอยางไร ก็ไดบอกกับอธิบดีกรมตํารวจวาเราจะตองทําใหแนชัด เชน เหมือนอยางวา
บอกใหหมอเอาโพล็กไปใสพระกะโหลก ขาพเจาก็ไมรูราชาศัพทดี ไดปรึกษาเจานาย บอกทานทานสั่นพระ
เศียร ขาพเจาโดนทั้งขึ้นทั้งลอง ถาจะตองผาพระกะโหลกก็เปนเรื่องพระศพของพระมหากษัตริย จะทําใหเสีย
พระราชประเพณี และวิธีพิจารณาทางอื่นก็มี เมื่อเปนเชนนี้จึงตัดสินวาเราจะตองสอบถามผูที่อยูใกลชิดและ
แพทยประจําพระองค คือ คุณหลวงนิตยฯ เปนผูปฐมพยาบาล
 - 39 -
เพื่อทําความจริงใหปรากฏ ตอมาในวันที่ ๑๘ มิถุนายน ๒๔๘๙ ทานปรีดี นายกรัฐมนตรีจึงไดมีคําสั่ง
แตงตั้งคณะกรรมการขึ้นชุดหนึ่งเพื่อสอบหาขอเท็จจริง คณะกรรมการชุดนี้ประกอบดวยตัวแทนสถาบันหลัก
ของชาติ คือ ประธานศาลฎีกา อธิบดีศาลอุทธรณ อธิบดีศาลอาญา อธิบดีกรมอัยการ ประธานพฤฒสภา
ประธานสภาผูแทนราษฎร เจานายชั้นผูใหญสามพระองค ผูแทนกองทัพบก ผูแทนกองทัพเรือ ผูแทน
กองทัพอากาศ โดยมีนายสัญญา ธรรมศักดิ์ เปนเลขานุการ และนายสอาด นาวีเจริญ เปนผูชวยเลขานุการ

คณะกรรมการชุดนี้เรียกชื่ออยางเปนทางการวา “ คณะกรรมการสอบสวนพฤติการณในการที่สมเด็จ
พระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จสวรรคต” และในระหวางที่คณะกรรมการชุดดังกลาวกําลังสอบสวนหา
ความจริงนั้น ไดมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเพิ่มเติมตามรัฐธรรมนูญฉบับวันที่ ๙ พฤษภาคม
๒๔๘๙ ซึ่งไดกําหนดใหมีการเลือกตั้งในวันที่ ๕ สิงหาคม ๒๔๘๙ ในระหวางหาเสียงเลือกตั้งครั้งนั้นพรรค
การเมืองบางพรรคไดฉวยโอกาสเอากรณีสวรรคตไปโฆษณาโจมตีรัฐบาล (ทานปรีดี) กระทรวงมหาดไทยจึง
ไดออกคําสั่งไปถึงกํานัน-ผูใหญบาน ประกาศอยาใหราษฎรหลงเชื่อคําโฆษณาอันเปนเท็จนั้น คําสั่ง
กระทรวงมหาดไทยที่ ๒๐๗/๒๔๘๙ ลงวันที่ ๒๙ กรกฎาคม ๒๔๘๙ มีขอความบางตอนดังนี้

“ดวยในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรคราวนี้ ไดมีผูสมัครรับเลือกตั้งและผูสนับสนุนผูสมัคร
ซึ่งใชสมญาวาพรรคประชาธิปตยบางคนไดฉวยโอกาสการเลือกตั้งเปนเครื่องมือโฆษณาชวนเชื่อ หลอกลวง
ราษฎรใหเกิดการเขาใจผิดเพื่อกอใหเกิดความดูหมิ่นและกระดางกระเดื่องตอรัฐบาล... เพื่อใหราษฎร
ลงคะแนนใหแกตนหรือพรรคของตน ตามทางสืบสวนไดความวาพรรคประชาธิปตยบางคนไดหลอกลวงให
ราษฎรเขาใจผิดในหัวขอตอไปนี้ฯลฯ

“๔ กลาวหารัฐบาลวาปดขาวเรื่องสวรรคตและใสรายรัฐบาลในเรื่องนี้ดวยประการตางๆ ความจริงนั้น
รัฐบาลไมไดปดบัง และตองการที่จะใหกรรมการไดสอบสวนเรื่องนี้โดยยุติธรรมและเปดเผย ดังจะเห็นได
จากการแตงตั้งกรรมการสอบสวน และวิธีปฏิบัติซึ่งมีตุลาการ อัยการ ประธานสภาทั้งสอง นายพลทหารบก
ทหารเรือ ทหารอากาศ เจานายชั้นสูง และการสอบสวนก็ใหประชาชนไปฟงได นับเปนประวัติการณครั้งแรก
ของประเทศไทย ที่การสอบสวนเชนนี้ไดกระทําตอหนาประชาชน จะหาวารัฐบาลปดบังประการใด สมเด็จ
พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระราชชนนี ก็ไดพระราชทานพระราชกระแสฯ ตอกรรมการแลว
วา สมเด็จพระเจาอยูหัวในพระบรมโกศมิไดมีขอขัดแยงหรือไมพอพระทัยในรัฐบาลแตอยางใด ฝายรัฐบาลก็
ไดถวายความจงรักภักดี และกระทําตามทุกสิ่งทุกอยางตามพระราชประสงค เมื่อสมเด็จพระเจาอยูหัวในพระ
บรมโกศทรงบรรลุนิติภาวะแลว นายกรัฐมนตรีปจจุบันนี้ (ปรีดี พนมยงค) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทน
 - 40 -
พระองค ก็ไดอัญเชิญทูลเสด็จพระเจาอยูหัวไดเสด็จกลับมาครองราชย มิไดปรารถนาที่จะกุมอํานาจที่จะทํา
หนาที่เปนประมุขของรัฐ และไมไดกระทําการขัดขวางอยางใด แตตรงกันขามกลับอัญเชิญเสด็จกลับมามอบ
ถวายราชสมบัติแดพระองค

“ในระหวางที่พระองคเสด็จประทับอยู ณ ตางประเทศ เมื่อมีผูปองรายตอราชบัลลังก นายกรัฐมนตรี

คนปจจุบันนี้ (ปรีดี พนมยงค) เมื่อครั้งเปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค ก็ไดเสียสละและเสี่ยงภัยเพื่อปองกัน
ราชบัลลังกใหปลอดภัยตลอดมา เวลานั้นหามีผูใดเสี่ยงภัยเชนนั้นไม แตตรงกันขามกลับประจบสอพลอผูมี
อํานาจ

“รัฐบาลนี้มีความเสียใจที่พรรคประชาธิปตยบางคนไดฉวยโอกาสเอาพระมหากษัตริยอันเปนที่เคารพ
สักการะมาใชเปนเครื่องมือทางการเมือง ในระหวางที่พระองคมีพระชนมอยู ในการประชุมพรรค
ประชาธิปตยบางครั้งไดแอบอางวา ในหลวงรับสั่งอยางนั้นอยางนี้ จะขอยกตัวอยางวาในการประชุมพรรค
ประชาธิปตยในวันที่ ๒๓ พฤษภาคม ศกนี้ มีผูสมัครรับเลือกตั้งเปนสมาชิกพฤฒสภาที่พรรคประชาธิปตย
ลวงไปรวมประชุมก็คงจะจําไดวา วันนั้นใครอางพระนามในหลวงไปพูดในที่ประชุมวาอยางไรบาง ซึ่ง
พระองคเองไมทรงทราบเรื่องอะไรเลย พระองคทรงบําเพ็ญพระองคเปนกลางและเปนที่สักการะโดยแทจริง

“ครั้นพระองคสวรรคตแลว ก็เอาการสวรรคตของพระองคเปนเครื่องมือทางการเมืองตอไปอีกได
พยายามปนขาวเท็จตั้งแตวันแรกสวรรคต ใหประชาชนหลงเขาใจผิด ทั้งในทางพูด ทางโทรศัพท ทางโทรเลข
และทางเอกสารหนังสือพิมพ พวกเหลานี้ไมใชพวกที่จงรักภักดีตอพระมหากษัตริยเปนพวกที่แสวงหา
ผลประโยชนจากพระมหากษัตริยเพื่อความเปนใหญของตน และเพื่อการเลือกตั้งที่จะไดผูแทนซึ่งเปนพวก
ของตน

“ดังจะเห็นไดอยางแนชัดวา ถาพวกนี้จงรักภักดีตอพระมหากษัตริยแลว ในระหวางที่พระองคทรง

ประทับอยูตางประเทศ และในระหวางที่ราชบัลลังกถูกกระทบกระเทือนในบางครั้ง และพระราชวงศถูกผล
ปฏิบัติบางประการนั้น พวกประชาธิปตยบางคนซึ่งอางวาจงรักภักดีตอสมเด็จพระเจาอยูหัวยิ่งกวาใครๆ นั้น
ทําไมไมเขาเสี่ยงภัยคิดแกไขอยางใดเลย แตอาจมีบางคนกลาวแกวา เวลานั้นทําอยางนั้นอยางนี้อยู แตก็เปน
เรื่องเท็จทั้งสิ้น ขอราษฎรอยาไดเชื่อฟง...”

เหตุผลสําคัญประการหนึ่งที่ฝายปฏิปกษยกขึ้นมาโฆษณาชวนเชื่อวานายปรีดีเปนผูวางแผนปลงพระ
ชนม เพราะวาทานปรีดีเปนผูนิยมระบอบมหาชนรัฐ
 - 41 -
ตอโฆษณาชวนเชื่อนี้ ในเวลาตอมาแถลงการณปดคดีของจําเลยในคดีสวรรคตไดชี้ใหเห็นตอนหนึ่งวา

“...การเปลี่ยนแปลงการปกครองเปนมหาชนรัฐนั้น เปนเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสถาบันอันมี
พระมหากษัตริยเปนประมุข เปนเรื่องของการลมเลิกสถาบันเสีย ไมใชเปนเรื่องเปลี่ยนตัวบุคคลดังทัศนะของ
นักนิยมอํานาจ การฆากษัตริยจึงไมใชวิธีการหรือธรรมนิยมของนักมหาชนรัฐ...”

และจดหมายของนายเลียง ไชยกาล อดีตรัฐมนตรีหลายกระทรวงที่มีไปถึงทานปรีดีที่ปารีสเมื่อเดือน

พฤศจิกายน ๒๕๑๓ ไดปรารภเรื่องเดียวกันนี้มีความตอนหนึ่งดังนี้

“...ผมเห็นวาทานอาจารยมีกรรมเกามากกวา เพราะถาพิจารณาถึงเหตุผลในเรื่องฆาในหลวงแลว ผม
พูดเสมอวา เมื่อมาถึงขั้นนั้นแลวทําไมปรีดีจึงยุติ (ไมประกาศลมเลิกสถาบันกษัตริยเสีย แลวสถาปนามหาชน
รัฐขึ้นแทน แตนี่ทานกลับอัญเชิญสมเด็จพระเจานองยาเธอขึ้นนั่งราชบัลลังก เปนรัชกาลที่ ๙ สืบตอมาจนถึง
วันนี-้ ผูเขียน) ทั้งๆ ที่สภาทั้ง ๒ อยูในกํามือ...”

รัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐

ตอมาในวันที่ ๒๑ สิงหาคม ๒๔๘๙ ทานปรีดีไดลาออกจากตําแหนงนายกรัฐมนตรี และพลเรือตรี

ถวัลย ธํารงนาวาสวัสดิ์ หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปวา “หลวงธํารงฯ” ไดรับแตงตั้งใหเปนนายกรัฐมนตรีสืบ
ตอมา และไดพิจารณารายงานของคณะกรรมการศาลกลางเมือง (ตั้งขึ้นในสมัยรัฐบาลทานปรีดี) ที่เสนอตอ
รัฐบาลเมื่อปลายเดือนตุลาคม ๒๔๘๙ ซึ่งมีสาระสรุปไวตอนปลายของรายงานฉบับนั้น ดังนี้

“...คณะกรรมการไดประมวลสอบสวนเขาทั้งหมด ทั้งที่เจาหนาที่ตํารวจไดสอบสวนไวเดิมและที่
สอบสวนโดยเปดเผยตอหนาประชาชน และเมื่อไดพิจารณาถึงคําพยานบุคคล วัตถุพยานและเหตุผลแวดลอม
กรณีตางๆ ทุกแงทุกมุมโดยรอบดานดังกลาวมาแตตนแลว คณะกรรมการเห็นวา ในกรณีอันจะพึงเปนเหตุให
พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดลเสด็จสวรรคตไดนั้น สําหรับกรณีอุบัติเหตุ คณะกรรมการ
มองไมเห็นทางวาจะเปนไปไดเลย สวนอีกสองกรณีคือถูกลอบปลงพระชนมและทรงปลงพระชนมเองนั้น
การถูกลอบปลงพระชนมนั้นมีหลักฐานและเหตุผลที่แนนอนแสดงวาจะเปนไปไดแตไมสามารถที่จะตัดออก
เสียโดยสิ้นเชิง เพราะวายังมีทาทางของพระบรมศพคานอยู สวนในกรณีปลงพระชนมเองนั้น ลักษณะของ
บาดแผลแสดงวาเปนไปได แตไมปรากฏเหตุผลหรือหลักฐานอยางใดวาไดเปนไปเชนนั้นโดยแนชัด
 - 42 -
คณะกรรมการจึงไมสามารถที่จะชี้ขาดวาเปนกรณีหนึ่งกรณีใดในสองกรณี ทั้งนี้เปนเรื่องที่อยูในอํานาจ
หนาที่ของเจาพนักงานที่จะดําเนินการสืบสวนและปฏิบัติตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาตอไป”

ตอความเห็นของคณะกรรมการศาลกลางเมืองที่วากรณีสวรรคตเกิดจากกรณีหนึ่งกรณีใดในสองกรณี
คือปลงพระชนมเองหรือถูกลอบปลงพระชนมนั้น สอดคลองกับความเห็นของนายแพทยสุด แสงวิเชียร
ศาสตราจารยหัวหนาแผนกวิชากายวิภาคศาสตร คณะแพทยศาตร ศิริราชพยาบาล ที่ไดใหรายละเอียดในกรณี
นี้ไวกับคณะกรรมการแพทย ดังนี้

“ขาพเจาไดหนังบาดแผลมาชิ้นหนึ่ง ซึ่งขาพเจาไดตัดออกจากพระนลาฏของสมเด็จพระเจาอยูหัวใน
พระบรมโกศ ขณะที่ทําการชันสูตรพลิกพระบรมศพ บาดแผลเปนเสมือนกากบาทมีหนังแยกเปนสี่แฉก แฉก
บน แฉกลาง แฉกขวาและซาย เมื่อไดใชกลองจุลทัศนชนิดสองตาสองดู บนหนังนั้นมีรอยกดเปนรอยโคง
เห็นไดชัดบนแฉกขวาและซาย แฉกบนไมเห็นถนัดนัก และแฉกลางไมเห็นเลย ถาเอาสวนโคงเหลานั้นมาตอ
กันเขาก็จะเปนรูปวงกลม มีเสนผาศูนยกลางประมาณ ๑๑ มม.เปนที่นาสังเกตดวยวาปลายแฉกเหลานั้นเปน
รอยโคง และเสนโคงบนผิวหนังไมตอกันเปนรูปวงกลม นอกจากนั้นยังมีเนื้อที่เล็กๆ ไหมอยูที่แฉกลาง และมี
สีแสดงวาเปนดินปนติดอยูดานในของหนังชั้นนั้นดวย”

แลวหมอสุดก็สันนิษฐานจากลักษณะบาดแผลดังกลาวขางตนนั้นวา

“รอยกดในหนังนั้นอาจเปนไปโดยกดปากกระบอกปนกระชับแนนลงที่พระนลาฏกอนยิง ถาหากเปน
การอุบัติเหตุแลวปากกระบอกปนคงไมกดลงไปที่พระนลาฏกระชับแนน ตามความเห็นของขาพเจามีทาง
อธิบายเปนไปได ๒ ประการเทานั้น คือ ปลงพระชนมเองหรือถูกปลงพระชมนทั้งสองประการเทาๆ กัน”

ตอลักษณะบาดแผลเปนรอยกดปากกระบอกปนวงกลมเสนผาศูนยกลาง ๑๑ มม. ตามคําของ

นายแพทยสุด แสงวิเชียร นั้น คณะกรรมการศาลกลางเมืองไดมีความเห็นไวในรายงานดังกลาวขางตนอีก
ตอนหนึ่งวาดังนี้

“...แผลนี้เกิดจากการยิงในระยะติดผิวหนังหรือหางไมเกิน ๕ ซม. ลักษณะของบาดแผลเปนดังนี้

คณะกรรมการเห็นพองดวยความเห็นของแพทยสวนมากในขอที่วา โดยลักษณะของบาดแผลนั้นเอง แสดง
ใหเห็นวาบาดแผลเกิดจากความตั้งใจของผูกระทํา แตความตั้งใจนี้มิไดหมายความเฉพาะตั้งใจกระทําใหตาย
ยอมหมายความรวมถึงความตั้งใจที่ยกปนนี้ขึ้นไปจอติดหนาผาก ซึ่งปนอาจลั่นโดยอุบัติเหตุก็ไดดวย”
 - 43 -
ตอรายงานของคณะกรรมการศาลกลางเมือง รัฐบาลหลวงธํารงฯ ไดตั้งคณะอนุกรรมการรัฐมนตรีขึ้น
๗ ทาน เมื่อ ๑ พฤศจิกายน ๒๔๘๙ เมื่ออนุกรรมการรัฐมนตรีพิจารณาเสร็จแลวไดสงกลับเขาสูการพิจารณา
ในคณะรัฐมนตรีอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งคณะรัฐมนตรีไดมีมติเปนเอกฉันทใหสงเรื่องใหกรมตํารวจสืบสวนเอาตัว
คนรายที่แทจริงในการปลงพระชนมรัชกาลที่ ๘ มาดําเนินคดีตอไป

ในขณะที่ตํารวจที่ทําการสืบสวนคืบหนาใกลชิดตัวมือปนเขาไปทุกที รวมทั้งไดสอบถามปากคําของ
คนบางคนไว แตไมสามารถเปดเผยในขณะนั้นได เมื่อขาวนี้ไดแพรออกไป ก็ไดเกิดรัฐประหาร ๘
พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ซึ่งพรรคประชาธิปตยกับคณะรัฐประหารทําขึ้น แลวพรรคประชาธิปตยก็ไดเปนรัฐบาล
เมื่อ ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ครั้นแลวรัฐบาลนี้ก็ไดแตงตั้งให พล.ต.ต. พระพินิจชนคดี พี่เขยของสองหมอม
ราชวงศสําคัญแหงพรรคประชาธิปตย คือ เสนีย และคึกฤทธิ์ ปราโมช ซึ่งออกจากราชการรับบํานาญไปแลว
นั้น กลับเขารับราชการทําหนาที่สืบสวนกรณีสวรรคตเสียใหม อันนําไปสูการจับกุมนาย เฉลียว ปทุมรส
อดีตราชเลขานุการในพระองค นายชิต สิงหเสนี และนายบุศย ปทมศริน สองมหาดเล็กหองบรรทม ในวันที่
๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ หลังจากวันทํารัฐประหาร ๑๒ วัน

โดยที่ พล.ต.ต. พระพินิจชนคดี (ยศขณะนั้น) และคณะไมอาจสรางพยานหลักฐานเท็จไดทันใน

ระยะเวลาการสอบสวนตามที่กฎหมายกําหนดคือ ๙๐ วันรัฐบาลพรรคประชาธิปตยที่มีนายควง อภัยวงศเปน
นายกรัฐมนตรี จึงไดเสนอกฎหมายตอสภาผูแทนราษฎร เมื่อ ๒๓ มกราคม ๒๔๙๑ ขยายกําหนดเวลาขัง
ผูตองหาในกรณีสวรรคตไดเปนพิเศษ ใหศาลอนุญาตใหขังผูตองหาไดหลายครั้ง รวมเวลาไมเกิน ๑๘๐ วัน

คดีประวัติศาสตร
ในที่สุดพนักงานสอบสวนกรมตํารวจไดสงสํานวนใหอัยการหลังจากที่ไดพยายามสรางหลักฐานเท็จ
อยูถึง ๑๘๐ วัน และอัยการก็รับสํานวนอันเปนเท็จนั้นไปปะติดปะตอเพื่อสรุปเขียนคําฟองอยูอีก ๓๔ วัน จึง
ไดยื่นฟองตอศาลอาญา เมื่อ ๗ สิงหาคม ๒๔๙๑ โดยนายเฉลียว ปทุมรส เปนจําเลยที่ ๑ นายชิต สิงหเสนี
จําเลยที่ ๒ และนายบุศย ปทมศริน จําเลยที่ ๓ ฐานความผิดสมคบกันประทุษรายตอองคสมเด็จพระเจาอยูหัว
และเพทุบายเพื่อปกปดการกระทําผิด

คําฟองมีทั้งหมด ๕ ขอ ลงนามโดยหลวงอรรถปรีชาธนูปการ (ฉออน แสนโกสิก) โจทก ในจํานวน

๕ ขอนี้ ขอ ๓ ระบุความผิดไวดังนี้
 - 44 -
“(ก) เมื่อระหวางวันที่ ๙ เมษายน เวลาใดไมปรากฏถึงวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ เวลากลางวัน จําเลย
ทั้ง ๓ นี้ กับพรรคพวกดังกลาว (หมายถึงทานปรีดี พนมยงค และเรือเอกวัชรชัย ชัยสิทธิเวช-ผูเขียน) ไดทนง
องอาจสมคบกันคิดการตระเตรียมจะทําการปลงพระชนมพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล
โดยพรรคพวกดังกลาวกับจําเลยไดประชุมปรึกษาวางแผนการ และตกลงกันในอันที่จะกระทําการปลงพระ
ชนมเมื่อใด และใหผูใดเปนผูรับหนาที่รวมกันไปกระทําการปลงพระชนมพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหา
อานันทมหิดลและจําเลยที่ ๓ นี้ไดบังอาจชวยกันปกปดการสมคบกันจะประทุษรายตอพระองคสมเด็จพระ
เจาอยูหัวดังกลาว และจําเลยหาไดเอาความนั้นไปรองเรียนไม เหตุเกิดที่ตําบลชนะสงคราม อําเภอพระนคร
จังหวัดพระนคร”

โจทกไดนําสืบในเวลาตอมาวา สถานที่ที่จําเลยและพวกไปประชุมวางแผนการปลงพระชนมนั้น คือ

บานของ พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ซึ่งตั้งอยูที่ตําบลชนะสงคราม อําเภอพระนคร จังหวัดพระนคร และ
พยานโจทกปากเอกที่รูเห็นเหตุการณดังกลาวนี้คือ นายตี๋ ศรีสุวรรณ ซึ่งอางวาไดอาศัยอยูในบานพระยาศร
ยุทธเสนีกอนเกิดกรณีสวรรคต

ตอคําเบิกความของนายตี๋ ศรีสุวรรณ พยานปากเอกของโจทก ซึ่งเปนความเท็จที่เสกสรรปนแตงขึ้น

โดย พล.ต.ต. พินิจชนคดีและคณะ (ดูรายละเอียดไดจากหนังสือของผมหลายเลมที่เกี่ยวกับกรณีสวรรคต-
ผูเขียน) ซึ่งศาลอาญาและศาลอุทธรณไมรับฟงคําเบิกความนั้น ศาลฎีกาถึงแมวาจะไมปฏิเสธคําเบิกความของ
นายตี๋ ศรีสุวรรณ อยางสิ้นเชิงอยางเชนศาลอาญาและศาลอุทธรณ แตศาลฎีกาก็ไมยืนยันวาคําเบิกความของ
นายตี๋ ศรีสุวรรณ เปนความจริง ดังขอสรุปคําวินิจฉัยของสามศาลตอคําเบิกความของนายตี๋ ศรีสุวรรณ วา
ดังนี้

คําพิพากษาขของศาลอาญา ในคดีดําที่ ๑๘๙๘/๒๔๙๑ คดีแดงที่ ๑๒๖๖/๒๔๙๔ วันที่ ๒๗ กันยายน

๒๔๙๔ วาดังนี้

“ใครเลยจะเชื่อฟงคํานายตี๋ ศรีสุวรรณ เปนความจริงไปได กลับจะยิ่งเห็นนิสัยของนายตี๋ ศรีสุวรรณ

ถนัดขึ้นไปอีกวาเขาลักษณะที่เรียกกันวาคุยโมเสียแนแลว”

ศาลอุทธรณไดวินิจฉัยคําเบิกความของนายตี๋ ศรีสุวรรณ ไวในคําพิพากษาคดีหมายเลขดําที่ ๓๐๕๖/

๒๔๙๔ คดีหมายเลขแดงที่ ๒๖๓๖/๒๔๙๔ วันที่ ๒๘ ตุลาคม ๒๔๙๖ วาดังนี้
 - 45 -
“ยิ่งคิดไปก็ไมมีทางที่ศาลอุทธรณจะรับฟงคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณ ตอนนี้ได”

ศาลฎีกาไดมีความเห็นในคําเบิกความของนาย ตี๋ ศรีสุวรรณ ไวในคําพิพาหษาลงวันที่ ๑๒ ตุลาคม

๒๔๙๗ โดยสรุปวาดังนี้

“ในเหตุตางๆ ที่กลาวมานี้ (คําของนายตี๋ ศรีสุวรรณ ที่อางวาไดยินจําเลยกับพวกพูดจาวางแผนปลง

พระชนมกันวาอยางนั้นอยางนี-้ ผูเขียน) ศาลเห็นวา จะฟงความหรือถอยคําที่พูดกันใหเปนอยางใดอยางหนึ่ง
ยังไมถนัด”

จากคําวินิจฉัยของสามศาล ในประเด็นตามฟองของโจทกขอ ๓ (ก) ที่วา “จําเลยทั้ง ๓ กับพวกไดทนง

องอาจสมคบกันคิดการตระเตรียมจะกระทําการปลงพระชนมพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันท
มหิดล โดยพรรคพวกดังกลาวกับจําเลยไดประชุมกันปรึกษาวางแผนการ” และผูที่โจทกอางวาเปนผูรูเห็นการ
วางแผนการนี้คือนายตี๋ ศรีสุวรรณ ซึ่งศาลอาญาและศาลอุทธรณไดปฏิเสธไมรับฟงคําใหการของนายตี๋ ศรี
สุวรรณ ในประเด็นนี้อยางสิ้นเชิง ดังที่ยกมาขางตนนั้น

สวนศาลฎีกา ถึงแมวาจะไมปฏิเสธอยางสิ้นเชิงตอคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณ อยางที่ศาลอาญา

และศาลอุทธรณปฏิเสธมาแลว แตศาลฎีกาก็ไมไดรับวาคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณอันเปนโครงสรางของ
คดีนี้เปนความจริง ศาลฎีกามีความเห็นแตเพียงวา “ศาลเห็นวา จะฟงความหรือถอยคําที่พูดกันใหเปนอยางใด
อยางหนึ่งยังไมถนัด”

เมื่อฟงไมถนัด ตามหลักนิติธรรมก็ตองยกผลประโยชนใหแกจําเลย

นั่นคือ จําเลยกับพวกไมไดมีการวางแผนกันปลงพระชนมกันที่ (บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี) ตําบลชนะ

สงคราม อําเภอพระนคร จังหวัดพระนคร ตามฟองของโจทกขอ ๓ (ก) และโจทกก็ไมไดนําสืบวาไดมีการ
วางแผนการปลงพระชนมกันที่อื่นอีก

นอกจากนี้มือปนที่ลอบปลงพระชนมโจทกพยายามนําสืบใหเห็นเปนวามือปนนั้นคือเรือเอก วัชร
ชัย ชัยสิทธิเวช หนึ่งในหาคนที่รวมวางแผนปลงพระชนม ณ บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนีนั้น ซึ่งโจทกมี
พยานนําสืบสองชุดแตศาลฎีกาไดพิพากษาฟนธงลงไปวา “พยานสองชุดนี้ไมเปนหลักฐานพอที่จะไดชี้วาใคร
เปนผูลงมือลอบปลงพระชนม”
 - 46 -
จากคําวินิจฉัยของศาลฎีกาดังกลาวนี้ เปนเครื่องชี้ใหเห็นอีกครั้งหนึ่งวา ไมไดมีการวางแผนการปลง
พระชนมกันที่บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ตามฟองของโจทกขอ ๓ (ก) และตามการนําสืบพยานโจทก

อยางไรก็ดี คําพิพากษาของศาลอาญาและศาลอุทธรณในกรณีไมยอมรับคําใหการของนายตี๋ ศรี

สุวรรณ พยานปากเอกของโจทกวาเปนความจริงนั้น นอกจากจะไดรับการยืนยันจากบันทึก (ลับ) ของ
พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ซึ่งไดเปดเผยตอสาธารณชนไปแลว ตัวนายตี๋ ศรีสุวรรณ ยังไดไปสารภาพบาป
กับทานปญญา นันทภิกขุ แหงวัดชลประทาน อําเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี เมื่อป พ.ศ. ๒๕๒๒ ขณะที่ตัว
นายตี๋ ศรีสุวรรณ อายุได ๑๐๒ ป วาไปเปนพยานเท็จในคดีสวรรคต ทําใหผูบริสุทธิ์สามคนตองถูกประหาร
ชีวิต และนายตี๋ ศรีสุวรรณ ยังไดใหบุตรเขยเขียนจดหมายไปขอขมาทานปรีดีที่ปารีส ขอความรายละเอียดใน
จดหมายวาดังนี้

“บานเลขที่ ๒๓๘๖ ถนนพหลโยธิน กรุงเทพฯ

๒๕ มกราคม ๒๕๒๒

เรียน นายปรีดี ที่นับถือ

นายตี๋ ศรีสุวรรณ เปนพอตาของผม ขอใหผมเขียนจดหมายถึงทาน นายตี๋เขียนจดหมายไมได เมื่อครั้งไปใหการที่

ศาลก็ไดแคเซ็นชื่อตัว ต. และพิมพมือเทานั้น นายตี๋จึงใหผมซึ่งเปนบุตรเขยเขียนตามคําบอกเลาของนายตี๋ เพื่อขอขมาลา
โทษตอทาน นายตี๋ใหการตอศาลวานายปรีดี นายวัชรชัย นายเฉลียว นายชิต นายบุศย ไปที่บานพระยาศรยุทธ ขางวัดชนะ
สงคราม เพื่อปรึกษาลอบปลงพระชนมในหลวงรัชกาลที่ ๘ ไมเปนความจริง นายตี๋เอาความไมจริงมาใหการตอศาลเพราะ
พระพินิจไดเกลี้ยกลอมวาจะใหเงินเลี้ยงนายตี๋จนตาย เมื่อใหการแลวพระพินิจใหเงินนายตี๋ ๕๐๐-๖๐๐ บาท และใหนายตี๋
กินอยูหลับนอนอยูที่สันติบาลประมาณสองปเศษ เดิมพระพินิจบอกวาจะใหสองหมื่นบาท เมื่อเสร็จคดีแลวพระพินิจก็ไม
จายใหอีกตามที่รับปากไว เวลานี้นายตี๋รูสึกเสียใจมากที่ทําใหสามคนตาย และนายปรีดีกับนายวัชรชัยที่บริสุทธิ์ตองถูก
กลาวหาดวย นายตี๋ไดทําบุญกรวดน้ําใหกับผูตายเสมอมา แตก็ยังเสียใจไมหาย เดี๋ยวนี้ก็มีอายุมากแลว (๑๐๒ ป-ผูเขียน) อีก
ไมชาก็ตาย จึงขอขมาลาโทษทานปรีดี นายวัชรชัย นายเฉลียว นายชิต และนายบุศย ที่นายตี๋เอาความเท็จมาใหการปรักปรํา
ขอไดโปรดใหขมาตอนายตี๋ดวย

ขอความทั้งหมดนี้ ผมไดอานใหนายตี๋ฟงตอหนาคนหลายคนในวันนี้ เวลาประมาณ ๑๑ น. เศษ และไดใหนายตี๋

พิมพลายมือนายตี๋ตอหนาผมและคนฟงดวย

ขอแสดงความนับถืออยางสูง
 - 47 -
เลื่อน ศิริอัมพร

ต. (พิมพลายมือนายตี๋)”

แตทั้ง ๆ ที่ศาลอาญาไมเชื่อคําใหการของนายตี๋ ศรีสุวรรณ พยานปากเอกของโจทกวาไดมีการ

วางแผนปลงพระชนมกันที่บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ตามฟองของโจทยขอ ๓ (ก) แตศาลอาญาก็ได
พิพากษาใหประหารชีวิตนายชิต สิงหเสนี จําเลยที่ ๒ ดวยความผิดตองดวยกฎหมายลักษณะอาญา
มาตรา ๙๗ ตอน ๒ และปลอยตัวนายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑ กับนายบุศย ปทมศริน จําเลยที่ ๓ พนขอหา
ไป

ตอมาศาลอุทธรณ ทั้งๆ ที่ในคําพิพากษานั้นไดระบุไวอยางชัดเจนวาไมเชื่อคําใหการของนายตี๋ ศรี

สุวรรณ เชนเดียวกัน แตศาลอุทธรณก็ไดแกคําพิพากษาศาลอาญา ใหประหารชีวิตนายบุศย ปทมศริน จําเลย
ที่ ๓ รวมเขาไปดวยดวยความผิดตองดวยกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน ๒ คงปลอยพนขอหาไปแต
นายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑

กอนศาลอุทธรณจะอางกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน ๒ มาลงโทษนายบุศย ปทมศริน

จําเลยที่ ๓ นั้น ศาลอุทธรณไดอางคําใหการของนายชิต สิงหเสนี จําเลยที่ไดใหการไวเมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม
๒๔๙๐ (ตอพนักงานสอบสวน-ผูเขียน) มีความวา

“ในการลอบปลงพระชนมในหลวงรัชกาลที่ ๘ นี้ ถาเปนบุคคลภายนอกเขามาลอบปลงพระชนม

จะตองมีมหาดเล็กหรือบุคคลภายในเปนสายชักจูงนําเขามาจึงจะทําการไดสําเร็จ ถาเปนคนภายในลอบปลง
พระชนมแลว ยอมทําไดสะดวกกวาบุคคลภายนอก สําหรับบุคคลภายในที่ใกลชิดกับเหตุการณดังกลาว
ขางตนนี้ก็มีแตขาฯ กับนายบุศยสองคนเทานั้น หากวาจะมีความผิดในกรณีสวรรคตนี้แลว ก็มีขาฯ กับนาย
บุศยสองคนนี้เทานั้นที่จะตองรับผิดอยูดวย...”

(เพราะสองคนนี้นั่งอยูหนาประตูหนาหองพระบรรทมในขณะนั้นก็มีอยูทางเดียว คือทางประตูที่นาย
ชิต-นายบุศย นั่งเฝาอยู -จากคําพิพากษา)

สวนศาลฎีกาพิพากษาฟนธงลงไปเลยใหประหารชีวิตจําเลยทั้งสามคน ในความผิดตามกฎหมาย
ลักษณะอาญา มาตรา ๙๗ ตอน ๒
 - 48 -
กฎหมายลักษณะอาญา มาตรา ๙๗ ตอน ๒ วาไวดังนี้

“ผูใดทนงองอาจกระทําการประทุษรายตอพระองคสมเด็จพระเจาอยูหัวก็ดี สมเด็จพระมเหสีก็ดี
มกุฎราชกุมารก็ดี ตอผูสําเร็จราชการแผนดินในเวลารักษาการตางพระองคสมเด็จพระเจาอยูหัวก็ดี ทานวา
โทษของมันถึงตองประหารชีวิต

“ผูใดพยายามจะกระทําการประทุษรายเชนวามาแลว แมเพียงตระเตรียมการก็ดี สมคบกันเพื่อการ

ประทุษรายนั้นก็ดี หรือสมรูเปนใจดวยผูประทุษราย ผูพยายามจะประทุษรายก็ดี มันรูวาผูใดคิดประทุษราย
เชนวามานี้ มันชวยปกปดไมเอาความนั้นไปรองเรียนขึ้นก็ดี ทานวาโทษมันถึงตายดุจกัน”

แตคําฟองของโจทกขอ ๓ (ก) และการนําสืบพยานของโจทกวาจําเลยทั้งสามกับพวก (หมายถึงทาน

ปรีดีและเรือเอกวัชรชัย-ผูเขียน) ไดไปประชุมวางแผนการปลงพระชนมกันที่บาน พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี
ทองที่ตําบลชนะสงคราม อําเภอพระนคร จังหวัดพระนคร ระหวางวันที่ ๙ เมษายน ๒๔๘๙ ถึงวันที่ ๙
มิถุนายน ๒๔๘๙ แตศาลอาญาและศาลอุทธรณก็ไดวินิจฉัยไวในคําพิพากษาดังที่อางมาแลวขางตนนั้นวาไม
เชื่อถือคําเบิกความของพยานโจทก และศาลฎีกาแมวาจะไมปฏิเสธคําเบิกความของพยานโจทกอยางสิ้นเชิง
อยางเชนสองศาลที่ผานมาก็จริง แตศาลฎีกาก็ไดชี้ออกมาอยางชัดเจนวา “ศาลเห็นวา จะฟงความหรือถอยคําที่
พูดกันใหเปนอยางหนึ่งอยางใดยังไมถนัด” และโจทกก็ไมไดสืบวาไดมีการวางแผนการปลงพระชนมกัน ณ
ที่ใดอีก

เมื่อฟงไมถนัด ก็ตองยกผลประโยชนใหแกจําเลย ตามสุภาษิตกฎหมายที่วา “ปลอยคนผิดสิบคน ดีกวา

ลงโทษคนบริสุทธิ์คนเดียว” แตศาลฎีกาทานฟนธงลงไปใหประหารชีวิตจําเลยทั้งสามคน โดยอางความผิด
ของจําเลยตามกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน ๒ ความผิดตามกฎหมายลักษณะอาญามาตรา ๙๗ ตอน
๒ วาไวประการใดขอใหยอนกลับไปอานอีกที

ใชแลว นายชิต สิงหเสนี จําเลยที่ ๒ ใหการไวอยางชัดเจนวา ขณะเกิดเหตุมีเขากับนายบุศย ปทมศ

ริน จําเลยที่ ๓ สองคนเทานั้นที่นั่งอยูหนาประตูทางเขาหองพระบรรทมและไดใหความเห็นไววา “หากวาจะ
มีความผิดในกรณีสวรรคตนี้แลว ก็มีขาฯ กับนายบุศยสองคนเทานั้นที่จะตองรับผิดอยูดวย”

ใชแลว กรณีสวรรคตเกิดขึ้นจริงในวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ เวลาประมาณ ๐๙.๒๕ น. เหตุเกิด ณ

หองพระบรรทม บนพระที่นั่งบรมพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง และแมวาขณะเกิดเหตุนายชิต-นายบุศย
 - 49 -
จําเลย นั่งอยูหนาประตูทางเขาหองพระบรรทมก็จริง แตก็ไมไดสมรูรวมคิดดวย (ดังคําวินิจฉัยของศาลที่ยกมา
ขางตน) สําหรับนายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑ นั้น นอกจากจะไมไดสมรูรวมคิดเชนเดียวกับนายชิต-นาย
บุศย จําเลยทั้งสองนั้นแลว ในเชาวันเกิดเหตุ นายเฉลียว ปทุมรส จําเลยที่ ๑ อยูหางจากสถานที่เกิดเหตุนั้นนับ
สิบกิโลเมตร และลาออกจากราชการไปแลว ก็ไมรูเหมือนกันวาทําไมนายเฉลียว ปทุมรส จึงถูกลากเขาไป
เกี่ยวของกับกรณีสวรรคตดวย นอกเสียจากวานายเฉลียว ปทุมรส เปนผูกอการเปลี่ยนแปลงการปกครอง
แผนดินเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ และเปนคนจังหวัดอยุธยาเชนเดียวกับทานปรีดี พนมยงค ก็เทานั้นเอง

ดังนั้น เมื่อนายเฉลียว ปทุมรส ถูกจับเมื่อวันที่ ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๕ พ.ต.อ. เยื้อน ประภาวัตร ผูไป
จับกุม ไดคนพบบันทึกลับของ พล.ร.ต. พระยาศรยุทธเสนี ที่ระบุวา ทานถูกพระพินิจชนคดีบีบบังคับใหเปน
พยานเท็จ (ถาไมยอมเปนพยานจะเอาเปนผูตองหาดวย) ปรักปรําผูบริสุทธิ์ พ.ต.อ. เยื้อนจึงถามคุณเฉลียววา
ทําไมไมหนีไปเสีย (ศาลอาญาและศาลอุทธรณสั่งปลอยพนขอหา ขณะนั้นคดีอยูระหวางศาลฎีกา) คุณเฉลียว
ตอบอยางนักเลงอยุธยาวา “ผมจะหนีทําไมในเมื่อผมบริสุทธิ”์ และคุณเฉลียวก็ตองตายเพราะความบริสุทธิ์
นั้นเอง

ปจฉิมวาจาของสามนักโทษประหาร
หลังจากที่ศาลฎีกาไดพิพากษาลงโทษใหประหารชีวิตจําเลยทั้งสามคน พล.ต. อนันต พิบูลสงคราม
(บุตรชายของ จอมพล ป. พิบูลสงคราม) ไดเขียนไวในหนังสือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม พิมพที่โรงพิมพศูนย
การพิมพ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๑๙ มีความตอนหนึ่งเปนบทสนทนาระหวาง พล.ต. อนันต พิบูลสงคราม (ผูเขียน)
กับจอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งขณะนั้นลี้ภัยการเมืองอยูในประเทศญี่ปุนวาดังนี้

“...ขาพเจาจึงระงับใจไมไดที่ตองเรียนถามจอมพล ป. พิบูลสงคราม วันหนึ่งที่ปะเทศญี่ปุนวา ในฐานะ

ที่เวลานั้น (พ.ศ. ๒๔๙๘-ผูเขียน) ทานดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีอยู เหตุใดทานจึงไมขอพระราชทานอภัย
โทษใหแกจําเลยทั้งสามคนที่ถูกศาลฎีกาพิพากษาประหารชีวิต ทานตอบขาพเจาทันทีอยางหนักแนนวา พอ
ไดขอพระราชทานอภัยโทษขึ้นไปถึงสามครั้ง ไดพยายามทําหนาที่ของพอจนถึงที่สุดแลว ในอดีตที่ผานมามี
นอยครั้งที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ตองเสียใจบางเมื่อทําอะไรไมสําเร็จ แตขาพเจาไมเคยเห็นครั้งใดที่ทานจะ
เสียใจหนักยิ่งไปกวาที่ขาพเจากําลังเห็นทานครั้งนั้น ขณะเมื่อไดตอบคําถามของขาพเจาจบ ดวยใบหนาที่เครง
ครึมและสนเทหใจไมเปลี่ยนแปลง” (จากหนังสือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม หนา ๖๘๗)
 - 50 -
และก็สอดคลองกับหนังสือแจกงานศพของนายชิต สิงหเสนี ที่บุตรสาวของทานไดบันทึกไวใน
หนังสือ มีความวา

“ภายหลังที่พอถูกประหารชีวิตแลว จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ไดสงนาย

ฉาย วิโรจนศิริ เลขานุการสวนตัวของทานไปหาพวกเรา แจงใหทราบวารัฐบาลยินดีจะใหการอุปการะความ
เปนอยูการศึกษาแกพวกเราทุกประการ พวกเราปรึกษาหารือกัน และในที่สุดตกลงรับความชวยเหลือจาก
รัฐบาล เพื่อเปนเครื่องยืนยันในความบริสุทธิ์ของพอ รัฐบาลจึงใหความชวยเหลือแกพวกเรา ความชวยเหลือนี้
เพิ่งมายกเลิกในสมัยรัฐบาล จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต”

นอกจากนี้คุณชอุม ชัยสิทธิเวช ภรรยาของเรือเอก วัชรชัย ชัยสิทธิเวช ผูที่โจทกพยายามเสกสรรปน

แตงพยานเท็จใหเปนมือปนและตองลี้ภัยคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ไปอยูตางประเทศนั้น ก็ยัง
ไดรับเมตตาใหเขาทํางานเปนแมบานของโรงเรียน ภปร. ที่นครชัยศรี

ในที่สุดวันจากไปของผูบริสุทธิ์ทั้งสามก็มาถึง คือเชามืดวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ ๒๔๙๘ หลังจากวัน

เสด็จจากไปของพระองคผูทรงเปนที่รักของคนไทยทั้งชาติเมื่อ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙เปนเวลา๘ ป๘ เดือน๘ วัน

วันนั้น พล.ต.อ. เผา ศรียานนท รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ซึ่งครองตําแหนงอธิบดีกรม

ตํารวจดวย ไดไปเปนประธานควบคุมการประหารชีวิตผูบริสุทธิ์ทั้งสามดวยตนเองและไดมีโอกาสพูดคุยกับ
ทั้งสามคนนั้นตามลําพังนัยวาไดมีการบันทึกเสียงการพูดคุยนั้นไวดวย

สําหรับคุณเฉลียว ปทุมรส นั้น ขณะเกิดเหตุปลงพระชนม เขาอยูไกลจุดเกิดเหตุนับสิบกิโลเมตร และ

ออกจากราชการไปแลวดวย คําสนทนาของเขาในเรื่องนี้คงเชนเดียวกับคนอื่นที่อยูนอกเหตุการณรวมทั้งทาน
นายปรีดีดวย คือไมรูอะไรในเรื่องนี้เลย นอกจากจะยืนยันในความบริสุทธิ์ของเขา และเขาก็คงจะนึกถึงโคลง
สี่สุภาพของศรีปราชญที่จารึกไวบนพื้นทรายกอนถูกประหารชีวิตที่นครศรีธรรมราช วา
“ธรณีนี่นี้ เปนพยาน

เราก็ศิษยอาจารย หนึ่งบาง

เราผิดทานประหาร เราชอบ

เราบผิดทานมลาง ดาบนี้ คืนสนอง”

 - 51 -
สวนคุณชิต-คุณบุศยนั้น เนื่องจากขณะเกิดเหตุ เขาทั้งสองนั่งอยูหนาประตูทางเขาหองพระบรรทม และ
เปนทางเดียวที่เขาสูหองพระบรรทมในเวลานั้น ดังนั้นถามีผูเขาไปปลงพระชนม คุณชิต-คุณบุศย จะตองเห็น
อยางแนนอน

คุณฟก ณ สงขลา ทนายความของสามจําเลย เคยสอบถามคุณชิต-คุณบุศยวา ใครเขาไปปลงพระชนม

ในหลวง คุณชิต-คุณบุศย ไมยอมพูดแตกับ พล.ต.อ. เผา ศรียานนท คุณชิต-คุณบุศย จะยอมพูดความจริง
กอนตายหรือไม ไมมีใครรู

แตเปนที่รูกันในภายหลังวา พล.ต.อ.เผา ศรียานนท ไดทําบันทึกคําสนทนากับผูตองโทษประหาร

ชีวิตทั้งสามคนในเชาวันนั้น เสนอจอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี จอมพล ป. พิบูลสงคราม อาน
แลว แทงกลับไปวาใหเก็บไวในแฟมลับสุดยอด

ตอมาจอมพล ป. พิบูลสงคราม ดําริจะรื้อฟนคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม เพื่อใหความเปนธรรมแก

ผูถูกประหารชีวิตทั้งสามคนและทานปรีดี แตตามกฎหมายไทยที่ใชอยู เมื่อคดีถูกพิพากษาถึงที่สุดแลวเปนอัน
ยุติ ดังนั้นถาจะรื้อฟนคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม ก็ตองมีกฎหมายรองรับใหอํานาจ จอมพล ป. พิบูล
สงคราม จึงเตรียมการที่จะออกกฎหมายดังกลาวนั้น และไดบอกคุณสังข พัธโนทัย คนสนิทผูรับใชใกลชิด
ใหทราบ เพื่อแจงไปใหทานปรีดีซึ่งขณะนั้นทานพํานักอยู ณ สาธารณรัฐประชาชนจีนไดรับทราบ

ตอจดหมายของคุณสังข พัธโนทัย ที่มีไปถึงทานปรีดีเลาถึงบันทึกของ พล.ต.อ. เผา ศรียานนท และ

ดําริของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ดังกลาวขางตน ทานปรีดีไดมีจดหมายตอบคุณสังข พัธโนทัย ในเวลา
ตอมา และจดหมายฉบับนี้นายวรรณไว พัธโนทัย ลูกชายของคุณสังข ไดมอบใหหนังสือพิมพ ไทยโพสต
นําไปเปดเผยในฉบับวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๕๔๒ ที่ผานมาดังสําเนารายละเอียดตอไปนี้

วันที่ ๒๓ ธันวาคม ๒๔๙๙

คุณสังข พัธโนทัย ที่รัก

ผมไดรับจดหมายของคุณฉบับวันที่ ๑๒ เดือนนี้กับหนังสือ ความนึกในกรงขัง แลวดวยความรูสึก

ขอบคุณมากในไมตรีจิตรและความเปนธรรมที่คุณมีตอผม
 - 52 -
ผมมีความยินดีมากที่ไดทราบจากคํายืนยันของคุณวา จอมพล ป. พิบูลสงคราม มิไดเปนศัตรูของผม
เลย ทานมีความรําลึกถึงความหลังอยูเสมอ และอยากจะเห็นผมกลับประเทศทุกเมื่อแมวาเหตุการณทางการ
เมืองจะเปนอยางที่คุณกลาววาเหตุการณไมชวยเราเสมอไปและจําเปนตองใชความอดทนอยูมากก็ตาม แตผม
ก็มีความหวังวาโดยความชวยเหลือของคุณผูซึ่งมีใจเปนธรรมและมีอุดมคติที่จะรับใชชาติและราษฎรอยาง
บริสุทธิ์ ผมคงจะมีโอกาสทําความเขาใจกับทานจอมพล ป. พิบูลสงคราม และการงานของชาติและราษฎรที่
เราทั้งหลายจะตองรวมมือกันเพื่อความเปนเอกราชสมบูรณของชาติ ผมจึงมีความปรารถนาเปนอยางมากที่จะ
ไดมีโอกาสพบกับคุณในเวลาไมชานัก เพื่อปรึกษาหารือกับคุณถึงเรื่องนี้และเพื่อชี้แจงขอเท็จจริงอีกหลาย
ประการซึ่งบางทีคุณอาจตองการทราบ

ผมเห็นวาคุณไดบําเพ็ญกุศลอยางแรงในการที่คุณไดแจงใหผมทราบถึงบันทึกที่คุณเผาไดสอบถาม
ปากคําคุณเฉลียว ชิต บุศย กอนถูกยิงเปา ที่ยืนยันวาผูบริสุทธิ์ทั้งสามรวมทั้งตัวผมมิไดมีสวนพัวพันในกรณี
สรรคต ดังนั้นนอกจากผมขอแสดงความขอบคุณเปนอยางยิ่งมายังคุณ ผมจึงไดตั้งจิตอธิษฐานขออํานาจคุณ
พระศรีรัตนตรัยโปรดดลบันดาลใหคุณมีความสุขความเจริญยิ่ง ๆ ขึ้นไปและประสบทุกสิ่งที่คุณปรารถนาทุก
ประการ

ผมขอสงความรักและนับถือมายังคุณ

ปรีดี พนมยงค

แตความดําริของจอมพล ป. พิบูลสงครามตองลมเหลว เมื่อขาวจะออกกฎหมายใหรื้อฟนคดีที่ศาล

พิพากษาถึงที่สุดแลวใหนําขึ้นมาพิจารณาใหมได (ถาหากโจทกหรือจําเลยมีเอกสารหลักฐานที่เพิ่งคนพบ
ใหม) ไดแพรออกไปถึงบุคคลบางจําพวก และคนพวกนั้นไดสนับสนุนจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ทํา
รัฐประหารโคนจอมพล ป. พิบูลสงคราม เชนเดียวกับที่เคยสนับสนุนรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ทํา
รัฐประหารลมรัฐบาลหลวงธํารงฯ (ดวยเหตุผลอยางเดียวกันคือกลัววามือปนตัวจริงจะถูกเปดเผย)

ทานปรีดีไดพูดถึงเรื่องนี้เมื่อหนังสือพิมพ มหาราษฎร โดยคุณวีระ โอสถานนท ไดไปสัมภาษทาน

ขณะที่พํานักอยู ณ ประเทศฝรั่งเศส มีความตอนหนึ่ง ดังนี้

คุณวีระ โอสถานนท ถามวา

“มีผูพูดกันวา จอมพล ป. และ พล.ต.อ. เผา ไดหลักฐานกรณีสวรรคตใหมนั้น ทานจะบอกไดหรือไมวาอะไร”

 - 53 -
นายปรีดี พนมยงค ตอบวา

“แมศาลฎีกาซึ่งมีผูพิพากษาคณะเดียวโดยมิไดมีการประชุมใหญของผูพิพากษาศาลฎีกาไดตัดสิน
ประหารชีวิตนายเฉลียว ปทุมรส นายชิต สิงหเสนี นายบุศย ปทมศริน ไปแลวก็ตาม แตรัฐบาลจอมพล ป.
พิบูลสงคราม ไดสงตัวแทนไปพบผมในประเทศจีน (หลังจากที่คุณสังขไดรับจดหมายขอบคุณจากทานปรีดี
แลว) แจงวาไดหลักฐานใหมที่แสดงวาผูถูกประหารชีวิตทั้งสามคนและผมเปนผูบริสุทธิ์

ฉะนั้นจอมพล ป. พิบูลสงคราม จึงจะเสนอสภาผูแทนราษฎรใหออกฎหมายใหมีการพิจารณาคดีใหม

ดวยความเปนธรรม

“ครั้นแลวก็มีผูยุยงใหจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต กับพวกทํารัฐประหารเมื่อวันที่ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐

โคนลมรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม

“ในระหวางที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไปลี้ภัยอยูใน ส.ร.อ. ชั่วคราว ก็ไดกลาวตอหนาคนไทยไม

นอยกวาสองคนถึงหลักฐานที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม กับ พล.ต.อ. เผา ศรียานนท ไดมานั้น

“อีกทั้งในระหวางที่จอมพล ป. พิบูลสงคราม ยายจาก ส.ร.อ. มาอยูที่ประเทศญี่ปุนก็ไดแจงแกบุคคล

ไมนอยกวาสองคนถึงหลักฐานใหมนั้น พรอมทั้งมีจดหมายถึงผมสองฉบับ ขอใหผมอโหสิกรรมแกการที่
จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดทําผิดพลาดไปในหลายกรณี

“ผมไดถือคติของพระพุทธองควา เมื่อมีผูรูสึกตนผิดพลาดไดขออโหสิกรรม ผมก็ไดอโหสิกรรมและ

ขออนุโมทนาในการที่จอมพล ป. พิบูสงคราม ไดไปอุปสมบทที่วัดพุทธคยา

ทานปรีดีกลาวใหสัมภาษณในที่สุดวา “พวกฝรั่งก็สนใจกันมาก เพราะเปนเรื่องประวัติศาสตรที่ไมมี

อายุความ ความจริงอาจปรากฏขึ้นแมจะลวงเลยมาหลายรอยปก็ตาม

“ทุกวันนี้ก็มีคนพูดซุบซิบกัน ถึงกับนักเรียนหลายคนถามผม ผมก็ขอตัววาเปนเรื่องที่พูดไมออกบอก

ไมไดในขณะนี้ จึงขอฝากอนุชนรุนหลังและประวัติศาสตรตอบแทนดวย”

สถาบันปรีดี พนมยงค เลขที่ ๖๕/๑ ซอยทองหลอ ถนนสุขุมวิท ๕๕ แขวงคลองตันเหนือ เขตวัฒนา กรุงเทพมหานคร

๑๐๑๑๐ : http://www.pridiinstitute.com/autopage/show_page.php?h=12&s_id=5&d_id=8&page=1&start=1
 - 54 -

เรียบเรียงจากหนังสือประวัติรัฐธรรมนูญ ของคุณสุพจน ดานตระกูล

-๑-
ภายหลังเหตุการณรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๙๐ ที่กอขึ้นโดยความรวมของกลุมทหารเผด็จ
การ กลุมนักการเมืองศักดินา และจักรวรรดินิยมสหรัฐอเมริกา โคนลมรัฐบาลประชาธิปไตยของหลวงธวัลย
ธํารงนาวาสวัสดิ์ลงและนําไปสูการเริ่มตนแหงการไลลาปดฉากนักการเมืองฝายกาวหนาที่ยืนอยูในฝงตรง
ขามกับกลุมความคิดซากเดนศักดินาและกลุมทหารเผด็จการ

๒ ปถัดมาไดมีการรางและประกาศใชรัฐธรรมนูญภายใตความเห็นชอบของนักการเมืองกลุมความคิด
อนุรักษนิยมลาหลังซึ่งเปนกลุมใหญในสภากวา ๘๐ เปอรเซ็นต รัฐธรรมนูญไดถูกประกาศใชในวันที่ ๒๘
มกราคม พ.ศ.๒๔๙๒ โดยมีพระราชปรารภของรัฐธรรมนูญฉบับนี้ ที่ไมตรงกับความเปนจริงหลายประการ
อันเปนการหมิ่นพระบรมเดชานุภาพและหลอกลวงประชาชน และโดยประการสําคัญ เปนการบิดเบือน
ประวัติศาสตรที่นาละอาย ดังขอความบางตอนในพระราชปรารภที่เปนเท็จ มีดังนี้

“สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศความ
พระราชปรารภวา จําเดิมแตสมเด็จพระบรมปตุลาธิราชพระบาทสมเด็จพระปริมินทรมหาประชาธิปก
พระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม พระราชทานรัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ สถาปนาระบอบการปกครองประชาธิปไตยขึ้น
เปนครั้งแรกในประเทศไทยแลวนั้น...”

ขอความตัวเนน เปนขอความที่เรียกวาจริงปนเท็จ คืv

จริง คือ ขอความที่วา “โปรดเกลาฯ พระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม

พุทธศักราช ๒๔๗๕”

เท็จ คือ ขอความที่ระบุวา (๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕) “สถาปนาระบอบประชาธิปไตยขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศ

ไทย”
 - 55 -
ความจริงที่เปนจริงทางประวัติศาสตร ระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทยไดถูกสถาปนาขึ้นเปน
ครั้งแรกเมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ ในสมัยที่เรียกชื่อประเทศนี้วา “สยาม” โดยคณะราษฎร เขายึด
อํานาจการปกครองแผนดินจากพระมหากษัตริยใหมอบอํานาจจากการปกครองแผนดินกลับคืนใหกับ
ประชาชน ซึ่งพระมหากษัตริยจําตองยอม (เพราะในขณะนั้นพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญและใกลชิดหลาย
พระองคถูกจับไวเปนตัวประกัน)และไดทรงลงพระปรมาภิไธยไวเปนหลักฐาน ดังปรากฏอยูใน “ธรรมนูญ
การปกครองแผนดินสยาม ชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕” ซึ่งถือเสมือนสัญญาประชาคม ระหวางสถาบัน
พระมหากษัตริยกับราษฎร ที่ไดระบุไวในมาตรา ๑ วา อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย
และตอกย้ําดวยมาตรา ๗ วา การกระทําใดๆ ของพระมหากษัตริยตองมีกรรมการราษฎรผูหนึ่งผูใดลงนาม
ดวย โดยไดรับความยินยอมของคณะกรรมการราษฎรจึงใชได มิฉะนั้นเปนโมฆะ ซึ่งก็หมายถึงระบอบ
ประชาธิปไตยไดถูกสถาปนาขึ้นแลวนับแตบัดนั้น

-๒-
ทําไมพระราชปรารภในรัฐธรรมนูญฉบับ ๒๔๙๒ จึงพูดความจริงปนความเท็จ จะใหเขาใจอยางไร ?
นอกจากจะเขาใจวา เพราะตองการจะลบวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ซึ่งเปนวันสําคัญของชาติที่เรียกวา วัน
ชาติ ออกจากหนาประวัติศาสตร (ซึ่งตอมาในยุคเผด็จการสฤษดิ์ ธนะรัชต ไดประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี
วันที่ ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๐๓ ยกเลิกวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ เปนวันชาติ)พรอมกับโฆษณาชวนเชื่อวา
การปกครองในระบอบประชาธิปไตยนั้นเปนพระราชดําริมาตั้งแตรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา
เจาอยูหัวและพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวโนนแลว จนมาถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ
จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานรัฐธรรมนูญประชาธิปไตยใหแกปวงชนชาวไทยเมื่อวันที่ ๑๐
ธันวาคม ๒๔๗๕

หลังจากที่รัฐธรรมฉบับนี้ผานความเห็นชอบของรัฐสภาแลวเมื่อวันที่ ๒๘ มกราคม ๒๔๙๒ ตอมาจึง

ไดนําเสนอคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคเพื่อลงพระนามและลงนามในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จ
พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ประกาศบังคับใชเปนกฎหมายเมื่อ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ โดยคณะอภิรัฐมนตรี
ในหนาที่คณะผูสําเร็จราชทานแทนพระองคเปนผูลงพระนามและลงนามในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จ
พระเจาอยูหัว ภูมิพลอดุลยเดช และเจาพระยาศรีธรรมาธิเบศ ประธานวุฒิสภา เปนผูลงนามรับสนองพระบรม
 - 56 -
ราชโองการ โดยสรุป รัฐธรรมฉบับนี้สําเร็จขึ้นมาดวยความรวมมือระหวางเผด็จการทหารกับกลุมเจาเศษเดน
ศักดินา
เปนที่นาสังเกตวารัฐธรรมนูญฉบับนี้ หลังจากไดรับความเห็นชอบผานรัฐสภาเมื่อวันที่ ๒๘ มกราคม
๒๔๙๒ แตมาประกาศบังคับใชเมื่อ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ อันเปนระยะเวลาหางกันรวม ๒ เดือน ทั้งนี้เกิดจาก
ฝายเผด็จการทหาร (คณะรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐) ที่เห็นการรุกคืบหนาของฝายศักดินาจากการอภิปราย
ของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรในฐานะสมาชิกรัฐสภาดังที่กลาวมาแลวขางตน จึงเกิดความลังเลวาจะเปนการ
ยื่นดาบกลับคืนสูพลังเกา แตก็มีเหตุการณเขามาชวยการตัดสินใจฝายทหารใหประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับนี้
ในเวลาตอมา

นั่นคือเหตุการณ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ หรือที่ทานปรีดีฯ เรียกวา “ขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ

๒๔๙๒” ที่มีทานปรีดีฯ เปนหัวหนาขบวน นํากําลังเขายึดวังหลวงเปนกองบัญชาการ เคลื่อนกําลังซึ่ง
ประกอบดวยทหารเรือและประชาชนผูรักชาติรักประชาธิปไตยเขายึดจุดยุทธศาสตรสําคัญๆ ในกรุงเทพฯ สง
ปลดรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม (ซึ่งขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ถือวาเปนรัฐบาลที่ไมชอบดวยกฎหมาย)
และตั้งรัฐบาลใหมที่มีนายดิเรก ชัยนาม เปนนายกรัฐมนตรี หนังสือ “รัฐสภาไทย ในรอบสี่สิบสองป”
(๒๔๗๕-๒๔๑๗)ซึ่งคุณประเสริฐ ปทมสุคนธ อดีตเลขาธิการรัฐสภาเปนผูจัดทํา ไดบันทึกเหตุการณ ๒๖
กุมภาพันธ ไวดังนี้

“เกิดปฏิวัติ วันที่ ๒๖ กุมภาพันธ เวลาประมาณ ๒๐ น.เศษ ไดมีการประกาศขาวพิเศษทาง

วิทยุกระจายเสียงวา ไดมีพระบรมราชโองการใหรัฐบาลจอมพลแปลก พิบูลสงคราม พนจากตําแหนง และ
แตงตั้งใหนายดิเรก ชัยนามเปนนายกรัฐมนตรี มีรัฐมนตรีรวมคณะอีกหลายคน และยังแตงตั้งผูมีหนาที่
สําคัญๆ อีกหลายตําแหนง

บุคคลนี้ ไดยึดพระบรมมหาราชวังเปนที่บัญชาการ โดยมีผูแตงกายเปนทหารเรือรวมดวย มีผูกลาววา

หัวหนาผูกอการครั้งนี้ไดแก นายปรีดี พนมยงค

รัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดมีคําสั่งใหดําเนินการปราบปรามโดยเขายึดพระบรมมหาราชวัง

และเขาตอตานผูปฏิวัติ สวนหนึ่งเขายึดเขตสี่แยกราชประสงค (ทหารเรือจากกองสัญญาณ-ผูเขียน)มีการยิง
ตอสูกันดวย ในที่สุดฝายปฏิวัติไดหลบหนีไป (เพราะกําลังทหารเรือสวนใหญจากสัตหีบมาไมทันและยังมี
 - 57 -
ขาววาผูบัญชาการชั้นสูงบางคนทรยศ-ผูเขียน)คงจับผูที่สงสัยวาเปนผูรวมมือครั้งนี้ไดหลายคน ซึ่งมีอดีต
รัฐมนตรี (ในรัฐบาลธวัลย ธํารงนาวาสวัสดิ์ที่ถูกรัฐประหารเมื่อ ๘ พ.ย. ๒๔๙๐-ผูเขียน)รวมอยูดวยหลายคน
เชน นายทองอินทร ภูริพัฒน นายถวิล อุดลและนายจําลอง ดาวเรือง ตอมาก็ไดจับกุมนายทองเปลว ชลภูมิได
อีกผูหนึ่ง เจาหนาที่ไดควบคุมตัวไวเพื่อทําการสอบสวน

วันที่ ๓ มีนาคม ศกเดียวกัน เวลากลางคืน ทางตํารวจไดสั่งยายผูตองหาซึ่งเปนอดีตรัฐมนตรีทั้ง ๔ คน

เพื่อจะนําไปฝากขัง ณ สถานีตํารวจบางเขน การยายนี้ไดกระทําเวลาค่ําคืน โดยรถยนตของตํารวจ มี
นายตํารวจชั้นนายพลเปนหัวหนาควบคุม เมื่อนําผูตองหาไประหวางทางถนนพหลโยธิน ประมาณ กม.๑๓
ใกลถึงสถานีตํารวจวา มีโจรจีนมลายูแยงผูตองหา ไดมีการตอสูกันขึ้น ผูตองหาทั้ง ๔ คน จึงถูกอาวุธปนถึง
แกกรรม” (ขอเท็จจริงคือตํารวจเอาไปยิ้งทิ้ง และตํารวจผูรับผิดชอบถูกฟองรองดําเนินคดีในเวลาตอมา-
ผูเขียน)

-๓-
ในกรณี ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ หลายฝายที่ไมเขาใจเรียกวา ขบถวังหลวง บาง ขบถ ๒๖ กุมภาพันธ
บาง แตอาจารยปรีดีฯ เรียกวา ขบวนการ ๒๖ กุมภา อันเปนขบวนการที่ชอบธรรมที่จะปราบรัฐบาลที่มาจาก
การรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ซึ่งเปนขบถ/และรัฐบาลที่เปนผลพวงตอมาจาก ๘ พฤศจิกายน
๒๔๙๐ ก็ยอมตกอยูในฐานะขบถเชนกัน เชนเดียวกับขมายที่สืบตอมาจากขโมย

เพราะวาอํานาจสูงสุดของประเทศที่เรียกเปนภาษาบาลีวา อํานาจอธิปไตย กอนวันที่ ๒๔ มิถุนายน

๒๔๗๕ นั้น พระมหากษัตริยเปนผูทรงอํานาจดังกลาวนี้แตภายหลังวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ตอมาอีก ๓
วันคือวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงยินยอมลงพระปรมาภิไธยใน
ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ มอบอํานาจสูงสุดของประเทศที่พระองค
ทรงมีอยูโดยชอบตามระบอบราชาธิปไตย คืนใหกับราษฎร ดังปรากฏอยูในมาตรา ๑ ของธรรมนูญการ
ปกครองฉบับนั้น ที่ระบุไววา อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย ซึ่งถือวาเปนสัญญา
ประชาคมระหวางสถาบันพระมหากษัตริยกับราษฎร และนับตั้งแตบัดนั้นจนถึงบัดนี้ อํานาจสูงสุดของ
ประเทศจึงเปนของราษฎรทั้งโดยชอบดวยกฎหมาย(ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม)และชอบโดยธรรม
 - 58 -
รัฐบาลถวัลย ธํารงนาวาสวัสดิ์ ที่ถูกโคนโดยรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ภายใตการนําของพล
โท ผิน ชุณหะวัณและคณะนั้น เปนรัฐบาลที่ถืออํานาจสูงสุดของประเทศ โดยการมอบหมายของราษฎรจึง
เปนรัฐบาลที่ชอบดวยกฎหมายและชอบดวยธรรม ตามวิถีทางประชาธิปไตย

การโคนลมรัฐบาลถวัลยฯ โดยคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ที่นําโดยพลโท ผิน ชุณหะวัณ

และคณะจึงเปนขบถ และแมวารัฐบาลควง อภัยวงศจะไดออกพระราชบัญญัตินิรโทษกรรม ๒๓ ธันวาคม
๒๔๙๐ แกผูกระทํารัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ไปแลวก็ตาม

แตรัฐบาลนายควง อภัยวงศ เปนรัฐบาลที่ไดรับการแตงตั้งจากคณะรัฐประหารที่เปนขบถนั้นเอง และรวมทั้ง

วุฒิสภาที่ผานพระราชบัญญัตินิรโทษกรรมฉบับนี้ออกมา ก็เปนวุฒิสภาที่แตงตั้งโดยคณะรัฐประหาร ๘
พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ที่เปนขบถเชนกั และแมคณะอภิรัฐมนตรีในหนาที่คณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคที่
เปนผูลงพระนามและลงนามในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลเดช อนุมัติ
พระราชบัญญัตินิรโทษกรรมฉบับนี้ ก็เปนคณะบุคคลที่คณะรัฐประหาร ๘ พ.ย. ๒๔๙๐ ที่เปนขบถตั้งขึ้นมา
เชนเดียวกัน

โดยสรุป พระราชบัญญัตินิรโทษกรรมฉบับ ๒๓ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๙๐ แกผูกระทําการรัฐประหาร ๘

พฤศจิกายนจึงเปนโมฆะ ความผิดของคณะรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐ จึงยังอยูและรัฐบาลที่เปนผลพวงของ
คณะรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐ ที่เปนขบถ จึงเปนรัฐบาลที่ไมชอบดวยกฎหมายและไมชอบดวยธรรม

จึงเปนการชอบดวยกฎหมายและชอบดวยธรรมที่ขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ ดําเนินการทางทหาร

ชวงชิงอํานาจรัฐคืนมาจากฝายขบถ คือรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ที่สืบตออํานาจจากรัฐบาลควง อภัย
วงศ แตเปนโชครายของประชาชนไทยที่ฝายขบถหรือฝายอธรรมเอาชนะฝายธรรมและไดสืบตออํานาจที่ไม
ชอบดวยกฎหมายและไมชอบดวยธรรมตอๆ กันมาจนบัดนี้ บานเมืองของเราจึงวนเวียนอยูในวัฏจักรเผด็จ
การจนบัดนี้นับแตรัฐประหาร ๘ พ.ย.๒๔๙๐ เปนตนมา

ระหวางเผด็จการทหารอํามาตยาธิปไตยและเผด็จการทุนอํามาตยาธิปไตยอันเปนธรรมดาของชวงระยะเวลา
ของการตอสูระหวางพลังใหมที่กาวหนากับพลังเกาที่ลาหลังที่ยอมผลัดกันแพผลัดกันชนะ แตในที่สุดพลัง
ใหมที่กาวหนาจะตองชนะพลังเกาเสมอไป นี่คือกฎธรรมชาติ
 - 59 -
ดังตัวอยางการปฏิวัติประชาธิปไตยโดยนายทุนหรือประชาธิปไตยเจาสมบัติ อันเปนพลังใหมที่กาวหนาใน
ประเทศฝรั่งเศส ที่เริ่มแตป ค.ศ.๑๗๘๙ การตอสูระหวางพลังใหมที่กาวหนากับพลังเกาที่ลาหลัง ดําเนินมาถึง
ป ค.ศ.๑๘๗๑ ในระหวางการตอสูตั้งแตป ค.ศ.๑๗๘๙ ถึงป ค.ศ.๑๘๗๑ เปนเวลาถึง ๘๒ ป ตางผลัดกันแพ
ผลัดกันชนะ แตในที่สุดพลังใหมที่กาวหนาประชาธิปไตยนายทุนเจาสมบัติก็ชนะพลังเกาที่ลาหลังศักดินาอํา
มาตยาธิปไตยอยางเด็ดขาด

สําหรับในบานเมืองของเรา การปฏิวัติประชาธิปไตยเจาสมบัติหรือนายทุนเริ่มแตป พ.ศ.๒๔๗๕ จนบัดนี้

(๒๕๕๐) ก็เปนเวลา ๗๕ ปแลว อีก ๗ ปจึงจะถึง ๘๒ ปอยางฝรั่งเศส และจะตองประสบผลสําเร็จ
เชนเดียวกับฝรั่งเศสอยางแนนอน เพราะพลังใหมที่กาวหนายอมชนะพลังเกาที่ลาหลังเสมอไป

แตกอนเวลา ๘๒ ปหลังหลัง ๘๒ ปนั้นขึ้นอยูกับเหตุปจจัย แตก็ตองชนะแนๆ ในที่สุด เพราะนี่คือกฎ

ธรรมชาติ

-๔-
หลังจากขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒ ประสบกับความลมเหลวในการปราบขบถคณะ
รัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ กลับถูกฝายขบถปราบปรามพายแพไป แตความรักชาติรักประชาธิปไตย
และความพยายามที่จะกูสถานการณประชาธิปไตยกลับคืนมายังคงมีอยู จึงในวันที่ ๒๙ มิถุนายน ๒๔๙๔
ขบวนการรักชาติรักประชาธิปไตยภายใตนามวา “คณะกูชาติ” นําโดยทหารเรือกลุมหนึ่งเขาจับตัว
นายกรัฐมนตรีจอมพล ป.พิบูลสงคราม ขณะมาเปนประธานในพิธีรับมอบเรือขุดลอกสันดอนที่ชื่อวา “แมน
ฮัตตัน” จากสหรัฐอเมริกา ซึ่งทําพิธีรับมอบกันที่ทาราชวรดิษฐ อันเปนพื้นที่ของทหารเรือ เพื่อบังคับให
ลาออก แตก็ประสบความลมเหลวเชนเดียวกับขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๔๙๒

หลังจากที่มีการตอสูกันอยางรุนแรงในระยะหนึ่ง คณะขบถรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ภายใต

รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ซึ่งเปนหุนเชิด จึงคงสืบอํานาจรัฐตอภายใตรัฐธรรมนูญ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒

โดยที่รัฐธรรมนูญฉบับ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ ที่สืบพันธุจากรัฐธรรมนูญใตตุม ๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๐

ของคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ นําโดย พลโทผิน ชุณหะวัณ (ยศขณะนั้น)และคณะที่ปฏิกิริยา
และเผด็จการ เปนรัฐธรรมนูญที่มีเนื้อหาเปนอํามาตยาธิปไตย ที่อาศัยพระบารมีสถาบันกษัตริยเปนธงนําใน
 - 60 -
รูปแบบของประชาธิปไตยแบบไทย-ไทย และยิ่งกวานั้นรัฐธรรมนูญฉบับนี้ยังรับเอาอํามาตยสภาที่แตงตั้งขึ้น
ตามรัฐธรรมนูญใตตุมเขามาไวภายใตรัฐธรรมนูญฉบับนี้สืบตอไป

โดยที่จอมพล ป.พิบูลสงคราม เขามาเปนนายกรัฐมนตรีภายใตรัฐธรรมนูญอํามาตยาธิปไตยฉบับนี้

แทนนายควง อภัยวงศ ที่ถูกคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ บังคับใหลาออกไป (๘ เมษายน ๒๔๙๑)
ก็เปนไปไดระยะหนึ่งในขณะที่ผลประโยชนยังไมขัดกันอยางรุนแรง แตในที่สุดก็ถึงจุดแตกหัก ดังคําพูดที่วา
“ผลประโยชนขัดกันก็บรรลัย”

คณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ โดยการสมยอมกับรัฐบาลใชนามคณะวา “คณะบริหาร

ประเทศชั่วคราว” ไดประกาศยึดอํานาจการปกครองประเทศทางวิทยุกระจายเสียง (ไมตองใชรถถังและ
เคลื่อนยายกําลังทหาร) ในวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๔ ยกเลิกรัฐธรรมนูญฉบับ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ และ
ใหนํารัฐธรรมนูญฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ (รวมทั้งที่แกไขเพิ่มเติม)กลับเขามาใช..

รัฐธรรมนูญฉบับแกไขเพิ่มเติม ๘ มีนาคม ๒๔๙๕ ก็เชนเดียวกับรัฐธรรมนูญฉบับกอนๆ คือมีพระ

ราชปรารภเปนเบื้องตน และก็เปนพระราชปรารภที่ไมตรงตามความเปนจริง เชนเดียวกับรัฐธรรมนูญฉบับ
กอนๆ ที่คณะรัฐประหารสรางขึ้นมา โดยกลาวไวตอนหนึ่งวา “..จําเดิมแตสมเด็จพระบรมปตุลาธิราช
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปกพระปกเกลาเจาอยูหัว ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรด
กระหมอมพระราชทานรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ณ วันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ สถาปนาการ
ปกครองประชาธิปไตยขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศไทย..”
ความจริงการสถาปนาระบอบประชาธิปไตยขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศไทยคือวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕
ตามสัญญาประชาคมที่พระปกเกลาเจาอยูหัวไดทรงลงพระปรมาภิไธยใหไวกับราษฎรไทยในธรรมนูญการ
ปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ ที่ระบุไวอยางชัดเจนในมาตรา ๑ ของธรรมนูญฉบับนั้น
วา

“อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย” ซึ่งก็หมายถึงระบอบประชาธิปไตยนั้นเอง แต

การยินยอมของพระองคครั้งนั้นเนื่องมาจากแตการยึดอํานาจการปกครองแผนดินของคณะราษฎรเมื่อวันที่
๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ โดยจับพระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญหลายพระองคไวเปนตัวประกัน พระปกเกลาฯ
จึงจํายอมลงพระปรมาภิไธย มอบอํานาจที่พระองคมีอยูตามระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย กลับคืน
 - 61 -
ใหราษฎรเจาของอํานาจที่แทจริง ที่เปนผูไถหวานและเก็บเกี่ยว ซึ่งยังความเสื่อมพระเกียรติใหกับสถาบัน
กษัตริยจึงไดมีความพยายามที่จะลบเหตุการณ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ออกจากหนาประวัติศาสตรดวยวิธี
นานาประการ

แตความก็จริงก็คือความจริง ความเท็จก็คือความเท็จ ไมมีใครสามารถแกไขเปลี่ยนแปลงได แมจะ

สามารถแกไขเปลี่ยนแปลงไดก็เปนการชั่วคราวเทานั้น ขอใหเชื่อเถอะ สักวันหนึ่งในอนาคต วันที่ ๒๔
มิถุนายน จะตองกลับมาเปนวันชาติอยางแนนอน

ตามรัฐธรรมนูญฉบับนี้ คงมีสภาเพียงสภาเดียว คือสภาผูแทนราษฎรซึ่งประกอบดวยสมาชิก ๒

ประเภท จํานวนเทากันคือ ประเภทที่ ๑ มาจากการเลือกตั้งของราษฎร และประเภทที่ ๒ มาจากการแตงตั้ง

ตอมาไดปรากฏวามีความแตกแยกเกิดขึ้นในคณะรัฐประหาร ๘ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ อันเนื่องมาจาก

ความขัดแยงกันในผลประโยชนและอํานาจ โดยเฉพาะความขัดแยงระหวางซอยราชครูกับบานสี่เสา

ซอยราชครู หมายถึง จอมพล ผิน ชุณหะวัณ ที่มี พล.ต.อ.เผา ศรียานนท(ลูกเขย)เปนเสาเอก กับเขย

อื่นๆ

บานสี่เสา (เทเวศน)หมายถึงจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต

การปกครองบานเมืองในเวลานั้นอยูในอุงมือของสองกลุมนี้ โดยไดรับการสนับสนุนทางดานอาวุธ
ยุทธภัณฑจากสหรัฐอเมริกา มหามิตรมาดวยกัน หนวยแจสแม็กใหการสนับสนุนกองทัพบกที่มี สฤษดิ์ ธนะ
รัชต เปนผูบัญชาการ บริษัทซีซัพพลาย ซึ่งเปนบริษัทขายอาวุธที่อยูภายใต ซีไอเอ ใหการสนับสนุนกรม
ตํารวจที่มีกําลังเสมอดวยกองทัพ โดยเฉพาะกองกําลังสําหรับยึดอํานาจในเมือง เชน ตํารวจรถถัง เปนตน
 - 62 -

-๕-
ทั้งสฤษดิ์ ธนะรัชตและเผาศรียานนท ตางก็หวังที่จะเปนทายาททางการเมืองสืบตําแหนง
นายกรัฐมนตรีตอจากจอมพล ป.พิบูลสงคราม ฐานะของจอมพล ป.พิบูลสงคราม ในเวลานั้นจึงเสมือนขี่เสือ
สองตัว จึงตองระมัดระวังไมใหเสือตัวหนึ่งตัวใดกัดกิน

นี่เปนเหตุผลหนึ่งของการเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ อันเนื่องมาจากความขัดแยงสวนตัวใน

ผลประโยชนระหวางสฤษดิ-์ เผา

ประการตอมา หลังจากจอมพล ป.พิบูลสงครามไดออกทัศนาจรรอบโลกในป ๒๔๙๘ เพื่อเปนการ

แสดงสันถวไมตรีแดประมุข รัฐบาลและประชาชนแหงประเทศตางๆ ในทวีปเอเชีย อเมริกา ยุโรปและอาฟ
ริกา รวม ๑๗ ประเทศตั้งแตวันที่ ๑๔ เมษายน ๒๔๙๘ ถึงวันที่ ๒๒ มิถุนายน ศกเดียวกัน จากการเดินทางครั้ง
นี้ทําใหจอมพล ป.พิบูลสงครามมีทัศนะเกี่ยวกับสาธารณรัฐประชาชนจีนดีขึ้น และดีขึ้นจนถึงกับสงตัวแทน
สวนตัวไปพบปะกับเจาหนาที่ระดับสูงของจีนเพื่อเตรียมลูทางสถาปนาสัมพันธไมตรีกันตอไป

และในอีกดานหนึ่ง จอมพล ป.พิบูลสงคราม ไดสงทานวรรณ หรือ พลตรี พระเจาวรวงศเธอ กรม

หมื่นนราธิปพงศประพันธ เปนหัวหนาคณะผูแทนไทยไปรวมประชุมประเทศเอเชีย-อาฟริกาที่บันดง
ประเทศอินโดนีเซีย ระหวางวันที่ ๑๘-๒๔ เมษายน ๒๔๙๘ และพระองคทานไดมีโอกาสพบปะกันเปนพิเศษ
กับโจวเอินไหล นายกรัฐมนตรีแหงสาธารณรัฐประชาชนจีน อันเปนการขัดกับสหรัฐอเมริกาที่มีนโยบาย
ตอตานสาธารณรัฐประชาชนจีนอยางบาคลั่ง และการสงตัวแทนไปพบปะกับเจาหนาที่ชั้นสูงของสาธารณรัฐ
ประชาชนจีน การพบปะกันเปนพิเศษระหวางทานวรรณ กับ โจวเอินไหลที่บันดง อินโดนีเซีย ไมเปน
ความลับสําหรับ ซีไอเอ ที่ไดชื่อวา รัฐบาลจําบัง

นี่เปนเหตุผลหนึ่งของการเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ อันเนื่องมาจากความไมพอใจของ

สหรัฐอเมริกาตอทาทีของรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงครามที่มีตอสาธารณรัฐประชาชนจีน จึงสนับสนุน
ใหสฤษดิ์ ธนะรัชต ขึ้นมาแทนจอมพล ป.พิบูลสงคราม เชนเดียวกับสนับสนุนเหงียนวันเทียวเขามาแทนที่โง
ดินเดียมในเวียตนามใตในเวลาตอมา
 - 63 -
ประการตอมาและเปนประการชี้ขาด คือกรณีที่จอมพล ป.พิบูลสงคราม ดําริจะริ้อฟนคดีสวรรคตที่
ถูกศาลฎีกาพิพากษาใหประหารชีวิตคุณเฉลียว ปทุมรส คุณชิต สิงหเสนี และคุณบุศย ปทมศริน เสร็จสิ้นไป
แลวตั้งแตวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๔๙๗ และกระทรวงมหาดไทยโดยกรมราชทัณฑ ก็ไดปฏิบัติตามคําพิพากษา
นั้นคือประหารชีวิตบุคคลทั้ง ๓ คนเสร็จสิ้นไปแลว แตวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ ๒๔๙๘ และกอนที่จะถูกประหาร
ชีวิตทั้ง ๓ คน ไดมีหนังสือกราบบังคมทูลขอพระเมตตาอภัยโทษ แตก็ใหยกฎีกานั้นเสีย และกอนที่จะเขา
หลักประหาร นายชิต นายบุศย มหาดเล็กหองพระบรรทมของในหลวงอานันทฯ และในเชาวันเกิดเหตุ ทั้ง
สองคนก็นั่งอยูที่หนาประตูหองแตงพระองค ซึ่งเปนหนทางเดียวที่เขาถึงหองพระบรรทม (และไดใหการตอ
ศาล เลาถึงเหตุการณวันนั้นวา กอนเสียงปนดังขึ้น ไมมีใครลวงล้ําเขาไปในหองพระบรรทมเลย แมในหลวง
องคปจจุบัน ถึงแมพระพี่เลี้ยงเนื่องจะใหการตอบอัยการโจทกวา “ถาพระองคหนึ่งองคใดตื่นบรรทมกอนแลว
ก็จะตองเขาไปกระเซาเหยาแหยใหอีกพระองคหนึ่งตื่นขึ้น แลวจึงประจอประแจตอกัน” แตในวันนั้นทั้งสอง
คนใหการตรงกันวา ในหลวงองคปจจุบันไปยืนอยูแคประตู ถามไถพระอาการของในหลวงอานันทฯ แลว
บายพระพักตรกลับ) ไดมีโอกาสพบปะกับ พล.ต.อ.เผา ศรียานนท รัฐมนตรีวาการกระทรวงทหาดไทยซึ่งไป
เปนสักขีพยานในการประหารชีวิต ๓ คนนั้นดวย การพบปะกับ ๓ คนในวันนั้นจะพูดจากันประการใดไมเปน
ที่เปดเผย แต พล.ต.อ.เผา ศรียานนท ไดมีบันทึกไว และไดเสนอจอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีใน
เวลาตอมา

ตอประเด็นนี้ ทานปรีดี พนมยงค ไดใหสัมภาษณหนังสือพิมพมหาราษฎรไว ดังตอไปนี้

“รัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม ไดสงตัวแทนไปพบผมในประเทศจีน แจงวาไดหลักฐานใหมที่

แสดงวาผูถูกประหารชีวิตทั้งสามคมและผมเปนผูบริสุทธิ์ ฉะนั้นจอมพล ป.พิบูลสงคราม จึงจะเสนอสภา
ผูแทนราษฎรใหออกกฎหมายใหมีการพิจารณาคดีใหม ดวยความเปนธรรม (ตามกฎหมายไทยเมื่อคดีถึงที่สุด
แลวเปนอันยุติ ดังนั้นในการจะรื้อฟนคดีขึ้นมาพิจารณาใหมจึงทําไมได นอกจากจะมีกฎหมายอนุญาตใหทํา
ได จอมพล ป.พิบูลสงคราม จึงเตรียมจะเสนอกฎหมายตอสภาผูแทนราษฎรใหออกกฎหมายอนุญาตใหรื้อฟน
คดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหมได รวมทั้งคดีอื่นๆ ที่โจทก-จําเลยไดพบหลักฐานใหม-ผูเขียน)ครั้นแลวก็มีผูยุ
ยงใหจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต กับพวก ทํารัฐประหารเมื่อวันที่ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ โคนลมรัฐบาลจอมพล ป.
พิบูลสงคราม”
 - 64 -
นี่ก็เปนอีกเหตุผลหนึ่งของการเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ อันเนื่องมาจากจอมพล ป.พิบูล
สงคราม จะรื้อฟนคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม เพื่อใหความเปนธรรมแกผูบริสุทธิ์ ที่ถูกลงโทษประหาร
ชีวิตไปแลวทั้ง ๓ คน รวมทั้งทานปรีดีฯ และเรือเอกวัชรชัยฯ และก็แนละ เมื่อผูบริสุทธิ์ที่ถูกประหารชีวิตไป
ทั้ง ๓ คน รวมทั้งทานทานปรีดีฯ และเรือเอกวัชรชัยฯ ที่ถูกกลาวหาวาเปนผูวางแผนและมือปนไดถูกพิสูจน
วาเปนผูบริสุทธิ์ แลวใครละเปนผูไมบริสุทธิ์และมือปนตัวจริง ????

ผูไมบริสุทธิ์และมือปนตัวจริงจึงยังคงปดลับอยูจนถึงวันนี้ แตเราทุกคนเชื่อในคําโบราณไมใชหรือ
ที่วา ความลับไมมีในโลก

เมื่อทานปรีดีฯ ถูกถามในประเด็นนี้ในเวลาตอมา ทานตอบวา “...ประวัติศาสตรในอนาคตจะตอบเอง”

ดวยเหตุผลทั้ง ๓ ประการดังกลาวขางตน คือผลประโยชนสวนตัวระหวางสฤษดิ์ กับเผาขัดกัน

ประการหนึ่ง ผลประโยชนของชาติ (คือเปดความสัมพันธกับสาธารณรัฐประชาชนจีน)ระหวางจอมพล ป.
พิบูลสงคราม กับสหรัฐอเมริกา(ที่ขัดขวางความสัมพันธของไทยกับสาธารณรัฐประชาชนจีน) ประการหนึ่ง
กับอีกประการหนึ่งคือสกัดกั้นไมใหนําคดีสวรรคตขึ้นมาพิจารณาใหม

แตก็มีอีกประเด็นหนึ่งแทรกซอนเขามา ซึ่งแลดูผิวเผินก็ดูเหมือนกับไมสําคัญ

แตถาจับเอาโครงสรางของสังคมเปนหลักแลว จะเห็นวาประเด็นนี้เปนหลักการของระบอบ
ประชาธิปไตย นั่นคือประเด็นปฏิรูปที่ดินทํากินของรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงคราม โดยออกพระราชบัญญัติ
กําหนดที่ดินทํากินครัวเรือนละไมเกิน ๕๐ ไร ซึ่งสรางความไมพอใจใหพวกเจาที่ดินที่ไมรูจักพอเพียง มีที่ดิน
นับพันไรหมื่นไร ซึ่งตกทอดกันมาจากระบบทาสศักดินาและระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย จึง
สนับสนุนการทํารัฐประหารของสฤษดิ์ฯอยางถึงที่สุดและภายหลังที่สฤษดิ์ฯ ไดอํานาจแลวก็ไดยกเลิก
กฎหมายปฏิรูปที่ดินฉบับนั้น ปลอยใหเจาที่ดินมีที่ดินไดอยางเสรีไมจํากัดความพอเพียง ดังที่เปนอยูในเวลานี้
อันเปนผลพวงของรัฐประหารในครั้งนั้น
 - 65 -
รัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ เกิดขึ้นดวยปจจัยหลายๆ ประเด็นดังที่กลาวมา แตก็ไมไดฉีก
รัฐธรรมนูญฉบับเดิมทิ้งในทันทีทันใด หากอาศัยรัฐธรรมนูญฉบับนั้นสรางฐานที่มั่นคงมาชั่วระยะหนึ่ง โดยมี
เงื่อนไขบางประการดังจะไดกลาวตอไป.

-๖-
ดวยความขัดแยงสามประการที่สําคัญ และรวมอีกหนึ่งคือปญหาถือครองที่ดิน ซึ่งถือเสมือนความ
ขัดแยงหลักที่กอใหเกิดรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ รวมทั้งการเลือกตั้งที่ไมบริสุทธิ์ยุติธรรม เมื่อ ๒๖
กุมภาพันธ ๒๕๐๐ อันนํามาซึ่งการเคลื่อนไหวของนักศึกษาประชาชน คัดคานการเลือกตั้งในเวลาตอมา และ
เหตุการณเคลื่อนไหวของนักศึกษาประชาชนในครั้งนี้เองที่ไดสรางชื่อเสียงใหกับจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ใน
ฐานะขวัญใจประชาชนและโดยเฉพาะสมาชิกพรรคคอมมิวนิสตจํานวนหนึ่ง(ที่ผมใชคําวาสมาชิกพรรค
คอมมิวนิสตจํานวนหนึ่งเพราะไมแนใจวาจะเปนมติของพรรค-สุพจน)หวังที่จะสนับสนุนจอมพลสฤษดิ์ ธนะ
รัชตใหเปนนัสเซอร (ผูนําอียิปต)แหงลุมน้ําเจาพระยา

โดยที่ภายหลังการเลือกตั้งที่เรียกวา เลือกตั้งสกปรกเมื่อ ๒๖ กุมภาพันธ ๒๕๐๐ ไดมีการคัดคานการ

เลือกตั้งที่นําโดยนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตรและจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทางรัฐบาลก็ไดเตรียมการ
ปราบปรามอยางเต็มที่ โดยประกาศสถานการณฉุกเฉิน และแตงตั้งใหพลเอก สฤษดิ์ ธนะรัชต ผูบัญชาการ
ทหารบก เปนผูบัญชาการฝายทหารห มีอํานาจสั่งใชกําลังทหารบก ทหารเรือ ทหารอากาศ และตํารวจ ไดแต
ผูเดียว

ตอมาในวันที่ ๒ มีนาคม ๒๕๐๐ ขบวนการนักศึกษาทั้งจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ภายใตการนํา

ของ คุณสุวิช เผดิมชิต ประธานนักศึกษา และจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัยไดเดินขบวนไปพบนายกรัฐมนตรีที่
ทําเนียบรัฐบาล โดยไดรับไฟเขียวจากจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต จึงไมไดรับการขัดขวางจากทหารและตํารวจ มี
ทหารบกมีชื่อขึ้นมาในวันนั้นคนหนึ่งมีหนาที่คุมกําลังทหารอยูที่สะพานมัฆวาน เพื่อขัดขวางการบุกทําเนียบ
ของขบวนการนักศึกษา แตเมื่อเผชิญหนากันกับขบวนการนักศึกษา ทานกลับเปดทางใหขบวนการนักศึกษา
เดินไปสูเปาหมายโดยปลอดภัย ทหารทานนี้ชื่อ ร.อ.อาทิตย กําลังเอก หรือตอมาก็คือ พลเอก อาทิตย กําลัง
เอก ผูบัญชาการทหารบก ที่ถูกพลเอกเปรม ติณสูลานนท สั่งปลดกลางอากาศนั้นเอง
 - 66 -
การเดินขบวนบุกทําเนียบของรัฐบาลครั้งนั้นจอมพล ป.พิบูลสงคราม เปนรัฐมนตรีวาการ
กระทรวงมหาดไทยควบคูกับตําแหนงนายกรัฐมนตรี แตขณะนั้น พล.ต.อ.หลวงชาติตระการโกศล รอง
ปลัดกระทรวงมหาดไทย ผูออกมารับคํารองของนักศึกษาอางวาจอมพล ป.พิบูลสงครามอยูที่ทําเนียบ
นักศึกษาจึงไดเบนเข็มมุงไปที่ทําเนียบรัฐบาล

นักเรียกรองของนักศึกษา จอมพล ป.พิบูลสงครามไมอาจใหคําตอบในทันที โดยอางวาจะตองปรึกษา

กับฝายตางๆ กอน ซึ่งสรางความไมพอใจใหกับขบวนการนักศึกษาเปนอยางยิ่ง แตเพื่อสยบปฏิกิริยาของ
นักศึกษา จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ซึ่งอยู ณ ที่นั้นดวย ไดประกาศขึ้นวา

“ขาพเจาจะเปนตัวแทนของพี่นองกระตุนรัฐบาลในเรื่องนี้ บัดนี้ไดเวลาแลว ขอใหพี่นองแยกยายกัน

กลับไดแลว รอฟงคําตอบจากรัฐบาลตอไป”

ทันทีที่จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต พูดจบ เสียงโหรอง ก็ดังขึ้น “ไชโย ! ไชโย ! จอมพลสฤษดิ์ จงเจริญ”

-๗-
ตอมาในวันที่ ๑๒ มีนาคม ๒๕๐๐ ไดมีการประกาศยกเลิกตําแหนง”ผูบัญชาการฝายทหาร” และวันที่
๑๔ ตอมาไดประกาศยกเลิกสถานการณฉุกเฉิน และตอมาอีก ๕ เดือนหลังจากที่จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต และ
คณะทหารจํานวนหนึ่ง ไดมีหนังสือขอใหจอมพล ป.พิบูลสงคราม ลาออกจากตําแหนงนายกรัฐมนตรี เมื่อ
๑๒ กันยายน ๒๕๐๐ แตจอมพล ป.พิบูลสงคราม ไมยอมลาออก กลับเขาเฝาเพื่อขอพระราชทานพระบรม
ราชโองการปลดจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ออกจากตําแหนงผูบัญชาการทหารบก ในตอนเชาวันที่ ๑๖ กันยายน
๒๕๐๐ แตไมทรงโปรด

ในเชาคืนวันนั้นเอง ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ในนามของ “คณะทหาร” ไดทําการ

ยึดอํานาจโคนลมรัฐบาลจอมพล ป.พิบูลสงครามและนับแตบัดนั้นอํานาจการปกครองแผนดินอยูในกํามือ
ของ “คณะทหาร” (ดูรายละเอียดไดจาก “พลิกแผนดิน” ของประจวบ อัมพเศวต ของสํานักพิมพสุขภาพใจ)
และฐานะของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ยิ่งมั่นคงยิ่งขึ้นเมื่อไดมีพระบรมราชโองการเปนสวนพระองค ในคืน
รัฐประหารนั้นเอง (เพราะไมมีผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ) แตงตั้งใหจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชตผูใช
กําลังอาวุธลมลางรัฐบาลเยี่ยงอนารยชน เปนผูรักษาพระนครฝายทหาร ดังสําเนาพระบรมราชโองการตอไปนี้
 - 67 -
ฉบับพิเศษ หนา ๑
เลม ๗๔ ตอนที่ ๗๖ ราชกิจจานุเบกษา ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐

ประกาศพระบรมราชโองการ
ตั้งผูรักษาพระนครฝายทหาร
------------
ภูมิพลอดุลยเดช ป.ร.

เนื่องดวยปรากฏวา รัฐบาลอันมี จอมพล ป.พิบูลสงครามเปนนายกรัฐมนตรี ไดบริหารราชการแผนดินไมเปน

ที่ไววางใจของประชาชน ทั้งไมสามารถรักษาความสงบเรียบรอยของบานเมืองได คณะทหารซึ่งมี จอม
พลสฤษดิ์ ธนะรัชต เปนหัวหนา ไดเขายึดอํานาจการปกครองไวได และทําหนาที่เปนผูรักษาพระนครฝาย
ทหาร ขาพเจาจึงขอตั้งจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต เปนผูรักษาพระนครฝายทหาร ขอใหประชาชนทั้งหลายจงอยู
ในความสงบ และใหขาราชการทุกฝายฟงคําสั่งจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ตั้งแตบัดนี้เปนตนไป

ประกาศ ณ วันที่ ๑๖ กันยายน พุทธศักราช ๒๕๐๐

หมายเหตุ ประกาศพระบรมราชโองการฉบับนี้ไมมีผูรับสนองพระบรมราชโองการ ซึ่งหมายความวา

พระองคทรงเปนผูรับผิดชอบดวยพระองคเอง เชนเดียวกับกษัตริยในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย กอน ๒๔
มิถุนายน ๒๔๗๕ ซึ่งถือเปนโมฆะตามมาตรา ๗ ของธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม ชั่วคราว
พุทธศักราช ๒๔๗๕ อันเปนเสมือนสัญญาประชาคมระหวางสถาบันกษัตริยกับราษฎรไทย

โดยที่การทํารัฐประหารของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ครั้งนี้ไมไดประกาศฉีกทิ้งรัฐธรรมนูญ หากให

คงใชตอไป โดยมีเงื่อนไขตามพระบรมราชโองการ ลงวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๕๐๐ ดังนี้

“..(ก) ใหสมาชิกภาพแหงสภาผูแทนราษฎรของสมาชิกประเภทที่ ๑ และสมาชิกประเภทที่ ๒ สิ้นสุด

ลงในวันประกาศพระบรมราชโองการนี้

(ข)ใหดําเนินการเลือกตั้งสมาชิกประเภทที่ ๑ ภายในเกาสิบวัน นับตั้งแตวันประกาศพระบรมราช

โองการนี้
 - 68 -
(ค)จะไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงตั้งสมาชิกประเภทที่ ๒ จากบุคคลซึ่งทรงเห็นสมควร มี
จํานวนไมเกิน ๑๒๓ คน ในวันและภายหลังวันประกาศพระบรมราชโองการนี้

ในระหวางที่สมาชิกประเภทที่ ๑ ยังไมไดรับหนาที่ ใหสภาผูแทนราษฎรประกอบดวยสมาชิกประเภท

ที่ ๒ ไปพลางกอน

(ง)กอนที่จะไดมีการแตงตั้งคณะรัฐมนตรีเขาบริหารราชการแผนดิน ใหเปนหนาที่ของผูรักษาการ
พระนครฝายทหาร เปนผูลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ...

พระบรมราชโองการฉบับนี้ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ผูรักษาการพระนครฝายทหาร เปนผูลงนามรับ

สนองพระบรมราชโองการ และตอมาไดแตงตั้งสมาชิกประเภทที่ ๒ ลงวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๕๐๐ จากบุคคล
ที่เห็นสมควร โดยเปนบุคคลที่พระมหากษัตริยทรงไววางพระทัย จึงทรงเห็นสมควรแตงตั้งใหเปน
สมาชิกสภาผูแทนราษฎรประเภทที่ ๒ จํานวน ๑๒๑ นาย ในจํานวนนี้ เปนทหารบก ๗๓ นาย เปนทหารเรือ
๑๕ นาย เปนทหารอากาศ ๑๖ นาย เปนตํารวจ ๓ นาย นอกนั้นเปนขาราชการพลเรือนชั้นผูใหญ และคหบดี
๑๔ นาย และบุคคลที่พระมหากษัตริยทรงไววางพระราชหฤทัยเหลานี้เปนบุคคลชนิดไหน ? อยางไร ?
ประวัติศาสตรไดบันทึกไวแลว เชน จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต จอมพล ถนอม กิตติขจร จอมพล ประภาส จารุ
เสถียร และจอมพลตนตระกูลชุณหะวัณ (ผิน)

หลังจากตั้งผูที่ทรงเห็นสมควรเปนสมาชิกประเภทที่ ๒ จํานวน ๑๒๑ คนแลว ก็เริ่มทําหนาที่ตาม

เงื่อนไข (ค) คือสภาผูแทนราษฎรและเปดประชุมเพื่อเลือกตั้งประธานและรองประธานสภาผูแทนราษฎรตาม
พระราชกฤษฎีกาลงวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๐๐ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม โดย

พลเอก สุทธิ์ สุทธิสารรณกร เปนประธานสภาผูแทนราษฎร

พลโท ปรุง รังสิยานนท เปนรองประธานคนที่ ๑

นายสัญญา ธรรมศักดิ์ เปนรองประธานคนที่ ๒

และในวันเดียวกันนั้น ประธานสภาฯ ไดเชิญสมาชิกสภาฯ ไปประชุมหารือเปนการภายใน ณ

หอประชุมกองทัพบก เพื่อเฟนหาตัวบุคคลที่สมควรจะเปนนายกรัฐมนตรี และที่ประชุมมีมติเปนเอกฉันท
ตามคําชี้แนะใหนายพจน สารสินเปนนายกรัฐมนตรี และตอมาในวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๕๐๐ ไดทรงโปรด
 - 69 -
เกลาฯใหนายพจน สารสิน เปนนายกรัฐมนตรีโดย พลเอก สุทธิ์ สุทธิสรรณกร เปนผูลงนามรับสนองพระ
บรมราชโองการ และในวันเดียวกันนั้นเองไดโปรดเกลาฯแตงตั้งคณะรัฐมนตรี

-๘-
ภายใตรัฐบาลพจน สารสิน ซึ่งมีสมญานามวา ลูกบุญธรรมของจอหน ฟอสเตอรดัลเลส อดีต
รัฐมนตรีตางประเทศของสหรัฐอเมริกา ผูบาคลั่งในการตอตานคอมมิวนิสต และเปนผูบัญญัติหลัก ๑๐
ประการในการตอตานรัฐบาลสาธารณรัฐประชาชนจีน ในขณะนั้น ซึ่งยังผลมาถึงประเทศไทยดวย จนถึง
ปจจุบันนี้ และเพื่อประโยชนแกประเทศชาติ จึงขอนํารายละเอียดมาแฉ ณ ที่นี้ คือ

๑. ใชทุกสิ่งทุกอยางลอลวงและทําลายเยาวชนของพวกเขาอยางสุดความสามารถ ปลุกปนพวกเขาให
ดูหมิ่นเหยียดหยาม และกาวไปอีกกาวหนึ่ง ถึงขั้นคัดคานความคิดและการศึกษาที่พวกเขาไดรับมาแตเดิม
โดยเฉพาะอยางยิ่งตําราลิทธิคอมมิวนิสม ชวยพวกเขา(หมายถึงเยาวชนจีน-ผูเขียน)สรางอารมณและโอกาส
แหงการปลอยตัวปลอยใจทางกามราคะ ยั่วยุพวกเขาใหกาวไปอีกกาวหนึ่ง มีสัมพันธสําสอน ใหพวกเขาไม
รูสึกละอายตอความเบาปญญา ฟุงเฟอ จะตองทําลายลางจิตใจ มานะบากบั่นทรหดอดทนที่พวกเขาเคยมีให
สิ้น

๒. จะตองทํางานการโฆษณาทุกอยางเทาที่จะทําไดอยางสุดความสามารถ รวมทั้งภาพยนตร หนังสือ

โทรทัศน วิทยุกระจายเสียง และการเผยแพรศาสนาในรูปแบบใหม ขอแตเพียงใหพวกเขาใฝฝนในรูปแบบ
เสื้อผา อาหาร การอยูอาศัย การสัญจร ความบันเทิงและการศึกษาของเรา (แบบสังคมทุนนิยม-ผูเขียน) ก็ถือวา
สําเร็จไปครึ่งหนึ่งแลว

๓. จะตองชักนําความสนใจของเยาวชนของเขา ใหหันเหไปจากการถือรัฐบาลของพวกเขาเปนจุดศูนย
รวมที่สืบทอดกันมา (ตามระบบพรรค-ผูเขียน) ใหความคิดความอานของพวกเขาไปรวมศูนยอยูที่การแสดง
การกีฬา หนังสือกามตัณหา การแสวงหาความสุข การละเลน ภาพยนตร อาชญากรรม และความเชื่องมงายใน
ศาสนา(แบบไสยศาสตร-ผูเขียน)

๔.จะตองกอใหเกิดกระแสคลื่นกวนน้ําใหขุนอยูเสมอ แมจะไมมีเหตุการณอะไรก็ตาม ใหประชาชน

ของพวกเขาวิพากษวิจารณกันอยางเปดเผย ดังนี้ ก็จะปลูกฝงพืชแหงความแตกแยกอยูในจิตใตสํานึกของพวก
 - 70 -
เขา โดยเฉพาะอยางยิ่งจะตองหาโอกาสดีในชนชาติสวนนอยของพวกเขา สรางความอาฆาตใหม เปา
ความแคนเกาใหลุกโพลน เรื่องนี้เปนนโยบายที่จะมองขามไปมิไดโดยสิ้นเชิง (เชน ปญหาที่เกิดขึ้นในสาม
จังหวัดภาคใตของเราในขณะนี้-ผูเขียน)

๕. เราจะตองสรางขาวขึ้นมาไมขาดระยะ สรางความอัปลักษณแกผูนําของพวกเขา ผูสื่อขาวของเรา

ควรจะฉวยโอกาสเขาสัมภาษณพวกเขา หลังจากนั้นก็จัดเรียงถอยคําของพวกเขาไปโจมตีพวกเขาเองใน
สถานที่นานาชาติ การถายรูปจะตองสนใจเปนพิเศษ มันเปนโอกาสที่ดีที่สุดในการสรางความอัปลักษณใหแก
พวกเขา เราจะตองอาศัยความเปนไปไดทุกอยาง ใหประชาชนของพวกเขาคนพบโดยมิไดตั้งใจวา ผูนําของ
พวกเขามีแตความอัปลักษณ พิกลพิการ ต่ําชาและโสโครก (อยางที่กลุมสนธิ-ประสงค ทํากับอดีต
นายกรัฐมนตรี ทักษิณ ชินวัตร-ผูเขียน)

๖.ไมวาจะอยูภายใตสภาวะใด เราจะตองปาวรองประชาธิปไตย เมื่อมีโอกาสก็จะตองรีบปลุกระดม

การเคลื่อนไหวประชาธิปไตยในทันที โดยไมตองไปคํานึงวาจะเปนขนาดเล็กหรือขนาดใหญ จะมีรูปแบบ
หรือไมมีรูปแบบก็ตาม ไมวาจะอยูในกาละเทศะใด ไมวาจะอยูในภาวะใด เราลวนแตจะตองเรียกรอง
ประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนตอรัฐบาลของพวกเขาไมขาดสาย (อยางที่กลุมสนธิ-ประสงค เรียกรองตอ
อดีตรัฐบาลทักษิณ-ผูเขียน) ขอแตพวกเราทุกคนพูดอยางเดียวกันไมไดขาด ประชาชนของพวกเขาก็จะตอง
เชื่อวา สิ่งที่เราพูดเปนความจริง(แมจะพูดโกหก-ผูเขียน)อยางแนนอน เราไดมาคนหนึ่ง ก็นับวาไดมาหนึ่ง เรา
ครองพื้นที่ไดมาหนึ่งก็ถือวาครองไดหนึ่งพื้นที่ จะตองทําทุกอยางโดยไมตองเลือกวาจะเปนวิธีการอยางไร
องคกรและเจาหนาที่ทางการคาของเรา ลวนตองไมถือการครอบครองตลาดการคาเปนเปาหมายสุดทายเปน
อันขาด เพราะตลาดการคาในพริบตาเดียวก็อาจสูญเสียไปได ถาแมวาเรายังไมไดยึดครองตลาดการเมือง
เอาไว

๗.เราจะตองยุยงสงเสริมใหรัฐบาลของพวกเขาสิ้นเปลืองคาใชจายมากที่สุดเทาที่จะทําได สงเสริม
พวกเขาใหกูหนี้ยืมสินจากพวกเรา ดังนี้เราก็จะมีความมั่นใจเต็มที่ในการทําลายลางเครดิตของพวกเขาได เรา
ใหเงินตราของพวกเขาราคาถูก เกิดภาวะเงินเฟอ ขอแตพวกเขาเสียการควบคุมราคาสินคาไปแลว ในจิตใจ
ของประชาชน พวกเขาก็ตองพังทลายโดยสิ้นเชิง
 - 71 -
๘. เราจะตองใชความไดเปรียบทางเศรษฐกิจและทางเทคโนโลยี โจมตีอุตสาหกรรมของพวกเขาทั้งที่
มองเห็นและมองไมเห็น เพียงแตอุตสาหกรรมของพวกเขาเปนอัมพาตไปโดยไมรูเนื้อรูตัว เราก็สามารถที่จะ
ปลุกระดมความปนปวนของสังคมขึ้นมาได แตทวาโดยภายนอกแลวเราจะตองแสดงวาไดชวยเหลือเกื้อหนุน
พวกเขาดวยความเมตตากรุณาอยางเต็มที่ ดังนี้(รัฐบาล)พวกเขาก็จะออนปวกเปยกอยางเห็นไดชัด รัฐบาลที่
ออนปวกเปยกก็จะนํามาซึ่งความปนปวนที่ใหญยิ่งขึ้นและรุนแรงยิ่งขึ้น

๙. เราจะตองใชทรัพยากรบรรดามี แมกระทั่งการยกมือยกเทาพูดจา ยิ้มหัว ก็ลวนแตสามารถจะทําลาย

คานิยมที่สืบทอดกันมาได เราจะตองใชทุกสิ่งทุกอยางไปทําลายจิตใจแหงศีลธรรมตามวิสัยของพวกเขาให
พินาศ ทําลายหัวกุญแจแหงความภาคภูมิใจและความเชื่อมั่นในตัวเองใหสิ้นไป ซึ่งก็คือโจมตีจิตใจมานะ บาก
บั่น ทรหดอดทนของพวกเขาอยางสุดความสามารถ

๑๐. สงอาวุธยุทโธปกรณอยางลับๆ ใหกับผูที่เปนศัตรูของพวกเขา และผูที่อาจจะกลายเปนศัตรูของ

พวกเขาทั้งหมด (อยางที่กําลังกระทําอยูใน ๓ จังหวัดภาคใตขณะนี้-ผูเขียน)

บัญญัติ ๑๐ ประการนี้ นายจอหนฟอสเตอรดัลเลส อดีตรัฐมนตรีตางประเทศของสหรัฐอเมริกา เปนผู

กําหนดขึ้นมานานแลว ตั้งแตป ค.ศ.๑๙๕๑ /พ.ศ.๒๔๙๔) และไดเพิ่มเติมปรับปรุงแกไขเรื่อยมา เพื่อใชเปน
ยุทธศาสตรการแปรเปลี่ยนโดยสันติตอจีน ใหระบบสังคมนิยมของจีนที่เพิ่งเริ่มตนพังพินาศลง เปนการทํา
สงครามที่ปราศจากควันปนกับจีน ดังเชนที่ไดทําใหสหภาพโซเวียตและยุโรปตะวันออกลมสลายมาแลว (คัด
จากหนังสือเผยโฉมหนาฝาหลุนกง ของ บุญศักดิ์ แสงระวี ที่ถายทอดมาจากหนังสือพิมพ เซี่ยงกั่งซางเปา ของ
ฮองกงประจําวันที่ ๑๘ มิถุนายน ๒๐๐๐)

รัฐบาลนายพจน สารสิน ที่สฤษดิ์ฯ สนับสนุนขึ้นมาเปนนายกรัฐมนตรี เพื่อแกการรับรองรัฐบาล

สหรัฐอเมริกาและนานาประเทศ หลังจากจัดการใหมีการเลือกตั้งผูแทนราษฎรในวันที่ ๑๕ ธันวาคม ๒๕๐๐
หลังจากการเลือกตั้งผานพนไปแลว รัฐบาลนายพจน สารสินก็ไดลาออกไปในวันที่ ๒๖ ธันวาคม ๒๕๐๐
สภาเสียงขางมากซึ่งเปนเสียงของคณะรัฐประหาร ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ มีมติเลือก พลโท ถนอม กิตติขจร ขึ้น
เปนนายกรัฐมนตรีและไดมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหพลโท ถนอม กิตติขจร ขึ้นเปน
นายกรัฐมนตรีและไดมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งให พลโท ถนอม กิตติขจรดํารงตําแหนง
นายกรัฐมนตรี ลงวันที่ ๑ มกราคม ๒๕๐๑
 - 72 -
พลโท ถนอม กิตติขจร ครองตําแหนงนายกรัฐมนตรีภายใตรัฐธรรมนูญ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ แกไข
เพิ่มเติม ๘ มีนาคม ๒๔๙๔ ตั้งแต ๑ มกราคม ถึง ๒๐ ตุลาคม ๒๕๐๑ จึงไดกราบบังคมทูลลาออกจากตําแหนง
นายกรัฐมนตรี และในวันที่ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๐๑ นั้นเอง เวลาบาย จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ผูบัญชาการทหาร
สูงสุด ไดเขาเฝาทูลละอองธุลีพระบาทในโอกาสที่เดินทางกลับจากตางประเทศ แตในค่ําคืนนั้นเองเวลา
๒๑.๐๐ น. เสียงหาวๆ ของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ก็ไดออกอากาศประกาศยึดอํานาจปกครองแผนดินอีก
ครั้งหนึ่งในนามของ “คณะปฏิวัติ” มีสาระสําคัญดังนี้

๑.คณะปฏิวัติไดกระทําการปฏิวัติโดยความยินยอมและสนับสนุนของรัฐบาลชุดที่ลาออกไป

๒.ยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม ๒๔๙๕

๓.จะดําเนินการปกครองระบอบรัฐธรรมนูญ เทอดทูนพระมหากษัตริยเสมอ และจะแกไข

รัฐธรรมนูญเสียใหมใหเหมาะสม

๔.ใหสภาผูแทนราษฎรและคณะรัฐมนตรีสิ้นสุดลง

๕.ศาลทั้งหมดคงมีอํานาจดําเนินการพิจารณาและพิจารณาอรรถคดีใหเปนไปตามบทกฎหมายเชนเดิม
ทุกประการ

๖.คณะปฏิวัติจะไดรับภาระบริหารประเทศโดยมีกองบัญชาการปฏิวัติซึ่งมีจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต

เปนผูบังคับบัญชาสูงสุด รักษาสถานการณทั่วราชอาณาจักรไทย ทั้งนี้จนกวาจะไดตั้งคณะรัฐมนตรีขึ้นใหม

๗.ใหปลัดกระทรวงทุกกระทรวงรักษาการในหนาที่และบรรดาอํานาจที่กฎหมายไดบัญญัติไววา เปน
อํานาจของรัฐมนตรีใหเปนอํานาจของปลัดกระทรวง การปฏิบัติงานใหขึ้นตอหัวหนาคณะปฏิวัติ..

๘.ประกาศใชกฎอัยการศึกทั่วราชอาณาจักร และยุบพรรคการเมือง
 - 73 -
จึงเปนจุดจบรัฐธรรมนูญ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ แกไขเพิ่มเติม ๘ มีนาคม ๒๔๙๕ เพียงแคนี้ และ
ตอไปดวยรัฐธรรมนูญเผด็จการของ จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต

จอมพล สฤษดิ์ฯ ปกครองประเทศเยี่ยงอนารยชนภายใตคําประกาศ “ขาพเจาขอรับผิดชอบแตผูเดียว”

เปนเวลา ๙๙ วัน จนถึงวันที่ ๒๘ มกราคม ๒๕๐๒ จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯใหใชรัฐธรรมนูญ
การปกครองราชอาณาจักรไทยฉบับใหม ที่คณะปฏิวัติสรางขึ้น เรียกวา “ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร
๒๘ มกราคม ๒๕๐๒

จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต ปกครองประเทศตั้งแตทํารัฐประหาร ๒๐ ตุลาคม ๒๕๐๑ และสืบตอมาตาม

รัฐธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร ฉบับ ๒๘ มกราคม ๒๕๐๒ จนถึงวันตายเมื่อ วันที่ ๘ ธันวาคม
๒๕๐๖ รวมเวลาหลายป

ในหลายปที่จอมพลสฤษดิ์ฯ ครองเมือง นอกจากคนบริสุทธิ์จํานวนหนึ่ง เชน รวม วงศพันธุ ครอง จัน

ดาวงศ และคนอื่นๆ อีกหลายคนถูกฆาตาย โดยประกาศิตของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชตแลว ยังมีอีกจํานวน
มากมายรวมทั้งพวกที่เคยไชโยโหรองอยากจะใหจอมพลสฤษดิ์ฯ เปนนัสเซอรแหงลุมน้ําเจาพระยา จนพระยา
มัจจุราชตองเขามาจัดการกับจอมพลสฤษดิ์ฯ สถานการณจึงคอยคลี่คลายขึ้นบาง

รายละเอียดในพฤติกรรมของผูนี้ ไดมีบันทึกไวแลวในเอกสารตางๆ รวมทั้งเอกสารของทางราชการที่

เกี่ยวกับการฉอราษฎรบังหลวง และนี่คือคนที่กษัตริยทรงโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหเปนผูรักษาพระนครฝาย
ทหาร เมื่อ ๑๖ กันยายน ๒๕๐๐ และโปรดเกลาฯ ใหดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรีในเวลาตอมา แตกลับทํา
ความเสื่อมเสียใหกับสถานบันกษัตริย และยิ่งกวานั้นอนุสาวรียของเขาในเครื่องแบบยศจอมพล ยังไดถูก
สรางขึ้นที่จังหวัดขอนแกนอยางนาอัปยศยิ่ง.

ที่มา : หนังสือ ประวัติรัฐธรรมนูญ ของ สุพจน ดานตระกูล

 - 74 -

สัจจะที่ถูกบิดเบือน

พระที่นั่งอนันตสมาคม
วันที่ ๒๔ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕
ขอเดชะฝาละอองธุลีพระบาทปกเกลาปกกระหมอม

ดวยคณะราษฎร ขาราชการ ทหาร พลเรือน ไดยึดอํานาจการปกครองแผนดินไวไดแลว และไดเชิญ

สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ มีสมเด็จพระเจาพี่ยาเธอเจาฟากรมพระนครสวรรควรพินิจเปนตน ไวเปนประกัน

ถาหากคณะราษฎรถูกทํารายดวยประการใดๆ ก็จะตองทํารายเจานายที่คุมไวเปนการตอบแทน

คณะราษฎรไมประสงคจะแยงชิงราชสมบัติแตอยางใด ความประสงคอันยิ่งใหญ ก็เพื่อที่จะมี

ธรรมนูญการปกครองแผนดิน จึงขอเชิญใตฝาละอองธุลีพระบาทกลับคืนสูพระนคร ทรงเปนกษัตริยตอไป
โดยอยูใตธรรมนูญการปกครองแผนดิน ซึ่งคณะราษฎรไดสรางขึ้น ถาใตฝาละอองธุลีพระบาทตอบปฏิเสธก็
ดี หรือไมตอบภายใน ๑ ชั่วนาฬิกา นับแตไดรับหนังสือนี้ก็ดี คณะราษฎรจะไดประกาศใชธรรมนูญการ
ปกครองแผนดิน โดยเลือกเจานายพระองคอื่นที่เห็นสมควรขขึ้นเปนกษัตริย

ควรมิควรแลวแตจะโปรดเกลาโปรดกระหมอม

พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา
พ.อ.พระยาทรงสุรเดช
อ.พ.พระยาฤทธิ์อัคเนย

ดวยคําขอรอง หรือพูดตามภาษาชาวบานวายื่นคําขาดดังกลาวขางตนนี้ พระองคจึงเสด็จเขาสูพระนคร

(ขณะนั้นทรงประทับอยูที่พระราชวังไกลกังวลหัวหิน) ในตอนเย็นของวันที่ ๒๕ มิถุนายน ศกเดียวกัน และ
ถึงพระนครในตอนดึกของวันนั้นเอง และในตอนเชาวันที่ ๒๖ มิถุนายน ผูแทนของคณะราษฎรไดเขาเฝา ณ
วังสุโขทัย พรอมกฎหมาย ๒ ฉบับ ฉบับหนึ่งคือพระราชกําหนดนิรโทษกรรมแกคณะราษฎรที่กระทําการยึด
 - 75 -
อํานาจเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองในวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ และอีกฉบับหนึ่งคือธรรมนูญการ
ปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕

พระองคทรงลงพระปรมาภิไธยในพระราชกําหนดนิรโทษกรรมในวันนั้นเอง โดยไมมีผูใดตองลง
นามรับสนองพระบรมราชโองการ เพราะขณะนั้นพระองคยังครองสิทธิ์สมบูรณาญาสิทธิราชย สวนธรรมนูญ
การปกครองแผนดินสยาม พุทธศักราช ๒๔๗๕ พระองคทรงขอไวดูกอนสักหนึ่งคืน รุงขึ้นวันที่ ๒๗
มิถุนายน ๒๔๗๕ พระองคจึงไดลงพระปรมาภิไธย ยอมมอบพระราชอํานาจที่พระองคมีอยูอยางลนพนตาม
ระบอบเผด็จสมบูรณาญาสิทธิราชย กลับคืนใหแกราษฎรเจาของอํานาจโดยธรรม ซึ่งเปนผูออกแรงงาน ไถ
หวานเก็บเกี่ยวและกอสรางเลี้ยงสังคมมา ที่ถูกปลนอํานาจปกครองไปตั้งแตเผด็จการยุคทาส และสืบตอมาถึง
เผด็จการยุคศักดินา นับเปนเวลาหลายพันป

รัฐธรรมฉบับนี้ จึงถือเสมือนสัญญาประชาคมระหวางสถาบันกษัตริยกับราษฎร โดยพระบาทสมเด็จ

พระปกเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ ซึ่งเปนตัวแทนของสถาบันกษัตริยอยูในขณะนั้น เปนผูทรงลงพระ
ปรมาภิไธย ดวยทรงยอมรับสัจจะแหงประวัติศาสตรมนุษยชาติตามที่บัญญัติไวในมาตรา ๑ ของรัฐธรรมนูญ
ฉบับนั้นวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย” โดยราษฎรทั้งหลายยอมรับใหพระองค
ทรงเปนพระประมุขตามที่ไดบัญญัติไวในมาตรา ๓ ตอมาวา “กษัตริยเปนประมุขสูงสุดของประเทศ
พระราชบัญญัติก็ดี คําวินิจฉัยของศาลก็ดี การอื่นๆ ซึ่งจะมีบทกฎหมายระบุไวโดยเฉพาะก็ดี จะตองกระทําใน
นามของกษัตริย” แตตองอยูภายใตเงื่อนไขที่บัญญัติไวในมาตรา ๗ ที่ระบุไววา “การกระทําใดๆ ของกษัตริย
ตองมีกรรมการราษฎรผูหนึ่งผูใดลงนามดวย โดยไดรับความยินยอมของคณะกรรมการราษฎรจึงใชได
มิฉะนั้นเปนโมฆะ”

คําดังกลาวนี้ คือขอตกลงหรือสัญญาประชาคมระหวางสถาบันกษัตริยกับราษฎรทั้งหลาย อันมี

คณะราษฎรเปนตัวแทนอยูในขณะนั้น และเรียกสัญญาประชาคมนี้วา ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม
พุทธศักราช ๒๔๗๕ แตพระองคทรงขอตอรองใหเติมคําวา “ชั่วคราว” เขาไวดวย ดังที่เรารูจักกันในทุกวันนี้
วา “ธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕”
 - 76 -
พระองคใหเหตุผลในการเติมคําวา “ชั่วคราว” ไวในเอกสารสละราชสมบัติเมื่อ ๗ มีนาคม ๒๔๗๗ วา
ดังนี้

“..ครั้นเมื่อขาพเจากลับขึ้นไปกรุงเทพฯ แลว และไดเห็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่หลวงประดิษฐ (ปรีดี

พนมยงค)ไดนํามาใหขาพเจาลงนาม ขาพเจาก็รูสึกทันทีวา หลักการของผูกอการฯ กับหลักการของขาพเจา
นั้นไมพองกันเสียแลว...”

หลักการของผูกอการฯ (เปลี่ยนแปลงการปกครอง) คืออะไร ? ก็ดังที่ปรากฏชัดเจนอยูแลวในมาตรา ๑

ของรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ พูดถึงที่ระบุวา

“อํานาจสูงสุดของประเทศนั้น เปนของราษฎรทั้งหลาย” แตพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ จําตอง

ทรงยินยอมลงพระปรมาภิไธยตามหนังสือกราบบังคมทูล หรือพูดภาษาชาวบานวาหนังสือยื่นคําขาดของ ๓
พันเอกพระยาดังกลาวขางตน พระองคจึงขอเติมคําวา “ชั่วคราว” ตอทายรัฐธรรมนูญฉบับนั้น ดวยหวังวาใน
การรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร พระองคจะไดมีสวนดวย และดวยความปรารถนาดีอยางบริสุทธิ์ใจที่มีตอ
ราษฎรทั้งหลายของคณะผูกอการฯ หรือคณะราษฎรในการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองเมื่อ ๒๔
มิถุนายน ๒๔๗๕ จึงยินยอมใหพระองคเติมคําวา ชั่วคราว ลงไป และพระองคก็ไมผิดหวัง ดังถอยแถลงของ
ประธานกรรมการยกรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร (๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕) พระยามโนปกรณนิติธาดา ที่ได
แถลงตอสภาผูแทนราษฎรสมัยวิสามัญครั้งที่ ๓๔ วันพุธที่ ๑๖ พฤศจิกายน ๒๔๗๕ ณ พระที่นั่งอนันต
สมาคม มีความตอนหนึ่งดังนี้

“..อนึ่ง ขาพเจาขอเสนอดวยวา ในการรางพระธรรมนูญนี้ อนุกรรมการไดทําการติดตอกับ

พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ตลอดเวลา จนถึงอาจจะกลาวไดวา ไดรวมกันทําขอตกลงในรางที่เสนอมานี้
ไดทูลเกลาฯ ถวายและทรงเห็นชอบดวยทุกประการ และที่กลาววาทรงเห็นชอบนั้น ไมใชทางเห็นชอบดวย
อยางขอความที่กราบบังคมทูลขึ้นไป ยิ่งกวานั้น เปนที่พอพระราชหฤทัยมาก..”

ดังถอยแถลงของประธานอนุกรรมการยกรางดังกลาวขางตนวา ไดรวมกันทําขอความตลอดในรางที่
เสนอมานี้ หลักการสําคัญในมาตรา ๑ ขอรัฐธรรมนูญฉบับแรก ที่ระบุวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปน
ของราษฎรทั้งหลาย” ไดเปลี่ยนมาเปนมาตรา ๒ ในรัฐธรรมนูญฉบับใหมวา “อํานาจอธิปไตยยอมมาจากปวง
 - 77 -
ชนชาวสยาม พระมหากษัตริยเปนประมุข ทรงใชอํานาจนั้นโดยบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ”

โดยเปลี่ยนคําภาษาไทย “อํานาจสูงสุดของประเทศ” เปนภาษาบาลีวา “อํานาจอธิปไตย” และเปลี่ยน

หลักการประชาธิปไตยที่ยืนยันอํานาจสูงสุดนั้นวา “เปนของราษฎรทั้งหลาย” มาเปน “อํานาจอธิปไตยยอมมา
จากปวงชนชาวสยาม”

ขาวเปนของชาวนา ที่เก็บอยูในยุงฉาง ยอมแตกตางจากขาว “มาจาก” ชาวนา ที่เก็บไวในโกดังของเถา

แก ฉันใด อํานาจสูงสุดเปนของราษฎรทั้งหลาย ยอมแตกตางจากอํานาจอธิปไตยยอมมาจากปวงชนชาวสยาม
ฉันนั้น

นี่เปนบาทกาวแรกของพลังเกาที่ลาหลัง ที่อาศัยความเกาเบียดขับพลังใหมที่กาวหนาในเชิงภาษาอยาง
ลุมลึก อันเปนชองทางกาวตอไปในการสถาปนาอํามาตยาธิปไตยในรูปแบบใหมภายใตเสื้อคลุมประชาธิปไตย
ที่สอดรับกับผลประโยชนของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย โดยอาศัยพระบารมีอางความจงรักภักดีและ
ผูกขาดความจงรักภักดี เปนอาวุธทําลายฝายตรงกันขามอยางนาอัปยศดังที่กําลังเปนอยูในทุกวันนี้ (๒๕๕๐)

บาทกาวที่สําคัญที่สุดในการรุกคืบหนาของอํามาตยาธิปไตย คือ รัฐธรรมนูญ ๙ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ที่

มีฉายาเรียกวา “รัฐธรรมนูญใตตุม” หรือ “รัฐธรรมนูญตุมแดง” อันเปนผลผลิตของรัฐประหารปฏิกิริยา ๘
พฤศจิกายน ๒๔๙๐ (ที่มีหัวหนาชื่อ พลโท ผิน ชุณหะวัณ นายทหารนอกราชการ ผูเปนบิดาของอดีต
นายกรัฐมนตรี พลเอกชาติชายฯ ซึ่งมีนายไกรศักดิ์ฯ เปนหลานปู) ที่ไปขุดเอาสวนหนึ่งของระบบบริหาร
ราชการแผนดินของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวรัชกาลที่ ๕ ที่ตั้งสภาขึ้นเปนที่ปรึกษาใน
พระองค เดิมมีชื่อวา “ปรีวีเคานซิล” คูกับสภาอื่นอีก ๒ สภา คือ เสนาบดีสภา กับ เคานซิลออฟสเตด (รัฐ
มนตรีสภา)

ตอมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกลาฯ รัชกาลที่ ๖ ทรงเรียกคณะปรีวีเคานซิลวา องคมนตรี

สภา และทรงยกเลิกรัฐมนตรีที่รางรามาแลวแตปลายรัชกาลกอน จึงคงเหลืออยู ๒ สภาคือ องคมนตรีสภา กับ
เสนาบดีสภา อีกคณะหนึ่ง
 - 78 -
มาถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ รัชกาลที่ ๗ ทรงตั้งเพิ่มขึ้นอีกสภาหนึ่งเรียกวา
อภิรัฐมนตรีสภารวมเปน ๓ สภา คือ อภิรัฐมนตรีสภา, เสนาบดีสภา, และองคมนตรีสภา ซึ่งมีหนาที่ปรึกษา
ราชการแผนดินและสวนพระองค

สภาตางๆ ดังที่กลาวมาโดยยนยอนี้ เปนที่ปรึกษาราชการแผนดินและสวนพระองค จึงเปนสัญลักษณ

ของระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชยโดยหลักการ หรือระบอบอํามาตยาธิปไตยโดยเนื้อหา ซึ่งมีความ
จําเปนในยุคสมัยที่อํานาจสูงสุดของประเทศอยูที่พระมหากษัตริย พระองคทานจึงจําเปนตองทรงมีสภาตางๆ
ไวแบงเบาพระราชภาระ

แตระบอบดังกลาวไดลงจากเวทีประวัติศาสตรไปแลวตามกฏวิวัฒนการของสังคม(ที่ไมอาจหลีกเลี่ยง
ได) ตั้งแตวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ พรอมกับการกาวเขามาแทนที่ของระบอบใหมที่กาวหนากวา นั่นคือ
ระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริยเปนประมุข ซึ่งมีสภาผูแทนราษฎร มีคณะรัฐมนตรี เขามารับพระ
ราชภาระในการบริหารราชการแผนดินแทนพระองค พระองคจึงเปนพระมิ่งขวัญของเมือง เปนที่เคารพ
สักการะของราษฎรทั้งหลาย ไมตองมีพระราชภาระในการบริหารราชการแผนดิน ดังคําในระบอบ
ประชาธิปไตยของอังกฤษวา เดอะคิงแคนดูโนรอง เพราะไมตองพระราชภาระในการบริหารราชการแผนดิน
นั่นเอง จึง “แคนดูโนรอง” จึงไมมีความจําเปนอะไรเลยที่จะรื้อฟนองคมนตรีขึ้นมาอีกใหเปนมัวหมองแก
พระองค ทั้งๆที่พระองคไมทรงเกี่ยวของดวย และเปนอุปสรรคตอการพัฒนาประชาธิปไตยไปสูความ
สมบูรณ นั่นคือ “สังคมประชาธิปไตย”

ดังกลาวมาแลวขางตนวา อภิรัฐมนตรี ที่รัฐธรรมนูญใตตุมขุดขึ้นมาเปนประเดิม และไดเปลี่ยนเปน

องคมนตรี ในรัฐธรรมนูญ ๒๓ มีนาคม ๒๔๙๒ (ที่สืบตอมาจากรัฐธรรมนูญใตตุม) จึงเปนบาทกาวตอมาที่
สําคัญในการรุกคืบหนาของระบอบอํามาตยาธิปไตยในการเบียดขับระบอบประชาธิปไตยที่คณะราษฎรได
กอตั้งขึ้น โดยอางความจงรักภักดีเปนโลกําบัง นับแตรัฐธรรมนูญฉบับใตตุมเปนตนมา จนถึงฉบับที่กําลัง
ดําเนินการอยูในขณะนี้ (พ.ศ.๒๕๕๐) ดังปรากฏเปนพยานหลักฐานอยูในคําขึ้นตนหรือพระราชปรารภของ
รัฐธรรมนูญแตละฉบับที่กลาวนั้น (ฉบับใตตุมถึงฉบับกําลังดําเนินการอยูขณะนี้)ซึ่งตางเหยียบย่ําพระบรมเด
ชานุภาพขึ้นมาเปนบันได
 - 79 -
กลาวโดยสรุป ประวัติรัฐธรรมนูญไทยเทาที่เปนมาแลวจึงมีอยูเพียง ๒ ฉบับเทานั้น โดยเนื้อหา คือ
รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย โดยหลักการ(ฉบับ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ ฉบับ ๑๐ มีนาคม ๒๔๗๕ ฉบับ ๙
พฤษภาคม ๒๔๘๙)ที่มีเปาหมายสูสังคมประชาธิปไตยโดยสมบูรณ อันเปนสังคมที่ประกันความสุขสมบูรณ
ของประชาชนตั้งแตจากครรภมารดาจนถึงเชิงตะกอน รวมทั้งการมีสิทธิเสรีภาพและความเสมอภาคถวนหนา
กับอีกฉบับหนึ่ง คือ รัฐธรรมนูญอํามาตยาธิปไตย โดยหลักการที่มีคณะองคมนตรีเปนสัญลักษณ (โดยไมตอง
พิจารณามาตราตางๆใหเสียเวลา).

เรียบเรียงจาก ประวัติรัฐธรรมนูญ – สุพจน ดานตระกูล

 - 80 -

วันชาติที่หายไป

ในการขึ้นครองราชบัลลังกของกษัตริยแหงสยาม การกําจัดพระเจาแผนดินองคนั้นๆเสียแลวขึ้นนั่ง
เมืองแทน เปนเรื่องธรรมดาที่ดําเนินมาเนิ่นนานจนมาถึงกรุงรัตนโกสินทร ซึ่งนอกจากจะมีตนเหตุมาจาก
กษัตริยไมตั้งอยูในทศพิธราชธรรม กดขี่ขมเหงประชาราษฎรใหไดรับความเดือดรอนเปนเนืองนิตยแลว ยังมี
ตนเหตุอันเนื่องมาจากความมักใหญใฝสูงและความอาฆาตแคน หรือที่ทางพุทธศาสนาเรียกวา โลภะ โทสะ
โมหะ รวมอยูดวย จึงทําใหกษัตริยถูกปลงพระชนมมาแลวทั้งในระหวางเครือญาติและตางวงศถึง ๑๓
พระองคในสมัยอยุธยาและ ๑ พระองคในสมัยกรุงธนบุรี รวมเปน ๑๔ พระองค

สวนพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลที่ สวรรคตเพราะถูกพระแสงปนเมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน

พุทธศักราช ๒๔๘๙ ในสมัยกรุงรัตนโกสินทรเปนพระองคที่ ๑๕ นั้น จะเปนโลภะ โทสะ โมหะ และใครเปน
ผูทําใหพระแสงปนลั่นจะโดยเจตนาหรืออุปทวเหตุ ในวันนี้ยังไมมีคําตอบ นอกจากเสียงซุบซิบ (ดู ขอเท็จจริง
เกี่ยวกับกรณีสวรรคต โดยสุพจน ดานตระกูล) แมศาลจะพิพากษาลงโทษประหารชีวิตผูบริสุทธิ์ไปแลวถึง ๓
คนคือคุณเฉลียว ปทุมรส คุณชิต สิงหเสนี คุณบุศย ปทมศริน และทําให ๒ คนตองมัวหมอง คือ ทานปรีดี
พนมยงค และเรือเอก วัชรชัย ชัยสิทธิเวชช

แตก็เปนที่เปดเผยกันทั่วไปแลววา ทั้ง ๕ คนนั้นเปนเหยื่อทางการเมืองที่สกปรกของบางกลุมการเมือง

ปฏิกิริยาที่ลาหลัง จึงเปนภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรในอนาคตที่จะใหคําตอบวากรณีสวรรคตของในหลวง
อานันทฯ เกิดขึ้นไดอยางไร ?

คงจะไมนานเกินรอ
ถึงแมวา หลังจากไดรับขอมูลใหม จอมพล ป.พิบูลสงคราม อดีตนายกรัฐมนตรี ก็ไดเคยพยายามหา
หนทางที่จะนํากรณีนี้ขึ้นศาลเพื่อพิจารณาใหมใหความเปนทําแกผูบริสุทธิ์ทั้ง ๕ คน แตไมประสบ
ความสําเร็จ เพราะถูกขัดขวางดวยรัฐประหารที่ปฏิกิริยาของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต (เมื่อ ๑๖ กันยายน
๒๕๐๐)ที่ไดรับการสนับสนุนจากจักรวรรดินิยมอเมริกาและซากเดนศักดินาก็ตาม แตก็ไมมีอํานาจใดที่จะลบ
ลางขอเท็จจริงออกจากหนาประวัติศาสตรไดชั่วนิรันดร ดังเชนหลายๆ เรื่องที่ผานมาในหนาประวัติศาสตรที่
ไดถูกเปดเผยความจริงออกมาในวันนี้
 - 81 -
การใชพระราชอํานาจสิทธิ์ขาดในการปกครองประเทศแตผูเดียวของกษัตริยที่สืบตอมาจากสุโขทัย
จนถึงรัตนโกสินทร นับเปนเวลาหลายรอยป ไดมาสิ้นสุดลงในวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ โดยระบอบใหม
ที่เรียกวา “ประชาธิปไตย” คือ อํานาจสูงสุดของประเทศเปนของราษฎรทั้งหลาย มีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมาย
สูงสุด

วันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๕ จึงเปนวันที่สําคัญยิ่งของราษฎรไทยและประวัติศาสตรชาติไทยยุค

ใหม เพื่อใหสมกับความสําคัญยิ่ง รัฐบาลภายใตระบอบใหมในเวลาตอมาจึงไดประกาศใหวันที่ ๒๔ มิถุนายน
เปนวันชาติ แบบเดียวกับนานาอารยประเทศที่ตางก็มีวันสําคัญของชาติหรือวันชาติ

แตตอมาก็ไดถูกยุบเลิกไปโดยระบอบเผด็จการทหารของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต เมื่อ ๒๑ พฤษภาคม

๒๕๐๓ โดยประกาศสํานักนายกรัฐมนตรี ความวา เรื่องใหยกเลิกวันชาติ ซึ่งเคยถือวาวันที่ ๒๔ มิถุนายน เปน
วันชาติเสีย ใหถือวันพระราชสมภพเปนวันเฉลิมฉลองของชาติตอไป

นับเปนความพยายามของซากเดนศักดินาที่จะลบลางการเปลี่ยนแปลงเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕

ออกจากหนาประวัติศาสตร โดยผานบทบาทของหลวงวิจิตรวาทการ ซึ่งขณะนั้นเปนปลัดบัญชาการสํานัก
นายกรัฐมนตรี เปนผูเสนอใหจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต นายกรัฐมนตรี ที่มีสมญานามวา “อายมามแตก” เปนผู
ลงนาม จึงทําใหประเทศไทยกลายเปนประเทศเดียวที่ไมมีวันชาติ ตางจากนานาอารยประเทศที่เขามีกัน.

เรียบเรียงจาก ประวัติรัฐธรรมนูญ- สุพจน ดานตระกูล

 - 82 -

การตอสูทางชนชั้น เรียบเรียงจากปทานุกรมการเมือง ฉบับชาวบาน

การตอสูทางชนชั้น
“การตอสูการชนชั้น” ไดมีมาในประวัติศาสตรอันยาวนาน นับแตกอกําเนิดชนชั้นขึ้นมา คือนับตั้งแต
มีระบบทาสในชวงยุคสมัยอนารยชนนั้นทีเดียว

การเสื่อมสลายของชุมชนบุพกาล พรอมกับการกอกําเนิดของระบบกรรมสิทธิ์ปจเจกชน จากการผลิต

เพื่อความจําเปนในการดํารงชีพกลายเปนการผลิตเพื่อเปนการคา ทุกๆ ดานของการผลิตไดเพิ่มปริมาณขึ้น
เชน การเลี้ยงสัตว การกสิกรรม การหัตถกรรม และจากการขยายตัวของการผลิตนี้เอง ทําใหสมาชิกแตละชาติ
วงศหรือตองเพิ่มปริมาณของงานมากขึ้น จึงเปนการขวนขวายแสวงหาแรงงานมาเพิ่มเติมในการผลิตที่มาก
ขึ้น เพื่อใหปริมาณการผลิตสูงขึ้น เพื่อความมั่งคั่งสมบูรณของเจาของผลิตผล

เราจึงเห็นไดวา โดยการทวีขึ้นของผลิตภาพแหงแรงงาน อันไดแกการทวีโภคทรัพยและการขยาย

ขอบเขตแหงการผลิตใหกวางขวางออกไป จึงทําใหบังเกิดการแบงแยกอันสําคัญของสังคมออกเปนสองชน
ชั้น คือชนชั้นที่เปนนาย กับชนชั้นที่เปนทาส หรือกลาวอีกนัยหนึ่ง ตราบแตนั้นที่มีการแบงสังคมออกเปน
สองฝาย คือฝายเบียดเบียนและฝายถูกเบียดเบียน หรือฝายกดขี่ขูดรีดกับฝายถูกกดขี่ขูดรีด การตอสูทางชนชั้น
ก็ถือกําเนิดขึ้นมา

เมื่อสังคมเขาสูระบบทาส-นายทาสเพราะเหตุแหงยึดถือในกรรมสิทธิ์ปจเจกชนอันนําไปสูการ
แสวงหาแรงงานมาผลิตผลิตผลใหมากๆขึ้น เพื่อความมั่งคั่ง แรงงานที่ไดมาอยางแรงคือแรงงานจากพวกทาส
ที่ไดมาจากฝายชาติวงศที่พายแพแตอีกชาติวงศหนึ่งในการสงครามแยงชิงกรรมสิทธิ์ ในอาณาเขตอยูอาศัย
แมวาทาสจะเปนมนุษยที่มีอาการ ๓๒ ประการ มีความรูสึกเย็น รอน เกลียด กลัว รัก และชัง เชนเดียวกับ
มนุษยที่เรียกตนวาเปนนายทาส แตพวกทาสก็ถูกปฏิบัติเสมือนหนึ่งสัตวเลี้ยง

เมื่อนายทาสเรงปริมาณในการผลิตเพื่อสะสมความมั่งคั่ง พวกทาสจึงถูกตอนไปสูโรงงานและสูทุงนา
เปนฝูงๆ เชนเดียวกับฝูงสัตว ติดตามมาดวยการเฆี่ยนตีหรือทรมานอยางทารุณโหดราย ดังนั้นการตอสูทางชน
ชั้นก็ถือกําเนิดขึ้น
 - 83 -
การตอสูทางชนชั้น คือรูปแบบของการดิ้นรนตอสูระหวางชนชั้นหนึ่งกับอีกชนชั้นหนึ่ง และแสดงให
เห็นผลประโยชนของชนชั้นที่อริตอกันอยางไมมีวันจะปรองดองกันได ประวัติศาสตรสังคมก็คือ
ประวัติศาสตรแหงการดิ้นรนตอสูทางชนชั้นนั่นเอง

การตอสูดิ้นรนทางชนชั้นนี้เองไดเปนกําลังผลักดันวิวัฒนการของสังคมอยางสําคัญ เทาที่เราไดมายืน
ณ บัดนี้ ก็เพราะแรงของการผลักดันจากผลของการดิ้นรนตอสูทางชนชั้น การตอสูทางชนชั้นแตละยุคสมัย
บางก็เปนไปดวยความออนแอและยืดเยื้อ แตบางกาละก็เปนไปดวยความแข็งแกรงและรวดเร็ว แตทวาจน
บัดนี้ยังไมมีการหยุดยั้งเลยตราบเทาที่อุบัติชนชั้นขึ้นมาจนกระทั่งบัดนี้ ! และจะมีตอไปจนกวาชนชั้นจะสลาย
ไปจากสังคม และการตอสูทางชนชั้นอาจเปนการตอสูทางสันติ หรือถาวิธีตอสูทางสันติไมอาจเปนไปได ก็
อาจมีการตอสูที่รุนแรงไมสันติเกิดขึ้น การตอสูนั้นยอมกระทบถึงทุกๆ คนและประเทศชาติเปนสวนรวม
ทุกๆ คนไมอาจหลีกเลี่ยงจากการถูกกระทบกระเทือนจากการตอสูระหวางชนชั้น ถาไมถูกกระทบโดยตรงก็
อาจถูกกระทบโดยปริยาย

การตอสูระหวางชนชั้นที่มีผลประโยชนขัดแยงกัน เปนกําลังผลักดันสําคัญในการคลี่คลายขยายตัว
ของสังคมมนุษย และพรอมกันไปกับการตอสูระหวางชนชั้นนั้น ก็ไดมีการเจริญเติบโตของวิทยาการแขนง
ตางๆ ติดตามมาดวย ความเติบโตจําเริญแหงอํานาจของมนุษยที่มีเหนือธรรมชาติและอํานาจของมนุษยในอัน
ที่จะผลิตสิ่งของตามที่ตนตองการ

การคนพบเครื่องจักรที่ทํางานไดโดยอาศัยแรงกําลังตางๆ เปนความกาวหนาอยางสําคัญแกผลิตกรรม
แตการคนพบเครื่องจักรในยุคแรกนี้มันไมไดนํามาแตความกาวหนาในการผลิตเทานั้น แตมันนํามาซึ่งการ
ทําลายกิจกรรมของผูผลิตที่มีเครื่องปนและเครื่องทอผาของตนเอง ทั้งนี้เพราะเครื่องหัตถกรรมแรงงาน
ธรรมดาๆ ไมอาจจะแขงขันกับเครื่องจักรที่คนงานคนหนึ่งสามารถคุมเครื่องจักรใหผลิตผาไดปริมาณมากวา
ที่แรงงานของคนหนึ่งคนจะทําไดทั้งสัปดาห

ดังนั้นแลวเจาของเครื่องมือการผลิตดวยแรงงานคนไมมากนัก จึงตองหลีกทางใหแกคนสองจําพวก
จําพวกหนึ่งไดแกชนชั้นนายทุนที่มีเครื่องจักรการผลิตแตไมไดใชเครื่องจักรดวยตนเอง และอีกพวกหนึ่งคือ
พวกชนชั้นคนงานอุตสาหกรรมที่ไมมีเครื่องมือในการผลิต แตทํางานแลกกับคาจางจากเจาของเครื่องจักร คือ
 - 84 -
นายทุน เจาสมบัติ

การเปลี่ยนแปลงดังกลาวมานี้บังเกิดขึ้นโดยไมมีผูใดจะไดสํานึก และโดยที่ไมมีผูใดกะการไว
ลวงหนาเลย การเปลี่ยนแปลงนี้เปนผลโดยตรงของความรูใหมที่คนไมกี่คนไดประสบมา และนํามาใชเพื่อ
การผลิตเพื่อความมากมูนพูนผลของเขาเอง โดยไมไดคาดถึงผลภายหนาหรือปรารถนาจะไดเห็นผลความ
เปลี่ยนแปลงทางสังคมอันจะติดตามมาในภายหลัง นี้เปนความจริงแกการเปลี่ยนแปลงทั้งมวลในสังคมมนุษย

กลาวคือ มนุษยไดรับความรูเพิ่มพูนขึ้นเปนลําดับ และไดนําความรูใหมที่ไดออกใชในการผลิต และ

โดยการกระทําเชนนี้ไดกอใหเกิดความเปลี่ยนแปลงอันใหญหลวงทางสังคม ความเปลี่ยนแปลงทางสังคม
เหลานี้ ไดนําไปสูการขัดกันในระหวางชนชั้น ซึ่งไดบังเกิดขึ้นในรูปขัดกันในเรื่องความคิด หรือเรื่องสถาบัน
ไดแกการขัดกันในเรื่องศาสนา ในเรื่องรัฐสภา ในเรื่องความยุติธรรมและเรื่องอื่นๆ การขัดแยงกันแสดง
ออกมาในเรื่องตางๆ ดังกลาวนั้น ก็เพราะวาความคิดและสถาบันที่ปรากฏในเวลานั้น ไดถือกําเนิดและเติบโต
ขึ้นมาจากแบบการผลิตและความสัมพันธของชนชั้นที่มีอยูเดิม

บัณฑิตทางประวัติศาสตรอังกฤษไดยกตัวอยางสถาบันเรื่อง “ฐานันดร” และสถาบันที่เรียกวา

“ฐานันดร” ในอังกฤษมีอยูสามฐานันดร ไดแก พวกพระ พวกขุนนาง และพวกสามัญชน แมวาสถาบัน
ฐานันดรทั้งสามนี้ยังคงมีอยูตามแบบพิธีแบงสถาบันออกเปนสภาขุนนางและสภาสามัญชนก็ดี แตการ
กําหนดฐานันดรนี้ก็ไดสูญเสียความสําคัญไปหมดแลว พรอมกับที่ระบบศักดินาไดถูกกวาดลางไป และไดมี
การแบงแยกกันใหมเกิดขึ้นในสังคม คือชนชั้นของพวกนายทุนหรือเจาสมบัติกับชนชั้นของพวกคนงาน

ในฝรั่งเศสไมมีการแบงแยกในเรื่อง ฐานันดร เหลือรองรอยอยูเลย และในอเมริกาสิ่งที่เรียกวา

ฐานันดร นี้ไมเคยไดยินกันเลย เพราะวาในสมัยที่อเมริกาเติบโตขึ้นมา ระบบศักดินาแทบจะสูญไปหมดแลว

อะไรเลาที่ทําใหเกิดขึ้นและแลวไดสลายไปซึ่งความคิดและสถาบันดังกลาวนั้น บัณฑิตทาง
วิทยาศาสตรไดชี้ไววา ในที่ทุกหนทุกแหงและทุกกาลสมัย ความคิดและสถาบันตางๆ ยอมจะบังเกิดขึ้นจาก
ความคิดความประพฤติของผูคนนั่นเอง ความประพฤติขอแรกไดแกการผลิตสิ่งที่เปนเครื่องยังชีพ อันไดแก
อาหาร เครื่องนุงหม และที่อยูอาศัย ในหมูชนที่รวบรวมกันเปนสังคมที่เปนมาในประวัติศาสตรทุกกาลสมัย
นับตั้งแตสังคมชาติกุลในยุคดึกดําบรรพ สังคมทาส สังคมศักดินา และสังคมยุคทุนนิยมสมัยปจจุบัน
 - 85 -
ความสัมพันธระหวางสมาชิกและกลุมชนเหลานั้นขึ้นอยูแกแบบหรือรูปแบบของการผลิตในสังคม
นั้น สถาบันตางๆ หาไดรับการคิดคนสรางขึ้นไวลวงหนาไม แตไดกําเนิดเติบโตขึ้นมาจากความประพฤติที่
เปนขนบธรรมประเพณีของกลุมชนนั้นๆ สถาบันก็ดี, กฎหมายก็ดี หลักแหงศีลธรรมจรรยาก็ดี และความคิด
อยางอื่นๆ ก็ดี เพียงแตปรากฎเปนรูปรางออกมาจากขนบธรรมเนียมประเพณีเหลานั้นเทานั้น และประเพณี
นั้นเลาก็สัมพันธอยูโดยตรงกับแบบของการผลิตที่เปนอยูในขณะนั้น

พูดใหสั้นก็คือ สถาบันตางๆ เปนผลและเปนสิ่งผูกพันอยูกับแบบการผลิต สถาบันและความคิดตางๆ

ไมไดเกิดขึ้นโดยเปนอิสระแกตนเอง

เพราะฉะนั้น ผลตอไปจึงเปนวา เมื่อแบบการผลิตไดเปลี่ยนแปลงไป เปนตนวา ไดเปลี่ยนแปลงจาก

แบบการผลิตของระบบเศรษฐกิจศักดินา ไปสูการผลิตของระบบเศรษฐกิจนายทุน สถาบันและความคิดตางๆ
จึงไดเปลี่ยนแปลงตามไปดวย สิ่งที่เคยนับถือกันวาชอบดวยศีลธรรมจรรยาของยุคหนึ่ง ก็ไดกลายเปนสิ่งที่ฝา
ฝนศีลธรรมจรรยาของอีกยุคหนึ่ง และในทางกลับกัน สิ่งที่ฝาฝนศีลธรรมจรรยาของยุคหนึ่งก็ไดกลายเปนสิ่ง
ที่ชอบดวยศีลธรรมของอีกยุคหนึ่ง และการณก็เปนไปตามธรรมชาติของมันในขอที่วา เมื่อการเปลี่ยนแปลง
ทางวัตถุบังเกิดขึ้น การขัดกันในรูปความคิดตางๆ ก็จะเปนผลติดตามมา สถาบันตางๆ ที่มีอยูเดิมก็จะพลัน
ประสบความสั่นสะเทือน

ประวัติศาสตรแหงการตอสูทางชนชั้นเริ่มมาตั้งแตการอุบัติขึ้นของชนชั้นทีเดียว นั่นคือ เริ่มมาตั้งแต

ยุคทาส กลาวคือ เมื่อพวกทาสไดรับการกดขี่ขมเหงจากนายทาสจนอยูในภาวะที่เรียกวาสุดแสนจะทนทานได
พวกทาสจึงไดลุกขึ้นตอสูกับชนชั้นนายทาสหลายครั้งหลายหน

อยางในกรณีที่มีชื่อเสียงโดงดังของสปาตาคัส ซึ่งไดรวบรวมกองทัพทาสขึ้นตอสูกับพวกนายทาส
อยางองอาจกลาหาญแตทวาก็ตองลมเหลวลง เพราะวาพวกเขาไมมีจุดหมายปลายทางอันแนนอนพวกเขาขาด
การจัดตั้งอันเขมแข็งเพื่อเปนองคการนําในการตอสูของเขา และประการสุดทายและที่สําคัญยิ่งก็คือ การ
รวมกลุมของพวกเขาไมเปนเอกภาพ

แตอยางไรก็ดี จากการลุกขึ้นดิ้นรนตอสูของพวกทาสหลายครั้งหลายหนยังผลทําใหระบบ
สั่นสะเทือน และในที่สุดก็พังทะลายลงพรอมกับที่สังคมศักดินาไดเขามาแทนที่ และในสังคมนี้ก็เชนเดียวกับ
 - 86 -
สังคมทาสในขอที่ยังปรากฏชนชั้น ในเมื่อมีชนชั้นมันก็ยอมหลีกหนีการกดขี่ขูดรีดไปไมพน และดังนั้นการ
ดิ้นรนตอสูทางชนชั้นก็ดําเนินตอไป นั่นคือการตอสูของพวกเลก (ซึ่งกลายมาจากทาส) พวกไพรกับพวกเจา
ศักดินา

ในประวัติศาสตรของแทบทุกประเทศ ไดปรากฏการตอสูทางชนชั้นระหวางพวกเลกหรือไพรกับพวก
ศักดินา และตลอดยุคศักดินาพวกไพรพวกเลกไดลุกฮือทําการปลดแอกศักดินาหลายครั้งหลายหน และใน
ที่สุด ระบบศักดินาก็ถึงซึ่งกาลอวสานลงไปอีกเชนเดียวกับระบบทาส และพรอมกับการปรากฏตัวออกมาของ
ระบบทุนนิยม และในระบบนี้ก็เชนเดียวกับระบบกอนๆ ที่การณยังคงปรากฏอยูของชนชั้น และก็หลีกเลี่ยง
จากการตอสูดิ้นรนไปไมพนเชนเคย นั่นคือการตอสูดิ้นรนของชนชั้นคนงานกับชนชั้นเจาสมบัติ หรือนัยหนึ่ง
ชนชั้นผูถูกกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูกดขี่ขูดรีด

จะเห็นไดวาการตอสูทางชนชั้นตั้งแตระบบทาสจนกระทั่งถึงระบบทุนนิยม ถึงแมวาจะมีชื่อของชน
ชั้นแตกตางกันก็ตาม แตทวามันก็มีเนื้อหาและความหมายอยางเดียวกันนั่นเอง นั่นคือ การตอสูของชนชั้นผู
ถูกกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูกดขี่ขูดรีด และแมจะมีรูปแบบของการตอสูดิ้นรนแตกตางกันไปก็ตาม แตทวาเนื้อ
หากของการตอสูดิ้นรนแลวก็เปนอยางเดียวกัน นั่นคือเพื่อแกการปลดเปลื้องภาวะของการถูกกดขี่ขูดรีด
ออกไป

รูปการตอสูดิ้นรนของชนชั้นขั้นมูลฐานที่สุด คือการดิ้นรนตอสูเพื่ออํานาจทางการเมือง ซึ่งในกรณี

แหงการดิ้นรนตอสูของชนชั้นคนงานในทุกวันนี้ เปนการดิ้นรนตอสูเพื่อสถาปนาระบอบประชาธิปไตยของ
ประชาชน นี่คือเงื่อนไขอันจําเปนที่จะใหไดมากอน เพื่อปลดปลอยชนชั้นคนงานและสังคมทั้งหลายใหพน
จากการถูกขูดรีด

เมื่อไดสถาปนาระบอบประชาธิปไตยของประชาชนขึ้นแลว การดิ้นรนตอสูของชนชั้นก็หาไดสิ้นสุด
ลงไม หากเปนการดิ้นรนตอสูในรูปใหม แตทวาจุดมุงหมายปลายทางและทายที่สุดนั้น ก็คือการเลิกลมการ
ดิ้นรนตอสูของชนชั้น โดยการขจัดเสียซึ่งชนชั้น ทั้งนี้เปนการยกระดับสังคมขึ้นไปสูระดับใหมคือระดับที่
สูงขึ้นไป นั่นคือ สังคมที่สวนรวมไดรับผลดีและสวนตัวของแตละคนก็ไดรับผลดีดวย และนั่นคือ สังคม
คอมมิวนิสตหรือสังคมพระศรีอาริย
 - 87 -
การตอสูทางชนชั้นนั้นจะไมสะดุดยุติลง ตราบที่ปรากฏยังมีชนชั้นอยูในสังคม การตอสูวันนี้อาจจะ
ออนแอและยืดเยื้อ แตวันหนาอาจจะแข็งแกรงและรวดเร็วก็ได ในเมื่อพลังการตอสูของประชาชนผูถูกกดขี่
ขูดรีดไดหลอมตัวเขาเปนเอกภาพ

อนึ่ง เกี่ยวกับการตอสูทางชนชั้น นักโฆษณาชวนเชื่อของระบบทุนนิยมไดกลาวหาวานักลัทธิมารกซ-

ลัทธิเลนินเปนผูปลุกระดมใหมีการตอสูทางชนชั้น หรือนัยหนึ่งการตอสูทางชนชั้นเปนประดิษฐกรรมของ
นักลัทธิมารกซ ซึ่งเปนขอกลาวหาที่ไรสาระ เพราะดังที่กลาวแลวในตอนตนวาการตอสูทางชนชั้น ไดอุบัติ
ขึ้นครั้งแรกเมื่อมีการแบงคนในสังคมเดียวกันออกเปนชนชั้น ตั้งแตในยุคครองทาสนั้นแลวและสืบตอกันมา
จนบัดนี้ และผูที่กอใหเกิดการแบงชนชั้นขึ้นในสังคมก็หาใชใครที่ไหนไม ก็คือ เจาทาสผูกดขี่ขูดรีดขั้นปฐม
ภูมินั่นเอง และตอมากืคือเจาศักดินาในยุคศักดินา และเจาสมบัติหรือนายทุนในยุคทุนนิยมปจจุบัน

มารกซปฐมาจารยแหงลัทธิคอมมิวนิสม เปนแตเพียงชี้ใหเห็นและชี้แนวทางในการตอสูเพื่อยกเลิก
การแบงชนชั้นเทานั้น และนักลัทธิมารกซ-ลัทธิเลนินเพียงแตเดินตามหนทางแหงการตอสูทางชนชั้นที่
มารกซชี้แนวไวเทานั้น และจากการตอสูทางชนชั้น พรรคแหงลัทธิมารกซ-ลัทธิเลนินก็จะไดเขากุมอํานาจรัฐ
และใชอํานาจเผด็จการนําพารัฐ เรียกวาเผด็จการชนชั้นกรรมาชีพ (เผด็จการตอนายทุน)เพื่อนําไปสูการยุติ
แหงการตอสูทางชนชั้นในที่สุด.

จากหนังสือ ปทานานุกรมการเมือง ฉบับชาวบาน - สุพจน ดานตระกูล

 - 88 -

ตองชวงชิงอํานาจทางการเมืองเพื่อเขาสูอํานาจเศรษฐกิจและวัฒนธรรม

การปกครองของรัฐที่เปนระบอบประชาธิปไตย ซึ่งหมายถึงประชาชนมีประชาธิปไตย ทั้งในทาง

การเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม หรือนัยหนึ่งปวงชนมีอธิปไตยสมบูรณในการที่จะกําหนดวิถีชีวิตของเขา
ทั้งในทางการเมือง เศรษฐกิจและวัฒนธรรมไดตามความปรารถนาของเขาเองแลว นั่นก็หมายความวา
ประชาชนสวนใหญเปนผูกุมอํานาจแหงสังคมหรือรัฐนั้นๆ อยางแทจริง

และตามเนื้อหาการปกครองเชนนี้ ประชาชนจึงจะกําหนดผูแทนของเขาเองไดตามความปรารถนา
ตามวิถีทางของประชาธิปไตย เมื่อเปนเชนนี้ผูแทนหรือคณะผูแทนก็คือผูรักษาผลประโยชนของชนชั้นแหง
สังคม ซึ่งถูกกําหนดหรือเลือกตั้งโดยประชาชนของสังคมนั้นๆ นั่นเอง อันหมายถึงเปนการปกครองของ
ประชาชน โดยประชาชนและเพื่อประชาชน

แตในทางตรงกันขาม ถาระบอบการปกครองไมเปนประชาธิปไตย อํานาจในทางการเมือง เศรษฐกิจ

และวัฒนธรรมไมไดอยูในกํามือของประชาชนสวนใหญ หากแตตกอยูในมือของชนกลุมนอย ดัง
ปรากฏการณที่ผานมาในยุคทาส ยุคศักดินาและยุคทุนนิยมในปจจุบัน ก็เปนธรรมดาที่ชนกลุมนอยนี้จะตอง
เลือกหรือแตงตั้งผูแทนชนชั้นของเขาขึ้นเปนผูพิทักษรักษาผลประโยชนของชนชั้น และในขณะเดียวกัน
ประชาชนสวนใหญซึ่งตกอยูภายใตอิทธิพลทางการเมืองและเศรษฐกิจ จึงไมมีโอกาสที่จะกําหนดผูแทนและ
มีคณะผูแทนชนชั้นของตนเองไดตามปรารถนา และดังนั้น คณะผูแทนในสังคมเชนนี้ก็เปนเพียงคณะผูแทน
ของชนกลุมนอยเทานั้นเอง ดังที่เปนอยูในระบอบเผด็จการธนาธิปไตยในขณะนี้

กลาวแตโดยยอก็คือ ระบอบการปกครองของสังคมที่เปนประชาธิปไตยเทานั้น ประชาชนสวนใหญ

จึงจะมีโอกาสมีคณะผูแทนดําเนินกิจการทางการเมืองแทนชนชั้นของเขาไดอยางแทจริง และระบอบการ
ปกครองของสังคมที่ไมเปนประชาธิปไตย ประชาชนสวนใหญจะไมมีโอกาสมีคณะผูแทนพิทักษรักษา
ผลประโยชนของเขาเลย หากคณะผูแทนในสังคมที่ไมเปนประชาธิปไตยเชนนั้น ก็เปนเพียงคณะผูแทนรักษา
ผลประโยชนของชนกลุมนอยที่กุมอํานาจเศรษฐกิจไวในกํามือเทานั้น ซึ่งอาจจะเปนกลุมศักดินาหรือกลุม
นายทุน ตามกาลสมัย หรือนัยหนึ่ง ชนชั้นใดเปนผูกุมอํานาจในทางเศรษฐกิจแหงสังคม ชนชั้นนั้นก็จะมีคณะ
ผูแทนดําเนินกิจการทางการเมือง เพื่อพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนของเขา
 - 89 -
แตอยางไรก็ตาม ไมวาจะเปนคณะผูแทนของประชาชนสวนใหญ หรือคณะผูแทนของชนกลุมนอย
ตางก็มีเจตจํานงตรงกันอยูประการหนึ่ง คือเจตจํานงที่จะพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนของกลุมที่
ตนเปนผูแทน หรือพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนแหงชนชั้นของตัว

ดวยประการฉะนี้ กฎหมายที่ถูกตราออกมาโดยคณะผูแทนของชนชั้นใดก็เปนกฎหมายที่มีลักษณะ
และสาระเพื่อพิทักษรักษาไว และนํามาซึ่งผลประโยชนของชนชั้นนั้น

ดังเชนกฎหมายในยุคทาส ก็พิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนของนายทาส เชน กฎหมายแหง

บาบิลอน ซึ่งบัญญัติไววา “บุคคลหนึ่งอาจมีสิทธิเหนือบุคคลหนึ่งได เชนเดียวกับที่เขามีสิทธิ์เหนือโคเหนือ
กระบือตัวหนึ่งฉะนั้น”

กฎหมายในยุคศักดินา ยุคทุนนิยม ก็เชนเดียวกัน ลวนแตเปนกฎหมายที่พิทักษรักษาไว และนํามาซึ่ง

ผลประโยชนของพวกศักดินาและพวกนายทุนดังเชน กฎหมายรัฐธรรมนูญ กฎหมายพรรคการเมือง กฎหมาย
เลือกตั้ง กฎหมายปองกันการกระทําอันเปนคอมมิวนิสต และกฎหมายอื่นๆ อีกหลายฉบับและหลายมาตรา
ของไทยในปจจุบันนี้

กฎหมายก็เชนเดียวกับสรรพสิ่งตางๆ ในโลก ในขอที่วาไมเปนสิ่งคงกระพันหากยอมเปลี่ยนแปลง

แกไขไดเสมอ ตามเจตจํานงของชนชั้นที่กุมอํานาจในทางเศรษฐกิจ การเมืองและวัฒนธรรมของสังคม

ดังนั้น การที่จะใหไดมาซึ่งกฎหมายเพื่อพิทักษรักษาไวและนํามาซึ่งผลประโยชนแกชนชั้นใดชน
ชั้นหนึ่ง ชนชั้นนั้นจะตองชวงชิงอํานาจทางการเมืองใหไดเสียกอน เพราะอํานาจทางการเมืองเปนปจจัย
ประการแรกและประการสุดทายในการเขากุมอํานาจรัฐ และเปนหนทางเขาสูอํานาจทางวัฒนธรรมและ
เศรษฐกิจซึ่งจะยังผลใหไดมาซึ่งกฎหมายที่จะรักษาผลประโยชนแหงชนชั้นของตน

ในยุคทาส เจาทาสเปนฝายกุมอํานาจรัฐ จึงตรากฎหมายออกมาเพื่อรักษาผลประโยชนของเจาทาส

 - 90 -
ในยุคศักดินา เจาศักดินาเปนฝายกุมอํานาจรัฐ จึงตรากฎหมายออกมาเพื่อรักษาผลประโยชนของเจา
ศักดินา

ในยุคทุนนิยม เจาสมบัติหรือนายทุนเปนฝายกุมอํานาจรัฐ จึงตรากฎหมายออกมาเพื่อรักษา

ผลประโยชนของเหลาเจาสมบัติหรือนายทุน ดังที่เปนอยูในประเทศไทยขณะนี้

ฉะนั้น หากมหาชนอันเปนชนสวนใหญของสังคม ซึ่งอยูรอนนอนทุกขเพราะถูกกดขี่ขูดรีดตลอดมา

นับแตยุคทาส ยุคศักดินา และยุคทุนนิยมในปจจุบัน ดังการมีกฎหมายเพื่อรักษาผลประโยชนแหงชนชั้นของ
ตน มหาชนก็จะตองเจริญรอยตามเจาทาส เจาศักดินาและเจาสมบัติหรือนายทุน นั่นคือ การเขากุมอํานาจรัฐ
และเมื่อนั้นมหาชนจึงจะมีกฎหมายเพื่อผลประโยชนของมหาชน และนั่นหมายถึงความอุดมสมบูรณและ
ความผาสุก ที่มหาชนพึงจะไดรับจากสังคมรวมกัน.

จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล

 - 91 -

กาวหนา

ในสังคมทุกยุคทุกสมัย ความรูสึกนึกคิดของชนชั้นปกครองไดแผครอบคลุมอยูเหนือสังคมโดยทั่วไป
เพราะมีสถาบันตางๆ เปนเครื่องมือ เชน กฎหมาย ตํารวจ อัยการ ศาล เรือนจํา เปนตน แตในขณะเดียวกันก็มี
ความรูสึกนึกคิดของฝายผูถูกปกครองหรือฝายปกครองบางคนที่เขาถึงสัจจธรรมที่ดีกวาสูงกวา ควบคูกันไปดวย
เชนนี้ตลอดมาทุกยุคทุกสมัย และความรูสึกนึกคิดที่เกิดขึ้นใหมนี้ เราเรียกวา ความรูสึกนึกคิดที่กาวหนา และ
พวกที่มีความรูสึกนึกคิดเชนนี้เราเรียกวา พวกหัวกาวหนา

ถาหากมนุษยเรา ไมมีความรูสึกนึกคิดที่กาวหนา ปานฉะนี้เราก็คงจะยังมาไมถึงยุคแหงอารยธรรมนี้อยาง

แนนอน คงจะยังหลับใหลไดปลื้มอยูในยุคอนารยชนนั้นเปนแน ถูกแลว สังคมจะไมหยุดนิ่งและพัฒนาไปสู
ความเจริญกาวหนาอยูเสมอ แตถาหากความรูสึกนึกคิดของมนุษยไมเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงและไมนํามาพัฒนา
สังคม ปลอยใหสังคมพัฒนาไปตามธรรมชาติของมันเองตามยถากรรมแลว เปนการแนนอนเหลือเกินวามนุษย
เราจะยังไมรูจักกับคําวา “ศิวิลัย” แตนี่ดวยความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงของความรูสึกนึกคิดที่กาวหนา สังคมจึง
ถูกพัฒนา โดยความรูสึกนึกคิดของมนุษยอีกแรงหนึ่งนอกเหนือจากแรงธรรมชาติที่เปนไปเอง ใหไปสูความ
เจริญ ไปสูสภาพที่ดีกวา และก็ความรูสึกนึกคิดของมนุษยนั้นถูกกําหนดขึ้นโดยสภาพแวดลอมของสังคมนั่นเอง

และในเมื่อความรูสึกนึกคิดของมนุษยกลับมาพัฒนาสังคมตอไปอีก ดังนั้นมนุษยจึงอยูในสภาพที่หนีจาก
ความลาหลังไปสูความกาวหนาอยูเรื่อยๆ อยางไมหยุดยั้ง (สภาพแวดลอมของสังคมเปนเครื่องกําหนดความรูสึก
นึกคิดและความรูสึกนึกคิดที่ไดรับการพิจารณาและกลั่นกรองดีแลวจากจิต ก็จะกลับมาพัฒนาเปลี่ยนแปลง
สังคม)

แตอยางไรก็ดี ความเปลี่ยนแปลงทุกสิ่งทุกอยางในโลกนี้ยอมจะตองมีเหตุมากระทําใหเกิดการ
เปลี่ยนแปลง ไมใชอยูเฉยๆ มันจะเปลี่ยนแปลงไปเอง และก็การเปลี่ยนแปลงไปสูความกาวหนาของสังคมและ
ความรูสึกนึกคิดของมนุษยก็ยอมจะตองมีเหตุมากระทําหรือเหตุของการเปลี่ยนแปลงเชนกัน

แตอะไรเลาที่มาเปนเหตุใหสภาพของสังคมและความรูสึกนึกคิดเปลี่ยนแปลงไปสูความกาวหนา ถา
ไมใชเหตุอันเนื่องมาจากเศรษฐกิจเปนมูลฐานอันสําคัญ ดังที่ทานปรัชญาเมธทานหนึ่งไดกลาวเอาไววา “การ
เศรษฐกิจเปนพื้นฐานอันสําคัญประการแรกของสังคม” และดังนั้นการเปลี่ยนแปลงของสังคมและความรูสึกนึก
 - 92 -
คิดของมนุษย ก็ยอมจะเนื่องมาจากพื้นฐานอันนี้อยางเที่ยงแทแนนอน และก็ในทํานองเดียวกัน สภาพของสังคม
และความรูสึกนึกคิดของมนุษยจะไปสูความกาวหนาที่ดีกวาได อยูที่การเปลี่ยนแปลงที่พื้นฐาน คือการเศรษฐกิจ
นั้นเอง

ดังตัวอยางเชนในปลายยุคชุมชนบุพกาล การเศรษฐกิจเริ่มที่จะขยายตัวออกไป จนไดทําใหบังเกิดการ

แลกเปลี่ยนคาขาย และทําใหบังเกิดกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินเปนสวนปจเจกชนขึ้น และพรอมกับที่ผลิตผล
ขยายตัว พลังการผลิตก็เพิ่มปริมาณขึ้น และเพื่อที่จะใหไดพลังการผลิตมาเพิ่มปริมาณผลิตผลใหมากขึ้น จึงไดมี
การกวาดตอนผูคนไปเปนาส และในที่สุดยุคชุมชนบุพกาลก็ถึงแกกาลอวสาน โดยยุคทาสเขามาแทนที นี่จะเห็น
ไดวาการที่ยุคทาสเขามาแทนที่ยุคชุมชนบุพกาลไดนั้น ก็โดยการคลี่คลายขยายตัวทางเศรษฐกิจเปนมูลเหตุ

และเนื่องจากพวกทาส ไดรับการกดขี่จากบรรดาพวกเจาของทาสอยางทุนโหดราย พวกทาสถูกถือ

เสมือนหนึ่งเปนสตวเลี้ยง เมื่อนายทาสไมพอใจขึ้นมาจะฆาอยางไรก็ได ผลิตผลตางๆ ในสังคมอันเกิดจาก
แรงงานและหยาดเหงื่อของพวกทาส พวกทาสหาไดมีสิทธิ์ในผลิตผลเหลานี้แตประการใดไม เมื่อพวกทาสถูก
ถือเสมือนสัตวเลี้ยง และดังนั้นพวกทาสจึงไดมีการดิ้นรนในอันที่จะปลดแอกภาวะแหงความเปนทาสออกไป
ครั้งแลวครั้งเลา และในที่สุดจากการสนับสนุนของอิสระชนและพวกทาสที่มีฝมือในการรบ ซึ่งไดรับการปลด
เปลื้องใหเปนอิสระชนกอนหนานั้นแลว ระบบทาสก็ถึงซึ่งภินทนาการและระบบศักดินาก็ไดเขามาแทนที่

ภายใตระบบศักดินาก็เชนเดียวกับระบบทาส คือความเจริญกาวหนาทางเศรษฐกิจ ไดกาวหนาไปอยางไม

หยุดยั้ง พรอมกับความขัดแยงทางชนชั้น เจาศักดินากับพวกไพรและอิสระชน และความขัดแยงในรูปแบบการ
ผลิตศักดินาที่เปนอุปสรรคตอเศรษฐกิจที่จะกาวหนาตอไป ซึ่งในที่สุดระบบศักดินาก็พังทลายลงไปอีก และ
ระบบทุนนิยมที่กาวหนากวาไดเขามาแทนที่ แตระบบทุนนิยมก็จะประสบชะตากรรมเชนเดียวกับระบบอื่นๆ ที่
ผานมาแลว เพราะระบบทุนนิยมโดยตัวของมันเองเมื่อถึงที่สุดแลว ก็จะเปนอุปสรรคตอความกาวหนาของการ
เศรษฐกิจที่จะตองพัฒนากาวหนาตอไปอยางไมหยุดยั้ง

ดังกลาวนี้คือความหมายของคําวา “กาวหนา” .

จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน--- สุพจน ดานตระกูล

 - 93 -

กาวกระโดด

การเปลี่ยนแปลงทางปริมาณที่กําลังคอยเปนคอยไปในสังคมทุนนิยมขณะนี้ เปนการเตรียมตัวเพื่อ
การเปลี่ยนแปลงทางคุณภาพอยางขุดรากเงาในโครงสรางของสังคมในกาลตอไป

แตการกาวกระโดดทางธรรมชาติยอมจะแตกตางกับการกาวกระโดดทางสังคมอยางแนนอน เพราะ
การกาวกระโดดทางธรรมชาตินั้นยอมเปนไปเองอยางชาๆ และโดยไรความสํานึก หากแตการกาวกระโดด
ทางสังคมนั้นเปนไปดวยความสํานึกอันถูกตองตามกาลสมัย และการกาวกระโดดอาจจะอยูในลักษณะของ
การกระทําอันรีบดวนก็ได หรืออาจจะเปนระยะเวลาอันยาวนานก็ได แลวแตภาวะแวดลอมชองแตละสังคม
และความสํานึกของประชาชน

สังคมเกาคือสังคมทุนนิยมจะถูกทิ้งไวเบื้องหลัง คงเหลือไวแตชื่อในประวัติศาสตร และสังคมใหม

คือสังคมแหงสังคมนิยมและสังคมคอมมิวนิสต จะเขามาแทนที่ถัดไปตามลําดับอยางแนนอน เพราะการกาว
กระโดดเปนลักษณะอาการหนึ่งหรือกฎอันหนึ่งในการเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติ และสังคมก็คือธรรมชาติ
อยางหนึ่งจะตองเปลี่ยนแปลงเชนเดียวกัน ดังที่เปนมาแลวในประวัติศาสตร.

จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล

 - 94 -

ขูดรีด

ในวาระแรกที่การขูดรีดอุบัติขึ้น เปนไปในรูปแบบของการขูดรีดแรงงาน โดยนายทาสทําการขูดรีด

แรงงานพวกทาส โดยที่ทาสถูกถือเสมือนหนึ่งสัตวเลี้ยงและเปนสมบัติโดยเด็ดขาดของนายทาส ซึ่งนายทาส
จะเฆี่ยนตี ทารุณอยางไรก็ได และก็โดยที่นายทาสตองการผลิตผลเพื่อเพิ่มพูนความมั่งคั่งสมบูรณ ดังนั้นนาย
ทาสจึงระดมการใชพลังงานแรงงานขอพวกทาสในการผลิตอยางหามรุงหามค่ํา อยางกรณีของพวกทาสที่ทํา
หนาที่กรรเชียงเรือพาณิชยทองไปในทะเล ในสมัยที่มนุษยยังไมรูจักกับเครื่องจักรกล พวกทาสที่ทําหนาที่
กรรเชียงเรือจะถูกพันธนาการดวยโซตรวนติดอยูกับทองเรือเพื่อปองกันการหลบหนี และก็ตองตีกรรเชียงอยู
เชนนั้นตลอดวัน ตลอดคืน จนกวาเรือจะไปถึงจุดหมายปลายทาง

ตอจากการขูดรีดแรงงานพวกทาส ก็เปนการขูดรีดของพวกศักดินาตอพวกไพรพวกเลก ซึ่งการขูดรีด

ในรูปแบบนี้นับวาเปนการขูดรีดที่ทารุณโหดรายที่อาจจะหนักกวาระบบทาส เพราะการขูดรีดในระบบนี้
พวกไพรพวกเลกมีหวังที่จะอดตาย แตระบบทาสนั้นเจาของทาสไมปลอยใหทาสอดตายเพราะหากตายก็จะ
เปนการสูญเสียทรัพยสินอยางหนึ่งไป สวนการขูดรีดในรูปแบบศักดินานน พวกศักดินาหรือเจาที่ดิน
นอกจากจะขูดรีดเอาผลิตผลจากพวกไพรพวกเลกในสังกัดใหมากที่สุดเทาที่จะมากได ไมตองรับผิดชอบใน
การอดตายของพวกไพรพวกเลกเหลานั้นมากที่สุดก็แลวกัน และผลิตผลเหลานั้นก็เกิดขึ้นจากหยาดเหงื่อของ
พวกไพรพวกเลกนั้นเอง และพวกนี้ก็ตองจํายอมใหพวกศักดินาซึ่งเปนเจาของที่ดิน หรือเปนเจาของเครื่องมือ
การผลิตดวย ทําการขูดรีดไปตลอดยุคศักดินาอันยาวนาน เพราะพวกไพรฯ มีแตแรงงานไมมีที่ดินและ
เครื่องมือการผลิตเปนของตัวเอง และก็การขูดรีดในรูปแบบดังกลาวนี้แหละที่ไดกลายมาเปนการขูดรีดแบบ
คาเชาที่ดินในปจจุบันนี้ ซึ่งพวกชาวนาทั้งหลายตระหนักดี

ถัดจากการขูดรีดแบบนี้ก็ถึงการขูดรีดแบบใหมอีกรูปแบบหนึ่ง คือ การขูดรีดในรูปแบบของการซื้อ

ขายสินคา กลาวคือผูผลิตสินคาพยายามจะขายสินคาของตนใหไดราคาสูงกวาตนทุนการผลิตใหมากที่สุด
เทาที่จะทําได สวนพอคาคนกลางก็พยายามที่จะขายสินคาของตนใหไดราคาสูงกวาราคามที่ตนซื้อมาใหมาก
ที่สุดเทาที่จะมากได มันจึงเปนการขูดรีดกันหลายชั้นหลายตอ และภาระก็ตกอยูแกผูบริโภครวมทั้งผูออกแรง
ในการผลิตตางๆ ดวย
 - 95 -
การขูดรีดในรูปแบบการซื้อขายสินคานี้ไดรวมเอาการขูดรีดแรงงานทาสไวดวย แตทวาเปลี่ยนโฉม
ใหมแทนที่จะเปนนายทาสกับพวกทาสอยางเกากอน กลายเปนนายทุนกับกรรมกรหรือชนชั้นกรรมาชีพ ที่ถูก
นายทุนขูดรีดเอามูลคาสวนเกินและแรงงานสวนเกิน

ตัวอยางการขูดรีดกรณีของชาวนา ซึ่งเปนทีนาสงสัยวาทําไมชาวนายังยากจน ทั้งๆที่ขาวสารซึ่งเปน

ผลิตผลของชาวนามีราคาสูง ซึ่งถามองดูราคาขาวสารแลว จะไมนาเชื่อเลยวาชาวนาจะยากจน แตความจริง
เปนอยางไรเลา ขาวสารนั้นราคาสูงจริง แตทวาชาวนายังยากจนอยูเชนเดิมจริงเชนกัน นี่มันอะไร ก็เพราะวา
กวาที่ขาวสารจะมาอยูในหมอขาวรานขายอาหารหรือผูบริโภคนั้น มันไดผานเจานายมาแลวมากหนาหลายตา
นับแตพอคาปลีก แลวก็โรงสี แลวก็เอเยนตใหญของโรงสีแลวก็รานคายอย และในที่สุดจึงมานอนเรียงเม็ดอยู
ในหมอของผูบริโภคหรือรานขายอาหาร จากการที่ขาวถูกเปลี่ยนมือแตละครั้ง จากพอคาขาวเปลือก
จนกระทั่งถึงผุบริโภคนั้น ไดเพิ่มราคาของมันใหสูงทับทวีขึ้นทุกที ยิ่งเปลี่ยนมือมากเทาไรคาตัวของขาวก็ยิ่ง
สูงขึ้นมากเทานั้น ทังนี้รวมถึงระยะทางอันยาวไกลที่มันผานมานั้นดวย ที่มีสวนสงเสริมราคาของขาวให
สูงขึ้น นับแตพอคาขาวเปลือกจนถึงรานคาอาหาร และพอคาใหญสงขาวสารออกนอก การขูดรีดในรูปของ
ดอกเบี้ยและคาเชาโดยธนาคารและเจาที่ดิน ไดเปนยาดําผสมการขูดรีดอยูทุกขั้นตอน

สวนตัวผูผลิตเองหรือชาวนานั้น แนนอนเขาไมมีอํานาจที่จะกําหนดราคาขาวของเขาได ทั้งๆที่ขาวนั้น

เปนของชาวนา และก็แนนอนที่พอคาขาวเปลือกหรือผูซื้อขาวจากชาวนาพยายามที่จะซื้อใหต่ําที่สุดเทาที่จะ
ต่ําได และในขณะเดียวกันเขาก็เอาไปขายใหแกโรงสีใหสูงที่สุดเทาที่จะสูงได และโรงสีก็เชนเดียวกับพอคา
ขาวเปลือก คือพยายามซื้อใหต่ําและขายใหสูง ดังนั้นผูเกี่ยวของในเรื่องขาวแตละขั้นตอน (ยกเวนผูบริโภค
และชาวนา)พยายามเพิ่มราคาขาวใหสูงขึ้นจากมูลคาจริงของมันเพื่อหวังผลกําไรของฝายที่เกี่ยวของ

ดังนั้น จึงไมแปลกที่ชาวนาจะยังคงอยูในสภาพที่ยากจน และผูบริโภคจะตองซื้อขาวสารในราคาแพง

และผูมีอํานาจมากที่สุดในการกําหนดราคาขาวนั้นก็คือผูที่กุมอํานาจเศรษฐกิจไวมากที่สุด ซึ่งอาจจะเปน
เจาของโรงสีหรืออาจจะเปนนายทุนคนกลางพอคาสงขาวออกนอก แตอยางไรก็ดีมันก็ยังมีสวนสัมพันธกับ
สินคาประเภทอื่นๆ ดวย และก็หลีกไมพนที่ตลาดโลกทุนนิยมจะเขามามีบทบาทรวมดวยอยางสําคัญ จากการ
เพิ่มราคาเกินมูลคาจริงของมัน รวมทั้งมูลคาสวนเกินนี่ละคืออาการของการขูดรีด ซึ่งเปนการขูดรีดทั้ง
ผูบริโภคและผูออกแรงงานผลิตในทุกขั้นตอน คือทั้งชาวนา กรรมกรโรงสี กรรมกรขนสง ฯลฯ
 - 96 -
และในกรณีของขาวสารนี้ ยังมีการขูดรีดสลับซับซอนอื่นๆ อีกมากมายนักในตลาดของโลกทุนนิยม
ปจจุบัน เชน แปะเจี๊ยะ คอรรัปชั่น คาใบอนุญาต คานายหนา และคาอะไรอีกรอยแปด สุดแลวแตจะคนควาหา
มาเปนเหตุเอาเงินฟรีๆ ได

นอกจากการขูดรีดในรูปแบบดังกลาวมานี้แลว ยังมีการขูดรีดอีกแบบหนึ่ง ซึ่งคนสวนมากรูจักกับ

มันดีมาแลว นั่นคือ การขูดรีดในรูปแบบดอกเบี้ยและคาเชาซึ่งอาจจะเปนดอกเบี้ยของธนาคาร โรงรับจํานํา
หรือเจาที่ดิน (ซึ่งขูดรีดทั้งแรงงาน คาเชาที่นา และดอกเบี้ยจากเงินกู) หรือของเอกชนคนใดคนหนึ่งที่หากิน
ทางใหเงินกู

นอกจากนี้ ยังมีการขูดรีดอีกชนิดหนึ่งซึ่งดําเนินการโดยสถาบันอันยิ่งใหญที่สุด นั่นคือการขูดรีดใน

รูปแบบภาษีอากร ซึ่งดําเนินการโดยรัฐ แตการขูดรีดชนิดนี้มีขอยกเวนอยูวา ถาหากเงินภาษีอากรที่รัฐเก็บไป
จากประชาชนนั้นไดกลับมาเปนบริการประชาชนสมกับคาภาษีอากรที่เขาตองเสียไปแลว ก็หาอยูในขายของ
การขูดรีดไม หากแตเงินภาษีอากรที่รัฐเก็บไปนั้นสวนใหญถูกใชไปเปนเงินเดือน เงินสวัสดิการ อยางไมได
สัดสวนกับรายไดของราษฎรสวนขางมาก รวมทั้งการทุจริตของนักการเมืองชั่วๆ และขาราชการเลวๆ ไมได
กลับมาบริการประชาชนอยางสมน้ําสมเนื้อกับที่เขาตองเสียไปแลว ก็หนีขายของการที่จะถูกเรียกวา ขูดรีดไป
ไมพน

จากการที่การขูดรีดอุบัติขึ้นดวยการปรากฏของชนชั้น ดังนั้น การขูดรีดจะหมดไปก็ไดดวยการลมเลิก

ชนชั้นเชนกัน.

จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล

 - 97 -

ขาราชการ

คนไทยมีความเกรงและกลัวตอขาราชการมาแตไหนแตไร สวนหนึ่งเพราะไมรูวา “ขาราชการ” มี

กําเนิดมาจากไหนและหมายความวาอยางไร

คําไทยเรียกขาราชการ ในประเทศที่มีพระมหากษัตริยเปนองคประมุข และเรียกขารัฐการในประเทศ

ที่มีประธานาธิบดีเปนประมุข หรือปกครองแบบสาธารณรัฐ แตจะเรียกอยางไรความหมายของมันก็ตรงกัน
อยูนั่นเอง

ขาราชการ เกิดขึ้นครั้งแรกไมใชในรูปแบบที่เรารูจักกันในปจจุบันนี้ หากในรูปแบบของผูคุมทาส คือ

จากการที่นายทาสมีทาสเปนสมบัติเปนจํานวนมากมาย จนไมสามารถจะควบคุมดูแลใหทั่วถึงไดโดยตนเอง
จึงไดจัดใหมีผูคุมทาสขึ้น ผูคุมทาสนี้อาจจะจางมาจากอิสรชนหรือพวกทาสที่ไดรับการปลดปลอยแลว และ
การจัดใหมีผูคุมทาสทํางานและดูแลผลประโยชนนี้แหละ เปนสถาบันสําคัญประการแรกของรัฐ และดวยการ
ที่ทาสถูกถือเสมือนหนึ่งสัตวเลี้ยง ดังนั้นจึงเปนการไมแปลกที่พวกทาสจะถูกกดขี่ ทารุณ ขูเข็ญบังคับจาก
บริวารของนายทาส และนี่เปนการกดขี่ทารุณครั้งแรกที่อุบัติขึ้นระหวางชนชั้นปกครอง (บริวารนายทาส)กับ
ชนชั้นผูถูกปกครอง (พวกทาส) และในระยะเวลาอันยาวนานตอมาสังคมก็ไดวิวัฒนาการมาถึงยุคที่มีรัฐ และ
พรอมกันนั้นพวกผูคุมทาสและนายทาสสวนหนึ่งก็ดวิวัฒนาการมาในรูปแบบของเจาผูครองนครและขาราช
บริพาร

และนี่..เปนครั้งแรกที่ปรากฏในรูปแบบของชนชั้นปกครองอยางเดนชัด ซึ่งเปนที่ยอมรับและรับรูของ
สังคม และจากการที่นครรัฐไดขยายตัวกวางขวาวออกไปจนกลายมาเปนประเทศดังที่รูจักกันในทุกวันนี้ ได
ทําใหชนชั้นปกครองซึ่งรวมขาราชการหรือขารัฐการ ไดลงหลักปกมั่นในสังคม จนกลายเปนสถาบันอัน
จําเปนซึ่งจะขาดเสียมิไดของสังคม และก็กลายเปนอาชีพชนิดหนึ่งไป คืออาชีพปกครอง และก็โดยอาชีพ
ปกครอง ไมมีการผลิต ดังนั้นเพื่อที่จะใหผูมีอาชีพชนิดนี้ดํารงอยูได จึงไดเกิดการเก็บภาษีอากรขึ้น

และจากการที่ถือกันในยุคกอนๆวา ประชาชนอยูไดเพราะบารมีของหัวหนาชนชั้นปกครอง คือ

พระราชาธิบดี ดังนั้น ขาราชการหรือชนชั้นปกครองจึงถือตัววาเปนนายของประชาชน และจากการที่ถือวา
 - 98 -
เปนนาย จึงไดกดขี่ขมเหงรังแกประชาชน เชนเดียวกับที่บริวารของนายทาสปฏิบัติตอพวกทาสในสมัยกอน
โนน มันเปนเรื่องตลกสิ้นดีที่ผูเลี้ยงกลายเปนขี้ขาและผูถูกเขาเลี้ยงกลายเปนนาย มันก็เปนเชนเดียวกับที่
มนุษยสราง ”เทวดา” ขึ้นมาแลวก็หมอบกราบคาบแกวอยูแทบเทา “เทวดา”

แตความเท็จก็ยอมจะหลีกหนีไปเมื่อความจริงมาปรากฏตัวขึ้น เชนเดียวกับที่ความมืดสลายไปเมื่อ
ความสวางเขามาแทนที่ ในทํานองเดียวกันเมื่อการคลี่คลายขยายตัวทางประชาธิปไตย ไดแผไปอยาง
กวางขวาง ไดเปนผลทําใหประชาชนมีความตระหนักในความจริงที่วา ชนชั้นปกครองตางหากที่อยูไดเพราะ
ประชาชน ไมใชประชาชนอยูไดเพราะชนชั้นปกครอง และดวยเหตุดังนี้ประเทศที่เปนประชาธิปไตยที่
ประชาธิปไตยไดฝงรากลึกลงไปในจิตใจของประชาชน ความเขาใจวาประชาชนเปนขี้ขา ความเขาใจวา
ขาราชการหรือขารัฐการเปนนายประชาชนจึงไมมี และในทางตรงกันขาม ชนชั้นปกครองหรือขาราชการ
หรือขารัฐการกลับสํานึกในความจริงวา ตูขานี้เปนลูกจางของประชาชนหรือเปนผูรับใชประชาชน

ดวยความสํานึกเชนนี้ การปฏิบัติตอประชาชนของพวกทานขาราชการหรือชนชั้นปกครองเหลานั้นจึง
เปนไปดวยความลมุนลมอม เปนไปดวยความมีอัธยาศัยไมตรีอันดีงาม ซึ่งจะหาไมพบในประเทศที่ไมมี
ประชาธิปไตย และเพื่อใหสมกับที่ประชาชนเปนผูเลี้ยงขาราชการหรือชนชั้นปกครอง (โดยการเสียภาษี หรือ
ใหสมกับฐานะที่ประชาชนเปนนายจาง)

ดังนั้น ในประเทศประชาธิปไตยบางประเทศ จึงใหสิทธิแกประชาชนในการที่จะถอดถอนขาราชการ

หรือขารัฐการ บางตําแหนงที่ประชาชนไมพอใจได เชน นายอําเภอ ผูวาราชการจังหวัด อัยการ ผูพิพากษา
เปนตน ก็ทําไมเขาจะไมใหสิทธิเชนนี้เลา ในเมื่อคณะผูบริหารงานหรือรัฐบาลของประเทศประชาธิปไตย
เหลานั้นไปจากประชาชน จึงยอมที่จะเห็นใจและเขาใจประชาชนดี และไมกลาที่จะดื้อดานตอความตองการ
อันชอบธรรมของประชาชนอยางเด็ดขาด

ขาราชการหรือขารัฐการ ซึ่งหมายความถึงขาราชการประจําและการเมืองและกินเงินเดือนของ
ประชาชน (จากภาษีอากร) ดังนั้น ขาราชการตั้งแตหัวหนาแถวจนถึงหางแถวจึงเปนลูกจางของประชาชน
ขาราชการไมใชนายประชาชน ขาราชการคนใดคณะใดกดขี่ขมเหงประชาชนหรือดื้อดานตอความตองการอัน
 - 99 -
ชอบธรรมของประชาชนแลว ก็ถือวาเปนการทรยศตอประชาชนอยางไมควรไดรับอภัยทีเดียว !!!

และเหตุการณเชนนี้จะไมเกิดขึ้นเปนอันขาดในประเทศประชาธิปไตยเลย แตตรงขามในประเทศเผด็จ
การที่ลาหลังตอความเจริญ ไมวาจะโดยคณะบุคคลหรือ “คนเดียว” เรามักจะพบกับเหตุการณดังกลาวนี้
เสมอ.

จาก ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล

 - 100 -

ความคิดทางชนชั้น ตอนที่๑

พรอมกับการเติบโตของการผลิตแบบทุนนิยม การขัดกันในทางสัมพันธแบบศักดินาก็ไดอุบัติขึ้น
กลาวคือในการผลิตแบบใหมนั้น ทุนเปนปจจัยสําคัญที่สุดในทางปฏิบัติ ซึ่งในระบบเศรษฐกิจศักดินามิไดถือ
เชนนั้นตามที่เราไดเห็นมาแลว เมื่อเปนเชนนั้น จึงเกิดปะทะกันระหวางความคิดตางๆ ที่กําเนิดขึ้นมาจาก
ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม ไมรับนับถือความคิดแบบขลังในเรื่องเทวสิทธิ์ของกษัตริยอีกตอไป แตถือวา
“จะเก็บภาษีจากราษฎรโดยราษฎรไมรูไมเห็นไมได” ความคิดแบบใหมตองการสิทธิ์ในการคาขายอยางเสรี
และตองการจินตภาพทางศาสนาอันใหม ซึ่งเทิดทูนสิทธิ์ของเอกชนยิ่งขึ้น และลดอํานาจควบคุมของ
สวนกลางลงมา

อยางไรก็ดีพฤติการณที่แสดงออกประหนึ่งวาพวกอิสระชนไดตอสูอยางยอมพลีชีพ เพื่อสิทธิและ
แบบทางศาสนาอันเปนเรื่องนามธรรมนั้น แทที่จริงแลวเปนการตอสูของระบบเศรษฐกิจสองรูปแบบ คือ
ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมที่เติบโตขึ้นมา กับระบบเศรษฐกิจแบบศักดินาที่กําลังวอดวายไป สวนการปะทะ
กันในทางความคิดนั้นเปนแตเหตุขั้นรองลงมา

ดวยเหตุผลดังประจักษอยูนี้ นักวิทยาศาสตรแหงประวัติศาสตรจึงไมกําหนดหลักการจําพวกที่เปน
นามธรรมเพื่อจัดระเบียบสังคม ดุจที่พวกนักเขียนฝายอุดมคิตกระทํากัน วิทยาศาสตรแหงประวัติศาสตร
พิจารณาวา บรรดา “หลัก” จําพวกนั้นและดังที่ไดปรากฏขึ้นในความคิดของมนุษยนั้น เพียงแตเปนเงา
สะทอนออกมาจากการจัดระเบียบสังคม ที่เปนอยูในสมัยหนึ่งและในสถานที่หนึ่งเทานั้น

และ “หลักการ” เชนกลาวมานั้นจะไมอาจอํานวยผลดีใหเสมอไปและในที่ทั่วไป ยิ่งกวานั้น ความคิด

บางอันซึ่งดูเหมือนวาเปนความคิดสากล เชนความคิดในเรื่องความเสมอภาคของมนุษยนั้น ในความเปนจริง
แลวก็มิไดหมายความอยางเดียวกัน ในสังคมที่ตางยุคสมัยกัน เชน ในยุคนครรัฐของกรีก ความคิดในเรื่อง
สิทธิเสมอภาคของมนุษย หาไดคลุมไปถึงพวกทาสไม และคําขวัญ เสรีภาพ สมภาพ และภารดรภาพ ของการ
อภิวัฒนฝรั่งเศสอันเกรียงไกรนั้น ก็หมายถึงแตเพียงวา เสรีภาพที่จะคาขายไดโดยเสรีของชนชั้นนายทุนที่เติบ
ใหญขึ้นมา หมายถึงความเสมอภาคของชนชั้นนายทุนที่เพิ่งแตกหนอ และหมายถึงภราดรภาพของชนชั้นที่
รวมอยูในชั้นนายทุนดวยกัน คือการรวมมือชวยเหลือกันตอตานการกดขี่และการกําจัดสิทธิ ซึ่งชนชั้นเจาขุน
 - 101 -
มูลนายศักดินาบีบบังคับพวกเขา

ดวยประการฉะนี้ เราจึงอาจเห็นไดวา ความคิดสวนมาก เฉพาะอยางยิ่งความคิดที่เกี่ยวเนื่องกับการจัด

ระเบียบสังคมนั้น เปนความคิดทางชนชั้น คือเปนความคิดของชนชั้นที่มีอํานาจครอบงําสังคม ซึ่งชนชั้นที่มี
อํานาจไดนําออกใชบังคับแกชนชั้นอื่นๆ ในสังคมนั้น โดยอาศัยเครื่องมือทางโฆษณาที่ชนชั้นนั้นได
ครอบครองอยู อาศัยการควบคุมการศึกษา และอาศัยอํานาจที่จะลงทัณฑแกการแสดงความคิดเห็นที่ขัดแยง
กับของตนโดยทางศาล โดยการปลดเสียจากตําแหนงและโดยวิธีการอื่นๆ ทํานองเดียวกันนั้น

การปฏิบัติดังกลาวนี้มิไดหมายความวา ชนชั้นที่มีอํานาจครอบงําสังคมอยูนั้น จะรําพันกับตัวเขาเองวา

“ความคิดที่เรานําออกใชนี้ แทจริงนั้นหาประกอบดวยสัจจะไม แตเราจะบังคับใหคนทั้งหลายเชื่อถือ หรือ
อยางนอยก็จะตองไมแสดงปฏิเสธโตแยงออกมาอยางเปดเผย”

ความจริงการณก็จะกลับเปนอีกอยางหนึ่ง เพราะวาความจริงแลวชนชั้นที่มีอํานาจอยูนั้น หาไดเปนผู

ประดิษฐความคิดเหลานั้นขึ้นมาไม หากความคิดเหลานั้นไดอุบัติขึ้นมาเองตามแบบแผนการปกครองที่
เปนอยูในเวลานั้น เชน แบบแผนที่กําหนดอํานาจใหแกนักอุตสาหกรรมผูมั่งคั่ง ซึ่งไดรับสถาปนาขึ้นเปนขุน
นาง นั่นแหละเปนมูลฐานใหเกิดความคิดที่วาพวกผูดีแปดสาแหรกยอมมีความยิ่งใหญกวาคนทั้งหลายโดย
ธรรมชาติ ครั้นความคิดเชนนั้นไดอุบัติขึ้นมาและยืนยงอยูแลว พวกชนชั้นที่มีอํานาจอยูในเวลานั้นก็จะถือ
เปนกิจสําคัญที่ตนจะตองแนใจวา คนทั้งหลายยอมรับนับถือความคิดดังกลาวนี้

เพราะวาถาคนทั้งหลายไมยอมรับนับถือความคิดดังวานี้ ก็จะหมายถึงวา คนเหลานั้นจะไมปฏิบัติให

สอดคลองกับความคิดที่เปนอยู เปนตนวา ประชาชนก็แสดงอหังการตอเทวสิทธิ์ของกษัตริย ชนชั้นที่มีอํานาจ
ไมวาในยุคสมัยใดและในประเทศใด ยอมกระทําการทุกอยางเทาที่จะกระทําได ในอันที่จะปองกันมิให
“ความคิดที่เปนภัย” แพรหลายไปในหมูชน

อาจจะมีผูถามขึ้นวา ถาความคิดเปนแตขอเท็จจริงขั้นรอง และถาขอเท็จจริงขั้นแรกและขั้นสําคัญ

จะตองเปนการเปลี่ยแปลงทางวัตถุในแบบการผลิตเสมอไปแลว “ความคิดที่เปนภัย” จะอุบัติขึ้นมาไดอยางไร
 - 102 -
เลา หรือกลาวอยางสั้นๆ วา ประชาชนจะคิดถึงแบบการผลิตใหมกอนที่มันจะอุบัติขึ้นมาอยางไรเลา

ตอขอสงสัยนี้ มารกซ ปราชญแหงสํานักวิทยาศาสตรสังคมไดชี้แจงวา ประชาชนไมอาจคิดถึงมัน

กอนหนาที่ภาวการณอันแสดงถึงความเปนอยูของมันจะไดปรากฏเปนรูปเปนรางออกมา แตประชาชนจะถูก
ปลุกปล้ําใหคิดถึงมันเอง เมื่อภาวการณดังกลาวไดปรากฏโฉมออกมา โดยปะทะกันระหวางภาวการณเกาและ
กําลังใหมในการผลิตนั่นเอง

จากหนังสือ "ปทานานุกรม การเมืองฉบับ ชาวบาน" ---สุพจน ดานตระกูล

 - 103 -

ความคิดทางชนชั้น ตอนที่๒ (จบ)

ปราชญทางประวัติศาสตรอีกทานหนึ่งไดอางตัวอยางอีกวาเมื่อการผลิตไดอาศัยแรงงานรับจางได
เติบโตขึ้นมา และเกิดความจําเปนจะขายผลิตผล เพื่อผลกําไร พวกนายทุนยุคเริ่มแรกจึงตองเผชิญอยางรุนแรง
กับขอจํากัดสิทธิตางๆ ในทางการคา ที่ระบบศักดินาไดกําหนดขึ้นไว ดวยประการดังนั้น ความคิดในเรื่อง
อิสระภาพจากการจํากัดสิทธิ์ ความคิดในเรื่องที่จะมีสิทธิ์มีเสียงในการกําหนดภาษีและในเรื่องอื่นๆ จึงได
อุบัติขึ้น โดยระยะนั้นภาวะของสังคมยังไมไดเปลี่ยนรูปมาเปนสังคมทุนนิยม เปนแตไดมีอาการอันจะนําไปสู
สังคมทุนนิยมปรากฏขึ้น และจากการดังกลาวนี้แหละความคิดในเรื่องเศรษฐกิจแบบทุนนิยมจึงไดปรากฏ
ออกมา

ทั้งนี้ก็เปนเชนเดียวกับความคิดในเรื่องเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม คือความคิดรูปสังคมนิยมแบบ
วิทยาศาสตร ซึ่งตรงกันขามกับความคิดรูปสังคมนิยมเพอฝน จะอุบัติขึ้นมาไดก็ตอเมื่ออาการของสังคมนิยม
ไดคลี่คลายออกไป เวลาที่อาการหรือภาวะการณของรูปแบบสังคมคลี่คลายออกไปนั้น หมายถึง เวลาที่ผลิต
กรรมขนาดใหญไดแผกวางออกไป และหมายถึงเวลาที่เห็นกันชัดแจงแลววา ลัทธิเศรษฐกิจแบบทุนนิยมได
กลายเปนเครื่องเหนี่ยวรั้งความกาวหนาของสังคม อาการอันชัดแจงนั้น แสดงออกโดยวิกฤติการณทาง
ผลิตผลที่ทวมทนตลาดและกําลังซื้อตกต่ํา อันเกิดแลวเกิดเลาอยูไมขาด

ถึงมาตรวา ความคิดตางๆ ยอมเกิดขึ้นแตโดยอาศัยภาวะการณทางวัตถุก็ดี แตเมื่อความคิดเหลานั้นได

อุบัติขึ้นแลว มันก็ไดบรรจุอิทธิพลของมันลงไปในการกระทําของมนุษย และดังนั้น ก็เทากับอิทธิพลอยูเหนือ
กระแสเหตุการณทั่วไปอยางแนนอน ความคิดที่กําเนิดจากระบบการผลิตแบบเกา เปนความคิดที่ยึดเหนี่ยวอยู
กับขนบธรรมเนียมประเพณีเดิม เปนความคิดที่จะเหนี่ยวรั้งการกระทําของมนุษย และดวยเหตุเชนนั้น ชนชั้น
ที่ครองอํานาจในทุกยุคทุกสมัย จึงทําทุกอยางที่อาจทําไดในอันที่จะสั่งสอนความคิดอันคร่ําครึเหลานั้นแก
ประชาชน

สวนความคิดที่กําเนิดจากภาวะการณใหมในการผลิตเปนความคิดกาวหนา เปนความคิดที่สงเสริม
การกระทํา โดยรับเอาภาวะการณใหมๆ นั้นมาพิจารณาดําเนินการไปสูระบบใหม และดวยเหตุเชนนั้นเอง ชน
ชั้นที่มีอํานาจอยูในสมัยนั้น จึงถือวาความคิดจําพวกกาวหนาเหลานั้นเปน “ความคิดที่เปนภัย” ดังเช
 - 104 -
ความคิดที่วาระบบทุนนิยมนั้นเลว เพราะวาระบบทุนนิยมสงเสริมใหมีการกดขี่ ขูดรีดอยางทารุณ
เหี้ยมโหด เพียงเพื่อความมั่งคั่งสมบูรณของนายทุน สงเสริมใหทําลายจํานวนอาหารที่มีอยูมากมายเสีย เพียง
เพื่อจะรักษาระดับราคาอาหารมิใหลดต่ํา ในขณะที่ประชาชนเปนจํานวนมากอยูในสภาพเกือบอดตาย

ความคิดดังกลาวนี้กลับปรากฏในทัศนะของชนชั้นที่มีอํานาจวาเปน “ความคิดที่เปนภัย” และภัยนั้น

ในความเปนจริง ก็หมายถึงภัยที่ชนชั้นที่มีอํานาจจะไดรับ เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงแบบการผลิตใหม
ความคิดในรูปกาวหนานั้นอันที่จริงจักนําไปสูความคิดของการตั้งระบบการผลิตใหม คือเปนการผลิตเพื่อใช
และมิใชผลิตเพื่อกําไร ดังนั้น จึงเปน “ภัย” อยางมหันตสําหรับกลุมที่หวังกอบโกยเอากําไรเพื่อความมั่งคั่ง
สวนตัว แตหากหาเปน “ภัย” แตประการใดไมสําหรับมวลชน ผูหวังความสมบูรณพูนสุขรวมกันในฐานะ
มนุษยชาติ

จินตภาพของนักวิทยาศาสตรแหงประวัติศาสตรตอความคลี่คลายทางสังคม ซึ่งมีชื่อวา “ลัทธิวัตถุนิยม

ทางประวัติศาสตร” Historical Maerialism จึงไมใชอยางเดียวกับ “ลัทธิ” กําหนดจิตใจของนักวัตถุนิยม
Meterailist Determinism ซึ่งมีทฤษฎีวา การกระทําของมนุษยนั้นขึ้นอยูแกภาวะการณทางวัตถุของตัวเขาโดย
สิ้นเชิง แตนักวัตถุนิยมทางประวัติศาสตรมีความเห็นไปอีกทางหนึ่ง เขาเห็นวาการกระทําของมนุษยรวมทั้ง
ความเปลี่ยนแปลงทางวัตถุ ที่การกระทําเหลานั้นนํามา เปนผลซึ่งสวนหนึ่งเกิดจากภาวะการณทางวัตถุที่อยู
นอกกาย และสวนหนึ่งเกิดจากความสํานึกของเขาเองในขอที่จะควบคุมภาวะการณทางวัตถุไดอยางไร

แตมนุษยจะไดรับความรูเชนนั้นได ก็แตอาศัยความชํานาญจากการสังเกตการศึกษาภาวะการณทาง
วัตถุนั้นเอง เขาไดความชํานาญจากภาวะการณทางวัตถุมิใชโดยการนั่งคิดอยูบนเกาอี้ แตจะไดโดยการปฏิบัติ
ในทางผลิตเครื่องใชตางๆ ตามความตองการของชีวิต และเมื่อความรูของเขาเพิ่มพูนขึ้น เมื่อเขาคิดประดิษฐ
วิธีผลิตใหมๆ ขึ้น และนําสิ่งเหลานั้นออกปฏิบัติเขาก็จะประสบวา แบบที่มีอยูเดิมในการจัดระเบียบสังคมได
กลายเปนเครื่องกีดขวางมิใหเขาสามารถใชวิธีการใหมๆ ที่เขาคิดคนขึ้นมาไดอยางเต็มที่ มนุษยตระหนักถึง
ความเปนจริงขอนี้จากพฤติการณในชีวิตของเขาเอง ดังนั้นในขั้นตนมนุษยจึงตอสูกับความคิดรายและเครื่อง
กีดขวางที่มีอยูเฉพาะเรื่องเฉพาะราย ซึ่งแบบเกาของการจัดระเบียบสังคมไดกอสรางไว แตในเวลาตอมา เขาก็
หลีกเลี่ยงไมพนที่จะถูกดึงเขาไปสูการตอสูทุกทางกับระบบที่มีอยูเดิมทั้งหมด
 - 105 -
มีอยูระยะหนึ่งที่กระแสเหตุการณทั้งหมด ที่อํานวยใหกําลังการผลิตใหมไดคลี่คลายขยายออกมาจาก
ระบบเกานั้น ไดเปนไปโดยปราศจากสํานึกและโดยไมมีแผนการ และก็เปนเชนเดียวกันในกรณีการตอสูกับ
แบบเกาของการจัดระเบียบสังคมอันดํารงระบบเกาไว คือ เปนการตอสูที่ปราศจากสํานึกและแผนการ แตก็มี
อยูชั่วระยะหนึ่งเสมอ ที่ความสัมพันธหรือระเบียบที่ชนชั้นเดิมไดกําหนดไว ไดปรากฏออกใหเห็นอยางแจม
แจงวาเปนเครื่องกีดขวางสกัดกั้นกําลังผลิตใหมไมใหนําออกใชไดผลอยางเต็มที่ ตรงระยะนี้แหละที่การ
ปฏิบัติของชนชั้นที่กาวหนา ผูซึ่งถืออนาคตไวในกํามือของเขา ไดสําแดงออกมาดวยความรูสึกสํานึก

และตอจากนี้ไป กระแสการคลี่คลายกําลังผลิตใหมๆ นั้นจะไมเปนการแสการคลี่คลายที่ไรสํานึกหรือ

ไรแผนการอีกตอไป มนุษยไดสะสมความชํานาญและความรู ในเรื่องกฎของการเปลี่ยนแปลงทางสังคมไว
เพียงพอที่จะผานไปสูระยะขางหนา ในอาการรูสํานึกและพรอมดวยแผนการเพื่อที่จะประดิษฐานสังคม และ
จํากัดใหการผลิตเปนสิ่งที่ประกอบดวยความสํานึกและแผนการ

บัณฑิตทางประวัติศาสตรไดกลาวไววา

“กําลังภายนอกอันเราไมอาจรูสึก ที่มีอํานาจครอบงําประวัติศาสตรของมนุษยสืบเนื่องกันมาจนถึง
บัดนี้นั้น จะไดผานเขามาอยูภายใตการควบคุมของมนุษยเอง จากจุดๆ นี้เทานั้นที่มนุษยจะตบแตง
ประวัติศาสตรของตนดวยความสํานึกตระหนักอันสมบูรณ” .

จากหนังสือ "ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน"--- สุพจน ดานตระกูล

 - 106 -

ชีวทรรศน

คือ ความเห็นเกี่ยวกับความเปนอยู หรือ ทรรศนะของการมองความเปนอยูหรือมองดูความ

เคลื่อนไหวของชีวิต ชีวทรรศนอาจจะแตกตางกันตามภาวะความเปนอยูหรือภาวะแวดลอมที่แตกตางกัน

ในทรรศนะของผูกดขี่ขูดรีด เขาจะมีความพอใจตอสภาพความเปนอยูที่เขามีโอกาสไดกดขี่ขูดรีด
แตหากในทรรศนะของผูถูกกดขี่ขูดรีดเลา เขาจะไมพอใจตอภาวะที่เขาไดรับ คือถูกกดขี่ขูดรีด และจาก
ชีวทรรศนที่ขัดแยงกันนี้เองไดทําใหเกิดการตอสูระหวางชนชั้น คือ ชนชั้นผูกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูถูกดขี่ขูด
รีด หรือชนชั้นที่เบียดเบียนกับชนชั้นผูถูกเบียดเบียน และความขัดแยงขั้นมูลฐานตอชีวทรรศนของชนชั้น
ทั้งสองจะไมมีวันตรงกันไดเลย

พวกนายทุนทั้งหลายเขาใจวา ทรัพยสมบัติตางๆ นานาที่พวกเขามีอยูนั้นเกิดดวยผลบุญบารมีและ

สติปญญาที่พวกเขาไดอบรมสั่งสมมาแตชาติปางกอน พวกนายทุนทั้งหลายจะมองดูคนยากจนดวยสายตา
อันชิงชังและดูถูกเหยียดหยามประดุจหนึ่งวา อายคนยากจนทั้งหลายนั้นเปนเสนียดจัญไรตอสังคม เปน
พวกที่ไมมีความสามารถและไมมีสมองที่จะสรางความร่ํารวยขึ้นมาไดเลยในชีวิตนี้

สวนพวกคนยากจนทั้งหลายเขาก็จะมีชีวทรรศนไปอีกทางหนึ่ง ซึ่งตรงกันขาม พวกเขาเขาใจวาที่

พวกเขาตองยากจนคนแคนนั้น หาใชเพราะผีหาซาตานตนใดดลบันดาลไม ไมใชเพราะวิบากกรรมชาติปาง
กอน และก็ไมใชเพราะวาพวกเขาไมมีสติปญญาความรูความสามารถ แตหากมันเปนเพราะพวกเขาถูกพวก
นายทุนยื้อแยงปจจัยในการผลิตและกองทุนไปเสียนั่นตางหาก ทรัพยสมบัติตางๆ นานาของบรรดานายทุน
ทั้งหลายนั้น หาใชมันหลนลงมาจากฟาหรือเกิดดวยผลบุญบารมีแตประการใดไม หากมันเกิดขึ้นดวยการกด
ขี่ขูดรีดหรือกอบโกยเอาแรงงานสวนเกินไปจากคนยากจน ซึ่งอาจจะเปนไปในรูปของมูลคาสวนเกิน
ดอกเบี้ย คาเชา กําไร และอื่นๆ สุดแทแตจะเรียก พวกนายทุนทั้งหลายนั้นแหละที่เปนเสนียดจัญไรตอสังคม
ที่เปนกาฝากตอความสมบูรณพูนสุขของมวลมนุษยชาติและเปนตัวอันตรายตอสันติภาพ

ทําไมจึงเปนเชนนั้นเลา นั่นก็เพราะพวกนายทุนเปนพวกปลนที่รายกาจนั้นเอง และรายยิ่งกวาพวก

ปลนธรรมดา มากกวามากนัก เพราะนักปลนธรรมดากฎหมายลงโทษได แตนักปลนนายทุนซึ่งทําการปลน
 - 107 -
อยางกวางขวาง เชน ปลนแรงงาน ปลนกําไร ปลนดอกเบี้ย ปลนคาเชา กลับไดรับความคุมครองจาก
กฎหมายและทรัพยสมบัติที่พวกนายทุนปลนเอาไปแลวแอบอางวาเปนของตัวนั้น ที่แทมันเปนทรัพยสมบัติ
ของมวลประชาชนผูทํางานทั้งหลาย ที่ถูกปลนไปโดยรูสึกตัวบางไมรูสึกตัวบาง บรรดาทรัพยสมบัติ
ทั้งหลายซึ่งรวมทั้งปจจัยในการผลิตและกองทุน ที่บรรดามวลพวกนายทุนทั้งหลายในสากล ปลนเอาไปจาก
ประชาชนคนทํางานไปเปนสมบัติสวนตัวนั้น มีจํานวนมากพอที่จะสรางความสมบูรณพูนสุขใหแกมวล
มนุษยไดทุกตัวคน

นายทุนเปนภัยตอสันติภาพจริงหรือ มันไมนาเชื่อวาเปนเชนนั้น แตประวัติศาสตรไดบอกเราแลววา

มันเปนเชนนั้นจริงๆ สงครามที่เกิดขึ้นทุกครั้งเปนเพราะแรงผลักดันของชนชั้นนายทุน ดังเชนสงครามโลก
ครั้งที่ ๑ และครั้งที่ ๒ สงครามลาเมืองขึ้นในครั้งอดีต หรือดังเชน สงครามที่กําลังดําเนินอยูในประเทศอาณา
นิคมตางๆ ในขณะนี้ ทําไมจึงเปนเชนนี้เลา นั่นก็เพราะวาพวกนายทุนไปมีผลประโยชนในประเทศอาณา
นิคมเหลานั้น ถาหากอาณานิคมเหลานั้นหลุดมือไป ผลประโยชนในประเทศอันเกิดจากการกดขี่ขูดรีดที่
พวกเขาเคยไดรับอยูก็จะหลุดลอยไปดวย ดังนั้น พวกนายทุนจึงสนับสนุนและผลักดันใหรัฐบาลของเขา ทํา
สงครามปราบการปลดแอกของประชาชนแหงประเทศอาณานิคม สงครามเกิดขึ้นแตละครั้งไดนําความ
ทุกขเวทนามาสูประชาชนสวนใหญอยางเอนกอนันต ประชาชนสวนใหญตองอดอยากยากแคน พอตองพลัด
ลูก ลูกตองพลัดแม สับสนอลเวงกันไปหมด

แตทามกลางความทุกขยากอยางแสนสาหัสและทามกลางกองกระดูก เลือดเนื้อ และน้ําเหลืองใน

สมรภูมิ บรรดาพวกนายทุนขุนคลังทั้งหลาย ตางพากันสุขเกษมเปรมปรีจากความร่ํารวย จากการถือโอกาส
ยามขาวยากหมากแพงกักตุนและขึ้นราคาสินคา และโดยเฉพาะอยางยิ่งจากการผลิตอาวุธขายใหแกรัฐบาล
หรือประเทศที่ทําสงคราม ดังเชน บริษัทเยนเนอรัลอีเล็คทริค บริษัทแหงกลุมมอรแกนแหงสหรัฐอเมริกา
เปนตน

และดวยเหตุดังนี้แหละ ที่ทําใหบรรดาพวกนายทุนกระหายสงคราม เพราะสงครามถึงแมวาจะนํา

ความวิบัติฉิบหายมาสูประชาชนสวนใหญก็ตาม แตก็ไดนําความร่ํารวยมาสูพวกเขานายทุนคนสวนนอยของ
สังคม ดังกลาวแลว
 - 108 -
สรุปแลว ชีวทรรศน คือความเห็นเกี่ยวกับความเปนอยูและชีวทรรศนจะเปนไปในรูปใดยอมขึ้นอยู
กับภาวะแวดลอม คนที่อยูในคฤหาสนกับคนที่อยูกระตอบ ชนชั้นผูกดขี่ขูดรีดกับชนชั้นผูถูกกดขี่ขูดรีด จะ
มีชีวทรรศนขัดแยงกันตราบเทาที่ผลประโยชนของพวกเขาขัดแยงกัน และผลประโยชนของพวกเขาจะ
ขัดแยงกันจนกวาชนชั้นจะสลายไปจากสังคม หรือนัยหนึ่งชนชั้นจะสลายหมดสิ้นไปก็ตอเมื่อผลประโยชน
ทางเศรษฐกิจของคนในสังคมไมขัดแยงกัน และผลประโยชนของพวกเขาจะสิ้นไปก็ตอเมื่อผลประโยชน
ทางเศรษฐกิจของคนในสังคมไมขัดแยงกัน และผลประโยชนทางเศรษฐกิจของคนในสังคมจะไมขัดแยงกัน
ก็มีแตเศรษฐกิจในระบบสังคมนิยมเทานั้น จึงสรุปไดวามีแตเศรษฐกิจในระบบสังคมนิยมเทานั้น ที่จะนํา
ความอยูดีกินดีมาสูประชาชนและสันติสุขมาสูสังคม.

จากหนังสือ "ปทานานุกรม การเมือง ฉบับชาวบาน"--- สุพจน ดานตระกูล

 - 109 -

สังคมศักดินา ตอนที่ ๑

สังคมศักดินา ก็เชนเดียวกันกับสังคมทาสในสวนที่ยังคงเปนสังคมแหงชนชั้น ดังนั้นจึงหลีกเลี่ยงจาก

การตอสูทางชนชั้นไปไมพน และนั่นคือ เปนการตอสูระหวางชนชั้นศักดินากับพวกเลก (Serfs) ชนชั้นที่
กลาวถึงนี้ หมายถึงกลุมชนผูไดมาซึ่งเครื่องยังชีพ โดยวิถีทางอยางเดียวกัน

ในสังคมศักดินา กษัตริยและเจาขุนมูลนายศักดินา (Feudal lord) ไดมาซึ่งเครื่องยังชีพในรูปของ

บรรณาการ ซึ่งพวกทาสที่ดินหรือพวกเลก เปนผูออกแรงจัดหามาเสนสังเวย พวกเลกเหลานั้นในสวนใหญ
จัดหาเครื่องสังเวยมามอบใหเจาขุนมูลนายโดยการทํางานในที่ดินที่เจาขุนมูลนายมอบหมาย พวกเจาขุนมูล
นายไดประกอบขึ้นเปนชนชั้นหนึ่ง และในกลุมนั้นทั้งหมดยอมถือผลประโยชนของชนชั้นของเขาเปนสําคัญ
และรวมกัน เจาขุนมูลนายทุกคนตองการที่จะรีดเอามาซึ่งผลประโยชนใหไดมากที่สุดเทาที่จะมากไดจากพวก
เลกของพวกเขา

เจาขุนมูลนายทุกคนตองการที่จะแผขยายการครอบครองที่ดินออกไป และตองการไดพวกเลกมา
ทํางานรับใชเขาใหมากยิ่งขึ้น และนี่แหละที่ทําใหเจาขุนมูลนายทํากคนที่อยูในชนชั้นนั้นมีผลประโยชนชน
ชั้นรวมกัน สวนพวกเลกก็รวมกันเขาเปนชนชั้นอีกชนชั้นหนึ่ง ซึ่งมีผลประโยชนของชนชั้นรวมกัน พวกเลก
ทั้งหลายตองการที่จะยึดถือสิ่งที่พวกเขาผลิตขึ้นไวใชสําหรับตัวเขาและครอบครัวของเขาใหมากขึ้น แทนที่
จะสงมอบใหแกเจาขุนมูลนายตามความพอใจของพวกนั้น

พวกเขาตองการไดอิสรภาพที่จะทํางาน เพื่อไดโภคผลทั้งหมดไวเปนของเขาเอง โดยไมตองนําผลจาก

แรงงานของเขาไปเสนสังเวยผูใด พวกเขาตองการไดรับการปลดเปลื้องจากการปฏิบัติอันเกรี้ยวกราด
ปราศจากความปราณีที่เขาไดรับจากเจาขุนมูลนายของเขา ผูซึ่งยังไดตั้งตนเปนผูออกกฎหมายปกครองพวก
เขา และยังเปนผูพิพากษาพวกเขาอีกดวย นักเขียนเชื้อชาติแองโกลแซกซอนไดพรรณนาถึงความรูสึกของเลก
คนหนึ่ง ซึ่งตองรับใชไถนาใหแกเจาขุนมูลนายของเขา และไดรําพันไววา

“โอ ทานขอรับ กระผมตองทํางานหนักเหลือเกิน กระผมตองออกไปทํางานตั้งแตเชาตรูตอนวัวไปยัง

ทุงนา และนํานํามันเทียบเขากับคันไถ ถึงแมวาอากาศจะหนาวเย็นปมวารางกายจะแข็งจนกระดิกไมไดก็ดี
 - 110 -
กระผมก็ไมกลาที่จะหลบความหนาวอยูกับบาน ดวยความกลัวภัยในพระเดชแหงมูลนายของกระผม กระผม
ตองกระเสือกกระสนออกไปที่ทองนาทุกวัน และจะตองไถใหไดวันละหนึ่งเอเคอรเปนอยางนอย”

ทานเมธีทางวิทยาศาสตรสังคมทานหนึ่งกลาวไววา

“ระบบศักดินาเปนระบบกดขี่ขูดรีดที่ทารุณเหี้ยมโหดระบบหนึ่งที่มนุษยไดพบมา” ในระบบทาส
ถึงแมวาพวกทาสจะไมมีสิทธิ์เสรีภาพแตประการใด ทั้งในทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และรางกาย ถึงแมวา
พวกทาสจะถูกถือวาเปนเพียงเครื่องมือที่พูดได และเปนสมบัติของนายทาสเชนเดียวกับเครื่องมือใบ (ธนู
ขวานหิน ฯลฯ)และเครื่องมือกึ่งใบ (ปศุสัตว) ซึ่งนายทาสมีอํานาจที่จะเฆี่ยนตีหรือเขนฆาเสียเมื่อใดก็ไดใน
เมื่อไมพอใจ แตหากพวกทาสไดรับการประกันจากนายทาสอยางหนึ่ง คือไมใหอดตาย ถึงหากวาการประกัน
ดังกลาวนี้ เพื่อผลประโยชนของนายทาสในอันที่จะพิทักษแรงงานของพวกทาสไวใชก็ตาม

สวนในระบบศักดินานั้นพวกเลกจํานวนมหึมา ซึ่งแปรเปลี่ยนสภาพมาจากพวกทาส หาไดรับการ

ประกันในเรื่องอดตายแตประการใดไม พวกเลกเหลานี้ทําไรไถนาในที่ดินอันกวางใหญไพศาลของเจาที่ดิน
หรือเจาศักดินา แตหากผลิตผลที่เกิดจากแรงงานของพวกเขาเหลานั้นสวนใหญจะถูกเจาที่ดินแบงปนเอาไป
เหลือไวแกพวกเขาแตสวนอย และสวนที่เหลือไวนี้ จะพอกินหรือไมพอกิน เจาศักดินาไมรับรูดวย เพราะ
ฉะนี้ จึงกลาวไดวา พวกเลกในระบบศักดินานั้นมีหวังที่จะอดตายมากกวาพวกทาสในยุคทาส

นอกเหนือไปจากพันธะที่พวกเลกจะตองทํางานในที่ดินของเจาขุนมูลนายแลว พวกเลกยังมีพันธะที่
จะตองสงบรรณาการใหมูลนายในรูปตางๆ อีก กลาวคือ ไมแตพวกเลกจะตองแบงสวนที่เขาผลิตไดใหแกมูล
นายของเขาเทานั้น หากยังจะตองนําผลิตผลจากงานฝมือของเขาและของสมาชิกในครัวเรือนมอบใหแกมูล
นายของเขาอีกดวย

ดวยประการดั่งนั้น ในทุกประเทศที่ระบบศักดินาดํารงอยู จึงไดมีการขัดแข็งตอสูกันระหวางพวกเจา

ขุนมูลนายและพวกเลกสืบมาไมขาด บางคราวก็เปนเรื่องระหวางบุคคลตอบุคคล หรือระหวางพวกเลกกลุม
หนึ่งขัดแข็งตอสูมูลนายของเขา บางคราวการขัดแข็งตอสูไดกลายเปนใหญโตทีเดียว คือเปนการขัดแข็งตอสู
ของพวกเลกที่ไดรวบรวมกันเขาเปนหมูใหญ เพื่อที่จะเรียกรองตอสูใหกับชีวิตของเขาทั้งหลายใหไดรับการ
ปรับปรุงดีขึ้นกวาที่เปนอยู ตัวอยางการขัดแข็งตอสูของพวกเลกครั้งใหญๆ นั้น ไดแกการขัดแข็งตอสูที่
 - 111 -
เกิดขึ้นในอังกฤษในป ค.ศ.๑๓๘๑ ภายใตการนําของจอหนบอลลและวัตไทเลอ การดิ้นรนตอสูพวกชาคเกอรี่
ในฝรั่งเศสเมื่อป ค.ศ.๑๓๖๘ การดิ้นรนตอสูขัดแข็งของพวกเลกตอพวกศักดินาอยางขนานใหญในทํานอง
เดียวกันนี้ ไดอุบัติขึ้นในประเทศอื่นๆอีกหลายประเทศ เชนในรัสเซีย ในฮอลแลนด และในขณะเดียวกันนั้น
การตอสูขนาดยอมๆ ก็ไดดําเนินอยูในที่ตางๆ ไมขาดสาย.

จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับชาวบาน ---สุพจน ดานตระกูล

 - 112 -

สังคมศักดินา ตอนที่ ๒ (จบ)

ทานบัณฑิตทางวิทยาศาสตรสังคมอีกทานหนึ่งไดกลาวไววา ในยุคศักดินา พวกทาสซึ่งไดกลายเปน

พวกเลก และไดเปนแรงงานสําคัญในการประกอบกิจการกสิกรรมนั้น ไดถูกพวกเจาผูครองนครและเจาศักดิ
นากดขี่ขูดรีดอยางแสนสาหัส ที่ดินเกษตรทั้งหมดตกอยูภายใตอํานาจของเจาที่ดินและใชอิทธิพลทาง
เศรษฐกิจเกณฑเอาพวกเลกมาทํางานใหแกตน เพื่อแลกเปลี่ยนกับสิทธิ์ของพวกเลกในอันที่จะไดที่ดินทํากิน
และผลิตผลที่เกิดขึ้นในที่ดินที่พวกเลกไดรับแบงใหประกอบการเกษตรนั้น จะตองแบงใหเจาศักดินาไมต่ํา
กวา ๗๐-๘๐ เปอรเซ็นต ผลิตผลสวนมากที่เจาศักดินาไดรับนี้นอกจากจะใชเลี้ยงครอบครัวตัวเองอยาง
ฟุมเฟอยแลว ยังไดเอาไปใชเลี้ยงดูบริวารและกองทัพอีกดวย

ทั้งนี้ เพราะเจาศักดินาผูยิ่งใหญ จะมีกองทหารเปนของตัวเอง เมื่อเกิดศึกสงคราม เจาผูครองนคร หรือ

พระราชาธิบดี ก็ไดพึ่งพาอาศัยทหารของเจาศักดินาเหลานั้น สวนผลิตผลที่เหลือกินเหลือใช ก็จะนําไป
แลกเปลี่ยนซื้อขายกับอาวุธยุทธภัณฑหรือสินคาโพนทะเลที่ตนพอใจ การซื้อขายแลกเปลี่ยนไดคอยเจริญขึ้น
เปนลําดับ และยิ่งการคายิ่งเจริญเทาใด พวกเลกก็ยิ่งถูกกดขี่ขูดรีดหนักมือขึ้นเทานั้น ทั้งนี้เพราะไมเพียงเพื่อได
ผลิตผลตางๆ มาเพื่อบริโภคและเลี้ยงดูบริวารเทานั้น หากยังเพื่อที่จะเอาผลิตผลสวนเกินนําไปแลกเปลี่ยนกับ
สินคาโพนทะเลที่ตนตองการอีกดวย

รัฐบาล ซึ่งในยุคทาสเคยทําหนาที่ปกครองดูแลพวกทาสนั้น ครั้นมาถึงยุคศักดินา ภาระหนาที่ของ

รัฐบาลไดเปลี่ยนไปเปนดูแลปกครองพวกเลก หรือทาสกสิกร เพื่อใหทํางานใหสอดคลองกับผลประโยชน
ของพวกศักดินา และยิ่งกวานั้น พวกศักดินาโดยอาศัยระบบขูดรีดและอํานาจของรัฐบาล กดขี่กสิกรอิสระลง
เปนทาสกสิกรหรือพวกเลก และตกมาถึงตอนนี้ พวกเลกหรือทาสกสิกรก็มีฐานะเปนแตเพียงสวนประกอบ
ของที่ดินเทานั้น

ตามประวัติศาสตรกลาววา เหตุผลอีกประการหนึ่งที่ทําใหมีชนชั้นพวกเลกขึ้นมาอยางมากมาย คือ

ความระส่ําระสายของสังคมอันเนื่องมาจากชนชั้นปกครอง ไมสามารถจะใหความยุติธรรมแกผูถูกปกครอง
ไดโดยทั่วถึง หรือเพราะวาพระเดชของกษัตริยไม “แผทั่วภูวดล” ดังกาลกอนเสียแลว ดังนั้น จึงทําใหชาวนา
อิสระตองแสวงหาที่พึ่ง เพราะขืนอยูโดดเดี่ยวเปนไพรไมมีเจาหรือเปนบาวไมมีนาย ก็จะตองถูกเบียดเบียน
 - 113 -
และรังแกจากชนชั้นปกครอง หรือเจาศักดินาที่มีอิทธิพล เชนเดียวกันกับหมาไมมีปลอกคือจะตองถูกรังแก
จากเทศบาล

เหตุฉะนี้ พวกชาวนาอิสระจึงจําตองกระเสือกกระสนนานายไวคุมหัว แตในการแสวงหาโพธิสมภาร

ใหมนี้ พวกชาวนาก็จะตองชําระคาพึ่งโพธิสมภารดวยราคาอันแพง กลาวคือ พวกชาวนาจะตองโอน
กรรมสิทธิ์ในที่ดินของเขาไปยังผูอุปถัมภของเขา แลวองคอุปภัมภของเขาก็จะจัดการใหพวกเขาไดทําไรไถนา
บนที่ดินแหงนั้นในฐานะผูเชา และการปฏิบัติตอชาวนาเจาที่ดินเดิม ซึ่งไดเปลี่ยนฐานะมาเปนผูเชาแลวนั้น ก็
มีวิธีแตกตางกันไปหลายรูปแบบ แตทุกรูปแบบก็ตกอยูในเงื่อนไขที่วา พวกชาวนาเหลานั้นจะตองทํางาน
ฉลองพระเดชพระคุณพวกเจานายของเขาขอหนึ่ง และจะตองชําระคาเชาที่ดินใหแกเจานายอีกขอหนึ่ง เมื่อใด
ที่พวกชาวนาไดนําตัวเขาไปอาศัยอยูภายใตใบบุญของทานเหลานี้ เมื่อนั้นอิสระภาพสวนตัวของเขาก็คอยๆ
ถูกเชือดเฉือนไป และเมื่อกาลเวลาลวงไปสักสองสามชั่วอายุคน ฐานะของพวกเขาสวนมากก็จะแปรเปลี่ยน
ไปเปนพวกเลกหรือพวกทาสที่ดิน

จากพฤติกรรมดังกลาวมานี้แตตน ก็พอจะสรุปไดวา สังคมศักดินา คือ สังคมที่ใชวิธีการกดขี่บังคับ

ประชาราษฎร ดวยวิธีการขูดรีดทางเศรษฐกิจและบีบคั้นโดยอาศัยอํานาจบาทใหญของเจาขุนมูลนายอันเปน
ชนชั้นปกครอง พวกศักดินาจะดูถูกเหยียดหยามสามัญชนคนธรรมดาที่เลี้ยงชีพดวยการออกแรงทํางานวาเปน
พวกไพรสารเลว (ทั้งๆที่พวกไพรสารเลวนี่แหละที่เปนผูผลิตพืชพันธุธัญญาหารเลี้ยงสังคม) และยกตัวเองวา
เปนพวกผูดีมีสกุล มีการแบงชั้นวรรณะ สวนอํานาจตางๆ ในทางสาธารณะ เชน อํานาจในทางการเมือง การ
เศรษฐกิจ และสังคม ลวนแตตกอยูในกํามือของพวกศักดินาทั้งสิ้น

จากการที่พวกศักดินากุมอํานาจในทางเศรษฐกิจและการเมือง พวกเหลานี้จึงมีการกินอยูอยาง
ฟุมเฟอย และจากการที่พวกศักดินายกตัวเองวาเปนผูดีมีสกุลคนละวรรณะกับพวกสามัญชน พวกเหลานี้จึงมี
พิธีรีตองผิดแผกแตกตางไปจากสามัญชนคนธรรมดา และพวกนี้มีศรัทธาและหลงงมงายในประเพณีอันหา
คุณคาแกสังคมมิได

ชีวิตประจําวันของพวกศักดินาเหลานี้ นอกจากงานกดขี่ขูดรีด นอกจากความฟุงเฟอเหอเหิมใน

เกียรติยศเกียรติศักดิ์ ซึ่งสรางมาดวยหยาดเหงื่อและน้ําตาของพวกเลก นอกจากพิธีรีตองและการหลงงมงาย
 - 114 -
ในประเพณีอันไรสาระแลว ก็คือ “ค่ําเชาเฝาสีซอเขาแตหอลอกามา” หรือดั่งที่ทานนักวิทยาศาสตรสังคมได
กลาวไววา พฤติกรรมของพวกศักดินาที่นับวาเปนภัยอยางรายแรงแกสังคม ก็คือ “ทํานาบนหลังผูชาย-หา
ความสบายบนอกผูหญิง”

กระจกเงาอยางดีที่ฉายใหเราเห็นถึงสภาพความเปนอยูของพวกศักดินาก็คือจําพวกหนังสือตางๆ ที่
พวกชนชั้นปกครองและบริวาร ยกยองขึ้นเปนหนังสือ “วรรณคดี” ซึ่งบังคับใหเด็กนักเรียนเรียนอยูใน
ปจจุบันนี้.

จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล

 - 115 -

ปฏิวัติ ตอนที่ ๑

ปฏิวัติคือการเปลี่ยนแปลงอยางขุดรากเหงาและฉับพลันในวิวัฒนาการของสังคม ทั้งในทางการเมือง
และเศรษฐกิจเพื่อไปสูสภาพที่ดีกวา เชนการคนพบเครื่องจักรไอน้ําของเจมส วัตตในป ค.ศ.๑๗๖๙ ซึ่งเรียก
วันวา “อุตสาหกรรมปฏิวัต”ิ นั้น นั่นก็เปนการปฏิวัติทางเศรษฐกิจ ซึ่งเปนการเปลี่ยนแปลงระบบการผลิตทั้ง
ในปริมาณและคุณภาพ จากหนามือเปนหลังมือ เปนการเปลี่ยนแปลงอยางขุดรากเหงาและฉับพลัน จากการ
ปฏิวัติอุตสาหกรรมเมื่อป ๑๗๖๙ แลวตอมาไดมีการปฏิวัติอุตสาหกรรมอีกครั้งหนึ่ง นั่นคือเมื่อเครื่องจักร
ไฟฟาไดมาแทนที่เครื่องจักรไอน้ํา และตอไปในอนาคตการปฏิวัติทางอุตสาหกรรมก็คงเกิดขึ้นอีกเปนแนและ
จะมโหฬารเสียยิ่งกวาการปฏิวัติโดยเครื่องจักรไอนําและเครื่องจักรไฟฟารวมกัน นั่นคือ เมื่อใดที่มนุษยไดใช
ความพยายามและอุตสาหะจนบรรลุความสําเร็จในอันที่จะนําเอาพลังงานปรมาณูมาใชในทางสันติวิธีแลว
เมื่อนั้นการปฏิวัติทางอุตสาหกรรมหรือเศรษฐกิจอยางขนานใหญก็จะอุบัติขึ้น และในยุคนี้เราอาจจะเรียกได
วาเปนยุคปฏิวัติทางปรมาณู

สวนในทางการเมืองก็เชนกัน เชน การปฏิวัติในอังกฤษเมื่อกลางศตวรรษที่ ๑๗ การปฏิวัติใหญใน

ฝรั่งเศสเมื่อป ค.ศ.๑๗๘๙ การปฏิวัติในอเมริกาเมื่อป ค.ศ.๑๗๗๖ การปฏิวัติในประเทศจีนใน ค.ศ.๑๙๑๑ การ
ปฏิวัติในรัสเซียเมื่อป ๑๙๑๗ เหลานี้ลวนแตเปนการปฏิวัติจากสถานการณเดิมไปสูสภาพที่ดีกวาทั้งในทาง
การเมืองและเศรษฐกิจ

ปฏิบัติการใดที่ทําเพื่อกลับคืนเขาสูสภาพเดิมที่ลาหลัง เราเรียกวาการ “ปฏิวัติยอน” (Counter

Revolutionary)และพวกที่กระทําการเชนนี้เราเรียกวา พวกปฏิกิริยา (Reaction) และในทางตรงขาม การปฏิวัติ
ใดที่นําไปสูสภาพที่ดีกวา เราเรียกวาการปฏิวัติของฝายกาวหนา (Progressive Revolution)

ถึงแมวาเจตจํานงของปฏิวัติ คือการเปลี่ยนแปลงอยางขุดรากเหงาและฉับพลันทันทีก็ตาม แตทวาก็หา

ไดเปนไปอยางฉับพลันทันทีตอสภาพชีวิตโดยทั่วไปไม กลาวคือ เมื่อการปฏิวัติหรือการเปลี่ยนแปลงจากยุค
หนึ่งไปสูอีกยุคหนึ่งนั้น ใชวาสังคมใหมจะมีแตสภาพชีวิตใหมๆ ทั้งหมดก็หาไม ของเกาที่ติดคางมาจาก
สังคมเกาก็ยอมจะตกคางอยูในสังคมใหมนั้นชั่วระยะหนึ่งจึงจะสูญสิ้นไป เชน ในสังคมทาสก็ยอมจะมีสภาพ
ชีวิตบางสวนของสังคมบุพกาลเหลืออยูชั่วระยะหนึ่ง ในสังคมศักดินาก็ยอมจะมีบางสวนของสังคมทาส
 - 116 -
เหลืออยู ในสังคมทุนนิยมก็ยอมมีบางสวนของสังคมศักดินาเหลืออยูเชนกัน

ดังนั้น ในทํานองเดียวกันในสังคม สังคมนิยมที่จะสืบตอจากสังคมทุนนิยม ก็ยอมจะมีบางสวนของ

สังคมทุนนิยมเหลืออยูบางงชั่วระยะหนึ่ง สภาพบางสวนของสังคมเกาที่เหลืออยูชั่วระยะหนึ่งในสังคมใหม
แตละยุคแตละสมัยนั้น เราเรียกวา “ซากเดนของสังคมเกา” (Remnant of old Society)

และทํานองเดียวกัน กอนที่การเปลี่ยนแปลงหรือการปฏิวัติจะเกิดขึ้นแตละยุคแตละสมัยนั้น ไดเกิดมูล

ธาตุที่จะนําไปสูการเปลี่ยนแปลงขึ้นกอนแลว มูลธาตุที่เกิดขึ้นในตอนปลายของสังคมแตละยุค กอนหนาที่จะ
กระโดดไปสูสังคมใหมนั้น เราเรียกวา “มูลธาตุที่กาวหนา” (Progressive Element)
ระหวางสิ่งที่แตกตางกันสองสิ่ง คือมูลธาตุที่กาวหนากับซากเดนของสังคมเกานี้ ในทางปรัชญาและในทาง
ตรรกถือวามูลธาตุทีกาวหนานี้เปนสิ่งที่ชอบธรรมและเปนกุศล (Rational) สวนซากเดนของสังคมเกานั้นเปน
สิ่งที่สิ้นความชอบธรรมเสียแลว เปนอกุศล (Irrational)

ดังนั้น มูลธาตุที่กาวหนาจึงเปนสิ่งที่เราควรสนับสนุนควรสงเสริม สวนซากเดนของสังคมเกาเปนสิ่งที่ไมควร

จะสนับสนุนหรือสงเสริมแตประการใด นอกจากจะปลอยใหมีอยูบางชั่วระยะเวลาหนึ่งเพียงเทาที่จําเปน
เทานั้น

การปฏิวัติในทางการเมืองนั้น ไมจําเปนที่จะตองใชความรุนแรงเสมอไป หากจะเปนไปโดยสันติวิธีก็

ได ทั้งนี้ขึ้นอยูกับรูปแบบเงื่อนไขการปกครองในยุคนั้นๆ กลาวคือในรูปแบบการปกครองที่ประชาชนมีสิทธิ์
และเสรีภาพในทางการเมืองอยางกวางขวาง และปราศจากเสียซึ่งอิทธิพลของจักรวรรดินิยมตางประเทศเขา
แทรกแซง การปฏิวัตินั้นอาจจะดําเนินไปไดตามวิถีทางของประชาธิปไตย และการปฏิวัติตามวิถีทาง
ประชาธิประไตยเชนนี้ คือหมายถึงการตอสูกันตามวิถีทางของพรรคการเมือง แตหากในรูปแบบการปกครอง
ของเผด็จการ จะโดยราชาธิปไตย คณาธิปไตยหรือ ธนาธิปไตยก็ตาม การปฏิวัตินั้นจะดําเนินไปตามวิถีทาง
ประชาธิปไตยหรือโดยสันติวิธีหาไดไม ทั้งนี้ก็เพราะประชาชนในระบอบดังกลาว นอกจากจะถูกขูดรีดทาง
เศรษฐกิจอยางแสนสาหัสแลว ยังถูกกดขี่ และประชาชนยิ่งถูกกดเทาใดการปฏิวัติก็จะตองระเบิดตูมออกมา
อยางรุนแรง ถึงเลือดถึงเนื้อ อยางเชนการปฏิวัติใหญในฝรั่งเศส เมื่อป ๑๗๘๙ การปฏิวัติในประเทศจีนโดย
การนําของ ดร.ซุนยัดเซ็น เมื่อป ๑๙๑๑ และการปฏิวัติใหญในรัสเซียเมื่อป ๑๙๑๗ หรือที่เรียกกันวา Great
October ภายใตการนําของ เลนิน เปนตน
 - 117 -
แตอยางไรก็ตาม การปฏิวัติทางการเมืองโดยสันติวิธีตามวิถีทางประชาธิปไตยนั้น เรายังไมมีตัวอยาง
ใหเห็นอยางเดนชัด (กรณีเชคโกสโลวาเกียก็ไมชัดพอ เพราะถึงแมวาจะเปนการเปลี่ยนแปลงที่เกือบจะ
เรียกวาไมเสียเลือดเสียเนื้อเลยก็ตาม แตก็ไมไดเปนไปอยางสันติตามวิถีทางประชาธิปไตย ทั้งนี้เพราะความ
จําเปนในเงื่อนไขบางประการขณะนั้น) ไมเหมือนการปฏิวัติที่ใชความรุนแรง ซึ่งมีตัวอยางอยูมากมาย ทั้งนี้ก็
เพราะความตื่นตัวในทางการเมืองของประชาชนยังไมสูงพอและประกอบกับเงื่อนไขของการปฏิวัติโดยสันติ
วิธีก็มีไมพอ ดังนั้นกวาเงื่อนไขของการปฏิวัติโดยสันติจะมีพอ การปฏิวัติโดยความรุนแรงก็มักจะระเบิด
ออกมาเสียกอน แตอยางไรก็ดี ขอใหเราตั้งความหวังไวกอนวาการปฏิวัติทางการเมืองนั้นอาจจะเปนไปได
โดยสันติวิธี

จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล

 - 118 -

ปฏิวัติ ตอนที่ ๒ (จบ)

การปฏิวัตินั้นเปรียบเหมือนกับการคลอดบุตร คือเมื่อถึงกําหนดคลอด ไมมีใครที่จะยับยั้งเอาไวได นัก

ปฏิวัติเปรียบเหมือนกับผดุงครรภ คือพยายามกลอมครรภไวใหดี และเมื่อถึงเวลาทําการคลอดก็พยายามให
เสียเลือดนอยที่สุด แตก็เปนธรรมดาของการคลอดที่จะตองตกเลือดบาง และโดยเฉพาะเลือดรายจะตองขับ
ออกไปใหหมดฉันใด การปฏิวัติก็ฉันนั้น

วาทะที่วา การปฏิวัติไมมีอํานาจใดมายับยั้งไวไดเชนเดียวกับการคลอดบุตรนั้นเปนความจริงแท
ทีเดียว ทั้งนี้โดยนัยการปฏิวัติคือการเปลี่ยนแปลง เราไดศึกษามาแลววาทุกสิ่งในโลกนี้อยูในอาการ
เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอยูเสมอและพระพุทธองคก็ไดทรงตรัสถึงความไมเที่ยงของสรรพสิ่งทั้งหลาย นี่ก็
หมายถึงความเปลี่ยนแปลงนั่นเอง และการเปลี่ยนแปลงหรือความเปนอนิจจังนั้นไมมีใครที่จะไปยับยั้งมันไว
ได ดังนั้นโดยนัยดังกลาว การปฏิวัติมันก็ไมมีใครสามารถจะไปยับยั้งไวไดเชนกัน ก็เชนเดียวกับการฟกไข
เมื่อถึงกําหนดเวลาแลวเปลือกที่เปนกําแพงหอหุมก็จะถูกลูกไกเจาะเปลือกออกมาจนได หรือทุเรียน เมื่อถึง
กําหนดเวลาแลวเปลือกที่เปนกําแพงหอหุมเม็ดในไวอยางแข็งขันก็จะปริแตกออกไดอยางงายดาย

ทานนักวิทยาศาสตรสังคมไดกลาววา “การปฏิวัติไมใชสินคาที่จะสงออกหรือสั่งเขา คือ หมายความ

วา การปฏิวัติของประเทศหนึ่งประเทศใดนั้น เปนภาระหนาที่ของประชาชนภายในประเทศนั้นๆ เปนสําคัญ
และดังนั้นการปฏิวัติจึงไมใชสินคาผูกขาดของพรรคการเมืองฝายกาวหนาพรรคใดพรรคหนึ่งโดยเฉพาะ แม
พฤติกรรมของเจาสมบัติหรือกฏมพีที่โคนลมระบบศักดินาที่ลาหลังเปนลําดับตอมา แลวสถาปนาระบบทุน
นิยมที่กาวหนากวา ก็ถือวาเปนการปฏิวัต”ิ

สตาลินพูดถึงลักษณะปฏิวัติวา “ลักษณะการปฏิวัติของขบวนการกูชาติภายใตสภาพการกดขี่จาก
จักรวรรดินิยมนั้น ไมจําเปนตองถือไวกอนวาจะตองมีสวนประกอบที่เปนชนชั้นกรรมาชีพในขบวนการนั้น
หรือมีแผนนโยบายปฏิวัติหรือสาธารณรัฐในขบวนการนั้น หรือมีรากฐานประชาธิปไตยในขบวนการนั้น
การตอสูของกษัตริยอาฟกานิสถาน ที่ดําเนินไปเพื่อความเปนเอกราชของอาฟกานิสถานนั้น เปนการตอสูที่
เปนปฏิวัติ (Revolutionary Struggle) ทางภาววิสัย แมวากษัตริยและพวกรวมงานจะมีทัศนะทางราชาธิปไตย
เพราะการ(ตอสู)นั้นทําใหจักรวรรดินิยมออนสลายและเสื่อม -- โดยเหตุอยางเดียวกับการตอสูของพอคาชาว
 - 119 -
อียิปตที่ดําเนินไปเพื่อความเปนเอกราชของอียิปตนั้น เปนการตอสูที่เปนปฏิวัติในดานภาววิสัย แมวา หัวหนา
ขบวนการแหงชาติอียิปตจะมีกําเนิดและบรรดาศักดิ์เจาสมบัติ และแมเขาเหลานั้นจะคัดคานลัทธิสังคมนิยม”

สตาลินกลาวไววา การตอสูของประเทศเมืองขึ้นและประเทศอาณานิคมทั้งหลาย ทุกๆ กาวในวิถีทาง

กูอิสรภาพแหงชาติเปนการตอสูทางปฏิวัติ เปนการกาวไปขางหนากาวหนึ่ง ( A Step forward)

ดังนั้นจึงเปนความเขาใจผิดของฝายกาวหนาบางคน ที่ถือวาการเปลี่ยนแปลงที่เปนการปฏิวัติจะตอง
กระทําโดยพรรคที่กาวหนาเทานั้น (ซึ่งหมาบถึงพรรคคอมมิวนิสต) เหตุของความเขาใจผิดเชนนี้ก็
เนื่องมาจากซากทัศนะผูกขาดของระบบทุนนิยมนั้นเอง จึงเปนความจําเปนที่พรรคคอมมิวนิสตที่ไดอํานาจรัฐ
แลว จะตองใชอํานาจเผด็จการชนชั้นกรรมาชีพในชั่วระยะเวลาหนึ่งเพื่อจัดการกับซากทัศนะทุนนิยม หรือ
ความคิดทางชนชั้นที่ยังตกคางอยูใหหมดสิ้นไป

อนึ่ง คําวาปฏิวัติประกอบขึ้นดวยคํา ๒ คํา คือ “ปฏิ” แปลวาตอบ ทวนกลับ กับ” วัต”ิ แปลวาการหมุน
การเปลี่ยนแปลง เมื่อรวม ๒ คํานี้จึงมีความหมายวา การหมุนกลับ จึงไมตรงกับความหมายของคํา
Revolution ในภาษาอังกฤษที่ใหความหมายในทางการเมืองวา “การเปลี่ยนแปลงหลักมูลของระบบการเมือง
ที่มีลักษณะเปนการกาวหนา” ทานปรีดี พนมยงค จึงเสนอคํา “อภิวัฒน” เขามาใชแทนคําปฏิวัติ

โดยใหเหตุผลวา อภิ แปลวา ยิ่ง วิเศษ เหนือ, วัตน แปลวาคามเจริญ งอกงาม เมื่อรวมกันเขาเปน
อภิวัฒน แปลวาการเปลี่ยนแปลงในทางเจริญงอกงามที่ยิ่ง

แตอยางไรก็ดี ตามหลักภาษาศาสตร ใหถือวาคําใดแมรูวาผิด ไมตรงกับความหมายความเขาใจ แตในเมื่อใช

(ผิดๆ) กันมานานจนประชาชนชินกับคํานั้น ก็ใหใชคํานั้นไดตอไป

ดังนั้น ในที่นี้จึงใชคําวา “ปฏิวัติ” ในความหมายของคํา อภิวัฒน หรือในบางแหงอาจจะใชทั้งสองคําในรูป

ของ ปฏิวัติหรืออภิวัฒน.

จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล

 - 120 -

ประวัติศาสตร ตอนที่ ๑

ประวัติศาสตรของแตละชาติโดยเนื้อแทแลวก็คือประวัติศาสตรเหตุการณการเคลื่อนไหวของมวล
มหาชนนั้นเอง แตเรื่องราวที่ถูกจารึกไวในประวัติศาสตรแหงชาตินั้นๆ ไดกลายเปนเรื่องราวของกษัตริยไป
เสีย โดยเฉพาะมวลมหาชนไดถูกกลาวขวัญถึงไม

ประวัติศาสตรของชาติหรือของมหาชนไดถูกแปรเปลี่ยนไปเปนประวัติศาสตรของกษัตริยของราชัน
ผูพิชิต แทนที่จะเปนของมหาชนผูรังสรรคสังคม

ดังนั้น ประวัติศาสตรสวนใหญจึงเต็มไปดวยการสรรเสริญเยินยอบุญบารมีของกษัตริยแทบทั้งนั้น
มวลมหาประชาชนผูเคลื่อนไหวอยูในเหตุการณ และเปนผูสรางสรรคสังคมอยางแทจริงไมไดรับการเชิดชูแต
ประการใด ทั้งนี้ ก็เพราะผูบันทึกประวัติศาสตรลวนแตเปนชนชั้นปกครองอันเปนบริวารของกษัตริย จึงเปน
ธรรมดาที่ผูบันทึกประวัติศาสตรเหลานั้น จะตองสรรเสริญเยินยอและผูกขาดชมบุญบารมีของกษัตริยเจา
เหนือหัวของตัวเองแตดานเดียว นอกจากสรรเสริญเยินยอและชมบารมีแลว ผูบันทึกประวัติศาสตรยังบังอาจ
บิดเบือนความจริงใหผิดแผกไป เพื่อผลประโยชนของกษัตริยเจาเหนือหัวของตนอีกดวย

อยางเชนในกรณีของสมเด็จพระเจาตากสินมหาราช ถาหากวาผูบันทึกประวัติศาสตรเปนบริวารของ
พระเจาตากสินมหาราชแลว พวกเราที่ศึกษาประวัติศาสตรก็คงจะพบกับประวัติศาสตรที่ใหความจริงอีกอยาง
หนึ่ง ซึ่งคงจะผิดแผกไปจากความจริงที่เราไดรับจากประวัติศาสตรปจจุบันนี้อยางแนนอน

ประวัติศาสตรที่สมบูรณจะตองเปนประวัติศาสตรการเคลื่อนไหวของมวลชน เพราะมวลชนไดเปน
ตัวจักรสําคัญที่เคลื่อนไหวอยูในเหตุการณอยางแทจริง อยางเชนกําแพงเมืองจีน ปรามิดในอียิปต นครวัดใน
เขมร ทัชมาฮัลในอินเดีย หาใชสําเร็จขึ้นดวยบุญบารมีหรืออภินิหารของกษัตริยพระองคหนึ่งพระองคใดไม
หากมันสําเร็จขึ้นดวยหยาดเหงื่อ หยดเลือดและชีวิตของมวลมหาประชาชนนับจํานวนลานๆ คน แตนัก
บันทึกประวัติศาสตรกลับไปบันทึกเชิดชูบารมีอภินิหารของกษัตริย ซึ่งมันเปนการไมชอบธรรมที่การ
เคลื่อนไหวของมวลมหาประชาชนเหลานั้น ไมไดรับการเชิดชูยกยองจากนักประวัติศาสตรแตประการใด
 - 121 -
สมเด็จพระนเรศวรมหาราชกูชาติไดสําเร็จ ก็ไมใชเพราะบุญบารมีของพระองคทานแตพระองคเดียว
หากเพราะบุญบารมีของมวลมหาชนทุกคน นับตั้งแตประชาชนผูอยูแนวหลังและคนตะพุนหญาชางไปจนถึง
แมทัพนายกอง หากสมเด็จพระนเรศวรมหาราชไมมีบรรดาทานเหลานั้น การกูชาติครั้งนั้นก็จะสําเร็จไป
ไมไดเปนอันขาด แตกลับกัน ถาไมมีพระองคการกูชาติครั้งนั้นจะเปนไปในรูปแบบใดเราก็ไมอาจจะทราบได
แตเราทราบไดอยางเดียววา

“กําลังของมหาชนที่ผนึกเขาเปนเอกภาพแลวนั้น ไมมีกําลังอื่นใดจะมาสูได” แตอยางไรก็ดี

ประวัติศาสตรก็หาไดเชิดชูการเคลื่อนไหวของมวลมหาประชาชนเหลานั้นไม

จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล

 - 122 -

ประวัติศาสตร ตอนที่ ๒ (จบ)

ทั้งนี้ทั้งนั้น ก็ดังไดกลาวมาแลววา ในเมื่อชนชั้นปกครองอันเปนบริวารของกษัตริยเปนผูบันทึก
ประวัติศาสตร เขาผูบันทึกประวัติศาสตรเหลานั้นก็ตองเชิดชูพระเกียรติ ชมบุญบารมีของเจาเหนือหัวของพวก
เขา ดังนั้น พวกเรานักศึกษาประวัติศาสตรจึงไดศึกษาแตประวัติศาสตรของบรรดากษัตริยทั้งหลายเทานั้น สวน
เรื่องราวการเคลื่อนไหวของมวลมหาชน ประวัติศาสตรหาไดบันทึกไวใหเราไดศึกษาไม

ประวัติศาสตรที่ถูกตองเที่ยงธรรมจะเปนประวัติศาสตรที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวของประชาชน และจะ
เปนเรื่องที่เกี่ยวกับเอกชนได ก็ตอเมื่อพฤติการณของเอกชนเหลานั้นเปนพฤติการณแสดงออกแทนสิ่งหนึง่ สิ่งใด
ซึ่งแผไพศาลออกไปจากตัวเขา กลาวคือเปนการแสดงความเคลื่อนไหวของประชาชน

ตอกรณีนี้ อีมิลเบิรนส บัณฑิตทางประวัติศาสตรชาวอังกฤษ ไดยกตัวอยางครอมเวลลขึ้นมาตีแผใหเห็น

วา ความสําคัญของครอมเวลลจนถึงกับประวัติศาสตรอังกฤษตองจารึกเอาไวนั้น หาไดเกิดจากการกระทําและ
ทรรศนะของเขาไม หากแตความสําคัญของครอมเวลลอยูที่วา เขาไดมีบทบาทสําคัญในความเคลื่อนไหวของ
ประชาชนอังกฤษกลุมหนึ่ง ซึ่งเมื่อเปนปฏิปกษตอระบบเกา ตัวเขาและขบวนการของเขาไดโจมตีทําลายระบบ
ศักดินาจนพังทลาย และไดเบิกทางใหแกความขยายตัวอยางไพศาลของลัทธิทุนนิยมในอังกฤษ

ขอที่พึงสนใจในพฤติการณของครอมเวลลมิไดอยูที่ประวัติแหงการรบพุงของเขาและกลอุบายตางๆ ของ
เขา หากแตอยูที่การศึกษาของครอมเวลลในฐานะที่ไดเบิกทางใหแกความคลี่คลายขยายตัวของผลิตกรรมและ
วิภาคกรรมของอังกฤษ อยูที่ทําความเขาใจวาเหตุใดจึงไดเกิดการโรมรันกันกับกระบบกษัตริยศักดินาขึ้นใน
ระยะกาลนั้น และเหตุใดจึงไดเกิดขึ้นในอังกฤษกอนประเทศอื่นๆ การศึกษาถึงความเปลี่ยนแปลงนานาประการ
ตามความเปนจริง ที่ไดเกิดขึ้นในกาลสมัยนั้น นั่นแหละ ที่เปนกิจอันควรสนใจและเปนความสําคัญ สิ่งเหลานั้น
นั่นแหละคือมูลฐานของวิทยาการแหงประวัติศาสตร

โดยอาศัยความรูที่ไดมาจากการศึกษาดังกลาวนั้น รวมทั้งการศึกษาพฤติการณในสมัยอื่นและชนชาติอื่น
ในทํานองเดียวกัน ยอมเปนสิ่งอันอยูในวิสัยที่จะกําหนดทฤษฎีทั่วๆ ไปขึ้นได นั่นคือเปนสิ่งอยูในวิสัยที่จะ
กําหนดทฤษฎีทั่วไป หรือนัยหนึ่งกฎแหงพัฒนาการของสังคมขึ้นได และกฎเหลานั้นก็จะเปนกฎที่แทจริง
 - 123 -
เชนเดียวกับกฎตางๆ

เมื่อใดที่เราไดรูกฎตางๆ ในเรื่องความคลีคลายของสังคม เราก็อาจนํากฎเหลานั้นมาใชประโยชนไดดุจ

เดียวกับที่เราอาจใชกฎวิทยการอื่นๆ ใหเปนประโยชนไดเหมือนกัน เราไมเพียงแตอาจคาดคะเนไดวาอะไรจะ
เกิดขึ้นเทานั้น แตเราอาจปฏิบัติในอาการที่แนใจวา เหตุการณเชนนี้ยอมจะเกิดหรือเขาจัดการอยางใดอยางหนึ่งมิ
ใหมันเกิดขึ้นไดดวย

บัณฑิต เนหรู (ยวาหระลาล เนหรู)ปรารภไวในหนังสือประวัติศาสตรของโลกที่ทานนิพนธขึ้น วา

“ประวัติศาสตรนั้นจะวาไปก็คือบันทึกบรรดาการเปลี่ยนแปลงที่เปนไปในโลกตั้งแตตนมานั้นเอง
การศึกษาประวัติศาสตรนั้น ถามันไดนําเราใหไดพินิจเห็นการเปลี่ยนแปลง ไดพินิจเห็นเหตุและผลของมัน
ตลอดจนความขัดแยงของกลุมชนที่มีผลประโยชนแตกตางกัน และไดนําผูศึกษาไปสูการพิจารณาแกไขปรับปรุง
ชีวิตทางดานวัตถุของมนุษย จนอํานวยผลใหสามารถบั่นทอนความชั่วรายทางจิตใจที่ถูกครอบงําไวดวยอํานาจ
แหงวัตถุ และคลี่คลายจิตใจของมนุษยไปสูระดับที่สูงขึ้น ไปสูธรรมเมตตา ไปสูการอยูรวมกันโดยสันติ เพราะได
ขจัดเหตุแหงความขัดแยงกันใหบรรเทาลงไปไดมากที่สุด นั่นก็จะเปนการศึกษาและนําผลของการศึกษา
ประวัติศาสตร ไปใชในทางที่ถูกตองและเปนคุณประโยชนแกมวลมนุษยชาติ”

ทานเมธีทางวิทยาศาสตรสังคมอีกทานหนึ่งกลาวไววา

“มันไมใชวีรบุรุษดอกที่สรางประวัติศาสตรขึ้นมา แตทวาประวัติศาสตรตางหากที่สรางวีรบุรุษ เพราะ

ฉะนนมันจึงไมใชวีรบุรุษเปนผูสรางประชาชน แตประชาชนเปนผูสรางวีรบุรุษขึ้นมาและผลักดันประวัติศาสตร
ใหกาวไปขางหนา”

อยางไรก็ดี การศึกษาประวัติศาสตรที่สมบูรณนั้น จะตองเปนการศึกษาถึงประวัติศาสตรแหงการ

เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงของมวลชน อันรวมไวซึ่งการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงในทางการเมือง, การเศรษฐกิจ
สังคม และตลอดจนความคิด ทั้งที่เปนมาแลวในอดีต กําลังเปนอยูในปจจุบัน และที่จะเปนไปในอนาคต และ
แลวก็นําผลของการศึกษาประวัติศาสตรดังกลาวนี้ ไปใชในทางที่ถูกตอง นั่นก็คือในทางเพื่อการสรางสรรค
สังคมและความสมบูรณพูนสุขของมวลมนุษยชาติรวมกัน.
 - 124 -

กฎมพี ตอนที่๑

กฎมพี ตามความหมายของคํา แปลวาชนชั้นกลางที่มีอาชีพเปนพอคา หรือเปนชางฝมือที่เปนเจาของ

โรงงานหัตถกรรมเล็กๆในสมัยศักดินา และเปนเจาของโรงงานใหญๆในสมัยทุนนิยม พวกนี้เปนที่ดูถูกของพวก
ชนชั้นสูงหรือพวกศักดินาในยุคศักดินา และตอมาพวกนี้ก็กลายเปนที่เกลียดชังของคนชั้นต่ําในยุคทุนนิยม
กฎมพี หรือ พวกกฎมพี อุบัติขึ้นครั้งแรกในตอนปลายของยุคศักดินา ตามประวัติศาสตรมนุษยชาติกลาววา ใน
ยุคศักดินานอกจากมีชนชั้นศักดินากับพวกเลกหรือทาสกสิกรแลว ยังปรากฏมีอิสรชนอยูอีกพวกหนึ่ง แตทวา
เปนสวนนอย พวกอิสรชนนี้สวนมากมีอาชีพเปนชางฝมือที่มีโรงงานหัตถกรรมเล็กๆ เปนของตัวเอง และบางทีก็
มีพวกทาสอยูชวยเหลือดวย แตทวาไมใชอยูในฐานะทาส หากแตอยูในฐานะลูกมือ และพวกทาสลูกมือเหลานี้
แหละภายหลังก็ไดกลายมาเปนกรรมกร นอกจากชางฝมือแลวก็ยังมีการคาอีกดวยที่อยูในความสนใจของพวก
อิสรชน จากอาชีพดังกลาวทําใหพวกอิสรชนมีฐานะความเปนอยูดีกวาพวกเลกหรือทาสกสิกร แตก็ยังเลวกวา
พวกศักดินาอยูนั่นเอง ดังนั้นพวกนี้จึงไดชื่อพวกชั้นกลางหรือ กฎมพี

และจากการที่พวกเลกหรือทาสกสิกร ไดลุกขึ้นทําการโคนลมระบบศักดินาหลายครั้งหลายหน และถึง

หากวาจะไมเปนผลสําเร็จก็ตาม แตทวาก็ทําใหระบบศักดินาลั่นสะเทือนถึงโคนราก พรอมกันนั้นก็เปนโอกาส
ใหพวกกฎมพีไดเติบโตและเขมแข็งขึ้น และในที่สุดพวกกฎมพีไดเขานําการโคนลมระบบศักดินาจนประสบ
ผลสําเร็จ พรอมกับกาลอวสานของระบบศักดินานั้น ระบบทุนนิยมเยาววัยภายใตการนําของกฎมพีก็ปรากฏตัว
ออกมาและคอยๆ เติบโตเขมแข็งขึ้นตามพัฒนาการของสังคม คือเกิดขึ้น ตั้งอยู เจริญเติบโตและจะดับไปในที่สุด

ในขณะเดียวกับกับที่ระบบทุนนิยมอันเยาววัยของพวกกฎมพี ไดลงหลักปกมั่นในสมรภูมิแหงการตอสู
ทางชนชั้นอยูนั้น การเศรษฐกิจก็ไดคลี่คลายขยายตัวกวางขวางออกไปอีก โรงงานหัตถกรรมซึ่งเคยใชลูกมือไมกี่
คน ก็ไดกลายเปนโรงงานอุตสาหกรรม มีคนงานจํานวนหลายรอยคน และโดยที่พวกเลกหรือทาสกสิกรไมได
เปนเจาของเครื่องมือและปจจัยในการผลิต ดังนั้น,ถึงหากวาพวกเลกและพวกทาสจะไดรับการปลดปลอยจาก
ระบบศักดินาแลวก็ตาม แตพวกนี้ก็หนีจากการถูกกดขี่ขูดรีดไปไมพนอยูนั่นเอง นั่นคือ พวกนี้ไดกลายมาเปน
กรรมกรหรือชาวนารับจางหรือชาวนายากจน สวนพวกกฎมพีหรือพวกชนชั้นกลางเกากอนนั้น ก็กลายมาเปน
เจาของโรงงานอุตสาหกรรมหรือพอคาที่ร่ํารวย และกลายเปนปฏิปกษกับชนชั้นที่ถูกกดขี่ขูดรีดหรือชนชั้น
กรรมาชีพจนกระทั่งบัดนี้
 - 125 -
จากการที่พวกกฏมพีมีความคิดเห็นในทางเศรษฐกิจไปในแนวเสรีนิยม ดังนั้นในดานอุตสาหรรมจึงไดมี
การแขงขันการผลิตกันอยางขนานใหญ และจากการแขงขันการผลิตกันนี้เองไดกอใหเกิดลัทธินายทุนขึ้นอยาง
แทจริง พวกกฎมพีบางสวนไดกลายเปนนายทุนใหญ บางสวนก็เปนนายทุนนอยและบางสวนก็ตองลมละลาย
เปนคนหาเชากินค่ํา

แตพวกนี้แมจะอยูในฐานะต่ําตอยหาเชากินค่ําก็ตาม เขาก็ยังหวังไมวายที่จะมีความคิดเห็นในแนวทาง
เสรีนิยมอยูนั่นเอง เขายังหวังวาวันหนึ่งโชคคงจะนําใหเขาไดพบกับความร่ํารวย และดังนั้นพวกนี้จึงกลัวการ
ปฏิวัติ แตศรัทธาในลัทธิปฏิรูป และพวกนี้ก็นิยมในสิ่งลึกลับและสิ่งศักดิสิทธิ์เกี่ยวกับลัทธิทุนนิยม พวกนี้
พยายามพิสูจนวา “จะคงอยูชั่วนิรันดรในฐานะรูปแบบการผลิตแบบสุดทาย” และก็พรอมกับที่พยายามปฏิเสธ
ความขัดแยงระหวางชนชั้น พวกนี้มีทัศนะตอการพัฒนาการสังคมวา

“มีความเจริญอยางสงบสุขจากระบบทุนนิยมไปสูระบบสังคมนิยม โดยไมตองผานการปฏิวัติของชนชั้น
กรรมาชีพ และการกาวกระโดด หากแตจะเปนโดยคอยเปนคอยไป (ตามยถากรรม)”

ซึ่งนั่นเปนสิ่งที่เปนไปไมได เพราะตราบใดที่ยังไมมีการปฏิวัติของชนชั้นกรรมาชีพ ตราบนั้นระบบ

สังคมนิยมจะไมอาจสถาปนาขึ้นได มารกซ ไดกลาวเกี่ยวแกพวกกฎมพีไววา

“ชนชั้นกฎมพีไดเคยมีบทบาทปฏิวัติสําคัญยิ่งในประวัติศาสตร แตเมื่อชนชั้นกฎมพีไดครองอํานาจแลว
ไดพัฒนาระบบทุนนิยม โดยรวบรวมการผลิตทางสังคมทั้งหมดไวในกํามือของพวกตน ซึ่งเปนคนสวนขางนอย
ของสังคม ทําการขูดรีดเบียดเบียนชนชั้นผูไรสมบัติ อันเปนคนสวนใหญของสังคม และเมื่อระบบทุนนิยม
สมัยใหมไดพัฒนายิ่งขึ้นเทาใด ก็ทําใหชนชั้นกลาง ชนชั้นนายทุนนอยตองถูกแขงขันยิ่งขึ้น และถูกเบียดขับไป
เปนชนชั้นผูไรสมบัติในที่สุด ชาวนาซึ่งมีลักษณะเปนชนชั้นนายทุนนอยก็จะประสบชะตากรรมเชนนั้นดวย คน
สวนใหญของสังคมก็จะไดรับความอัตคัดขัดสน”

แตในที่สุดสังคมทุนนิยมของชนชั้นกฎมพีก็จะตั้งอยูไมได เพราะเปนสังคมที่ยังความเดือดรอนและ
อัตคัดขัดสนใหกับคนสวนใหญ หรือนัยหนึ่ง เพราะสังคมทุนนิยมไมอาจรับใชผลประโยชนของคนสวนใหญใน
สังคมได จึงหมดภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรและจึงตองลงจากเวทีประวัติศาสตรไปเชนเดียวกับสังคมทาส
 - 126 -
สังคมศักดินา ที่จากลงเวทีประวัติศาสตรไปลวงหนาแลว

และแลวสังคมใหมที่กาวหนากวาจะเขามารับภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรสืบตอไป เชนเดียวกับที่
สังคมทุนนิยมของกฎมพีซึ่งเขามารับภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรสืบตอจากสังคมศักดินา สังคมใหมที่
กาวหนากวาที่จะเขามารับภาระหนาที่ทางประวัติศาสตรสืบตอจากสังคมทุนนิยม คือ “สังคมนิยม” และนี่คือกฎ
วิวัฒนาการของสังคมอันเปนกฎธรรมชาติที่ไมอาจหลีกเลี่ยงได และไมมีใครสามารถจะหลีกเลี่ยงหรือยับยั้งได
เชนเดียวกับการเกิด แก เจ็บ ตาย ของสรรพสัตวทั้งหลาย

จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล

 - 127 -
กฎมพี ตอนที่๒ (จบ)

ทานปรีดี พนมยงค ไดเขียนถึงความเปนมาของคําวา “กฎมพี” มีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“ตอมาในปลายสมัยยุคกลางของยุโรปตะวันตก คือเมื่อประวัติคริสตศตวรรษที่ ๑๓ ไดมีบุคคลจําพวกที่ออก

สําเนียงตามภาษาฝรั่งเศสวา “บูรชัวส” เขียนเปนอักษรฝรั่งเศสวา “Bourgeois” คือพอคาและผูประกอบ
หัตถกรรมที่อยูในยานตลาดการคา ซึ่งเรียกวา “บรูก” เขียนเปนภาษาฝรั่งเศสวา “Bourg” คํานี้เทียบไดคําไทย
วา “บุร”ี

ฉะนั้น “บูรชัวส” เทียบไดกับคําไทยวา “บุรี” ซึ่งไดเปนผูเริ่มแรกในการจัดตั้งเปนขบวนการตอตานเผด็จการ

ศักดินาที่ปกครองทองที่ ชาวบุรีไดรวมกําลังกันเปนองคการรวมที่เรียกเปนภาษาฝรั่งเศสวา คอมมิน
(Commune) ซึ่งแผลงมาจากคําลาติน Commuis อันเปนองคกรที่ชาวบุรีผนึกกําลังกันเพื่อปองกัน
ผลประโยชนของตนและตอสูเจาศักดินาทองที่ เพื่อมีอิสระในการปกครองทองที่ของตนเองออกตางหากจาก
เผด็จการของเจาศักดินาทองที่ แตยังยอมขึ้นตรงตอพระราชาธิบดีซึ่งเปนประมุขสูงสุดของรัฐ

การตอสูไดใชเวลายาวนาน ชาวบุรีจึงไดรับสัมปทานจากพระราชาธิบดีใหมีสิทธิปกครองทองถิ่นของตนเอง
อันเปนประวัติของระบบเทศบาลในฝรั่งเศสและในหลายประเทศของยุโรปตะวันตก

ชาวบุรีก็หมดสภาพเปนขาไพรของเจาศักดินาแหงทองที่ โดยพระราชาธิบดีรับรองใหมีฐานนันดรที่ ๓ ของ

สังคม คือเปนฐานันดรถัดลงมาจากขุนนางบรรพชิต-ขุนนางฆราวาส คือมีสภาพเปนชนชั้นกลางระหวาง
ฐานันดรสูงกับผูไรสมบัติ (Proletariat) ซึ่งยังคงฐานะเปนขาไพรของศักดินาทองถิ่น

กลาวอีกอยางหนึ่งก็คือ ชาวบุรีมีฐานะเปนนายทุนชั้นกลาง ตอมาชาวบุรีไดพัฒนาเครื่องมือหัตถกรรมใหมี

สมรรถภาพดีขึ้นตามลําดับ ไดขยายการคากวางขวางขึ้นตามลําดับ และสะสมสมบัติเปนทุนไดมากขึ้น และ
เมื่อไดเกิดมีผูประดิษฐเครื่องมือใชพลังงานไอน้ําในปลายคริสตศตวรรษที่ ๑๘ ชาวบุรีก็อาศัยทุนอันไดสะสม
ไวนั้นเปนเจาของอุตสาหกรรมและวิสาหกิจสมัยใหม สภาพของชาวบุรีซึ่งเดิมเปนเพียงนายทุนชั้นกลาง จึง
ไดพัฒนาเปลี่ยนแปลงเปนนายทุนใหญสมัยใหม
 - 128 -
ผมถือวาสาระสําคัญที่นายทุนสมัยใหมเปนเจาของปจจัยการผลิตของสังคม จึงไดถายทอดคําที่เรียกชนชั้นนี้
วา บูรชัวส นั้นเปนภาษาไทยวา ชนชั้นเจาสมบัต”ิ

ดังนั้น ในภาษาไทยเราปจจุบันจึงมีคําอยู ๒ คําที่ถายทอดคําภาษาอังกฤษ Bourgeois ในความหมายเดียวกัน

คือ คํา กฎมพี และคําวา เจาสมบัติ ซึ่งเปนคําที่ทานปรีดี พนมยงคเปนผูบัญญัติขึ้นใหม โดยทานใหเหตุผลใน
การบัญญัติศัพท เจาสมบัติ หมายถึง Bourgeois ในภาษาอังกฤษดังนี้

“เดิมผมไดคิดวาจะใชคําวา ธนสารบดี โดยถือวาปจจัยการผลิตนั้นเปนทรัพยสมบัติที่เปนแกนสาร ตอมาผม

ไดเปลี่ยนใหม โดยเห็นวา สมบัตินั้น ภาษาไทยแผลงมาจากมูลศัพทบาลี สันสกฤต สมฺปตฺติ แปลวาเงินทอง
ของมีคา เมื่อเติมคําวา “เจา” ไวขางหนาเปน เจาสมบัติ แลว ก็พอจะแสดงวา นายทุนชนิด (Species) นี้มี
ลักษณะเฉพาะซึ่งแสดงวาเปน “เจา” ชนิดหนึ่ง คือ เจาสมบัติ ซึ่งเมื่อไดทําลายเจาศักดินาแลว ก็เปนเจาของ
สังคมทุนนิยม โดยใชสมบัติกดขี่เบียดเบียนกรรมกรสมัยใหม

สวนคําวา กฎมพี นั้น เคยใหขอสังเกตไวกอนแลววา สามัญชนคนทั่วไป ใชควบกับคําวา ไพร เปนไพรกฎมพี

คือ เปนผูมีทุนอันดับต่ํากวาคหบดีและเศรษฐี”

จากหนังสือ ปทานานุกรม ฉบับ ชาวบาน ของคุณสุพจน ดานตระกูล

 - 129 -

ผูกุมอํานาจเศรษฐกิจคือผูกุมอํานาจอยางแทจริง

เจตนาดีของนักปราชญแหงระบบทุนนิยม ที่ตองการรวบรวมเจตจํานงของประชาชนมาทําการ
ปกครอง หรือ นัยหนึ่งทําการปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการของประชาชน โดยวิธีการให
ประชาชนเลือกผูแทนเขาสูรัฐสภา อันเปนที่สําแดงเจตจํานงของประชาชนทั่วทั้งสังคม ซึ่งเปนหลักการทั่วไป
ของระบอบประชาธิปไตยในระบบรัฐสภานั้น หาไดบรรลุความสําเร็จสูงสุดตามเจตนาดีนั้นไม คือยังไมอาจ
ที่จะรวบรวมเจตจํานง หรือความตองการที่แทจริงของประชาชนมาทําการปกครองได ยังเปนการปกครอง
ตามเจตจํานง หรือความตองการของบางฝายในสังคมเทานั้น เชนเดียวกับยุคทาสและยุคศักดินาที่สังคมนั้น
ปกครองตามเจตจํานงของชนชั้นนายทาสและชนชั้นเจาศักดินา

ทั้งนี้เพราะวาระบบทุนนิยม ไดเปดโอกาสใหมีการแขงขันกันอยางเสรีในทางเศรษฐกิจ อยางที่เรียกวา

“มือใครยาวสาวไดสาวเอา” และจากการแขงขันอยางเสรีเชนนี้ คนที่เขมแข็งกวา คนที่ฉลาดกวาคนที่มือยาว
กวา ยอมไดเปรียบคนที่ออนแอกวา คนที่โงกวา คนที่มีมือสั้นกวา

จนในที่สุดทําใหคนที่เขมแข็งกวา คนที่ฉลาดกวา คนที่มือยาวกวา กลายเปนฝายกุมอํานาจทาง

เศรษฐกิจ เปนฝายบงการทางเศรษฐกิจในลักษณะปลาใหญกินปลาเล็ก

โดยที่โครงสรางของสังคมประกอบขึ้นดวยเศรษฐกิจ การเมืองและวัฒนธรรม ในโครงสราง ๓ สวน

นี้ เศรษฐกิจเปนโครงสรางเบื้องลางหรือโครงสรางพื้นฐาน สวนการเมืองและวัฒนธรรมเปนโครงสรางเบื้อง
บนและฝายใดกุมโครงสรางเบื้องลาง ฝายนั้นจะกุมโครงสรางเบื้องบนไวไดดวย หรือฝายใดกุมอํานาจทาง
เศรษฐกิจ ฝายนั้นจะกุมอํานาจทางการเมืองและวัฒนธรรมดวย นี่เปนสัจธรรมเปนกฎเกณฑที่แนนอน

ในยุคทาส ชนชั้นนายทาสเปนฝายกุมอํานาจทางเศรษฐกิจ จึงไดกุมอํานาจทางการเมือง และ

วัฒนธรรมดวย

ในยุคศักดินา ชนชั้นเจาศักดินาเปนฝายกุมอํานาจเศรษฐกิจ จึงไดกุมอํานาจทางการเมืองและ

วัฒนธรรมดวย
 - 130 -
ในยุคทุนนิยม ชนชั้นนายทุนเปนฝายกุมอํานาจเศรษฐกิจ จึงไดกุมอํานาจทางการเมืองและวัฒนธรรม
ดวย ดังที่ปรากฏอยูในทุกวันนี้

คําวาเขากุมอํานาจทางการเมืองนั้น ไมไดหมายความวานายทาสทุกตัวคน เจาศักดินาทุกตัวคน และ

นายทุนทุกตัวคน จะเขาไปมีบทบาทกุมอํานาจทางการเมือง แตหากหมายความวา ตัวแทนผลประโยชนแหง
ชนชั้นนั้นๆ ไดเขาไปเปนรัฐบาลปกครองรัฐหรือประเทศแลวปกครองรัฐหรือประเทศตามเจตจํานงหรือ
ความตองการของชนชั้นที่กุมอํานาจทางเศรษฐกิจในยุคนั้นๆ

รัฐบาลยุคทาสปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการของชนชั้นนายทาส เพื่อผลประโยชนของชน

ชั้นนายทาส

รัฐบาลยุคศักดินา ปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการชนชั้นเจาศักดินา เพื่อผลประโยชนของ

ชนชั้นศักดินา

รัฐบาลยุคทุนนิยม ปกครองตามเจตจํานง หรือความตองการชนชั้นนายทุน เพื่อผลประโยชนของชน

ชั้นนายทุน

ดังนั้นภายใตระบบทุนนิยม ซึ่งมีการแขงขันทางเศรษฐกิจกันอยางเสรีในเบื้องตน แตโดยกลไกของ

ระบบทุนนิยมเอง ไดพัฒนาจากการแขงขันกันโดยเสรีไปสูการผูกขาดในลําดับตอมา เศรษฐกิจจึงตกอยูในกํา
มือของนายทุนผูกขาดเพียงไมกี่ตระกูล เชนที่ปรากฏอยูในบานเมืองของเราในเวลานี้

และดังนั้น การเลือกตั้งผูแทนราษฎร ภายใตเงื่อนไขของระบบเศรษฐกิจทุนนิยมผูกขาดเชนนี้

ถึงแมวาจะไมมีการจํากัดสิทธิ์ทางการเมืองอยางกวดขันตรงไปตรงมาเชนประชาธิปไตยแบบกรีกก็ตาม แต
การเลือกตั้งภายใตระบบทุนนิยมผูกขาด อํานาจมืดและอิทธิพลทางเศรษฐกิจไดเขาไปมีบทบาทเปนตัวชี้ขาด
ซึ่งเปนผลสงใหฝายที่กุมอํานาจทางเศรษฐกิจไดรับชัยชนะ และไดเขากุมอํานาจทางการเมือง

การเลือกตั้งเชนนี้ จึงเปนแตเพียงความชอบธรรมโดยพิธีการ หรือโดยรูปแบบเทานั้น ไมใชเปน

ความชอบธรรมโดยเนื้อหา อันเปนความชอบธรรมที่แทจริง จึงไมสามารถจะแกไขปญหาของชาติ หรื
 - 131 -
ปญหาของประชาชนสวนใหญของสังคม คือปญหาความอยูดีกินดี เพราะวาโดยเนื้อหาแลว ระบอบ
ประชาธิปไตยชนิดนี้ก็ไมตางอะไรกับประชาธิปไตยแบบกรีกในยุคทาส หรือประชาธิปไตยนายทาส เราจึง
เรียกประชาธิปไตยชนิดนี้วาประชาธิปไตยนายทุน (Bourgeois Democracy) ไมใชประชาธิปไตยของ
ประชาชน (People’s Democracy)

ดังนั้นสิ่งที่เรียกวา “รัฐบาล” ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของชนชั้นผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจใน

สังคม

รัฐบาลในยุคทาส ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของเจาทาส

รัฐบาลในศักดินา ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของเจาศักดินา

รัฐบาลในทุนนิยม ก็คือผูจัดการดูแลผลประโยชนของนายทุน.

จากหนังสือ "ปฏิวัติประชาธิปไตย" ของคุณสุพจน ดานตระกูล

 - 132 -

การจะเปลี่ยนแปลงอํานาจมิอาจปราศจากอํานาจ

ถึงแมวาการเปลี่ยนแปลงของสังคมแตละยุค เชนจากยุคชุมชนบุพกาลมาสูยุคทาส สูยุคศักดินา และสู

ยุคทุนนิยม ตามที่เปนมา อันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจเปนมูลเหตุประการแรกก็จริง แตตัวที่
กุมการเปลี่ยนแปลง หรือนําการเปลี่ยนแปลงจากระบอบเกาที่ลาหลัง แลวสถาปนาระบอบใหมที่กาวหนากวา
ขึ้นแทนที่นั้น คือตัว “อํานาจ” ถาปราศจากเสียซึ่ง “อํานาจ” แลว ไมมีทางที่จะลมระบอบเกาและสถาปนา
ระบอบใหมขึ้นมาไดเลย

แตอยางไรก็ดีตัว “อํานาจ” ก็ไมอาจจะมีขึ้นโดดๆ หากจะตองมีตัว “กําลัง” เปนเครื่องสนับสนุน

ปราศจากเสียซึ่ง “กําลัง” แลว จะไมอาจมี “อํานาจ” ไดอยางแนนอน

กําลังจึงเปนที่มาแหงอํานาจ

ในปลายยุคชุมชนบุพกาล คนกลุมนอยสวนสวนหนึ่งที่มีความผูกพันกันในฐานะเครือญาติทาง
สายโลหิต ไดเริ่มสะสมกําลัง อันเปนฐานแหงอํานาจ ทั้งกําลังทางเศรษฐกิจและกําลังคน และครั้นแลวคน
กลุมนอยสวนนี้ ก็ไดทําลายระบอบประชาธิปไตยอันสงางามแหงยุคชุมชนบุพกาลลงเสีย แลวสถาปนาระบบ
ทาสขึ้นมาแทนที่

ภายใตระบอบทาส การทําสงครามลาทาสเกิดขึ้นบอยๆ ปริมาณทาสจึงถูกแยงชิงและรวมกลุมกันมาก

ขึ้น แรงงานของพวกทาสไมเพียงแตถูกใชในงานผลิตอยางเดียว หากถูกใชไปในการทําสงครามดวย
ประวัติศาสตรของยุคทาส จึงเปนประวัติศาสตรแหงการตอสูดิ้นรนอยางนองเลือด ทั้งระหวางนายทาสตอ
นายทาสที่แยงชิงทาสกัน และระหวางนายทาสผูกดขี่กับพวกทาสผูถูกกดขี่ที่ปรารถนาจะปลดเปลื้องเครื่อง
พันธนาการ

จากการลุกฮือของพวกทาสบอยครั้ง และถึงแมวาจะถูกปราบปรามและพายแพก็ตาม แตก็ทําใหสังคม

ทาสสั่นสะเทือนลงไปถึงรากฐาน และไดทําใหมีนักรบทาสผูมีฝมือเกิดขึ้นเปนจํานวนมาก จึงเปนการ
เสริมสรางเงื่อนไขทางสังคม อันกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในเวลาตอมา
 - 133 -
แตในที่สุด จากการพยายามทําการกบฏหลายครั้งหลายหนของพวกทาส และอิสรชนที่ไดรับการ
ปลดปลอยจากความเปนทาสแลว ความพยายามของพวกเขาก็ไดถึงซึ่งความสําเร็จ นั่นคือสังคมทาสไดถึงซึ่ง
ความพินาศฉิบหาย และสังคมศักดินาไดเขามาแทนที่ แตก็ยังเปนสังคมที่แบงคนในสังคมเดียวกันออกเปน
ชนชั้นอยูเชนเดิม ยังคมมีการกดขี่ขูดรีดกันอยูเชนเดิม เพียงแตเปลี่ยนรูปแบบของการกดขี่ขูดรีดเทานั้น จาก
การกดขี่ขูดรีดในรูปแบบของระบบทาสมาเปนการกดขี่ขูดรีดของระบบศักดินา

แตระบบศักดินาก็ตองประสบชะตากรรมเชนเดียวกับระบบทาสในที่สุด เมื่ออิสรชนโดยการรวมมือ
สนับสนุนของพวกไพร ไดตอสูขัดขืนกับระบบศักดินาที่จํากัดสิทธิ์ตางๆ อันเปนการขัดขวางเหนี่ยวรั้งการ
ขยายตัวของการผลิตแบบทุนนิยมที่เพิ่งแตกหนอออน

ในชั้นตน พวกอิสรชนตอสูโดยวิถีทางสันติ มีการถวายคํารองทุกขตอพระราชาธิบดี แตไมเปนผล พวก

เขาจึงจําตองตอสูโดยวิธีการทางทหาร อยางเชน นายพลครอมเวล นํากองทัพของฝายสภา ตอสูกับระบบกษัตริย
ในอังกฤษในกลางคริสตศตวรรษที่ ๑๗ อันเปนการเบิกโรงการปฏิวัติประชาธิปไตยกฎมพีครั้งแรก นายพลจอรช
วอชิงตัน นําการตอสูกับระบอบอาณานิคมของอังกฤษในอเมริกา เมื่อคริสตศตวรรษ ๑๗๗๖ การอภิวัฒนใหญ
ในฝรั่งเศสในอีก ๑๓ ปตอมาคือในป ๑๗๘๙ และอีกหลายประเทศในยุโรป และนับแตบัดนั้น ระบอบ
ประชาธิปไตยกฎมพีหรือประชาธิปไตยนายทุน ก็ไดถูกสถาปนาขึ้นแทนที่ระบอบเผด็จการศักดินา

ดังที่กลาวมานี้จะเห็นไดวา ในการเปลี่ยนแปลงของสังคมจากระบอบหนึ่งไปสูอีกระบอบหนึ่งนั้น นับ

แตการสถาปนาระบบทาส ระบบศักดินา และระบอบประชาธิปไตยกฎมพีหรือประชาธิปไตยนายทุน ทั้งใน
ยุโรปและอเมริกา ลวนแตเปนการเปลี่ยนแปลงโดยการใชกําลังบังคับหรือใชกําลังทางการทหารเปนหลักนํา
และกําลังทางการเมืองหรือประชาชนเปนเครื่องสนับสนุน

สวนการผลัดเปลี่ยนอํานาจปกครองภายในระบอบนั้นๆ ในเวลาตอมา มีการผลัดเปลี่ยนทั้งโดยอาศัย

กําลังทางการทหารและโดยสันติตามวิถีทางแหงประเพณีของระบอบการปกครองนั้นๆ

จากหนังสือ "การปฏิวัติประชาธิปไตย" ของคุณสุพจน ดานตระกูล)

 - 134 -

อธิปไตยพระราชทาน

ประมวล รุจนเสรี ไดพยายามอธิบายใหเห็นวา พระมหากษัตริยแหงราชวงศจักรี ไดมีพระราชดําริที่จะ

พระราชทานอํานาจอธิปไตยใหแกปวงชนชาวไทย ที่เห็นเปนรูปเปนรางเกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ สืบตอจาก
การวางรากฐานที่รัชกาลที่ ๔ ไดทรงดําเนินการไวบางแลว

ประมวลฯ ไดพูดถึงสภาการแผนดินและสภาองคมนตรี ที่ตั้งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ จนถึงสมัยรัชกาล

ที่ ๖ และรัชกาลที่ ๗ แลวไดมีการพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับแรก ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ และฉบับตอมา
จนถึงฉบับที่ ๑๖ ในป ๒๕๔๘ แลวประมวลฯ ไดลงทายหัวขอ อธิปไตยพระราชทาน ดวยบทสรุปวา

“อํานาจอธิปไตยที่เปนของประชาชนชาวไทยในปจจุบัน เปนมรดกตกทอดมาจากอํานาจสมบูรณาญา
สิทธิ์ที่พระมหากษัตริยมีมาอยางสมบูรณตอเนื่องยาวนาน และเปนสิ่งที่พระมหากษัตริยของไทยไดวางแนว
ทางการพระราชทานอํานาจนี้ใหแกปวงชนชาวไทยไวอยางเปนระบบ ที่ทรงใชเวลาเตรียมการถึง ๒-๓ รัชกาล
แตในที่สุด คณะราษฎรไดฉกฉวยโอกาสและราชปณิธานในการพระราชทานอธิปไตยของพระมหากษัตริยทํา
การยึดอํานาจเสียกอน..”

ในบทนี้มีขอเท็จจริงที่สับสนและฝาฝนสัจจะหลายตอน อันเปนที่เสียหายทางประวัติศาสตร ดังที่ผม

จะไดชี้แจงใหเห็นตอไปนี้

ขอ ๑. การแตงตั้งสภาที่ปรึกษาตางๆ ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ นั้น ไมเกี่ยวกับแผนการเตรียม

พระราชทานอธิปไตยแกประชาชนชาวไทยแตประการใด แตเปนแผนการยึดพระราชอํานาจเบ็ดเสร็จของ
พระมหากษัตริยกลับคืนมาจากผูสําเร็จราชการแทนพระองค ซึ่งขณะนั้นก็คือ สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุ
ริยวงศ

ดังคําอธิบายธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามเปรียบเทียบกับประเทศตางๆ ซึ่ง หลวงจักรปาณี

ศรีศิลวิสุทธิ์(วิสุทธิ์ ไกรฤกษ)ผูพิพากษาในกระทรวงยุติธรรม เนติบัณฑิตสยามและอังกฤษ บี.เอ.
มหาวิทยาลัยออกซฟอรด เปนผูเขียน พิมพครั้งแรกที่โรงพิมพสยามบรรณกิจ พ.ศ.๒๔๗๕ พิมพครั้งที่ ๒
 - 135 -
พฤศจิกายน ๒๔๔๗ โดยสถาบันพระปกเกลา มีขอความวาดังนี้ (อักขระตามตนฉบับ)

“ดังไดกลาวมาแลวแตตน กรุงสยามของเรานี้นับแตพระรวงเจาไดปลดแอกของเขมรออก และตั้ง

กรุงศุโขทัยเปนราชธานีสืบอิสสระภาพมาจนบัดนี้ พระเจาแผนดินทุกพระองคยอมทรงใชพระราชอํานาจ
สิทธิ์ขาดในการปกครองประเทศแตผูเดียว แตอํานาจนี้โดยปกติประเพณีของไทย พระเจาแผนดินยอมทรง
เลือกใชโดยความระมัดระวัง ไมใหเกิดความเดือดรอนขึ้นแกพลเมืองของทานได นัยหนึ่งกษัตริยของเราได
ทรงใชวิธีการปกครองราษฎรอยางละมุมละมอมฉันทบิดาปกครองบุตรเสมอมา แตก็เคยพระเจาแผนดินบาง
พระองคซึ่งไมประพฤติตนอยูในทศพิธราชธรรม กดขี่ขมเหงประชาราษฎร ใหไดรับความเดือดรอนเปน
เนืองนิตย หรือมิฉะนั้นก็มีพระเจาแผนดินที่ไรความสามารถขาดกําลังจะยึดบังเหียนแหงการปกครองประเทศ
ไวได เมื่อเปนเชนนี้ผูที่สามารถกวาก็ยอมฉวยโอกาสกําจัดพระเจาแผนดินพระองคนั้นๆ เสีย แลวขึ้นนั่งเมือง
แทนเปนธรรมดาจนถึงกรุงรัตนโกสินทรนี้

แตสวนประเพณีการปกครองนั้นก็คงใชของเกาไปตามเดิม มิไดมีใครคิดหรือพยายามเปลี่ยนแปลง
ลักษณะการปกครองใหดีขึ้น ดวยถือเปนธรรมเนียมเสียวาเมื่อเจาไมดีก็หาเจาใหมที่ดีมาแทนได ดังนี้

ครั้นมาในสมัยรัชชกาลที่ ๕ แหงกรุงเทพพระมหานครนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว

ไดทรงกูอํานาจของกษัตริยซึ่งตกไปอยูในเงื้อมมือผูสําเร็จราชการแผนดินตั้งแตตนรัชชกาลนั้นกลับคืนมาได
โดยใชวิธีเอาขุนนางอื่นๆ เขาเปนกําลังชวยพระเจาแผนดิน

ในที่สุดจึงไดทรงตั้งสภารัฐมนตรีเรียกตามภาษาอังกฤษวา เคานซิลออฟสเตต (Council of State) ขึ้น

สําหรับเปนที่ปรึกษาราชการแผนดินในปจุลศักราช ๑๒๓๖ (พ.ศ.๒๔๑๗)และตอมาก็ประกาศตั้งอีกสภาหนึ่ง
เรียกวา ปรีวีเคานซิล (Privy Council) คือองคมนตรีสภา สําหรับเปนที่ปรึกษาราชการในพระองคบาง ราชการ
แผนดินบางและชวยวินิจฉัยฎีกาตางๆ ทํานององคมนตรีอังกฤษ

เมื่อจะทรงตั้งสภาองคมนตรีขึ้นนั้น ไดมีประกาศแสดงพระราชประสงคจะทรงจัดการบานเมืองให
เจริญดีขึ้นโดยยกเลิกการกดขี่อันมีอยูในบานเมืองไทยใหนอยลง
 - 136 -
สวนเหตุที่ตั้งสภารัฐมนตรีขึ้น ก็โดยทรงตระหนักในพระราชหฤทัยวา ถาจะทรงจัดการบานเมืองแต
ลําพังพระองคเดียว การคงจะไมสําเร็จลุลวงไปไดดวยดี ตองมีผูชวยกันคิดหลายปญญา ความเจริญจึงจะมีแก
บานเมือง

ทรงพระราชดําริดั่งนี้ จึงไดเลือกสรรขาราชการที่มีสติปญญาเขาเปนคณะ เพื่อโตเถียงปญหาตางๆ

กอนออกพระราชบัญญัติ เมื่อตกลงกันเปนอยางหนึ่งอยางใดแลว จึงใหเอาขอตกลงนั้นไปรางเปนกฎหมาย
ขึ้น แลวใหนําเขาถวายในที่ประชุมคราวหนา เมื่อที่ประชุมตกลงเห็นชอบพรอมกันแลว ถาเปนการใหญตอง
เอาไปปรึกษาเสนาบดีอีกชั้นหนึ่ง ตอเสนาบดีเห็นชอบดวยจึงลงพระนามประกาศใชเปนพระราชบัญญัติ
ตอไป แตถาเปนการเล็กนอยก็ประกาศใชทีเดียวโดยไมตองปรึกษาเสนาบดี

ตําแหนงรัฐมนตรีนั้น แตแรกมีขุนนางชั้นพระยา ๑๓ คน ตอมาภายหลังจึงไดเพิ่มจํานวนขึ้น แตความ

ลําบากครั้งนั้นอยูที่หาคนพูดยาก (เพราะเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นถูกจําจัดโดยระบอบ
สมบูรณาญาสิทธิราชย-สุพจน) อันเปนการตรงกันขามกับความลําบากสมัยนี้ ซึ่งมักมีคนชอบพูดมากเกินไป
ในที่ประชุม เพราะในสมัยนั้นผูที่เขาใจการปกครองแบบปาเลียเมนตแทบวาจะไมมีเลย ใครเสนออะไรขึ้นมา
มนตรีอื่นๆ ก็มักยอมตามโดยไมออกความเห็น

จนในที่สุด ทรงเห็นวาการที่จะประชุมตอไปไมมีประโยชน จึงปลอยใหรัฐมนตรีสภานั้นดับศูนยไป

เอง พระเจาแผนดินคงมีแตเสนาบดีสภาและองคมนตรีเปนที่ปรึกษาตลอดมาจนถึงปลายรัชกาลที่ ๖”

ดังที่ผมกลาวแลวขางตนวา การแตงตั้งสภาที่ปรึกษาตางๆ ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ ไมเกี่ยวกับการ

เตรียมพระราชทานอธิปไตยใหแกปวงชนชาวไทย ดังที่ประมวลฯ พยายามอธิบายใหเขาใจเชนนั้น แตเปน
แผนการยึดอํานาจของพระองคคืนจากผูสําเร็จราชการแทนพระองค ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา
เจาอยูหัว ทานไดทรงเปดเผยความจริงดังกลาวนี้ใหปรากฏอยูในพระบรมราโชวาท ฉบับที่ ๒ ที่ทรง
พระราชทานแดสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิรุณหิศสยามมงกุฎราชกุมาร พระองคแรก ลงวันที่
๘ กรกฎาคม รัตนโกสินทรศก ๑๑๒ (พ.ศ.๒๔๓๖) มีความตอนหนึ่งวาดังนี้
 - 137 -
“..ในเวลานั้นอายุพอเพียง ๑๕ ปกับ ๑๐ วัน ไมมีมารดา มีญาติฝายมารดาก็ลวนแตโลเลเหลวไหล
หรือไมโลเลเหลวไหลก็มิไดตั้งอยูในตําแหนงราชการอันใดเปนหลักฐาน ฝายญาติขางพอคือเจานายทั้งปวง
ก็ตกอยูในอํานาจของสมเด็จเจาพระยา (สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ ผูสําเร็จราชการแทนพระองค-
สุพจน) และจะตองรักษาตัวรักษาชีวิตอยูดวยกันทุกองค ที่ไมเอื้อเฟอตอการอันใดเสียก็มีโดยมาก ฝาย
ขาราชการถึงวามีผูใดไดรักใครสนิทสนมอยูบางก็เปนแตผูนอยโดยมาก ที่เปนผูใหญก็ไมมีกําลังสามารถอัน
อาจจะหนุนอันใด ฝายพี่นองที่รวมบิดาหรือรวมทั้งมารดาก็เปนเด็กมีแตอายุต่ํากวาพอลงไป ไมสามารถจะทํา
อะไรไดทั้งสิ้น สวนตัวพอเองยังเปนเด็กอายุเพียงเทานั้น ไมมีความสามารถรอบรูในราชการอันใดที่จะทําการ
ตามหนาที่..”

ขอ ๒. เปนการยืนยันอีกครั้งหนึ่งที่พระองคทรงตั้งพระทัยจะรักษาอธิปไตยของพระองคไวใหมั่นคง
ดวยการปฏิรูปหรือที่พระองคเรียกวา รีฟอม ดังพระราชหัตถเลขาตอบหนังสือกราบบังคมทูล ลงวันพฤหัสบดี
แรม ๘ ค่ํา เดือน ๒ ปวอก ฉศก ศักราช ๑๒๔๖ ตรงกับวันที่ ๘ เดือนมกราคมคริสตศักราช ๑๘๘๕ ของ
เจานายและขาราชการสถานทูตไทยประจํากรุงลอนดอน ประกอบดวย
๑.พระเจาบรมวงศเธอกรมพระนเรศวรวรฤทธิ์
๒.พระองคเจาโสณบัณฑิต(ตอมาเปนกรมขุนพิทยลาภพฤติธาดา)
๓. พระองคเจาสวัสดิโสภณ (ตอมาเปนสมเด็จกรมพระสวัสดิ์รัตนวิศิษฏ)
๔. พระองคเจาปฤษฎางค
๕. พระยาดํารงราชพลขันธ (นกแกว คชเสนี)
๖. หลวงนายเวร (สุน สาตราภัย)
๗. หลวงวิศิษสาลี (นาค ณ ปอมเพ็ชร ตอมาเปนพระยาไชยวิชิตสิทธิศาสตรา ผูรักษากรุงเกา)
๘. บุศย เพ็ญกุล
๙. ขุนปฏิภาณพิจิตร (หรุน)
๑๐. สับเลฟทเทอแนนท สะอาด สิงหเสนี
๑๑. นายเปลี่ยน

หนังสือกราบบังคมทูลขึ้นตนดวยขอความวา
 - 138 -
“ขาพระพุทธเจา ผูมีชื่อในทายหนังสือเลมนี้ ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาสกราบบังคมทูลพระ
กรุณาทรงทราบใตฝาละอองธุลีพระบาท..

ความซึ่งขาพระพุทธเจาจะไดกราบบังคมทูลพระกรุณาตอไปนี้ มีอยูสามขอเปนประธาน

๑.คือภัยอันตรายซึ่งจะมีมาถึงกรุงสยามไดดวยความปกครองของกรุงสยามอยางเชนมีอยูในปจจุบันนี้
(สมบูรณาญาสิทธิราชย-สุพจน) จะเปนไปดวยเหตุตางๆ ดังเชนมีตัวอยางของชาติที่มีอํานาจใหญโตได
ประพฤติตอชาติซึ่งหาอํานาจปองกันปกครองมิได

๒. คือการที่จะตองรักษาบานเมืองใหพนอันตราย ที่จะเกิดขึ้นไดดวย การปกครองของบานเมืองอยางมีอยูใน

ปจจุบันนี้ (สมบูรณาญาสิทธิราชย-สุพจน)โดยทางยุติธรรมฤาอยุติธรรมของศัตรูก็ดี ตองอาศัยความ
เปลี่ยนแปลงในทางทะนุบํารุงรักษาบานเมือง ตามทางญี่ปุนที่ไดเดินทางยุโรปมาแลวแล ซึ่งประเทศทั้งปวงที่
มีศิวิไลซ นับกันวาเปนทางอันเดียวที่จะรักษาบานเมืองได

๓. ที่จะจัดการตามขอสองใหสําเร็จไดจริงนั้น อาจเปนไปไดอยางเดียว แตจะตั้งพระราชหฤทัย วาสรรพสิ่งทั้ง

ปวงจะตองจัดใหเปนไปโดยจริงอยางอุกฤษฎ (ปฏิวัติ-สุพจน)ทุกสิ่งทุกประการไมเวนวาง”

ครั้นแลวหนังสือกราบบังคมทูลดังกลาวไดบรรยายถึงรายละเอียดในอันตรายที่จะไดรับจากการ
ปกครองในระบอบเกาคือ สมบูรณาญาสิทธิราชย) ไวอยางยืดยาวหลายหนากระดาษรวมทั้งหนทางที่จะแกไข
อันตรายเหลานั้น คือ เดินตามทางญี่ปุนที่ไดเดินทางยุโรปมาแลว (คือราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ) ดังมี
ความตอนหนึ่ง ดังนี้

“ดวย ขาพระพุทธเจาทั้งปวงมีความเชื่อถืออันแนวแนวาใตฝาละอองธุลีพระบาทมีพระราชหฤทัยทรง
พระอุตสาหะ ดังที่ไดมีมาเปนพยานอยูแตกอนแลว ที่จะทรงพระราชวินิจฉัยในราชกิจทํานุบํารุงพระราช
อาณาเขต และไพรฟาประชาราษฎรใหมีความสุขความเจริญตอไป แลทั้งโดยความกตัูสวามิภักดิ์ ของ
ขาพระพุทธเจาทั้งปวงโดยเฉพาะใตฝาละอองธุลีพระบาท จึงนําใหขาพระพุทธเจามีความประสงคอันแรงกลา
ที่จะไดเห็นรัชกาลของใตฝาละอองธุลีพระบาทรุงเรืองยิ่งขึ้นไปดวยความดี ความเจริญ
 - 139 -
เพราะฉะนั้นขาพระพุทธเจาทั้งปวงจึงสามารถขอรับพระราชทานพระบรมราชานุญาต กราบบังคมทูล
พระกรุณา ใตฝาละอองธุลีพระบาทควรทรงพระราชดําริถึงรัชกาลปจจุบันนี้ ซึ่งตั้งอยูในสมัยอันประเสริฐคือ
“ศิวิไลเซชัน” นี้ ไมควรจะใหมีความดีความเจริญเพียงเสมอรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวแต
โบราณมา ดวยราชกิจแหงพระบาทสมเด็จพระเจาแผนดินนั้น ใชแตจะทรงทํานุบํารุงรักษาพระราชอาณาเขต
ใหพนจากภัยอันตรายตลอดไปชั่วรัชกาลหนึ่งมิได ตองใหความดีความเจริญที่ใตฝาฝาละอองธุลีพระบาท ได
ทรงพระราชอุตสาหะประพฤติมาในรัชกาลปจจุบันนี้ เปนการปองกันรักษาอันแนนอนของกรุงสยามและเปน
รากของความเจริญที่จะเจริญตอไป

และเมื่อรัชกาลในใตฝาละอองธุลีพระบาทสุดสิ้นไปแลว ใหผูที่จะมารักษาพระราชประเพณีสืบไปแล
ทั้งขาราชการ ราษฎรนั้นไดระลึกถึงรัชกาลของใตฝาละอองธุลีพระบาทดวยความเคารพนับถือ วาเอกราชของ
กรุงสยามและกําเนิดของความสุขความสบายที่ตั้งอยูเจริญรุงเรืองมาจนวันนี้นั้น เพราะใตฝาละอองธุลีพระ
บาทพระองคเดียวไดทรงทํานุบํารุงในทางอันประเสริฐมา และจะไดเปนแบบอยางของรัชกาลขางหนา
สืบไป”

ตอหนังสือกราบบังคมทูลอยากลาหาญของทานผูรักชาติและปรารถนาดีตอชาติดังกลาวนี้
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นดวยในความปรารถนาดีของทานเหลานั้น แตพระองคทาน
ไมทรงเห็นดวยที่จะทรงเปลี่ยนแปลงการปกครองอยางญี่ปุน คือปฏิวัติประชาธิปไตย ไมเห็นดวยที่จะทรง
สูญเสียพระราชอํานาจตามระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย พระองคทรงรับไดแคการปฏิรูประบบราชการ ดัง
ปรากฏในพระราชหัตถเลขาตอบคํากราบบังคมทูลโดยสรุปดังนี้

“..เพราะฉะนั้น การตองการในเมืองเราเวลานี้ที่เปนตองการสําคัญคือ คอเวินเมนตฟอม จําเปนที่จะให

พนักงานของราชการแผนดินทุกๆ กรมทําการใหไดเนื้อเต็มหนาที่ และใหประชุมปรึกษาหารือกันทําการเดิน
ใหถึงกันโดยงาย โดยเร็ว ทําการรับผิดชอบในหนาที่ของตัว หลีกลี้ไมได นี่เปนความตองการหนึ่ง...

รวมความก็อยางเดียว คือ คอเวินเมนตฟอม นี่แลเปนตนเหตุที่จะจัดการทั้งปวงไดสําเร็จตลอด..”

 - 140 -
ตอมาไดมีนักคิดนักเขียน และนักหนังสือพิมพที่มีความคิดกาวหนา และยืนหยัดอยูกับผลประโยชน
ของประชาชน ๒ ทาน ทานแรกคือ ทานเทียนวรรณ ซึ่งมีฉายาวา “วรรณาโภ” ทานผูนี้มีคติ
ประชาธิปไตย ไดออกนิตยสารชื่อวา “ตุลวิภาคพจนกิจ” เรียกรองใหรัฐบาลสมบูรณาญาสิทธิราชย
ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว จัดใหมีการปกครองโดยรัฐสภาตามแบบอยาง
อารยประเทศ ดังที่ทานไดเขียนเรียกรองไวในหนังสือตุลวิภาคพจนกิจ เลม ๗ วันที่ ๘ กันยายน ร.ศ.
๑๒๕ (พ.ศ. ๒๔๕๐) มีความวาดังนี้
ไพรเปนพื้นยืนรองทํานองชอบ ตามระบอบปาลิเมนตประเด็นขํา
แมนิ่งชาลาหลังยังไมทํา จะตกต่ํานอยหนาเวลาสาย
ขอใหเห็นเชนเราผูเฒาทัก บํารุงรักษาชาติสะอาดศรี
ทั้งเจานายฝายพหลและมนตรี จะเปนศิวิไลซจริงอยางนิ่งนาน
ใหรีบหาปาลิเมนตขึ้นเปนหลัก จะไดชักนอมใจไพรสมาน
เรงเปนฟรีปรีดาอยาชากาล รักษาบานเมืองเราชวยเจานาย”
นักหนังสือพิมพรวมสมัยกับเทียนวรรณอีกทานหนึ่งคือ ก.ส.ร.กุหลาบ ไดออกหนังสือชื่อ “สยาม
ประเภท” แคะไคระบอบการปกครองสมบูรณาญาสิทธิราชย ซึ่งฝายปกครองขณะนั้นเห็นวาการแคะไคเชนนี้
เปนอันตรายตอระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย จึงหาทางกําจัดและทําลายความเชื่อถือของราษฎรที่มีตอความ
คิดเห็นของ ก.ส.ร.กุหลาบโดยใสความโฆษณาแพรหลายวา ก.ส.ร.กุหลาบ มีจิตฟุงซานเสียสติ

ดังกลาวแลววาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นดวยกับเหตุผลในการเรียกรองให
เปลี่ยนแปลงการปกครองเปนประชาธิปไตยแบบญี่ปุน แตพระองคก็ไมทรงเปลี่ยนแปลงการปกครองใหเปน
ประชาธิปไตยอยางกษัตริยญี่ปุน พระองคทรงกระทําไดอยางมาก็แคการปฏิรูประบบราชการ ซึ่งโดยเนื้อแท
แลวก็เปนการกระชับระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยใหมั่นคง เพราะการปฏิรูปภายในระบอบไหนก็เปนการ
กระทําใหระบอบนั้นมั่นคงยิ่งขึ้น และก็ยังเปนระบอบนั้นอยูนั่นเอง ดั่งที่พระองคไดทรงอธิบายไวในการ
ปฏิรูประบบราชการแผนดิน มีความตอนหนึ่งวา ดังนี้

“อนึ่ง พระบรมราชานุภาพของพระเจาแผนดินกรุงสยามนี้ ไมไดมีปรากฏในกฏหมายอันหนึ่งอันใด

ดวยเหตุนี้ถือวาเปนที่ลนพน ไมมีขอใดสิ่งอันใด หรือผูใดจะบังคับขัดขวางได แตเมื่อวาตามความที่เปนจริง
 - 141 -
แลว พระเจาแผนดินจะทรงประพฤติการอันใด ก็ตองเปนไปตามที่สมควรและที่เปนยุติธรรม

เพราะเหตุฉะนั้น ขาพเจาไมมีความรังเกียจอันใดเลย ซึ่งจะมีกฎหมายกําหนดพระบรมราชานุภาพ

ของพระเจาแผนดิน เชน ประเทศทั้งปวงมีกําหนดตางๆ กัน เมื่อจะกระทํากฎหมายสําหรับแผนดินใหเปน
หลักฐานทั่วถึง ก็ควรจะตองวาดวยพระบรมราชานุภาพของพระเจาแผนดินใหเปนหลักฐานไว แตการซึ่งควร
จะกําหนดอยางไรนั้น ขาพเจาตองขอชี้แจงความเห็นอันมิใชความเห็นที่เขากับตัวไวโดยยอวา

พระเจาแผนดินตางประเทศ หมายเอาประเทศยุโรปซึ่งปกครองบานเมืองมีกําหนดพระบรมราชานุ
ภาพตางๆ กันดวยอาศัยเหตุการณซึ่งเกิดขึ้นในบานเมืองโดยความไมพอใจของราษฎร จึงไดมีขอบังคับสกัด
กั้นเปนชั้นๆ ตามลําดับเหตุการณ ซึ่งมีขึ้นในบานเมืองนั้นๆ เหตุการณทั้งปวงนั้นก็ยังไมมี ไมเปนไดทั่วถึงกัน
เพราะฉะนั้นแบบอยางจึงยังไมคงเปนแบบเดียวกันทั่วไปไดทุกประเทศ

สวนที่กรุงสยามนี้ยังไมมีเหตุการณอันใดซึ่งเปนการจําเปนแลวจึงไมเปนขึ้นเหมือนประเทศอื่นๆ
ประเทศอื่นๆ ราษฎรเปนผูขอใหทํา เจาแผนดินจําใจทํา ในเมืองเรานี้เปนแตพระเจาแผนดินคิดเห็นวาควรจะ
ทํา เพราะจะเปนการเจริญแกบานเมืองและเปนความเปนสุขแกราษฎรทั่วไปจึงไดคิดทํา เปนการผิดกัน
ตรงกันขาม และการที่จะปกครองบานเมืองเชนประเทศสยามนี้ตามอํานาจ อยางเชนพระเจาแผนดินประเทศ
อื่นๆ คือประเทศยุโรป ก็จะไมสามารถปกครองบานเมืองไดและจะไมเปนที่ชอบใจของราษฎรทั่วหนาดวย

เหมือนอยางถามีปาลีเมนต จะไมมีผูใดสามารถเปนสมาชิกไดสักกี่คน และโดยวาจะมีสมาชิกเหลานั้น

เจรจาการได ก็ไมเขาใจในราชการทั้งปวงทั่วถึง เพราะไมมีความรูและการฝกหัดอันใดแตเดิมมาเลย ก็คงจะ
ทําใหการทั้งปวงไมมีอันใดสําเร็จไปได และจะซ้ําเปนที่หวาดหวั่นของราษฎรผูซึ่งยังไมเขาใจเรื่องราวอันใด
เพราะไมไดนึกไมไดตองการเกิดขึ้นในใจเลย

ราษฎรคงจะเชื่อพระเจาแผนดินมากกวาผูซึ่งจะมาเปนแมมเบอรออฟปาลีเมนต เพราะปกติทุกวันนี้
ราษฎรยอมเชื่อถือพระเจาแผนดินวาเปนผูอยูในยุติธรรม และเปนผูรักใครคิดจะทํานุบํารุงใหราษฎรอยูเย็น
เปนสุขยิ่งกวาผูอื่นทั้งสิ้นทั่วหนากันเปนความจริง
 - 142 -
เพราะเหตุฉะนั้น ขาพเจาเห็นสมควรวาราชานุภาพของพระเจาแผนดินควรจะกําหนดตามแบบเดิม
แตในขอนี้เปนขอจริงอยางไร คือ เหมือนหนึ่งไมกําหนดตามคําพูดอันนอกๆ แบบ เชน เรียกพระนามวา เจา
ชีวิต ซึ่งเปนที่หมายวา มีอํานาจอันจะฆาคนใหตายโดยไมมีความผิดอยางหนึ่งอยางใดก็ได ซึ่งความจริง
สามารถจะทําได แตไมเคยทําเลยนั้น ก็จะเปนการสมควรแกบานเมืองในเวลานี้อยูแลว”

จากพระบรมราชาธิบายดังกลาวมานี้ พระองคทรงยอมรับในหลักการทั่วไปในการจํากัดพระราช
อํานาจของพระเจาแผนดินในประเทศยุโรป ยกเวนพระเจาแผนดินแหงกรุงสยาม พระองคจึงทรงกลาววา

“เพราะเหตุฉะนั้น ขาพเจาจึงเห็นสมควรวาราชานุภาพของพระเจาแผนดิน (สยาม) ควรจะกําหนด

ตามแบบเดิม”

กําหนดตามแบบเดิม คือ

“พระบรมราชานุภาพองพระเจาแผนดินกรุงสยามนี้ ไมไดมีปรากฏในกฎหมายอันหนึ่งอันใด ดวย

เหตุถือวาเปนที่ลนพน ไมมีขอใดสิ่งใด หรือผูใดจะเปนผูบังคับขัดขวางได”

ซึ่งก็หมายถึง ระบบสมบูรณาญาสิทธิราชยนั้นเอง การจัดใหมีกระทรวง ทบวง กรม การจัดใหมีสภา

ตางๆ ซึ่งมีลักษณะกาวหนา แตก็เปนการกาวหนาภายใตระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย ที่มีพระบรมราชานุ
ภาพหรือพระราชอํานาจอยางลนพน ไมมีขอใดสิ่งใดหรือผูใดจะเปนผูบังคับขัดขวางได

ขอ ๓ รัชกาลที่ ๕ เสด็จสวรรคตไปแลว แตกระบวนการเรียกรองใหเปลี่ยนแปลงการปกครองแผนดิน

จากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยที่อํานาจกษัตริยไมมีจํากัด มาเปนการจํากัดหรือระบอบราชาธิปไตยภายใต
กฎหมายหาไดลมหายตายจากไปไม หากแตไดขยายกวางขวางออกไปทั้งในดานปริมาณและคุณภาพ จนกระทั่ง
ไดมีการรวมตัวกันขึ้นของคณะนายทหารชั้นผูนอยจํานวนหนึ่งในสมัยรัชกาลที่ ๖ ที่รูจักกันในเวลาตอมาวา
“คณะ ร.ศ.๑๓๐” วัตถุประสงคในการรวมตัวกันก็เพื่อทําการเปลี่ยนแปลงการปกครองแผนดินที่เรียกกันในเวลา
นั้นวา “เก็กเหม็ง” หรือ “ปฏิวัติ” ตามแบบอยางของ ดร.ซุนยัดเซ็น ที่ทําการเกกเหม็งในเมืองจีน
 - 143 -
ร.ต.เหรียญ ศรีจันทร และ ร.ต.เนตร พูนวิวัฒน ผูเปนบุคคลสําคัญในคณะนายทหารหนุม ไดบันทึกไว
ในหนังสือ “หมอเหล็งรําลึก” (ร.อ.ขุนทวยหาญพิทักษ – เหล็งศรีจันทร หัวหนาคณะนายทหารหนุม ร.ศ.
๑๓๐) มีความตอนหนึ่ง ดังนี้

“สาเหตุสวนสําคัญยิ่งของความคิดปฏิวัติอยูที่ความรักชาติยิ่งกวาชีวิต และมีความปรารถนาอยาง
มุงมั่นที่จะใหชาติของตนเขาถึงสมัยแหงความเจริญกาวหนาของโลกทุกดาน จึงจําตองเปนหนาที่ของคนไทย
เทานั้นที่จะคิดชําระสะสางความเสื่อมสลายของสังคมชาติ ผดุงความมั่งคั่งสมบูรณพูนสุขของปวงชนชาว
ไทย และแกไขการปกครองใหเกิดแตตราชูสมองของผูที่เปนเจาของชาติรวมกัน โดยเฉพาะสิ่งที่เห็นไดชัดก็
คือเรื่องเศรษฐกิจของชาติ ซึ่งในสมัยนั้นเรียกแยกกันวาการกสิกรรม การอุตสาหกรรม และการพาณิชยกรรม
ยังหาไดดําเนินไปเยี่ยงอารยประเทศทั้งหลายไม อยางนอยก็เยี่ยงประเทศเพื่อนบานใกลเคียง เชน ประเทศ
ญี่ปุน เปนตน ซึ่งเคยเดินคูกันมาแทๆ กับประเทศไทยสมัยปดเมืองทา

แตครั้นญี่ปุนเปลี่ยนระบอบการปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชย มาเปนระบอบปรมิตตาญาสิทธิ
ราชยหรือระบอบราชาธิปไตยใตกฎหมายแลว มิชามินานเทาใดนัก ความเจริญกาวหนาก็วิ่งเขาหาประชาชาติ
ของเขาอยางรวดเร็ว จนเกินหนาประเทศไทยไปอยางไกลลิบ

ทั้งนี้ก็เนื่องจากเขาปลุกระดมพลเมืองของเขาใหรักชาติ ฉลาดหลักแหลมและมั่นคงในวัฒนธรรมอันดี
งาม ดวยโครงการศึกษาอันแนนอนตามเงื่อนเวลา ทั้งภายในและภายนอกประเทศ มาเปนกําลังการปกครอง
และแกเศรษฐกิจแหงชาติ โดยวางโครงการขึ้นเปนขั้นตอน พรอมกันนั้นก็จัดระบบสหกรณอยาง
ทะมัดทะแมงจากกําลังแรง กําลังทรัพยของพลเมือง สวนกําลังเงินงบประมาณของชาติที่เคยฟุมเฟอยก็
รวบรวมสะสมดวยความสุจริตเที่ยงธรรมและดวยความประหยัด

จากการเปลี่ยนแปลงระบอบประเพณีการปกครองนั้นชั่วไมกี่ป ญี่ปุนก็มีการคาไปทั่วโลกจากผลิตผล
แหงโรงงานอุตสาหกรรมของตนเอง...

แตสวนไทยเราสิ ยังลาหลังอยางนาเวทนาสงสารยากที่จะหยิบยกภาวะใดอันเปนความเจริญกาวหนา
แหงสังคมชาติมาเทียบเคียงใหชื่นอกชื่นใจได มิหนําซ้ํายังมีเหตุการณภายในบานเมืองคอนขางยุงเหยิงไมเปน
ล่ําเปนสัน ถึงกับขาดความพึงพอใจจากพลเมืองผูเปนเจาของประเทศเสียอีกดวย เพราะอํานาจการปกครอง
 - 144 -
ประเทศชาติไดตกไปอยูในอุงมือของคนๆ เดียว คือ กษัตริย ผิดสุภาษิตที่วา “สองหัวดีกวาหัวเดียว”

ขอคิดควรคํานึงถึงความลาหลังของชาติดังกลาวนั้นเอง ไดปลุกนายทหารหนุมผูมีมันสมองปฏิวัติให
ลุกขึ้นคิดปฏิวัติชาติไทย”

ดังกลาวนี้คือความมุงหมายหรือจุดประสงคในความคิดกอการกบฏของชาวคณะ ร.ศ.๑๓๐ และจาก

ความคิดดังกลาวนี้ก็เปนการสะทอนใหเห็นถึงระบอบการปกครองและสังคมขณะนั้นวาเปนประการใด

“ในสมัยรัชกาลที่ ๖ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ก็ไดทรงสืบสานพระราชปณิธานของ

รัชกาลที่ ๕ ทรงสรางเมือง “ดุสิตธานี” ขึ้นมาเปนตัวอยางในการปกครองแบบประชาธิปไตย

ในรัชสมัยนี้เกิดกบฏ ๑ มีนาคม ๒๔๕๕ แตถูกปราบปรามลงได กบฏครั้งนี้เกิดจากความไมพอใจใน

ความเหลื่อมล้ําในสถานะของขาราชการดวยกันเทานั้น มิไดกระทําไปเพื่อประชาชนโดยรวมแตอยางใด”

คําอธิบายของประมวลฯ ดังกลาวนี้เปนการบิดเบือนขอเท็จจริงอยางขาวเปนดําทีเดียว ดังขอเขียนของ

ร.ต.เนตร พูนวิวัฒน และ ร.ต.เหรียญ ศรีจันทร ที่ผมยกมาอางขางตนและดังที่ผมจะยกทัศนะของนายทหาร
หนุมคณะ ร.ศ.๑๓๐ บางคนที่เขามามีบทบาททางการเมืองในภายหลัง ซึ่งผมจะกลาวถึงตอไปขางหนา และ
ผมขอยืนยันอีกครั้งหนึ่งในความตื่นตัวทางการเมืองของคณะ ร.ศ.๑๓๐ ดวยถอยคําของ พ.อ.พระยาพหลพล
พยุหเสนา หัวหนาคณะราษฎร และหลวงประดิษฐมนูธรรม หรือทานปรีดี พนมยงค บุคคลสําคัญคนหนึ่งใน
คณะราษฎร

กลาวคือภายหลังที่คณะราษฎรไดยึดอํานาจเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ เปน

ที่เรียบรอยแลวในเชาวันนั้นเอง พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดเชิญ ร.อ.ขุนทวยหาญพิทักษ(หรือหมอเหล็ง
ศรีจันทร) หัวหนาคณะ ร.ศ.๑๓๐ กับคณะมาพบที่พระที่นั่งอนันตสมาคม ในตอนหนึ่งของการสนทนา พ.อ.
พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดกลาววา

“ถาไมมีคณะคุณ ก็เห็นจะไมมีคณะผม” และทานปรีดีฯ ไดกลาวสนับสนุนในโอกาสเดียวกันนั้นวา

 - 145 -
“พวกผมถือวา การปฏิวัติครั้งนี้เปนการกระทําตอเนื่องกันมาจากการกระทําเมื่อ ร.ศ.๑๓๐ จึงขอเรียก
คณะ ร.ศ.๑๓๐ วาพวกพี่ๆ ตอไป”

สวนเรื่อง “ดุสิตธานี” ที่ประมวล รุจนเสรี อุตสาหยกขึ้นมาอางนั้น ผมจะไมขอพูดถึง เพราะวามี

นักวิชาการมากทานไดพูดถึงกันมากมายแลววาเปนเพียงของเลนสวนพระองคเทานั้นเอง

แตเรื่องที่ผมจะพูดถึงตอไปอีก เรื่องที่ประมวลไดสรางความคลาดเคลื่อนและสับสนเอาไว ตั้งแตหนา

๓๖ ถึงหนา ๕๐ แตผมจะไมขอชี้แจงตามลําดับหนา เพราะจะทําใหผูอานพลอยสับสนไปดวย หากผมจะ
ชี้แจงโดยรวมในขอ ๔ ตอไปนี้ นับแตสภาตางๆ ของพระปกเกลาฯ ที่ประมวลฯ อางถึง ไปจนถึงการ
พระราชทานธรรมนูญการปกครอง ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญฉบับแรก และจนกระทั่งสละ
ราชสมบัติ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗ แตผมจะขอทําโดยยนยอพอเขาใจเทานั้น หากตองการรายละเอียดก็หาอาน
จากหนังสือที่ผมอางถึงก็แลวกัน

ขอ ๔ สภาตางๆ ในสมัยพระปกเกลาฯ มีดวยกัน ๓ สภา (จากคําอธิบายกฎหมายปกครอง โดยหลวง

ประดิษฐมนูธรรม) คือ

๑. อภิรัฐมนตรีสภา สภานี้ไดทรงตั้งขึ้นเมื่อวันที่ ๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๖๘ (ดูราชกิจจานุเบกษา

เลม ๔๒ หนา ๒๑๖๘ ๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๖๘)
หนาที่ของสภา สําหรับพระเจาแผนดินทรงปรึกษาราชการทั้งปวงเปนนิตย เพื่อจะไดเปนกําลังแกการที่ทรง
พระราชวินิจฉัยราชการทั้งปวง

สมาชิกขอสภานี้มี ๕ คน และมีคุณสมบัติตามที่ปรากฏในพระราชดํารัสวา “ผูซึ่งสมควรจะเปนสมาชิก

จําตองเปนผูซึ่งมีความคุนเคยและชํานิชํานาญราชการมาแตกอนและประกอบดวยเกียรติคุณ ทั้งความปรีชา
สามารถ สมควรเปนที่ทรงไววางพระราชหฤทัยของพระเจาแผนดิน ตลอดจนมหาชนทั้งหลาย

๒.เสนาบดีสภา เสนาบดีสภาไดมีมาตั้งแตสมัยรัชกาลที่ ๕ แลว เสนาบดีมิใชมีหนาที่แตเพียงจะ

กระทํากิจในทางบริหารหรือทางธุรกิจอยางเดียว คือยังถวายคําปรึกษาในราชการแผนดินดวย แมราชการใด
 - 146 -
จะเปนหนาที่ของกระทรวงใดโดยเฉพาะก็ดี แตไดทรงปรึกษาในเสนาบดีสภา

๓.สภากรรมการองคมนตรี สภานี้ตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติองคมนตรี พ.ศ.๒๔๗๐ ภายหลังที่ไดทรง

ยกเลิกพระราชบัญญัติปรีวีเคานซิล ค.ศ.๑๒๓๖ ซึ่งมีมาแตสมัยรัชกาลที่ ๕

กรรมการองคมนตรีทรงแตงตั้งจากจํานวนองคมนตรี (มาตรา ๑๒) ผูซึ่งองคพระมหากษัตริยมีพระราชดําริ

เห็นวา เปนผูทรงคุณวุฒิและทรงคุณธรรม สมควรเปนที่ไววางพระราชหฤทัย

หนาที่ของสภาเพื่อประชุมปรึกษาหารือขอราชการตามแตจะโปรดเกลาฯ พระราชทานลงมาใหปรึกษา
(มาตรา ๑๑) การพระราชทานลงมาใหปรึกษาหารือนี้ อาจจะเปนโดยทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ โดยพระองค
เอง (มาตรา ๑๓ วรรค ๑) หรือโดยกรรมการพรอมกันหาคนเขาชื่อทําหนังสือยื่นตอนายก (ประธานสภา) วามี
ขอความเกี่ยวกับสวัสดิภาพแหงบานเมืองและประชาชน อันสมควรจะไดประชุมปรึกษาถวายความเห็นเมื่อ
สภานายกกราบบังคมทูลของพระราชทานพระบรมราชานุญาตใหปรึกษากันไดแลว สภาก็อาจปรึกษา
ขอความนั้นได (มาตรา ๑๓ วรรค ๒)

จํานวนกรรมการสภามี ๔๐ คน กรรมการเลือกกันองเปนสภานายกฯ อุปนายกฯ เมื่อไดรับพระบรมรา

ชานุมัติผูรับเลือกเขารับตําแหนงได (มาตรา ๑๒) แตสภาอาจเชิญผูหนึ่งผูใดมาชี้แจงหรือแสดงความเห็นตอที่
ประชุมเพื่อประกอบขอปรึกษาได (มาตรา ๑๓ วรรค ๓) ผูรับเชิญไมใชกรรมการไมมีสิทธิ์ออกเสียง

คําปรึกษาหรือมติของสภากรรมการองคมนตรีนั้น สภานายกมีหนาที่นําขึ้นทูลเกลาฯ ถวาย สุดแต

ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ คือจะปฏิบัติหรือไมปฏิบัติตามนั้นก็ได”

รัฐธรรมนูญฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ มีที่แตกตางอยางสําคัญกับธรรมนูญการปกครองแผนดิน

สยามชั่วคราว พุทธศักราช ๒๔๗๕ ในหลักการของระบอบประชาธิปไตยที่บัญญัติเปนถอยคําภาษาไทยวา
“อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย” มาเปนคําบาลีวา “อํานาจอธิปไตยมาจากปวงชนชาว
สยาม”
 - 147 -
จากถอยคําและความหมายที่บอกไวอยางชัดเจนวา อํานาจสูงสุดของประเทศ(หรืออํานาจอธิปไตย)
“เปนของ” ราษฎรทั้งหลายมากลายเปนอํานาจอธิปไตย (หรืออํานาจสูงสุด) “มาจาก” ปวงชนชาวสยาม จึงทํา
ใหเกิดความเขาใจผิดนับแตบัดนั้นจนถึงบัดนี้ การเลือกตั้งคือหัวใจของระบอบประชาธิปไตย

ความจริงการเลือกตั้งเปนแตเพียงวิธีการอยางหนึ่งของระบอบประชาธิปไตย เชนเดียวกับการฟงเสียง
ขางมากที่เปนวิธีการของระบอบประชาธิปไตย ซึ่งระบอบเผด็จการก็ใชวิธีการเลือกตั้งและฟงเสียงขางมาก
เชนกัน

ความแตกตางระหวางระบอบประชาธิปไตยกับระบอบเผด็จการจึงอยูที่อํานาจอธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดของ
ประเทศวาเปนของใคร

ในระบอบประชาธิปไตย อํานาจอธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดของประเทศเปนของปวงชนหรือราษฎร
ทั้งหลาย แตในระบอบเผด็จการไมวาจะเปนเผด็จการทาส เผด็จการศักดินาหรือเผด็จการทุนนิยม อํานาจ
อธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดของแผนดินเปนของคนกลุมหนึ่ง คือเปนของกลุมเจาทาสในยุคทาส เปนของกลุม
เจาศักดินาในยุคศักดินา ดังปรากกการณที่เปนอยูในเวลานี้

ดวยเหตุนี้ทานปรีดี พนมยงค จึงไดเสนอรางเคาโครงการเศรษฐกิจ ทําใหอํานาจสูงสุดของประเทศ

หรืออํานาจอธิปไตยเปนของราษฎรทั้งหลายหรือปวงชน เพื่อบํารุงความสุขสมบูรณของราษฎร ดังที่ทาน
กลาวไวในหมวดที่ ๑ ของรางเคาโครงการนั้นตอนหนึ่งวา “ในการทําการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ขาพเจา
มิไดปรารถนาที่จะเปลี่ยนพระเจาแผนดินองคเดียวมาเปนหลายองค ซึ่งเปนการปกครองแบบประชาธิปไตย
แตเปลือกนอกเทานั้น ขาพเจามุงตอสาระสําคัญ (ของระบอบประชาธิปไตย-สุพจน) คือบํารุงความสุข
สมบูรณของราษฎร"

แตความตั้งใจของทานไมบรรลุความสําเร็จ เพราะถูกขัดขวางจากอํานาจดวยวิธีการตางๆ ทั้งดวย

วิธีการอยางซึ่งหนาและอยางแยบยล ซึ่งเริ่มตนดวยการเปลี่ยนถอยคําในรัฐธรรมนูญฉบับถาวร ๑๐ ธันวาคม
๒๔๗๕ อันนําไปสูความแตกตางในความหมาย ดังที่กลาวมาแลวขางตน
 - 148 -
(ความแยบคายของอํานาจเกาในการทําลายคณะราษฎรเพื่อชวงชิงอํานาจคืน โปรดอานในหัวขอ บทความ
เนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนการปกครอง แผนลิดลอนปรีดี พนมยงค)

คําพิพากษาศาลพิเศษ พุทธศักราช ๒๔๘๒ คดีกบฏ คดีแดงที่ ๑-๑๔/๒๔๘๒ เรื่องกบฏภายในพระ

ราชอาณาจักร มีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“กอนเกิดกบฏ ๒๔๗๖ (กบฏบวรเดช) พระปกเกลาฯใหหมอมเจาวิบูลยสวัสดิ์วงศ มาพูดทาบทาม

พระยาพหลฯ วาจะพระราชทานเงินใหพระยาพหลฯ ๒๐๐,๐๐๐ บาทแตพระยาพหลฯมาคิดวา การที่จะ
พระราชทานคงตองแลกเปลี่ยนอะไรสักอยางหนึ่งในเรื่องการเมือง จึงไมยอมรับ”

ขอความอีกตอนหนึ่งคําพิพากษากลาววา

“สวนพระปกเกลาฯ กอนเกิดกบฏ พ.ศ.๒๔๗๖ (กบฏบวรเดช) เล็กนอย ไดความตามคําของพระยาอิส

ราธิราชเสวี นายพันตรีหมื่นรณภพพิชิต เจากาวิละวงศ ณ เชียงใหม และพระนรราชจํานง พยานโจทก
ประกอบดวยเอกสารวา ไดไปประทับอยู ณ พระที่นั่งไกลกังวล พรอมดวยพระบรมวงศานุวงศ และ
ขาราชการสําคัญๆ หลายคนอยูที่หัวหินในระหวางนั้น พระปกเกลาฯ ไดสั่งใหพระยาอิศราธิราชเสวี จายเงิน
ใหแกเจากาวิละวงศ ๒ ครั้งเปนเงิน ๖,๐๐๐ บาท เพื่อใชซื้อเสบียงและสิ่งของตางๆไวสําหรับใชเมื่อคราวที่มี
เหตุการณฉุกเฉิน เจากาวิละวงศไดจัดซื้อขาวและเครื่องกระปองไว นอกจากนี้พระปกเกลาฯ ไดใชใหเจากาวิ
ละวงศตัดถนนจากหัวหินถึงปากทวารชายแดนพมา เจากาวิละวงศยังไดเขาเฝาพระปกเกลาฯอยูเสมอ
ตลอดจนเกิดกบฏขึ้น แสดงวาพระปกเกลาฯ รูเห็นในเหตุการณกบฏจึงเตรียมรับสถานการณไวลวงหนา” อีก
ตอนหนึ่งคําพิพากษาระบุวา

“..นอกจากนี้ปรากฏหลักฐานทางทรัพยสินฝายพระมหากษัตริย พระปกเกลาฯ ไดจายเงิน ๒๐๐,๐๐๐

บาทใหแกพระองคเจาบวรเดช ซึ่งเขาใจวาเปนคาใชจายในการกบฏครั้งนั้น..”

จากคําพิพากษาดังกลาวนี้ แสดงใหเห็นอยางชัดแจงถึงความพยายามของอํานาจเกาที่จะหมุนกงลอ
ประวัติศาสตรใหทวนกระแสกลับไปสูยุคสมัยแหงสมบูรณาญาสิทธิราชยที่ลงหลุมฝงศพไปแลวอีกครั้งหนึ่ง
 - 149 -
นับแตความพยายามของพระยามโนฯ กับพวก จนถึงกบฏบวรเดช และความพยายามเหลานั้น คําพิพากษา
ระบุวาพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวไดมีสวนรวมอยูดวย

ในหนังสือ “พระราชอํานาจ” ของประมวล หนา ๔๐-๔๑ ประมวลฯ ไดยกขึ้นมาอางวาเปน

พระราชดําริของพระปกเกลาฯ แตความจริงคือ ขอเรียกรองของพระองคตอรัฐบาลในขณะนั้น ซึ่งในเวลานั้น
พระองคประทับอยูในอังกฤษ พระองคอางวาเสด็จไปรักษาพระเนตร การเสด็จออกนอกประเทศของ
พระองคในครั้งนั้น ในทางเปดเผยเปนที่รูกันทั่วไปก็คือ เสด็จไปรักษาพระเนตรซึ่งก็เปนขอเท็จจริง แตเปน
ขอเท็จจริงรอง ขอเท็จจริงหลักก็คือทรงออกไปตั้งปอมตอสูทางการเมืองกับรัฐบาลพระยาพหลฯ การตั้งปอม
นอกประเทศตอสูกับรัฐบาลครั้งนั้นพระองคทรงมีทางเลือกอยู ๒ ทาง ซึ่งพระองคทรงกําหนดขึ้นมาดวย
ขัตติยะมานะของพระองคเอง

ทางหนึ่งคือถารัฐบาลยอมคลอยตามความประสงคของพระองคในทางการเมือง ในทุกกรณีที่พระองค
ทรงตั้งเงื่อนไข พระองคก็จะเสด็จกลับประเทศและทรงเปนพระประมุขตอไป แตถารัฐบาลไมยอมตามพระ
ประสงคของพระองค พระองคจะทรงสละราชสมบัติ และพระองคก็ไดทรงใชกลยุทธสละราชสมบัติเปน
เครื่องมือตอสูกับรัฐบาลตั้งแตวาระแรกจนถึงวาระสุดทาย ดังพระราชโทรเลขของพระองคถึงผูสําเร็จราชการ
แทนพระองค(กรมพระนริศฯ) เพื่อแจงใหรัฐบาลทราบ (หนังสือ ที่ ๖/๕๘ กรมเลขานุการในพระองค ลงวันที่
๑๔ ตุลาคม ๒๔๗๗) มีความตอนหนึ่งวาดังนี้

“ฉันไดรับพระราชโทรเลขทรงปรารภถึงการงานอันไดทรงปฏิบัติติดตอกับรัฐบาลและสภา
ผูแทนราษฎรตามเวลาที่ลวงมาแลว สังเกตเห็นปรากฏแนในพระราชหฤทัยวา รัฐบาลและสมาชิกสภาผูแทน
ราษฎรโดยมากรูสึกแนใจวา ไมจําเปนจะตองประนีประนอมตอพระองคไมวาในเรื่องใดๆ ดูที่จะขัด
พระราชดําริเสียทุกอยาง...”

“ทรงพระราชดําริเห็นวาพระองคไมควรจะดํารงราชสมบัติอยูสืบไป เพราะไมเปนประโยชนที่จะปกปกรักษา
ผูหนึ่งผูใดไดเลยแลว จึงสมัครพระราชหฤทัย จะทรงสละราชสมบัติ..”
 - 150 -
หลังจากที่รัฐบาลไดรับแจงพระราชดําริเชนนั้นแลว จึงไดมีหนังสือ สํานักนายกรัฐมนตรี วังปารุสวัน
ที่ ก.๗๐๑๗/๒๔๗๗ ลงวันที่ ๕ พฤศจิกายน ๒๔๗๗ กราบบังคมทูลมีความตอนหนึ่งดังนี้

“...โดยที่ยังไมทราบเกลาฯ ในพระราชประสงคเปนขอๆ ประการหนึ่ง กับอีกประการหนึ่ง ถาหากจะ

มีโทรเลขหรือหนังสือไปมาเพื่อทําการชี้แจงและตกลงในขอราชการที่กลาวนั้น ก็เกรงดวยเกลาฯ วาจะกราบ
บังคมทูลชี้แจงขอเท็จจริง และความคิดเห็นของคณะรัฐมนตรีและสมาชิกสภาผูแทนราษฎรโดยละเอียดละออ
ใหเปนที่พอพระราชหฤทัยไมไดดีกวากับที่จะไดกราบบังคมทูลพระกรุณาดวยวาจา จึงตกลงเชิญเจาพระยาศรี
ธรรมาธิเบศ ประธานสภาผูแทนราษฎร และใหนายนาวาตรีหลวงธํารงนาวาสวัสดิ์ รัฐมนตรี ไปเฝาใตฝา
ละอองธุลีพระบาท เพื่อกราบบังคมทูล ชี้แจงขอเท็จจริงและความคิดเห็นของคณะรัฐมนตรีและ
สมาชิกสภาผูแทนราษฎร ในขอราชการตางๆ”

พระราชดําริประการตอมา ประมวล รุจนเสรี ไดเขียนไวดังนี้

“ประการที่สอง ทรงมีพระราชดําริเห็นวาสภาผูแทนราษฎรในขณะนั้น ยังมิไดเปนผูแทนของราษฎร

อยางแทจริง กรณีที่พระมหากษัตริยทรงยับยั้งรางกฎหมายซึ่งจะตองเปนเรื่องสําคัญและเกี่ยวของกับ
ประชาชน ควรจะไดสอบถามประชาชนหรือตองใชเสียงขางมากถึง ๒ ใน ๓ หรือ ๓ ใน ๔ ของจํานวนสมาชิก
สภาทั้งหมด หรือตองยุบสภา”

ในประเด็นนี้ ตามคําขอครั้งหลังสุดระบุวา เมื่อพระมหากษัตริยทรงทักทวงพระราชบัญญัติฉบับใดลง

มา (มาตรา ๓๙) ใหสภาผูแทนราษฎรตองยุบไปเองโดย อัตโนมัติ หมายถึงยุบตัวเองโดยไมตองมีพระบรมราช
โองการและผูรับสนองพระบรมราชโองการ

พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรี ไดชี้แจงตอสภาผูแทนราษฎรในวันประชุมที่อางถึง

ขางตนวา “การที่จะใหสภาผูแทนราษฎรตองยุบไปเองโดยเหตุที่พระมหากษัตริยทรงทักทวงพระราชบัญญัติ
ฉบับใดลงมานั้น เห็นวาตามระบอบรัฐธรรมนูญทําเชนนั้นไมได” (เพราะอํานาจอธิปไตยเปนของราษฎร ตาม
บทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญ ดังที่บัญญัติไวในมาตรา ๖ วา พระมหากษัตริยทรงใชอํานาจนิติบัญญัติโดย
คําแนะนําและยินยอมของสภาผูแทนราษฎร)
 - 151 -
ประมวลฯ ไดเสนอพระราชดําริประการที่สามวา “ทรงมีพระราชดําริวาการพระราชทานอภัยโทษ
ควรใหสิทธิถวายฎีกาถึงพระองคโดยตรง” และประมวลฯ ไดสรุปวา

“พระราชดําริทั้ง ๓ ประการนี้ รัฐบาลไมเห็นดวย ไมไดรับการตอบกลับมาจากรัฐบาล จนในที่สุด

พระองคทรงประกาศสละราชสมบัติ”

ซึ่งความจริง พระราชดําริหรือขอเรียกรองของพระองคนั้นมีมากกวาสามประการ แตมีถึงสิบประการ

และรัฐบาลไดทําความกระจางกับพระองคทุกประการแลว โดยมีเจาพระยาศรีธรรมาธิเบศ และนายนาวาตรี
หลวงธํารงนาวาสวัสดิ์ ซึ่งไปเขาเฝาพระองคตามหนังสือกราบบังคมทูลที่กลาวถึงขางตน เปนสื่อกลาง
ระหวางพระองคกับรัฐบาลและสภาผูแทนราษฎร

ในประเด็นเรื่องพระราชทานอภัยโทษ ประมวล รุจนเสรี ยกมาเขียนเสมือนวารัฐบาลกีดกันไมใหสิทธิ

ถวายฎีกาถึงพระองค ก็ไมทราบวาทําไมจึงเขียนเชนนั้น หรือวาจะใหสอดรับกับชื่อหนังสือพระราชอํานาจ
โดยขาดสติยั้งคิด ทั้งๆ ที่โดยขอเท็จจริงแลว ความขัดแยงในประเด็นนี้เกี่ยวกับ เงื่อนไขเวลา ดังคําชี้แจงของ
พ.อ.พระยาพหลฯ นายกรัฐมนตรี ตอสภาผูแทนราษฎร ที่อางแลวขางตน ตอนหนึ่งวาดังนี้

“..มีขอแตกตางอันสําคัญอยูก็คือ ตามพระราชประสงคนั้น เมื่อทูลเกลาฯ ถวายฎีกาขึ้นไปแลวจะ

ปฏิบัติตามคําพิพากษาไมไดเลย ไมวาเวลาจะลวงพนไปนานสักเทาใด แตตามรางมาตรานี้ ไดกําหนดเวลาไว
วาถาไมพระราชทานวินิจฉัยในฎีกา เมื่อลวงพนกําหนดก็ถือเสมือนไดทรงปฏิเสธไมพระราชทานอภัยโทษ
และปฏิบัติตามคําพิพากษาไดดังนี้ ปญหาอยูที่วาจะควรกําหนดเวลาหรือไมกําหนดเทานั้น รัฐบาลเห็นควร
กําหนดเวลา (แตพระปกเกลาฯไมตองการใหกําหนดเวลา-สุพจน) ถาเวลาในรางประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา
ความอาญาไมพอ จะขยายใหยาวออกไปอีกก็ได..”

แตอยางไรก็ดี คําขอของพระองคหรือที่ประมวลฯ เรียกวาพระราชดํารินั้น โดยรวมแลวก็เปนดังคํา

อภิปรายของ ร.ต.สอน วงษโต ผูแทนราษฎรจังหวัดชัยนาท อดีตชาวคณะ ร.ศ.๑๓๐ ไดกลาวในที่ประชุมสภา
ฯ ที่อางแลวขางตน ตอนหนึ่งดังนี้
 - 152 -
“..สําหรับความเห็นของขาพเจา เห็นวาตามที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ที่ทรงทักทวงมาโดยคํา
ขอนั้น โดยสวนมากถาจะพูดอางโดยความจริงแลว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไมตองการจะกลับประเทศ
สยาม นี่ขาพเจาพูดโดยความจริงใจ คําขอชนิดนี้ขอชนิดที่ทรงไมตองการที่จะกลับประเทศสยาม เพราะเหตุ
ที่ขอนี้ ถาหากวาคณะรัฐมนตรีและผูแทนราษฎรไดใหไปแลว ไดใหโดยคําขอทุกขอทุกกระทงแลว ขาพเจา
เชื่อวาการเปลี่ยนแปลงการปกครองนั้นที่เปลี่ยนมา คณะราษฎรที่เปลี่ยนแปลงมานั้น แปลวาไมสมประสงค
เลย”
ร.ท.ทองคํา คลายโอกาส ผูแทนราษฎรจังหวัดปราจีนบุรีอดีตชาวคณะ ร.ศ.๑๓๐ กลาวในที่ประชุม
สภาฯ ในคราวเดียวกันนั้น มีความตอนหนึ่งดังนี้

“ในประเทศที่เขามีกษัตริยอยูใตรัฐธรรมนูญ พลเมืองของเขาทุกคนมักจะรูจักวา เดอะคิงแคนดูนัทธิง

อะไรทุกอยางที่พระองคตองการ เขาปฏิบัติถวายพระองคเอง พระองคไมตองเดือดรอน ทีนี้พระราชบันทึก
ของพระองคเอง พระองคตองการใหประเทศเรามีการปกครองอยางประชาธิปไตยอยางประเทศอังกฤษแทๆ
แตพระองคก็บอกไวในนั้นเองบอกแยงในนั้นเองวา จะใหฉันทําอยางพระเจาแผนดินอังกฤษไมได ทีการ
ปกครองละกอจะเอาอยางอังกฤษ แตไมอยากจะเปนอยางพระเจาแผนดินอังกฤษ เพราะฉะนั้นก็เหลือที่จะ
ทนทานเหมือนกัน”

ในหนังสือ “พระราชอํานาจ” ของประมวล รุจนเสรี หนา ๔๔ ในหัวขอรัฐธรรมนูญ ๑๖ ฉบับมีความ

วาดังนี้

“ผูคนโดยทั่วๆ ไป ถูกชี้นําใหเขาใจวา การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรง

เปนประมุข คือการปกครองที่พระมหากษัตริยอยูใตรัฐธรรมนูญ ก็เลยยกฐานะของรัฐธรรมนูญเหนือกวา
ฐานะของพระมหากษัตริย”

ประมวลฯ อธิบายตอไปอีกวา

“ความเขาใจเชนนี้เกิดจากรัฐธรรมนูญกําหนดวา พระมหากษัตริยผูเปนประมุขทรงใชอํานาจ
อธิปไตยตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ และการใชถอยคําภาษาอังกฤษที่วา Constitutional Monarchy”
 - 153 -
แลวประมวลฯ ก็ใหคําอธิบายตอไปวา

“ที่จริงแลวพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขของประเทศ”

ก็ใช ! ไมมีใครเถียง พระองคทรงเปนพระประมุขแหงรัฐ แลวประมวลฯก็อธิบายตอไป

“ผูใดจะลวงละเมิดมิได” นี่ก็ใชเชนกัน ดังที่มีบทบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญมาตรา ๘ ชัดเจนแลววา

องคพระมหากษัตริยทรงดํารงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพสักการะ ผูใดจะลวงละเมิดมิได” ประมวลฯ ยังให
คําอธิบายตอไป

“อยูในฐานะที่สูงกวารัฐธรรมนูญ”

ก็ไมรูวาประมวล รุจนเสรี คิดอยางไร จึงเอาฐานะขององคพระมหากษัตริยไปเปรียบเทียบกับฐานะ

ของรัฐธรรมนูญ ซึ่งเปนกฏกติกาของการปกครองประเทศ (ที่ใครตอใครเหยียบย่ําและฉีกทิ้งกันมาแลวหลาย
ฉบับ นับแตคณะรัฐประหาร ๑๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๐ ของจอมพล ผิน ชุณหะวัณ) ดังที่บัญญัติไวใน
รัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน (รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช ๒๕๔๐) มาตรา ๓ วา “อํานาจ
อธิปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริยผูทรงเปนประมุขทรงใชอํานาจนั้นทางรัฐสภา
คณะรัฐมนตรี และศาล ตามบทบัญญัติแหงรัฐธรรมนูญนี”้ ซึ่งประมวลฯ เองก็ยอมรับในขอความถัดไปจาก
ขอความที่ผมยกมาขางตนวา

“เพียงแตวาจะทรงใชพระราชอํานาจใดๆ ทางนิติบัญญัติ ทางบริหาร ทางตุลาการ ก็ใหเปนไปตาม

บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ” ซึ่งก็สอดคลองกับมาตรา ๘ ของรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบันที่ผมยกมาขางตนนั้น
แลว แตประมวลฯ ยังแสดงความเปน Ultra Royalist ดวยขอความวา

“สวนพระราชอํานาจอื่นๆ ที่กฎหมายรัฐธรรมนูญมิไดบัญญัติไวก็ยังมีอีก โดยเฉพาะ พระราช

ประเพณี ที่จะไดนํามากลาวตอไป”
 - 154 -
นี่ประมวลฯ ตั้งใจหรือไมตั้งใจก็แลวแต ที่ทําความสับสนใหกับผูอานในคําวา “พระราชอํานาจ” กับ
“พระราชประเพณี” เชนเดียวกับคําวา “พระราชอัธยาศัย” ใหผูอานสับสนมาแลว

พระราชอํานาจหมายถึง อํานาจอธิปไตย หรือ อํานาจสูงสุดในแผนดิน ที่พระบาทสมเด็จพระปกเกลา

ฯ ทรงดํารงสืบมาแตพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช องคพระปฐมบรมราชจักรีวงศ ซึ่ง
ปราบดาภิเษกขึ้นครองราชยเมื่อ ๖ เมษายน ๒๓๒๕

พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ทรงเปนรัชทายาทพระองคที่ ๗ ขึ้นเสวยราชยสืบพระราชอํานาจและ

ราชสมบัติตอมา ตั้งแตวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๘ และทรงดํารงพระราชอํานาจตามระบอบ
สมบูรณาญาสิทธิราชย จนถึงวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ จึงไดมีพระบรมราชโองการดํารัสเหนือเกลาฯ สั่ง
วา

“โดยที่คณะราษฎรไดขอใหอยูใตรัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม เพื่อบานเมืองจะไดเจริญขึ้น
และ โดยที่ไดทรงยอมรับตามคําขอรองของคณะราษฎร จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบัญญัติ
ไวโดยมาตราตอไปนี้” และมาตราตอไปนี้มาตรา ๑ ระบุไวอยางชัดเจนวา

“อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย”

พระบรมราชโองการที่ผมยกมาขางบนนี้ เพื่อยืนยันวาองคพระมหากษัตริยแหงพระราชวงศจักรีที่สืบ
พระราชอํานาจสมบูรณาญาสิทธิราชย เหนือกฎหมายมาเปนเวลา ๑๕๐ ปนับแต ๖ เมษายน ๒๓๒๕ จนถึง
๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕ โดยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ ทรงยอมรับตามคําขอรองของคณะราษฎรใหอยูใต
รัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินสยาม นับแตบัดนั้นจนบัดนี้ แตประมวลฯ มาเขียนไปอีกทางหนึ่ง ซึ่งผูที่มี
ความจงรักภักดีที่แทจริงลองพิจารณาเอาเองก็แลวกัน

ประมวลฯ พูดถึงรัฐธรรมนูญ ๑๖ ฉบับ โดยไมนับธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว (ฉบับ

๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๕) อันเปนแมแบบของรัฐธรรมนูญฉบับ ๑๐ ธันวาคม ๒๔๗๕ และฉบับ ๙ พฤษภาคม
๒๔๘๙ ก็ไมทราบวาเพราะเหตุใดจึงไมนับรวมเขาไปดวย แตแนๆ คือทําใหประวัติศาสตรรัฐธรรมนูญขาด
 - 155 -
ตอนไปชวงหนึ่ง และเปนชวงสําคัญที่สุดในระบอบราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ

รัฐธรรมนูญฉบับแรกมีชื่อเต็มวา “พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว
พุทธศักราช ๒๔๗๕” ซึ่งเปนรัฐธรรมนูญที่เปรียบเสมือนพินัยกรรมที่พระมหากษัตริยผูทรงอํานาจอธิปไตย
ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยไดมอบอํานาจที่พระองคทรงอยูใหกับปวงชนชาวสยาม ดังปรากฏอยูใน
มาตรา ๑ ของรัฐธรรมนูญฉบับนั้นวา “อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎรทั้งหลาย”

จากหนังสือ “สุพจน ดานตระกูล โต ประมวล รุจนเสรี เรื่องพระราชอํานาจ”

 - 156 -

บทความเนื่องในวาระ ๗๕ ปการอภิวัฒนการปกครอง แผนลิดลอนปรีดี พนมยงค

ตอนที่ ๑ ความผิดพลาดครั้งแรกหลังการอภิวัฒน

การที่คณะราษฎร หรือ คณะผูกอการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เลือกพระยามโนปกรณนิติธาดา เปน

ประธานคณะกรรมการราษฎร (นายกรัฐมนตรี) นั้นมีผูวิเคราะหวาเพื่อเปนการประนีประนอมกับกลุมพระ
ราชวงศหรือกลุมเจามากขึ้น เพราะพระยามโนเปนผูใกลชิดกับพระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ และภรรยาของ
พระยามโนยังเปนนางสนองพระโอษฐของพระนางเจารําไพพรรณี ทั้งนี้เพื่อจะใหมีการประสานกันระหวาง
คณะผูกอการฯ กับพระปกเกลาฯ จะไดบริหารราชการไปโดยราบรื่น

ในตอนแรก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน พหลโยธิน)หัวหนาคณะผูกอการเปลี่ยนแปลงการ

ปกครอง เสนอพระองคเจาบวรเดช เปนอัครมหาเสนาบดี คือ ประธานคณะกรรมการราษฎร (นายกรัฐมนตรี)
แตที่ประชุมไมเห็นชอบเพราะเห็นวาพระองคเจาบวรเดชจะบริหารไปแบบเผด็จการ ที่ประชุมสวนใหญจึง
เลือกพระยามโนปกรณนิติธาดา ตามที่หลวงประดิษฐมนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)เปนผูเสนอ ซึ่งในที่สุดก็
กลายเปนการหนีเสือ ปะจระเข ซึ่งภายหลังตอมาทานปรีดีฯเองก็ยอมรับวาเปนความผิดพลาดของทานวา

“ขาพเจายอมรับวา ขาพเจาผูเดียวที่ทําผิดในการเสนอคณะราษฎรใหเชิญพระยามโนปกรณนิติธาดา
เปนหัวหนารัฐบาล เพระสมาชิกคณะราษฎรอื่นๆ มิไดคุนเคยกับพระยามโนปกรณฯ มากอนเทากับขาพเจาที่
ไดเคยรวมงานกับทานผูนี้ในการรางกฎหมาย และในการรวมเปนกรรมการสอบไลนักเรียนกฎหมายหลาย
ครั้ง จึงไดมีการสนทนากับทานผูนี้ที่แสดงวาทานนิยมประชาธิปไตย และการปฏิบัติของทานในระหวางเปน
อธิบดีศาลอุธรณนั้นแสดงวา ทานกลาตัดสินคดีโดยมิไดเกรงกลัวอํานาจสมบูรณาฯ ซึ่งนักเรียนกฎหมาย
หลายคนในเวลานั้นไดนิยมชมชอบทาน

ขาพเจาเห็นวาทานมีลักษณะตางกับหยวนซีไข ที่เคยทรยศพระเจาจักรพรรดิกวงสูของจีน ขาพเจามี

ความผิดที่มิไดวิจารณลึกซึ้งวา พระยามโนปกรณฯ เปนบุคคลที่มีซากความคิดแหงระบอบเกาเหลืออยูมาก
แตขาพเจาขอใหความเปนธรรมแกพระยามโนปกรณฯ วา ถาโดยลําพังทานผูเดียวแลว ก็ไมสามารถที่จะ
กระทําการโตรัฐธรรมนูญประชาธิปไตยได หากทานไดรับความสนับสนุนจากบางสวนของคณะราษฎรเองที่
 - 157 -
มีทรรศนะอันเปนซากตกคางมาจากระบอบเกาและบุคคลอื่น ๆ ที่เปนขุนนางเกาที่ไดรับเชิญใหเขามารวม
รัฐบาล

ความผิดพลาดของขาพเจาดังกลาวยอมเปนบทเรียนของศูนยนิสิตนักศึกษาและนักเรียนและชนรุน
ใหมในปจจุบันที่จะไมทําผิดซ้ําอีก”

ตอนที่ ๒ สจฺ จํ

หลังจากที่เปลี่ยนแปลงการปกครองแลว ความสัมพันธระหวางราษฎรกับกลุมเจาก็เริ่มไมราบรื่น และ

ไมเปนไมตรีตอกันเปนเวลานาน ตางฝายตางระแวงซึ่งกันและกัน มีการสงสายลับเฝาดูความเคลื่อนไหว และ
สดับตรับฟงขาวคราวของกันและกันโดยตลอด ทั้งยังปรากฏการณความไมพอใจในหมูพระราชวงศที่มีตอ
คณะราษฎร มีการกลาวรายและโจมตีการอภิวัฒนของคณะราษฎรบอยครั้ง ฝายคณะราษฎร สืบทราบวา ไดมี
พระราชวงศบางองคสองสุมชุมนุมวิพากษวิจารณ ติเตียน บอนทําลายคณะราษฎรดวยประการตาง ๆ จนพระ
ยาพหลพลพยุหเสนา หัวหนาคณะราษฎรอดรนทนไมได จึงไดมีหนังสือกราบทูลพระบาทสมเด็จ
พระปกเกลาฯ ใหทรงทราบวา

“บัดนี้ความปรากฏขึ้นวา ไดมีปากเสียงอันเปนเสี้ยนหนามแกความสงบสุขเกิดขึ้นในหมูพระราชวงศ
ซึ่งถาจะเพิกเฉยเสีย ก็เกรงวาจะเปนเชื้อฝอยใหลุกลามตอไป และครั้นคณะราษฎรจะจัดการปราบปรามเสีย
เอง ก็เกรงจะเปนที่ขุนเคืองพระราชหฤทัย”

พระบาทสมเด็จพระปกเกลาฯ จึงรับสั่งใหเจาพระยาวรพงษพิพัฒน ผูวาราชการพระราชวัง ให

ตักเตือนพระราชวงศ“อยากระทําการใดๆ ซึ่งไมสงบราบคาบ”(รัฐสภาไทย-ประเสริฐ ปทมะสุคนธ)

นอกจากนี้ในวันที่ ๒๗ มิถุนายน คณะราษฎรไดออกแถลงการณอีกฉบับหนึ่งวา

“วามีบางสิ่งบางอยางไมสําแดงใหเดนชัดวา เปนการปลอดภัยโดยแท ถาหากมีการตระหนักตกใจ

หรือเสียหายอะไรบาง ก็ขอใหประชาราษฎรตระหนักในความมุงหมายอันแทจริงของคณะราษฎรวาสรรพ
 - 158 -
กรณีที่จะพึงเกิดขึ้นลวนเปนสิ่งที่มุงความปลอดภัยแหงประชาราษฎรทั้งสิ้น และถามีผูใดแฝงอันธพาล
คณะราษฎรกระทําทุรกรรมใด ๆ ก็ขอใหเขาใจวา มิใชกรรมที่คณะราษฎรประกอบขึ้นเปนอันขาด”

ดังนั้นการสืบสวนเพื่อความมั่นคงนั้น ทางกรมตํารวจก็ไดสงสายออกตระเวนฟงขาวคราวอยู
ตลอดเวลา เพราะยอมเปนธรรมดาที่เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองเกิดขึ้นเชนนี้ ความขัดแยงระหวาง
อํานาจเกากับอํานาจใหมยอมจะตองเกิดขึ้น

และนอกจากการไดขอมูลความขัดแยงดังกลาวแลว การแสดงออกทางดานความคิดเห็น การ

วิพากษวิจารณคณะราษฎรอยางเปดเผย

ทางดานหนังสือพิมพที่แสดงออกนอกจากฉบับที่นําหนังสืออื่น ๆ ก็มีเดลิเมลรายวัน และ

หนังสือพิมพรายวันอีกบาง ซึ่งคณะราษฎรเห็นวาควรจะชี้แจงความเปนจริงใหหนังสือพิมพไปแกไขให
ถูกตองตรงกับขอเท็จจริง

อยางไรก็ดีสมาชิกคณะราษฎรคือนายซิม วีระไวทยะรวมกันกับนายสงวน ตุลารักษ เห็นวาการเสนอ

แกขาว เพื่อใหหนังสือพิมพนั้นแกไขขอความที่ผิดพลาดนั้นไมเพียงพอ เพราะบางครั้งก็แกขาวให แตบางครั้ง
กลับวิพากษวิจารณซ้ําเติมใหอีก จึงไดออกหนังสือพิมพรายวันฉบับหนึ่งชื่อ “สจฺ จํ” ทําหนาที่ตอบบทความ
หรือขอความ ซึ่งคณะบุคคลคณะการเมืองอื่น ไดเขียนตําหนิคณะราษฎรและเขียนบทความคิดความเห็น
ในทางเศรษฐกิจตาง ๆ ใหความรูความเขาใจแกบุคคลทั่วไปที่มีความหวาดสะดุงในเรื่องภัยคอมมิวนิสต แตก็
ปรากฏวาความคิดเห็นในหนังสือ “สจฺ จํ” ตลอดจนขอความที่ตอบโตตอคณะการเมืองอื่น ทําใหหนังสือพิมพ
สจฺจํ ถูกปายสีตั้งแตเรื่อๆ จนแดงจัดขึ้นทุกวัน ในที่สุดก็กลาวหาวาเปนคอมมิวนิสตไปโดยผสมผเสเหตุผล
หลายอยางจนกระทั่งเทียบหนังสือ สจฺ จํ วาตรงกับหนังสือพิมพ Pravda ของโซเวียตรัสเซีย

ความจริงเรื่องหนังสือพิมพ สจฺจํ นี้เมื่อนายซิม วีระไวทยะตั้งใจจะออกหนังสือพิมพเพื่อวัตถุประสงค

ดังกลาว จึงไดขอใหนายปรีดี พนมยงค ตั้งชื่อให นายปรีดีฯ กลาววา ตนนึกไดวามีพระพุทธภาษิตหนึ่งที่วา
“สจฺ จํ เว อมตวาจา” (ความสัจแลเปนวาจาไมตาย) จึงใหชื่อหนังสือพิมพของนายซิมวา “สจฺ จํ” ดวยหวังวา
เปนสําเนียงที่เราใจและเหมาะสมกับพุทธภาษิต หาใชจําแลงหรือแผลงมาจากหนังสือพิมพ Pravda ของโซเวีย
 - 159 -
ตรัสเซียไม

นอกจากนั้นนายซิม วีระไวทยะ ผูนี้เปนผูเลื่อมใสในพุทธศาสนา และมีความเห็นในทางที่จะชวย

เผยแพรพระพุทธศาสนาใหมหาชนเขาใจหลักธรรมที่ถูกตองจึงไดปรึกษาหามิตรสหายและสมณะบางรูปและ
พรอมใจกันจัดตั้ง “พุทธมามะกะสมาคมขึ้น

ปรากฏวาทั้งหนังสือพิมพ สจฺ จํ และพุทธมามะกะสมาคม ซึ่งนายซิมมีสวนเกี่ยวของอยูนี้ ทําใหเกิด

ความเขาใจผิด สงสัยไปในทํานองที่จะเปนบอเกิดชวยเผยแพรลัทธิคอมมิวนิสต พระยามโนปกรณฯ
นายกรัฐมนตรีไดใชโอกาสนี้ขอใหเลิกหนังสือพิมพ สจฺ จํ เสีย นายซิม จึงตกลงใจเลิก และตอมานายซิมได
ลาออกจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ไปประกอบอาชีพอื่น

จึงเห็นไดวาการใสรายปายสีและปลุกผีคอมมิวนิสต มีมากวา ๖๐ ปแลว ไมใชเพียงเกิดขึ้นในยุคนี้

เทานั้น

ตอนที่ ๓. แผนใสรายวาเปนคอมมูนนิสต

สวนเปาหมายที่จะทําลายคณะราษฎรนั้น ฝายอํานาจเกาเห็นวา นายปรีดี พนมยงค (หลวงประดิษฐมนู

ธรรม) ซึ่งเปนมันสมองของคณะราษฎรเปนเปาหมายหลักที่จะองทําลายลงกอน

การที่พระยามโนฯ มอบหมายนายปรีดี พนมยงคทําโครงการเศรษฐกิจแหงชาติ จึงมีผูวิเคราะหวา เปน

แผนเพื่อทําลายคณะราษฎร

“พระยามโนปกรณนิติธาดา จึงไดมอบหมายใหหลวงประดิษฐมนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)เปนผูรางเคา

โครงเศรษฐกิจแหงชาติ ในการที่จะยกรางโครงการเศรษฐกิจนั้น พระยามโนฯ พระยาราชวังสัน พระยาศรี
วิสารวาจา หลวงประดิษฐฯ ไดปรึกษาหากรือกันหลายครั้ง โดยหลวงประดิษฐฯ เสนอวา ในการที่จะบริหาร
ราชการแผนดินนั้น จะตองชวยราษฎรในทางเครษฐกิจกอน แตราษฎรของเราตองการใหรัฐบาลเปนผูนํา
 - 160 -
พระยามโนฯ พระยาศรีวิสารวาจาและพระราชวังสัน ไมไดโตแยง แสดงความพอใจในหลักการของหลวง
ประดิษฐที่เสนอใหทราบนั้น”

“ตอมา พระยามโนฯ ไดบอกหลวงประดิษฐฯวา พระปกเกลาฯ ใหเขาเฝาพรอมดวยพระยาพหลฯ

พระปกเกลาฯ ไดรับสั่งถึงเครษฐกิจของบานเมือง และถามถึงความเห็นของหลวงประดิษฐ หลวงประดิษฐฯ
ไดกราบทูลวาตามแนวที่ไดเคยปรึกษากับพระยามโนฯ พระยาราชวังสัน พระยาศรีวิสารวาจากอน
พระปกเกลาฯจึงรับสั่งชมเชยเห็นชอบดวยและรับสั่งตอไปวา พระองคชอบแบบโซชะลิสต จึงรับสั่งใหหลวง
ประดิษฐฯ ไปจัดการเขียนโครงการเศรษฐกิจขึ้น ครั้งแรกหลวงประดิษฐฯ ยังมิไดเขียนโครงการเศรษฐกิจ
ตอมาพระยามโนฯไดเรงเราใหหลวงประดิษฐฯ เขียนโดยอางวาพระปกเกลาฯ พอพระทัยหลวง ประดิษฐฯ
จึงไดเขียนเคาโครงเศรษฐกิจขึ้น”

“เมื่อรางเคาโครงเศรษฐกิจเสร็จแลว หลวงประดิษฐฯ ก็ไดแจกจายในหมูผูกอการฯ และ

คณะกรรมการราษฎร (คณะรัฐมนตรี)เพื่อใหอานกันกอน จะพิจารณาเห็นชอบหรือไม ถาไมเห็นชอบหรือมี
เหตุผลที่ดีกวา ก็ยอมตามความเห็นสวนมากและขอแกไขได แตเมื่อไดรับแจกไปแลว พระยามโนฯไมเห็น
ดวย” (คําพิพากษาคีดกบฏ พ.ศ.๒๔๘๒)

คณะรัฐมนตรีไดตั้งคณะกรรมการพิจารณาโครงการเศราฐกิจแหงชาติขึ้น เรียกวา “คณะกรรมานุการ

พิจารณารางเคาโครงเศรษฐกิจแหงชาติ” มีจํานวน ๑๔ นาย พระยามโนฯเปนประธาน มีพระยาศรีวิสารวาจา
พระยาราชวังสัน นายปรีดี พนมยงค เปนตน และพรายมโนฯ ยังไดขอให ม.จ. สกลวรรณากร วรวรรณ ทรง
รวมเปนกรรมมานุการดวย

ในที่ประชุมคณะกรรมานุการ มีความเห็นแบงเปน ๒ ฝาย ฝายขางมากซึ่งรวมทั้ง ม.จ. สกลวรรณากร

สนับสนุนเคาโครงเศรษฐกิจฯ ของนายปรีดี พนมยงค อีกฝายหนึ่งซึ่งเปนเสียงขางนอย โดยมีพระยามโนฯ
เปนหัวหนามีความเห็นคัดคาน
 - 161 -
แตพระยามโนฯ นําเคาโครงเศรษฐกิจไปใหคณะรัฐมนตรีลงมติไมยอมรับโครงการเศรษฐกิจแหงชาติ
ที่ผานคณะกรรมานุการมาแลว

ในเวลาตอมาก็ปรากฏวา โครงการเศรษฐกิจฯ ที่นายปรีดี พนมยงค ไดรางขึ้น โดยการสนับสนุนของ

พระยามโนฯกับพวก รวมทั้งพระปกเกลาฯ ที่เรงเราให นายปรีดี พนมยงค รางขึ้นนั้น ไดถูกโจมตีอยางหนัก
มีการปลุกขาวทางหนังสือพิมพ ใหประชาชนเห็นวาเคาโครงการเศรษฐกิจฯนั้นเปนคอมมิวนิสตจะชักจูง
ประเทศไปสูหายนะ

ตอนที่ ๔.ถูกบังคับใหออกนอกประเทศ

ในที่สุด พระปกเกลาฯ ก็ทรงคัดคานและทรงพระราชวิจารณเคาโครงการเศรษฐกิจแหงชาติวาเปน

คอมมิวนิสตและพระยามโนฯ ไดพิมพพระราชวิจารณแจกจายไปทั่วรวมทั้งหนังสือพิมพรายวันลงขอความ
พระราชวิจารณติดตอกันเปนเวลาหลายวัน ภายหลังที่ผลักดันนายปรีดี พนมยงคออกไปยังตางประเทศแลว

ความตอนหนึ่งในพระราชวิจารณวา
“แตมีขอความอันหนึ่งที่เห็นไดชัดเจนไมตองสงสัยวา โครงการนี้เปนโครงการอันเดียวกันอยางแนนอน
กับที่ประเทศรัสเซียใชอยู สวนใครจะเอาอยางใครนั้นขาพเจาไมทราบ สตาลินจะเอาอยางหลวงประดิษฐฯ หรือ
หลวงประดิษฐฯ จะเอาอยางสตาลิน ก็ตอบไมได ตอบไดขอเดียววา โครงการเศรษฐกิจทั้งสองนี้เหมือนกันหมด
เหมือนกันจนรายละเอียด เชนที่ใชและรูปแบบวิธีการกระทํา จะผิดกันก็แตรัสเซียนั้น แกเสียเปนไทย หรือไทย
แกเสียเปนรัสเซีย ถาสตาลินเอาอยางหลวงประดิษฐฯ ขาวสาลีแกเปนขาวสาร หรือขาวสารแกเปนขาวสาลี
รัสเซียเขากลัวอะไร ไทยก็กลัวอยางนั้นบาง รัสเซียเขาหาวิธีตบตาคนอยางไรไทยก็เดินวิธีตบตาคนอยางนั้น”

การที่พระยามโนฯ กับพวกไดโจมตีเคาโครงเศรษฐกิจของ นายปรีดี พนมยงคตลอดจนนําเอาพระราช

วิจารณเคาโครงเศรษฐกิจฯ ออกเผยแพร เปนการปลุกผีคอมมิวนิสตขึ้นเลนงาน นายปรีดีฯ ไดทําใหความ
ขัดแยงระหวางอํานาจเกาหรืออนุรักษนิยม เปนเหตุหนึ่งที่ทําให พระยามโนฯตองการขับนายปรีดี พนมยงค
ใหพนจากวงการเมือง และการที่พระยามโนฯ สามารถเขาใกลพระยาทรงสุรเดช ผูนําฝายทหารที่สําคัญของ
คณะราษฎรได หรือจะกลาววาทําการสลายคณะราษฎรไดระดับหนึ่ง
 - 162 -
แผนการใชโครงการเศรษฐกิจฯ เปนเครื่องมือในการโคนนายปรีดีฯ จึงไดเกิดขึ้น จนสามารถขับนาย
ปรีดีฯ ใหออกไปตางประเทศไดสําเร็จในเวลาตอมา

สวน นายปรีดี พนมยงค นั้นไดแถลงในที่ประชุมคณะรัฐมนตรีวา เมื่อตนเองเปนฝายขางนอยใน

คณะรัฐมนตรี ก็ขอลาออกจากคณะรัฐมนตรีตามวิถีทางประชาธิปไตย โดยจะนําเคาโครงเศรษฐกิจฯ นั้น
เสนอตอราษฎรในการเลือกตั้ง ส.ส.ซึ่งปรายปรีดี หวังจะสมัครรับเลือกตั้งในการเลือกตั้งที่จะมีขึ้น

ในระยะนั้นสถานการณทางการเมืองทวีความตึงเครียดยิ่งขึ้น เนื่องจากความขัดแยงในปญหาโครงการ
เศรษฐกิจฯ ของนายปรีดี พนมยงค จนกระทั่งขาวการเนรเทศนายปรีดีไปตางประเทศ นอกจากนั้นยังมีความ
ขัดแยงที่ตามมาอีกหลายปญหา ประกอบกับทาทีของรัฐบาลที่แสดงออก เปนเหตุใหความขัดแยงขยายตัว
ออกไปมากยิ่งขึ้น ทั้งระหวางสมาชิกสภากับรัฐบาล ระหวางสมาชิกดวยกัน แมแตภายในรัฐบาลก็แตกเปน ๒
ฝาย โดยเฉพาะตัวนายกรัฐมนตรีนั้น สมาชิกสภาสวนมากไมพอใจ แตทั้ง ๆ ที่ความปนปวนมาถึงขึ้นนี้แลว ก็
ยังไมเปนที่พอใจของพระยามโนฯ

พอวันที่ ๓๐ มีนาคม ๒๔๗๕ สมาชิกสภาที่เดินทางมาสภาเพื่อเขาประชุมก็ถูกพระยามโนฯ ใชอํานาจ

ทางการทหารของพระยาทรงสุรเดช ทําการคนอาวุธทุกคน ไมเวนแมแต พล.ร.ต.พระยาศรยุทธเสนี รอง
ประธานสภาผูแทนราษฎร

แตคราวนี้สมาชิกสภาผูแทนฯ ฝายพลเรือนไดลุกขึ้นซักไซไลเลียงรัฐบาลอยางเกรี้ยวกราดในวันตอมา

หลังจากนั้นในการประชุมสภา ในวันศุกรที่ ๓๑ มีนาคม หลวงเดชาติวงศวราวัฒนสมาชิกสภาผูแทนฯ

ไดยื่นญัตติดวน เรื่องอํานาจในการตรวจคนอาวุธสภาผูแทนฯ ซึ่งพระยามโนฯ รับวาตนเปนผูสั่งไปเอง เพื่อ
รักษาความปลอดภัยของทุกฝาย

จึงถูกสมาชิกสภาผูแทนฯ อภิปรายปญหานี้กันอยางรุนแรง จนตองยอมถอนทหารออกไปจากสภา

ผูแทนราษฎร
 - 163 -
ตอนที่ ๕. ตนแบบเผด็จการ

นายจรูญ สืบแสง ลุกขึ้นอภิปราย กรณีที่พระยามโนฯ ใหทหารมาตรวจคนอาวุธสมาชิกสภาผูแทนฯวา

“แรกเริ่มเริ่มก็พกอาวุธปนกันได แตการพกมิไดหาเรื่องจะยิงกัน เปนการพกเพื่อปองกันตัวและแต
กอนก็มิไดมีการตรวจคน ทําไมเพิ่งจะมารูสึกเกรงกลัวกันในเวลานี้เอง และไดทราบวาเวลานี้ นายกรัฐมนตรี
ไดอพยพไปอยูในวังปารุสกวัน เพราะเหตุใด เพราะกลัวจะถูกยิงหรือ ?

ทหารที่เอามารักษาการตามความที่ตกลงกันไวแตดั้งเดิมมีวาจะปองกันอันตรายแกสมาชิกของสภา
ไมใหคนขางนอกมาทําอันตรายแกสมาชิก มาบัดนี้เอาทหารมารักษาปองกันมิใหสมาชิกทําอันตรายซึ่งกันและ
กัน ตัวขาพเจาเองก็รูสึกวาถูกหมายหนาไววาจะเปนผูกระทําการรุนแรงนี้ ความจริงสําหรับการชนิดนี้
ขาพเจาในเกียรติยศของลูกผูชายจะให Assuranace วาจะไมกระทําการรุนแรง ถาจําเปนแลวก็เลนอยางที่
เรียกวา Frairplay เชนกับวาตองการยิงหรือทํารายพระยามโนฯ พระยาศรีฯ หรือนายประยูร เปนตน ก็จะ
บอกใหรูตัววาจะยิ่งเลนอยางยุติธรรมไมทําอยางที่วา “ลอบกัด”

อีกประการหนึ่ง การที่จะยิงกันในสภานั้นไมใชของดี ซึ่งขาพเจาเองก็รูดี ก็เชนนั้นจะทําใหเปนที่เสื่อม

ทรามขายหนาทําไม เพราะนอกจากจะกระทําความระส่ําระสายภายในแลว ตางประเทศเขารูก็จะดูถูกได
ทหารที่เอามานี้ดูเหมือนวาไมไดเอามาเพื่อรักษาการณ แตเอามาเพื่อทาทายใหรบ ซึ่งใครจะรูสึกอยางไร
อํานาจที่บังคับบัญชาทหารเชนนี้เปนอํานาจอยางติตเตเตอร ผิดกับการปกครองอยางที่มีรัฐธรรมนูญเมื่อ
คราวกอนี้ก็ครั้งหนึ่ง คือ เมื่อวันพุธมีประชุมพิเศษ คณะรัฐมนตรีนึกวาจะมีโหวตคอนฟเดนซ

สังเกตดูทหารเขามาอยูมาก ตามบริเวณขางนอก และดูเหมือนเอาลูกบอมสมาดวยสําหรับคอยระวัง

เวลาโหวต การที่ทําเชนนี้เพราะอะไร เพื่อเอาอํานาจที่ไดขาววาจะมีโหวตคอนฟเดนซนั้น นําทหารเขามาเพื่อ
จะลมสภาหรือ ? ทําเชนนี้ถูกอยูหรือ ขาพเจาเห็นวาที่รัฐมนตรีทํานั้นไมถูกกับรัฐธรรมนูญ เปนการผิดเพราะ
การหามสมาชิกสภาผูแทนราษฎรนั้น ยอมทําไดดวยอํานาจของสภาทําไมคณะรัฐมนตรีจึงไดใชอํานาจโดยไม
ชอบธรรมเชนนี้ มี Reason อยางใด”
 - 164 -
นายควง อภัยวงศ (หลวงโกวิทอภัยวงศ) อภิปรายวา การกระทําครั้งนี้ผิดมาก รูสึกวาคณะรัฐมนตรีจะ
กลับกลายเปนดิตเตเตอรไปเสียแลว อํานาจสภายอมอยูเหนือคณะรัฐมนตรี ซึ่งทราบกันดีอยูทุกคนแลว การ
กระทําครั้งนี้ทําใหเกิดความระส่ําระสาย อับอายขายหนาเพราะไหนหนังสือพิมพจะนําไปลงเปนการรัฐมนตรี
ใชอํานาจไมชอบดวยทางทหาร จึงอยากใหนายกรัฐมนตรีแถลงในเรื่องนี้วา เหตุใดจึงไมไววางใจเรา หรือจะ
เดินแบบดิตเตเตอรชิปก็ใหรูกันไป (รายงานการประชุมสภาผูแทนราษฎร พ.ศ.๒๔๗๕)

ยังมีสมาชิกสภาอีกหลายคน ติเตียนการกระทําของรัฐบาลวาไมสมควรอยางยิ่ง ในที่สุดที่ประชุมสภา

ไดลงมติวา ในสภานั้น ประธานสภาเปนผูมีอํานาจสูงสุด ผูใดจะมาสั่งการอยางหนึ่งอยางใด เชน การตรวจ
คนอาวุธสมาชิกสภาเชนนี้ ยอมทําไมได

ในวันนั้น เจาพระยาพิชัยญาติ ประธานสภาไมไดมาประชุม พล.ร.ต.พระยาศรยุทธเสนี ทําการแทน

ไดยอมรับตอที่ประชุมสภาวา ตอไปจะไมใหผูอื่นมาใชอํานาจในสภาเชนนี้อีก

การเอาทหารมาควบคุมสภาผูแทน ฯ และยังใหทหารคนอาวุธสมาชิกสภาผูแทนราษฎรอีกดวย ทั้ง ๆ

ที่มีตํารวจสภาอยูแลว นับวาเปนพฤติการณของเผด็จการโดยแท

สถานการณไดกาวเขาสูขั้นวิกฤติเชนนี้ แทนการดําเนินการตามระบอบประชาธิปไตย พระยามโน

ปกรณฯ กลับแกปญหาดวยการทํารัฐประหาร ยึดอํานาจ ประกาศปดสภา งดใชรัฐธรรมนูญพรอมกับยุบ
คณะรัฐมนตรีเสีย

ไดมีผูวิจารณกันมากวา การกระทําของพระยามโนปกรณนิติธาดานี้เปนการถอยหลังเขาคลอง และ

เปนตนแบบใหแกนักเผด็จการทั้งหลายตอมา อาทิ จอมพล ป.พิบูลสงคราม, จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต, จอมพล
ถนอม กิตติขจร, ผิน ชุณหะวัน ลวนตางก็ใชการกระทํารัฐประหารแกปญหาบานเมืองทั้งสิ้น
 - 165 -
ตอนที่ ๖. พ.ร.บ.วาดวยคอมมิวนิสต
วันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ พระยามโนปกรณนิติธาดา ก็ประกาศกฤษฎีกาโดยพระบาทสมเด็จ
พระปกเกลาฯ ไดลงพระปรมาภิไธย ปดสภาผูแทนฯ และงดใชรัฐธรรมนูญบางมาตรา ใหยุบคณะรัฐมนตรี
ปจจุบันเสีย และใหจัดตั้งรัฐบาลใหม โดยใหพระยามโนปกรณนิติธาดาเปนนายกรัฐมนตรี กับใหรัฐมนตรีซึ่ง
วาการกระทรวงตาง ๆ อยูในเวลานั้น เปนคณะรัฐมนตรีโดยตําแหนง

กลาวใหชัดเจนก็คือ ใหรัฐมนตรีที่เปนคณะราษฎรบางคนที่ขัดแยงกับพระยามโนฯและพวก พน

ตําแหนงรัฐมนตรี เอาไวแตพวกขุนนางเกา

นับไดวา การทํารัฐประหาร ๑ เมษายน ๒๔๗๖ ของพระยามโนฯ ครั้งนี้เปนรัฐประหารครั้งแรกของ

การปกครองระบอบประชาธิปไตย การประกาศกฤษฎีกาปดสภา เปนการขัดตอรัฐธรรมนูญเพราะไมมี
บทบัญญัติใหทําได

ภายหลังประกาศกฤษฎีกาปดสภาและงดใชรัฐธรรมนูญบางมาตราแลว พระยามโนปกรณนิติธาดาได
จัดตั้งรัฐบาลชุดใหมขึ้นทันที บุคคลสําคัญที่รวมรัฐบาลก็ไดแกขุนนางเกาทั้งสิ้น อาทิพระยามโนปกรณนิติ
ธาดา นายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีวาการกระทรวงการคลัง ๒.พลเรือโทพระยาราชวังสัน เปนรัฐมนตรีวาการ
กระทรวงกลาโหม ๓.พระยาศรีวิสารวาจา เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงตางประเทศ ๔.เจาพระยาวงศานุ
ประพันธ เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงเกษตราธิการ ๕.เจาพระยาธรรมศักดิ์มนตรี เปนรัฐมนตรีกระทรวง
ธรรมการ ๖.พระยาแสนยมดีศรีบริบาล เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ๗. พระยาเทพวิฑูรพหุลศรุ
ตาบดี เปนรัฐมนตรีวาการกระทรวงยุติธรรม

รัฐมนตรีวาการชุดใหมนี้เปนขุนนางเกาทั้งสิ้น เปนเจาพระยาและพระยา สวนสมาชิกของคณะราษฎร

เปนรัฐมนตรีลอยทั้งหมด

รัฐบาลไดแถลงการณวามีความจําเปนที่ตองปดสภา ตั้งคณะรัฐมนตรีใหมและรอการใชรัฐธรรมนูญ
บางมาตราก็เพราะ
 - 166 -
“ในคณะรัฐมนตรี ณ บัดนี้เกิดแตกกันเปนสองพวกมีความเห็นแตกตางกัน และไมสามารถที่คลอย
ตามกันได ความเห็นขางนอยนั้น ปรารถนาที่จะวางนโยบายเศรษฐกิจไปในทางอันมีลักษณะเปนคอมมิวนิสต
ความเห็นสวนมากนี้เห็นวานโยบายเชนนั้นเปนการตรงกันขามกับขนบธรรมเนียมประเพณีของชาวสยาม
และเปนที่เห็นกันไดแนนอนทีเดียววา นโยบายเชนนั้นอาจนํามาซึ่งความหายนะแกประชาราษฎรและเปน
มหันตภัยแกความมั่นคงของประเทศ

ฐานะแหงความเปนอยูเชนนี้ จะปลอยใหคงเปนอีกตอไปไมไดแลว ความปลอดภัยของประชาชนเปน

กฎหมายอันสูงสุด รัฐบาลจึงตองปดสภา และตั้งคณะรัฐมนตรีใหม”

งานชิ้นแรกของรัฐบาลรัฐประหาร ก็คือ ประกาศใชพระราชบัญญัติวาดวยคอมมิวนิสตในวันที่ ๒ เมษายน

๒๔๗๖ รุงขึ้นจากวันรัฐประหาร ๑ วัน จึงเชื่อกันวาไดมีการตระเตรียมรางกฎหมายนี้ไวกอนวันยุบสภาแล
พ.ร.บ.วาดวยคอมมิวนิสตนี้ พระปกเกลาฯ ลงพระนามใหโดยไมไดผานสภาผูแทนราษฎร ซึ่งเปนการ
ขัดตอรัฐธรรมนูญ จึงมีฐานะเชนเดียวกับประกาศคณะปฏิวัติของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต

แตประกาศของจอมพลสฤษดิ์ ประกาศตรง ๆ วา เปนประกาศของคณะปฏิวัติ ไมไดเขียนคลุมเครือวา

เปนพระราชบัญญัติ

แตแมกระนั้น กฎหมายฉบับนี้ก็ยังใชบังคับมาไดถึง ๑๔ ป เพิ่งมายกเลิกเมื่อป ๒๔๘๙

เมื่อจัดตั้งรัฐบาลใหมภายหลังปดสภาของพระยามโนปกรณนิติธาดาแลว รัฐบาลไดถือโอกาสปด
หนังสือพิมพหลายฉบับ ทั้งระยะสั้นและระยะยาว แมแตหนังสือพิมพประชาชนของ หมอมเจาวรรณ ไวทยา
กร ซึ่งมี กุหลาบ สายประดิษฐเปนบรรณาธิการ เนื่องจากรัฐบาลมองหนังสือพิมพเหลานั้นวาสนับสนุน
คณะราษฎร เปนเสี้ยนหนามตอแผนดิน และบางฉบับสนับสนุนเคาโครงเศรษฐกิจของนายปรีดี พนมยงค
บางฉบับเปนคอมมิวนิสต

งานชิ้นโบวดําชิ้นหนึ่งของพระยามโนฯ ภายหลังรัฐประหาร ไดแก การเนรเทศนายปรีดี พนมยงคไป

ประเทศฝรั่งเศส
 - 167 -
ตอนที่ ๗. ทานปรีดี เดินทางออกไปนอกประเทศ

พระยามโนปกรณนิติธาดา ไดใหนายปรีดี พนมยงคไปพบทีวังปารุสกวัน และขอรองแกมบังคับให

นายปรีดีฯ เดินทางออกไปนอกประเทศ โดยอางวาเพื่อความปลอดภัยโดยรัฐบาลจะออกคาใชจายระหวางอยู
ในตางประเทศใหปละ ๑,๐๐๐ ปอนด ซึ่งนายปรีดีฯ ไมมีทางเลือก จึงตองยอมเดินทางไปประเทศฝรั่งเศส

ครั้นถึงวันที่นายปรีดีฯ จะตองเดินทางออกแผนดินไทย ในวันที่ ๑๒ เมษายน ๒๔๗๖ วันนั้นที่ทาเรือ

บีไอ ฝูงชนไดพากันชุลมุนกันอยางคับคั่งโดยไมตองมีใครไปกะเกณฑมีทั้งนักการเมืองระดับรัฐมนตรี
สมาชิกสภาผูแทนราษฎร ขาราชการ พอคาประชาชนและแมกระทั่งภิกษุสามเณรและลูกเสือ

รายงานขาวหนังสือพิมพหลักเมือง ฉบับวันที่ ๑๓ เมษายน รายงานวา

“ความที่ประชาชนไปชุมนุมกันอยางมากมาย ณ ทาเรือแหงนั้น ทําเอาบริษัทตกใจกลัววาทรัพยสินจะ

เสียหายอันเนื่องมาจากการเบียดเสียดของฝูงชน จึงใหคนยามปดประตูเสีย จนเกิดตอลอตอเถียงกันขึ้น
ระหวางประชาชนกับเจาหนาที่บริษัทถึงกับจะใชกําลังปะทะกันทีเดียว แตเรื่องก็เรียบรอยลงไดเมื่อพระยา
พหลพลพยุหเสนา ขอรองใหบริษัทเปดประตูใหประชาชนเขาไปสงนายปรีดีฯ ไดถึงทาเรือโดยทานรับรองจะ
ใชคาเสียหายใหบริษัทถาหากมีความเสียหายเกิดขึ้น”

หนังสือพิมพหลักเมืองยังไดรายงานวา ประชาชนที่หลั่งไหลไปสงหลวงประดิษฐมนูธรรมที่ทาเรือ บี
ไอวันนี้ไมต่ํากวา ๓-๔ พันคน ในจํานวนนี้มีบุคคลขั้นรัฐมนตรีหลายทาน เชน พระยาพลพลพยุหเสนา พระ
ยามานวราชเสวี หลวงศุภชลาศัย หลวงพิบูลสงคราม นายแนบ พหลโยธิน นายตั้ว ลพานุกรม หลวงเดช
สหกรณ พระยาฤทธิ์อัคเนย พระประศาสนพิทยายุทธ

สวนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรก็มีหลายสิบคน เชน

หลวงแสงนิติศาสตร,พระวุฒิศาสตรเนติญาณ,พระยานิติศาสตรไพศาล,นายมานิต วสุวัต,นายดิเรก ชัยนาม,

นายจรูญ สืบแสง,นายจรูญ ณ บางชาง,หลวงชํานาญนิติเกษตร, นายทวี บุญเกตุ,นายชุน ปณฑานนท, นาย
 - 168 -
สงวน ตุลารักษ, นายซิม วีระไวทยะ,นายหงวน ทองประเสริฐ,นายวิเชียร สุวรรณทัต, หลวงธํารงนาวาสวัสดิ,์
หมอมหลวงอุดม สนิทวงศ,นายวิลาศ โอสถานนท,นายบรรจง ศรีจรูญ,หลวงอรรถกิตติกําจร,หลวงอรรถสาร
ประสิทธิ,์ หลวงทัศนัยนิยมศึก เปนตน

หนังสือพิมพไดรายงานตอไปวา เมื่อจวนจะถึงเวลาเรือออก เจาคุณพหลฯ ก็ไดนําพวงมาลัยไปสวม

ใหแกนายปรีดีฯ ซึ่งเปนภาพที่ประทับใจมากสําหรับคนที่รักและเคารพนายปรีดีฯ ตอจากนั้นผูที่เปนเพื่อนฝูง
และลูกศิษยลูกหาทั้งทหารบก ทหารเรือและพลเรือน ตางก็เขาสัมผัสมือกับนายปรีดี พนมยงค เมื่อหมดพิธี
แลวนายปรีดีฯ จึงเดินขึ้นบันไดเรือและครั้นแลวเสียงไชโยก็ดังขึ้นอยางกึกกองเมื่อเรือไดเคลื่อนที่ออกจากทา
มุงออกสูทะเลลึกตรงไปยังสิงคโปร

หนังสือพิมพอีกฉบับหนึ่งคือ ศรีกรุง ฉบับวันที่ ๑๓ เมษายน รายงานในเนื้อขาววา

“รัฐมนตรีเปนอันมาก สมาชิกสภาผูแทนราษฎร ขาราชการ ทหารบก ทหารเรือ ตํารวจ พลเรือน พอคา

คหบดี นักเรียน ลูกเสือไทย ลูกเสือแขก พระภิกษุ สามเณร นักบวชฝรั่ง ประชาชนทุกชั้นทุกภาษา ทั้งหญิง
ชาย ผูใหญและเด็ก ประมาณ ๓,๐๐๐ คนไปสงหลวงประดิษฐมนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)ดวยน้ําตาอาบไหล
พรากไปตาม ๆ กันเปนสวนมาก เสียงไชโยกึกกองกังสดาลนับครั้งไมถวน จนกระทั่งเรือโกลาเคลื่อนออกลับ
ตาไป

การสงหลวงประดิษฐมนูธรรมออกจากกรุงเทพฯ ไปประเทศฝรั่งเศส ณ วันที่ ๒ เมษายน พุทธศักราช

๒๔๗๖ นั้น เปนประวัติการณแหงการสงไดครั้งหนึ่งตั้งแตไดมีการสงอําลาซึ่งกันและกันมา การสงเขายอมวา
ถึงแมจะมีการรองไหก็เฉพาะในวงศาคณาญาติและมิตรที่สนิทสนมกันเทานั้น แตการสงคราวนี้มองดูหนา
ใคร ๆ เกือบเห็นน้ําตาไหลหรือหลอหนวยหรือดวงตาแดงกร่ําไปเกือบทุกคน บางคนถึงกับสะอึกสะอื้น ฟูม
ฟายก็มี แมพระยาพหลฯ ผูเปนประธานในที่นั้นและตัวหลวงประดิษฐ เองก็กล้ํากลืนน้ําตาไวไมอยู ผูที่ไปสง
ถึงสิงคโปรรวมสามคน คือ หลวงทัศนัยนิยมศึก ร.ท.ทวน วิชัยขัทคะ และนายจรูญ สืบแสง

พระยาพหลฯ ไดสวมพวงมาลัยอันรอยกรองอยางวิจิตรใหแกหลวงประดิษฐฯ แลวทั้งสองก็กอดร่ําลา

กลมไปกลมมาราว ๕ นาที เสียงไชโยก็ระเบิดออกมาอยางสนั่น เสียงรองไหของสตรีเขาแทรกประดุจฆอง
ไชย เสียงสะอึกสะอื้นของหลายคนประดุจดนตรีบรรเลง พรอมกันนั้นตางชูหมวกและผาเช็ดหนากวัดแกวง
 - 169 -
ประดุจธงสะบัด กลองถายรูปรอบขางไดกระทําหนาที่กันจาละหวั่น ครั้นแลวพวกกอการเปลี่ยนแปลงการ
ปกครอง ซึ่งรวมตายกันมากับหลวงประดิษฐ ทั้งทหารบก ทหารเรือและพลเรือน ก็เขากอดและจับมือดวย
ความอาลัยทั้ง ๆ ที่มีน้ําตาบางไมมีบาง

ตอไปนี้หลววประดิษฐฯ ก็เดินขึ้นสะพานเรือจับมือสําแดงความอาลัยกับผูไปสงตลอดทางเสียไชโย
ไมขาดสายจนกระทั่งเขาไปหองอาหาร ซึ่งมิตรสหายไดจัดของวางไวรับ ตอนนี้ก็ไดกอดร่ําลากันพักใหญอีก
บางคนไดสวมกอดหลวงประดิษฐฯ เชนหลวงวิจิตรวาทการ พระสารศาสนประพันธ เปนอาทิ บางคนขอจับ
มือดวยความศรัทธา

เมื่อหลวงประดิษฐฯ ไดกราบลามารดาของทานอีกแลวก็ออกจากหองอาหารขึ้นไปบนหองโถงบนเรือ
ไดมีการลากันกับคณะราษฎรผูกอการทั่วหนา และพอพระยาพหลฯ ตามขึ้นไปจูบสั่งลาเปนครั้งสุดทายก็พอดี
อาณัติสัญญาณเรือออก

ตอไปนี้ มหาชนก็ยืนรอกันที่สะพานชานชาลา เพื่อรอสงเวลาเรือกลับลําแลนผานทาอีกครั้ง เวลา

๑๖.๓๐ น.เศษ เรือโกลาแลนผานทาเรือบีไอหลวงประดิษฐ และคณะก็แกวงโบกผาเช็ดหนา พูดขอลากอน
ฝายผูสงก็โบกตอบและเปลงเสียงไชโย กึกกองจนกระทั่งเรือลับตาหายไป

ตอนที่ ๘. ยึดอํานาจคืนสูสภา

พระยาพหลฯ ไดเดินทางไปราชการตางจังหวัดกอนที่จะมีการสั่งปดสภา และเมื่อกลับมาแลวได

ขอรองใหพระยามโนฯ เปดสภาหลายครั้งแตไมสําเร็จ เห็นวาจะอยูรวมคณะตอไปก็เสื่อมเสีย จึงลาปวย

ตอมาราว ๒ อาทิตย พระยาทรงสุรเดช พระยาฤทธิ์อัคเนย พระประศาสนพิทยายุทธ ไดปรึกษาหารือ

กับพระยาพหลฯ ใหลาออกจากราชการทหารและกรรมการราษฎร (รัฐมนตรี)ดวยกัน

การลาออกครั้งนี้ พระยาพหลฯ ประสงคจะลองพระทัยพระปกเกลาฯ วาถาไมเห็นดวยก็จะรับสั่งและ

เรียกไปสอบถาม แตปรากฏวาทรงอนุญาตใหลาออกเลยทีเดียว แลวทรงโปรดเกลาแตงตั้งพระยาพิชัย
 - 170 -
สงคราม เปนรัฐมนตรีและรักษาการณผูบัญชาการทหารบก ใหพระยาศรีสิทธิสงครามเปนรัฐมนตรีและ
รักษาการเจากรมยุทธการทหารบก

นับจากที่พระยามโนฯ ทําการยึดอํานาจแลว ไดมีตํารวจมาลอมอยูรอบ ๆ บานทําใหพระยาพหลรูสึก

วาจะตองมีภัยแน จะหนีไปก็ไมได เพราะมีเงินติดตัวแค ๒๗ บาท พระยาพหลไดเชิญหลวงชํานาญยุทธศิลป
กับหลวงอํานวยสงครามมาที่บาน เลาเรื่องใหฟงและตอมาไดตาม หลวงพิบูลสงคราม(แปลก พิบูลสงคราม)
มาเลาเรื่องใหฟง หลวงพิบูลสงครามบอกวารูเรื่องหมดแลว และจะตองยึดอํานาจการปกครองคืน เปนการ
ปราบปรามการตอตานการปฏิวัติ แตพระยาพหลฯ จะตองยอมรับเปนผูนําทําการยึดอํานาจ

เชาตรูวันที่ ๒๐ เมษายน ๒๔๗๖ คณะนายทหารภายใตการนําของพระยาพหลฯ หลวงพิบูลสงคราม

และหลวงศุภชลาศัย ก็ไดเขายึดอํานาจการปกครอง ซึ่งไดเตรียมการไวตั้งแตคืนวันที่ ๑๙ เมษายน

ประกาศแถลงการณในนามของพระยาพหลพลพยุหเสนา หลวงพิบูลสงคราม เลขานุการฝายทหารบก

และหลวงศุภชลาศัย เลขานุการฝายทหารเรือ เปนการยึดอํานาจคืนจากฝายตอตานการปฏิวัติเพื่อใหคืนสู
สภาพเดิมกอนวันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ รวมเปนเวลา ๘๐ วัน ที่อธิปไตยของไทยตองตกไปอยูในระบอบเผด็จ
การจึงไดกลับคืนสูประชาธิปไตยอีกครั้งหนึ่ง

พอ ๗ โมงเชาเศษ น.อ.พระยาศราภัยพิพัฒน โดดลงจากรถอยางรีบดวน กระหืดกระหอบเรียนเจาคุณ

มโนฯ ใหหนีเขาไปอยูในความคุมกันของสถานทูตอเมริกันซึ่งอยูเบื้องหนา โดยไดติดตอโทรศัพทไวแลว
ทางสถานทูตเขาไมขัดของใหรีบไปเสียเดี๋ยวนี้ขือรอชาไปพวกกอการจะมารวบตัวไป

ในตอนเชาเวลา ๐๙.๐๐ น. ขบวนการรถรบ และรถบรรทุกในความควบคุมของหลวงกาจสงคราม

หลวงสังวรยุทธกิจ และ ร.อ.ทวน วิชัยขัตคะ ก็เขาไปที่บานพระยามโนปกรณนิติธาดา โดยมี ร.ท.ประยูร ภมร
มนตรี ซึ่งเปนเลขานุการนายกรัฐมนตรี ออกมาคอยตอนรับเชิญขึ้นบาน พระยามโนฯ คอยอยูในหองรับแขก
พรอมดวยพระยาศรีวิสารวาจา และพระยาราชวังสัน นายทหารทั้งสามทําความเคารพแลวนั่งลง
 - 171 -
หลวงกาจสงครามไดกลาวอยางนอบนอมวา คณะนายทหารมีความประสงคจะเปดสภาผูแทนราษฎร
และมีความจําเปนที่จะขอรองใหใตเทาและคณะรัฐบาลลาออก”

พรอมกับยื่นหนังสือพระยาพหลฯให ซึ่งมีขอความตอนทายวา “ฉะนั้นเพื่อเห็นแกอิสรภาพและความ

สงบเรียบรอยของบานเมือง คณะทหารบก ทหารเรือและพลเรือน จึงใครใหใตเทาซึ่งเปนนายกรัฐมนตรี นํา
ความกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเพื่อทรงเปดสภาผูแทนราษฎร และเลือกตั้งคณะรัฐมนตรี
ใหมตอไป แตถาหากการนี้ขัดของ ไมสามารถดําเนินไปในทันทีดังที่กราบเรียนคณะทหารบก ทหารเรือ และ
พลเรือนจะไดเชิญกระผม นายพันเอกพระพาพหลพลพยุหเสนามาเปนผูรักษาการพระนคร บริหารราชการ
แผนดินสืบไป”

พระยามโนฯตอบวา “ไดทําใบลาออกไวตั้งแตเมื่อคืนนี้แลวโปรดรับใบลาออกไปเสนอคุณหลวงพิบูล
สงครามดวย”

ขอความหนังสือพระยามโนฯ มีวา

“ผมและคณะรัฐมนตรีไดรับหนังสือของเจาคุณลุงวันนี้ ขอใหผมลาออกจากนายกรัฐมนตรีนั้น ไดทราบแลว

ผมและคณะรัฐมนตรีขอลาออกจากตําแหนงและจะโทรเลขกราบบังคมทูลวันนี”้

แลวแตจะโปรด
พระยามโนปกรณนิติธาดา

เหตุการณคลี่คลายลง เมื่อผูแทนราษฎรจํานวน ๒๖ คน ยื่นคํารองตอเจาพระยาพิชัยญาติ ประธานสภา

ผูแทนราษฎร เพื่อขอใหนําความกราบบังคมทูลใหประชุมวิสามัญสภาผูแทนราษฎร ซึ่งไดโปรดเกลาฯ ให
เปดสภาในวันที่ ๒๑ เมษายน ๒๔๗๖

นอกจากนี้คณะทหารยังไดมีหนังสือกราบบังคมทูล พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เพื่อใหทรงทราบ

สถานการณ พระปกเกลาฯไดสั่งแตงตั้งใหพระยาพหลพลพยุหเสนา เปนนายกรัฐมนตรีแทนพระยามโนฯ ที่
 - 172 -
ลาออกไป พระยาพหลฯ เมื่อไดรับแตงตั้งใหเปนนายกรัฐมนตรี ก็รีบเชิญ นายปรีดี พนมยงค กลับสูประเทศ
ไทย พรอมกลับแตงตั้งใหเปนรัฐมนตรีในคณะของตน

แตนายปรีดีฯ ไมยอมรับตําแหนง จนกวาจะไดสอบสวนวาตนมีความผิดหรือไมมีความผิดในขอหา

คอมมิวนิสต และไดรับพระบรมราชโองการแตงตั้งใหเปนรัฐมนตรี

ในที่สุดสภาผูแทนราษฎรก็ไดเปดอีกครั้งหนึ่ง เพื่อความถูกตองในทางนิติศาสตรและรัฐศาสตร ก็ไดมี

พระราชบัญญัติใหยกเลิกกฤษฎีกาที่ใหปดสภาผูแทนราษฎร ลงวันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ ประกาศใชตอไปอีก
เมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๖

ตอนที่ ๙. สัตบุรษคืนแผนดิน (จบ)

"ขาพเจารูสึกวาความยุติธรรมหนีความยุติธรรมไมพน ความยุติธรรม ตองเปนความยุติธรรมเพราะฉะนั้น

จะตองกระจางแจงออกมา ใหแลเห็นชัดในวันหนึ่ง"
พระยาพหลพลพยุหเสนา

ในคําปรารภของ พ.ร.บ. ใหยกเลิกกฤษฎีกาที่ใหปดสภาผูแทนราษฎรกลาววา “โดยที่สภาผูแทนราษฎร

ถวายคําปรึกษาวา โดยที่คณะรัฐมนตรีมีพระยามโนปกรณนิติธาดาเปนายกรัฐมนตรี ไดทูลเกลาถวายคําปรึกษา
ใหประกาศพระราชกฤษฎีกา ลงวันที่ ๑ เมษายน ๒๔๗๖ และรับสนองพระบรมราชโองการปดสภา
ผูแทนราษฎร และงดใชรัฐธรรมนูญบางมาตรา โดยมิตองอาศัยอํานาจในรัฐธรรมนูญประการใด ซึ่งทําใหเสื่อม
ทรามความศักดิ์สิทธิ์แหงรัฐธรรมนูญ พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรีใหม พรอมดวยทหารบก
ทหารเรือ และพลเรือน จึงตองจัดการใหคณะรัฐมนตรีชุดเกาลาออกไป เพื่อเปนทางที่จะไดทรงพระกรุณาโปรด
เกลาใหเปดสภาผูแทนราษฎร”

นายฟก ณ สงขลา ส.ส.จังหวัดอุตรดิตถ ไดเสนอใหคณะกรรมการสอบสวน นายปรีดี พนมยงค ตามขอ

กลาวหาของพระยามโนปกรณนิติธาดา วาเปนคอมมิวนิสต สภาฯ ไดตั้งคณะกรรมาธิการวิสามัญ ประกอบดวย
หมอมเจาวรรณ ไวทยากร วรวรรณ พระยานลราชสุวัจน พระยาศรีสังกร และที่ประชุมสภายังไดอนุมัติใหเซอร
 - 173 -
โรเบิต ฮอลแลนด กับมองซิเออรกียอง มาเปนผูชํานาญสําหรับกรรมาธิการสามัญคณะนี้จะไดซักถาม

เมื่อคณะกรรมาธิการไดพิจารณาเสร็จแลวไดรายงานใหสภาทราบวาคณะกรรมาธิการสามัญไดลงมติเปน
เอกฉันทวา นายปรีดี พนมยงค ไมมีมลทินเปนคอมมิวนิสต ดังที่ถูกกลาวหาเลย สภาจึงไดลงมติเห็นชอบตามที่
กรรมาธิการเสนอ

ตอจากนั้น พระยาพหลพลพยุหาเสนา นายกรัฐมนตรีไดแถลงตอที่ประชุมสภาวา

“เรื่องที่หลวงประดิษฐฯ ตองหานี้ ที่จริงขาพเจารักษาเปนความกลางไว ขาพเจารูดีในเรื่องเหลานี้ แต

ขาพเจาไมอยากจะแสดงออกไปใหมหาชนเห็นวาขาพเจาเขาขางหลวงประดิษฐฯ หรือขาพเจามีใจโอนเอียงไป
ในทางนั้น ขาพเจาจึงปกปดความเอาไวในใจใหเปนไปในทางที่บริสุทธิ์

ดีที่ขาพเจารูสึกวาความยุติธรรมหนีความยุติธรรมไมพน ความยุติธรรม ตองเปนความยุติธรรม

เพราะฉะนั้นจะตองกระจางแจงออกมา ใหแลเห็นชัดในวันหนึ่ง ถึงขาพเจาจะรูเต็มใจ ขาพเจาก็ไมขยายใหแล
เห็นไรฟน ที่ทานจะแลเห็นวันที่หลวงประดิษฐฯ ไปจากพระนครในเวลาที่ลงเรือ ขาพเจาไปสง ขาพเจาไดแสดง
กิริยาอะไร หนังสือพิมพลงแลว ทําไมขาพเจาจึงแสดงกิริยาอยางนั้น เพราะขาพเจารูเต็มใจวาไมเปนไปดังนั้น
เพราะฉะนั้นขาพเจาจึงกลาทําตัววาจะมีใครมาฆาขาพเจาตาย ขาพเจาก็ยอมตายเพื่อแสดงใหแลเห็นจริงใจวาคน
ดี ๆ แลว ก็เปนไปเสียอยางนั้น...แตเพราะเหตุวาคนไมผิดและคนดี ๆ แท ๆ แตทวาพูดไมออกถูกเอาดินหมอทา
หนาเพราะฉะนั้นขาพเจานิ่งไวจนใหมหาชนแลเห็นใหขาว ฯลฯ”

หลังจากการประชุมสภาแลววันนั้นสมาชิกทั้งประเภทที่ ๑ และประเภทที่ ๒ ไดรวมกันจัดใหมีการเลี้ยง

แสดงความยินดีตอนายปรีดี พนมยงค ที่สภาไดลงมติเห็นชอบกับความเห็นของคณะกรรมาธิการ ที่วาหลวง
ประดิษฐ มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค)ไมมีมลทินมัวหมอง ที่ถูกกลาวหาวาเปนคอมมิวนิสต

เรียบเรียงจาก “แผนลิดลอนปรีดีฯ” ประจวบ อัมพะเศวต ธ.บ.ศิษย ต.ม.ธ.ก รุน ๒ อดีตประธานนักศึกษา

มธก.เคยรับราชการที่กระทรวงการคลัง และ รพช.เปนนักเขียนอิสระ
 - 174 -

จดหมายจากคุณสุพจน ดานตระกูล โตขอเขียนของคุณระพี สาคริก

คุณสุพจน ดานตระกูลเมื่อไดอานหนังสือ “พระราชอํานาจ”ที่เขียนโดยประมวล รุจนเสรี ทําใหทานนึก

ถึงขอเขียนของคุณระพี สาคริกที่เขียนไปลงหนังสือพิมพไทยโพสตฉบับวันอังคารที่ ๙ พ.ย. ๒๕๔๗ คุณสุพจน
เห็นวาขอเขียนของคุณระพี สาคริก ฝาฝนตอสัจจะแหงประวัติศาสตรหลายประการ ทานจึงไดเขียนบทความเปน
ขอ ๆ สื่อถึงคุณระพี สาคริกโดยสงผานไปยังผูควบคุมคอลัมนหนังสือพิมพนั้น แตก็ไมไดรับการพิจารณา
บทความของคุณสุพจนมีดังนี้

เรียน คุณใบตองแหงผานไปถึงทานระพี สาคริก

มีพรรคพวกตัดคอลัมน วายทวนน้ํา ของ นสพ.ไทยโพสต ฉบับวันอังคารที่ ๙ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๔๗

สงไปใหผมพิจารณา ผมพิจารณาแลวจึงไดเขียนจดหมายฉบับนี้มาเพื่อการพิจารณาของคุณใบตองแหงตอไป
และเพื่อความงายตอการพิจารณา ผมขอแจงประเด็นเปนขอ ๆ ดังนี้

ขอหนึ่ง ทานระพี สาคริก ตําหนิการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ วา “เพราะเราไป

เอาเปลือกประชาธิปไตยของฝรั่งเขามาใช ในขณะที่คนเหลานั้นยังมองเห็นไดไมลึกซึ้งถึงรากเหงาของเขา เพราะ
ความอยากไดอํานาจจึงทําลงไป”

ในหัวขอนี้มีอยู ๒ ประเด็นที่จะตองทําความเขาใจ ประเด็นแรกที่วา เราเอาเปลือกประชาธิปไตยของฝรั่ง

เขามาใช และประเด็นที่สองคือ เพราะความอยากไดอํานาจจึงทําลงไป

ลําพังประเด็นแรก ถาจะทําความเขาใจกันอยางถึงที่สุดก็จะเปนหนังสือเลมโต ๆ ไดเลมหนึ่ง ซึ่งก็เปนไป

ไมไดที่จะทําความเขาใจอยางถึงที่สุด ณ ที่นี้ ผมจึงขอทําความเขาใจโดยสรุปเพียงเพื่อดอกบัวปริ่มน้ําจะพอเขาใจ
ได ดังนี้

คําวา ประชาธิปไตย มีเปนอยางนอยก็ ๒ นัย

 - 175 -
นัยหนึ่ง คือ รูปแบบ เชน มีการเลือกตั้ง มีการประชุมปรึกษาหารือ มีการฟงเสียงขางมาก เหลานี้เปนตน

อีกนัยหนึ่ง คือ เนื้อหา มีอยู ๓ ดานตามโครงสรางของสังคม คือ เศรษฐกิจ การเมือง และวัฒนธรรมหรือ

ทรรศนะสังคม ซึ่งรวมเรียกวา อํานาจสูงสุดเปนของราษฎรทั้งหลาย

และใน ๓ ดาน หรือ ๓ สวนนี้ เศรษฐกิจเปนโครงสรางพื้นฐาน สวนการเมืองและวัฒนธรรม หรือ

ทรรศนะสังคมเปนโครงสรางชั้นบน

และโดยกฎธรรมชาติ โครงสรางชั้นบนขึ้นตอโครงสรางพื้นฐาน ในทางสังคมก็เชนเดียวกัน ชนชั้นใด

กุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันใดเปนโครงสรางพื้นฐาน ชนชั้นนั้นก็จะมีโอกาสกุมอํานาจทางการเมืองและ
วัฒนธรรมหรือทรรศนะสังคม อันเปนโครงสรางชั้นบนรวมดวย

ในยุคทาส เจาทาส เปนผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันเปนโครงสรางพื้นฐาน การเมืองและวัฒนธรรมหรือ

ทรรศนะสังคมจึงเปนของเจาของทาส

ในยุคศักดินา เจาศักดินาเปนผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันเปนโครงสรางพื้นฐาน การเมืองและวัฒนธรรม

หรือทรรศนะสังคมจึงเปนของเจาศักดินา

ในยุคทุนนิยม เจาสมบัติ (นายทุน)เปนผูกุมอํานาจทางเศรษฐกิจอันเปนโครงสรางพื้นฐาน การเมืองและ

วัฒนธรรมหรือทรรศนะสังคมจึงเปนของเจาสมบัติ (ดังที่กําลังเปนอยูในขณะนี้)

แตคําวาประชาธิปไตยในบานเรา โดยความเปนจริงในขณะนี้เปนแตเพียงรูปแบบเทานั้น สวนเนื้อหาเปน

เผด็จการ คือ อํานาจสูงสุดของประเทศเปนของเจาสมบัติ หรือ ประชาธิปไตยเจาสมบัติ

ในประเด็นที่สองที่วา “..เพราะอยากไดอํานาจจึงทําลงไป (หมายถึงคณะราษฎรเปลี่ยนแปลงการ

ปกครองเพราะตองการอํานาจ) ในประเด็นนี้มีขอเท็จจริงมากมายที่จะชี้ใหเห็นวา คณะราษฎรไมไดทําลงไป
เพราะตองการอํานาจ แตมีขอจํากัดดวยเนื้อที่ของคอลัมนผมจึงขอสรุปโดยยนยอดังนี้
 - 176 -
กลาวคือการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ นั้น ไมไดขึ้นกับความอยากไดอํานาจ
หรือไมอยากไดอํานาจของใคร แตขึ้นอยูกับเงื่อนไขทางประวัติศาสตรและความเรียกรองทางประวัติศาสตร ดัง
แถลงการณเปลี่ยนแปลงการปกครองระบุไวตอนหนึ่ง ดังนี้

“...เมื่อกษัตริยองคนี้ไดครองราชสมบัติสืบตอจากพระเชษฐานั้น ในชั้นตนราษฎรบางคนไดหวังกันวา
กษัตริยองคใหมนี้คงจะปกครองราษฎรไดรมเย็น แตก็หาไดเปนไปตามที่คิดหวังกันไม กษัตริยคงครองอํานาจ
เหนือกฎหมายตามเดิม ทรงแตงตั้งญาติวงศและคนสอพลอไรคุณความรูใหดํารงตําแหนงสําคัญ ๆ ไมทรงฟง
เสียงราษฎร ปลอยใหขาราชการใชอํานาจในทางทุจริต..ยกพวกเจาขึ้นใหสิทธิพิเศษมากกวาราษฎร กดขี่ขมเหง
ราษฎร...”

แถลงการณเปลี่ยนแปลงการปกครองดังกลาวนี้ไมเกินเลยไปจากความจริงที่ดํารงอยูในเวลานั้น ดัง
หนังสือทูลเกลาฯ ถวายฎีกาของนายทองเจือ จารุสาธร ลงวันที่ ๑๔ มีนาคม ๒๔๗๔ (กอนเปลี่ยนแปลงการ
ปกครอง)มีความตอนหนึ่ง ดังนี้

“เวลานี้ไปที่ใด แมแตชาวนาชนบทก็กลาวถึงเศรษฐกิจ การเมือง ไดยินขอครหาอยางธรรมดาและ

เลือดรอน บางวารัฐบาลปกครองราษฎรอยางทาส อยางหลอกลวง อยางสูบเลือดสูบเนื้อกันทุกหนทุกแหง การ
นินทาวารายนั้นไมถึงกับเปนภัยในเร็ววันนี้ก็ตาม แตก็เปนชนวนใหเกิดความเสียหายในอนาคตทีละเล็กละนอย
..” (หจช. ร.๗ รล. ๒๐/๑๙๔ นายทองเจือ จารุสาธร ถวายฎีกา ๑๔ มีนาคม ๒๔๗๔)

โดยสถานการณเปนเชนนี้ จึงเปนความเรียกรองทางประวัติศาสตรที่จะตองมีการเปลี่ยนแปลง ไมวาจะมี

คณะราษฎรหรือไมมีก็ตาม การเปลี่ยนแปลงนั้นก็จะตองเกิดขึ้นอยางแนนอน ไมขึ้นกับความอยากไดอํานาจของ
ใครคนใดคนหนึ่ง

ขอสอง ทานระพีสาคริก ระบุวา “การเลือกตั้งที่คิดแกปญหาใชเงินซื้อเสียง ผมเห็นวามันเปนปญหามา

นานแลว แตก็แกไมสําเร็จ”
ใชครับ เปนปญหามานานแลว แตก็แกไมสําเร็จและจะแกไมสําเร็จตราบใดที่ยังคงอยูในระบอบ
ประชาธิปไตยเจาสมบัติ ตอเมื่อเปลี่ยนระบอบประชาธิปไตยเจาสมบัติที่ดํารงอยูในขณะนี้ ไปสูระบอบ
ประชาธิปไตยของประชาชน ซึ่งหมายถึง อํานาจสูงสุดในแผนดิน (เศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม หรือทรรศนะ
 - 177 -
สังคม) เปนของราษฎรทั้งหลายเทานั้น การเลือกตั้งจึงจะเปนไปดวยความบริสุทธิ์ยุติธรรม โดยที่ไมตองตั้ง
กรรมการอะไรตออะไรขึ้นมาควบคุมการเลือกตั้งใหเสียเงินแผนดินโดยใชที่

ขอสาม ทานระพี สาคริก เขียนวา “ผมเองอายุยางเขา ๘๓ ปแลว ยังจไดดีวาเมื่อเดือนมิถุนายน ป

๒๔๗๕ ซึ่งผมมีอายุ ๑๐ ขวบ ไดมีโอกาสเห็นการปฏิวัติโดยกําลังทหาร เพื่อยึดอํานาจราชบัลลังกของ
พระมหากษัตริย”

ผมเองขณะนี้ก็มีอายุยางเขา ๘๒ ปแลว ระดับการศึกษาพออานออกเขียนไดและคิดเปน แตคิดไมเปนวา

คนขนาดดอกเตอรจะมีอคติและฝาฝนสัจจะถึงกับกลาวหาคณะราษฎรวา ...เพื่อยึดอํานาจราชบัลลังกของ
พระมหากษัตริย

ขอเท็จจริงและเอกสารตาง ๆ ก็ระบุไวอยางชัดแจงอยูแลววา ไดมีการยึดอํานาจเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ ๒๔

มิถุนายน ๒๔๗๕ ก็เทานั้นเอง สวนราชบัลลังก คณะราษฎรไมไดแตะตองเลย ยังคงเปนราชบัลลังกของพระ
ราชวงศจักรีอยูก็เทานั้นเอง

และแมเมื่อพระปกเกลาฯ ทรงสละราชบัลลังกเมื่อวันที่ ๒ มีนาคม ๒๔๗๗ เวลา ๑๓.๔๕ น. รัฐบาลคณะราษฎรก็

ยังไดอัญเชิญพระองคเจาอานันทมหิดล พระราชนัดดาของพระปกเกลาฯ (ที่ถูกขามไปแลว) ขึ้นครองราชสมบัติ
สืบบัลลังกตอมา และเมื่อพระองคทรงสวรรคตดวยถูกพระแสงปน เมื่อ ๙ มิถุนายน ๒๔๘๙ รัฐบาลขณะนั้น
(ปรีดี พนมยงค) ก็ไดอัญเชิญพระราชอนุชาของพระองค ขึ้นครองราชบัลลังกสืบตอมาจนกระทั่งบัดนี้ คํากลาว
ของทานระพีจึงไรซี่งสัจจะ

ขอสี่ ทานระพี สาคริก ระบุวา รัชกาลที่ ๖ สงทหารไปรวมสัมพันธมิตรในสงครามโลกครั้งที่ ๑ นั้นทรงมี

แผนวาจะปลอดปลอยกฎหมายไทยใหสามารถคุมครองคนไดทั้งประเทศ แทนที่จะปลอยใหคนตางชาติเขามาอยู
ในเมืองไทยโดยไมตองขึ้นศาลไทย “และก็ทรงทําไดสําเร็จ”

ก็ไมทราบวาทานระพีตองการโฆษณาชวนเชื่อเพื่ออะไร ที่บิดเบือนประวัติศาสตรวา ก็ทรงทําไดสําเร็จ

(หมายถึงการแกไขสัญญาใหคนตางชาติที่ทําผิดกฎหมายไทยขึ้นศาลไทย) ทั้ง ๆ ที่ขอเท็จจริงปรากฏเปนลาย
ลักษณอักษรและภาพถายอยูที่กระทรวงการตางประเทศขณะนี้ บอกใหเรารูวา การแกไขสัญญาที่ไมเปนธรรม
 - 178 -
หรือที่เรียกกันวา การยกเลิกสัญญาสภาพนอกอาณาเขตและภาษีรอยชักสามนั้น กระทําสําเร็จในรัฐบาล พันเอก
พระยาพหลพลพยุหเสนา (เมื่อป พ.ศ. ๒๔๘๐)

ดังคํากลาวสุนทรพจน ของ พ.อ.หลวงพิบูลสงคราม (จอมพล ป.พิบูลสงคราม) นายกรัฐมนตรีที่สืบตอ

จากพระยาพหลฯ เนื่องในวันชาติ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๘๒ มีความตอนหนึ่ง ดังนี้

“...สนธิสัญญากับนานาประเทศซึ่งไดผูกมัดมิใหชาติของเราสรางความเจริญขึ้นไดตามใจเรามานานหนัก
หนานั้น ไดเปนผลสําเร็จดวยความไมตรีจิตอันดีของนานาชาติ เราไดรับเอกราชทางศาล สามารถที่จะตัดสินคดี
ไดโดยมิตองใหนานาชาติเขามาเกี่ยวของแทรกแซง เราสามารถที่จะขึ้นพิกัดอัตราภาษีขาเขาไดตามควรแกความ
พอใจของเรา เราสามารถที่จะออกกฎหมายทุกชนิดเพื่อใหพี่นองชาวไทยมีอาชีพสมกับที่เปนชาติเอกราชนัน้ ได
...”

ขอหา ทานระพี สาคริก ตอกย้ํากลาวหาคณะราษฎรวาปลอยใหตางชาติเขามายึดครองเมืองไทยวา

“...ใครครองเมืองไทยจนแทบจะไมเหลือแผนดินสําหรับคนไทยอยูโดยสิทธิอันชอบธรรมอีกแลว แมจะมี
พระมหากษัตริยที่ทรงพระปรีชาสามารถ แตก็ถูกกันออกไปอยูนอกพื้นฐานการตัดสินใจระดับชาติ เพราะยึด
อํานาจราชบัลลังกไปแลว ตั้งแตป ๒๔๗๕..”

ก็ไมรูวาทําไมทานระพีฯ จึงกลายเปนคนแกตัญหากลับอยางนี้ไปได ก็ขอย้ําอีกทีวา การเปลี่ยนแปลงระบอบจาก

ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยที่กษัตริยมีอํานาจอยางลนพน มาเปนราชาธิปไตย (อานวา ราชาธิปไตย) ภายใต
รัฐธรรมนูญประชาธิปไตย ที่กษัตริยถูกจํากัดอํานาจโดยกฎหมาย คือจาก Absolute Monarchy มาเปน Limited
Monarchy สวนราชบัลลังกนั้น คณะราษฎรไมไดแตะตอง จึงยังคงมีสถาบันกษัตริยใหพวกเราไดแสดงความ
จงรักภักดีมาจนถึงทุกวันนี้

แตบางคนแสดงความจงรักภักดีอยางที่เรียกวา “Ultra Royalist” หรือผูเกินกวาพระราชา ซึ่งแทนที่จะเปน

ผลดีตอพระราชากลับจะเปนการทําลายพระราชาเสียดวยซ้ํา ตรงกันขามการกระทําของคณะราษฎรที่เชิดชู
พระมหากษัตริยใหทรงอยูเหนือการเมือง นั่นคือเปนการรักษาสถาบันกษัตริย เพราะการเมืองมีทั้งพระเดชและ
พระคุณ มีทั้งคนรัก และคนชัง พระมหากษัตริยทรงอยูเหนือการเมืองมีแตพระคุณ จึงมีแตคนรักบูชาดานเดียว
 - 179 -
ดังที่พระองคทรงไดรับอยูในขณะนี้

ตรงกันขามกับ พ.ต.ท.ทักษิณ นายกรัฐมนตรี ที่มีคนรักเทาผืนหนัง คนชังเทาผืนเสื่อ ทานระพีฯตองการ

ใหพระมหากษัตริยของเราเปนเชนนั้นหรือ นี่หรือคือความจงรักภักดี

ขอหก ทานระพี สาคริก ระบุลงไปวา “ป ๒๔๗๕ หาใชการเปลื่ยนแปลงการปกครองตามที่คนกลุมหนึ่ง

นํามาอาง แทจริงแลวก็คือการปฏิวัติยึดอํานาจมาเปนของพวกตน เพราะรูเทาไมถึงการณ โดยไมรูวานั่นคือการ
เปดประตูบานใหญของชาติใหคนตางชาติ ซึ่งมีอํานาจลนฟาไหลเขามาถือครองแผนดินไทยไดทั้งระบบ”

ความจริงประเด็นนี้มีขอที่จะตองทําความเขาใจกันมาก มีเปนตนวา อะไรคือ “ปฏิวัติ” อะไรคือ “ยึด

อํานาจ” แตผลเกรงใจเจาของคอลัมนที่มีหนากระดาษจํากัด จึงขอตอบโดยสรุปวาการเปดประตูบานใหญของ
ชาติใหคนตางชาติซึ่งมีอํานาจลนฟาไหลเขามาถือครองแผนดินไทยไดทั้งระบบนั้น หาใชใครที่ไหนไม ก็คน
จําพวกที่เรียกวา Ultra Royalist นั้นเอง ที่ถือเอาผลประโยชนสวนตนเหนือผลประโยชนของสวนรวม จึง
รวมกันขัดขวางรางเคาโครงเศรษฐกิจของทานปรีดี พนมยงคดวยขอกลาวหาวาเปนคอมมิวนิสต และกําจัดทาน
ออกนอกประเทศ

ทั้ง ๆ ที่เคาโครงดังกลาว เปนเคาโครงเศรษฐกิจสหกรณครบรูป อันยังผลประโยชนใหกับสวนรวม ตาม

อุดมคติที่วา แตละคนเพื่อทุก ๆ คน และทุก ๆ คนเพื่อแตละคน

ขอจบเทานี้กอนนะครับ
สุพจน ดานตระกูล
๑๘ – ๑ – ๔๘

ผมเขียนไวในขอหาขางตน ตอนหนึ่งที่วา “แตบางคนแสดงความจงรักภักดีอยางที่เรียกวา Ultra

Royalist หรือผูที่เกินกวาพระราชา ซึ่งแทนที่จะเปนผลดีตอพระราชากลับจะเปนการทําลายพระราชาเสีย
ดวยซ้ํา..”
 - 180 -
ที่ผมเขียนเชนนี้ ก็เพราะมีตัวอยางในประวัติศาสตรฝรั่งเศสซึ่งทานปรีดีฯ ไดเขียนตําหนิพวกที่ทําตัว
เปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดี โดยยกเรื่องราวของพวกนี้ที่ปรากฏอยูในหนาประวัติศาสตร
ฝรั่งเศส ดังนี้

“ประวัติศาสตรฝรั่งเศสปรากฏวาระหวางเวลา ๘๐ ปนับแตการอภิวัฒนใหญฝรั่งเศสเมื่อ ค.ศ.๑๗๘๙ ถึง ค.ศ.

๑๘๗๐ ราชวงศบูรบองไดกลับมาปกครองราชยหลายครั้ง ตอมาเมื่อ ค.ศ. ๑๘๗๐ นโปเลียนที่ ๓ แหงราชวงศ
โบนาปารตไดสละราชสมบัติเนื่องจากแพเยอรมัน ฝายเจาสมบัติเมื่อไดปราบปรามขบวนการสหการปารีส
(ปารีสคอมมูน-สุพจน) สําเร็จแลว ก็ไดจัดใหมีระบบรัฐสภาเพื่อลงมติวาฝรั่งเศสจะปกครองโดยระบบ
สาธารณรัฐหรือราชาธิปไตย โดยอัญเชิญรัชทายาทแหงราชวงศบูรบองขึ้นครองราชย เสียงราษฎรสวนมากที่
พนจากการปราบปรามขณะนั้นปรารถนาตามวิถีหลังนี้ แตพวกที่ทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองค
พระราชาธิบดีนั้น ไดอางพระราชหฤทัยรัชทายาทที่จะไดรับอัญเชิญขึ้นครองราชยและเรียกรองเกินเลยไป
แมเรื่องธงชาติก็จะใหเปลี่ยนจากธงสามสีมาใชธงสีขาว ประกอบดวยรูปดอกไมสามแฉก (คลายดอกบัวดิน) ที่
เรียกเปนภาษาฝรั่งเศสวา “Fleurs De Lis” ซึ่งเปนสัญลักษณเฉพาะพระราชวงศบูรบอง

กอนที่รัฐสภาฝรั่งเศสจะลงมติดังกลาวแลว สมเด็จเจาแหงมาจองตา (Due De Magenta) ไดมีรับสั่งเตือนผูที่

ทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดี และอางวารูพระราชหฤทัยตาง ๆ นั้นวา ถาพวกนั้นตองการ
จะเอาธงมีรูปดอกไมชนิดนั้นมาใชแทนธงสามสีแลว ทหารปนยาวก็จะเดินแถวไปตามลําพังโดยปราศจากธง
ประจํากอง แตพวกนั้นก็หัวรั้นไมยอมฟงคําเตือนของสมเด็จเจา จึงเปนเหตุใหเสียงในรัฐสภาที่เดิมสวนมาก
ปรารถนาสถาปนาราชวงศบูรบองขึ้นมาอีกนั้น ตองลดนอยลงไป แมกระนั้นเมื่อถึงเวลาลงมติ ฝายที่นิยม
สาธารณรัฐชนะเพียง ๑ เสียงเทานั้น

ถาหากผูทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดีไมอวดอางเอาเดนของตนแลว ราชวงศบูรบองก็จะ
ไดกลับขึ้นครองราชยอีก ดังนั้น พวกที่เปนราชาธิปไตยยิ่งกวาพระราชาธิบดี จึงมิเพียงแตเปนพวกที่ทําให
ราชบัลลังกฝรั่งเศสตองสะเทือนเทานั้น หากยังทําใหราชวงศบูรบองสลายไปตั้งแตครั้งนั้นจนถึงบัดนี้”

ผมเห็นวา คําเตือนสติของทานปรีดีฯ ตอพวกที่ทําตนเปนราชาธิปไตยยิ่งกวาองคพระราชาธิบดี

เหมาะสมเปนอยางยิ่งกับสถานการณในบานเมืองของเราเวลานี้ โดยเฉพาะเหมาะสมกับคําขึ้นตนของหนังสือ
 - 181 -
ที่ชื่อวา “โตประมวล รุจนเสรี เรื่องพระราชอํานาจ” และดวยความจงรักภักดีเปนอยางยิ่งตอสถาบัน
พระมหากษัตริย ผมจึงนําขอตําหนิมาบอกกลาวเปนการเตือนสติประมวลฯ กับพวก Ultra Royalist เพื่อสังวร.
ดวยความจริงใจ

(สุพจน ดานตระกูล)
๑๐ พ.ย. ๒๕๔๘

เรียบเรียงจากหนังสือ “โตประมวล รุจนเสรี เรื่อง พระราชอํานาจ” ของสุพจน ดานตระกูล

 - 182 -

ทานปรีดี พนมยงคกับจดหมายแนะนําคุณสุพจน ดานตระกูลในประเด็นขอเท็จจริง

สุพจน ดานตระกูล นักเขียนเจาของรางวัลเสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป จากการเขียนหนังสือเกี่ยวกับ

อาจารยปรีดี พนมยงค มาตลอดชีวิต เฉพาะอยางยิ่งเรื่องการหาหลักฐานขอเท็จจริงเกี่ยวกับกรณีสวรรคตของ
รัชกาลที่ ๘ นําเสนอขอมูลอยางรอบดาน เพื่ออธิบายวาไมไดเกี่ยวของกับอาจารยปรีดี ฯ แตอยางใด ซึ่งเปน
เรื่องที่ตองมีความรับผิดชอบสูงอยางยิ่งและมีจิตใจที่มั่นคงกลาหาญ

สุพจนเปนนักเขียนคนหนึ่งที่เขียนหนังสืออยูในขายตองหามหลายเลม กลาวถึงหนังสือตองหามที่ชื่อ
วา THE DEVIL ‘S DISCUS เขียนโดย RAYNE KRUGER หรือในภาคไทยชื่อวา กงจักรปศาจ แปลโดย เรือ
เอก ชลิต ชัยสิทธิเวช ไวดังนี้

“ครั้งหนึ่งเคยคิดจะอางอิงขอมูลจากหนังสือเลมนี้ แตหลังจากที่ไดเขียนจดหมายไปปรึกษาอาจารย
ปรีดี พนมยงค ทานไมเห็นดวยกับการที่จะอางอิงจากหนังสือดังกลาว เพราะขอมูลคลาดเคลื่อนหลายตอน”
(ดังขอความในจดหมายของทานปรีดี ที่จะกลาวถึงตอไป)

สุพจนเลาถึงการเดินทางเขามาในประเทศไทยของหนังสือเลมดังกลาว จนถึงการจากไปวา ราน

หนังสือนิพนธ ซึ่งเปนรานจัดจําหนายหนังสือยานเฉลิมกรุงที่มีชื่อเสียงในสมัยเมื่อหลายสิบปกอน เปนผูนํา
เขามาเพียงไมกี่เลม แลวถูกสันติบาลสั่งเก็บหนังสือจนหมด และกลายเปนหนังสือที่ถูกหามนําเขามาภายใน
ราชอาณาจักร

แตในราวป ๒๕๑๓ ขณะนั้นมีคดีความซึ่งอาจารยปรีดีฯ เปนโจทกฟองหนังสือพิมพสยามรัฐกับพวก

อันมี ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช นายสําเนียง ขันธชวนะ นายประจวบ ทองอุไร และนายประหยัด ศ. นาคะนาท
เปนจําเลย ในขอหาหมิ่นประมาทใสความ กลาวหาวาอาจารยปรีดีฯ ไปอยูเมืองจีนเพราะหลบหนีคดีสวรรคต
ซึ่งเปนการกลาวเท็จ

จริงๆแลวที่อาจารยปรีดีฯ ตองหนีออกจากประเทศไทย ครั้งนั้นเปนการลี้ภัยรัฐประหาร ๘ พ.ย.

๒๔๙๐ ที่สงรถถังบุกโจมตีทําเนียบทาชาง อันเปนที่พักอาศัยของทานเพื่อหวังทําลายชีวิตทาน
 - 183 -
ระหวางการตอสูคดี ทางฝายโจทกไดอางเอกสารจํานวนหนึ่ง เพื่อชี้ใหศาลเห็นวาโจทกไมไดมีสวน
เกี่ยวของกับกรณีสวรรคต จึงไมมีความจําเปนจะตองหลบหนี เกี่ยวกับกรณีนั้น ที่หลบหนีก็คือภัยของคณะ
รัฐประหาร ๘ พ.ย. ๒๔๙๐ ที่มุงจะเอาชีวิตทาน

ในจํานวนเอกสารจํานวนหนึ่งที่โจทกสงอางตอศาลนั้น มี THE DEVIL’S DISCUS ที่เขียนโดย

RAYNE KRUGER รวมอยูดวย คณะทนายของโจทกไดมอบหมายใหเรือเอก ชลิต ชัยสิทธิเวชช เปนผูแปล
จากภาษาอังกฤษเปนภาษาไทย แลวไดสงอางเปนพยานเอกสารของโจทก

หลังจากคดีสิ้นสุดแลว โดยจําเลยยอมรับผิดและไดประกาศขอขมาในหนาหนังสือพิมพสยามรัฐ มี
ความวาดังนี้

ประกาศ

ตามที่นายปรีดี พนมยงค ไดเปนโจทยฟองบริษัทสยามรัฐ จํากัด ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช นายสําเนียง

ขันธชวนะ นายประจวบ ทองอุไร นายประหยัด ศ.นาคะนาท เปนจําเลยตอศาลแพงในขอหาละเมิดโจทก ตาม
คดีดําหมายเลขที่ ๗๒๓๖/๒๕๑๓ เนื่องจากหนังสือพิมพสยามรัฐ ฉบับลงวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๕๑๓ และ
หนังสือพิมพสยามรัฐสัปดาหวิจารณ ฉบับลงวันที่ ๓๐ สิงหาคม ๒๕๑๓ ลงขอเขียนซึ่งเขียนโดยนายสําเนียง
ขันธชวนะ ในนามปากกาวา ส.ธ.น. ซึ่งมีใจความวาโจทกพัวพันในคดีสวรรคตนั้น
จําเลยขอแถลงความจริงวา โจทกไมเคยเปนจําเลยในคดีสวรรคตเลย และไมเคยถูกศาลพิพากษาวากระทําผิด
เมื่อโจทกไมเคยถูกศาลพิพากษาลงโทษ จึงถือวาโจทกยังบริสุทธิ์
สวนการที่โจทกหลบหนีออกจากประเทศไทยนั้น เปนเพราะหลบหนีการรัฐประหาร จึงขอใหผูอานทราบ
ความจริงและขออภัยในความคลาดเคลื่อนนี้ดวย

บริษัทสยามรัฐ จํากัด
ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช
นายสําเนียง ขันธชวนะ
นายประจวบ ทองอุไร
นายประหยัด ศ. นาคะนาท
 - 184 -
ตอมามีคนกลุมหนึ่งไดนําเอกสารแปลเรื่องนี้จากศาลไปตีพิมพเปนเลม แตยังไมทันไดวางตลาด
สันติบาลก็ไดมากวาดไปจากโรงพิมพเสียกอน หนังสือเลมนี้จึงไมมีจําหนายในเมืองไทยไมไดและอยูใน
รายชื่อหนังสือตองหามในยุคนั้น เพราะสันติบาลเก็บเงียบเสียกอน กอนที่หนังสือจะออกสูตลาด

จดหมายที่อาจารยปรีดีฯ มีถึงสุพจน ดานตระกูล บอกไมเห็นดวยกับการที่จะอางอิงหนังสือของ

RAYNE KRUGER มีรายละเอียด ดังนี้

อองโตนี
๑๕ ม.ค. ๒๕๑๖
คุณสุพจน ดานตระกูล ที่รัก

ไดรับจดหมายพรอมทั้งหนังสือเรื่อง รัฐบุรุษอาวุโสลี้ภัยรัฐประหาร แลว ขอบใจมากในความ

ปรารถนาดีของคุณ เพื่อที่หนังสือที่คุณจะแตงเรื่องตอไป ผมมีขอสังเกตที่ขอใหคุณรับไวดังตอไปนี้

๑) ผมปรารถนาที่จะใครใหหนังสือที่คุณแตงเปนหนังสือที่เยาวชนรุนนี้และรุนตอไปอางเปน
หลักฐานที่เขาจะคนควาตอไป สมดังที่ผมไดกลาวชมเชยตอนักเรียนในยุโรปหลายคนวา พวกหัวนอก
ปริญญาสูงๆ หลายคนที่เขียนลงในนิตยสารนั้น สูคุณซึ่งมิไดปริญญาไมได อาทิคุณไดทักทวงสังคมศาสตร
ปริทัศนที่ผูเขียนบางคนมิไดดูหลักฐานจากราชกิจจานุเษกษา ขอใหคุณรักษาหลักการนี้ไว และปฏิบัติตอไป
ตามที่ผมไดชมเชยไว ดังนี้
ก. ขอใหคุณถือเอาหลักฐานทางการที่ไมอาจมีผูใดปฏิเสธได เปนหลักสําคัญ
ข. เรื่องที่มีคนอื่นเขียนก็ดี เลาใหคุณฟงก็ดี ขอใหคุณสอบสวนใหแนนอนเสียกอน รวมทั้งใชเหตุผลอยางคอม
มอนเซนสวา ขอเขียนและคําบอกเลาเหลานั้นจะเปนจริงและจะเสียหายในดานมุมกลับอยางไร
ค. ขอวิจารณของคุณจากหลักฐานเอกสารแนนอนและคําบอกเลา ซึ่งคุณจะแสดงความเห็นอยางไรก็ยอมได
อยาปนกับขอเท็จจริง

๒) เรื่องผมลี้ภัยรัฐประหารนั้น มีคําบอกเลาที่คลาดเคลื่อนสําคัญที่ขอใหคุณรับทราบไวคือ
ก. พระองคเฉลิมพล มิไดไปติดตามผมที่บานเดนิสและมิไดเอาเครื่องบินไลติดตามเลย
ถาผูนี้จะคัดคานจะทําใหหนังสือนั้นเสื่อมเสียไป อนึ่ง ถามองในดานมุมกลับ แสดงวาการลี้ภัย
 - 185 -
ของผมกอนถึงสิงคโปรนั้นรั่ว ความเสียหายตกอยูแกผูชวยเหลือที่เขารักษาความลับเปนอยาง
ดี

พระองคเฉลิมพลเปนคนจับกุมคุณเฉลียวที่สนามมา เจาที่ไปบานเดนิสคือ ม.จ.นิทัศนที่เรียกกันวา

“ทานบู” เขามิไดไปเพื่อจับผม แตบังเอิญผมไปบานเดนิส เขาก็มีมีธุระที่พิบูลใชใหมาหาเดนิส ซึ่งขณะนั้น
เปนทูตทหารเรือ เพราะเดนิสเปนผูที่สถานทูตของเขาใชใหไปพบพิบูลตั้งแตวันแรกมี ร.ป.

ข. ผูจัดการบริษัทน้ํามันนั้นไมใช “อาดัม” ดูเหมือนชื่อ อีเวนส ขอใหคุณสอบสวนอีกครั้ง ไม

ควรเขียนหรือแปลจากหนังสืออื่นจะทําใหหนังสือที่คุณแตงเสียหลักฐานไป พวกจัดการบริษัทน้ํามัน
นี้รูจักผมดี เพราะผมเคยชวยใหความเปนธรรมเมื่อกอนสงครามที่จอมพลฯจะเอาน้ํามันญี่ปุนเขามา
แขง และระหวางสงคราม พวกนี้ถูกญี่ปุนจับไปเปนเชลยทําทางรถไฟสายมรณะ พวกเขาอัตคัดเงิน
พวกเราเคยชวยรับเช็คที่พวกเขาแอบเขียนไว เสร็จสงครามเขามาหาผมแสดงความขอบใจ ฉะนั้นจึง
มิใชวาเขาไมรูจักหรือไมเคยไดรับความชวยเหลือจากผม

ขอใหคุณเขาใจวาฝรั่งนายทุนนั้นไมใจดีถึงขนาดที่จะชวยเหลือคนที่ไมรูจัก และเขาจะชวยเพียงที่ไม
นานนัก แลวเขาก็ทําอุบายใหเราออกจากสิงคโปรโดยการจับคุณเฉียบ เปนการตีวัวกระทบคราด ดั่งนั้นกอน
การวิจารณคําบอกเลา จึงขอใหคุณคิดใหรอบคอบ ทั้งดานตรงและดานมุมกลับ

๓) เลมตอไป “จากกรุงเทพฯถึงปกกิ่ง“นั้น มีผูชวยเหลือผมหนีหลายคนที่เขายังสงวนความลับอยู ถา

คุณงดไวชั่วคราวไดจะขอบใจมาก เพราะถาคุณเขียนจากคําบอกเลาและคําสันนิษฐานผิดพลาดไปแมแต
เล็กนอย ผูชวยเหลือผมก็จะเขาใจผิดวาผมบอกใหคุณเขียนเชนนั้น โดยลืมผูมีบุญคุณชวยชีวิตไว เรื่องนี้ยังเปน
ความลับอีกมาก ผมขอรองคุณใหเห็นใจโดยยับยั้งไวอยางเด็ดขาด

อนึ่งขอแจงใหคุณทราบวา หนังสือที่ผมแตงเกี่ยวกับชีวิตและไปเมืองจีน เปนภาษาฝรั่งหลายภาษา จะ

พิมพออกในไมชานี้ ถาคุณเขียนอยางหนึ่งและผมเขียนอีกอยางหนึ่ง ก็จะทําใหหนังสือที่คุณแตงหมดคุณคา
ไป และจะเกิดเสียหายแกผมมาก จึงขอใหคุณรอไววาผมไดเขียนเพียงแคไหนอยางไร แลวจึงปรึกษากันวา
ภาษาไทยจะพิมพแคไหน
 - 186 -
นอกจากนี้ตองขอบอกวาอเมริกันในไทยบางคน ไดสงตนฉบับที่เขาเขียนตามคําบอกเลาและอาง
หนังสือของคุณที่แตงมาแลวดวยนั้น สงไปยังสํานักพิมพที่อเมริกาเพื่อพิมพ

๔) เลมตอไปที่คุณปรึกษาคือ “ทานปรีดีกับราชบัลลังกและกรณีสวรรคต” นั้น คุณเขียนไดโดย

เงื่อนไขวา
ก. เอาหลักฐานทางการและรายงานการพิจารณาของศาลตลอดจนคําฟอง คําขอขมาของจําเลย
เปนหลัก แลวพิจารณาโดยมิใหศาลถือวาละเมิดอํานาจศาล ที่ยังมีตุลาการใหความเปนธรรมแกผมอยู
และอยาใหพวกปฏิปกษกอความยาวสาวความยืดที่ผมจะตองตามไปแกอีก
ข. ที่คุณจะอางหนังสือครูเกอรนั้น ตองปรึกษาคุณอิสสระและทนายของเรา คือคุณชิต เวช
ประสิทธิ์ ชวยกันวิจารณและชวยคุณอยางละเอียด เพราะเรื่องลอแหลมมาก

อนึ่งครูเกอรเขียนตามคําบอกเลาที่คลาดเคลื่อนหลายตอน ผมไดแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับครูเกอร
แลว เพื่อเขาพิมพใหมในภาษาตางๆ ขอใหคุณนึกวาหนังสือของคุณนั้น มิใชคนในเมืองไทยที่ไมรูภาษาฝรั่ง
เทานั้นเปนผูอาน นักเรียนนอกที่รูภาษาฝรั่งก็อาน ซึ่งเวลานี้จํานวนกวา ๒ หมื่นคน ถาเขาอานครูเกอรฉบับ
ใหมกับของคุณที่อางครูเกอรฉบับเกา เรื่องก็จะไปกันใหญ
ค. ทางที่ดีผมเห็นวา คุณเอาเรื่องจากหนังสือแจกวันคลายวันเกิดของผม สํานวนที่มหาเปรื่อง
พิมพ ก็จะพบแกการทําเลมใหมนี้ของคุณได

ขอขอบใจอีกครั้ง
ดวยความรักและคิดถึง
ป.พ.

จากหนังสือ “๘๐ ปสุพจน ดานตระกูล” พิมพครั้งที่ ๑ ตุลาคม ๒๕๔๖

 - 187 -

รบทําไมและรบเพื่อใคร?

สงครามในยุคครองทาส เปนสงครามแยงทาสเพื่อเอาแรงงานมาใชในการผลิตเปนกรรมสิทธิสวนตัว
ของนายทาส การผลิตและผลิตผลทั้งหมดจึงเปนของนายทาส การสงครามในยุคนี้ จึงเปนสงครามเพื่อ
ผลประโยชนของนายทาสโดยเฉพาะเทานั้น คนสวนใหญของสังคม อันไดแกบรรดาทาสทั้งหลาย หาไดรับ
ผลประโยชนรวมดวยไม และดังนั้น ผูที่เปนตนเหตุกอสงครามขึ้นในยุคนี้ ก็คือบรรดานายทาสทั้งหลาย
นั้นเอง

ในยุคศักดินาก็เชนเดียวกับยุคทาส คือสงครามที่เกิดขึ้นแตละครั้ง(หมายถึงสงครามรุกราน,ตรงกัน
ขามกับสงครามปองกันตัว) ก็เพื่อผลประโยชนและรับใชผลประโยชนของบรรดาพวกเจาศักดินาและบริวาร
เทานั้น ไมวาจะเปนสงครามเพื่อขยายอิทธิพลอํานาจทางเศรษฐกิจและการเมืองหรือสงครามเพื่อสนองตัณหา
ความยิ่งใหญของเจาศักดินาเองโดยตรงก็ตาม ประชาชนสวนใหญของสังคมที่มีฐานะเปนไพรหาไดรับ
ผลประโยชนอะไรจากสงครามแมแตนอยไม

ตรงกันขาม พวกเขานอกจากจะถูกบังคับใหเปนทหารออกไปทําสงครามแลว พอแมลูกเมียและญาติพี่

นองของเขาที่บางคนไมถูกเกณฑไปเปนทหาร ก็ตองถูกเกณฑแรงงานหรือถูกกดขี่ขูดรีดหนักยิ่งขึ้น เพื่อเพิ่ม
ผลผลิตไปเลี้ยงกองทัพ และเพื่อจัดซื้อหาเครื่องศาสตราวุธตางๆ กองทัพใหญโตมากขึ้นเทาใด ยิ่งจัดซื้อจัดหา
เครื่องศาสตราวุธมากเทาใด นั่น,ก็หมายความถึงการกดขี่ขูดรีดยิ่งทารุณมากขึ้นเทานั้น และนั่นก็หมายความ
ถึงความแรนแคนแสนเข็ญของพวกไพร อันเปนประชาชนสวนใหญของสังคมมากยิ่งขึ้นเทานั้น

แนนอน,ในการยกทัพโยธาไปตีบานชิงเมืองหรืออาณาจักรศักดินาอื่นๆ พวกไพรทั้งหลายจะถูกปลุก
ระดมดวยคําวา “รบเพื่อชาติเพื่อแผนดิน” และ “ตายเพื่อชาติ” ซึ่งเปนหนาที่อันศักดิ์สิทธิ์ของคนในชาติทุกคน
และพวกไพรเองก็ยอมรับหนาที่อันศักดิ์สิทธิ์นี้อยางเหนียวแนนเชนกัน โดยที่พวกเขาไมเคยเฉียวใจและตั้ง
คําถามวา ชาติคืออะไร? และแผนดินที่วานั้นพวกเขามีกันคนละกี่ไร

แนนอน, ถาพวกไพรทั้งหลายอันเปนประชาชนสวนใหญของสังคม รูความจริงวา ชาติคือเผาชนที่มี

ภาษาขนบธรรมเนียมประเพณี หรือรวมเรียกวา “วัฒนธรรม” อยางเดียวกัน (แมวาจะไมมีประเทศอยางเชน
 - 188 -
ชาติยิวในอดีต) พวกไพรทั้งหลายก็จะไดรูทันทีวาพวกเขาถูกหลอกลวงเสียแลว เพราะพวกเขาทั้งหลาย
นั้นเองที่มีภาษาขนบธรรมเนียมประเพณีอยางเดียวกัน ซึ่งเปนคนสวนใหญของสังคม(หรือนัยหนึ่งคือชาติ)หา
ไดรับผลประโยชนแตประการใดจากการสงครามแมแตนอยไม แตพวกศักดินาและบริวารผูกระหายสงคราม
กลับมาบอกวารบเพื่อชาติ รบเพื่อชาติจึงเปนการโกหกหลอกลวงกันชัด ๆ

สงครามรุกรานในยุคศักดินานั้น ลวนแตเปนสงครามเพื่อสนองตัณหาหรือความทะยานอยากของ
กษัตริยและเจาศักดินาทั้งหลาย ไมวาจะเปนสงครามปลนสดมภลาเมืองขึ้น หรือสงครามเผยแพรลัทธิศาสนา
และไมวาจะเปนสงครามชิงนางหรือสงครามชิงชางก็ตาม พวกไพรทั้งหลายหาไดรับประโยชนแตประการใด
ไม
แตอยางไรก็ตาม ในทามกลางสงครามสนองตัณหาของกษัตริยหรือขัตติยนี้ ซึ่งเปนสงครามรุกราน
และเปนสงครามที่ไมชอบธรรมนั้น ก็มีสงครามที่ชอบธรรมเปนฝาแฝดอยูดวย คือ สงครามปองกันตัวเองของ
กษัตริยหรือขัตติยอีกฝายหนึ่ง ก็ไดชื่อวาเปนการรบเพื่อชาติที่แทจริง อยางเชนที่บรรพบุรุษของพวกเราชาว
ไทยรบกับขาศึกผูรุกรานเพื่อปองกันเอกราชของชาติมาแลวมากครั้งหลายหนในอดีต หรืออยางเชนที่
บรรพบุรุษของเราเคยทําสงครามปลดปลอยชาติ ใหพนจากการเปนเมืองขึ้นของตางชาติ ไมวาจะเปนสมัย
สมเด็จพระนเรศวรมหาราชหรือสมัยสมเด็จพระเจาตากสินมหาราช หรือสมัยขบวนการเสรีไทยใน
สงครามโลกครั้งที่สอง ก็ลวนแตเปนสงครามที่ชอบธรรม และสงครามที่ชอบธรรมก็คือสงครามที่เปนไปเพื่อ
รักษาไวซึ่งสันติภาพและผลประโยชนของชาติ (คือคนทั้งชาติ)ที่แทจริง

สังคมไมหยุดนิ่ง ยอมเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา ซึ่งก็เปนไปตามกฎของธรรมชาติที่เรียก

ตามภาษาพุทธปรัชญาวา อนิจจัง ทุกขัง และ อนัตตา หรือเรียกตามภาษาปรัชญามารกซิสมแหงวิทยาศาสตร
สังคมวา สสารธรรมประติการ (Dialectic)

ดังนั้น การคลี่คลายขยายตัวทางเศรษฐกิจของยุคนี้จึงไดเปนไปอยางกวางขวาง ทั้งดานกสิกรรม

หัตถกรรม อุตสาหกรรม และพาณิชยกรรม และตอมาเมื่ออังกฤษไดนําเครื่องจักรไอน้ําเขามาใชในงาน
อุตสาหกรรม ก็ไดทําใหงานอุตสาหกรรมเจริญกาวหนาขึ้นอยางชนิดที่เรียกวากาวกระโดด นักประวัติศาสตร
เรียกสถานการณของความกาวหนาทางอุตสาหกรรมครั้งนั้นวา “อุตสาหกรรมอภิวัฒน” และพรอมกับความ
เจริญกาวหนาของการเศรษฐกิจทุกๆ สาขาดังกลาวนี้ การลาเมืองขึ้นของเจาศักดินาตะวันตก ซึ่งบัดนี้ไดกลาย
มาเปนจักรวรรดิ์ศักดินาก็ไดเปนไปอยางกวางขวางเชนกัน วัตถุโบราณทางประวัติศาสตรอันล้ําคา ที่ตั้งแสดง
 - 189 -
อยูในพิพิธภัณฑสถานของอังกฤษและของฝรั่งเศสในเวลานี้ สวนหนึ่งก็คือที่จักรวรรดิ์ศักดินาอังกฤษและ
ฝรั่งเศส ตีชิงปลนสะดมเอาไปจากประเทศอาณานิคมในแถบเอเชียและอาฟริกา

สงครามในยุคของศักดินา เปนการรบเพื่อชาติ (คือประชาชนสวนใหญของสังคม)หรือรบเพื่อเจาศักดิ

นาและบริวาร? พระราชนิพนธของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวเรื่อง พระราชพิธี ๑๒ เดือน
(ตอนวาดวยพระราชพิธีสัจจปานกาล คือ ถือน้ําพิพัฒสัจจา)ไดใหคําตอบไวอยางแจมชัดดังนี้

“เมื่อจะคิดหาตนเหตุการถือน้ําใหไดความวา เหตุใดเมื่อใหคนอานคําสาบานทําสัตยแลว จึงตองใหดื่ม

น้ําชําระพระแสงอีกดวยเลา ก็เห็นวาลัทธิที่ใชน้ําลางอาวุธเปนน้ําสาบานนี้ ตนแรกที่จะเกิดขึ้นดวยการทหาร
เปนวิธีขัตติยฤากระษัตริย ที่นับวาเปนชาติทหารในจําพวกที่หนึ่งของชาติ ซึ่งแบงกันอยูในประเทศอินเดีย
คลายกันกับไนตของอังกฤษ ฤาสุมุไรของญี่ปุนชาติขัตติยเปนชาติที่ไมไดหากินดวยการคาขาย ไถ หวาน
ปลูกเพาะ ฤารับไทยทานผูหนึ่งผูใดให ยอมหาเลี้ยงชีวิตดวยคมอาวุธ แตมิใชผูรายเที่ยวลอบลักทําโจรกรรม
ใชปราบปรามโดยตรงซึ่งหนา ใหตกอยูในอํานาจแลวแลไดทรัพยสมบัติโดยผูซึ่งกลัวเกรงอํานาจยกยอให แต
การที่ประพฤติเชนนี้เมื่อวาโดยอยางยิ่งแลวก็อยูในเปนผูรายนั่นเอง แตเปนผูรายที่มีความสัตย แลคิดแบงการ
ที่ตัวประพฤติ (ถึงแมวาไมเปนธรรมแทของโลกย) ออกเปน ๒ ภาค ภาคหนึ่งถือวาการซึ่งตนจะกระทํา
เชนนั้นไมเปนการผิดธรรม ภาคหนึ่งถาตนจะกระทําเชนนั้นเปนการผิดธรรม คําวาธรรมในที่นี้เปนธรรมของ
ขัตติย มิใชธรรมของโลกย เมื่อวาเทานี้ยังจะเขาใจยาก จะตองยกตัวอยางใหเห็นหนอยหนึ่ง

วาตามลัทธิความประพฤติของชาติขัตติยโบราณ คือเหมือนหนึ่งวาผูมีอํานาจเปนชาติขัตติยได
ปกครองแผนดิน ทราบวาลูกสาวของขัตติยเมืองอื่นมีอยูสมควรแกตนๆ ตนยังมีคูซึ่งจะไดอภิเศก เมื่อไปสูขอ
บิดามารดาของหญิงนั้นไมยอมให ขัตติยผูที่ไปสูขอถือวาการที่ตัวคิดนั้นเปนการชอบธรรม ดวยใชวาจะเอา
มาทําอันตรายอยางหนึ่งอยางใด ประสงคมายกยองใหเปนใหญเปนโต บิดามารดาของหญิงที่ไมยอมใหนั้น
หมิ่นประมาทผูซึ่งไปขอ เปนการประพฤติผิดธรรมประเพณี เพราะไมรักษากิริยาอันดีตอกัน ผูซึ่งไปสูขอ
สามารถที่จะประกาศแกทหารของตัว วาการซึ่งตัวประพฤตินั้นเปนการชอบธรรม แตบิดามารดาของหญิง
ประพฤติไมชอบธรรม จะตองยกไปรบชิงเอานางใหจงได แลวก็ยกกองทัพไปทําลายบานเมืองนั้นเสียได โดย
มิไดถือเปนการผิดธรรม
 - 190 -
ฤาเมื่ออยูดีๆ เชื่อวาตัวมีวิชาความรูกําลังวังชาแข็งแรง ยกไปชวนพระราชาที่เปนชาติขัตติยอื่นซี่ง
เสมอๆกัน ใหมาลองฝมือ เมื่อผูใดแพบานเมืองก็เปนสินพนัน ก็ถือวาการซึ่งขัตติยผูไปชวนนั้นไมได
ประพฤติผิดธรรมเหมือนกัน

ถาขัตติยนั้นไปพบลูกสาวชาวบาน ซึ่งมีชาติต่ํากําลังนอยไมสามารถจะตอสู ฉุดชิงมาดวยกําลังพวก

มากฤาเห็นคนยากไรเดินอยูตามถนน เอาศาสตราวุธประหารใหถึงแกความตาย ฤาปวยลําบาก ขัตติยผูซึ่ง
ประพฤติการทั้งสองอยางนี้ เปนประพฤติผิดธรรม การยุติธรรมและไมยุติธรรมฤาตองดวยธรรมและไมตอง
ดวยของพวกขัตติยนั้นเปนดังนี้ จึงกลาววามิใชยุติธรรมของโลกีย”
 - 191 -
'องคมนตรี' สัญลักษณแหงเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิฯ ที่อาจกลับมาใน 'รัฐธรรมนูญ’50'

ประชาไท- 10 ก.พ. 50 เครือขาย 19 กันยาตานรัฐประหาร จัดเสวนาหัวขอ 'องคมนตรี : อํานาจเหนือ

การเมืองในระบอบประชาธิปไตยแบบไทยๆ' ณ หองทับทิม โรงแรมรอยัลรัตนโกสินทร

นายสุพจน ดานตระกูล ผูเขียนเรื่องขอเท็จจริงเกี่ยวกับทานปรีดีฯและกรณีสวรรคต กลาววา

องคมนตรี หมายถึง ที่ปรึกษาหรือผูใหคําแนะนําพระมหากษัตริย เกิดในสมัยรัชกาลที่ 5 เปนครั้งแรกอัน
เนื่องมาจากทรงเสวยราชยตั้งแตยังทรงพระเยาว อํานาจทั้งปวงจึงตกอยูในสมเด็จเจาพระยามหาศรีสุริยวงศ
(ชวง บุนนาค) ผูสําเร็จราชการแทนพระองค

อยางไรก็ตาม จากการยืนยันของหลวงจักรปราณีฯ (วิสุทธิ์ ไกรฤกษ) ผานขอเขียนใน พ.ศ.2475 ระบุ

ถึงเหตุการณในสมัยรัชกาลที่ 5 วา ทรงกูอํานาจจากสมเด็จเจาพระยามหาศรีสุริยวงศกลับมาไดโดยใชขุนนาง
อื่นๆ เขามาเปนกําลังดวยพระเจาแผนดิน มีการตั้งองคมนตรีสภา สภารัฐมนตรี ใน พ.ศ. 2417 และตั้งสภา
เสนาบดีเพื่อเปนหัวหนาของแตละกระทรวงที่เรียกวาปฏิรูปราชการแผนดินทําใหอํานาจมาอยูที่สวนกลาง
สภาเหลานี้บางสภาสืบทอดมาจนถึงในสมัยรัชกาลที่ 7 แตถูกลมลางไปจากเวทีประวัติศาสตรโดย
คณะราษฎรในวันที่ 24 มิ.ย. 2475 เพราะสภาเหลานี้คือสัญลักษณของระบอบเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชย
ที่พระมหากษัตริยมีอํานาจเปนลนพน อํานาจนี้ถูกจํากัดในธรรมนูญการปกครองชั่วคราว 27 มิ.ย. 2475
มาตรา 1 ที่บัญญัติวา อํานาจสูงสุดของประเทศนั้น 'เปนของ' ราษฎรทั้งหลาย ซึ่งก็คือความเปนประชาธิปไตย
ดังนั้นองคมนตรีจึงหมดความจําเปนที่จะมี

นอกจากนี้ เมื่อมีการพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวร 10 ธ.ค. 2475 ก็ไมมีการบัญญัติถึงองคมนตรี

ไวในนั้นเชนกัน แตมีการบิดเบือนความหมายของประชาธิปไตยเปนครั้งแรก เนื่องจากคนรางรัฐธรรมนูญนี้
มาจากกลุมอํานาจเกาถึง 8 คน มีนายปรีดี พนมยงค เปนตัวแทนจากคณะราษฎรเพียงคนเดียวทําให
รัฐธรรมนูญถาวรฉบับแรกใชคําวาอํานาจอธิปไตยยอม 'มาจาก' ปวงชนชาวไทยทั้งหลายแทนคําวา 'เปนของ'

นายสุพจน ชี้แจงวา คําวา 'เปนของ' ราษฎรชาวไทยมีความหมายตางจากคําวา 'มาจาก' มาก คลายๆ กับ

ชาวนาเปนเจาของขาวแตเมื่อไปอยูในมือเจาของโรงสีขาว ชาวนาก็ไมมีสิทธิอะไรเลย
 - 192 -
อํานาจองคมนตรีฟนกลับมาอีกครั้งในวันที่ 8 พ.ย. พ.ศ. 2490 เมื่อมีการรัฐประหารครั้งแรกโดยจอม
พลผิน ชุณหะวัณ และนํารัฐธรรมนูญฉบับใตตุมที่เขียนไวกอนและเก็บรักษาไวใตตุมแดงโดยหลวงกาจ
สงครามมาใช ชวงเวลานั้นพระมหากษัตริยไมทรงอยูในประเทศ มีผูสําเร็จราชการแทน 2 คน คือ สมเด็จพระ
เจาบรมวงศเธอ พระองคเจารังสิตประยูรศักดิ์ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร และพระยามานวราชเสวี(ปลอด ณ
สงขลา) ตามขอตกลงคณะผูสําเร็จราชการในการลงนามในหนังสือราชการตองมีการลงนามทั้ง 2 คนจึงจะ
สมบูรณ แตในรัฐธรรมนูญนี้มีการลงนามเพียงคนเดียวโดยกรมขุนชัยนาทฯ แตใชคําวา 'คณะ' ผูสําเร็จ
ราชการแทนพระองคในการลงนาม เปนการหลอกลวง รัฐธรรมนูญฉบับนี้ควรเปนโมฆะตั้งแตตน อยางไรก็
ตาม รัฐธรรมนูญฉบับใตตุมนี้บัญญัติในมาตรา 9 วาพระมหากษัตริยมีอํานาจแตงตั้งอภิรัฐมนตรีสําหรับถวาย
คําปรึกษาพระมหากษัตริย อภิรัฐมนตรีที่เหนือกวารัฐมนตรีจึงเกิดขึ้นเปนครั้งแรก

จนกระทั่ง 21 มิ.ย. 2492 มีรัฐธรรมนูญเกิดขึ้นอีกฉบับโดยผูรางรัฐธรรมนูญคือผูมีอํานาจเกา จึง

บัญญัติเนื้อหาที่สืบเนื่องจากรัฐธรรมนูญใตตุม แตเปลี่ยนคําวาอภิรัฐมนตรีเปนองคมนตรีแทนในมาตรา 13
ระบุใหพระมหากษัตริยทรงเลือกและแตงตั้งผูทรงคุณวุฒิเปนประธานองคมนตรีและคณะอีก 8 คน จากนั้น
รัฐธรรมนูญฉบับตอๆมาจึงเขียนฉบับนี้ตามๆ กันมา

“24 มิ.ย. 2475 องคมนตรีถูกกวาดไปเพราะเปนสัญลักษณสมบูรณาญาสิทธิราชย ตองจับตาดูวา

รัฐธรรมนูญฉบับนี้จะเดินตามฉบับกอนหรือไม” นายสุพจนกลาว

ทั้งนี้ นายสุพจน กลาวเพิ่มเติมวา คุณูปการของคณะราษฎรคือ การเปลี่ยนจากระบอบ

สมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบประชาธิปไตยดวยความจงรักภักดีเปนอยางสูง เพราะปรารถนาให
พระมหากษัตริยทรงอยูเหนือการเมือง เพราะการเมืองมีแตความแกงแยงชิงดีกันอันจะทําใหเสื่อมเสีย แตก็ทํา
ไมสําเร็จจึงทําใหมีการแตงตั้งองคมนตรีซึ่งเปนเนื้อหนอของเผด็จการสมบูรณาญาสิทธิราชยขึ้นมาทําใหไม
ทรงอยูเหนือการเมืองอยางแทจริงและสรางผลกระทบตอสถาบันพระมหากษัตริยไปดวย

นายปราการ กลิ่นฟุง กลาวเสริมในประเด็นดังกลาววา การเคลื่อนไหวตางๆ ของ พล.อ.เปรม ติณสูลา

นนท ประธานองคมนตรี ในชวงเวลานี้และกอนการรัฐประหาร 19 ก.ย. 49 นั้น มีผลกระทบตอ
พระมหากษัตริยแนนอน หลังการรัฐประหารใหมๆ สื่อตางประเทศจะมองขามองคมนตรีไป แตจะวิเคราะห
ไปถึงสถาบันพระมหากษัตริยวาเกี่ยวของแนนอน
 - 193 -
นายปราการยังไดอางคําพูดของ รศ.ดร.สุธาชัย ยิ้มประเสริฐ ภาควิชาประวัติศาสตร คณะอักษรศาสตร
จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัยวา การปกครองในระบอบประชาธิปไตยนั้นมีเพียงรัฐสภาและรัฐมนตรีก็พอ ไม
จําเปนตองมีองคมนตรี เพราะองคกรทั้ง 2 ตองรับผิดชอบตอประชาชนและถวายคําปรึกษาไดตามหลักการ
ปกครองของระบอบประชาธิปไตย

นายปราการกลาวอีกวา การสรางองคความรูเกี่ยวกับองคกรประเภทศาลหรือองคมนตรีเปนสิ่งสําคัญ
ไมใชปลอยใหลึกลับอยางที่เปนในปจจุบันเพราะไมเปนผลดีตอประชาธิปไตย และเปนเรื่องที่สามารถทําได
โดยไมขัดตอกฎหมาย เพราะในกฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพไมไดระบุรวมไปถึงการหามวิจารณ
องคมนตรี ดังนั้นควรตองตรวจสอบได

ทั้งนี้ นายปราการไดอภิปรายกอนหนานั้นวา การใชอํานาจองคมนตรีมีลักษณะไมตรงกับการใช

อํานาจในระบอบประชาธิปไตย ประเด็นแรกคือเรื่องที่มาขององคมนตรี จากเอกสารรายงานการประชุม
รัฐสภาในการประชุมพิจารณารางรัฐธรรมนูญของสภารางรัฐธรรมนูญ เฉพาะที่วาดวยเรื่ององคมนตรีจะอยู
ในหมวดของพระมหากษัตริย ของรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492 เปนครั้งแรก เนื้อหาในรัฐธรรมนูญนี้เหมือนกับการ
ถวายพระราชอํานาจคืนพระมหากษัตริย ไมวาจะเปนการเลือกและแตงตั้งวุฒิสภา พระราชอํานาจในการ
ยับยั้งกฎหมายที่มากขึ้น การกําหนดใหพระมหากษัตริยบรรลุนิติภาวะเมื่อพระชนมายุครบ 18 ป การขอ
ประชามติจากประชาชนเพื่อแกไขรัฐธรรมนูญ การแตงตั้งและปลดองคมนตรีไดตามพระราชอัธยาศัย การ
สถาปนาฐานันดรศักดิ์และพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ

นอกจากนั้น ผูดํารงตําแหนงองคมนตรี นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรี และสมาชิกทั้ง 2 สภา ตองเขา

ปฏิญาณตัวตอพระมหากษัตริยกอนเขารับตําแหนง ในชวงเวลารางรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2492 มีการอภิปราย
เกี่ยวกับเรื่ององคมนตรีจะผูกรวมไปกับเรื่องพระราชอํานาจที่เพิ่มมากขึ้นดวย หลักฐานรายงานที่กลาวมาเปน
หลักฐานสําคัญที่บงบอกวาการกําเนิดองคมนตรีนั้นคอนขางซับซอน เชนการอภิปรายของ พ.ท.โพยม จุลา
นนท อดีต ส.ส.จังหวัดเพชรบุรี ตั้งคําถามเกี่ยวกับการถวายพระราชอํานาจที่มากกวาในรัฐธรรมนูญฉบับ
กอนๆ และการใหอํานาจพระมหากษัตริยเลือกตั้งผูมีคุณวุฒิเปนองคมนตรีซึ่งเปนขอสําคัญที่สุดที่จะทําใหเกิด
สับสนเพราะใชตามพระราชอัธยาศัย พล.ท.โพยมมีขอสงสัยไปถึงกรณีเด็กหนุมอายุ 18 ป ใชอัธยาศัยในการ
ตั้งที่ปรึกษาบริหารบานเมืองดวย
 - 194 -
ในรายงานเดียวกันยังมีคําถามของ นายเศวต เปลี่ยนพงศา อดีตรัฐมนตรี ถามเรื่องอํานาจแตงตั้ง
วุฒิสภาในบทที่วาดวยการเลือกตั้งหรือแตงตั้งวุฒิสภาใหเปนอํานาจของพระมหากษัตริย ซึ่งไมตรงตามที่
บัญญัติในมาตรา 3 ของรัฐธรรมนูญที่วาอํานาจอธิปไตยมาจากประชาชนชาวไทย “เห็นวายังไมถูกตอง ถาจะ
ใหตองถูกตามรัฐธรรมนูญนี้ตองเขียนวาอํานาจอธิปไตยมาจากปวงชนชาวไทยและพระมหากษัตริย” หรือ
มิฉะนั้นถาเขียนไวเชนนี้และใหเปนไปตามรัฐธรรมนูญการเลือกวุฒิสภาตองใหประชาชนไดมีสิทธิมีเสียงใน
การนั้น

ประการตอมา อํานาจขององคมนตรีที่ระบุวาใหเปนที่ปรึกษาขององคพระมหากษัตริยเทานั้น แตใน

รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492 ไมเปนจริงตามนั้นและใหอํานาจไวเกินกวาการเปนที่ปรึกษาสวนพระองค คือใหเปน
ผูสนองพระบรมราชโองการแตงตั้งวุฒิสภา รับสนองพระบรมราชโองการแตงตั้งองคมนตรีอื่นๆ คณะ
องคมนตรีมีอํานาจเสนอชื่อผูสําเร็จราชการแทนพระองคตอรัฐสภาในกรณีที่พระมหากษัตริยไมสามารถ
แตงตั้งไดเอง และรับสนองพระบรมราชโองการแตงตั้งและถอดถอนขาราชการในพระองคและสมุหราชองค
รักษในระหวางที่ไมมีผูสําเร็จราชการหรือผูสําเร็จราชการที่ไดรับแตงตั้งไมสามารถปฏิบัติหนาที่ได คือชวงที่
ราชบัลลังกวางลงหรือไมมีผูสําเร็จราชการใหองคมนตรีเปนผูสําเร็จราชการชั่วคราว

“รัฐธรรมนูญกําหนดอํานาจองคมนตรีไวมากขนาดเปนผูสําเร็จราชการแทนไดคงจะไมไดเปนแคที่
ปรึกษาสวนพระองค” นายปราการกลาว

จากนั้นไดกลาวตอวา ถายึดหลักการใชอํานาจแบบประชาธิปไตย สถาบันที่ใชอํานาจตองรับผิดชอบ

ตอประชาชนแตในกรณีองคมนตรีนั้นไมตองรับผิดชอบตอประชาชน สภาผูแทน และอภิปรายใดๆ ไมได
เพราะเปนอํานาจของพระมหากษัตริยในการแตงตั้งและถอดถอนทั้งสิ้น

นอกจากนี้รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492 ระบุใหผูรับสนองพระบรมราชโองการคือ ประธานองคมนตรีและ

ประธานรัฐสภา(สมัยนั้นมาจากการเลือกของวุฒิสภา สวนวุฒิสภาก็มาจากการแตงตั้งโดยพระมหากษัตริย)
ซึ่งในชวงเวลานั้น บุคคลทั้งสองลวนมาจากการแตงตั้งไมมีสวนในการรับผิดชอบตอเจาของอํานาจอธิปไตย
เพราะราษฎรไมไดเลือกบุคคลเหลานี้ ทั้งที่ประธานองคมนตรี สมาชิกวุฒิสภา องคมนตรี ผูสําเร็จราชการ
แทนพระองค ประธานรัฐสภา เหลานี้ลวนแตมีอํานาจยิ่งใหญในการใชอํานาจอธิปไตย แตผูใชอํานาจเหลานี้
ไมไดรับมอบจากผูใชอํานาจเลย
 - 195 -
ขอสังเกตคือ รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2492องคมนตรีมาจากการแตงตั้งของพระมหากษัตริย ในสมัยหลัง
ประธานรัฐสภาถูกกําหนดใหมาจากสภาผูแทนราษฎรเลยกําหนดใหประธานรัฐสภาเปนผูรับสนองพระบรม
ราชโองการในการแตงตั้งประธานองคมนตรี ดังรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 ซึ่งอาจเปนเรื่องการขัดแยงกันเองของ
กฎหมาย เพราะแงหนึ่งยังใหเปนอํานาจตามพระราชอัธยาศัยของพระมหากษัตริย แตอีกแงหนึ่งสภานิติ
บัญญัติซึ่งมาจากการเลือกตั้งของประชาชนเปนผูรับสนองพระบรมราชโองการนาจะตีความไดวาฝายนิติ
บัญญัติสามารถตรวจสอบกรใชอํานาจของประธานองคมนตรี ตรงนี้อาจจะตองอธิบาย

ดังนั้น คงตองจับตาดูวารัฐธรรมนูญที่กําลังรางจะใหวุฒิสภามาจากการเลือกตั้งหรือแตงตั้งและ
ประธานสภามาจากวุฒิสภาหรือสภาผูแทนราษฎรถาวุฒิสภามาจากการแตงตั้งและประธานวุฒิสภาเปน
ประธานรัฐสภาก็จะเขาประเด็นที่เกี่ยวกับองคมนตรี มันก็จะยอนกลับไป พ.ศ.2492

http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ID=6912
&Key=HilightNews
 - 196 -

โปรดฟงอีกครั้งในรอบ 75 ป เมื่อ ‘ลูกพระยาพหลฯ’ อานประกาศคณะราษฎร ฉบับที่ 1

ประชาไท – 25 มิ.ย. 50 เมื่อวันที่ 24 มิ.ย. คณะมนุษยศาสตรและสังคม มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร,

สโมสร 19 และบริษัท ชนนิยม จํากัด จัดงานเสวนาประวัติศาสตรรําลึก 75 ป ประชาธิปไตย ‘เบื้องหลังการ
อภิวัฒน 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475’ ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร โดยกอนจะเริ่มการเสวนาไดกลาวไวอาลัย
และสงบนิ่งถึงการจากไปของทานผูหญิงพูนสุข พนมยงค ภรรยานายปรีดี พนมยงค แกนนําคณะราษฎรคน
สําคัญ

นอกจากนี้ เนื่องในโอกาสที่การอภิวัฒน พ.ศ. 2475 ครบรอบ 75 ป พ.ต.พุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา

ไดอานแถลงการณคณะราษฎร ฉบับที่ 1 (ตามลอมกรอบ) ยอนรอยเสนทางที่ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา
บิดาซึ่งเปนผูนําคณะราษฎรที่เคยประกาศไวตอหนาบรรดาทหารและผูรวมอุดมการณเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน
พ.ศ. 2475 ณ ลานพระบรมรูปทรงมา เนื้อหาสําคัญของประกาศดังกลาว คือ หลัก 6 ประการ ที่แสดงถึงความ
เปนประชาธิปไตยที่กาวพนจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย

เมื่อการเสวนาเริ่มตน นายศุขปรีดา พนมยงค ทายาทนายปรีดี พนมยงค เลาถึงที่มาของการอภิวัฒนใน

พ.ศ. 2475 วา แรงบันดาลใจของคณะราษฎรมาจากเหตุการณ ร.ศ. 130 ซึ่งมีทหารหนุมกลุมหนึ่งตองการ
ประชาธิปไตย แตบังเอิญเกิดมีผูกลับใจไปเขาขางผูมีอํานาจจึงไมสําเร็จ อยางไรก็ตาม ทางคณะราษฎรก็มี
ความรูสึกถึงผูกอการใน ร.ศ. 130 วาเปนรุนพี่

ขณะนั้น นายปรีดี ศึกษาอยูในประเทศฝรั่งเศสเห็นวาคนยังไดรับความทุกขยาก ตองเกิดการ

เปลี่ยนแปลงการปกครอง ตอมา พ.ศ.2468 – 69 จึงคิดเริ่มตนกันที่เมืองปารีสโดยเริ่มแรกมี 7 คน
(ประกอบดวย ร.ท. ประยูร ภมรมนตรี นายทหารกองหนุน อดีตผูบังคับหมวดทหารมหาดเล็กรักษาพระองค
รัชกาลที่ 6 ร.ท. แปลก ขีตตะสังคะ นักศึกษาในโรงเรียนนายทหารปนใหญฝรั่งเศส ร.ต. ทัศนัย มิตรภักดี
นักศึกษาในโรงเรียนนายทหารมาฝรั่งเศส นายตั้ว ลพานุกรม นักศึกษาวิทยาศาสตรในสวิตเซอรแลนด หลวง
สิริราชไมตรี ผูชวยสถานทูตสยามประจํากรุงปารีส นายแนบ พหลโยธิน เนติบัณฑิตอังกฤษ นายปรีดี พนม
ยงค ดุษฎีบัณฑิตกฏหมายฝายนิติศาสตร ฝรั่งเศส)
 - 197 -
จากนั้นเมื่อกลับสูประเทศไทยจึงขยายวงดวยการไปเชิญ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ซึ่งเปนรอง
จเรทหารบกซึ่งเห็นความเหลื่อมล้ําไมเปนธรรมอยูแลวมารวมดวย โดยกอนนี้ พ.อ.พระยาพหลฯ ไดเคยเสนอ
ใหปรับปรุงกองทัพ แตก็ถูกปฏิเสธดวยเหตุผลเรื่องความออนอาวุโสกวา

ในเวลาตอมา ทางคณะราษฎร มี พ.อ.พระยาทรงสุรเดช พ.ท. พระประศาสนพิทยายุทธ พ.อ.พระยา

ฤทธิ์อัคเณยมารวมเพิ่ม เมื่อรวมกับ พ.อ. พระยาพหลฯ แลวเรียกวา 4 ทหารเสือ นอกจากนี้ ยังมีฝายทหารเรือ
มารวมอีกกลุมหนึ่ง

ที่สําคัญการกอการ พ.ศ. 2475 ยังมีชาวไทยมุสลิม ไดแก นายบรรจง ศรีจรูญ นักศึกษาไทยที่เมือง

ไคโร ประเทศอียิปต และนายแชม พรหมยงค อดีตจุฬาราชมนตรี ดวย สวนชาวคาธอลิกก็มาชวยในดานงาน
พิมพแถลงการณฉบับที่ 1 ที่โรงพิมพนิติสาสน หลังพิมพเสร็จก็สั่งรื้อแทนพิมพทันที

นายศุขปรีดา บรรยายเบื้องหลังของแผนการวา แผนการแรกคิดวาจะลงมือตอนรัชกาลที่ 7 แปร

พระราชฐานไปที่หัวหิน ซึ่งตองไปขึ้นรถไฟที่สถานีบางกอกนอยและตองผานบริเวณตลิ่งชัน จะใชกองเรือ
กลเขาลอมและถวายอารักขา อยางไรก็ตาม เกิดการเกรงวาหากมีการปะทะจะยุง จึงวางแผนกันใหม
กําหนดเวลาที่แนนอนคือ ชวงที่รัชกาลที่ 7 จะแปรพระราชฐานไปพระราชวังไกลกังวล ในวันที่ 24 มิ.ย. 2475
โดยนัดหมายเวลากันตอนย่ํารุงตามศัพทเรียกโบราณ

เมื่อถึงเวลาเชามืดตามนัดจึงไปกันที่พระที่นั่งอนันตสมาคม เชานั้นนอกจากทหารผูกอการแลว มี
ทหารอื่นที่ไมทราบเรื่องประมาณหนึ่งกองพันใชลานพระรูปฝกทหาร แตเมื่อไปถึง พ.อ.พระยาพหลฯ กลาว
คําเดียววา “พรอมตายกับทุกคน” จากนั้นจึงสั่งจัดแถวทหารใหมแบบใหทุกหนวยปนกันหมด เพื่อไมใหใคร
สั่งการได

สวนทหารอื่นหนึ่งกองพันก็ไดถามผูคุมวาจะเอาดวยหรือไม เขาก็เอาดวย พ.อ.พระยาพหลฯ จึงไป

อานแถลงการณคณะราษฎร ฉบับที่ 1 ขางบรมรูปทรงมา หลังอานจบจึงเดินไปยังพระที่นั่งอนันตสมาคม ใช
2มือ ถือคีมตัดโซที่คลองประตูออก แลวใชพระที่อนันตสมาคมเปนที่บัญชาการ หลังจากนั้นจึงเชิญสมเด็จ
พระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาบริพัตรสุขุมพันธุ กรมพระนครสวรรควรพินิต พระบรมวงศานุวงศชั้นผูใหญคน
สําคัญ รวมทั้งพระบรมวงศานุวงศคนอื่นๆ มาควบคุมไว จึงไมมีการเสียเลือดเนื้อ
 - 198 -

หลังกอการจึงไดสงเจาหนาที่ไปเชิญรัชกาลที่ 7 กลับ พระองคทรงตกลงแลวเสด็จกลับโดยทางรถไฟ

เมื่อมาถึงทางคณะราษฎรก็เขาไปในลักษณะเชิงขอขมาลาโทษ นายปรีดีเลาใหฟงวา ตอนนั้นทานรับสั่งกับ
พระยาศรีวิศาลวาจา วา “ฉันบอกแกแลวใชหรือไม ใหมีการปกครองแบบใหมขึ้น” ซึ่งคณะราษฎรก็ไมทราบ
มากอนวาจะทรงพระราชทานรัฐธรรมนูญ แตอยางไรก็ตาม รัฐธรรมนูญที่พระราชทานโดยพระเจาแผนดิน
หลายอยางนั้นจะสงวนไวสําหรับพระมหากษัตริยอยูดี ปจจุบันจึงถูกพูดวาเปนคุณหลวงหามๆ รีบทํากัน
เพราะในหลวงทานพรอมพระราชทานอยูแลว แลวมีความยายามลบความทรงจําตรงนี้ออกไป

ตอมาพระองคเจาบวรเดช ซึ่งเปนกลุมที่สูญเสียอํานาจไป ไดยกทัพมาแตก็ไมไดรับความสําเร็จ

กลายเปนกบฎบวรเดชไป บริเวณที่พูดอยูตอนนี้คือทุงบางเขนเปนจุดที่ยกทัพมาตรึงแนวกันไว แลวก็ลมตาย
กันไปที่นี่ คนที่ตายก็ไมใชเจานายแตเปนทหารที่ถูกเกณฑมา ตอมาจึงมีการสรางวัดพระศรีมหาธาตุ บางเขน
หรือวัดประชาธิปไตยขึ้น เหตุผลหนึ่งของการสรางวัดนี้ก็คือการขออหสิกรรมใน พ.ศ. 2476 อีกประการหนึ่ง
คืออยากใหสงฆธรรมยุตินิกายและมหานิกายรวมกันได สวนพระภิกษุที่บวชรูปแรกของวัดก็คือ พ.อ.พระยา
พหลฯ และแพทยประจําตัว

ดาน พ.ต.พุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา กลาววา พอไมคอยเลาเรื่องเหลานี้ใหฟงแตจะรูจากแมหรือคน

รอบขางบาง ที่รูคือจมื่นสุรฤทธิไกรหรืออาเคยมาชวนพอ เมื่อครั้ง ร.ศ. 130 จากนั้นอาก็ถูกปลดจากทหาร
เพราะกรณีดังกลาว พอเคยบอกวา ถาไมมี ร.ศ. 130 ก็ไมมี 24 มิ.ย. 2475 พวกนี้เปนรุนพี่ที่ทําใหนองรุนหลัง
เห็นตามดวย ในวันที่กอการนั้น พอสั่งเสียกับแมกอนวาจะไปทําอะไร ถาไมสําเร็จใหอพยพอยางไร เพราะถา
ไมสําเร็จคงถูกประหาร 7 ชั่วโคตร

พ.ต.พุทธินาถ ยังกลาวถึงประสบการณของการเปนทหารวา เริ่มตนจากการไปสมัครเปนนายสิบ และ

เคยเปนกําลังในกรณีกบฎเมษาฮาวาย ที่ พ.อ.มนูญ รูปขจร เปนผูกอการ ขอบอกวาสิ่งที่ พ.อ.มนูญ ทํากับ กรณี
24 มิ.ย. 2475 ผิดกันมาก

“ตอนพอทํา พอไมมีอะไรในกํามือ มีแตความตั้งใจที่จะนําประชาธิปไตยมาใหคนในชาติ ถาไมสําเร็จ

ก็ 7 ชั่วโคตร ดังนั้นทุกครั้งที่มีรัฐประหารขอบอกวา เปนการเปลี่ยนฝูงเหลือบที่จะมาสูบเลือดของชาติ แต
เจตนาบริสุทธิ์มีครั้งเดียวเทานั้น คือ 24 มิ.ย. 2475” พ.ท. พุทธินาถ กลาว
 - 199 -
สวนในชวงทาย ทายาทของ พ.อ.พระยาพหลฯ ไดพูดสรุปอีกครั้งวา ระบอบประชาธิปไตยไมใชการ
นํามาแตตองไดรับการศึกษาดวย สิ่งที่พอและนายปรีดีไดทําก็คือการตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตรและ
การเมืองซึ่งเวลานี้สูญหายไปจากประเทศไทยแลว ชื่อที่มีอยูนั้นไมใช เพราะเขาไมไดสอนใหคนไทยรูจัก
ประชาธิปไตยอีกแลว

เขาเลาวา เคยไดคุยกับนักศึกษาที่บอกวาตอนเรียนมีอุดมการณตางๆ มากมาย แตพอไปเปนขาราชการ

แลวก็ตองทิ้งหมด เพราะถาถืออุดมการณไวก็ไมสามารถกาวหนาในราชการได อยากบอกวาอุดมการณเปน
สิ่งสูงสงของวัยรุน ถาไมใชหรือใชไมไดก็ควรเก็บใสกระเปาไว แตอยาขวางอุดมการณทิ้ง เมื่อมีโอกาสก็เอา
มาดู ควักมันออกจากกระเปามาดูวาตรงไหนใชได ถาทุกคนที่จบมหาวิทยาลัยเก็บไวในกระเปา แลวนํามาใช
เมื่อมีเวลาตามภาระหนาที่ ประเทศไทยก็ไปขางหนาไมรูถึงไหนแลว แตตอนนี้เลนขวางทิ้งกันตั้งแตวัยรุนก็มี
สวนทําใหบานเมืองแย อุดมคติเปนสิ่งบริสุทธิ์ เปนความคิดบริสุทธิ์ที่วัยรุนมี อยาทิ้ง เมื่อถึงวัยอันสมควร
อาจจะไดใช และปานนี้ชาติคงไปไกลกวานี้

พ.ต.พุทธินาถ กลาวตอวา ปจจุบันนี้ไมไดรบกับชาติอื่นดวยอาวุธแตรบดวยปญญาและศีลธรรมจึงจะ

สูกับชาติอื่นได ระบอบประชาธิปไตยก็เปนสวนหนึ่งที่จะทําใหคนมีปญญานําไปใชใหแผนดินนี้อยูรอดได

ดานนายชุมพล พรหมยงค ทายาทของนายแชม พรหมยงค คณะราษฎรสายมุสลิม กลาววา ไมใชเรื่อง

แปลกที่แขกกับเจกจะรวมกอการในวันที่ 24 มิ.ย. 2475 เพราะทั้งแขกและเจกก็มีสวนรวมในกระบวนการ
ปกครองของสยามมานาน

สมัยกอน แขกจะสงลูกไปเรียนนอกไดก็ที่เดียวคือประเทศอียิปต นายบรรจงเปนลูกคนมีเงิน แตพอ

ไปเรียนคงก็ไมมีเงินติดกระเปากลับบานก็คงไปอาศัยยืมเงินพรรคพวกคนไทยดวยกันในปารีส อีกทั้งเปนลูก
เจาของรานปน เพื่อนๆ กันก็อยากชวยกัน แลวก็ไปชวนเพื่อนแขกคนอื่นมารวมทั้งพอดวย จึงจะฝากใหคิดวา
วีรบุรุษกับผูกลาหาญนั้นมักจะเปนเรื่องบังเอิญ

“พอผมเปน 10 เปอรเซ็นตทายที่มารวมตัวกันสมบูรณพอดี เพราะมีหัวก็ตองมีทาย พอปฏิวัติ 24 มิ.ย.

2475 ก็ทําดวยความรูสึกที่ตองการรวมดวย มาจากความรูสึกที่ดีและอยากจะทํางานมากกวาอยางอื่น คนใน
บานเมืองเราก็มีคนแบบนี้อยูมาก เพียงแตตองหาโอกาสใหเขา”
 - 200 -
สุดทาย นายสุพจน ดานตระกูล นักเขียนและนักประวัติศาสตร กลาววา ตั้งแตสมัยรัชการที่ 5 มาแลว
อัครราชทูตไทยคนหนึ่งเคยมีหนังสือกราบเรียนใหเปลี่ยนการปกครองเพื่อตอสูกับอาณานิคมฝรั่ง ซึ่งรัชกาลที่
5 มีหนังสือตอบไปวาเห็นดวยในหลักการแตตองสําหรับประเทศอื่น สวนสยามควรปกครองกันแบบเดิม คือ
พระมหากษัตริยมีอํานาจลนพนไมจํากัด

จากการที่กําลังศึกษาเรื่องประวัติรัฐธรรมนูญพบวา หลัง 24 มิ.ย. 2545 กลุมพลังเกาพยายามลบลาง

ประวัติศาสตร 24 มิ.ย. 2475 ออกไป ที่ชัดเจนคือการยกเลิกการใหวันที่ 24 มิ.ย. ของทุกปเปนวันชาติ ใน พ.ศ.
2503 ไทยจึงกลายเปนประเทศเดียวในโลกที่ไมมีวันชาติ และผูพยายามยกเลิกก็คือ ตระกูล ‘ชุณหะวัณ’ หลัง
การทํารัฐประหาร พ.ศ. 2490 ทั้งนี้ รัฐธรรมนูญหลังจากนั้นมา ก็พยายามยกเลิกรัฐธรรมนูญฉบับ 27 มิ.ย.
2475 ทั้งที่รัฐธรรมนูญฉบับนี้ถือวาเปนการทําสัญญาประชาคม หลังการยื่นคําขาดตอในหลวง

รัชกาลที่ 7 กลับมาในวันที่ 25 มิ.ย. หลังรับคําขาดวันที่ 24 มิ.ย. และถึงกรุงเทพฯ วันที่ 26 มิ.ย.โดยได

สาสน 2 ฉบับ คือ การขอออกกฎหมายนิรโทษกรรมคณะราษฎรกับรัฐธรรมนูญ ในสวนที่ขอนิรโทษกรรม
นั้นทรงอนุญาต แตสวนรัฐธรรมนูญนั้นทรงขอพิจารณาหนึ่งคืนโดยไมลงพระนามในวันนั้น จากนั้นจึงเติม
คําวา ‘ชั่วคราว’ ลงไป

นายสุพจน กลาววา รัฐธรรมนูญนี้ มาตราที่ 1 บอกวา ‘อํานาจสูงสุดของประเทศนั้นเปนของราษฎร

ทั้งหลาย’ และตอกย้ําดวยมาตรา 7 วา การกระทําใดๆ ของกษัตริยตองมีกรรมการราษฎรผูหนึ่งผูใดลงนาม
ดวย โดยไดรับความยินยอมของกรรมการราษฎรจึ่งจะใชได มิฉะนั้นเปนโมฆะ

เหลานี้ลวนมีเพื่อตอกย้ําอํานาจที่เปนโครงสรางใหญ ถือวาเปนสัญญาประชาคมที่ รัชกาลที่ 7 ทรงลง

นามในฐานะกษัตริย ดังนั้นใครที่กระทํารัฐประหารตอมาจึงไมมีสิทธิออกนิรโทษกรรมทั้งสิ้น

ที่มา :
http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ID=8610&Key=HilightNew
s
 - 201 -

ประกาศคณะราษฎร ฉบับที่ ๑

ราษฎรทั้งหลาย

เมื่อกษัตริยองคนี้ไดครองราชสมบัติสืบตอพระเชษฐานั้น ในชั้นตนราษฎรไดหวังกันวากษัตริยองคใหมนี้จะปกครองราษฎรใหรมเย็น แต

การณหาเปนไปตามหวังที่คิดไม กษัตริยคงทรงอํานาจอยูเหนือกฎหมายตามเดิม ทรงแตงตั้งญาติวงศและคนสอพลอไรคุณงามความรูให
ดํารงตําแหนงที่สําคัญๆ ไมทรงฟงเสียงราษฎร ปลอยใหขาราชการใชอํานาจหนาที่ในทางทุจริต มีการรับสินบนในการกอสรางซื้อของใช
ในราชการ หากําไรในการเปลี่ยนราคาเงิน ผลาญเงินทองของประเทศ ยกพวกเจาขึ้นใหสิทธิพิเศษมากกวาราษฎร ปกครองโดยขาดหลัก
วิชา ปลอยใหบานเมืองเปนไปตามยถากรรม ดังที่จะเห็นไดในการตกต่ําในการเศรษฐกิจและความฝดเคืองทํามาหากิน ซึ่งราษฎรไดรูกัน
อยูทั่วไปแลว รัฐบาลของกษัตริยเหนือกฎหมายมิสามารถแกไขใหฟนขึ้นได การที่แกไขไมไดก็เพราะรัฐบาลของกษัตริยเหนือกฎหมาย
มิไดปกครองประเทศเพื่อราษฎรตามที่รัฐบาลอื่นๆ ไดกระทํากัน รัฐบาลของกษัตริยไดถือเอาราษฎรเปนทาส (ซึ่งเรียกวาไพรบาง ขาบาง)
เปนสัตวเดียรัจฉาน ไมนึกวาเปนมนุษย เพราะฉะนั้น แทนที่จะชวยราษฎร กลับพากันทํานาบนหลังราษฎร จะเห็นไดวาภาษีอากรที่บีบคั้น
เอาจากราษฎรนั้น กษัตริยไดหักเอาไวใชสวนตัวปหนึ่งเปนจํานวนหลายลาน สวนราษฎรสิ กวาจะหาไดแตเล็กนอย เลือดตาแทบกระเด็น
ถึงคราวเสียภาษีราชการหรือภาษีสวนตัว ถาไมมีเงินรัฐบาลก็ใชยึดทรัพยหรือใชงานโยธา แตพวกเจากลับนอนกินกันเปนสุข ไมมีประเทศ
ใดในโลกจะใหเงินเจามากเชนนี้ นอกจากพระเจาซารและพระเจาไกเซอรเยอรมัน ซึ่งชนชาตินั้นไดโคนราชบัลลังกเสียแลว

รัฐบาลของกษัตริยไดปกครองอยางหลอกลวงไมซื่อตรงตอราษฎร มีเปนตนวาจะบํารุงการทํามาหากินอยางโนนอยางนี้ แตครั้นคอยๆ ก็

เหลวไป หาไดทําจริงจังไม มิหนําซ้ํากลาวหมิ่นประมาทราษฎรผูมีบุญคุณเสียภาษีอากรใหพวกเจาไดกิน วาราษฎรรูเทาไมถึงเจานั้นไมใช
เพราะโง เปนเพราะขาดการศึกษาที่พวกเจาปกปดไวไมใหเรียนเต็มที่ เพราะเกรงวาราษฎรไดมีการศึกษาก็จะรูความชั่วรายที่ทําไวและคง
จะไมยอมใหทํานาบนหลังคน

ราษฎรทั้งหลายพึงรูเถิดวาประเทศเรานี้เปนของราษฎร ไมใชของกษัตริยตามที่เขาหลอกลวง บรรพบุรุษของราษฎรเปนผูกูใหประเทศเปน

อิสรภาพพนมือจากขาศึก พวกเจามีแตชุบมือเปบและกวาดทรัพยสมบัติเขาไวตั้งหลายรอยลาน เงินเหลานี้เอามาจากไหน? ก็เอามาจาก
ราษฎรเพราะวิธีทํานาบนหลังคนนั่นเอง ! บานเมืองกําลังอัตคัตฝดเคือง ชาวนาและพอแมทหารตองทิ้งนา เพราะทําไมไดผล รัฐบาลไม
บํารุง รัฐบาลไลคนงานออกอยางเกลื่อนกลาด นักเรียนที่เรียนสําเร็จแลวและทหารที่ปลดกองหนุนไมมีงานทํา จะตองอดอยากไปตาม
ยถากรรม เหลานี้เปนผลของรัฐบาลของกษัตริยเหนือกฎหมาย บีบคั้นขาราชการชั้นผูนอย นายสิบ และเสมียน เมื่อใหออกจากงานแลว
ไมใหเบี้ยบํานาญ ความจริงควรเอาเงินที่กวาดรวบรวมไวมาจัดบานเมืองใหมีงานทําจึงจะสมควรที่สนองคุณราษฎรซึ่งไดเสียภาษีอากรให
พวกเจาไดร่ํารวยมานาน แตพวกเจาก็หาไดทําอยางใดไม คงสูบเลือดกันเรื่อยไป เงินมีเทาไหรก็เอาฝากตางประเทศคอยเตรียมหนีเมื่อ
บานเมืองทรุดโทรม ปลอยใหราษฎรอดอยาก การเหลานี้ยอมชั่วราย

เหตุฉะนั้น ราษฎร ขาราชการ ทหาร และพลเรือน ที่รูเทาถึงการกระทําอันชั่วรายของรัฐบาลดังกลาวแลว จึงรวมกําลังตั้งเปนคณะราษฎร

ขึ้น และไดยึดอํานาจของรัฐบาลของกษัตริยไวแลว คณะราษฎรเห็นวาการที่จะแกความชั่วรายก็โดยที่จะตองจัดการปกครองโดยมีสภา จะ
ไดชวยกันปรึกษาหารือหลายๆ ความคิดดีกวาความคิดเดียว สวนผูเปนประมุขของประเทศนั้น คณะราษฎรไมมีประสงคทําการชิงราชสมบัติ
ฉะนั้น จึงขอเชิญใหกษัตริยองคนี้ดํารงตําแหนงกษัตริยตอไป แตจะตองอยูใตกฎหมายธรรมนูญการปกครองของแผนดิน จะทําอะไรโดย
ลําพังไมได นอกจากความเห็นชอบของสภาผูแทนราษฎร คณะราษฎรไดแจงความเห็นนี้ใหกษัตริยทราบแลว เวลานี้ยังอยูในความรับตอบ
ถากษัตริยตอบปฏิเสธหรือไมตอบภายในกําหนดโดยเห็นแกสวนตนวาจะถูกลดอํานาจลงมาก็จะชื่อวาทรยศตอชาติ และก็เปนการจําเปนที่
ประเทศจะตองมีการปกครองอยางประชาธิปไตย กลาวคือ ประมุขของประเทศจะเปนบุคคลสามัญซึ่งสภาผูแทนราษฎรไดตั้งขึ้น อยูใน
ตําแหนงตามกําหนดเวลา ตามวิธีนี้ราษฎรพึงหวังเถิดวาราษฎรจะไดรับความบํารุงอยางดีที่สุด ทุกๆ คนจะมีงานทํา เพราะประเทศของเรา
เปนประเทศที่อุดมอยูแลวตามสภาพ เมื่อเราไดยึดเงินที่พวกเจารวบรวมไวจากการทํานาบนหลังคนตั้งหลายรอยลานมาบํารุงประเทศขึ้น
แลว ประเทศจะตองเฟองฟูขึ้นเปนแมนมั่น การปกครองซึ่งคณะราษฎรจะพึงกระทําก็คือ จําตองวางโครงการอาศัยหลักวิชา ไมทําไป
เหมือนคนตาบอด เชนรัฐบาลที่มีกษัตริยเหนือกฏหมายทํามาแลว เปนหลักใหญๆ ที่คณะราษฎรวางไว มีอยูวา

๑.จะตองรักษาความเปนเอกราชทั้งหลาย เชนเอกราชในทางการเมือง การศาล ในทางเศรษฐกิจ ฯลฯ ของประเทศไวใหมั่นคง

๒.จะตองรักษาความปลอดภัยภายในประเทศ ใหการประทุษรายตอกันลดนอยลงใหมาก
๓.ตองบํารุงความสุขสมบูรณของราษฎรในทางเศรษฐกิจ โดยรัฐบาลใหมจะจัดหางานใหราษฎรทุกคนทํา จะวางโครงการเศรษฐกิจ
แหงชาติ ไมปลอยใหราษฎร อดอยาก
๔.จะตองใหราษฎรมีสิทธิเสมอภาคกัน (ไมใชพวกเจามีสิทธิยิ่งกวาราษฎร เชนที่เปนอยู)
๕.จะตองใหราษฎรไดมีเสรีภาพ มีความเปนอิสระ เมื่อเสรีภาพนี้ไมขัดตอหลัก ๕ ประการดังกลาวขางตน
๖.จะตองใหการศึกษาอยางเต็มที่แกราษฎร

ราษฎรทั้งหลายจงพรอมกันชวยคณะราษฎรใหทํากิจอันคงจะอยูชั่วดินฟานี้ใหสําเร็จ คณะราษฎรขอใหทุกคนที่มิไดรวมมือเขายึดอํานาจ
จากรัฐบาลกษัตริยเหนือกฎหมายพึงตั้งอยูในความสงบและตั้งหนาหากิน อยาทําการใดๆ อันเปนการขัดขวางตอคณะราษฎรนี้ เทากับ
ราษฎรชวยประเทศและชวยตัวราษฎร บุตร หลาน เหลน ของตนเอง ประเทศจะมีความเปนเอกราชอยางพรอมบริบูรณ ราษฎรจะไดรับ
ความปลอดภัย ทุกคนจะตองมีงานทําไมตองอดตาย ทุกคนจะมีสิทธิเสมอกัน และมีเสรีภาพจากการเปนไพร เปนขา เปนทาสพวกเจา หมด
สมัยที่เจาจะทํานาบนหลังราษฎร สิ่งที่ทุกคนพึงปรารถนาคือ ความสุขความเจริญอยางประเสริฐซึ่งเรียกเปนศัพทวา “ศรีอาริย” นั้น ก็จะพึง
บังเกิดขึ้นแกราษฎรถวนหนา

คณะราษฎร
๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕
 - 202 -

สุพจน ดานตระกูล สงตอคบเพลิงการอภิวัฒนที่สมบูรณสูชนรุนหลังกอนสิ้นบุญสงบ

การทํารัฐประหาร19กันยายน2549นั้น นับวาแตกตางไปจากการทํารัฐประหารยึดอํานาจหลายครั้งที่
ผานๆมา เพราะหลายครั้งที่ผานมานั้นอาจเรียกไดวาเปน"ความขัดแยงรอง" ซึ่งก็คือบรรดาชนชั้นปกครอง
หรือผูมีอํานาจในโครงสรางสวนบนสุดของสังคมยื้อแยงอํานาจกันไปมา ประชาชนแทบไมมีสวนเกี่ยวของ
แตครั้งหลังสุดนี้ถือเปน"ความขัดแยงหลัก" กลาวคือเปนการขัดแยงระหวางชนชั้นปกครองที่อยูบนสวนยอด
สุดของโครงสรางทางสังคม แยงชิงอํานาจไปจากตัวแทนอันชอบธรรมที่ประชาชนไดพากันเลือกตั้งและ
สนับสนุน จึงเปนการขัดแยงหลักระหวางชนชั้นปกครองกับประชาชนผูถูกกดขี่

คราวนี้ประชาชนผูถูกกดขี่คงไมยินยอม เพราะประชาชนตระหนักในพลังอํานาจของตนเอง จึงตอง

คาดการณวาความขัดแยงหลักในครั้งนี้จะนําไปสูการอภิวัฒนที่สมบูรณที่ลงทายดวยชัยชนะของฝาย
ประชาชนผูถูกกดขี่ในที่สุด เนื่องจากบรรดาชนชั้นปกครองผูกดขี่ไมอาจจะฝนตอสัจจะทางประวัติศาสตรได
แนนอน

มีรายงานขาวจากเวบไซตของฝายประชาไตย ทั้งนิวสกายไทยแลนด และประชาไท รวมทั้งฟา

เดียวกันระบุวานายสุพจน ดานตระกูล นักคิดนักเขียนที่มีบทบาทสําคัญในการพิทักษการอภิวัฒนการ
 - 203 -
ปกครอง24มิถุนายน2475 และตอบโตบรรดาพวกปฏิกริยาตอการอภิวัตนครั้งนั้น และบรรดาผูใหรายตอ
รัฐบุรุษอาวุโสนายปรีดี พนมยงค ไดถึงแกกรรมลงแลวอยางสงบ ดวยวัย86 ป เมื่อคืนวันที่12ก.พ.ที่ผานมา
โดยจะมีพิธีรดน้ําศพแบบเรียบงายในเวลา 16.30 น.วันที่14ก.พ.นี้ ที่วัดชลประทานรังสฤษฎิ์ฯ จ. นนทบุรี
กรุณางดพวงหรีด และแตงกายสุภาพ จากนั้นจะมีพิธีสวดพระอภิธรรมเปนเวลา5วัน ในเวลา 19.00 น.

ปจฉิมวาจารัฐประหาร19กันยาจะนําไปสูอภิวัฒนสมบูรณ

นายสุพจนหรือที่บรรดานักกิจกรรมรุนหลังเรียกวา"ลุงสุพจน"นอกจากจะทําหนาที่ในการเขียน
หนังสือจํานวนมากเพื่อปกปองการอภิวัฒน2475 และตอบโตบรรดาปฏิกริยาขวาจัดที่มุงรายโจมตีรัฐบุรุษ
อาวุโสปรีดีวาพัวพันกับคดีสวรรคตของรัชกาลที่8 อยางสืบเนื่องเอาการเอางานอยางนายกยองในความมุงมั่น
แลว ในบั้นปลายชีวิตยังกระฉับกระเฉงในการเขารวมกิจกรรมการเสวนาตางๆ รวมทั้งถายทอดประสบการณ
แกบรรดานักวิชาการ นักคิด นักกิจกรรมรุนหลังผูใฝหาสัจธรรมอยางไมขาดตอน

หลังการรัฐประหาร19กันยายน2549ไมนานนัก กลุมประชาชนผูตอตานการทํารัฐประหารไดจัด
กิจกรรมสัมมนาขึ้นที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ทาพระจันทร "ลุงสุพจน"ในบั้นปลายไดรับเชิญขึ้นเวที
อภิปราย โดยยังมีรางกายที่กระฉับกระเฉงและน้ําเสียงแจมใส และยังเต็มไปดวยคามหวัง

ลุงสุพจนกลาวตอนหนึ่งในกิจกรรมสัมมนานัดนั้นวา การทํารัฐประหาร19กันยายน2549นั้น นับวา

แตกตางไปจากการทํารัฐประหารยึดอํานาจหลายครั้งที่ผานๆมา เพราะหลายครั้งที่ผานมานั้นอาจเรียกไดวา
เปน"ความขัดแยงรอง" ซึ่งก็คือบรรดาชนชั้นปกครอง หรือผูมีอํานาจในโครงสรางสวนบนสุดของสังคมยื้อ
แยงอํานาจกันไปมา ประชาชนแทบไมมีสวนเกี่ยวของ แตครั้งหลังสุดนี้ถือเปน"ความขัดแยงหลัก" กลาวคือ
เปนการขัดแยงระหวางชนชั้นปกครองที่อยูบนสวนยอดสุดของโครงสรางทางสังคม แยงชิงอํานาจไปจาก
ตัวแทนอันชอบธรรมที่ประชาชนไดพากันเลือกตั้งและสนับสนุน จึงเปนการขัดแยงหลักระหวางชนชั้น
ปกครองกับประชาชนผูถูกกดขี่

ซึ่งความขัดแยงหลักดังกลาวในประวัติศาสตรการเมืองไทยมีนอยครั้ง คือกรณีอภิวัฒนเปลี่ยนแปลง
การปกครอง2475ที่ไดเปลี่ยนแปลงการปกครองจากบรรดาศักดินามาสูประชาชนชั้นไพร และตอมาในกรณี
14ตุลาคม2516ที่ประชาชนชวงชิงอํานาจมาจากบรรดาขุนศึกผูกดขี่ สวนการรัฐประหาร19กันยานั้น เมื่อชน
 - 204 -
ชั้นผูปกครองที่กดขี่แยงชิงอํานาจไปจากประชาชน คราวนี้ประชาชนผูถูกกดขี่คงไมยินยอม เพราะประชาชน
ตระหนักในพลังอํานาจของตนเอง จึงตองคาดการณวาความขัดแยงหลักในครั้งนี้จะนําไปสูการอภิวัฒนที่
สมบูรณที่ลงทายดวยชัยชนะของฝายประชาชนผูถูกกดขี่ในที่สุด เนื่องจากบรรดาชนชั้นปกครองผูกดขี่ไม
อาจจะฝนตอสัจจะทางประวัติศาสตรไดแนนอน

มุงมั่นสืบสานภารกิจ-ลุงสุพจนในบั้นปลายยังเขารวมกิจกรรมของประชาชนฝายประชาธิปไตยอยางไมเห็น
แกเหน็ดเหนื่อย นักกิจกรรมที่ไปเยี่ยมลุงสุพจนขณะปวยเลาวา คําถามแรกที่ลุงทักพวกที่ไปเยี่ยมเยียนคือ"การ
ชุมนุมเมื่อวานเปนอยางไรบาง"พรอมกับเตือนวาใหเคลื่อนไหวโดยคํานึงถึงภววิสัยไมตองรีบรอนบุมบาม

นายปยะบุตร แสงกนกกุล นักวิชาการคณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ซึ่งอยูในกลุม"5

นักวิชาการนิติศาสตร ธรรมศาสตร"ที่มีนายวรเจตน ภาคีรัตน เปนสมาชิกอยูดวย กลาวถึงลุงสุพจนวา ในชวง
บั้นปลายชีวิตนั้น ลุงสุพจน กับลุงศุขปรีดา พนมยงค(บุตรชายนายปรีดี) และมิตรสหาย จะนัดเจอกันเพื่อกิน
ดื่ม สนทนา เปนประจําทุกวันเสารตนเดือน รานยานอนุสาวรียชัยสมรภูมิ

"พักหลังๆนี้ กลุมคุณลุงไดใหเกียรติพวกผมกลุม ๕ คนไปรวมโตะดวย หากใครไมติดธุระ ก็จะไปกัน

ครั้งหลังสุดที่ผมไปนี้ ผมเตรียมจะเดินทางกลับมาฝรั่งเศสในอีกไมกี่วัน โทรไปถามพรรคพวกแลว

ติดธุระบรรยายกันหมด บางคนก็อยูตางประเทศ ผมเลยไปคนเดียว เพราะ คิดวา กวาผมจะกลับมาอีก กวาจะ
 - 205 -
ไดมีโอกาสเจอคุณลุงเหลานี้ คงอีกนาน และดวยความสัตยจริง ตามกฎเกณฑของธรรมชาติ ที่ไมมีใครหนา
ไหนหนีพน กวาผมจะกลับมา ก็ไมทราบวาจะมีโอกาสไดพบคุณลุงครบทุกทานหรือไม

ผมไดปรินทบทความ "ปรีดี พนมยงค กับกฎหมายมหาชนไทย" เพื่อมอบใหกับคุณลุงศุขปรีดา และ

คุณลุงสุพจน พรอมกับนําหนังสือรวมเลมแรกของผมไปมอบใหทานดวย

ทานเองก็มีไมตรีจิต มอบหนังสือ กรณีสวรรคตรัชกาลที่ ๘ ที่นํามาพิมพใหม ใหผมดวย ซึ่งนับเปน

เกียรติตอผมอยางยิ่ง

พวกเราสนทนากัน จนไดเวลาแยกวง

ผมรอเดินไปสงคุณลุงศุขปรีดา และคุณลุงสุพจน

คุณลุงศุขปรีดา อวยพรผมใหโชคดี

สวนคุณลุงสุพจน บอกกับผมวา "อาจารย อาจารยยังเปนคนหนุม อาจารยมีโอกาสไดเห็นเหตุการณ

หัวเลี้ยวหัวตอนี้แนนอน อยาลืมที่จะบันทึกเหตุการณเหลานี้ไว เพื่อมิใหใครมาบิดเบือนประวัติศาสตรนี้ใน
วันขางหนา"
และปดทายดวยประโยควา "ผมเห็นกลุมอาจารยเปนคนหนุม และมีความคิดแบบนี้ ผมก็วางใจ และ
คงนอนตายตาหลับ"
แรงกาย แรงใจ แรงสมอง ที่คุณลุงสุพจน ทํามาตลอด ตามความคิด ความเชื่อของคุณลุงนั้น ไมเสีย
เปลาแนนอน

พิธีรดน้ําศพ
ขอมูลจากคุณ tidadheva เว็บชมรมฟาใหม*แจงเปลี่ยนกําหนดการงานศพวา จะมีพิธีรดน้ําศพแบบเรียบงาย
ในเวลา 16.30 น.วันที1่ 4ก.พ.นี้ ที่วัดชลประทานรังสฤษฎิ์ฯ จ. นนทบุรี กรุณางดพวงหรีด และแตงกายสุภาพ
จากนั้นจะมีพิธีสวดพระอภิธรรมเปนเวลา5วัน ในเวลา 19.00 น.