Professional Documents
Culture Documents
Β' Γμνασίου ιστορία - ΑΑ
Β' Γμνασίου ιστορία - ΑΑ
Β' Γμνασίου ιστορία - ΑΑ
3.Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία
Ο αγώνας κατά των αιρέσεων: Αιρέσεις ονομάστηκαν οι παρεκκλίσεις από την ορθή χριστιανική θρησκεία, όπως αυτή
διατυπώθηκε επίσημα από την εκκλησία στις Οικουμενικές Συνόδους.
Αιρέσεις
Αρειανισμός: Δίδασκε ότι ο Υιός είναι δημιούργημα του Πατρός, αμφισβητώντας τη θεότητά του. Καταδικάστηκε
από τις οικουμενικές συνόδους της Νίκαιας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381).
Νεστοριανισμός: Τόνιζε την υπεροχή της ανθρώπινης φύσης στο πρόσωπο του Χριστού. Καταδικάστηκε από την Γ’
Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431).
Μονοφυσιτισμός: Οι οπαδοί του θεωρούσαν ότι η θεία φύση απορρόφησε την ανθρώπινη στο πρόσωπο του
Χριστού. Ο Μονοφυσιτισμός αν και καταδικάστηκε από την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας (451),
κυριάρχησε στις ανατολικές επαρχίες του Βυζαντινού κράτους. Η καταπίεση των Μονοφυσιτών από το Βυζάντιο
υπήρξε ένας από τους παράγοντες των αραβικών κατακτήσεων το 630-650.
Μέτρα κατά της Αρχαίας θρησκείας:
Στα τέλη του 4ου αιώνα κρίθηκε οριστικά η αντιπαράθεση μεταξύ αρχαίας θρησκείας και Χριστιανισμού. Από τη μια ο
Ιουλιανός προσπάθησε χωρίς επιτυχία να επαναφέρει τη λατρεία των Θεών του Ολύμπου και να περιορίσει το
δικαίωμα των χριστιανών να διδάσκουν σε μη χριστιανικά σχολεία, και από την άλλη ο Θεοδόσιος Α’ έδωσε το
οριστικό πλήγμα στην αρχαία θρησκεία, κλείνοντας τους ναούς και τα μαντεία της και απαγορεύοντας τους
Ολυμπιακούς Αγώνες και τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Η σχέση Χριστιανισμού – Ελληνισμού. Από τη σύγκρουση στη σύνθεση
Στα τέλη του 4ου αιώνα και στις αρχές του 5ου αιώνα ξέσπασε ένα κύμα βίας από φανατικούς χριστιανούς κατά του
αρχαίου κόσμου και των οπαδών της αρχαίας θρησκείας.
Οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας υποδεικνύουν μια άλλη στάση απέναντι στον Ελληνισμό. Αρκετές φορές
στράφηκαν κατά της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, αλλά παράλληλα αξιοποίησαν την αρχαία ελληνική φιλοσοφία για
τη διαμόρφωση του δόγματος της Τριαδικής θεότητας και την αντιμετώπιση των αιρέσεων και πρότειναν την
επιλεκτική αξιοποίηση των κλασικών κειμένων.
2. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610 – 717): Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
Το Βυζάντιο σε κρίση
Δεύτερο μισό 6ου αι. – αρχές 7ου αι.: πολύπλευρη κρίση Βυζαντίου -> λοιμοί, κακές σοδειές, σεισμοί και εισβολές στα
εδάφη της αυτοκρατορίας -> Εγκατάλειψη και παρακμή πόλεων, μείωση πληθυσμού και υποχώρηση εμπορίου και
νομισματικής κυκλοφορίας, παραμέληση στρατού -> εξαιρετικά κρίσιμη η κατάσταση αυτοκρατορίας.
Η αντεπίθεση του Ηρακλείου
Αναδιοργάνωσε το στράτευμα με την οικονομική συμπαράσταση της Εκκλησίας και επιχείρησε συνεχείς
εκστρατείες κατά των Περσών. Κατάφερε να ανακτήσει όλες τις Βυζαντινές επαρχίες στην Εγγύς Ανατολή.
Θέματα και εξελληνισμός του κράτους
Θέματα: διοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατό, όπου υπηρετούσαν ελεύθεροι αγρότες, στους οποίους το
κράτος παραωρούσε στρατιωτικά κτήματα ή στρατιωτόπια. Οι στρατιώτες αυτοί αποτέλεσαν τον εθνικό στρατό.
Εξελληνισμός: ολοκληρώνεται την εποχή αυτή. Επίσημη γλώσσα στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση έγινε η
ελληνική, ενώ η οι ρωμαϊκοί τίτλοι αντικαταστάθηκαν από ελληνικούς -> οριστικό τέλος Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
και αρχή Μεσαιωνικής Ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Β) Προσπάθησε να εξηγήσεις το νόημα της φράσης «διάσπαση του Μεσογειακού κόσμου», αφού συγκρίνεις τον
πρώτο χάρτη του παρόντος βιβλίου με τον χάρτη της παρούσας ενότητας. Με τη φράση «διάσπαση του
Μεσογειακού κόσμου» εννοούμε ότι οι περιοχές της Μεσογείου που είχαν ενοποιηθεί από τους Ρωμαίους έχουν πια
διασπαστεί, δεν ανήκουν όλες σε ένα κράτος. Άλλες εξακολουθούν να είναι Βυζαντινές κτήσεις και άλλες έχουν πια
περιέλθει στην κυριαρχία των Αράβων. Οι Άραβες κατάφεραν να καταλάβουν αρκετές από τις περιοχές αυτές με
αποτέλεσμα η ενότητα του Μεσογειακού κόσμου να χαθεί.
Γ) Με ποιους τρόπους εκτοξευόταν το υγρόν πυρ, το φοβερό αυτό όπλο των Βυζαντινών, εναντίον των εχθρών στη
διάρκεια της ναυμαχίας; Το υγρόν πυρ εκτοξευόταν εναντίον των εχθρών στη διάρκεια της ναυμαχίας μέσω ενός
σιφώνιου, φτιαγμένου από χρυσό, που τοποθετούνταν μπροστά στην πλώρη του πλοίου. Άλλος τρόπος ήταν να
εκτοξεύονται χύτρες γεμάτες με υγρόν πυρ, ούτως ώστε με τη συντριβή των χυτρών τα πλοία των εχθρών να
παίρνουν ευκολότερα φωτιά. Τέλος, ένας άλλος τρόπος ήταν η ρίψη με το χέρι μικρών σιφωνιών, των χειροσιφώνων,
που τα κρατούσαν οι στρατιώτες πίσω από τις σιδερένιες ασπίδες τους.
Κεφάλαιο Τρίτο: Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου
1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11 ο αιώνα (1025 – 1081)
Οι στρατιωτικές αποτυχίες
Αυτήν την περίοδο νέοι εχθροί αρχίζουν να απειλούν την εδαφική ακεραιότητα του κράτους -> Σελτζούκοι Τούρκοι
στην Ανατολή – μάχη του Ματζικέρτ: συντριπτική ήττα Βυζαντινών (έλλειψη πειθαρχίας, οπλισμού και ηθικού). Οι
Νορμανδοί στα δυτικά αφαίρεσαν από το Βυζάντιο τις ιταλικές του κτήσεις. Τέλος, οι Ούγγροι και οι Σέρβοι στα
βόρεια αποδείχτηκαν επικίνδυνοι αντίπαλοι.
Η κρίσιμη αυτή περίοδος συνεχίστηκε μέχρι την άνοδο στο θρόνο της δυναστείας των Κομνηνών.
Οικονομία:
Παράγοντες που βοήθησαν στην οικονομική ευημερία του νησιού αυτή την περίοδο:
Οι ειρηνικές συνθήκες που επικρατούσαν.
Η εργατικότητα του λαού.
Το ενδιαφέρον των Βυζαντινών αυτοκρατόρων και ιδιαίτερα του Ιουστινιανού και του Ηρακλείου.
Η χρησιμοποίηση της Κύπρου ως σταθμού ανεφοδιασμού των βυζαντινών στρατευμάτων.
Η μείωση της βαριάς φορολογίας.
Ποια ήταν η σημασία της αναγνώρισης του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Κύπρου;
Η αναγνώριση του αυτοκέφαλου ήταν αποφασιστικής σημασίας γιατί απέκοψε την Εκκλησίας της Κύπρου από την
Ανατολή όπου επικρατούσαν οι αιρέσεις, με αποτέλεσμα να διατηρήσει αμόλυντη την Ορθόδοξη πίστη.
Ποια προνόμια παραχώρησε ο αυτοκράτορας Ζήνωνας στον Αρχιεπίσκοπο και ποια υπήρξε η σημασία τους για την
Κυπριακή Εκκλησία; Τα αυτοκρατορικά προνόμια που παραχώρησε ο Ζήνωνας στον αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο και τους
διαδόχους του είναι:
Να υπογράφουν με κόκκινο μελάνι.
Να φορούν κόκκινο μανδύα κατά τις επίσημες τελετές.
Να φέρουν βασιλικό σκήπτρο αντί τη συνηθισμένη ποιμαντορική ράβδο.
Η παραχώρηση των προνομίων πρόσφερε κύρος στην Εκκλησία, απαραίτητο για να αντιμετωπίσει τις επιβουλές.
Υποδήλωνε ακόμα τη δυνατότητα του Αρχιεπισκόπου να ασκεί κοσμική εξουσία.
Ζωγραφική
- Την εποχή αυτή δεν σώζονται τοιχογραφίες, αλλά διασώζονται ψηφιδωτές παραστάσεις. Αυτές μαρτυρούν τη
λαμπρότητα των Εκκλησιών, καθώς και το μεγαλείο και την ομορφιά της τέχνης.
Μωσαϊκά Δάπεδα: Έχουν περιορισμένα θέματα (πουλιά, ζώα, φυτά, σκηνές της καθημερινής ζωής, γεωμετρικά
σχήματα).
Ψηφιδωτά: Με ψηφιδωτά διακοσμούσαν τμήματα των τοίχων, όπως διασώζονται ακόμη:
- Παναγία Αγγελόκτιστη στο Κίτι
- Παναγία Κυρά στα Λιβάδεια Αμμοχώστου
- Παναγία Κανακαριά στη Λυθράγκωμη
Ναοί: Οι τύποι των εκκλησιών είναι οι ίδιοι με την υπόλοιπη βυζαντινή αυτοκρατορία.
Στο τέλος της περιόδου, στις ορεινές εκκλησίες κατασκευάστηκε δεύτερη ξύλινη στέγη με κεραμίδια, για να
προστατεύονται από τις βροχές και τα χιόνια. Αυτό βοήθησε στην προστασία και διατήρηση των τοιχογραφιών.
Εκπαίδευση: Η οργάνωση και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος της Κύπρου βρισκόταν κάτω από την
επίβλεψη της Εκκλησίας και τα θέματα που διδάσκονταν ήταν θρησκευτικού περιεχομένου. Η αγωγή αποτελούνταν
από τα «ιερά γράμματα» και την άσκηση στην αρετή και προσφερόταν κυρίως στα μοναστήρια. Μαθήματα όπως
γραμματική, φιλοσοφία και ρητορική μάλλον δεν διδάσκονταν στην Κύπρο. Ελάχιστοι Κύπριοι που είχαν την
οικονομική δυνατότητα και έφεση για μάθηση, πήγαιναν στην Κωνσταντινούπολη για φοίτηση σε ανώτερες και
ανώτατες σχολές.
Η ακριτική ποίηση: Είναι ένας κύκλος πολυάριθμων δημοτικών τραγουδιών, που έχουν ως αντικείμενό τους τη ζωή,
τα κατορθώματα, τους έρωτες και τον θάνατο του Διγενή Ακρίτα, καθώς και τους ηρωισμούς άλλων ακριτών
πολεμιστών. Πρωτοεμφανίστηκαν γύρω στον 10 ο αι.μ.Χ. σε όλο το χώρο της μικρασιατικής, ευρωπαϊκής και
νησιώτικης Ελλάδας, ενώ στην Κύπρο μεταφέρθηκαν στα τέλη του 11 ου αι. από πλανόδιους ποιητάρηδες και αοιδούς.
Διασκευάστηκαν στην κυπριακή διάλεκτο και είχαν μεγάλη απήχηση στον λαό, γιατί έφερναν στη μνήμη τους τα δεινά
που επέφερε το νησί από τους Άραβες.