Srpska moderna – kulturni obrasci i književne ideje, Vesna Matović

Modernisti – borba za evropeizaciju književnosti;

Proces postupne demokratizacije srpskog društva
Srpski književni glasnik – stožerni časopis srpske moderne, uticajna književna i
politička institucija;
Jovan Skerlić, koncentrisana moć;
Formiranje nacionalnih i kulturnih vrednosti, književna politika;
Bogdan Popović; časopisi kao regulatori i generatori književnog života; težnja kritike
za nametanjem dominantnog vrednosnog sistema u književnosti i kulturi;
Književna kritika – nadzor, nadziračka uloga; društvene implikacije književnosti;
Jovan Skerlić kao nacionalni vođa – nacionalne i socijalne potrebe srpskog društva
često pretpostavljao estetičkim;
Bogdan Popović i Jovan Skrelić iskoračuju često iz čisto književnih okvira i
zakoračuju u sfere ideologije, politike, etike;
Pojam novine se artikuliše na fonu tradicionalnih i postojećih vrednosti;
Novi nacionalni kulturni obrazac;
Mit i mitski obrasci, kolektivno pamćenje;
Adrijan Marino: Moderno je proizvod istorije, njenih polaznih tačaka, njenih
slučajnosti i ogračenja, kao i proizvod geografije;
Srpska moderna nastaje na rubnim delovima velikih kulturnih sistema; tipološke
odlike uslovljene su specifilnim istorijskim kontekstom, kulturnim očekivanjima i
geopolitikom;
Približavanje zapadnoevropskim shvatanjima, raskidajući sa statičkim principima
patrijarhalne kulture; nisu neopozivo raskidali sa navionalnom duhovnom i kulturnom
tradicijom;
Živa nacionalna svest i oslobodilačka misao u decnijama pre Prvog svetskog rata;
ideja ujedinjenja Slovenskog juga; južnoslovenska ideja nije isto što i sveslovenska ideja
Granice i osnovne odlike epohe srpskog modernizma: kraj XIX i početak XX veka;
godine uoči I svetskog rata; vesnici avangarde; ubrzan književni razvoj i radikalne poetičke
promene, sazrevanje i stvaranje nacionalne književnosti prema evropskim; podizanje
vrednosnih kriterijuma, razvoj kritičke misli, usavršavanje književne forme i tehike, artizam i
subjektivizam; sinhronicitet sa evropkim književnostima prvi put u drugoj dekadi XX veka;
kulturni i književni diskontinuitet; otvoreno nacionalno i državno pitanje;
1878. stvaranje sopstvene države, pijemontska uloga;
 1908. Aneksiona kriza;
1912 – 1913 balkanski ratovi
Stvaranje Jugoslavije nakon I svetskog rata;
Naglašeno prisustvo nacionalnog momenta u procesu modernizacije srpske
književnosti: patrijarhalni sociokulturni obrazac sa čvrsto strukturisanim društvenim,
duhovnim i moralnim vrednostima: seoska zadruga, autoritet vođe, kolektivistička svest,
odnos jedinke prema zajednici je kodifikovan, sistem etičkih normi i običajnog prava;
Nova kulturna i književna paradigma i drugačiji odnos prema nacionalnoj
patrijarhalnoj tradiciji i njenim stvaralačkim oblicima: istovremeno udaljavanje od nje i
implementacijama u različitim vidovima – dualizam;
Hipertrofirani individualizam, duševni nemir, strah i strepnja;
Ljubomir Nedić, Bogdan Popović, Jovan Skerlić
Evropeizacija – prevladavanje provincijalnih okvira i duhovnih vodilja;
Uništenje estetike i demokratizacija umetnosti – Jovan Skerlić;
Moderno mora biti kritičko i revolucionarno;
Transpozicija srpske srednjovekovne prošlosti i kosovskog predanja u pesništvu
srpske moderne; preosmišljavanje, imitacija;
Motiv sa preteranom upotrebom, opterećen vanliterarnim razlzima, semantički prazan
i trivijalizovan;
„epsko“ i modernističko pripovedanje: sporiji raskid sa tradicijom, sporiji razvoj;
Veljko Milićević, Milutin Uskoković, Isidora Sekulić, Lazar Popović, Stanislav
Vinaver;
Stanković: kažnjavanje svakog odbijanja patrijarhalnog kodeksa izopštavanjem
ličnosti iz zajednice ili nekom propašću;
Postupci usmenog kazivanja: kod Kočića; lirski impresionizam;
Niče, Bergson, Ten, Frojd, Marks;
Impresionizam, futurizam, ekspresionizam - pomeranje ka temama iz urbane sredine,
elementi spiritualnog i lirskog, defabulacija, odsustvo junaka u klasičnom smislu
Promena nakon I svetskog rata;
Duh kosmopolitizma naspram nacionalnog duha;