I.

a estrutura da Palabra
1. Indica o lexema ou raíz de cada palabra e engádelle despois outras da súa
familia léxica, como no exemplo
Vender: vend– venda vendedor, revender, invendíbel
molestar, dereita, prezo, lingua, honra, fume, uso, afogo, crer, forma
Molestar
Dereita
Prezo

Lingua
Honra
Fume

Uso
Afogo
Crer

Forma

2. Na seguinte serie de palabras identifica e clasifica os constituíntes:

TÉPEDO: téped (lexema) – o (morfema gramatical de xénero)
XORNALISTAS: xornal (lexema) – ista (morfema derivativo) – s (morfema gramatical de

número) cazadores, xubilosos, verdadeira, inglesa, nacional, fusís, prehistórico, hoteleiro,

desarmar

CAZADORES

XUBILOSOS

VERDADEIRA
INGLÉSA
NACIÓNAL
FUSÍS
PREHISTORICO
HOTELEIRO
DESARMAR

1
3. Clasifica as seguintes palabras segundo sexan simples, compostas, derivadas ou
parasintéticas:

agora luminoso
repetidor termómetro
alugueiro acuático
papaventos débil
avellentado ecopacifismo

4. Engade cinco exemplos máis de cada un dos tipos de palabras.

5. Forma a familia léxica de persoa, auga, dor e sangue.

persoa

auga

dor
sangue

6. Fíxate nos prefixos ou nos sufixos e localiza o termo intruso de cada serie.

preaviso abeirar anticlerical agoirento alimento

precario abocar anticonceptivo pegañento apartamento
predominar acalorar antílope carraxento lanzamento
prenatal anunciar anticiclón catavento nacemento
presupor apandar antiparasitario fedorento pensamento

7. Localiza na seguinte relación as palabras que presentan sufixo:

camiño estorniño fociño fresquiño golfiño mainiño
meguiño meiriño paniño pauciño reiciño remuíño
seixiño sentidiño sobriño trasniño veciño velaíño

2
8. Localiza as palabras derivadas por sufixación e/ou prefixación do seguinte
texto e indica cal é o valor do morfema derivativo:
Cando se trata de caracterizar a personalidade colectiva de Galicia ou de Portugal, as
palabras “saudade” e “lirismo” sempre resultan ser as preferidas, talmente coma se
traducisen mellor que ningunha outra os trazos da nosa fisionomía espiritual que
chaman a atención dos demais. Pola amplitude e a insistencia con que se produce,
este feito ten para nós un significado orientador, porque é indubidable que as
observacións ou os xuízos que os outros fagan de nós tenderán a destacar aquilo que
en nós vexan de máis privativo, de máis peculiar.
Ramón Piñeiro, Filosofía
da saudade

Afixo Valor e uso

3
 9. Indica cales das seguintes palabras son substantivos derivados con valor colectivo:
afeccionado, alumnado, armamento, cabaceiro, cancioneiro, cordame, cornamenta,
escordadura, follaxe, goleada, instrumental, notaría, ollada, pancada, pedraría,
salame, silabario, soaxe, tornado, vestiario.

10. Relaciona cada palabra co valor do seu sufixo:

a- balaustrada 1- acción
b- bufonada 2- calidade
c- cazolada 3- colectivo
d- colorada 4- feito característico
e- lombada 5- golpe dado con un instrumento
f- machetada 6- golpe recibido
g- nevada 7- cabida dun recipiente
h- outonada 8- tempo característico

11. O sufixo -nte forma adxectivos e substantivos sobre unha base verbal, co valor
de axente ou caracterizador na maior parte dos casos. Os derivados que parten
dun verbo da primeira ou segunda conxugación manteñen un resto da vogal
temática correspondente: camiñar > camiñ-a-nte; pretender > pretend-e-nte.
Os procedentes de verbos da 3ª conxugación poden presentar formas populares
ou cultas, e unirse ao lexema mediante -e-, -ie- ou -i-: reincidir > reincidente;
nutrir > nutriente, concluír > concluínte. Consulta o dicionario se o precisas e
completa as seguintes palabras con unha das solucións anteriores:

Concluír contribuír incidir convenir influenciar

Oír producir servir reconstituír relucir
saír seguir sobresair transixir vivir

12. Usando os prefixos ANTI-, DE(S)-, EX-, I(M–N)-, POS(T)-, PRE-, TRANS-, forma
palabras derivadas a partir das seguintes, tendo en conta que ás veces pode
haber máis dunha posibilidade:
acostumar, adaptación, alpino, alumno, cargar, centrar, ciclón, clásico, clerical,
colocar, concepción, conxelante, corpo, correr, culpar, data, destinar, determinar,
electoral, fabricar, fascismo, figurar, fixar, formación, gobernador, guerra,
igualdade, oxidante, par, pegar, perfecto, persoal, pertinencia, poñer, popular,
posíbel, propio, real, sexualidade, vendar, vergoña, vestir, vincular

4
13. Usando os sufixos -ANO, -ANZA, -AXE, -EIRO/A, -ES, -ÍA, -IFIC(AR), -ISMO, -
ISTA, -OR/-DOR, -TOR forma palabras derivadas a partir das seguintes, tendo
en conta que ás veces pode haber máis dunha posibilidade:
Albania, acción, antropólogo, avión, avogado, biólogo, Bolivia, burgo, Calvino,
carro, clásico, codeso, comparar, criar, cristián, Cuba, economía, embaixada,
esculpir, folla, gabar, Irlanda, Islam, librar, loar, Lutero, máquina, matar, metro,
monarca, Mozambique, oligarca, ousado, plástico, pluma, plusmarca, Portugal,
presentar, real, rego, revisar, rexer, santo, sólido, tarde, tenis, un, violín, xunco

5
14. Forma palabras parasintéticas combinando prefixos e sufixos cos lexemas que
aparecen na columna central

nobre
terra
mudo
alma
-ear
en- cacho -izar
a- podre -ecer
des- -ado
re- torpe -axe
es- tolo -entar
lume
terror
vello
temor

15.

16. Indica o valor que teñen as seguintes expresións ou frases feitas:

• Mexar por un:
• Andar o demo na casa:
• Cubrir o expediente:
• Dar un paso en falso:
• Ter ollos de lince:
• Non ser trigo limpo:
• Botar a lingua a pacer:
• Andar coa area na zoca:.
• Ser unha lima:
• Botar as entrañas:.
• Ter moito mundo:
• Meter a pata:
• Dar polo pau:
• Irse todo en fume:
• Dar o golpe:
• Ser agudo como un allo:
• Mallar en ferro frío:.
• Chamar aos pés compañeiros:
6
17. As palabras que se dan a continuación pertencen á terminoloxía médico-
científica. Comezaron a usarse nos séculos XIX ou XX. Procura no dicionario a
orixe e o significado das mesmas.

agorafobia

amigdalite

autismo

avitaminose

neuralxia

nanotecnoloxía

neurocirurxía

18. O elemento grego bios entra na formación de numerosas palabras; investiga a

que termo corresponde cada unha das seguintes definicións:

Cantidade total de materia viva dun ecosistema

Conxunto das condicións climáticas que inflúen sobre os seres vivos
Dise da substancia que pode ser descomposta polos seres vivos
Estudo dos aspectos éticos da medicina e a bioloxía, e das relacións do ser humano
cos restantes seres vivos.
Estudo dos fenómenos vitais mediante os principios e métodos da física
Organismo vivo que se utiliza para indicar o valor da contaminación do aire ou da
auga
Ritmo biolóxico dun individuo
Técnica que busca a obtención de produtos coa aplicación industrial dos procesos
biolóxicos
Técnica que utiliza microorganismos para mellorar os produtos agrícolas, industriais
ou farmacéuticos
7
19. Indica o significado dos neoprefixos que aparecen nas seguintes frases:

Os eurodeputados tomaron onte posesión dos seus cargos

Fíxose famosa escribindo manuais de autoaxuda.

Un dos seus proxectos era facer unha socioanálise do mundo

rural galego.
As videocámaras encóntralas nese estabelecemento a un prezo
moi razoábel.
Mañá aparecerá nos xornais un macroinquérito electoral.
Estes últimos anos aumentou moito o negocio da televenda.
O atentado foi atribuído a grupos paramilitares.
Os movementos neonazis e neofascistas son unha ameaza para
as sociedades democráticas.
Temos hoxe unha enorme oferta de videoxogos no mercado.

Algúns gobernos propoñen a adopción dunha ecotaxa para

sufragar proxectos de protección ambiental.
O coche ficou parado na autovía.

Na sociedade moderna aumentou o consumo de

psicofármacos e outras substancias psicoestimulantes.

Nesa comarca rexístrase un especial microclima que explica as súas

particularidades.
Os seus traballos de etnolingüística tiñan sona mundial.
Houbo un macroxuízo no que resultaron condenados vinte
narcotraficantes.
O nacionalismo panárabe tivo moita forza nos anos sesenta.
Os obreiros acabaron autoxestionando aquela pequena empresa.

20. Que significado teñen en informática os seguintes termos? Que tipo de

neoloxismo é cada un deles?

aplicación

baixar

8
buffer

canal

ciberespazo

dominio

hipertexto

monitor

navegación
multimedia

shareware

9
II. Reforzo Gramatical. ditongos e
acentuación

1. Separa en sílabas e acentúa graficamente cando o precisen as seguintes palabras:

afluir afrodisiaco aleluia almuiña altruista arremuiñar

ataude babuino baiuca baul casuistica circuito
circunloquio contigüidade demiurgo desmaio druida faisca
fiúncho fluido gratuito laude medium miudeza
olimpiada oriundo paraiso piragüismo psoriase rail
raiz Ruin siux suizo triunfo ruido
vaido variola viuvo xuizo zodiaco zoofobia

2. Acentúa as palabras que o precisen nas seguintes frases:

Acompaña a señora a porta.
Mandouno a cas de seu tio.
Non coñece mais verbas cas que oiu na tua casa. A paisaxe e as veces cha, as
veces ondulada.
E un bo ciclista mais non tira proveito das etapas chas.
Cantaba igual cos merlos.
Estaba en mangas de cos na porta da casa.
Non me atreveria a por ese vestido aberto ata o cos.
Para recuperar a confianza da xente compren feitos mais que promesas.
Colocaron crespons negros en sinal de do.
En hora ma consentin que el ma levase.
Houbo os seus mais e os seus menos entre elas e mais a veciña. Os mais
ergueronse e marcharon.
A fera despezou a sua presa.
Ali ficou, presa do panico.
Se bo rapaz e fai o que che din.
So por curiosidade, estades vos sos?
Esixiulle que renunciase so pena de perder os seus dereitos para o futuro. Se ven
ela xa non ves ti, mais se ves que ela non ven, ven ti.

10
 Habitualmente, ao escoitarmos falar de estándar oral, pensamos sobre todo na
axeitada pronuncia e asignación de vogais abertas e pechadas, na correcta
realización de determinados sons (xeralmente, os que non existen en castelán), etc.,
pero sen dúbida tamén se nos veñen á cabeza certos aspectos prosódicos, como a
entoación. […] Teño escoitado en non poucas ocasións a moita xente, recoñezo que
do medio académico, queixarse da entoación dos locutores da televisión e definila
mesmo como unha “copia do castelán”. Moitos dos profesionais que traballan nos
denominados gabinetes de normalización en medios de comunicación audiovisual
teñen exposto a necesidade de contar cunhas pautas que lles axuden a depurar esas
entoacións.
Esta necesidade non se resolve simplemente acudindo aos patróns ou modelos que
atopamos na fala corrente ou popular: é un contexto distinto que require un modelo
entoativo tamén distinto. Non quero dicir con isto que deba estar necesariamente
afastado da realidade lingüística cotiá, nin moito menos que teña que ser unha
copia do modelo doutra lingua (portugués ou castelán). Creo que estamos ante un
aspecto do estándar que se debe ir configurando co uso e que son os propios
profesionais os que teñen a maior parte do traballo.
Elisa Fernández Rei,
O estándar prosódico

1. Indica as principais ideas que expón a autora neste texto.

2. Pescuda o significado das palabras: estándar, prosódicos, entoación.

3. Busca os infinitivos conxugados do texto. Podemos conxugar algún outro? Xustifica a

resposta.

4. Sinala as perífrases verbais e clasifícaas.

5. Escribe un texto onde expoñas a túa reflexión sobre a oralidade da lingua

galega (a variedade prosódica, os prexuízos sobre a entoación da fala popular,
a perda de trazos como a distinción das sete vogais etc.).

11