Professional Documents
Culture Documents
Malzemeleri̇n Mukavemeti̇ni̇ Artirici İşlemler PDF
Malzemeleri̇n Mukavemeti̇ni̇ Artirici İşlemler PDF
Malzemeleri̇n Mukavemeti̇ni̇ Artirici İşlemler PDF
1. Soğuk İşlem
2. Çökelme Sertleşmeşi (Yaşlanma)
3. Dispersiyon Sertleşmesi
4. Alaşım Sertleşmesi
5. Tane Boyutunu Küçülterek Sertleştirme
6. Martenzitik Dönüşüm Sertleşmesi
7. Deformasyon Yaşlanması
1
SOĞUK İŞLEM
Soğuk işlem malzemeye plastik şekil verme yöntemleri ile uygulanır.
Plastik şekillendirme hem dislokasyonların hareketini sağlar, hem de
yeni dislokasyonların oluşumuna sebep olur. Soğuk işlem sonrası
mukavemetin artması deformasyon sertleşmesi nedeniyledir.
Deformasyon sertleşmesi, dislokasyonların birbirleri ve
dislokasyonların hareketini zorlaştıran engeller ile etkileşimi
sonucunda olur.
2
Soğuk İşlem
3
Soğuk İşlem Sonrası Malzeme Özelliklerindeki Değişim
4
Soğuk işlem oranı arttıkça malzemenin akma ve çekme mukavemeti
ile sertliğinde artış, buna karşılık sünekliğinde azalma olur. Metalik
malzemelerde soğuk işlem miktarı sınırlıdır. Çünkü belirli bir soğuk
işlem miktarında malzemenin sünekliği sıfıra iner. Soğuk işlem
sırasında atom boşluklarının meydana gelmesi ve bunların
konsantrasyonun soğuk işlem miktarı arttıkça artması malzemede
çatlaklara sebep olur. Çatlak oluşumunu engellemek ve soğuk işlemle
azalan sünekliği artırmak amacıyla malzeme soğuk işlem sırasında
zaman zaman tavlanır.
5
6
ÇÖKELME SERTLEŞMESİ (YAŞLANMA-Aging)
Aşırı doymuş katı fazdan zaman ve sıcaklık etkisi ile yeni bir fazın
çökelmesi sonucunda malzemenin sertlik ve mukavemeti artar.
Genellikle demir dışı metal ve alaşımları (Al, Ti, Mg alaşımları) ve
çok yüksek mukavemetli çelikler (Maraging çelikleri) bu yöntemle
sertleştirilirler.
7
Çökelme sertleşmesi veya yaşlandırma işlemi, faz diyagramlarında
solvüs eğrisi içeren alaşım sistemlerinde olabilir.
Solvüs eğrisi
Sıcaklık
% miktarı
8
Çökelme sertleştirmesi işlemi üç kademede yapılır. Bunlar,
1. Solüsyona alma
2. Su verme
3. Yaşlandırma kademeleridir.
α
Sıcaklık
Sıvı
Sıvı+α Sıvı+
Çözündürme
T1
çökeltileri
α
α
Su verme
α+ Yapay yaşlandırma
T2
Doğal yaşlandırma
A C Aşırı doymuş α
Zaman
%B
Katı çözeltisi
9
10
11
Dispersiyon Sertleşmesi
12
13
Alaşım Sertleşmesi
14
15
16
Tane Boyutunu Küçülterek Mukavemet Artırma
17
18
Martenzitik Dönüşüm Sertleşmesi
19
Deformasyon Yaşlanması
20
Bir önceki şekilde bulunan A bölgesi, herhangi bir X noktasına
çekilerek plastik deformasyona uğramış, orijinal durumda süreksiz
akma gösteren az karbonlu bir çeliğe ait çekme diyagramının bir
parçasıdır. Söz konusu X noktasında numuneye uygulanan yük
kaldırılıp gerilme sıfıra düşürüldükten sonra, Y noktasına kadar
çekme deneyi yapılırsa süreksiz akma tekrar görülmez (B bölgesi).
Ancak Y noktasında numuneye uygulanan yük kaldırılıp malzeme
oda sıcaklığında birkaç gün bekletildikten veya 100-150C
sıcaklıklarda birkaç saat tavlandıktan sonra çekme deneyi yapılırsa,
süreksiz akma olayı tekrar görülür ve akma gerilmesi Y’den Z’ye
artar (C bölgesi). Süreksiz akma olayının tekrar görülmesinin sebebi,
az karbonlu çelik içindeki karbon ve azot atomlarının yaşlanma
safhasında dislokasyonlara yayınması ile dislokasyon etrafında bir
atmosfer (Cotrell Atmosferi) meydana getirerek dislokasyonları
kilitleyip hareketlerine engel olmasıdır. Bu olaya statik deformasyon
yaşlanması denir. 21
Deformasyon yaşlanmasının uygulamada önemi çok büyüktür.
Özellikle yumuşatma tavlaması yapılmış az karbonlu çelik saclarda,
derin çekme işlemleri sırasında, süreksiz akma olayı sebebi ile
malzeme yüzeyinde pürüzler oluştuğundan deformasyon yaşlanması
istenmeyen bir olaydır. Çelikte deformasyon yaşlanmasını veya
süreksiz akma olayını gidermek veya geciktirmek için yapılan
işlemler şunlardır.
22
Dinamik Deformasyon Yaşlanması
(Portevin-LeChatelier Etkisi)
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
Konu ile İlgili Videolar
http://www.youtube.com/watch?v=YobXFODkp5
https://www.youtube.com/watch?v=u54iTAXzOmE
https://www.youtube.com/watch?v=07HRpIpLrcM
85