Ἅγιος Παντελεήμων

ΛΟΓΟΣ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΑΝΣΕΒΑΣΜΙΟΝ ΥΨΩΣΙΝ
ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΚΑΙ ΖΩΟΠΟΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Ἐκ τῆς βίβλου “ΝΕΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ” 1858 (ἐλαφρῶς διασκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Λόγος εἰς τὴν Ὕψσιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ σελ. 3
Παῦλος ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν σελ. 8
Λόγος παραινετικὸς τῆς Παναγίας πρὸς τοὺς
Ἀποστόλους πρὶν τὴν κοίμησή της σελ. 16
Στήλη Πατρολογίας (Μέγας Βασίλειος) σελ. 18
Ἀντιαιρετικὴ στήλη (Συζήτηση μὲ Δαρβινιστή) σελ. 22
Μετὰ τὸν θάνατον σελ. 26
Στήλη ἐνημερώσεως σελ. 33
Ὁμιλία Σεβ/του Ἀττικῆς & Μεγαρίδος Κοσμᾶ σελ. 34
Νοερὰ Ἀθλησις σελ. 38
Στήλη ἐρωταποκρίσεων σελ. 41
Ἑρμηνευτικά (ἐξήγησις τοῦ Ψαλτηρίου) σελ. 42
Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται σελ. 48
Παναγία Ζερμπίτσα σελ. 54
Κάρτα τοῦ Πολίτη σελ. 58
Ἐκκλησιαστηκὲς εἰδήσεις σελ. 62

2 3

Εἰς δὲ τὸν δέκατον ὄγδοον χρόνον
τῆς βασιλείας τοῦ Καίσαρος Τιβερίου
ἐσταυρώθη ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χρι-
στὸς ὑπὸ τῶν Χριστοκτόνων Ἰουδαί-
ων, κατὰ τὴν φύσιν τῆς σαρκός. Ὅτε δὲ
ἀνέστη ἐκ τῶν νεκρῶν, τότε οἱ Ἰουδαῖοι,
ἀπὸ τὸν φθόνον των, ἔδωκαν χρήματα
εἰς τοὺς φύλακας στρατιώτας, νὰ διαβά-
λουν τὴν ᾿Ανάστασιν τοῦ Χριστοῦ, καὶ
νὰ εἴπουν ὅτι τὸν ἔκλεψαν οἱ Ἀπόστο-
λοι.
Μετὰ δὲ τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου,
βλέποντες πάλιν ὅτι γίνονται ἄπειρα
θαύματα ὑπὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, συ-
νεβουλεύθησαν νὰ κρύψουν τὸν Τάφον
τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸν Τίμιον Σταυρόν,
ἵνα μή, μεταβαίνοντες ἐκεῖ οἱ Χριστια-
νοί, προσκυνῶσι. Τότε συναθροισθέντες
ὅλοι οἱ φθονεροὶ Ἰουδαῖοι παρέχωσαν
τὸν Τάφον τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸν τόπον
τοῦ Κρανίου, εἰς τὸν ὁποῖον κατέκειτο ὁ
Τίμιος Σταυρός. Καὶ αὐτοὶ μὲν τὸ ἔκαμαν
ἀπὸ φθόνον, νομίζοντες ὅτι θὰ παύσῃ
μετὰ ταῦτα καὶ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγε-
λίου. Ὁ δὲ Θεὸς ἐπέτρεψε τοῦτο διὰ λό-
γον μυστικώτερον, διότι, ὡς καρδιογνώ-
στης καὶ παντογνώστης, προεγνώριζεν
ὅτι μέλλει ἡ Ἱερουσαλὴμ νὰ κατακαῇ καὶ
νὰ ἐρημωθῇ ὑπὸ τῶν ἐθνῶν, καὶ διὰ νὰ
μὴ κατακαύσουν καὶ τὸν Τίμιον Σταυ-
ρόν, ηὐδόκησε καὶ ἠθέλησε νὰ τὸν παρα-
4 5
χώσωσιν οἱ ἀγνώμονες Ἰουδαῖοι, ἵνα μὴ
εὑρεθεὶς εἰς τὸν καιρὸν τῆς αἰχμαλωσίας
κατακαῇ καὶ ζημιωθῶσιν οἱ Χριστιανοὶ
τὸ τοιοῦτον ζωοπάροχον δώρημα. Καὶ
ταῦτα μὲν οὕτως ἐγένοντο.
Μετὰ τὸ πέρας τῶν ἐργασιῶν τῆς Α´
Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἱκανῶς τιμήσας
ὁ βασιλεὺς πάντας τοὺς Ἀρχιερεῖς τοὺς
προσελθόντας εἰς τὴν Σύνοδον, προ-
έπεμψεν αὐτοὺς εἰς τὰ ἴδια, εἰς δὲ τὸν
Ἐπίσκοπον Ἱεροσολύμων Μακάριον πα-
ρήγγειλε νὰ ἐρευνήσῃ ἐπισταμένως διὰ
νὰ εὕρῃ τὸν Τάφον τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸν
Τίμιον Σταυρόν, διότι, ὡς τὸ προεῖπον,
ἀπὸ τὴν πολυκαιρίαν οἱ Χριστιανοὶ δὲν
ἐγνώριζαν παντελῶς ποῦ ἦτο ὁ Τάφος
τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἕδωκε δὲ καὶ χρήματα
ἀρκετὰ διὰ τὰ ἔξοδα τῆς ἐρεύνης ταύτης.
Κατὰ δὲ τὰς ἡμέρας ἐκείνας εἶδεν ἡ βα-
σίλισσα Ἑλένη, ἡ μήτηρ τοῦ Μεγάλου
Κωνσταντίνου, ὅραμα ἐκ Θεοῦ, προ-
στάσσον αὐτὴν νὰ ὑπάγῃ αὐτοπροσώ-
πως εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους διὰ νὰ εὕρῃ
τὸν Τίμιον Σταυρόν. Ἐζήτησεν ὅθεν τὴν
συγκατάθεσιν τοῦ υἱοῦ της ὡς καὶ τὰ
ἀπαιτούμενα ἔξοδα διὰ νὰ ὑπάγῃ, καὶ
λαβοῦσα ταῦτα μετέβη μετὰ μεγάλης
ἐξουσίας. Ὡς δὲ ἕμαθεν ὁ Ἐπίσκοπος τῆς
Ἱερουσαλὴμ Μακάριος ὅτι ἔρχεται ἡ βα-
σίλισσα, ἐξελθὼν μὲ ὅλους τοὺς Ἀρχιε-
ρεῖς τὴν προϋπήντησεν.
Εἰσελθοῦσα ἡ Ἁγία Ἑλένη εἰς τὴν πό-
λιν, ἤρχισεν εὐθὺς νὰ ἑρευνᾷ περὶ τοῦ
Ἁγίου Τάφου καὶ τοῦ ζωοποιοῦ Σταυ-
ροῦ, οὐδεὶς ὅμως εὑρίσκετο νὰ εἴπῃ, ὅτι
γνωρίζει ποῦ εἶναι ὁ τόπος τοῦ Κρανίου
ἢ ποῦ εἶναι ὁ Τίμιος Σταυρὸς παρακεχω-
σμένος. Τότε ἔκαμαν οἱ Ἀρχιερεῖς καὶ ὁ
λαὸς δέησιν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ ἀπεκα-
λύφθη εἰς τὸν Ἐπίσκοπον Μακάριον, ὅτι
ἐκεῖ ὅπου ἦτο πάλαι ὁ ναὸς τῆς Ἀφρο-
δίτης, ἐκεῖ εἶναι ὁ λεγόμενος ἑβραϊστὶ
Γολγοθᾶς, ἑλληνιστὶ δὲ Κρανίου τόπος,
ὅπου ἐσταυρώθη ὁ Χριστός, ἐκεῖ δὲ εἶναι
κεχωσμένος καὶ ὁ Τίμιος Σταυρός. Τότε
συναθροίσασα ἡ βασίλισσα πλῆθος πολὺ
τεχνιτῶν καὶ ἐργατῶν διέταξε νὰ κρημνί-
σουν ἐκ θεμελίων τὸν ἀκάθαρτον ναὸν
ἐκεῖνον καὶ νὰ ρίψουν τὸ χῶμα μακράν.
Σκάψαντες ὅθεν εὗρον τὸν Τάφον τοῦ
Χριστοῦ, πλησίον δὲ τοῦ Τάφου εὗρον
τρεῖς Σταυροὐς. Ὡς δὲ ἀνέσκαψαν παρέ-
κει εὗρον καὶ τοὺς ἥλους διὰ τῶν ὁποίων
ἐκαρφώθη ὁ Χριστὸς εἰς Τὸν Σταυρόν.
Ὡς εἶδε ταῦτα ἡ βασίλισσα, ἐχάρη μὲν δι-
ότι δὲν παρεῖδεν ὁ Θεὸς τὰς προσπαθεί-
ας της, ἐλυπεῖτο ὅμως καὶ ἠπόρει ἐπειδὴ
δὲν ἐγνώριζε ποῖος εἶναι ὁ Δεσποτικὸς
Σταυρός, καὶ ποῖοι εἶναι οἱ τῶν λῃστῶν.
Ἐπαρηγόρησεν ὅμως αὐτὴν ὁ Ἐπίσκοπος
Μακάριος εἰπών, ὅτι διὰ θαυματουργίας
τινὸς θὰ οἰκονομήσῃ ὁ Πανάγαθος Θεὸς
νὰ πιστωθῶσι τὴν ἀλήθειαν. Τί λοιπὸν
ἐποίησαν; Τὰς ἡμέρας ἐκείνας ἦτο μία
γυνὴ ἀρχόντισσα, ἤτις ἠσθένει βαρέως
καὶ διὰ τὴν ὁποίαν ὅλοι οἱ ἰατροὶ ἀπε-
φάνθησαν, ὅτι δὲν ἐπρόκειτο νὰ ζήσῃ·
ἔβαλον ὅθεν ἐπάνω αὐτῆς ἕνα πρὸς ἕνα
τοὺς δύο σταυροὺς τῶν ληστῶν, καὶ δὲν
ἐφάνη κανὲν θαῦμα· ὅταν δὲ ἤγγιζε μα-
κρόθεν ὁ δεσποτικὸς Σταυρός, παρευ-
θὺς, ὢ τοῦ θαύματος! ὥσπερ ἐξ ὕπνου
ἐσηκώθη ἐκείνη ἡ ἀρχόντισσα ὑγιής, καὶ
περιεπάτει δοξάζουσα τὸν Θεόν· τοῦτο
ὡς εἶδεν ἡ βασίλισσα καὶ ὁ Ἐπίσκοπος,
ἔδωκαν δόξαν εἰς τὸν Θεόν.
Παρομοίως εἰς τὸν βίον τῶν Ἁγίων
Κωνσταντίνου & Ἑλένης (Μέγας Συ-
ναξαριστῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας
21ην Μαΐου σελ. 532) διαβάζουμε: «Ἡ
δὲ Ἁγία Ἑλένη, εὐσεβῶς φρονοῦσα καὶ
παραλαβοῦσα μεθ᾽ ἑαυτῆς στράτευμα
καὶ πλῆθος στρατηγῶν καὶ ἀρχόντων,
μετέβη εἰς Παλαιστίνην καὶ μετὰ μακρὰν
ἀναζήτησιν εὗρεν Ἑβραῖον τινά, ὀνόμα-
τι Ἰούδαν, ὁ ὁποῖος ἐγνώριζε τοὺς Ἁγί-
ους Τόπους. Ἐπειδὴ ὅμως δὲν ἤθελε νὰ
ὑποδείξῃ τούτους, ἔρριψεν αὐτὸν ἐντὸς
ξηροῦ φρέατος, ἄνευ ἄρτου καὶ ὕδατος,
ὅπου καὶ ἔμεινεν ἐπὶ ἑπτὰ ἡμέρας. Μετὰ
δὲ ταύτας, μὴ ὑποφέρων ὁ Ἰούδας τὴν
πεῖναν καὶ τὴν δίψαν, ἐβόα μεγαλοφώ-
νως· «Ἐλευθερώσατέ με καὶ θὰ σᾶς δεί-
ξῳ τὸν τόπον ὅπου ἐσταυρώθη ὁ Χρι-
στός». Εὐθὺς δέ, ὡς ἐξέβαλον αὐτὸν ἐκ
τοῦ φρέατος, ὑπέδειξε τὸν τόπον, ἀλλὰ
δὲν ἐγνώριζε ποῦ ἀκριβῶς εὑρίσκετο ὁ
Σταυρός. Προσηυχήθη τότε ἡ Ἁγία Ἑλέ-
νη πρὸς τὸν Κύριον καὶ εὐθὺς ἐγένετο
σεισμὸς μέγας, ὁ τόπος ἐσείσθη ἐκ βαθέ-
ων καὶ εὐωδία ἄρρητος, ὡς εὐῶδες θυ-
μίαμα, ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ σημείου ὅπου ἦτο
κεκρυμμένος ὁ Τίμιος Σταυρός. Ἐθαύμα-
σαν τότε ἅπαντες καθὼς καὶ ἡ βασίλισσα.
Ὁ δὲ Ἰούδας, εὐχαριστήσας τὸν Χριστόν,
ἐπίστευσεν εἰς Αὐτόν. Λαβόντες λοιπὸν
σκαπάνας καὶ συμβοηθούντων πολλῶν
ἀρχόντων, ἔσκαψαν εἰς βάθος μέγα καὶ
εὗρον τρεῖς σταυρούς, ἤτοι τὸν Σταυ-
ρὸν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ
τοὺς σταυροὺς τῶν δύο ληστῶν, οἵτινες
συνεσταυρώθησαν μετὰ τοῦ Κυρίου.
Ἐχάρη τότε χαρὰν μεγάλην ἡ βασίλισ-
σα· ἐπειδὴ ὅμως δὲν ἐγνώριζον ποῖος ἐκ
τῶν τριῶν ἦτο ὁ Σταυρὸς ἐπὶ τοῦ ὁποίου
ἐσταυρώθη ὁ Κύριος, ἠρώτων τὸν Ἰού-
δαν. Συνέπεσε δὲ νὰ διέρχεται ἐκεῖθεν
κατὰ τὴν στιγμὴν ἐκείνην νεκρικὴ συνο-
δεία, συνοδεύουσα νεκρόν τινα. Ὁ Ἰού-
δας τότε, κινηθεὶς ὑπὸ θερμῆς πίστεως,
ἐκάλεσε καὶ ἔφεραν τὸν νεκρὸν πρὸ τῆς
βασιλίσσης. Ἀπέθεσαν τότε ἐπὶ τοῦ νε-
κροῦ τὸν πρῶτον σταυρόν, ἀλλ᾽ οὐδὲν

σημεῖον ἐγένετο. Ἔφεραν καὶ τὸν δεύτε-
ρον σταυρόν, ἀλλ᾽ οὐδὲν πάλιν σημεῖον
ἐφάνη, διότι οἱ σταυροὶ οὗτοι ἦσαν οἱ
σταυροὶ τῶν δύο ληστῶν. Κατόπιν ἔθε-
σαν ἐπὶ τοῦ νεκροῦ καὶ τὸν τρίτον Σταυ-
ρόν, ὃστις ἦτο ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τότε ἐν τῷ ἅμα, ὢ
τῶν θαυμασίων Σου, Χριστὲ Βασιλεῦ!
ἀνέστη ὁ νεκρὸς καὶ διὰ τοῦ θαύματος
ἀπεκαλύφθη ἡ δύναμις τοῦ Τιμίου Σταυ-
ροῦ. Τὸ θαῦμα τοῦτο ἰδόντες πολλοὶ τῶν
Ἑβραίων ἐπίστευσαν εἰς τὸν Χριστόν, ἡ
δὲ Ἁγία Ἑλένη, ἀγαλλομένη, ηὐχαρίστη-
σε τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Κα-
6 7
τόπιν ἡ βασίλισσα ἐκά-
λεσε τὸν Ἰούδαν, ὅστις
ἐν τῷ μεταξὺ βαπτισθεὶς
ὠνομάσθη Κυριακὸς
καὶ ἀνέθεσεν εἰς αὐτὸν
νὰ ἀνεύρῃ τοὺς Τιμίους
Ἥλους διὰ τῶν ὁποίων
ἐκάρφωσαν τὸν Χρι-
στόν. Ὡς δὲ ὁ Κυριακὸς
μετ᾽ ἄλλων Χριστιανῶν
προσηυχήθησαν, ἔλαμ-
ψεν ὁ τόπος ὅπου οὗτοι
εὑρίσκοντο καὶ τότε
ἐσκαψαν καὶ εὗρον
αὐτούς»1.
1 ΚΥΡΙΑΚΟΣ
ὁ Ἅγιος Ἱερομάρτυς, ἀφ᾽ οὗ
ἐφανέρωσε τὸν Τίμιον Σταυ-
ρὸν καὶ ἀφ᾽ οὗ ἐπίστευσεν
εἷς τὸν Χριστὸν καὶ ἐβαπτί-
σθη, ἐγένετο καὶ Ἐπίσκοπος
Ἱεροσολύμων, παρετάθη δὲ ἡ
ζωή του ἕως εἰς τοὺς χρόνους
Ἰουλιανοῦ τοῦ Παραβάτου, ἐν
ἔτει τξα’ (361). Ὅταν δὲ ὁ Ἰου-
λιανὸς ἐξῆλθεν εἰς ἐκστρατεί-
αν κατὰ τῶν Περσῶν, ἐπῆγε
καὶ εἰς τὰ μέρη τῆς Παλαιστί-
νης καὶ μαθὼν περὶ τοῦ Ἁγίου
τούτου Κυριακοῦ, ἐκράτησεν
αὐτὸν καὶ τὸν ἠνάγκασε νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδω-
λα· ὁ δὲ Ἅγιος ἤλεγξεν αὐτόν. Ὅθεν προσέταξεν
ὁ Παραβάτης νὰ κοπῇ ἡ δεξιὰ αὐτοῦ χείρ, εἰπών·
«Σὺ πολλὰς ἐπιστολὰς ἔγραψας δι’ αὐτῆς τῆς χει-
ρὸς καὶ πολλοὺς παρεκίνησας νὰ ἀρνηθῶσι τοὺς
θεούς». Ἔπειτα ἔχυσε μόλυβδον ἐπὶ τοῦ στόματός
του καὶ μετὰ ταῦτα ἔβαλεν αὐτὸν ἐπὶ χαλκίνης καὶ
πεπυρωμένης κλίνης. Ἐπειδὴ δὲ ἡ μήτηρ τοῦ Ἁγί-
ου, Ἄννα ὀνόματι, ἀκούσασα, ἦλθε νὰ τὸν ἴδῃ, συ-
νελήφθη καὶ κρεμασθεῖσα ἀπὸ τὰς τρίχας τῆς κε-
φαλῆς κατακαίεται μὲ ἀνημμένας λαμπάδας καὶ
οὕτω παραδίδει τὴν ψυχήν της εἰς χεῖρας Θεοῦ. Ὁ
δὲ Ἅγιος Κυριακός, τεθεὶς ἐντὸς λέβητος πλήρους
βεβρασμένου ἐλαίου καὶ ταυτοχρόνως κτυπηθεὶς
διὰ ἀκοντίου, ἐτελειώθη ὁ ἀοίδιμος τοῦ Χριστοῦ
Ἀθλητὴς καὶ ἔλαβε παρὰ Κυρίου τὸν στέφανον
τῆς ἀθλήσεως. Τελεῖται δὲ ἡ μνήμη αὐτοῦ κατὰ
τὴν κη´ (28ην) Ὀκτωβρίου.
Ὁ δὲ λαὸς τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ ὅσοι ἦσαν
ἀπὸ τὰ περίχωρα Χριστιανοί, ἀκούσαντες
ὅτι εὑρέθη ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ, ἔδρα-
μον ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες, γέροντες καὶ
παιδία, ὡς τὴν ἄμμον τῆς θαλάσσης, παρα-
καλοῦντες τὴν Ἁγίαν Ἑλένην, τὴν βασίλισ-
σαν, νὰ τοὺς δώσῃ τὸν Τίμιον Σταυρὸν διὰ
νὰ τὸν ἀσπασθῶσιν. Ἡ δὲ βασίλισσα, βλέ-
πουσα τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ καὶ φοβουμέ-
νη μήπως τὸν ἁρπάσωσιν ἐκ πίστεως πρὸς
διανομήν, τοὺς εἶπεν ὅτι δὲν εἶναι δυνατὸν
οὔτε νὰ τὸν ἐγγίσωσι οὔτε νὰ τὸν ἀσπα-
σθῶσιν. Ὁ λαὸς τότε εἶπεν· «Ἐὰν δὲν εἶναι
δυνατὸν νὰ τὸν ἀσπασθῶμεν, κἂν νὰ τὸν
ἴδωμεν ἀπὸ μακρόθεν παρακαλοῦμεν τὴν
βασιλείαν σου». Τότε διὰ τὴν δέησιν καὶ πί-
στιν τοῦ λαοῦ ἔκαμαν θρόνον ὑψηλόν, ἐπὶ
τοῦ ὁποίου ἀνελθὼν ὁ Ἐπίσκοπος Μακάρι-
ος καὶ λαβὼν τὸν Τίμιον Σταυρόν, ὕψωσε
τετραμερῶς, καθὼς βλέπετε ὅτι ἐποίησε
καὶ ὁ Ἱερεὺς σήμερον. Ὁ δὲ λαὸς βλέπων
τὸν Σταυρὸν ἔκραξε μεγαλοφώνως μετὰ
δακρύων τὸ «Κύριε, ἐλέησον», ἔκτοτε δὲ
ἐπεκράτησεν ἡ ἑορτὴ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.
Διὰ τὴν σημερινὴν ὅθεν ἀνάμνησιν τῆς
Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, εἰς οἵαν
ἡμέραν τύχῃ, ἔχομεν οἱ Χριστιανοὶ νηστεί-
αν, ἐπειδὴ ὁ Σταυρὸς εἶναι ἀνάμνησις τοῦ
Πάθους τοῦ Χριστοῦ. Ὅθεν ἀναγινώσκο-
μεν εἰς τὴν λειτουργίαν τὸ Εὐαγγέλιον τῶν
Παθῶν τοῦ Κυρίου· διότι ὥσπερ ἄνθρωπός
τις κάμνων ἀνακομιδὴν τῶν λειψάνων τοῦ
υἱοῦ ἢ τοῦ πατρός του ἢ τῆς μητρός του
ἢ τοῦ ἀδελφοῦ του, ἐκείνην τὴν ἡμέραν
λυπεῖται καὶ θλίβεται ἐνθυμούμενος τὸν
συγγενῆ του, οὕτω καὶ ἡμεῖς οἱ Χριστιανοί,
βλέποντες τὸν Σταυρὸν καὶ ἀναλογιζόμε-
νοι ὅτι ὁ Χριστὸς ἐσταυρώθη ἐν αὐτῷ δι’
ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς, καὶ ὅτι ὡς ἄνθρω-
πος ἔπαθε, ταπεινούμεθα καὶ δεικνύομεν
συντριβὴν καρδίας, νηστεύοντες· ἂς ἔλ-
θωμεν ὅμως καὶ πάλιν εἰς τὴν ἀκολουθί-
αν τῆς διηγήσεως. Ὡς ἀπήλαυσαν τότε οἱ
Χριστιανοὶ τὸ ποθούμενον καὶ εἶδον τὸν
Τίμιον Σταυρὸν ἐδόξασαν τὸν Θεόν, ἔλαβε
δὲ αὐτὸν ἡ βασίλισσα, καὶ διέταξε νὰ τὸν
πριονίσωσιν ἀπὸ ἀνωθεν ἕως κάτω κατὰ
τὸ πάχος, διανέμοντες οὕτως αὐτὸν εἰς
δύο Σταυρούς· τούτου δὲ γενομένου τὸν
μὲν ἕνα Σταυρὸν ἐτοποθέτησεν εἰς ἀργυ-
ρὰν θήκην καὶ τὸν παρέδωκεν εἰς τὸν Ἐπί-
σκοπον τῆς Ἱερουσαλὴμ Μακάριον, διὰ νὰ
εὑρίσκεται εἰς γενεὰς γενεῶν, τὸν δὲ ἄλ-
λον μὲ τοὺς Τιμίους Ἥλους ἐπῆγεν εἰς τὸν
υἱὸν αὐτῆς, τὸν Μέγαν Κωνσταντῖνον, εἰς
τὴν Κωνσταντινούπολιν. Παρήγγειλε δὲ
νὰ κτίσωσι καὶ Ἐκκλησίας διαφόρους εἰς
τὸ ζωηφόρον Μνῆμα τοῦ Χριστοῦ εἰς τὸν
Γολγοθᾶν, εἰς τὴν Βηθλεέμ, ἔνθα ἐγεννήθη
ὁ Χριστός, εἰς τὸ Ὅρος τῶν Ἐλαιῶν, ὅπου
ἀνελήφθη, καὶ ἄλλα δὲ πολλὰ καλὰ ἐποίη-
σεν ἐκεῖ. Ὁ δὲ Μέγας Κωνσταντῖνος, ὑπο-
δεξάμενος αὐτὴν καὶ προσκυνήσας μετὰ
πόθου τὸν Τίμιον Σταυρόν, τοῦτον μὲν πα-
ρέδωκεν εἰς τὸν Πατριάρχην τῆς Κωνστα-
ντινουπόλεως ἵνα φυλάττηται εἰς τὸ Σκευ-
οφυλάκιον, ἀπὸ δὲ τοὺς Τιμίους Ἥλους,
μέρος μὲν ἐχάλκευσεν εἰς τὴν περικεφα-
λαίαν του, μέρος δὲ εἰς τὸν χαλινὸν τοῦ
ἵππου του, ἵνα πληρωθῇ ὁ λόγος τοῦ Προ-
φήτου Ζαχαρίου λέγοντος εἰς τὸ 14ον κε-
φάλαιον. «Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἔσται τὸ ἐπὶ
τὸν χαλινὸν τοῦ ἵππου τοῦ βασιλέως ἅγιον
τῷ Κυρίῳ Παντοκράτορι». Συνάγονται δὲ
ἀπὸ μὲν τῆς Χριστοῦ γεννήσεως ἕως τῆς
εὑρέσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ χρόνοι τρια-
κόσιοι εἰκοσιέξ, ἀπὸ δὲ τῆς βασιλείας τοῦ
εὐσεβοῦς Κωνσταντίνου χρόνοι εἴκοσιν.

Ποία ἄραγε χωικὴ γλῶσσα δύναται νὰ ἐγκωμιάση
ἐκείνον τὸν ὑψιπέτην ἀετὸν τοῦ πνεύματος, ὅπου ἀνυ-
ψώθη ἕως τρίτου οὐρανοῦ καὶ εἶδε καὶ ἤκουσε, ἐξ ὥν
ἀνθρώπων λαλῆσαι οὐ δύναται. Τίμιον σκεῦος ἐκλογῆς
ὁ Κύριος σὲ ὁνόμασε, δίκην χρυσοῦ σκεύους ἀκενώ-
του Θείας Χάριτος. Ἀραγὲς θεμέλιον τῆς Ἐκκλησίας
τοῦ Χριστοῦ. Τίς διηγήσεται, Παῦλε ἀπόστολε, τὰς
θλίψεις σου, τὰ δεσμά σου, τοὺς κόπους καὶ τοὺς
μόχθους σου, τοὺς λιθοβολισμούς σου, τὰ ναυ-
άγια καὶ τὰς ταλαιπωρίας ὅπου ὑπέστης χάριν
τοῦ Εὐαγγελίου; Ἐπτώχευσας κατὰ κόσμον καὶ
ἀπέκτησες βασιλείαν αἰώνιον. Ἐπένθησας μὲ
τοὺς πενθοῦντας καὶ παρακλήθης ἀπὸ τὸν Κύ-
ριον. Ἐπείνασας καὶ ἐδίψασας καὶ ἀπέλαβες τὰ
ἀγαθὰ ἀπὸ τὸν Θεόν. Ἠλέησας καὶ ἠλεήθης. Σὲ
ἐδίωξαν ἔνεκεν δικαιοσύνης καὶ ἀπέκτησες τὴν
βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Τὸ ὄνειδος ὑπέμεινας
καὶ τώρα χαίρεσαι εἰς τοὺς οὐρανούς. Ἠροτρίω-
σας τὰς ἀγόνους ψυχὰς τῶν ἐθνικῶν σπείροντας
τὸν καλὸν σπόρον τῆς πίστεως καὶ ἐπύργωσαν αἱ
θημωνίαι1 τῶν ἀγαθῶν ἔργων. Τὰς πνευματικὰς
ἀποκαλύψεις σου παρὰ τοῦ Θεοῦ τίς διηγήσεται;
Τὸν σκόλοπα τῆς σαρκός σου ὅπου σοὺ ἐδώθη
ὥστε νὰ μὴν ὑπεραίρεσαι, πῶς τὸν ὑπέμεινας;
Τὴν παντοδυναμίαν τοῦ Κυρίου τὴν ἐφανέρωσας
διὰ τῆς ἀσθένειάς σου. Παμφίλτατε Παῦλε καὶ τῷ
Θεῷ πεφιλημένε ποία γλῶσσα δύναται νὰ ἐγκω-
μιάσει τὸ μεγαλεῖον σου;
Σιγησάτωσαν πάντες ὁ Χρυσοστομικὸς ἄμ-
βων ἐγκωμιάζει τὸν ἄνδρα. Ὁ Ἰωάννης κομπάζει
διὰ τὸν φίλον του λέγοντας: «Πάλιν ὁ Παῦλος ὁ ἑμός»
ἐγκωμιαζομένου τὰ δικαίου ἂς εὐφρανθοῦν οἱ λαοί.
Παῦλε πρωτοκορυφαίε ἀπόστολε ἀπὸ τὰ βάθη τῶν αἰώ-
νων ἂς ἀκούσωμεν τὴν στεντόρειον φωνήν σου «Μιμηταί
μου γίνεσθαι, καθὼς καγὼ Χριστοῦ» (Κορ. ΙΑ΄,1).
1(σωρὸς ἀπὸ θερισμένα στάχυα πιασμένα σὲ δεμάτια)
8 9
Φίλε ἀναγνῶστα: Ἀς προσέλθωμεν καὶ
πάλι νοερῶς εἰς τὴν ἀποστολικὴν ὁμάδα,
προεξάρχοντος τοῦ Παῦλου, προκειμένου
νὰ συμπορευθῶμεν εἰς τὸ Ἱεραποστολικό
τους ἔργο. Νὰ γνωρίσωμεν τοὺς κόπους
καὶ τοὺς μόχθους, τοὺς κινδύνους, τοὺς
διωγμούς, τὰς κατατόπου θλίψεις μὲ σκο-
πὸ νὰ διαφωτίσουν τοὺς ἐν σκότει καὶ σκιὰ
θανάτου καθημένους ἐθνικούς. Ἐνῶ ὁ
Παῦλος ἐδίδασκε εἰς τὴν Βέροιαν καὶ ὁ λό-
γος του ἐγένετο ἀποδεκτός, ὅμως οἱ φθο-
νεροὶ Ἑβραῖοι προσῆλθον εἰς τὴν Βέροιαν
νὰ καταδιώξουν τὴν Ἱεραποστολικήν του
δράση. Ὁ κίνδυνος ἦταν μεγάλος, καὶ οἱ
ἀδελφοὶ τῆς Βεροίας φυγάδευσαν τὸν
Παῦλον διὰ θαλάσσης καὶ διὰ τὸν φόβον
τῶν φθονερῶν Ἱουδαίων τὸν συνόδευσαν
εἰς τὰς Ἀθήνας.
Μετὰ τὸ πέρας τοῦ ταξιδιοῦ ὅπου διήρ-
κησε τρεῖς ἡμέρες ἔλαβον ἐντολὴ ἀπὸ τὸν
Παῦλον «πρὸς τὸν Σίλαν καὶ τὸν Τιμόθεον
ἵνα τάχιστα, ἔλθωσι πρός αὐτόν, ἐξήεσαν»
(νὰ τὸν συναντήσουν) (Πράξ. ΙΖ´, 15)·
εἰκάζεται δὲ ὅτι ὁ Παῦλος ἔπειτα ἀπὸ τὴν
τόσο ἔντονη καὶ γεμάτη συγκινήσεις ζωή
του ἠσθένησε καὶ διὰ τοῦτο ἐσυνοδεύθη
ἀπὸ τοὺς ἀδελφοὺς εἰς τὰς Ἀθήνας, κατὰ
δὲ τὴν ἐπιστροφή τους τοὺς παρακάλεσε
νὰ ἔλθουν τὸ γρηγορότερο διότι θὰ εἶχε
ἀπόλυτη ἀνάγκη τὴν βοήθειά τους. Ἐπι-
τέλους ἡ ἐπιθυμία τοῦ Παῦλου νὰ εὑρεθῆ
εἰς τὸ «κλεινὸν Ἄστυ» τῶν Ἀθηνῶν ἦταν
πλέον πραγματικὸ γεγονός. Ἡ ἔνδοξος
πόλις ὅπου ὑπῆρξε εἰς τὸ παρελθὸν γενέ-
τειρα τόσο ἐπιφανῶν ἀνδρῶν φιλοσόφων,
ρητόρων, πολιτικῶν καὶ στρατηγῶν διατη-
ροῦσε κατ’ εὐφημισμὸν τὴν αἴγλη τοῦ πα-
ρελθόντος. Οἱ πάλαι ποτὲ ἔνδοξαι πόλεις
τῆς Ἑλλάδος ἦταν ἐρημωμένες. Εἰς τὴν
Πελοπόννησον μόνον ἡ Σπάρτη καὶ τὸ
Ἄργος διατηροῦσαν κάτι ἀπὸ τὸ παρελ-
θόν. Ἡ Ὁλυμπία ὅπου φιλοξενοῦσε τοὺς
Ὀλυμπιακοὺς ἀγώνας, εἶχε τελείως παρηκ-
μάσει. Ὅλη ἡ Βοιωτία ὑπῆρξε ἐρημωμένη.
Ἡ ἔνδοξος πόλις τῶν Θηβαίων ἀναπολοῦ-
σε τὸ ἔνδοξον παρελθόν της ἀπὸ τοὺς ὀλι-
γάριθμους κατοίκους της. Σχεδὸν ὅλοι οἱ
κάτοικοι τῆς Ἑλλάδος εἶχον διασπαρεῖ εἰς
τὴν δύση καὶ ἀνατολή. Ὅμως ἡ πόλις τῶν
Ἀθηνῶν, ἂν καὶ ἐκείνη εἶχε περιέλθει εἰς
παρακμὴ ἐξακολουθοῦσε νὰ διατηρεῖ τὴν
αἴγλη ἀπὸ τὸ παρελθόν της. Ἂν καὶ ἐξέλι-
πον πλέον οἱ μεγάλοι φιλόσοφοι τοῦ πα-
ρελθόντος, ὑπῆρχαν ὅμως διάφορες φιλο-
σοφικὲς σχολὲς ὅπου ἔσπευδον ἀπὸ ὅλα
τὰ μέρη νὰ ἔλθουν εἰς τὰς Ἀθήνας προ-
κειμένου νὰ σπουδάσουν. Ἀρκετοὶ ἄνδρες
τοῦ πνεύματος ὅπου ὁ Κικέρων, ὁ Ὀβίδιος,
ὁ Ὁράτιος, ὁ Βιργίλιος καὶ ἀρκετοὶ ἄλλοι
εἶχον προσκομίσει τὶς καλύτερες ἐντυπώ-
σεις ἀπὸ τὰς Ἀθήνας. Ἀλλὰ καὶ διάφοροι
πολιτικοὶ τῆς πάλαι ποτὲ Ρωμαϊκῆς αὐτο-
κρατορίας, ὅπως ὁ Καίσαρ, ὁ Ἀντώνιος,
ὁ Πομπηΐος, ὁ Αὔγουστος καὶ ἄλλοι τὴν
ἐσεβάσθησαν ὡς Ἱερὰ πόλιν τῶν γραμμά-
των. Ὑπῆρξε ἡ πόλις ὅπου ὅλοι ἐπιθυμοῦ-
σαν νὰ τὴν ἐπισκεφθοῦν.
Τὸ ἵδιο ἠσθάνετο καὶ ὁ Παῦλος μὲ τὴν
Ἱεραποστολικὴν ὁμάδα του. Ὅμως δὲν ἄρ-
χισε ἀμέσως τὸ Ἱεραποστολικό του ἔργο,
περίμενε νὰ ἐπιστρέψει ὀ Σίλας καὶ ὁ Τι-
μόθεος ἀπὸ τὴν Βέροια ὅπως ἀναφέρει τὸ
Ἱερὸν κείμενον. Τὸ χρονικὸ αὐτὸ διάστημα
ὁ Παῦλος περιφέρετο εἰς τὴν πόλιν προ-
κειμένου νὰ ἑγκλιματιστῆ εἰς τὴν περιρέ-
ουσα ἀτμόσφαιρα τῆς ξεχωριστῆς αὐτῆς
πόλεως. Περιηγήθηκε εἰς τὸν βράχο τῆς
Ἀκροπόλεως θαυμάζοντας τὰ προπύλαια
1 ἔλεγε σκωπτικὰ διὰ τὴν Ἀθήνα ὅτι ἦταν
τὸν Παρθενώνα, τὸ Ἐρέχθειον2 , τὴν θαυ-
μαστὴν τέχνην τῶν προγενεστέρων. Λίγο
μακρότερα ἀπὸ τὸν Παρθενώνα συνά-
ντησε τὸν ναὸν τοῦ Αὐτοκράτορος Αὐ-
γούστου, ὅπου ἡ θεοποίησις κάθε αὐτο-
κράτορος ὑπῆρξε ὁ μόνος τρόπος ἕνας
ὑποδουλωμένος λαὸς νὰ ἑπικαλεῖται τὴν
εὔνοια τοῦ ἐκάστοτε αὐτοκράτορος τῆς
Ρώμης. Συλλογισμένος ἐστάθη ἐμπρὸς εἰς
τὸν ναόν τῆς «Ἀπτέρου Νίκης». Περιηγή-
θη παντοῦ· κάθε ἕνα ποὺ ἤκουε τόσα χρό-
νια τώρα πλέον εὑρίσκεται ἀπέναντί του.
Ὁ Παῦλος, λοιπόν, εἰς τὰς Ἀθήνας!
Ἡ πόλις ἂν καὶ εἶχε λεηλατηθῆ ἀπὸ τὸν
Σίλα τὸ 50 π.Χ., ὅμως τὸ πνεῦμα ἑνὸς Σω-
κράτη, ἑνὸς Πλάτωνα, ἑνὸς Δημοσθένη,
ἑνὸς Περικλῆ, διατηροῦσαν ἔνδοξον τὴν
πόλιν αὐτή. Ὁ Παῦλος, ὅμως, ἂν καὶ ἐθαύ-
μαζε τὴν λαμπρότητα αὐτῆς τῆς πόλεως
ἠσθάνετο καὶ φοβερὰν λύπην βλέποντάς
την γεμάτη ἀπὸ εἴδωλα, ἀγάλματα καὶ βω-
μοὺς διαφόρων Θεῶν. Καὶ «παροξύνετο
τὸ πνεύμα αὐτοῦ, ἐν αὐτῷ θεωροῦντα κα-
τείδωλον οὖσα τὴν πόλιν» (Πράξ. ΙΖ´, 16)
Ὁ Παῦλος δὲν συγκινήθη μὲ τὰ μεγάλα
κτήρια, τὴν ὡραιότητα τῆς ἀκροπόλεως
τοὺς περίλαμπρους ναοὺς τῶν Θεῶν, ὅλα
αὐτὰ ἦταν ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων, ὅπου
ἡ φθορὰ τοῦ χρόνου θὰ τὰ ἀφανίσει. Πα-
ρατήρησε ἀναρίθμητα ἀγάλματα στοὺς
δρόμους, στὶς πλατείες, στὰς εἰσόδους
τῆς πόλεως, στὰ σπίτια, στὶς αὐλές. Ἀγάλ-
ματα ἀπὸ μάρμαρο, χρυσό, ἀσήμι, ἐλεφα-
ντόδοντο, περιφήμων ἀγαλματοποιῶν,
ὅπως τοῦ Φειδία, τοῦ Πραξιτέλη, τοῦ Λυ-
σικλῆ, τοῦ Ἰκτίνου, τοῦ Καλλικράτη καὶ
πολλῶν ἄλλων ὅπου σκαλίζοντας διάφο-
ρα ὑλικὰ ἔδιδον ἀνθρώπινην μορφὴν καὶ
τὰ ἐλάτρευαν ὡς θεούς. Ὁ Γάϊος Πετρώ-
νιος συγγραφέας καὶ πολιτικός 27-66 μ.Χ.
2 ναὸς Ἰωνικοῦ ρυθμοῦ στὴν Ἀκρόπολη 5ος αἰῶνας ἔτι μάλλον καὶ προκειμένου νὰ μὴν αἰ-
π.Χ. γιὰ τὴ λατρεία τῆς Ἀθηνᾶς Πολιάδος καὶ τοῦ σθάνονται τὴν φυσικὴν ἠθικὴν ἀναστολὴ
Ἐρεχθέα· χαρακτηριστικό του εἶναι τὰ 6 ἀγάλματα
νεανίδων, οἱ Καρυάτιδες
10
εὐκολότερον εἰς τὰς Ἀθήνας κάποιος νὰ
εὕρη ἄγαλμα Θεοῦ παρὰ ἄνθρωπον. Διὰ
τοῦτο, λοιπόν, ὅταν ὁ Παῦλος ἀργότερα
ὅπου ὁμίλησε εἰς τὸν Ἄρειον Πάγον ἄρχι-
σε τὴν ὁμιλία του ὅπως: «Κατὰ πάντα ὡς
δεισιδαιμονεστέρους (θρησκευόμενους)
ὑμᾶς θεωρῶ» (Πράξ. ΙΖ´, 22) δηλαδὴ σᾶς
θεωρῶ περισσότερον θρήσκους ἀπὸ ὅλες
τὶς ἄλλες πόλεις ὅπου ἐπισκεύθηκα. Σχο-
λιάζοντας ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος τὸ γεγο-
νὸς αὐτὸ γράφει ὅτι δικαίως παροξύνεται,
διότι οὐδέποτε δὲν εἶχε δῆ τόσα πολλὰ εἴ-
δωλα ὁ Παῦλος. «Οὐκ ὑπέφερεν ἀλλ’ ἐτί-
κετο» δηλαδὴ δὲν ἀνεχόταν ἀλλὰ ἔλιωνε
μέσα του, διότι ἐγνώριζε ὅτι «Οἱ θεοὶ τῶν
ἐθνῶν δαιμόνια».
Δράττομαι τῆς εὐκαιρίας νὰ ἀναφέρω
ὁλίγα τινὰ περὶ τῶν θεῶν: Τὸ αἴσθημα τῆς
ἀνωτέρας δυνάμεως ἦταν παντοῦ ριζομέ-
νο σὲ κάθε μεταπτωτικὸ ἄνθρωπο καὶ οἱ
ἄνθρωποι τὸ ἀναζητοῦσαν μὲ μανία. Οἱ
διάφοροι θεοὶ τῶν Ἑλλήνων περὶ οὕς ὁ
λόγος ἦταν ὑπαρκτὰ ἱστορικὰ πρόσωπα,
ὅπου ἔζησαν μιὰ συγκεκριμένη χρονικὴ
περίοδο, οἱ ὁποῖοι εἶχον διάφορες ἔκτα-
κτες ἱκανότητες ποὺ τοὺς ἔκαναν νὰ ξε-
χωρίζουν ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους·
ὅταν ἀπέθανον προκειμένου νὰ ἐνθυ-
μοῦνται τὴν ὕπαρξή τους τοὺς ἔστησαν
διάφορα μνημεῖα ἢ ἐλάξευσαν τὴν μορφή
τους καὶ κατασκεύασαν διάφορα ἀγάλ-
ματα. Προϊόντος τῶν χρόνων ἐγένετο
θρύλος καὶ κινούμενοι ἀπὸ τὴν ἀμάθεια
καὶ ἁπλότητά των ἄρχισαν νὰ τοὺς λα-
τρεύουν ὡς θεοὺς προσφέροντας διάφο-
ρες θυσίες. Ἐκμεταλλευόμενος ὁ διάβο-
λος αὐτὴν τὴν παρεκτροπή τους μιλοῦσε
ἑνίοτε διὰ τῶν ἀγαλμάτων καὶ ἀπαιτοῦσε
θυσίες ἀκόμα καὶ τελετὲς μὲ διάφορα ὅρ-
για καὶ ἀνθρωποθυσίες προκειμένου νὰ
ἔχουν τὴν εὔνοιά τους. Παρεκτρεπόμενοι
ἀπὸ τὰ διάφορα πάθη τους, ἐθεοποίησαν
οἱ μέθυσοι τὸν Διόνυσον, οἱ πόρνοι τὴν
Ἀφροδίτην, οἱ πολεμοχαρεὶς τὸν Ἄρη, οἱ
κυνηγοὶ τὴν Ἄρτεμη καὶ οὕτῳ καθ’ ἑξῆς.
Παραλείπωμεν τοὺς ἄλλους πρωτόγο-
νους θεούς ὅπου ἐθεοποίησαν τὰ διάφο-
ρα οὐράνια σώματα τὴν φωτιά, τὰ διάφο-
ρα ζῶα κ.λπ.. Τὸ ὅτι οἱ διάφοροι θεοὶ ἦταν
δαιμόνια ἐπικαλούμεθα τὴν μαρτυρία τοῦ
φοβεροῦ μάγου Κυπριανοῦ καὶ μετέπειτα
ἁγίου τῆς καθ’ ἡμᾶς ἐκκλησίας ὅπου ἀνα-
φέρει σχετικά: «Ἐνῶ εὑρισκόμουν εἰς τὸ
ὅρος Ὅλυμπος εὑρίσκετο ἐκεῖ ὁ ἀρχηγὸς
τῶν δαιμόνων καὶ κάποιοι ἀπὸ τοὺς δαί-
μονες ἐστέκοντο ἐμπρός του, ἄλλοι τὸν
ὑπηρετοῦσαν καὶ ἄλλοι τὸν ἐξυμνοῦσαν
ἀρκετοὶ ἀπ’ αὐτοὺς ἀποστέλλοντο εἰς τὸν
κόσμο προκειμένου νὰ διαφθείρουν τοὺς
ἀνθρώπους, εἶδα τοὺς παγανιστικοὺς θε-
οὺς λαμβάνοντας διάφορες μορφὲς καὶ
νὰ παρουσιάζονται στοὺς ἀνθρώπους.»
Πράγματι, λοιπόν, οἱ Ὀλύμπιοι «θεοὶ»
ὑπῆρξαν δαιμόνια ὅπου λαμβάνοντες
μορφὲς θεῶν ἐξαπατοῦσαν τοὺς ἀνθρώ-
πους. Δυστυχῶς καὶ εἰς τὰς ἡμέρας μας
κάνει καὶ πάλιν τὴν ἐμφάνισίν της αὐτὴ
ἡ σατανικὴ πλάνη. Ἀρκετοὶ μεταστρέφο-
νται εἰς τὴν λατρείαν τῶν Ὀλυμπίων θεῶν,
καὶ αὐτοὶ οἱ λεγόμενοι παγανιστὲς καυχῶ-
νται ὅτι τάχα εἶναι οἱ ἀπόγονοι τῶν γνησί-
ων ἀρχαίων Ἑλλήνων.
Ὅμως ἂς ἐπανέλθωμεν, ἔβλεπε, λοιπόν,
ὁ Παῦλος τὴν ἐπικυριαρχίαν τοῦ διαβό-
λου πίσω ἀπὸ τὴν λατρεία τῶν θεῶν καὶ
«Παρωξύνετο τὸ πνεῦμα του». Δηλαδὴ
ἀγανακτοῦσε ὅτι μία τοιαύτη πόλις σο-
φῶν καὶ ἐπιφανῶν ἀνδρῶν ὅπου σεμνύνε-
ται διὰ τοὺς προγόνους τους δὲν ἐστάθη
ἰκανὴ νὰ ἐπιληφθῆ ὅτι οἱ σμίλη3 τοῦ τε-
χνίτη ἀγαλματοποιοῦ δὲν μπορεῖ νὰ μετα-
τρέψει τὸ ἄψυχο ὑλικὸ σὲ Θεὸ καὶ νὰ τοῦ
προσφέρει λατρεία.
Καταλάβαινε ὁ Παῦλος ὅτι ἡ σοφία τῶν
ἀνθρώπων δὲν ἐστάθη ἰκανὴ νὰ ὁδηγήση
3 κοπτικὸ χαλύβδινο ἐργαλείο μὲ αἰχμηρὴ λάμα στὸ
ἕνα ἄκρο γιὰ κατεργασία μαρμάρου
τὸν ἄνθρωπο εἰς τὸν πραγματικὸν Θεό, ἂν
καὶ ὁ Θεὸς τοὺς χρησιμοποίησε καὶ ἄκω-
ντες ἀρκετοὶ ἀπ’ αὐτοὺς εἶχον προφητεύ-
σει διὰ τὸν Θεόν. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ Σω-
κράτης, ὅπου ὁμιλοῦσε γιὰ ἕναν Θεό, ὅταν
κατεδικάσθη ὡς ἄθεος καὶ διαφθορέας
τῶν νέων, ἔδωσε ἐντολὴ νὰ θυσιάσουν εἰς
τὸν Θεὸν δι’ αὐτόν! Ἑπομένως ἡ ἀνθρωπί-
νη σοφία ἔφτασε μόνον εἰς τὴν θύραν τῆς
πίστεως (θύραθεν σοφία) καὶ δὲν εἰσῆλθε
εἰς τὸν πνευματικὸν χῶρον τῆς κατὰ Θεὸν
σοφίας. Θὰ γράψη ἀργότερα ὁ Παῦλος εἰς
τὴν πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολή του «φά-
σκοντες (λέγοντες) εἶναι σοφοὶ ἐμωράν-
θησαν» (Ρωμ. Α΄,22) καὶ εἰς τὴν ἐπιστο-
λὴν πρὸς τοὺς Κορινθίους ἀποφαίνεται
οὕτως: «Γέγραπτε γάρ (Ἡσαΐας) ἀπολῶ
(θὰ ἐξαφανίσω) τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν
καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω.
Ποῦ σοφός; ποῦ γραμματεύς; ποῦ συζη-
τητῆς τοῦ αἰῶνος τούτου; οὐχὶ ἐμώρανεν
ὁ Θεὸς τὴν σοφίαν τοῦ κόσμου τούτου;»
(Κορ. Α´,19-20) Ὄχι ὅτι ὁ Θεὸς ἀθέτησε
τὸ χάρισμα τῆς σοφίας ὁρισμένων ἀνθρώ-
πων, ἀλλὰ ἐξ ἀντικειμένου ὅλοι ἐκείνοι
οἱ θεωρούμενοι σοφοὶ ἐβίωσαν φαῦλον
βίον, καὶ ἔσβησαν τὸ θεόσδοτο χάρισμα
τῆς σοφίας τους καὶ ἐπορεύθησαν εἰς τὸ
σκότος τῶν παθῶν τους μὴ γινώσκοντες
τὸν ἀληθινὸν Θεόν. Ἐπομένος ὁ Θεός δὲν
ἀνακαλύπτεται διὰ τῆς σοφίας ἀλλὰ ἀπο-
καλύπτεται εἰς τοὺς «πτωχοὺς τῷ πνεύμα-
τι» δηλαδὴ τοὺς ταπεινοὺς καὶ ἐναρέτους.
Καὶ ὁ Παῦλος περιήρχετο εἰς τὰς ὁδοὺς
καὶ ρύμας (σοκάκια) τῆς πόλεως περίλυ-
πος καὶ ἀγανακτισμένος.
Ξαφνικά, προσήλωσε τὸ βλέμα του σὲ
ἕνα μικρὸ ναὸ καὶ σὲ ἕνα βωμὸ πρὸ αὐτοῦ
ὅπου ὑπῆρχε μιὰ ἐπιγραφὴ «Τῷ ἀγνώστῳ
Θεῷ» ὅτι δηλαδὴ εἰς αὐτὴν τὴν κατεί-
δωλον πόλιν ὑπῆρχον τόσοι πολλοὶ θεοὶ
ὅπου ἐλάτρευσαν ὥστε ἂν ὑπῆρχε ἔστω
καὶ ἕνας ἄγνωστος Θεὸς εἰς αὐτὸν τὸν
ναὸ νὰ τοῦ προσφέρουν θυσίες.
11

Ἂν καὶ ἐκ τοῦ ἀντιθέτου, τὸ γεγονὸς
αὐτὸ ἀποτέλεσε τροφὴ γιὰ σκέψη γιὰ τὸν
μεγάλο Ἀπόστολο. Ἐθερμάνθη ἡ καρ-
δία του καὶ διασκέδασε τὸν παροξυσμό
του· ἦταν ἕνα καλὸ ἐπιχείρημα ὅπου θὰ
δικαιολογοῦσε τὴν αἰτία τοῦ κηρύγμα-
τος. «Διελέγετο μὲν οὖν ἐν τῆ συναγωγῇ
τοῖς Ἰουδαίοις» (Πράξ. ΙΖ´, 17) διότι θὰ
ἦταν χαμένος χρόνος γιὰ τὸν Παῦλο ἂν
συνεχῶς περιήρχετο εἰς τὴν πόλιν θαυ-
μάζοντας τὰ μνημεῖα, ὁ χρόνος ἦταν
πολύτιμος γι’ αὐτόν. Ὑπῆρχε μία μικρὰ
συναγωγὴ τῶν ὁμοεθνῶν του Ἑβραίων
ὅπου ἀπὸ ἐκεὶ ἄρχισε τὸ Ἱεραποστολικό
του ἔργο. Ὅμως ὁ Λουκᾶς δὲν ἀναφέρει
κάτι σχετικό, δηλαδὴ τὸ πῶς ἐδέχθηκαν
τὸ λόγο τοῦ Παῦλου. Ἴσως ὑπῆρχε ὀλιγά-
ριθμος καὶ ἀσήμαντος ἀναφορᾶς. Μετὰ
ἀπὸ ἀρκετὲς ἡμέρες κατέφθασαν ὁ Σίλας
καὶ ὁ Τιμόθεος ἀπὸ τὴν Βέροια φέροντας
εὐχάριστα νέα ἀπὸ τὴν ἐκεῖ νεοσυστα-
θεῖσα ἐκκλησία, καὶ ἀμέσως ἐνεθάρρυνε
τὸ πνεῦμα του καὶ ἄρχισε τὸ Ἱεραποστο-
λικό του ἔργο εἰς τὴν ἀγορὰ τῆς πόλεως
12
κάθε ἡμέρα, πρὸς τοὺς «παρατυγχάνο-
ντες» ὅπως ἀναφέρει ἡ γραφή, δηλαδὴ
εἰς ὅσους συναντοῦσε.
Ἀπαραίτητον μνείαν θὰ πρέπει νὰ κά-
νουμε διὰ τὴν περιρέουσα ἀτμόσφαιρα
τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Οἱ Ἀθηναῖοι, λοιπόν,
δηλαδὴ οἱ ἄνδρες, πολὺ σπάνια οἱ γυναί-
κες, ἠρέσκοντο νὰ παρευρίσκονται εἰς
τὴν ἀγορά. Τίς ἐργασίες γι᾽ αὐτοὺς τὶς
ἔκαναν ἑκατοντάδες χιλιάδες δοῦλοι!
Ἡ ἀγορὰ ἦταν κάθε ἡμέρα γεμάτη ἀπὸ
παντὸς εἴδους ἄνδρες ὅπου θὰ τοὺς χα-
ρακτήριζε κάποιος ἀργόσχολους. Εἰς
τίποτα ἄλλο δεν ἠρέσκοντο ἀπὸ τὸ νὰ
μανθάνουν καὶ νὰ μεταδίδουν τὰ νέα τῆς
ἡμέρας. Ὑπῆρχαν πολλὲς συνάξεις σὲ κα-
θορισμένα σημεῖα ὅπου διάφοροι κατ᾽
εὐφημισμὸν φιλοσοφοῦντες μιλοῦσαν
γιὰ διάφορα θέματα προσπαθῶντας νὰ
ἐπιβάλουν τὴν «φιλοσοφική» τους σκέ-
ψη θεωρῶντας ὅτι εἶναι συνεχιστὲς τῶν
μεγάλων φιλοσόφων τοῦ παρελθόντος.
Ἑπομένως ἡ ἔναρξις τῆς διδασκαλίας
τοῦ Παῦλου δὲν ἦταν ξένη ἀπὸ τὴν συ-
νήθειαν ὅπου ἐπικρατοῦσε εἰς τὴν πόλιν.
Ὅμως ἡ ἐξωτερικὴ ἐμφάνιση τοῦ Παῦλου
ἡ ξενικὴ προφορὰ τοῦ λόγου του, ἡ ἀνα-
τολίτικη νοοτροπία του δὲν τὸν ἄφησαν
ἀπαρατήρητο ἀπὸ τὴν φιλοπερίεργη
νοοτροπία τῶν Ἀθηναίων. Ἡ καθημερι-
νὴ παρουσία του στὴν ἀγορὰ τὸν ἔκα-
νε ἀναγνωρίσιμο μεταξὺ τῶν διαφόρων
ὁμιλητῶν, ὅμως ἡ διδασκαλία του ἦταν
διαφορετικὴ ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Κάποιοι
ἔλεγον: Τί παράξενα πράγματα μας λέ-
γει αὐτὸς ὁ ἀνατολίτης γιὰ κάποιον
Θεὸ Χριστὸ καὶ κάποια Ἀνάσταση, λί-
γους θεοὺς ἔχουμε θέλουμε καὶ ἄλλους;
Ἄλλοι χαμογελοῦσαν συγκαταβατικὰ
καὶ συνέχιζαν τὸν δρόμο τους, ὑπῆρ-
ξαν ὅμως καὶ μερικοὶ ὅπου ἤκουον μὲ
προσοχὴ τὸν λόγον του: «Τινὲς δὲ τῶν
Ἐπικουρείων καὶ τῶν Στωικῶν Φιλοσό-
φων συνέβαλλον αὐτῶν, καὶ τινὲς ἔλε-
γον∙ Τί ἂν θέλει ὁ σπερμολόγος οὗτος
λεγείν;» (Πράξ, ΙΖ´,18). Βέβαιον εἶναι
ἀναγνῶστα μου ὅτι ὅταν κάποιος ὁμιλεῖ
δημοσίως καὶ ὑπάρχουν λίγοι ἀκροατὲς
κάθε ἕνας περαστικὸς σταματᾶ ἔστω καὶ
ἀπὸ περιέργεια νὰ ἀκούσει τὸν ὁμιλητῆ
μὲ κίνητρο κατὰ πρῶτον τὴν παρουσία
τοῦ πλῆθος ποὺ εἶναι συγκεντρωμένο.
Ὅμως τὸ ξενικὸ παρουσιαστικό, ὁ στόμ-
φος καὶ ἡ εὐγλωττία τοῦ Παῦλου καθὼς
καὶ τὸ πρωτάκουστο γι’ αὐτούς κήρυγμα
τοῦ Παῦλου συνεγκέντρωνε πολλοὺς
ἀκροατάς. Περιφερόμενοι οἱ διάφοροι
Ἐπικούρειοι καὶ Στωικοὶ δοκησίσοφοι,
βλέποντας τὸ πλῆθος τῶν ἀκροατῶν
«συνέβαλλον αὐτῶν, δηλαδὴ ἦλθον εἰς
διαλογικὴ συζήτηση μὲ τὸν Παῦλο»
Ὅμως ποῖοι ἦσαν αὐτοὶ οἱ Ἐπικούρει-
οι καὶ Στωικοὶ ὅπου ἀναφέρει τὸ Ἱερὸν
κείμενον; Μὲ αὐτοὺς τοὺς ὅρους χαρα-
κτηρίζονται οἱ φιλοσοφικὲς σχολὲς τῆς
ἐποχῆς ἐκείνης (σχολὴ εἶναι ἡ φιλοσο-
φικὴ τάση). Οἱ Ἐπικούρειοι ἔλαβον τὴν
ὀνομασία τους ἀπὸ τὸν Ἐπίκουρο (341-
270 π.Χ.) ὅπου ἐδίδασκε ἡ ἡδονὴ εἶναι
θεμιτὴ πράξις καὶ πρέπει νὰ τὴν ἐπιδι-
ώκουμε· σύνθημά του ἦταν «φάγωμεν,
πίωμεν αὔριο γὰρ ἁποθνήσκομεν». Ἡ
φιλοσοφική του σκέψη ἐπικράτησε περί-
που γιὰ 500 χρόνια, μάλλον εἰπεῖν δια-
χρονικά, διότι καὶ εἰς τὰς ἡμέρες μας ἔτι
μάλλον ἐπικρατεῖ ἡ δική του θεωρία. Οἱ
Στωικοὶ ἀποτελοῦσαν μιὰ σημαντικὴ φι-
λοσοφικὴ τάση ὅπου τὴν ἐδίδαξε ὁ Ζή-
νων ὁ Κιτιεὺς ἀπὸ τὴν Κύπρο τὸ 300 π.Χ.
καὶ ἐπικράτησε γιὰ πολλοὺς αἰῶνας. Τὴν
ὀνομασίαν αὐτὴν τὴν ἐξέλαβον διότι συ-
νήθιζαν νὰ διδάσκουν εἰς τὴν ποικίλην
στοὰν στὸ περιστύλιο ὅπου ἐστεγάζο-
ντο ἀρκετὰ καταστήματα. Ἡ πεμπτουσία
τῆς διδασκαλίας των ἦταν τὸ «κατ’ ἀρε-
τὴν ζῆν» καὶ ἀπ’ αὐτὸ ἐξαρτάτω ἡ εὐτυ-
χία τους. Αὐτές, λοιπόν, οἱ φιλοσοφικὲς
τάσεις τὴν ἐποχὴν ἐκείνην εἶχον παρηκ-
μάσει πλέον, καὶ μόνον ὁλίγοι ἐπιδειξίες
13
τοῦ πνεύματος προσπαθοῦσαν νὰ ἀπο-
δώσουν διαχρονικὴ ἀξία εἰς αὐτὰ τὰ φι-
λοσοφικὰ συστήματα.
Παρατηρῶντας τὸν Παῦλο νὰ προ-
σελκύει τόσον πλῆθος ἀνθρώπων, συ-
μπεραίνουμε ότι ἵσως μὲ τὴν διαλογικὴ
συζήτηση νὰ ὑπερίσχυσε τὸ πνεῦμα τοῦ
Παῦλου. Καταντροπιασμένοι, λοιπόν,
τὸν ἀποκάλεσαν «σπερμολόγο», διότι
ἀναγνῶστα μου κάθε κακοπροαίρετος
ἄνθρωπος ἐλλείψει ἐπιχειρημάτων κα-
ταφεύγει εἰς εἰρωνικὰ σχόλια· Οἱ ἴδιοι ἂν
καὶ ὑπῆρξαν ἄνθρωποι ὅπου θεωρητικὰ
ἀναζητοῦσαν τὴν ἀλήθεια αἰσθάνθηκαν
ἀδύνατοι νὰ εἰσχωρήσουν εἰς τὸ πνεῦμα
τοῦ Παῦλου, διότι μὲ ἐμμονὴ ἦταν προ-
σκολλημένοι εἰς τὰς σαθρὰς ἰδεολογίας
των. «Σπερμολόγοι, λοιπόν, ὀνομάζοντο
τὴν ἐποχὴ ἐκείνοι διάφοροι ἐπίδοξοι δι-
δάσκαλοι ὅπου προκειμένου νὰ κερδί-
σουν τὴν ἀποδοχὴν τοῦ κόσμου εἰσχω-
ροῦσαν σὲ διάφορα ξένα «φιλοσοφικὰ
χωράφια» προκειμένου νὰ συλλέξουν
«σπόρους γνώσεων»· αὐτὰ τὰ ψύγματα
ξένης φιλοσοφικῆς σκέψης μὲ στόμφο
καὶ παρρησία ἀγόρευαν σὲ διάφορα ἐπί-
καιρα σημεῖα τῆς πόλεως. Θὰ τοὺς χαρα-
κτήριζε κάποιος ὡς ἡμιμαθεῖς καὶ ψευ-
δοφιλοσόφους τῆς ἐποχῆς ἑκείνης. «Οἱ
δέ, ξένων δαιμονίων δοκεῖ καταγγελεὺς
εἶναι· ὅτι τὸν Ἰησοῦν καὶ τὴν Ἀνάστασιν
εὐηγγελίζετο αὐτοῖς» (Πράξ. ΙΖ´,18).
Κατ’ ἀρχήν, ὁ Παῦλος δὲν ὁμιλοῦσε εἰς
τοὺς κατ’ «ἐπαγγέλματος» φιλοσόφους
ὅπου διὰ τὴν ὑπεροψία τῶν ὑποτιθέμε-
νων γνώσεών τους δὲν θὰ εὕρισκε ἀντα-
πόκριση ὁ λόγος του, ἀλλὰ εἰς τὸν ἁπλὸ
λαό. Τὸ «Ξένων δαιμονίων δοκεῖ καταγ-
γελεὺς εἶναι» σημαίνει ὅτι ὁ Παῦλος μᾶς
κηρύττει ἀγνώστους θεούς. Τὸ νὰ ἀπορ-
ρίπτει κάποιος ἄνευ ἐπιχειρημάτων δὲν
εἶναι τὸ ἴδιον φιλοσοφικῆς σκέψης ἀλλὰ
κατ’ ἐπίφασιν καλλιεργημένου ἀνθρώ-
που. Ἂν δὲν ἐκέντρισε τὸ ἐνδιαφέρον
14
τους διὰ τὸ ὅνομα τοῦ Ἰησοῦ ὅπου ἴσως
πρώτη φορὰ θὰ τὸ ἤκουον, ὁ ὅρος «Ἀνά-
στασις» δὲν τοὺς ἔδωσε ἀφορμὴ γιὰ σκέ-
ψη; ἀλλὰ τὴν ἐξέλαβον ὡς ὅνομα μιᾶς
θεότητος!
Φίλε ἀναγνῶστα ὁ στόμφος τῆς πά-
λαι ποτὲ πόλεως τῶν Φιλοσόφων ὑπῆρ-
χε διάχυτος εἰς τοὺς Ἀθηναῖους τῆς ἐπο-
χῆς ἐκείνης καὶ ὅταν εἶδαν ἕναν ξένον
ὁμιλητὴ νὰ ἔχει συνάξει τόσους ἀκροα-
τὰς ἀπὸ ζηλοφθονία κινούμενοι, καὶ κα-
τέχοντας ἐπίκτητον αὐτὴν τὴν εἰρωνεία
καὶ μὲ τὴν ἐπιτηδευμένη λεπτότητα) τοῦ
«Σαβουάρ Βίβρ» τῆς ἐποχῆς των «Ἐπιλα-
βόμενοι τε αὐτοῦ ἐπὶ τὸν Ἄρειον Πάγον
ἤγαγον λέγοντες∙ δυνάμεθα γνῶναι τίς ἡ
καινὴ αὕτη ἡ ὑπὸ σοῦ λαλουμένη διδα-
χή; ξενίζοντα γάρ τινὰ εἰσφέρεις εἰς τὰς
ἀκοὰς ἡμῶν» (Πράξ. ΙΖ´,19) τὸ ἐπιλα-
βόμενοι σημαίνει ὅτι τώρα σὲ παίρνουμε
καὶ σὲ πάμε στὸν Ἄρειο Πάγον· εἶναι σὰν
νὰ τοῦ ἔλεγαν: Τί κάθεσαι καὶ συζητᾶς
μ’ αὐτοὺς ὅπου δὲν ἔχουν τὶς δικές μας
φιλοσοφικὲς γνώσεις. Τώρα ἀμέσως σὲ
παίρνουμε καὶ σὲ πᾶμε στὸν Ἄρειο Πάγο.
Ὁ Ἄρειος Πάγος ἀναγνῶστα μου ἦταν
καὶ ὑπάρχει ἕως σήμερον, ἕνα ὕψωμα δυ-
τικὰ τὶς ἀκροπόλεως. Τὸ ὅνομα τὸ ἐξέ-
λαβε ἀπὸ τὸν Θεὸν Ἄρη διότι εἰς τὸν
χῶρον αὐτὸν κατὰ τὴν μυθολογία δικά-
στηκε ὁ Ἄρης ἀπὸ τοὺς δώδεκα Θεοὺς
διὰ τὸν φόνον ἑνὸς παιδιοῦ τοῦ Ποσει-
δῶνος. Πάγος λέγεται εἰς τὴν Ἀρχαίαν ὁ
ὑψηλὸς τόπος τὸ ὕψωμα εἰς τὸν χῶρον
αὐτὸν σύμφωνα μὲ τὴν μαρτυρία τοῦ
Ἱερὸν Χρυσοστόμου ἦταν ὁ χῶρος «ἔνθα
αἱ φονικαὶ δίκαι ἐγένοντο». Ὅμως καὶ
εἰς τὸν χῶρον αὐτὸν ἐλαμβάνοντο σο-
βαραὶ ἀποφάσεις ὅπου ἀφοροῦσαν τὴν
πόλιν. Ἐπίσης συζητοῦνταν διάφορα ζη-
τήματα θρησκευτικοῦ περιεχομένου διὰ
τοῦτο ὁδήγησαν τὸν Παῦλο εἰς αὐτὸν
τὸν χῶρον καὶ τοῦ εἶπαν: Μποροῦμε νὰ
μάθουμε ποία εἶναι αὐτὴ ἡ νέα διδασκα-
λία ὅπου μας κηρύττεις; Φιλοπερίεργη
ἡ φύσις τῶν Ἀθηναίων καὶ μάλιστα τῶν
φιλοσοφούντων, μιὰς καὶ δὲν εἶχον ἄλλη
ἐργασία νὰ κάνουν, θεώρησαν τὸν γρα-
φικὸ ἀνατολίτη, τὸν Παῦλο, εὐκαιρία
γιὰ φιλοσοφικὴ σκέψη καὶ συνεχίζουν
νὰ τοῦ λένε: διότι κάτι παράδοξα πράγ-
ματα ἀκούσαμε νὰ κηρύττεις, τί ἄραγε
εἶναι αὐτά; περὶ αὐτοῦ σχολιάζει ὁ Χρυ-
σόστομος.
«Ξενίζοντα ἐνόμιζον εἶναι ἐκεῖνα
ἅπες οὐδέποτε ἤκουσαν ἂν ἄνθρωποι 4 ἐπαμφοτερίζω: ἐμφανίζω ἀνάλογα μὲ τὶς συν-
ἐκήρυττον ἐσταυρῶσθαι οὐ ξένον (ὄχι θήκες δύο ἀντίθετες ἰδιοτελεῖς τρόπους συμπερι-
φορᾶς).
παράξενον) ἦν τὸ λεγόμενον ἤ δέ θεόν
ἔλεγε ἐσταυρῶσθαι καὶ ἐγήγερται (ἀνέ-
στη), ὅντως ξενίζοντα εἰσέφερον εἰς τὰς
ἀκοὰς αὐτῶν». Ὁ Παῦλος ἐκήρυττε τὸν
Ἰησοῦν ἐσταυρωμένον καὶ ἀναστημένον.
Φυσικὰ τὸ πρῶτο ὑπῆρξε ἡ συνηθισμέ-
νη καταδίκη τῶν Ρωμαῖων τῆς ἐποχῆς
ἐκείνης· τὸ νὰ ἀναστηθῆ ὅμως κάποιος
ἀπὸ τοὺς νεκροῦς ἦταν γιὰ τοὺς Ἀθη-
ναίους πράγματι παράδοξον καὶ πρω-
τάκουστον, ἴσως ἀποτελοῦσε καὶ τὸν
βασικὸν λόγον ὅπου τὸν ἔφεραν καὶ
εἰς τὸν Ἄρειον Πάγον. Καὶ συνεχίζει τὸ
Ἱερὸν κείμενον «Ἀθηναῖοι δὲ πάντες καὶ
οἱ ἐπιδημοῦντες ξένοι, εἰς οὐδὲν ἕτερον
ηὐκαίρουν ἢ λέγειν καὶ τὶ ἀκούειν καινό-
τερον» (Πράξ, ΙΖ´, 21) δηλαδὴ ὅλοι οἱ
Ἀθηναῖοι καὶ ξένοι εἰς τίποτα ἄλλο δὲν
εἶχαν καιρὸν παρὰ μόνον νὰ λέγουν καὶ
νὰ μαθαίνουν τὰ νεώτερα.
Αὐτό, λοιπόν, τὸ πάθος τῶν Ἀθηναίων
μεταλαμπαδεύθηκε (μεταδόθηκε) ἀνὰ
τοὺς αἰῶνας καὶ εἰς τὰς ἡμέρας μας, ὅταν
συναντάμε κάποιον ἀπὸ ἀρκετὸ χρονικὸ
διάστημα προσπαθοῦμε νὰ μάθουμε τὰ
νεώτερα ἐπαμφοτερίζοντες4. Ἀξίζει νὰ
ἀναφέρουμε ὅτι εἰς τὰς Ἀθήνας τὴν ἐπο-
χὴ ἐκείνη ὑπῆρχον 360 τοποθεσίες ποὺ
συνήγοντο οἱ Ἀθηναῖοι καὶ συζητοῦσαν
διάφορα θέματα.
Τὸν λόγον τοῦ Παῦλου δὲν ἐπιθυ-
μοῦσαν νὰ τὸν ἀκούσουν ὡς σωτήριον
ἄγγελμα, ἀλλὰ προκειμένου νὰ λάβουν
ἀφορμὴ γιὰ σχολιασμὸ ἀκούγοντας κάτι
διαφορετικὸ ἀπ’ αὐτὸν τὸν περίεργον
κατ’ αὐτοὺς ἀνατολίτην. Ὅμως, ἀναγνῶ-
στα μου, ὁ Παῦλος ἐρητόρευσε ἐξαιρε-
τικὸν πνευματικὸν λόγον, ὅπου ἀκροθι-
γῶς μᾶς διέσωσε ὁ Ἱερὸς Λουκᾶς εἰς τὰς
πράξεις του καὶ θὰ σχολιάσωμεν εἰς τὴν
ἑπομένην συνέχεια: Εὔχομαι.
15
 Λόγος παραινετικὸς τῆς Παναγίας
πρὸς τοὺς Ἀποστόλους πρὶν τὴν κοίμησή της.
16
«Τέκνα μου ἠγαπημένα, ἀκούσατε
λόγον σύντομον καὶ διδαχὴν μικρὰν ἀπὸ
τὸ στόμα μου, ἐπειδὴ τοῦτο θέλετε καὶ
ζητεῖτε. Βλέπετε, τέκνα μου, τὸν κόσμον
τοῦτον; ὡς πανήγυρις εἶναι· ὁ δὲ Θεὸς
εἶναι ὡς Βασιλεύς· σεῖς δὲ οἱ δοῦλοι τοῦ
ἠγαπημένου μου Υἱοῦ εἶσθε ὡς ἔμποροι·
λοιπὸν ἀκούσατε τὴν παραβολὴν ταύ-
την.
Ἦτο Βασιλεύς τις μέγας καὶ ἰσχυρός,
ὅστις εἶχε δύο δούλους, ἤκουσε δὲ ὅτι εἰς
τὸν δεῖνα τόπον γίνεται μεγάλη πανήγυ-
ρις, καὶ κάμνουσιν οἱ ἄνθρωποι μεγάλην
πραγματείαν καὶ ὑπάρχει ἐκεῖ μέγα κέρ-
δος.Καλεῖ τότε τοὺς δύο δούλους του,
καὶ λέγει πρὸς αὐτούς· «Λάβετε βίον
πολὺν καὶ ὑπάγετε εἰς τὸν δεῖνα τόπον,
ὅπου γίνεται ἡ πανήγυρις, ἐμπορεύθητε
ἐκεῖ, καὶ μετὰ ἕνα μῆνα πάλιν νὰ ἔλθητε·
ὅστις δὲ βραδύνει περισσότερον, νὰ ἀπο-
τέμνεται ἡ κεφαλή του». Ἔλαβον οἱ δύο
ὑπηρέται ἐκεῖνοι τὰ χρήματα, καὶ ἀπῆλ-
θον εἰς τὴν πανήγυριν· καὶ ὁ μὲν εἷς, ὡς
ἀνόητος καὶ μωρός, δὲν ἠγόρασε πράγ-
ματα, τὰ ὁποῖα ἦσαν χρήσιμα εἰς τὸν βα-
σιλέα, καὶ νὰ ἐπανέλθῃ γρήγορα, ἀλλὰ
ἠγόρασεν οἴκους καὶ ἐργαστήρια καὶ
ἀγρούς, καὶ ὅσα ὁ βασιλεὺς δὲν ἐχρειά-
ζετο, οὔτε κέρδος τοῦ ἔδιδον. Ἕως ὅτου
δὲ νὰ σπείρῃ ὁ δοῦλος τοὺς ἀγροὺς, καὶ
νὰ ἐπιδιορθώσῃ τὰ ἐργαστήρια καὶ τοὺς
οἴκους, ὅπου ἦσαν χαλασμένα, παρῆλ-
θον τρεῖς καὶ τέσσαρες μῆνες. Ὁ δὲ ἄλ-
λος, ὡς φρονιμώτερος ποὺ ἦτο, ἠγόρα-
σεν ἀδάμαντας καὶ πολυτίμους λίθους,
καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὸν βασιλέα· ὁ δὲ
βασιλεὺς τὸν ἐτίμησε καὶ τὸν ἐδόξασεν,
ἐπειδὴ ἐφάνη πιστός· τὸν δὲ ἄλλον ἀπέ-
στειλε διαταγὴν καὶ τὸν ἀπεκεφάλισαν
ὡς ἐχθρὸν καὶ ἐναντίον τοῦ βασιλέως».
«Ὁμοίως εἶσθε καὶ σεῖς ὅλοι οἱ Ἀπόστο-
λοι τοῦ Υἱοῦ μου. Σᾶς ἔστειλεν ὁ Υἱός
μου ὁ ἠγαπημένος νὰ ὑπάγετε εἰς τὸν
κόσμον ὡς ἔμποροι, νὰ κερδήσετε τὰς
ψυχὰς τῶν πεπλανημένων ἀνθρώπων,
ὅσοι ἤκουσαν τὸ ὄνομά Του.
Ὅστις ἀπὸ σᾶς, φίλοι μου καὶ τέκνα
μου, φανῇ φίλος τοῦ διδασκάλου του καὶ
Υἱοῦ μου, θὰ τὸν τιμήσῃ καὶ ἐκεῖνος εἰς
τὴν Βασιλείαν του· ὅστις δὲ δὲν ἐκτελέ-
σῃ τὰς ἐντολὰς τοῦ διδασκάλου του, ὁ
ἴδιος γινώσκει τί θὰ πάθῃ.
Διὰ τοῦτο, τέκνα μου ἠγαπημένα,
ὑπάγετε νὰ κηρύξετε, νὰ φωτίσετε, νὰ
καθοδηγήσετε τὸν πεπλανημένον κό-
σμον, διὰ νὰ τὸν κερδήσετε καὶ νὰ τὸν
ὁδηγήσετε εἰς τὴν Βασιλείαν τοῦ Υἱοῦ
μου. Μὴ φοβεῖσθε ἀπὸ τοὺς βασιλεῖς, οἱ
ὁποῖοι δύνανται μόνον τὸ σῶμά σας νὰ
βλάψουν, ὄχι ὅμως καὶ τὴν ψυχήν σας·
ἀλλὰ φοβεῖσθε ἀπὸ τὸν Θεόν, ὅστις δύ-
ναται καὶ τὸ σῶμά σας καὶ τὴν ψυχήν
σας νὰ βλάψῃ, ὅπως σᾶς τὸ ἔλεγεν ὁ
Υἱός μου.
Ἔχετε ἀγάπην καὶ εἰρήνην μετ᾽ ἀλλή-
λων, καὶ χαίρετε καὶ εὐφραίνεσθε ὅτι πο-
λὺς ὁ μισθός σας εἰς τὴν Βασιλείαν τῶν
οὐρανῶν. Ἂν καὶ ἐγώ, φίλοι μου, ὑπάγω
εἰς τὴν Βασιλείαν τοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ
μου, ἀλλὰ πάντοτε θὰ εἶμαι μαζί σας, θὰ
σᾶς ἐνισχύω καὶ θὰ σᾶς παρηγορῶ εἰς
τὰς θλίψεις σας».
17
 Πατρολογίας Θέματα
Ὑπὸ Σπυρίδωνος Βλάντη, θεολόγου
ρεται στὴν θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύμα-
τος. Οἱ Καππαδόκες Πατέρες τόνισαν τὸ
Τριαδικὸ τοῦ Θεοῦ καὶ ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι
μονὰς ἐν Τριάδι καὶ Τριὰς ἐν μονάδι.
Βασίλειος ὁ Μέγας
Γεννήθηκε τὸ 330 στὴν Καισάρεια τῆς
Καππαδοκίας ἀπὸ πλούσια καὶ εὐγενικὴ
οἰκογένεια. Ὁ πατέρας του ὀνομαζόταν
ἐπίσης Βασίλειος καὶ ἦταν καθηγητὴς
τῆς ρητορικῆς ἀπὸ τὸν ὁποῖο πῆρε καὶ
τὰ πρώτα μαθήματα καὶ ἡ μητέρα του
Ἐμμελεία, ἡ ὁποία καταγόταν ἀπὸ Μάρ-
τυρες. Πῆγε καὶ στὴν Κωνσταντινού-
πολη, ὅπου παρακολούθησε μαθήματα
ἀπὸ τὸν γνωστὸ ρήτορα Λιβάνιο καὶ ἐν
συνεχείᾳ στὴν Ἀθήνα, ὅπου συνδέθηκε
μὲ φιλία μὲ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο, μὲ τὸν
ὁποῖο καὶ διέμενε στὸ ἵδιο οἴκημα καὶ
σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση δὲν ἤξεραν
ἄλλο δρόμο ἐκτὸς ἀπὸ τὸν δρόμο πρὸς
τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν σχολή, σὲ ἀντίθε-
ση μὲ τοὺς ἄλλους συμφοιτητές τους.
Ὁλίγα τινὰ περὶ
Στὴν Ἀθήνα ἔμεινε γιὰ 4 μὲ 5 χρόνια. Ἐν
Καππαδοκῶν Πατέρων συνεχείᾳ ἐπισκέφθηκε τὴν Συρία, Πα-
Ὁ Μέγας Βασίλειος μαζὶ μὲ τὸν Ἅγιο λαιστίνη καὶ Αἴγυπτον. Ὅταν ἐπίστρεψε
Γρηγόριο τὸν Θεολόγο καὶ τὸν Ἅγιο Γρη- στὴν πατρίδα του ἐμοίρασε μεγάλο μέ-
γόριο Νύσσης ἀνήκει στὴν ὁμάδα τῶν ρος τῆς πατρικῆς του περιουσίας στοὺς
Πατέρων, ποὺ ἔζησαν καὶ ἔδρασαν στὴν πτωχοὺς καὶ ἐμόνασεν σ’ ἕνα πατρικό
Καππαδοκία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Οἱ Πα- του κτῆμα στὸν Πόντο μαζὶ μὲ τὴν μη-
τέρες αὐτοὶ διακρίνονται γιὰ τὴν εὐρυ- τέρα του καὶ ἄλλα μέλη τῆς οἰκογένειάς
μάθειά τους καὶ τὴν λεπτότητα καὶ εὐ- του κι ἐκεῖ ἔγραψε τὴν Φιλοκαλίαν ποὺ
γένεια τρόπων καὶ σκέψεως. Οἱ Πατέρες εἶναι μία ἐπιλογὴ πνευματικῶν ἔργων
αὐτοὶ ἑρμηνεύουν τὴν θεολογία τῆς Α΄ παλαιοτέρων Πατέρων. Τὸ 370 ἐξελέγη
Οἰκ. Συνόδου καθότι ἔζησαν λίγο μετὰ Ἐπίσκοπος Καισσαρείας, ὅπου ἀνέπτυ-
ἀπὸ αὐτήν, καὶ προετοιμάζουν τὴν θεο- ξε σπουδαίο φιλανθρωπικὸ ἔργο, ἱδρύ-
λογία τῆς Β΄ Οἱκ. Συνόδου ποὺ ἀναφέ- οντας τὸ συγκρότημα τῆς Βασιλειάδος
18
ὅπου περιεῖχε ὅλα τὰ νοσοκομεῖα καὶ
ἱδρύματα, ἔργο ὄντως πρωτοποριακὸ
ὁ Ἅγιος Βασίλειος φέρνει ὡς παράδειγμα
τὴν μέλισσα, ἡ ὁποία ἂν καὶ διερχόμενη
γιὰ τὴν ἐποχή του. Διακρίθηκε ἀκόμα ἀπ᾽ ὅλα τὰ φυτὰ καὶ τ᾽ ἄνθη ἀπὸ τὸ κα-
καὶ γιὰ τὴν ὀργάνωση τοῦ Μοναχικοῦ θένα παίρνει τὰ καλύτερα.
βίου. Ἦταν φιλάσθενος καὶ ἐκοιμήθη τὸ «Πρόσεχε στεαυτῷ». Σὲ αὐτὲς τὶς ὁμι-
378 σὲ ἠλικία 49 ἐτῶν τέλη Δεκεμβρίου, λίες του ἀναφέρεται σὲ ἠθικὰ θέματα καὶ
καὶ τὴν 1 Ἰανουαρίου τοῦ 379 ἐκηδεύθη. στὴν ἀνάγκη νὰ κατευθύνη ὁ ἄνθρωπος
Χαίρει τιμῆς καὶ ἐκτιμήσεως καὶ σὲ Ἀνα- τὴν προσοχή του στὸν ἑαυτό του. Ἐὰν ὁ
τολὴ καὶ Δύση καὶ γι’ αὐτὸ λέγεται καὶ ἄνθρωπος κατευθύνει τὴν προσοχή του
Οἰκουμενικὸς Διδάσκαλος, τίτλο ποὺ στὸν ἑαυτό του, θὰ κατανοήσει ὅτι ἀπο-
λίγοι πατέρες ἔχουν. τελεῖται ἀπὸ σῶμα θνητὸ καὶ ψυχὴ ἀθά-
νατη καὶ θὰ στραφεῖ πρὸς τὸν Θεὸν καὶ
Συγγραφικὸ ἔργο Δημιουργό του.
Ὁ Μ. Βασίλειος διακρίθηκε καὶ ὡς ἱε-
Ἀσκητικὰ ἔργα
ροκήρυκας, καὶ ἐκφώνησε ἐννέα ὁμιλίες
1. Ὅροι κατὰ πλάτος.
εἰς τὴν ἑξαήμερον. Στὶς ὁμιλίες του αὐτὲς
2. Ὅροι κατ’ ἐπιτομήν
ἀναφέρεται στὴν δημιουργία τοῦ κό-
3. Ἡθικά
σμου καὶ τῶν ὄντων ἐκ τοῦ μηδενός. Δὲν
Ὁ Μέγας Βασίλειος τόνισε τὴν ἀνά-
πρόφτασε νὰ μιλήσει γιὰ τὴν δημιουργία
γκη τοῦ κοινοβιακοῦ συστήματος τοῦ
τοῦ ἀνθρώπου. Ἄλλη σημαντικὴ ὁμιλία
ὁποίου ὑπῆρξε καὶ ὀργανωτής. Στοὺς
του ἔχει τίτλο: «Οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κα-
Ὅρους κατὰ πλάτος μιλάει γιὰ τὸ ποιά
κῶν, ὁ Θεός». Σύμφωνα μὲ τὸν Μέγα Βα-
εἶναι τὰ καθήκοντα τῶν Μοναχῶν, κύ-
σίλειο τὸ κακὸ εἶναι στέρηση τοῦ καλοῦ.
ρια ἐπιδίωξη τῶν ὁποίων πρέπει νὰ εἶναι
Ἔχει ἀκόμα ἐκφωνήσει καὶ πολλὲς ἄλ-
ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸν καὶ πρὸς τὸν
λες ὁμιλίες. Κατὰ Σαβελλιανῶν καὶ κατὰ
πλησίον. Στοὺς Ὅρους κατ’ ἐπιτομὴν
Ἀρειανῶν καὶ πολλοὺς ἐγκωμιαστικοὺς
ἀσχολεῖται μὲ τὰ εἰδικὰ καθήκοντα τῶν
λόγους σὲ Μάρτυρες καὶ πολλὲς ἐπιστο-
Μοναχῶν. Ἐνῶ στὰ Ἠθικὰ περιέχονται
λὲς γύρω στὶς 365, καὶ τὴν ἐπ’ ὀνόματί
κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς ποὺ ἀναφέρο-
του Θεία Λειτουργία ποὺ τελεῖται 10
νται στὸν πνευματικὸ καὶ ἠθικὸ βίο τῶν
φορὲς τὸν χρόνο.
χριστιανῶν.
Ὁ Μ. Βασίλειος διακρίθηκε καὶ ὡς
Δογματικὰ ἔργα.
παιδαγωγός. Κλασσικὸ εἶναι τὸ ἔργο
1) Τὰ τρία βιβλία. «Κατὰ Εὐνομίου».
του: «Ὅπως ἀν ἐξ Ἑλληνικῶν λόγων
Ὁ Εὐνόμιος ὑποστήριξε ὅτι ὁ Υἱὸς εἶναι
ὠφελοῖντο οἱ νέοι». Στὸ βιβλίο αὐτὸ ὁ
τελείως ἀνόμοιος μὲ τὸν Θεὸ Πατέρα καὶ
Μέγας Βασίλειος δίνει ἀπάντηση γιὰ τὴν
ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ γνωρίσει τὴν
στάση τῶν χριστιανῶν ἔναντι τῆς θύρα-
οὐσία τοῦ Θεοῦ .
θεν (κοσμικῆς) σοφίας. Ἡ σπουδὴ καὶ ἡ
2) Τὸ περὶ Ἁγίου Πνεύματος, ἀπευθύ-
μελέτη τῆς ἔξω χριστιανικῆς γραμματεί-
νεται πρὸς τὸν Ἀμφιλόχιο Ἰκονίου, καὶ
ας σύμφωνα μὲ τὸν Μεγάλο Βασίλειο εἶ-
στηρίζει τὴν θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύμα-
ναι ὠφέλιμος, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ γίνεται
τος.
μὲ προσοχή. Στὴν πραγματεία του αὐτὴ
19
 Θεολογία Εἶναι πρόσωπο διαφορετικὸ τοῦ Θεοῦ Ὁ Θεὸς ἀναφέρει ὁ Μέγας Βασίλει- πρωτοπλάστων ἐπέφερε τὴν διατάραξη
Μεγάλου Βασιλεῖου. Πατρός, μετέχει ὅμως τῆς κοινῆς θείας ος εἶναι δημιουργὸς καὶ τῆς ὕλης καὶ τῆς τῶν σχέσεων τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό.
Ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ὁ πρῶτος ποὺ Οὐσίας. Ὁ Υἱὸς δὲν εἶναι οὔτε κτίσμα μορφῆς ποὺ ἔχει, γιατὶ ἐὰν ὑποστηρίζου- Ἡ πτώση ἐπέφερε τὸν θάνατο καὶ τὴν
χρησιμοποίησε τὴν ὁρολογία «μία οὐσία οὔτε ποίημα, οὔτε εἶναι ἀνόμοιος μὲ τὸν με ὅτι προϋπῆρχε ἡ ὕλη τότε καὶ ἡ ὕλη φθορά.
καὶ τρεῖς ὑποστάσεις». Οὐσία εἶναι τὸ Πατέρα, ὅπως ἔλεγε ὁ Εὐνόμιος, ἀλλὰ θὰ ἦταν Θεός. Τότε ὅμως δὲν θὰ ὑπῆρχε Ἡ λύτρωση σύμφωνα μὲ τὸν Μεγάλο
κοινόν, ἐνῶ ἡ Ὑπόσταση εἶναι τὸ ἵδιον. ὁμοούσιος καὶ ἵσος μὲ τὸν Θεὸ Πατέρα. οὔτε ἡ μοναδικότης, οὔτε τὸ ἑνιαῖο τοῦ Βασίλειο, δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ γίνει ἀπὸ
Ἡ Οὐσία εἶναι κοινὴ καὶ στὰ Τρία Πρό- Εἶναι ἐπίσης αἰώνιος ὅπως ὁ Πατὴρ καὶ Θεοῦ. Ὁ Μέγας Βασίλειος λέει ὅτι ὁ κό- κανένα ἄνθρωπο. Ἐπειδὴ ἦταν ἀδύνα-
σωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Στὸν Τριαδικὸ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. σμος εἶναι ἔργο τῆς βουλήσεως καὶ ἀγά- τον διὰ τῆς κτιστῆς φύσεως νὰ σωθεῖ ὁ
πης τοῦ Θεοῦ. ἄνθρωπος ὁ Θεὸς ἔστειλε τὸν Υἱόν του,
Θεὸ σύμφωνα μὲ τὸν Μέγα Βασίλειο Περὶ Ἁγίου Πνεύματος.
ὑπάρχει καὶ τὸ ἵδιον ἡ Ὑπόσταση. Ὁ Πα- Ὑπάρχει καὶ ὁ πνευματικὸς κόσμος, ὁ ὁποῖος ἔγινε Θεάνθρωπος ἔχοντας τέ-
Ὁ Μ. Βασίλειος ἐμμένει καὶ στὴν Θε-
τὴρ δὲν εἶναι Υἱός, ὁ Υἱὸς δὲν εἶναι Ἅγι- τὰ τάγματα τῶν Ἀγγέλων καὶ οἱ δαίμο- λεια τὴν ἀνθρώπινη καὶ Θεία φύση.
ότητα τοῦ Ἅγιου Πνεύματος, γιατὶ ἐκεί-
ον Πνεῦμα, καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν εἶ- νες. Ὁ πνευματικὸς κόσμος δημιουργή- Ἡ ἐνανθρώπησι χαρακτηρίζεται ἀπὸ
νη τὴν ἐποχὴ ὑπήρχε καὶ ἡ αἵρεση τῶν
ναι οὔτε Πατὴρ οὔτε Υἱός. Σύμφωνα μὲ θηκε ὄχι ἐν χρόνῳ ἀλλὰ σὲ ὑπερχρόνο. τὸν Μεγάλο Βασίλειο ὡς τὸ μέγιστο
πνευματομάχων ποὺ πολεμοῦσε τὴν Θε-
τὸν Μέγα Βασίλειο τὰ φυσικὰ ἱδιώματα Ὁ χρόνος ἀρχίζει ἀπὸ τότε ποὺ ἀρχίζει θαῦμα.
ότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
ὅπως ἡ πανσοφία, ἡ ἀγάπη, ἡ τελειότης Ἀποφεύγει ὅμως μὲ διάκριση τοὺς
ὁ ὑλικὸς κόσμος, καὶ τελειώνει ἐκεῖ ποὺ Περὶ Ἐκκλησίας διδασκαλία
κ.λπ. εἶναι κοινὰ καὶ στὰ τρία Πρόσωπα τελειώνει ὁ κόσμος. Πρὸ τοῦ χρόνου τοῦ Μεγ. Βασιλείου.
ὅρους ὁμοούσιος καὶ Θεὸς γιὰ τὸ Ἅγι-
τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τὰ ὑποστατικὰ ἱδι- ὑπάρχουν οἱ αἰῶνες καὶ οἱ Ἄγγελοι δημι- Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Θεοσύστατος καὶ
ον Πνεῦμα, καὶ χρησιμοποιεῖ τοὺς ὅρους
ώματα (ἀγεννησία, γέννηση καὶ ἐκπο- ουργήθηκαν στοὺς αἰῶνες. Ὁ Τριαδικὸς Θεανθρώπινος ὀργανισμός. Ἡ Ἐκκλη-
Κύριον, Ζωοποιόν, Θείον, Ὁμότιμον. Τὸ
ρευτὸν) ἀνήκουν στὴν κάθε Ὑπόσταση. Θεὸς εἶναι ἔξω ἀπὸ τοὺς αἰῶνες. Οἱ Ἄγ- σία εἶναι σῶμα Χριστοῦ, ὡς σῶμα Χρι-
Ἅγιον Πνεῦμα δὲν εἶναι κτίσμα, οὔτε Ἄγ-
Ἀγέννητος εἶναι μόνο ὁ Θεὸς Πατήρ, γελοι εἶναι πνευματικὰ ὄντα, ἄϋλα, καὶ στοῦ ἀποτελεῖται ἀπὸ τοὺς πιστοὺς ποὺ
γελος, οὔτε ἐνδιάμεσο ὂν μεταξὺ Θεοῦ
γεννητὸς εἶναι μόνο ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος εἶναι κτιστοί. εἶναι μέλη της καὶ τὸν Χριστὸ ποὺ εἶναι
καὶ κτισμάτων, ὅπως ἔλεγαν κάποιοι
τοῦ Θεοῦ καὶ ἐκπορευτὸν εἶναι μόνο τὸ αἱρετικοὶ τῆς ἐποχῆς του. Εἶναι ὁμότιμο Ἁνθρωπολογία Μεγάλου Βα- ἡ κεφαλή της, καὶ δὲν περιλαμβάνει στὰ
Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ Θεία Οὐσία δὲν ἀνα- μὲ τὸν Πατέρα καὶ Υἱόν, καὶ ἱδία ὑπό- σιλείου μέλη της ἀπίστους. Ἡ Ἐκκλησία σὰν Θε-
λύεται καὶ εἶναι ἄκτιστος. Ὁ κτιστὸς ἄν- σταση τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι σύνθετη ανθρώπινος ὀργανισμὸς καθοδηγεῖται
θρωπος δὲν μπορεῖ νὰ κατανοήσει τὴν ἀπὸ σῶμα καὶ ψυχή. Ὁ Θεὸς εἶναι δη- ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ παραμένει καὶ
Θεία Οὐσία, ἡ ὁποία εἶναι ἀκατάληπτη. Κοσμολογία τοῦ Μεγάλου μιουργὸς καὶ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώμα- ἑδρεύει στὴν Ἐκκλησία.
Ὁ Θεὸς γίνεται γνωστὸς διὰ τῶν Θείων Βασιλείου. τος. Ὁ σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου σύμφωνα Ἡ Ἐκκλησία εἶναι στρατευομένη καὶ
Ἐνεργειῶν του. Ἡ Οὐσία καὶ ἡ ἐνέργεια Τὴν ἐποχὴ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου μὲ τὸν Μεγάλο Βασιλείο εἶναι ἡ ἕνωση θριαμβεύουσα καὶ ἔργο της εἶναι νὰ βο-
εἶναι κοινὴ στὸν Τριαδικὸ Θεό. Ὁ Θεὸς πολλοὶ ὐποστήριζαν ὅτι ὁ κόσμος ἔγι- μὲ τὸν Θεόν. Τὰ κύρια χαρακτηριστικὰ ηθεῖ τοὺς πιστοὺς νὰ μεταβοῦν ἀπὸ τὴν
Πατὴρ εἶναι ἡ ἀρχὴ καὶ ἡ αἰτία τοῦ Υἱοῦ νε μόνος του. Οἱ Πλατωνικοὶ ὑποστή- γνωρίσματα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἐλευ- μιὰ μορφὴ Ἐκκλησίας στὴν ἄλλη.
καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ριζαν ὅτι ὁ κόσμος ἔγινε ἀπὸ τὴν οὐσία θερία καὶ τὸ αὐτεξούσιο. Περὶ ὑλικῶν ἀγαθῶν.
Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι αἰτιατά, ὁ Υἱὸς εἶναιτοῦ Θεοῦ καὶ ὅτι ἡ ὕλη ὑπάρχει αἰωνίως Ὁ Μέγας Βασίλειος ὁμιλεῖ καὶ γιὰ Ὁ Μέγας Βασίλειος δὲν περιφρο-
αἰτιατὸν διὰ τῆς γεννήσεως καὶ τὸ Ἅγιον καὶ ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὴ τὴν ὕλη τὴν ἔβαλε τὴν προέλευση τοῦ κακοῦ, καὶ κάνει δι- νεῖ τὰ ὑλικὰ ἀγαθά. Τὸ πρόβλημα εἶναι
Πνεῦμα διὰ τῆς ἐκπορεύσεως. σὲ τάξη. Γι’ αὐτὸ ἔλεγαν ὅτι ὁ Θεὸς δὲν άκριση μεταξὺ φυσικοῦ καὶ ἠθικοῦ. Τὸ στὴν χρήση τους. Ἡ χρήση τους πρέπει
εἶναι δημιουργὸς ἀλλὰ διακοσμητῆς. Ὁ φυσικὸ κακὸ εἶναι οἱ ἀσθένειες καὶ οἱ νὰ εἶναι προσεκτικὴ καὶ σύμφωνα μὲ τὸ
Ἡ περὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου Μέγας Βασίλειος στὶς ὁμιλίες του «εἰς διάφορες κακουχίες. Τὸ φυσικὸ κακὸ δί- θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ ἀνή-
τοῦ Θεοῦ διδασκαλία τὴν ἑξαήμερον» ἀνατρέπει ὅλες αὐτὲς νεται πολλὲς φορὲς γιὰ νὰ ὁδηγήσει τὸν κουν στὸν Θεό, ὁ δὲ ἄνθρωπος εἶναι
τοῦ Μεγάλου Βασιλείου: τὶς θεωρίες καὶ λέει ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι δη- ἄνθρωπο στὸ ἠθικὸ καλό. Τὸ ἠθικὸ κακὸ οἰκονόμος καὶ διαχειριστὴς τῶν ἀγαθῶν
Ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἰδι- μιουργὸς τοῦ κόσμου ἐκ τοῦ μηδενὸς εἶναι ἡ ἁμαρτία, ἡ ὁποία ἀποκόπτει τὸν τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐργασία σύμφωνα μὲ τὸν
αιτέρα ὑπόσταση τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. καὶ ὁ κόσμος ἔγινε γιὰ τὸν ἄνθρωπο. ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεό. Ἡ πτώση τῶν Μέγα Βασίλειο εἶναι εὐλογημένη.

20 21

(Ἀπόδοση στὴν Νεοελληνική)
ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΔΑΡΒΙΝΙΣΤΗ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ
- ΔΑΡΒ. (Ἀπευθυνόμενος στὸν Ὀρθολογιστή): Λυπᾶμαι πολὺ διότι ὁ Ὀρθόδοξος μὲ
τὰ ἐπιχειρήματά του σοῦ κλόνισε τὶς ὀρθολογιστικές σου πεποιθήσεις, ἀλλὰ ὁρκίζομαι
στὰ κόκκαλα τῶν πιθήκων προγόνων μου, ὅτι θὰ τὸν ἀποστομώσω μὲ λίγα λόγια
ἀποδεικνύοντας σ’ αὐτὸν πῶς δημιουργήθηκε ὁ ἄνθρωπος καὶ γενικὰ ἡ ζωὴ στὸν κόσμο.
- ΟΡΘ.: Εἶμαι ὅλος αὐτιὰ γιὰ ν’ ἀκούσω τὶς σοφές σου γνώσεις.
- ΔΑΡΒ.: Ὁ ἄνθρωπος καὶ γενικὰ ἡ ζωὴ στὸν κόσμο, παράχθηκαν στὰ βάθη τῆς
θάλασσας, μὲ τὴν μορφὴ «βρυοζώου ἢ νυκτοῦ» ποὺ ζεὶ σὲ ὑγρὰ καὶ σκοτεινὰ μέρη,
τὸ ὁποῖο μὲ τὸ χρόνο παρήγαγε τὰ ψάρια, ἀπ’ αὐτὰ βγῆκαν τὰ ἀμφίβια (πλάσματα,
δηλαδὴ αὐτὰ ποὺ ζοῦν στὸ νερὸ και στὴν ξηρά), καὶ τὰ ἐρπετὰ κι ἀπ’ αὐτὰ τὰ πτηνὰ, τὰ
θηλαστικά, οἱ πίθηκοι καὶ οἱ ἄνθρωποι. Ὑπάρχει δὲ καὶ ἄλλη σοφὴ ὑπόθεση, ὅτι στὸν
βυθὸ τῆς θάλασσας ἐμφανίστηκε τυχαία ἡ πρώτη ζωὴ τῆς «κυψέλης» κάποιας φυσικῆς
κοιλότητος δηλαδή, ἀπὸ τυχαία ἔνωση ὑλικῶν μορίων καὶ σωματικῶν ἀτόμων· κατόπιν
δύο ἴδια μόρια μὲ ἀμοιβαιότητα χωρίστηκαν ἀπὸ τὸ ζωικὸ πλάσμα καὶ τυχαία ἑνώθηκαν
καὶ παρήγαγαν ἕνα νέο ἀνεξάρτητο πλάσμα καὶ οὕτω καθεξῆς, κατὰ αὐτὸν τὸν τρόπο
καὶ ἀπὸ τὸν πίθηκο ἢ ἀπὸ ἄλλο ζωικὸ πλάσμα γεννήθηκε τὸ πρῶτο ἀνθρώπινο ζευγάρι,
ἀπὸ τὸ ὁποῖο κατάγεται ἡ ἀνθρωπότητα.
- ΟΡΘ.: Δὲν μοῦ λὲς Δαρβινιστή; ὅλα αὐτὰ ποὺ μᾶς ξεφούρνισες, μπορεῖς νὰ τὰ
ἀποδείξης μὲ πειράματα ἢ μὲ κάποιον ἄλλο τρόπο;
- ΔΑΡΒ.: Ὁμολογῶ, ὅτι οἱ ἰδέες αὐτὲς μὲ ἔλλειψη κάθε ἀποδείξεως εἶναι σὲ θέση
ἄρθρου πίστεως.
Η ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ
ΚΑΙ ΤΟ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΤΟΥ ΖΩΪΚΟΥ ΕΙΔΟΥΣ
- ΟΡΘ. Αὐτὸ τὸ ἄρθρο πίστεως παραβιάζει δύο πράγματα· τὸ φυσικὰ ἀδύνατο τῆς
προελεύσεως τῆς ζωῆς ἀπὸ τὴν ὕλη, καθὼς αὐτὸ ἀποδείχθηκε ὁλοφάνερα ἀπὸ τὰ
πειράματα τῆς ἐπιστήμης καὶ τὸ ἀμετάβλητο καὶ τὸ ἀσύγχυτο, τὸ ἀνακάτεμα δηλαδὴ
τῶν εἰδῶν. Λὲς ὅτι πιστεύεις στὴν καταγωγὴ τῶν ζωικῶν εἰδῶν ἀπὸ μία πρώτη κυψέλη.
Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ ποιός ἔθεσε τοὺς νόμους τοῦ βασιλείου τῆς ζωῆς; Ποιὸς τὴν αὐτόματη
κίνηση; Ποιός τοὺς νόμους τῆς συντηρήσεως καὶ μεταδόσεως τῆς ζωῆς, ἐντελῶς
διαφορετικὴ καὶ ἀντίθετη στὴν μηχανικότητα τῆς ἀνόργανης ὕλης; Ποιός ἔθεσε στὸ
σπέρμα τὴν ἰδέα τῆς ἐξελίξεως τοῦ σώματος κατὰ ὁρισμένη μορφή; Ποιός τὴν ἀρμονία
τοῦ ἀρσενικοῦ καὶ τοῦ θηλυκοῦ καὶ τοὺς θαυμάσιους νόμους τῆς μεταδόσεως τῆς ζωῆς,
μέσῳ τῆς ἑνότητας ἐνεργειῶν ἀνεξάρτητων ἀπὸ ἄλλα σώματα; Καὶ ποιός προίκησε τὰ
22
νεογέννητα μὲ καταπληκτικὰ καὶ σοφώτατα ἔνστικτα, γιὰ τὴν συντήρηση τοῦ ἀτόμου
καὶ τοῦ εἴδους; Τὸ ὀξυγόνο ἢ τὸ ἄζωτο ἢ κάποιο ἄλλο ἀνόργανο σώμα;
Ἀλλὰ ἡ ἄμμος καὶ τὸ ἄζωτο καὶ τὸ ὀξυγόνο καὶ τὰ ὑπόλοιπα, ρυθμίζονται ἀπὸ νόμους
μηχανικότητος καὶ ἀσυνειδησίας, ἀπὸ χημικοὺς νόμους, ἐκ τῶν ὁποίων μικραίνει ἢ
αὐξάνεται ὁ ὄγκος τους, μὲ τὴν ἀποχώρηση ἢ τὴν πρόσθεση νέων ἀτόμων. Τὰ διάφορα
ὄργανα τῶν ζώων εἶναι διαφορετικὰ ἀπὸ τὴν σύλληψη τοῦ ἐμβρίου σύμφωνα μὲ τὸ
περιεχόμενο, ὅσο θὰ ζήσουν, ἔτσι δὲ καὶ τὸ ἀκουστικὸ καὶ τὰ ὄργανα τῆς εἰσπνοῆς τῶν
ζώων τῶν ὑδάτων, εἶναι ἐντελῶς διαφορετικὰ ἀπὸ αὐτῶν ποὺ ζοῦν στὴν ξηρά.
Οἱ παραγόμενες ποικιλίες ζώων ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ἐνέργεια, δὲν ἀποδεικνύουν
καθόλου τὸ κατορθωτὸ τῆς φυσικῆς μεταβολῆς τοῦ ἑνὸς εἴδους σὲ ἄλλο, ἀπ’ ἐναντίας
δέ, προσθέτουν νέο κύρος στὴν πεποίθηση τῆς δημιουργίας τῶν εἰδῶν, ἀπὸ ὑπερφυσικὴ
αἰτία. Οἱ ποικιλίες τῶν ἀτόμων τοῦ ἴδιου εἴδους εἶναι ἀναρίθμητες, ἀλλὰ καμία ἀπὸ αὐτὲς
δὲν παρεμβαίνει στοὺς χαρακτῆρες τοῦ εἴδους του. Ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ μὲ τεχνητὰ
μέσα νὰ μεταβάλλει τὶς ἰδιότητες τῶν ἀτόμων τοῦ ἴδιου εἴδους καὶ νὰ σχηματίσει
πολυάριθμες ποικιλίες, ἀλλὰ οὐδέποτε κατόρθωσε νὰ μεταμορφώσει καὶ νὰ παράγει
πτηνὰ ἀπὸ ψάρια, πρόβατα ἀπὸ μοσχάρια, λαγοὺς ἀπὸ κουνέλια, ἐνῶ κατὰ τὴν θεωρία
σου ἀπὸ τρία ἢ τέσσερα πρωτότυπα ἢ καὶ ἕνα, δημιουργήθηκαν τὰ ὑπόλοιπα.
Ἐπιμιξία γόνιμη γίνεται μόνο, μεταξὺ τῶν ζώων τοῦ ἴδιου εἴδους, ποὺ ἔχουν τὰ ἴδια
χαρακτηριστικὰ, ὀλιγάριθμες οἱ ἐξαιρέσεις, ἐνισχύουν τὸν κανόνα, ὅπως, γάϊδαρος καὶ
ἄλογο παράγουν μουλάρι· ἀλλὰ αὐτὸ δὲν συνεχίζει αὐτὴ τὴν παραγωγὴ παραμένοντας
ἄγονο κι ἀνίκανο νὰ δημιουργήσει νέο εἶδος. Ἀπὸ τὴν ἐπιμιξία σκύλου καὶ λύκου
τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ἢ σκύλος ἢ λύκος. Ἡ ἐπιστήμη εἶναι λογική, οἱ δὲ στοιχειώδεις
κανόνες τῆς λογικῆς διδάσκουν, ὅτι ἕνα πλάσμα δὲν μπορεῖ νὰ παραχθεῖ ἀπὸ ἄλλο
πλάσμα, ἐὰν δὲν ἔχει κατὰ δύναμη τοὺς χαρακτῆρες καὶ τὰ στοιχεία τοῦ πρώτου. Καὶ
τὸν νόμο αὐτὸν τῆς φύσεως εἶναι ἀδύνατον νὰ τὸν παραβιάσει ἡ ἀνθρώπινη ἐπιμέλεια
καὶ προσπάθεια. Παράγει αὐτὴ ποκιλίες πολλὲς τοῦ ἴδιου εἴδους, ἀλλὰ οὐδέποτε
μπόρεσε νὰ παρουσιάσει νέο εἶδος πέρα ἀπὸ τοὺς φυσικοὺς νόμους τῆς σταθερότητος
τῶν εἰδῶν.
Ἔπειτα, ἐὰν ἡ ὕλη εἶχε παράγει τὸν κόσμο καὶ τὰ διάφορα εἴδη τοῦ ζωικοῦ βασιλείου
μὲ τὴν ἐξέλιξη αὐτῶν, γιατί δὲν ἐξακολουθεῖ νὰ παράγει νέα εἴδη καὶ νέα γένη, ἀλλὰ
ἔμεινε καὶ μένει στάσιμη τόσους αἰῶνες; Διότι ὅπως ἡ ἐπιστήμη καὶ ἡ ἀρχαιολογία
καὶ παλαιοντολογία μαρτυροῦν, ἀνέκαθεν τὰ ἴδια εἴδη καὶ γένη ὑπάρχουν χωρὶς νὰ
δημιουργήθηκαν νέα. Μάλιστα πολλὰ γένη φυτῶν καὶ ἀλόγων ζώων, ποὺ ὑπήρξαν
ἄλλοτε, τώρα δὲν ὑπάρχουν κι ἔχουν ἐξαφανιστεῖ ἐντελῶς ἢ καταστράφηκαν ἀπὸ τοὺς
ἀνθρώπους, κι ἀπ’ αὐτὸ ἀποδεικνύεται ὅτι κι αὐτὰ τὰ γένη φυτῶν καὶ ἀλόγων ζώων ποὺ
ὑπάρχουν τώρα δὲν θὰ ὑπάρξουν στὸ μέλλον, ἀλλὰ κι αὐτὰ κάποτε θὰ χαθοῦν.
Ἡ ἱστορία καὶ ἡ ἀρχαιολογία τὸ ἴδιο μαρτυροῦν, ὅτι ἀφ’ ὅτου φάνηκαν οἱ πρῶτοι
ἄνθρωποι μέχρι σήμερα, καμία ἐξέλιξη δὲν ἔγινε παραμένοντας οἱ ἴδιοι πάντοτε,
ἐνῶ κατὰ τὴν θεωρία σου, ἔπρεπε οἱ ἄνθρωποι μετὰ τὴν ἐξέλιξη τοῦ πιθήκου, νὰ
ἐξακολουθοῦν νὰ ἐξελίσσονται σὲ ἄλλα σχήματα κι ἄλλες μορφὲς καὶ τότε θὰ εἴχαμε
χιλιάδες εἴδη πιθήκων, ἀνθρωποποιημένους. Μάλιστα οὔτε πίθηκοι δὲν ἔπρεπε νὰ
ὑπάρχουν, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τὸν νόμο τῆς ἐξελίξεως, θὰ ἀνθρωποποιοῦνται, οἱ δὲ
23
ἄνθρωποι σύμφωνα μὲ αὐτὸν τὸν νόμο θὰ τερατοποιοῦνται! Ἐὰν δὲ ὁ ἄνθρωπος
καταγόταν ἀπὸ τὸν πίθηκο, ἡ διάνοιά του ἔπρεπε νὰ εἶναι ἴδια μὲ τοῦ πιθήκου ἢ ὁ
πίθηκος θὰ παρουσίαζε πνευματικὰ φαινόμενα παρόμοια μὲ τοῦ ἀνθρώπου. Κι ὅμως,
μόνο ὁ ἄνθρωπος διακρίνεται γιὰ τὶς πνευματικές του ἰδιότητες, τὴν συνείδηση καὶ τὴν
ἐλευθερία, ἐνῶ ὅσο κι ἂν προσπαθήσεις ν’ ἀναπτύξεις τὸν πίθηκο, οὐδέποτε δὲν θὰ
μπορέσεις νὰ ἀποδώσεις σ’ αὐτὸν πνευματικὲς ἰδιότητες τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοὺς ἠθικοὺς
χαρακτῆρες του. Τὰ ζώα οὐδέποτε ἐρεύνησαν τ’ ἀστέρια, τὸν ἥλιο καὶ τὰ διάφορα
φυσικὰ φαινόμενα. Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος σκέφτεται, πιστεύει καὶ συχνὰ τ’ ἀντίθετα ἀπὸ
ὅσα διδάχθηκε. Ἐὰν ὁ ἄνθρωπος προῆλθε ἀπὸ τὴν ἐξέλιξη, γιατί τόσους αἰῶνες τώρα
δὲν παρουσιάζει καμία διαφορά; Ἡ συμφωνία τοῦ ἀνθρώπινου ὀργανισμοῦ, σὲ ὅλες τὶς
οὐσιώδεις ἰδιότητες καὶ λειτουργίες του καὶ ἡ ὁμοιότητα τῆς διάνοιάς του ἀνεξαρτήτου
γλώσσας καὶ φυλῆς, δείχνει ἀδιαμαρτύρητα ἴδια σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους τὴν φυσικὴ
κατασκευὴ καὶ τὴν πνευματικὴ σύσταση, ἄρα μαρτυρεῖ καὶ τὴν ἑνότητα τοὺ ἀνθρωπίνου
γένους. Ὁ ἄνθρωπος σὲ ὁποιαδήποτε ἄγρια κατάσταση κι ἄν βρίσκεται, ἔχει τὴν
συναίσθηση καὶ ὅλα τὰ πνευματικὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ ἀνθρώπου, τὰ ὁποία εὔκολα μὲ
τὴν ἐκπολιτιστικὴ διδασκαλία ἀναπτύσσωνται. Ὅλες οἱ πραγματικὲς καὶ πειραματικὲς
ἔρευνες, μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπὸ τὸ προτεινόμενο σύστημα τῶν Δαρβινιστῶν γιὰ τὴν
ἀντικατάσταση τῶν περὶ δημιουργίας πεποιθήσεων τῆς ἀνθρωπότητος, τὸ ὁποῖο ἔχει
ὥς σημεῖο ἀφετηρίας τὸ ἄγνωστο, ὡς ἀπόδειξη τὸ κενὸ, ὡς ἀναγκαία συμπεράσματα τὸ
τερατώδες καὶ φυσικὰ ἀδύνατο.
- ΔΑΡΒ.: Ἀπέναντι ἀπὸ αὐτὴν τὴν λογικὴ ὑποκύπτω Ὀρθόδοξε, μὴ μπορῶντας
νὰ ἀποδείξω τίποτε· ἀλλὰ γιὰ ποιό λόγο τότε τὰ ζώα εἶναι κατώτερα τοῦ ἀνθρώπου;
Μήπως κι ἐκεῖνα δὲν ἔχουν ψυχή;
- ΟΡΘ.: Ἡ ψυχὴ τῶν ζώων ἔλαβε τὴν δημιουργία ἀπὸ τὴν γῆ, ἐνῶ ψυχὴ τοῦ
ἀνθρώπου ἀπὸ τὸ Θεῖο φύσημα. Θεὸς τοῦ ζώου εἶναι ὁ ἄνθρωπος καὶ πέρα ἀπ’ αὐτὸν
δὲν γνωρίζει τίποτε. Τὰ ζώα τὰ δημιούργησε ὁ Θεός, χάριν τοῦ ἀνθρώπου, ἡ δὲ ψυχή
τους, πραγματικὰ εἶναι ὑλικὴ καὶ πεθαίνοντας τὸ σώμα πεθαίνει καὶ ἡ ψυχή του. Τὰ ζώα
πλάστηκαν νὰ βλέπουν τὴν γή, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ βλέπει τὸν οὐρανό.
- ΔΑΡΒ.: Καὶ πῶς ἀποδεικνύεις ὅτι τὰ ζώα πλάστηκαν γιὰ τὴν ὑπηρεσία τοῦ
ἀνθρώπου κι ὅτι ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε γι’ ἀνώτερο σκοπὸ καὶ δὲν ἀποτελεῖ κι
αὐτὸς ἕναν τύπο ζώου;
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΖΩΑ
- ΟΡΘ.: Ἡ ἀκριβῆς παρατήρηση ὅλων ὅσων ὑπάρχουν στὸν κόσμο, μᾶς καθοδηγεῖ,
ὅτι ὅλα αὐτὰ χρησιμεύουν γιὰ τὴν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἥλιος, ἡ σελήνη, τ’
ἀστέρια, ἡ νύχτα, ἡ μέρα, ὁ χειμῶνας, ἡ ἄνοιξη, οἱ βροχές, ἡ θάλασσα, τὰ ψάρια, τὰ
πουλιά, τὰ φυτά, τὰ ζῶα, τὰ μέταλλα, οἱ πέτρες κι ὅλα τὰ ὑπόλοιπα, ἔχουν σκοπὸ τὴν
ἐξυπηρέτηση τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ δὲ ἄνθρωπος, φάνηκε στῆν γῆ, μὲ καλλιεργημένο
σχέδιο καὶ νόμους, ποὺ λειτουργοῦν στὴν πραγματοποίηση τέλειας ἰδέας, ζωντανῆς
καὶ προσδιορισμένης καὶ ἡ ὁποία φαίνεται στὸν θνητὸ αὐτὸ κόσμο. Αὐτὸ ποὺ διακρίνει
τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ ὑπόλοιπα ζώα, δὲν εἶναι ὁ σωματικὸς ὀργανισμός του, οὔτε οἱ
διανοητικές του δυνάμεις· εἶναι ἡ ἰδέα τοῦ καθήκοντος καὶ τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα
καὶ τὸ ὅτι ἐμπνέεται πάντοτε ἀπὸ προοδευτικὸ καὶ δημιουργικὸ πνεῦμα. Νόμοι
ἐνστίκτων διέπουν τὴν αὐτοκίνητη δύναμη ποὺ ζωοποιεῖ τὰ ζώα καὶ παρέχουν σ’ αὐτὰ
24
στοιχεία τεκνογονίας, καὶ θελήσεως, ἐντὸς ὁρισμένων καὶ προδιαγραμμένων νόμων.
Τὸ κτῆνος, προικισμένο μὲ φυσικὲς καὶ ἐνστιγματικὲς τάσεις καὶ ροπὲς, εἶναι σ᾽ αὐτὲς
ὑποδουλωμένο καὶ ὁδηγεῖται ἀπὸ τις ἔμφυτες ὁρμές του.
Ὁ ἄνθρωπος ἄρχισε τὴν ζωή του, γυμνὸς καὶ ἔρημος κάθε τέχνης καὶ ἐπιστήμης,
χρησιμοποιῶντας τὰ πόδια του νὰ βαδίζει, καὶ τὰ χέρια του γιὰ νὰ συλλέγει τοὺς
αὐτοφυεῖς καρποὺς τῆς γῆς. Φέρνοντας ὅμως μέσα του τὰ διανοητικὰ καὶ ἠθικὰ γιὰ
τὴν πρόοδό του ἐφόδια, ἔφτιαξε ἐπιστῆμες καὶ ἀνακάλυψε τέχνες, καὶ κατάφερε νὰ
γίνει ποιμένας, κτηνοτρόφος, γεωργός, ναύτης, ἔμπορος, βιομήχανος, βιοτέχνης,
οἰκοδόμος, κάτοικος πόλεων, φαρμακοποιός, γιατρός, μὲ ἀνυπολόγιστες κατακτήσεις
στὸ φυσικό, διανοητικὸ καὶ κοινωνικὸ κόσμο.
Συγκρίνετε τὴν πόλη μὲ τὰ σπίτια, τὰ καταστήματα, τὰ ἐργοστάσια, τοὺς
ταχυδρόμους, τ’ αὐτοκίνητα, τὰ σχολεία, τὰ πανεπιστήμια, τὰ χημεία, τὰ
ἀστεροσκοπεία, τὰ μηχανουργεία μὲ τὶς τόσες ἀνακαλύψεις καὶ ἐπινοήσεις ὅλων τῶν
χρησιμοτήτων καὶ ἀνέσεων καὶ πνευματικῶν τελειοποιήσεων πρὸς τὸν ἄνθρωπο, τὸν
ποτὲ χωρὶς γεωργία καὶ ἐμπόριο καὶ ναυτηλία καὶ τέχνη καὶ γράμματα, καὶ θὰ δείτε
ἀμέσως πόσο τεράστια δύναμη στὸν ἄνθρωπο εἶναι ἡ προοδευτικότητα ποὺ διακρίνει
τὴν ψυχὴ καὶ τὴν ζωή του.
Παρακαλεῖστε ἐσεῖς ποὺ κάνατε δόγμα τὴν καταγωγὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῶν ζώων
καὶ τὰ συστατικὰ τῆς δημιουργίας τους ἀπὸ την ὕλη, νὰ μᾶς ἀποδείξετε τὶς προόδους,
τὶς ὁποίες μέχρι σήμερα ἢ σὲ ὁποιαδήποτε ἐποχὴ ἐπιτέλεσαν οἱ γάτες, οἱ σκύλοι, τὰ
γαϊδούρια, τὰ ἄλογα, οἱ ἱπποπόταμοι, τὰ λιοντάρια, οἱ ἀλεποῦδες, καὶ οἱ τόσο ἀγαπητοί
σας πίθηκοι. Καὶ γιὰ νὰ μὴν κοπιάσετε πολύ, νὰ μᾶς δείξετε μία μόνο ἐφεύρεση καὶ
ἐπινόησή τους, μία καὶ μόνο τελειοποίηση σὲ ὁποιοδήποτε σημεῖο τῆς ζωῆς τους.
Εὐτυχῆστε νὰ μᾶς παρουσιάσετε τὰ ἔργα ἐπιστήμης, καλλιτεχνίας, βιομηχανίας,
ἐμπορίας, χειροτεχνίας, γεωργίας, ἢ ὁτιδήποτε ἄλλα, στὰ ὁποία ὁ πίθηκος ἔχει νὰ
ἐπιδείξει, ὄχι συγγενικὰ πρὸς τὰ ἀνθρώπινα, πρόοδο, ἀλλὰ ἁπλῶς τὴν ἀρχὴ κάποιας
προόδου. Βαβυλώνιοι, Ἀσύριοι, Φοίνικες καὶ λοιποὶ ἐξαφανίστηκαν, μένουν ὅμως
κι ἀνακαλύπτονται θαυμάσια ἔργα τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς προόδου τους. Δείξτε
μας, Δαρβινιστὴ τὰ λείψανα τοῦ πολιτισμοῦ τῶν ἀνθρωποπιθήκων, τὰ δείγματα
τῆς ἐπιδόσεώς τους, στὰ ἔργα τοῦ πνεύματος ἢ καὶ στὰ ἔργα μόνο τῆς ὕλης, ἀφοῦ
δὲν μπορεῖτε νὰ μᾶς ἀποδείξετε οὔτε τὸν ἴδιο τὸν πιθηκάνθρωπο. Οἱ κάστορες, οἱ
μέλισσες, τὰ μυρμήγκια παρουσιάζουν ἔργα, ἀλλὰ ἔργα, τὰ ὁποία τὰ ζώα αὐτὰ ἔκαναν
ἀνέκαθεν μὲ μηχανικὰ ἔνστικτα, τὰ ὁποία τοὺς ἔδωσε ὁ δημιουργὸς καὶ ποῦ, οὔτε
ὀπισθοχωροῦν, οὔτε τελειοποιοῦνται.
- ΔΑΡΒ. (Ὑψώνοντας τὰ χέρια στὸν οὐρανό): Ὦ ἀνώτατη διάνοια! ὕψιστε Θεέ! Τὸν
ὁποῖο ὁ ἀνόητος καὶ ἐλεηνὸς ἐγῶ, οὐδέποτε θέλησα νὰ πιστέψω! Σ’ εὐχαριστῶ διότι
μέσῳ τοῦ δούλου Σου Ὀρθοδόξου, μοῦ ἀφαίρεσες τὴν σκέπη ποὺ κάλυπτε τὰ μάτια
μου, γιὰ νὰ σὲ δῶ φανερὰ νὰ περνᾶς καὶ ν’ ἀνακαλύψω τὰ ἴχνη τῶν βημάτων Σου στὰ
ἔργα τῆς δημιουργίας Σου, στὴν ὁποία μὲ τόση στοργὴ μὲ τοποθέτησες κυρίαρχο καὶ
κορωνίδα κι ἐγῶ ὁ ἀγνώμων κι ἀχάριστος, συντάχθηκα μὲ τὰ ζώα τὰ ἀνόητα καὶ ἔγινα
ἴδιος μὲ αὐτά.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΒΡΑΧΜΑΝΙΣΤΗ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ
συνεχίζεται στὸ ἑπόμενο τεύχος.
25
 ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ
Ὑπὸ Βάλλιου Παναγιώτου, Ἁγιογράφου.
Φίλε ἀναγνῶστα: Βέβαιον εἶναι,
ὅταν κάποιος εἰσέρχεται εἰς μίαν
ξένην πόλιν προσπαθῶντας νὰ
πορευθῆ εἰς ἕνα συγκεκριμένο της
σημεῖον, νὰ χρειάζεται κάποιον
ὁδηγὸ ἢ νὰ λαμβάνει πληροφορίες
προκειμένου νὰ φτάσει στὸν προ-
ορισμόν του. Πόσο μάλλον ὅταν
πρόκειται διὰ τὴν μετὰ θανάτον
ζωήν, ὅπου οὐδεμίαν γνῶσιν ἢ
ἐμπειρία ἔχωμεν, χρειαζόμεθα
τοιούτους καθοδηγητές. Ἐὰν βα-
σισθῶμεν εἰς τὰς προσωπικάς μας
ἀντιλήψεις καὶ θεωρίες βαδίζομεν
εἰς τὸ σκότος μὴν ἔχοντας λυχνίαν
ἀναμένη. Πῶς, λοιπόν, θὰ πορευ-
θῶμεν;
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας
εἶναι οἱ φωτισμένοι μὲ τὸ Ἅγιον
Πνεῦμα καὶ κατὰ συνέπεια «Ἐν
τῶ φωτὶ αὐτῶν ὁψόμεθα φῶς». Τὶς
διάφορες καινοφανεῖς θεωρίες καὶ
ἀντιλήψεις τῶν συγχρόνων κατ’
εὐφημισμὸν «θεολόγων», ὀφείλω-
μεν νὰ τὶς περνάμε ἀπὸ τὴν «πα-
τερικὴν κρισάραν» (κόσκινο) καὶ
ὅσες ταυτίζονται μὲ τοὺς Πατέρας
τῆς Ἐκκλησίας μας νὰ τὶς ἀποδε-
χόμεθα ὣς Θεόσδοτον ἀλήθεια,
τὶς δὲ προσωπικὲς θέσεις ἑκάστου
θεολογοῦντος νὰ τὶς ἀπορίπτο-
μεν. Ὅμως ἀναγνῶστα μου ἐὰν ὁ
γράφων ἐκ παραδρομῆς καὶ ὄχι ἐκ
προθέσεως μεταφέρει κάτι ἀμάρ-
τυρον πρὸς τὸ πατερικὸ πνεῦμα
καλὸν θὰ εἶναι νὰ ἐπισημανθῆ
προκειμένου νὰ ἀποκατασταθῆ ἡ
ἀλήθεια.
26
Ὁ ἐκτεταμένος αὐτὸς πρόλο-
γος ἔχει σκοπὸ νὰ προδιαθέση τὸν
καλὸν ἀναγνώστη ὅτι εἰσερχόμε-
θα εἰς ἕνα ἄκρως δογματικὸν ση-
μεῖον τῆς παρούσης μελέτης ὅπου
χρειάζεται μεγάλη προσοχὴ καὶ
τὸ θέμα ὅπου θὰ μᾶς ἀπασχολή-
ση εἶναι τὰ λεγόμενα «Ἐναέρια
τελώνεια». Κατ’ ἀρχὴν τί σημαίνει
ὁ ὅρος ἐναέρια τελώνεια καὶ πῶς
ἀντιτίθενται εἰς τὴν ψυχὴν μετὰ
τὴν ἔξοδον ἀπὸ τὸ σῶμα; Πῶς εὑρέ-
θησαν εἰς τὸν τόπον μεταξὺ γῆς
καὶ οὐρανοῦ; Τί σκοπὸ ἔχουν ἐμπο-
δίζοντας τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων
νὰ ἀνέλθουν εἰς τὸν οὐρανόν; Καὶ
ἄλλα ἐρωτήματα ποὺ θὰ προκύ-
ψουν, μὲ ἀρωγὸ τὸν φωτισμὸ τῶν
Πατέρων θὰ προσπαθήσωμεν νὰ
ἀπαντήσωμεν. Πρῶτον, τί σημαί-
νει ὁ ὅρος «ἐναέρια τελώνια». ἀέρα. Ἐκείνοι, λοιπόν, οἱ δαίμονες μέσον ἀπὸ τοὺς πολίτες, ὄχι μόνον
Ἡ πρώτη λέξις ἔχει τὴν ἑξῆς ὅπου εὑρέθηκαν κατεχόμενοι εἰς τὰ χρήματα ὅπου ἔδωσαν ἀλλὰ
ἀπάντησιν. Σύμφωνα μὲ τὸ δόγμα τὸν ἀέρα, ἀποτελοῦν τὰ λεγόμενα καὶ ὅσο περισσότερα μποροῦσαν.
τῆς πίστεώς μας κατὰ τὴν πτώσιν ἐναέρια τελώνια. Ὑπῆρξαν τόσο φοβεροὶ καὶ τρο-
τοῦ ἑωσφόρου, ἕνεκα τῆς ὑπερη- Ἡ λέξις τελώνια ἀπὸ ποῦ μεροί, ὅπου ἐπαραμόνευον στὰ
φανείας του, τὸν ἀκολούθησαν προῆλθε; Εἰς τὴν Ρωμαϊκὴν αὐτο- στενὰ περάσματα καὶ ὅταν εὕρι-
τὸ τρίτο τῶν ἀγγέλων ἔχοντας τὸ κρατορία εἰς τὴν περιοχὴν τῆς σκον κάποιον ὀφειλέτην ἔπεφταν
ἴδιο μὲ αὐτὸν φρόνημα καὶ μετήλ- Παλαιστίνης, ἵσως καὶ εἰς ἄλλα πάνω του ὡς τὰ ἄγρια θηρία καὶ
λαξαν τὴν φωτεινότητα ποὺ εἶχον μέρη, οἱ Ρωμαῖοι ἄρχοντες εἶχον τὸν ἐξανάγκαζαν νὰ τοὺς ἀποδώ-
στὴν ζοφερὰν σατανική τους μορ- προϋπολογίσει τοὺς φόρους εἰς σει ὄχι μόνον τὰ ὀφειλόμενα ἀλλὰ
φή. Μὲ τὸ «Στῶμεν καλῶς» τοῦ μίαν πόλιν, καὶ τὸ χρηματικὸ αὐτὸ καὶ ὅτι περισσότερο μποροῦσαν νὰ
Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ κόπασεν ἡ ποσὸ τὸ ἔβγαζαν εἰς δημοπρασία. τοῦ πάρουν. Ἦταν ληστὲς μὲ τὴν
θραῦσις καὶ οἱ πεπτωκότες δαίμο- Ὑπῆρχον πλούσιοι τῆς ἐποχῆς προστασία τοῦ νόμου. Ἄξιον ἀνα-
νες πλέον παρέμειναν εἰς τὸ ση- αὐτῆς ὅπου ἠγόραζον (ἐπλήρω- φορᾶς εἶναι ἕνα περιστατικὸ ὅπου
μεῖον ὅπου εὑρέθηκαν ἐκείνη τὴν ναν) τοὺς φόρους μιᾶς πόλεως, διασώζεται μέχρι σήμερα καὶ κα-
στιγμή· ὁ ἑωσφόρος εἰς τὰ βάθη καὶ ἔπειτα μάζευαν τοὺς φόρους ταμαρτυρεῖ τὴν ἀγριότητα αὐτῶν
τοῦ Ἅδη μαζὶ μὲ τοὺς περὶ αὐτόν, χρησιμοποιῶντας κάθε πιεστικὸ τῶν ἀνθρώπων. Κάποτε ἕνας ἀπ’
ἄλλοι εἰς τὴν γῆ καὶ ἄλλοι εἰς τὸν
27
αὐτοὺς τοὺς τελώνες πήγε νὰ εἰ-
σπράξει τοὺς φόρους ἀπὸ κάποιον
ὅπου τοὺς ὄφειλε, ὅμως ὁ ἄνθρω-
πος αὐτὸς ἐκείνη τὴν ἡμέρα πέ-
θανε. Μὴν μπορῶντας νὰ λάβη
τοὺς φόρους του, ἄρπαξε ἕνα ξύλο
καὶ μὲ φοβερὴ βία ἄρχισε νὰ κτυ-
πᾶ τὸν νεκρό. Οἱ παρευρισκόμενοι
τότε ἄρχισαν νὰ διαμαρτύρονται
διὰ τὸ φοβερὸν αὐτὸ θέαμα, καὶ
τοῦ ἔλεγαν: μὰ ἀφοῦ εἶναι νεκρὸς
πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ σοῦ δώσει
τοὺς φόρους ὅπου ζητᾶς; Τότε ὁ
ἄσπλαχνος τελώνης ἀπήντησε: Τὸ
ξέρω ὅτι δὲν πρόκειται νὰ πάρω τί-
ποτα ἀπ’ αὐτὸν ἀλλὰ τὸ κάνω γία
νὰ φοβίσω ἐσᾶς νὰ δεῖτε τί σᾶς πε-
ριμένει, ἐὰν δὲν μοὺ δώσετε τοὺς
φόρους μου. Ἕνας Πατέρας τῆς
Ἐκκλησίας ἔλεγε γιὰ τοὺς τελώ-
νες: «Εἰς τὰς ἐρήμους ὑπάρχουν
τὰ ἄγρια θηρία καὶ εἰς τὰς πόλεις
οἱ τελώναι». Ὁ ἵδιος ὁ Χριστὸς
τοὺς σκληροὺς ἀνθρώπους τοὺς
χαρακτήρισε ὡσὰν τοὺς τελώνες
«ἔστω σοι ὥσπερ ὁ ἐθνικὸς (εἰδω-
λολάτρης) καὶ ὁ τελώνης» (Ματθ.
ΙΗ΄,17).
Ἐάν, λοιπόν, ἐκείνοι οἱ ἄνθρω-
ποι ὑπῆρξαν τόσο σκληροί, φα-
ντάσου ἀναγνῶστα μου πόσο
ἀσυγκρίτως σκληρότεροι θὰ
εἶναι οἱ δαίμονες ὅταν ἐξερχό-
μενη ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ
κατευθυνομένη πρὸς τὸν δημι-
ουργό της, Χριστό, καθ᾽ ὁδὸν θὰ
συναντήσει ἐκεῖνα τὰ φοβερὰ
καὶ τρομερὰ ἐναέρια τελώνια
ὅπου θὰ ἀπαιτήσουν κάτι ποὺ
τοὺς ἀνήκει καὶ εἶναι οἱ ἀνεξο-
μολόγητες ἁμαρτίες ἑκάστου.
Ὅταν βροῦν κατάφορτον τὴν ψυ-
χὴν μὲ ἁμαρτίες καὶ ἀμετανοησία,
τότε ἀποκτοῦν δικαιώματα εἰς τὴν
28
ψυχὴν αὐτήν, τὴν ἐμποδίζουν νὰ
ἀνέλθη εἰς τὸν οὐρανόν.
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τοὺς ἀπο-
καλεῖ «Τὰ πνευματικὰ τῆς πονη-
ρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις» (Ἐφεσ.
ΣΤ´,12) καὶ τὸν ἐπικεφαλή τους
«ἄρχοντα τῆς ἐξουσίας τοῦ ἀέρα»
(Ἐφεσ. Β´,2). Ὁ σοφὸς Ὡριγένης
ὅπου ἐπιλεκτικὰ μποροῦμε νὰ
πάρουμε ὁρισμένες ἀπόψεις του,
ἀποφαίνεται σχετικά: «Γνωρίζω
καὶ ἄλλους τελώνας τοὺς δαίμο-
νας οἱ ὁποῖοι μετὰ τὸν θάνατον,
τελωνοῦσι τὰς ψυχάς μας». Ὅλες,
λοιπόν, αὐτὲς οἱ ἀναρίθμητες σα-
τανικὲς ὑπάρξεις, ὅπου εὑρίσκο-
νται εἰς τὸν ἀέρα μεταξὺ γῆς καὶ
οὐρανοῦ, εἶναι οἱ φοβεροὶ φρουροὶ
ὅπου ἐμποδίζουν τὴν διάβασιν
τῶν ψυχῶν πρὸς τὸν οὐρανόν, εἶ-
ναι ὀργανωμένοι μὲ ἀξιοσημείωτη
τάξη, εἶναι καταχωρημένοι κατὰ
ὁμάδες ὅπου ἑκάστη ἐξετάζει μιὰ
συγκεκριμένη ἁμαρτία. Μαρτυρί-
ες Πατέρων ὑπάρχουν ὅτι ἀνέρχο-
νται σὲ πέντε ὁμάδες ἐξετάζοντας
τὰς πέντε αἰσθήσεις· εἰς τὴν περι-
γραφὴ τῆς ἁγίας Θεοδώρας ὑπάρ-
χει καταχωρημένο ὅτι ὑπέστη τὴν
δοκιμασίαν ἀπὸ εἴκοσι τρία τελώ-
νια· ἄλλες μαρτυρίες τοὺς ἀνεβά-
ζουν σὲ σαράντα. Δὲν ἔχει σημα-
σία ὁ ἀριθμός τους, σημασία ἔχει
ὅτι κάθε μιὰ ἁμαρτία ἐξετάζεται
λεπτομερῶς ἀπὸ μιὰ ὁμάδα φο-
βερῶν δαιμόνων ὅπως τὸ τελώ-
νιον τῆς ὑπερηφανείας, τῆς βλα-
σφημίας, τῆς ὁργῆς, τῆς μέθης,
τῆς φιλαργυρίας κ.λπ. Γεννᾶται
τὸ ἐρώτημα; Ἄραγε θὰ ὑποστοῦν
ὅλοι αὐτὴν τὴν δοκιμασία;
Σύμφωνα μὲ τὴν ἄποψη τῶν
Πατέρων, ὅλοι θὰ εἰσέλθωμεν ἀπὸ
αὐτὴν τὴν στενωπό. Ὅμως, ἐὰν
κάποιος δὲν δεσμεύεται ἀπὸ μιὰ
ἁμαρτία ὅπου ἐξετάζει ἕνα καὶ εἰ-
σέρχεται εἰς τὸ ἐπόμενο ὅπου ἐξε-
τάζει ἄλλη ἁμαρτία. Χαρὰ μεγάλη
θὰ ἔχει ἐκείνος ὁ ἄνθρωπος ὅπου
μὲ τὴν χάρι τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν προ-
σωπικό του ἀγώνα ἀποδεσμευθῆ
ἀπὸ τὰ πάθη του ἐξομολογούμε-
νος τὶς ἁμαρτίες του, εὑρεθῆ ἐκεί-
νη τὴν ὥρα μὲ ἐλάχιστα χρωστού-
μενα, ὅπου τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ θὰ
ἐλευθερώσει ἀπὸ τοὺς στυγεροὺς
δαίμονες.
Φίλε ἀναγνῶστα, φοβερὸν τὸ
προκείμενο θέμα ἕως ἀπίστευτο
γιὰ τοὺς ὀρθολογιστές. Δὲν προ-
σεγγίζεται μὲ τὰς σωματικάς μας
αἰσθήσεις, ἀλλὰ μὲ τὴν πίστην
ἑκάστου, ὅπως τὸ φῶς δὲν καθί-
σταται ἀνυπόστατον, ἐὰν κάποιος
πάσχει ἀπὸ σωματικὴ τυφλότητα,
τοιούτως καὶ τὰ μετὰ θάνατον δὲν
λαμβάνουν ὑπόστασιν σύμφωνα
μὲ τὶς προσωπικές του ἀντιλήψεις
ἢ τὴν ἀπιστίαν ἑκάστου. Ἐὰν κά-
ποιος ἐθελουσίως προκρίνει τὴν
πνευματική του τυφλότητα, αὐτὸ
δὲν ἀναιρεῖ τὰ ἐπέκεινα.
Μᾶς πληροφοροῦν οἱ φυσιοδί-
φαι (ἐπιστήμονες ποὺ ἐρευνοῦν τὰ
τῆς φύσεως), ὅτι ὁ τυφλοπόντηκας
παραμένει εἰς ἀορασίαν καθ’ ὅλην
τὴν διάρκειαν τῆς ζωῆς του, μόνον
τὴν τελευταῖα ἡμέρα τῆς ζωῆς του
λαμβάνει τὴν ὅρασίν του. Ἂς μὴν
ὁμοιάσωμεν καὶ ἡμεῖς ὡς ἐκείνο τὸ
ζῶον, καὶ νὰ ἀποκτήσωμεν γνῶ-
σιν, ὅταν ὁξύνονται οἱ πνευματι-
κές μας αἰσθήσεις κατὰ τὴν ἡμέρα
τοῦ θανάτου. Ἐπιτακτική, λοιπόν,
εἶναι ἡ ἀνάγκη νὰ ἐφαρμόσωμεν
τὴν ρήσιν τοῦ προφητάνακτος
ὅπου λέγει: «Ἡτοιμάσθην καὶ οὐκ
ἐταράχθην». Ὅμως, ἀγαπητὲ ἀνα-
γνῶστα, θὰ πρέπει νὰ προσθέσω-
μεν καὶ ἄλλα χρήσιμα στοιχεῖα
σχετικὰ μὲ τὸ θέμα ὅπου ἀκροθι-
γῶς σχολιάζομεν. Ὅλες αὐτὲς τὶς
πνευματικὲς ἀποκαλύψεις πῶς νὰ
τὶς ἐκλαμβάνωμεν; Πράγματι ἔτσι
ὅπως τὶς διαβάζουμε ἢ κάπως δια-
φορετικά;
Τὴν ἀπάντησιν τὴν ἔδωσε ὁ ἄγ-
γελος εἰς τὸν Ἅγιο Μακάριο Ἀλε-
ξανδρείας, ὅταν τοῦ ὁμιλοῦσε με-
ταξὺ ἄλλων καὶ γιὰ τὰ τελώνια τοῦ
εἶπε: «Νὰ δέχεστε τὰ γήϊνα ἐδῶ ὡς
τὸ πιὸ ἀδύναμο εἶδος ἀναπαρά-
στασις τῶν οὐρανίων. Πρέπει νὰ
φαντάζεσθε τὰ τελώνια ὄχι μὲ μιὰ
χονδροειδὴ καὶ αἰσθητὴ μορφή,
ἀλλὰ μὲ μιὰ πνευματικὴ ἔννοια»,
δηλαδή, οἱ παρομοιώσεις μὲ γήϊνα
γνωστὰ στοιχεῖα γίνονται ἄκρως
συγκαταβατικὰ προκειμένου νὰ
γίνουν κατανοητά, διότι τὴν μὲν
πνευματική τους διάσταση οὐδό-
λως μποροῦμε νὰ τὴν κατανοή-
σωμεν. Χάριν παραδείγματος: Ὁ
Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Διάλογος εἰς
τὸ τέταρτον βιβλίον τῶν διαλό-
γων του ὅπου ἀναφέρεται εἰς τὴν
μετὰ θάνατον ζωήν, ἀναφέρει ὅτι
κάποιος Ρεπαράτος εἶδε μὲ τὰ μά-
τια τῆς ψυχῆς του ἕνα ἁμαρτωλὸ
Ἱερέα εἰς τὸν ἅδη νὰ ἑτοιμάζουν
ξύλα καὶ βάζοντας φωτιὰ νὰ τὸν
κατακαίνε· τὸ τί ὑπάρχει πραγμα-
τικὰ εἰς τὸν πνευματικὸ χώρο τῆς
κολάσεως ποῖος δύναται νὰ τὸ πε-
ριγράψει;
Ωστόσο ἡ βάσανος τῆς φωτιᾶς
εἶναι στοιχεῖο περιγραπτὸ μὲ πα-
ραστάσεις αὐτῆς τῆς ζωῆς καὶ ὁ
σκοπὸς εἶναι ὁ φόβος τῆς τιμωρί-
ας νὰ ἀποτρέψει τοὺς ἀνθρώπους
ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Ἑπομένως οἱ
ἐκάστοτε μεταθανάτιες ἐμπειρίες
29
προσαρμόζονται ἢ μάλλον παρου-
σιάζονται σύμφωνα μὲ τὸ μέτρον
κατανοήσεως μὲ τὰ γνωστὰ στοι-
χεῖα ἀπὸ τὴν παρούσα ζωὴ καὶ
οὕτως γίνονται κατανοητές. Εἰς
τὸν Ἀπόστολο Παῦλο ὁ Θεὸς τοῦ
παρουσίασε πλῆθος πνευματικῶν
ἀποκαλύψεων: «Καὶ τῇ ὑπερβολῇ
τῶν ἀποκαλύψεων ἵνα μὴ ὑπε-
ραίρωμαι, ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ
σαρκί» (Β΄ Κορ. ΙΒ´,7) ἵσως μὲ τὴν
πνευματική τους ὑπόσταση, διό-
τι οὐδέποτε ἀποκάλυψε κάτι ἀπ’
ὅτι εἶδε· διότι πῶς νὰ περιγράψει
ἂν καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ Παῦλος «ἃ
ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, καὶ οὖς οὐκ
ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίᾳ ἀνθρώπου
οὐκ ἀνέβῃ»; (Α´ Κορ. Β´,9) Μὰ καὶ ὁ
ἴδιος ὁ Χριστὸς συγκαταβαίνει τὴν
πνευματική του διδασκαλία νὰ
τὴν προσαρμόσει εἰς τὴν νηπιώδη
νοημοσύνη τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ διὰ νὰ
γίνη κατανοητή, χάριν παραδείγ-
ματος: Παρομοίασε τὸν Ἅδη μὲ
τὴν «Γέεννα τοῦ πυρός». Τί ἦταν
ἐκείνη; Ὑπῆρξε ἕνα φαράγγι ἀνα-
τολικὰ τῆς Ἱερουσαλὴμ ὅπου πρὸ
Χριστοῦ οἱ εἰδωλολάτρες προσέ-
φερον ἀνθρωποθυσίες εἰς τὸ θεὸ
Μολώχ, εἰς ἐκεῖνο τὸ καταραμέ-
νο μέρος, ἔριπτον οἱ κάτοικοι τῆς
Ἱερουσαλὴμ τὰ ἀπορρίμματα καὶ
τὰ κατέκαιον μὲ πίσσα καὶ θειάφι
ἀπὸ τὴν νεκρὰ Θάλασσα, καὶ ὁ τό-
πος αὐτὸς πάντοτε ἦταν φοβερὸς
καὶ τὸν ἀπέφευγον οἱ Ἑβραῖοι.
Ἀκόμα καὶ εἰς τᾶς ἡμέρες μας ἡ
λέξις αὐτὴ ταυτίζεται μὲ τὴν κό-
λαση.
Ὅμως, ἀγαπητὲ ἀναγνῶστα,
θὰ παρουσιάσωμεν εἰς τὴν ἀγάπη
σας ὁρισμένες πατερικὲς μαρτυρί-
ες σχετικὰ μὲ διάφορα ὁράματα,
30
ὅπου σχετίζονται μὲ τὰ ἐναέρια
τελώνια προκειμένου νὰ γίνει πε-
ρισσότερο κατανοητὴ ἡ πνευματι-
κὴ διαδικασία εἰς τὴν ὁποίαν κάθε
ἄνθρωπος θὰ διέλθη.
ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
4ος αἰῶνας.
Περιγράφοντας τὴν ζωὴ τοῦ
μεγάλου αὐτοῦ ἀνδρός, ὁ Μέγας
Ἀθανάσιος, μεταξὺ ἄλλων μᾶς
διασώζει καὶ τὸ ἑξῆς περιστατικό.
Μία ἡμέρα κατὰ τὴν 3 μμ. ἠσθάν-
θη νὰ συναρπάζεται νοερά. Ἔβλε-
πε τὸν ἐαυτόν του ὡς νὰ ἦταν ἔξω
ἀπὸ τὸ σῶμα του καὶ τὸν ὁδηγοῦ-
σαν κάποιοι εἰς τὸν ἀέρα. Ξαφνι-
κά, βλέπει ἕνα πλῆθος δαιμόνων
νὰ ἔρχεται κατ’ ἐπάνω του μὲ σκο-
πὸ νὰ τὸν ἐμποδίσουν εἰς τὴν ἄνο-
δόν του εἰς τὸν οὐρανό. Τοῦ ζητοῦ-
σαν ἐπιμόνως λογαριασμὸ διὰ τὶς
ἁμαρτίες του ἀπὸ νεαρᾶς ἡλικίας.
Οἱ δὲ ἄγγελοι συνοδοί του ἀντιμά-
χοντο λέγοντάς τους: Τὰ ἁμαρτή-
ματα τὰ ἐκ νεότητος τὰ διέγραψε
ὁ Θεός, μόνο γιὰ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα
ἔπραξε ὅταν ἔγινε μοναχὸς θὰ
κάνετε λόγο. Ἐπανερχόμενος καὶ
πάλιν μετὰ ἀπὸ αὐτὴν τὴν πνευ-
ματικὴν ἐμπειρίαν εἰς τὴν πρωτέ-
ραν κατάστασιν ἐπέρασε ὅλην τὴν
νύχτα στενάζοντας καὶ προσευχό-
μενος.
Ἕνα ἄλλο γεγονός, ὅπου κατα-
γράφεται ἀπὸ τὴν ζωή του ἦταν
τὸ ἑξῆς: Κάποτε ἄκουσε μία φωνὴ
νὰ τοῦ λέγει: «Ἀντώνιε βγὲς ἔξω
καὶ βλέπε». Παρατήρησε, λοιπόν,
ἔναν φοβερὸν δαίμονα τεραστί-
ου ἀναστήματος νὰ φτάνει ὡς τὰ
σύννεφα, εἶδε πολλὲς ψυχὲς ἀν-
θρώπων ὅπου ἀνέβαιναν πρὸς τὸν φρικώδεις τόπους ὅπου πρόκειται
οὐρανό. Πολλὲς ἀπ’ αὐτὲς ἄπλω- νὰ διέλθωμεν μετὰ τὸν θάνατον.
νε τὸ χέρι του καὶ πιάνοντάς τες Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ μὴ περάσω-
τὶς ἔριχνε κάτω, ἄλλες ὅμως πε- μεν ἐκείνην τὴν ὁδόν. Οὐδεὶς τῶν
τοῦσαν ψηλὰ χωρὶς νὰ τοῦ δίνουν ὑπαρχόντων ἐνταύθα θέλει συνο-
σημασία, καὶ ἀφοῦ φωτίστηκε ἡ δεύσει ἐκεῖ ἡμᾶς πρὸς βοήθειαν,
διάνοιά του κατάλαβε ὅτι οἱ ψυχὲς οὔτε γονεῖς, οὔτε φίλοι, οὔτε γέ-
αὐτὲς ὅπου ἐμπόδιζε νὰ ἀνέλθουν νος, οὔτε πλοῦτος, οὔτε τί τῶν πα-
ἦταν οἱ ψυχὲς τῶν ἁμαρτωλῶν, ρομοίων. Ἂς ἐπιμεληθῶμεν τώρα
ἐνῶ ἐκείνες ὅπου τοῦ ξέφευγαν οἱ ἀδελφοί, ὥστε μετὰ τὸν χωρισμὸν
ψυχὲς τῶν δικαίων. ἀπὸ τὸν κόσμον αὐτόν, νὰ μὴν
ἁρπάζουν ἡμᾶς οἱ ἄρχοντες τοῦ
σκότους, οἵτινες οὔτε βασιλέα φο-
ΑΓΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ βοῦνται, οὔτε τυράννους τιμοῦν,
4ος αἰῶνας.
οὔτε μικρόν, οὔτε μέγαν, παρὰ μό-
Εἰς μία ὁμιλία του ἀναφέρει τὸ νον τὸν Θεὸν καὶ τὸν θεοσεβείας
ἑξῆς: Ὅταν ἐξέλθη ἡ ψυχῆ ἀπὸ ζήσαντα καὶ εὑρεθέντα ἐν ἔργοις
τὸ σῶμα, ἐὰν εἶναι ὑπεύθυνη ἀπὸ ἀγαθοῖς».
πολλὲς ἁμαρτίες, χοροὶ (ὁμάδες)
δαιμόνων δεσμεύουν αὐτὴν τὴν
ψυχὴ καὶ τὴν κρατοῦν εἰς τὸ ἴδιον ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΣΙΝΑΙ-
μέρος. Ὅμως διὰ τὰς ψυχὰς τῶν ΤΗΣ 7ος αἰῶνας.
δικαίων, ὅπου ἔζησαν σύμφωνα Ὁ Ἅγιος αὐτὸς μᾶς περιγράφει
μὲ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, χοροὶ ἀγ- μὲ γλαφυρότητα, σχετικὰ μὲ τὸν
γέλων κατέχουσιν αὐταῖς. θάνατον κάποιου μοναχοῦ Στε-
Ὅπως οἱ τελώναι καιροφυλα- φάνου, ὅπου ἀγωνίστηκε εἰς ὅλην
χτοῦν εἰς τὰς στενὰς ὁδοὺς καὶ του τὴν ζωὴν μὲ σκληρὰν ἄσκησιν
κατακρατοῦν τοὺς εἰσερχομένους εἰς ἀπαραμύθητον τόπον εἰς ἕνα
καὶ δεσμεύουν αὐτοὺς προκειμέ- σπήλαιον κάτω ἀπὸ τὴν ἁγίαν κο-
νου νὰ ἀποδώσουν τοὺς ὀφειλομέ- ρυφήν τοῦ Σινᾶ. Ὁ γέροντας αὐτὸς
νους φόρους, οὕτω καὶ οἱ δαίμονες εἶχε δύο ὑποτακτικούς, ὅταν ἔφτα-
ἐπιτηροῦσι καὶ κατέχουσι τὰς ψυ- σε τὸ τέλος τῆς ζωῆς του ἠσθένησε
χάς, καὶ ἐὰν μὴ τελείως καθαρι- ὁλίγας ἡμέρας καὶ πρὸ τοῦ θανά-
σθῶσιν οὐκ ἐπιτρέπουν ἀνελθεῖν του του περιέπεσεν εἰς ἔκστασιν
εἰς τὰς μονὰς τοῦ οὐρανοῦ ἀπα- καὶ μὲ τὰ μάτια ἀνοιχτά, καὶ μὲ
ντῆσαι τὸν Δεσπότην Χριστόν. Κα- φοβισμένο βλέμα ἀπαντοῦσε σὲ
ταφέρονται (ἐμποδίζονται) γὰρ κάποιους ποὺ τὸν ἀνέκριναν: Ναί,
ὑπὸ τῶν ἀερίων δαιμόνων. πράγματι ἀλήθεια, πλὴν ὅμως
ἐνήστευσα τόσα ἔτη γι’ αὐτό. Ἄλ-
λοτε ἔλεγε: ὄχι, ὄχι, λέτε ψέματα,
ΟΣΙΟΣ ΕΦΡΑΙΜ Ο ΣΥΡΟΣ αὐτὸ δὲν τὸ ἔκανα, ἔπειτα ἀπὸ
4ος αἰῶνας.
λίγο: Αὐτὸ ἀληθινὰ τὸ ἔπραξα
Ὁ ὅσιος Ἑφραίμ, μεταξὺ ἄλ- ἀλλὰ ἔκλαυσα πικρῶς καὶ ἔκανα
λων πριγράφει τοὺς φοβεροὺς καὶ διακονήματα ἀγάπης. Καὶ πάλιν:
31
ἀληθῶς μὲ κατηγορεῖτε γι’ αὐτὰ δὲν
ἔχω τίποτα νὰ ἀπολογηθῶ, ὁ Θεὸς
ἂς μὲ ἐλεήσει. Πράγματι ἦταν ἕνα
φρικὸ θέαμα, ἕνα ἀόρατο δικαστή-
ριο χωρὶς ἔλεος, καὶ τὸ φοβερώτερο,
τὸν κατηγοροῦσαν γιὰ πράγματα
ποὺ δὲν εἶχε διαπράξει. Καὶ ἐνῶ
συνεχιζόταν αὐτὴ ἡ δικαστικὴ ἀνά-
κρισις ἀποχώρησε ἡ ψυχῆ του ἀπὸ
τὸ σῶμα του χωρὶς νὰ ἀφήση καμία
ἔνδειξη διὰ τὴν ἔκβασιν αὐτῆς τῆς
δίκης, καὶ ὁ ἀσκητῆς αὐτὸς κατη-
γορεῖτο διὰ διάφορα πταίσματα, ἂν
καὶ διαβίωσε σαράντα χρόνια σὲ
μία σπηλιὰ χωρὶς νὰ τοῦ λείπη τὸ
δάκρυ μετανοίας καθημερινά.
ΑΓ. ΜΑΚΑΡΙΟΣ Ο ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ
4ος αἰῶνας
Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ μαρτυρία
τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ἀσκητοῦ, ὅπου
ἠξιώθη νὰ διδαχθῆ ἀπὸ ἄγγελον τὰ
ὅσα συμβαίνουν εἰς τὸν ἄνθρωπο,
μετὰ τὸν θάνατον. Ὅταν ἔφτασε εἰς
τὸ σημεῖον τῶν ἐναερίων τελωνίων
εἶπε τὰ ἑξῆς: Ἄκουσε πάτερ ἅγιε
μετὰ τὸ χωρισμὸ τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ
σῶμα παίρνουν τὴν ψυχὴν οἱ ἅγιοι
ἄγγελοι κατὰ τὴν Τρίτη ἡμέρα καὶ
ἀνέρχονται εἰς τὸν οὐρανὸν γιὰ νὰ
προσκυνήσῃ τὸν Χριστόν. Ἀπὸ τὴν
γῆ μέχρι τὸν οὐρανὸ ὑπάρχει μία
μεγάλη σκάλα καὶ σὲ κάθε σκαλο-
πάτι εὑρίσκεται ἕνα τάγμα δαιμό-
νων, ὅπου ὀνομάζονται τελώνια
καὶ ὅταν συναντοῦν τὴν ψυχὴ τὰ
πονηρὰ πνεύματα, φέρουν τὸν κα-
τάλογο μὲ τὶς ἀνεξομολόγητες κα-
κὲς πράξεις καὶ τὰς δείχνουν εἰς
τοὺς ἀγγέλους λέγοντας: Τὴν τάδε
ἡμέρα τοῦ τάδε μηνὸς ἡ ψυχὴ αὐτὴ
ἔπραξε αὐτὸ τὸ κακὸ ἔργο, ἔκλε-
ψε, ἐπόρνευσε, εἶπε ψέματα κ.λπ..
32
Τότε καὶ οἱ ἄγγελοι φανερώνουν
ἐὰν ἔκανε κάποιο καλὸ ἔργο, καὶ
σταθμίζουν τὰ ἔργα οἱ ἄγγελοι καὶ
οἱ δαίμονες καὶ ἐὰν βρεθῆ κάποιο
καλὸ περισσότερο ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες
λαμβάνουν τὴν ψυχὴ οἱ ἄγγελοι καὶ
ἀνεβαίνουν εἰς τὸ ἑπόμενο τελώνιο.
Καὶ ἐδῶ καὶ πάλι γίνεται μεγάλη
διαμάχη μεταξὺ ἀγγέλων καὶ δαι-
μόνων διὰ τὸ ποῖος θὰ πάρει αὐτὴν
τὴν ταλαίπωρη ψυχή. Καὶ οἰ δαίμο-
νες φωνάζουν καὶ τρομοκρατοῦν
λέγοντας εἰς τὴν ψυχή: «ποῦ προχω-
ρᾶς; ἐσὺ δὲν εἶσαι ποὺ ἐπόρνευσες,
ὅπου ἐμόλυνες τὸ Ἅγιο Βάπτισμα.
Ποῦ πηγαίνεις τώρα; γύρνα πίσω
στὸν σκοτεινὸ Ἅδη. Γύρνα στὸ πῦρ
τῆς κολάσεως». Τότε, ἂν ἡ ψυχὴ εἶ-
ναι καταδικασμένη, ἕνεκα τῶν πολ-
λῶν της ἁμαρτιῶν, τὴν παίρνουν οἱ
δαίμονες καὶ τὴν ὁδηγοῦν στὴν κό-
λαση, ἂν ὅμως βρεθῆ καθαρὴ καὶ
μετανοημένη, ἀνεβαίνει μὲ ἀπερί-
γραπτη χαρὰ στὸν οὐρανὸ προκει-
μένου νὰ προσκυνήση τὸν Χριστό.
Ἀγαπητὲ ἀναγνῶστα, συνα-
μαρτωλέ, ὑπάρχουν πάρα πολλὲς
μαρτυρίες καταγεγραμμένες, πα-
λαιὲς καὶ σύγχρονες, ὅπου ἔχουν
σκοπὸ νὰ ἀνεγείρουν τὴν καθεύ-
δουσα ψυχή μας νὰ ἀπαρνηθοῦμε
τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον τῆς ἁμαρ-
τίας. Ὅλες αὐτὲς οἱ καταγραφὲς
δὲν ἔχουν σκοπὸ νὰ θαυμάζουμε τὸ
γεγονὸς ὡς ἕνα συναρπαστικὸ μυ-
θιστόρημα, ἀλλὰ ὁ πάντας θέλων
σωθῆναι, Σωτήρας Χριστός, πολυ-
μερῶς καὶ πολυτρόπως ἐργάζεται
διὰ τὴν σωτηρία μας καὶ ἕνας ἀπὸ
αὐτοὺς τοὺς τρόπους εἶναι εἰς τὸ νὰ
μᾶς ἀποκαλύπτει τὰ μετὰ θάνατον.
Ἂς περατώσομεν ἐδῶ τὴν ἀναφορά
μας στὸ θέμα καὶ θὰ ἐπανέλθωμεν
εἰς τὴν συνέχειαν.
ΣΤΗΛΗ ENHMEΡΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ἀγαπητοὶ ἀναγνῶστες
Προλογίζοντας σᾶς ἐνημερώνουμε ὅτι εἰς τὴν σελίδα 44 τοῦ τεύχους 72,
καὶ εἰς τὸ ἄρθρο «Μετὰ Θάνατον» τοῦ ἀδελφοῦ Παναγιώτου Βάλλιου, Ἁγιο-
γράφου, ἐκ παραδρομῆς ἀντὶ νὰ γραφεῖ «τίς ἐστιν ἄνθρωπος, ὃς ζήσεται, καὶ
οὐκ ὄψεται θάνατον;» (Ψαλ. 88) γράφτηκε «τίς ἐστιν ἄνθρωπος, ὃς ζήσεται,
καὶ θάνατον;». Ζητοῦμε συγνώμην ἀπὸ τὸν ἀγαπητὸν συντάκτη τοῦ ἄρθρου
καὶ τοὺς ἀναγνῶστες του περιοδικοῦ ἐπικαλούμενοι τὴν ἐπιείκια ἀμφοτέρων.
Ἐπίσης, ἀναγκαζόμενοι ἐκ τῆς δυσχεροὺς οἰκονομικῆς καταστάσεως,
ὑπενθυμίζουμε στὶς ἐπιτροπὲς τῶν παραρτημάτων ὅπου ἀποστέλλεται ἡ
«Θηβαϊκὴ Φωνή», ὅτι ἀναμένομεν τὴν συνεργασία τους καὶ τὴν ἐνημέρωσή
τους σχετικὰ μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν τευχῶν ποὺ χρειάζεται νὰ στέλνουμε εἰς τὸ
κάθε παράρτημα καθὼς καὶ εἰς τὴν κατὰ τὸ δυνατὸν ἔγκαιρη ἀποστολὴ εἰς
ἐμᾶς τοῦ ἀντιστοίχου ἀντιτίμου. Διευκρινίζεται ὅτι τὸ Περιοδικὸ «Θηβαϊκὴ
Φωνή» δὲν ἔχει κερδοσκοπικὸ χαρακτήρα ἀλλὰ πνευματικό. Ἔτσι, στοχεύει
ὅπως ἔχει ἤδη γραφεῖ σὲ προηγούμενα τεύχη, εἰς τὴν πνευματικὴ καλλιέρ-
γεια καὶ παρηγορία τῶν ἀναγνωστῶν του, καὶ εἰς τὸ νὰ ἐκφράζει τὴ φωνὴ
τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ.. Γι’ αὐτὸ ὁποιαδήποτε ἔκκληση ἐκ μέρους μας γιὰ
τὴν οἰκονομικὴ ἀνταπόκριση τῶν ἀναγνωστῶν του, ἀποσκοπεῖ ἀποκλειστι-
κὰ καὶ μόνο γιὰ τὴν κάλυψη ἐξόδων ἔκδοσής του καὶ κατὰ συνέπεια εἰς τὴν
ἐπιβίωσή του!
Ἀποστέλλουμε ἰδιαίτερες εὐχαριστίες εἰς τὰ παραρτήματα τῆς Κρήτης γιὰ
τὴν ἄμεση ἀνταπόκριση εἰς τὰς ἀνάγκας τοῦ περιοδικοῦ μέσω τῶν συνδρο-
μῶν των, καθὼς καὶ εἰς τοὺς συντελεστὲς αὐτῆς τῆς συνεργασίας.
Εἰς τὸ προηγούμενο τεῦχος σᾶς ἐνημερώσαμε διὰ τὴν εἰσαγωγὴ εἰς τὴν
«Θ.Φ.» τῆς Στήλης Ἐρωτοαποκρίσεων. Σὲ περίπτωση ποὺ ἀποστείλετε εἰς τὸ
e-mail τοῦ περιοδικοῦ ἐρωτήματα ποὺ σᾶς ἀπασχολοῦν καὶ δὲν ἀπαντηθοῦν
εἰς τὸ ἴδιο τεῦχος, μὴν ἀπογοητευθῆτε ἀλλὰ ἀναμένετε τὴν ἀπάντησιν εἰς τὸ
ἑπόμενον.
Σὲ περίπτωση ποὺ κάποιος συνδρομητὴς ἔχει πληρώσει τὴν συνδρομήν
του ἀλλὰ δὲν τοῦ ἔχει ἀποσταλεῖ ταχυδρομικῶς τὸ περιοδικό, αὐτὸ πιθανὸν
νὰ ὀφείλεται εἰς τὸ ὅτι δὲν ἔχουν ἀναγραφεῖ πλήρως ὅλα τὰ στοιχεία του εἰς
τὸ ἀπόκομμα τῆς ταχυδρομικῆς ἐπιταγῆς ὥστε νὰ εἴμαστε γνώστες αὐτῶν
καὶ νὰ στείλουμε τὸ περιοδικὸ εἰς τὴν σωστὴ διεύθυνση τοῦ δικαιούχου πα-
ραλήπτη. Παρακαλοῦμε τὸν δικαιοῦχο ὅπως μᾶς ἐνημερώσει ἔστω καὶ τηλε-
φωνικῶς διὰ τὰ στοιχεία τῆς διευθύνσεώς του.
33
 Λόγος τοῦ Σεβ/του Μητροπολίτου Ἀττικῆς ἀπὸ Αὐτόν. Εἶναι ὅμως ἀδύνατη αὐτὴ
ἡ βοήθεια ποὺ ζητάει, ἐπειδὴ δὲν τὸ
Θεός τους καὶ θὰ μὲ γνωρίζουν, καὶ
αὐτοὶ θὰ εἶναι λαός μου καὶ θὰ τοὺς
καὶ Μεγαρίδος κ. Κοσμᾶ ζητάει μὲ ὄρεξη. Ἀρχίζει νὰ κάνει ἀναγνωρίζω ὡς δικούς μου. Αὐτὸ
(Διασκευασμένος καὶ ἐμπλουτισμένος ὑπὸ τοῦ ἰδίου ἐκφωνηθεῖς εἰς προσευχὴ στὸν ναό, δηλαδὴ ἐκκλη- λοιπὸν εἶναι τὸ μυστικὸ ποὺ ἀρχίζει ὁ
τὴν πανήγυριν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίων Ἁγιορειτῶν Πατέρων) σιασμό. ἄνθρωπος νὰ καταλαβαίνει μὲ τὰ κη-
Εἶναι ἡ πρώτη προσευχὴ ποὺ δι- ρύγματα, τὰ ἀναγνώσματα τῶν Ἀπο-
(Συνέχεια ἐκ τοῦ προηγούμενου τεύχους) ατίθεται νὰ κάνει. Κατὰ τὸν ἐκκλη- στόλων καὶ τὰ Εὐαγγέλια στὸν ναό,
Τί λοιπὸν σημαίνει ἀδιάλειπτος προσευχή; πῶς ξεκινάει; Καὶ πῶς ἐπιτυγχάνεται; σιασμὸ διαβάζει ἢ ψέλνει ὁ ψάλτης κατὰ τὸν τακτικὸ ἐκκλησιασμό, διότι
καὶ ἀκούει ὁ ἄνθρωπος. Εἶναι πολὺ ἐμπεριέχεται στὴ διδασκαλία τῆς Ἐκ-
Ὁ ἄνθρωπος γεννιέται στὸ κόσμο τη φιληδονία. Ὁ νέος λοιπὸν αὐτὸς μακρὰν ὅμως ἀπὸ τὴν κανονικὴ προ- κλησίας.
καὶ γεμίζει μὲ πάθη, ἐπειδὴ δὲν ἔχει ἄνθρωπος, τὸ παιδί, ἀρχίζει νὰ τρέφει σευχή, καὶ αὐτὸ διότι μετεωρίζεται, Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ βλέπει ὅτι ἡ προ-
πολλὴ γνώση, καὶ ἐπειδὴ δὲν μπορεῖ αὐτὰ τὰ πάθη. δηλαδὴ ὁ νοῦς τοῦ δὲν προσέχει στὰ σευχὴ ποὺ ἔκανε στὸ ναὸ εἶναι ὀλί-
νὰ βοηθηθεῖ ἀπὸ τὸ οἰκογενειακὸ καὶ Ζεῖ δηλαδὴ γιὰ νὰ γεύεται καὶ γε- ψαλόμενα, ἀλλὰ βρίσκεται στὰ πάθη γη. Δὲν βελτίωσε τὸν ἑαυτό του. Δὲν
κοινωνικὸ περιβάλλον του. Ἀρχίζει νικῶς νὰ εὐχαριστιέται μὲ ὅλες του ποὺ καλλιέργησε. διορθώθηκαν τὰ πάθη του. Κατόπιν
νὰ ἀγαπᾶ τὴ δόξα τὰ χρήματα, καὶ τὶς αἰσθήσεις, νὰ ὑπερηφανεύεται, νὰ Ἡ προσευχὴ εἶναι διάλογος ἢ ἀρχίζει νὰ διαβάζει, συνήθως κατ’
τὴν ἡδονή. Οἱ γονεῖς ἐμφοροῦνται ἐξυψώνεται στοὺς ἄλλους, νὰ ἐκμη- συμβίωση τοῦ ἀνθρώπου μετὰ τοῦ ἐντολὴ τοῦ πνευματικοῦ του, στὸ
καὶ οἱ ἴδιοι ἀπὸ τὰ αὐτὰ πάθη, καὶ τὰ δενίζει τοὺς συνανθρώπους του, νὰ Θεοῦ μέσα στὸν ἑαυτό του. Αὐτὸ σπίτι τὸ προσευχητάριο, κάνοντας
μεταφέρουν στὰ παιδιά τους χωρὶς νὰ πικραίνεται ὅταν δὲν λαμβάνει τὴν εἶναι στὴν οὐσία καὶ ὁ Χριστιανι- προφορικὴ προσευχή, ἡ ὁποία καὶ
τὸ κατανοοῦν. Προτρέπουν τὰ παιδιά τιμὴ ποὺ ἐπιζητεῖ, καὶ νὰ μαζεύει ὅσο σμός. Αὐτὸ δὲν ἐπιτυγχάνεται μὲ τὴ πάλι τυγχάνει ἐξωτερικὴ προσευχή.
τους νὰ κινοῦνται μὲ τὴν ἰδεολογία τὸ δυνατὸν περισσότερα ὑλικὰ πράγ- προσευχὴ τοῦ ἐκκλησιασμοῦ, διότι Τὸν κουράζει αὐτό. Προσπαθεῖ ὅμως
τοῦ «πρέπει νὰ εἶσαι πάντα ὁ πρῶτος» ματα, γιατὶ νομίζει ὅτι μὲ αὐτὰ θὰ εἶναι ὁ νοῦς μας εἶναι ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἑαυ- πιὸ πολύ. Αὐτὸ ἔχει τὸ πλεονέκτημα
καὶ τὰ ὁδηγοῦν ἔτσι στὴν ἀπέραντη κυρίαρχος. Τελικὰ αὐτὰ τὰ πάθη εἶναι τό μας. Εἴμαστε κατοικητήριο τοῦ ὅτι μπορεῖ ἔτσι νὰ κάνει περισσότερη
ὑπερηφάνεια. Γιὰ νὰ εἶναι τὸ παιδὶ πά- τὸ δηλητήριο τῆς ψυχῆς. Ἡ ψυχὴ ὡς Θεοῦ. Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος ἔλεγε: προσευχὴ στὸ σπίτι του. Ἡ συνείδηση
ντα πρῶτος πρέπει νὰ πατήσει πάνω πνευματικὴ ὀντότης, δὲν ἔχει ἀνάγκη «ζητοῦσα νὰ εὕρω τὸν Θεὸν καὶ τὸν συνεχίζει νὰ τὸν ὁδηγεῖ. Ἀρχίζει κα-
στοὺς ἄλλους, δηλαδὴ νὰ τοὺς μειώ- ἀπὸ χρήματα, τρόφιμα, ἔρωτες, ἡδο- ζητοῦσα εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ὁ Θεὸς τόπιν νὰ προσεύχεται ἐσωτερικὰ διὰ
σει, νὰ τοὺς ἐκμηδενίσει καὶ τελικὰ νὰ νὲς καὶ δόξα. Εἶναι ἀπὸ μόνη τῆς δο- εἶναι στὴν καρδία μου». Ὁ Θεὸς εἶναι τοῦ νοῦ, ὄχι ἐκφώνως διὰ τοῦ στό-
μείνει αὐτὸς ὁ πρῶτος. Ἔτσι ὑποδου- ξασμένη ἀπὸ τὸ Θεό. Ὅλα αὐτὰ ὑπο- ὑπεράπειρο ὂν. Δὲν συλλαμβάνεται, ματος, ἁπλῶς κουνάει τὸ στόμα του
λώνεται στὴν ὑπερηφάνεια. Ἐπίσης οἱ βαθμίζουν τὴν ψυχὴ καὶ τῆς φέρνουν δὲν γίνεται ἀντιληπτὸς μὲ τίποτα. ψελλίζοντας τὰ λόγια τῆς προσευχῆς.
ἴδιοι οἱ γονεῖς τοῦ λένε «πάρε αὐτό, μία κατάσταση ἄγχους. Σκέφτεται Ὡστόσο ἀναπαύεται νὰ κατοικεῖ στὶς Πλησιάζει δηλαδὴ στὴ νοερὰ προ-
πάρε ἐκεῖνο, πάρε τὸ ἄλλο» τὸ γεμί- συνεχῶς: «ἄχ, πῶς θὰ βγάλω πιὸ πολ- νοερὲς ὀντότητες ποὺ δημιούργησε, σευχὴ διότι νοερὸς εἶναι ὁ ἄνθρωπος.
ζουν μὲ παιχνίδια καὶ διάφορα ἄλλα λὰ χρήματα, ἄχ, πῶς θὰ εὐχαριστηθῶ τοὺς ἀγγέλους καὶ τοὺς ἀνθρώπους, Κατόπιν αὐτῆς τῆς προσευχῆς, ἀρχί-
ὑλικὰ πράγματα. Τὸ παιδάκι ἀρχίζει περισσότερο, ἂχ γιατί νὰ μὴ μοῦ ποῦν ὅταν βέβαια αὐτὲς τοῦ τὸ ἐπιτρέπουν, ζει νὰ προσεύχεται μόνο μὲ τὸ νοῦ
τότε νὰ λατρεύει τὴν ὕλη καὶ νὰ γίνε- μπράβο κ.λπ.». Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει γιατὶ σέβεται τὸ αὐτεξούσιο ποῦ τοὺς του. Πλὴν ὅμως δὲν ἔχει νοήσει ἀκό-
ται φιλάργυρο. Ἡ ὁποιαδήποτε ἀγά- τὴν ψυχικὴ γνώση ποὺ τοῦ ἔχει δώ- ἔδωσε. Εἶναι παντοῦ ὁ Θεός. Δὲν μη, ὅτι ὁ Θεὸς κατοικεῖ στὴν καρδία,
πη ὑλικοῦ πράγματος καὶ χρημάτων σει ὁ Θεός, καταλαβαίνει ὅτι ἔχει μπεῖ μπορεῖ νὰ περιοριστεῖ κάπου. Δὲν ποὺ εἶναι τὸ κέντρο τῆς ψυχῆς μας, ὁ
καλεῖται στὴν Πατερικὴ ὁρολογία φι- σὲ ἕνα κυκεῶνα λογισμῶν. Σκέφτεται ἔχει σχῆμα, εἶδος καὶ μορφή. Κατοι- χῶρος τῶν συναισθημάτων μας, ἐκεῖ
λαργυρία. Ἐπιπλέον τὸ παροτρύνουν συνεχῶς, βασανίζεται, χαώνεται, πη- κεῖ ὅμως μέσα στὶς καρδιὲς μας ἀπὸ ὅπου φυλάσουμε κάθε εἴδους ἀγάπη
στὴν φιληδονία ποὺ ζοῦν καὶ οἱ ἴδιοι, γαίνει στὸ πουθενά, καταλαβαίνει ὅτι τοῦ βαπτίσματος. Ὁ ἴδιος τὸ ἐπέλε- ποὺ ἔχουμε πρὸς κάθε τί, εἴτε καλὸ
«φάε αὐτό, εἶναι ὡραῖο, γεύσου ἐκεῖ- «κάτι δὲν πάει καλὰ μὲ ἐμένα, εἶμαι ξε αὐτὸ καὶ εἶπε: «ὅτι ἐνοικήσω ἐν εἴτε κακό. Ὁ νοῦς μας εἶναι μία δύ-
νο, καὶ τὸ ἄλλο εἶναι πιὸ νόστιμο». Τὸ ἄρρωστος». αὐτοῖς καὶ ἐμπεριπατήσω, καὶ ἔσο- ναμη τῆς ψυχῆς, εἶναι τὸ λογιστικό,
παιδὶ μαθαίνει νὰ ἐπιδιώκει τὴν ἱκα- Ἀρχίζει λοιπὸν νὰ πλησιάζει στὸ μαι αὐτῶν Θεός, καὶ αὐτοὶ ἔσονταί ποὺ ἐπεξεργάζεται τὰ νοήματα, τοὺς
νοποίηση τῶν αἰσθήσεων, τὴν ἄκρα- Θεό. Ζητᾶ διὰ προσευχῆς βοήθεια μοι λαός» (Β´ Κορ. 6, 16). Θὰ εἶμαι λογισμούς. Ὅμως αὐτοὶ οἱ λογισμοὶ

34 35
προέρχονται ἀπὸ τὶς ἀγάπες ποὺ
ἔχουμε ἐμφωλεύσει μέσα στὴ καρδία
μας, πρὸς τὰ χρήματα, πρὸς τὴν ὕλη
ἢ τὴν δόξα ἢ τὴν ἡδονὴ καὶ ἐκδηλώ-
νονται διὰ τῶν λογισμῶν ὅπως παρα-
δείγματος χάριν: «ἄχ, νὰ εἶχα λεφτὰ,
ἢ νὰ τὰ ἔκλεβα, νὰ τὰ ἐπένδυα ἔτσι, ἢ
ἀλλιῶς κ.λπ.». Κάνοντας λοιπὸν πιὸ
πολὺ προσευχὴ ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει
νὰ καταλαβαίνει ὅτι ἔχει πρόβλημα.
Ὅτι ἐνῶ προσεύχεται νοερὰ στὸ Θεό,
ὁ νοῦς του δὲν προσέχη στὸ Θεό. Δη-
λαδὴ ἐνῶ λέει τὰ λόγια τῆς προσευ-
χῆς, ὁ νοῦς του ἢ ταξιδεύει ἀλλοῦ καὶ
σκέφτεται πῶς θὰ ἀποκτήσει περισ-
σότερα χρήματα, περισσότερη δόξα,
πῶς θὰ γευτεῖ περισσότερες ἡδονές,
ἢ προσέχει μὲν στὰ λεγόμενα, ἀλλὰ
δὲν αἰσθάνεται αὐτὸ ποὺ ἐπιζητεῖ
ἀπὸ τὸν Θεό. Δία τοῦ νοῦ ζητάει τὴν
βοήθεια ἀπὸ τὸν Θεό, ἀλλὰ διὰ τῆς
καρδίας του δὲν τὴν θέλει. Ἡ καρδία
του αἰσθάνεται ὅτι δὲν ἔχει ἀνάγκη
ἀπὸ βοήθεια. Τοιουτοτρόπως κατα-
λαβαίνει πὼς βρίσκεται σὲ ἐσωτερικὸ
διχασμό. Ἡ φωνὴ τῆς συνείδησης τοῦ
λέει: «τώρα ποὺ βρίσκεσαι ἀγαπητέ
μου; εἶσαι σὲ ἐμένα τὸ Θεό, ἢ ἀπου-
σιάζεις καὶ βρίσκεσαι στὴν ἁμαρτία;
Θέλεις τελικὰ βοήθεια ἢ δὲν τὴν θέ-
λεις;». Συνεχίζει ὅμως τὸν ἀγῶνα τῆς
καθάρσεως. Προσπαθεῖ νὰ σταματή-
σει τοὺς λογισμούς, ἐξακολουθεῖ νὰ
κάνει νοερὰ προσευχή, ὥσπου νὰ πέ-
σει σὲ ἕναν ἀπλανῆ ὁδηγό, ὁ ὁποῖος
θὰ τοῦ ὑποδείξει τὸ λόγιο τοῦ Κυ-
ρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι οἱ λογισμοὶ
ἐξέρχονται ἐκ τῶν καρδιῶν ἡμῶν, καὶ
ὅτι ἡ πνευματική μας καρδία χρήζει
καθάρσεως καὶ βρίσκεται αὕτη εἰς τὴ
σαρκικὴ καρδία μας.
Αὐτὴ εἶναι ἡ πνευματικὴ πορεία
36
καὶ ἀγῶνας τὸν ὁποῖον ἐπέρασαν
ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἅγιοι Πατέρες ποὺ ἑορ-
τάζουμε σήμερα. Δηλαδή, τὸ πὼς
θὰ μπορέσουν νὰ μαζέψουν τὸν νοῦ
τους, τὴν προσοχή τους στὸ Θεὸ ποὺ
εἶναι στὴν καρδία τους, καὶ ἐκεῖ νὰ
τοῦ ζητοῦν νὰ γίνει τὸ θέλημά Του.
Ὡς μέσο καὶ λόγια προσευχῆς οἱ
Πατέρες χρησιμοποιῆσαν μία ἁπλὴ
φράση ποὺ περιέχει ὅλο τὸ ἀπαραί-
τητο νόημα, τὸ «Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ,
ἐλέησόν με». Κοπιάζοντας στὸ ἔργο
αὐτό, εὐδοκία τοῦ παναγάθου Θεοῦ,
ἀρχίζει νὰ καθαρίζεται ἡ καρδία ἀπὸ
τὶς ἐμπαθεῖς ἀγάπες καὶ κατὰ συνέ-
πεια ὁ νοῦς νὰ ἑνώνεται μὲ τὴν καρ-
δία. Δηλαδὴ αὐτὰ ποὺ νοεῖ ὁ νοῦς,
νὰ ἀγαπᾶ καὶ ποθεῖ ἡ καρδία καὶ
ἀντιστρόφως αὐτὰ ποῦ ποθεῖ ἡ καρ-
δία (τὴν συμβίωση μὲ τὸν Θεό) νὰ
τὰ νοεῖ ὁ νοῦς. Ἀπὸ τὸ σημεῖο αὐτὸ
ἡ νοερὰ προσευχὴ ἀρχίζει νὰ γίνεται
καρδιακὴ προσευχή. Δὲν σταματᾶ
στὸ νοῦ, ἀλλὰ ὁ προσευχόμενος τὴν
αἰσθάνεται στὴν καρδία του. Ὅσο πιὸ
πολὺ ἐντρυφᾶ σὲ αὐτὸ τὸ ἔργο τόσο
πιὸ ἀδιάλειπτη γίνεται ἡ προσευχή
του. Σιγὰ σιγὰ σταματᾶ νὰ ἔχει καὶ
τὸν νοερὸ λόγο ἡ προσευχή.
Μένει μόνο μία αἴσθηση, χωρὶς
νοερὰ λόγια, ὅτι ζεῖ αὐτὸς ὁ ἄνθρω-
πος μέσα στὴ καρδία του, μὲ τὸ Θεὸ
παρόντα ἐκεῖ χωρὶς σχῆμα καὶ μορ-
φὴ καὶ τοῦ ἐκφράζει τὸ ὅποιο συναί-
σθημά του. Αὐτὴ εἶναι ἡ λεγόμενη
καρδιακὴ προσευχή. Πέραν τούτου
ἡ προσευχὴ καλεῖται «ἁρπαγὴ πρὸς
Κύριον», ποὺ σημαίνει ὅτι ἡ καρδία
πλέον ἔχει καθαρισθεῖ ἀπὸ τὸν Θεό.
Δὲν ἔχει ἀγάπες γιὰ τὰ ὑλικὰ πράγμα-
τα, τὴν δόξα καὶ τὶς ἡδονές. Ὁ Θεὸς
λοιπὸν κατὰ τὴν «ἁρπαγὴ πρὸς Κύρι-
ον» ἁρπάζει τὸ νοῦ καὶ τὸν ταξιδεύει,
«εἴτε ἐν σώματι οὐκ οἶδα, εἴτε ἐκτὸς
τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ Θεὸς οἶδεν»
(Β´ Κορ. 12, 2) , λέει ὁ ἀπ. Παῦλος.
Αὐτὴ πιὰ εἶναι ἡ πραγματικὴ ζωὴ
τὴν ὁποίαν θὰ ἔχει καὶ μετὰ θάνατον
ὁ ἄνθρωπος, ἂν εἶναι σεσωσμένος
στὸν Παράδεισο. Ἔτσι ζοῦν ἐκεῖ. Βρι-
σκόμαστε σ᾽ αὐτὸν τὸν κόσμο γιὰ νὰ
ἀσχοληθοῦμε καὶ νὰ βροῦμε ἀκριβῶς
αὐτὸ τὸ πρᾶγμα. Ἄν δὲν τὸ βροῦμε
ἐδῶ δὲν θὰ μποροῦμε νὰ τὸ ἔχουμε
ἐκεῖ.
Ἄν δὲν γίνουμε κατοικητήριο τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος ἐδῶ, δὲν μποροῦ-
με νὰ εἴμαστε ἐκεῖ. Ἡ ἀδιάλειπτος
καρδιακὴ προσευχὴ τελικὰ εἶναι ἕνα
σκέτο συναίσθημα χαρᾶς γιὰ τὴν
συμβίωσή μας μὲ τὸ Θεὸ στὴν καρ-
δία μας καὶ θλίψεως ταυτόχρονα γιὰ
τὴν λύπη ποὺ προσφέρουμε στὸ Θεὸ
ἐξαιτίας τῆς ἀτέλειάς μας. Γι’ αυτὸ ὁ
καρδιακῶς προσευχόμενος εἶναι συ-
γκινημένος συνέχεια καὶ βρίσκεται
στὸ «ἀείρρυτο δάκρυον» ποῦ ἔγραφε
στὸ τροπάριο. Εἶναι μία ψυχικὴ κατά-
σταση ποὺ ἴσως ζοῦμε σπανίως, ὅταν
ἔχουμε μία ἔντονη ἀνάγκη, ὅταν ἀρ-
ρωστήσουμε, ὅταν τρακάρουμε, καὶ
τότε μὲ ὅλη τὴ δύναμη τῆς ψυχή μας
καὶ μὲ δάκρυα λέμε «Θεέ μου βοήθη-
σέ με». Οἱ ὅσιοι Πατέρες τὸ βίωναν
μόνιμα αὐτό.
Ἡ ἐπισκίαση τῆς Χάριτος ἡ ὁποία
παραμένει μόνιμα στὴ καρδία τῶν
Πατέρων ἕλκοντας τὸν νοῦ τους στὸ
διηνεκὲς συναίσθημα πρὸς Αὐτόν, γί-
νεται κατόπιν φανερὴ καὶ στοὺς ὑπο-
λοίπους ἀνθρώπους. Χρησιμοποιεῖ ἡ
Χάρις τοὺς Ὁσίους γιὰ νὰ δείξει τὸ
ποιόν τους καὶ τὴ ψυχική τους κα-
τάσταση. Βλέπετε, αὐτοὶ οἱ ἄνθρω-
ποι στὴν κατάσταση τῆς προσευχῆς
ἄλλοτε ἵπτανται ἢ βρίσκονται σὲ μία
φωτεινὴ αἴγλη ἢ εἶναι οἱ ἴδιοι φωτει-
νοί, κάθονται ὧρες ὄρθιοι χωρὶς νὰ
ἐπηρεάζονται ἀπὸ τὴ βαρύτητα.
Ἡ ἁγία Εἰρήνη ἡ Χρυσοβαλάντου
προσευχόταν μὲ τὰ χέρια ὑψωμένα
ὅλη νύχτα, ἐνῶ φυσιολογικὰ δὲν μπο-
ρεῖς νὰ κρατήσεις ἔτσι τὰ χέρια σου
οὔτε πέντε λεπτά. Δὲν τὰ κρατᾶνε οἱ
μυεῖς. Στὶς πνευματικὲς καταστάσεις
τῆς καρδιακῆς προσευχῆς ἄνθρωπος
γίνεται θεοειδής, καὶ σταματοῦν νὰ
λειτουργοῦν οἱ φυσικοὶ νόμοι, γι᾽
αὐτὸ τὰ φαινόμενα γίνονται ἀκατά-
ληπτα καὶ ἐξώκοσμα.
Ἦρθαν λοιπὸν αὐτοὶ οἱ Πατέρες,
παρουσιάστηκαν σ’ αὐτὸν τὸ κόσμο,
ἐργάστηκαν αὐτὸ τὸ ἔργο τῆς συμ-
βίωσης μετὰ τοῦ Θεοῦ στὴν καρδία
τους, δηλαδὴ τὴν ἀδιάλειπτη προ-
σευχὴ καὶ μᾶς τοὺς ἄφησε ὁ Θεὸς
παρακαταθήκη, σημαία, γιὰ νὰ ὁδη-
γούμαστε καὶ ἐμεῖς στὸν αὐτὸν νόμι-
μο δρόμο. Μερικοὶ νομίζουν ὅτι αὐτὰ
εἶναι γιὰ τοὺς καλογέρους.
Αὐτὸ εἶναι μεγάλο λάθος. Αὐτὰ
ποὺ εἴπαμε δὲν εἶναι μόνο γιὰ τοὺς
μοναχούς, εἶναι γιὰ ὅλους τοὺς ἀν-
θρώπους. Κάποτε τὸ εἶχαν καὶ λαϊκοὶ
αὐτὸ τὸ ἔργο. Παράδειγμα, ὁ ἅγιος
Εὐδόκιμος, ἐπίσης οἱ δίκαιοι τῆς Πα-
λαιὰς Διαθήκης Ἀβραὰμ Ἰσαὰκ Ἰακὼβ
καὶ πολλοὶ ἄλλοι. Αὐτοὶ δὲν ἦταν κα-
λόγεροι. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πρέπει νὰ
σωθοῦμε. Σὲ ὅλους ἔδωσε τὴν ἐντο-
λὴ ὁ Θεὸς «ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγὼ
ἅγιός εἰμι» (Α´ Πετ. 1, 16) ἢ ἀλλιῶς
«Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ
πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλει-
ος ἐστὶν» (Ματθ. 5, 48) . Εὔχεστε καὶ
ὑπὲρ ἐμοῦ.
37

166. Εἰς τοὺς ἀθλουμένους ἐσωτερικῶς πρέπει νὰ ὑπάρχῃ, ὡς κύριος
στόχος, ἡ προσοχή, ἡ ἐγρήγορσις καὶ ἡ παράστασις κατενώπιον τοῦ
Θεοῦ. Ὅταν δώσῃ ὁ Θεὸς καὶ γεννηθῇ ἐντὸς τῆς καρδίας σας ἐκεῖνος ὁ
χαρακτηριστικὸς καὶ ἀσυνήθης (γλυκὺς) πόνος (ἐκ τῆς θέρμης τῆς ἀγάπης
τοῦ Θεοῦ), τότε ἀφ᾽ ἑαυτοῦ του θὰ ἔλθῃ καὶ αὐτὸ ὅπερ ἐπιζητεῖτε καὶ
ἐπιποθεῖτε ἢ καὶ κάτι ἀνώτερον τούτου: Δηλαδὴ θὰ ἐγκατασταθῇ ἐντὸς
ὑμῶν ἕνας ὅλως ἰδιαίτερος ρυθμός, διὰ τοῦ ὁποίου τὰ πάντα δι᾽ ἐσᾶς θὰ
βαίνουν καλῶς, ἐπιτυχῶς, καταλλήλως, χωρὶς νὰ προτρέχῃ ἡ σκέψις σας.
Τότε ἐντὸς ὑμῶν θὰ ἔχετε διδάσκαλον, σοφώτερος τοῦ ὁποίου δὲν ὑπάρχει
ἐπὶ τῆς γῆς!
167. Οὔτε μίαν στιγμὴν δὲν πρέπει νὰ μένῃ ὁ ἄνθρωπος ἀργὸς καὶ
ἄπραγος, ἄνευ πνευματικῆς ἀπασχολήσεως. Ὅμως ὑπάρχουν ἔργα
ἐκτελούμενα διὰ τοῦ σώματος, ὁρατά, ὑπάρχουν καὶ ἔργα διὰ τοῦ νοὸς
ἐκτελούμενα, ἀόρατα. Τὸ πρῶτον καὶ κύριον ἔργον εἶναι ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ,
ἡ ἀκατάπαυστος, μαζὶ μὲ τὴν νοο-καρδιακὴν προσευχήν.
Τὸ ἔργον τοῦτο εἶναι κρυπτὸν καὶ κανεὶς ἀπὸ τοὺς πέριξ ἡμῶν δὲν τὸ
ἀντιλαμβάνεται. Ἐν τούτοις οἱ ἀσκούμενοι διατελοῦν ὑπὸ διαρκῆ ἔντασιν
τοῦ πνεύματος. Αὐτὸ ἀκριβῶς σημαίνει τὸ «ἑνὸς ἐστι χρεία». Ἐφ᾽ ὅσον
ὑπάρχει τοῦτο, μὴ μεριμνᾶτε δι᾽ ἄλλο. Συμφώνως πρὸς αὐτὰ ὁ πρῶτος
θεῖος προορισμὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ παντοτινὸς σύνδεσμός του μετὰ
τοῦ Θεοῦ, διὰ τῆς ζωῆς του ἐν Θεῷ, μὲ τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν. Τὸ μέτρον
τοῦτο ἐπιδιώκεται καὶ κατακτᾶται εἰς διαφόρους βαθμούς. Τότε, διὰ τὸν
ἄνθρωπον αὐτὸν ὀφείλομεν νὰ «εἴπωμεν ὅτι ἐκπληροῖ τὸν προορισμὸν
τῆς ζωῆς του, διὰ τὸν ὁποῖον καὶ εἰσήχθη εἰς τὸν ροῦν τῆς ὑπάρξεώς
του. Ἂς συνειδητοποιήσῃ ὁ κάθε ἀγωνιζόμενος τὸ εἶδος αὐτὸ τῆς ζωῆς,
καὶ οὐδόλως νὰ ταράσσεται διὰ τὴν μὴ ἐκτέλεσιν ἄλλων φανερῶν ἔργων
(ἐξωτερικῶν), ὡς δῆθεν ἰδιαιτέρως σημαντικῶν. Διότι ἐντὸς τῆς ὡς ἄνω
ἀφανοῦς ἐργασίας καλύπτονται κατὰ τρόπον μοναδικὸν ὅλαι αἱ ἐξωτερικαὶ
ἐργασίαι τῶν ἀρετῶν.
168. Ὁ κάθε ἀληθὴς Χριστιανὸς πρέπει πάντοτε νὰ ἐνθυμῆται καὶ νὰ
μὴ λησμονῇ, ὅτι εἶναι ἀπαραίτητον εἰς αὐτὸν νὰ ἑνωθῇ μὲ τὸν Κύριον καὶ
38
Σωτῆρα του, μὲ ὅλην τὴν ὕπαρξίν του. Νὰ παρακαλῇ δὲ ἐπίσης Αὐτὸν νὰ
ἕλθῃ καὶ κατοικήσῃ ἐντὸς τοῦ νοός του καὶ τῆς καρδίας του, δηλονότι διὰ
τούτου νὰ ζῇ τὴν ἁγίαν Αὐτοῦ ζωήν, ὅπως ἔζησε καὶ Ἐκεῖνος. Ὁ Κύριος
ἐνεδύθη τὴν σάρκαν ἡμῶν, καὶ ἡμεῖς ὀφείλομεν νὰ ἐνδυθῶμεν Αὐτὸν καὶ
ἑνωθῶμεν μετ᾽ Αὐτοῦ διὰ τῶν μυστηρίων, πνευματικῶς καὶ θεοπρεπῶς, καὶ
νὰ διατηρηθῶμεν οὕτω διαπαντός. Μόνον μὲ μίαν τοιαύτην ἕνωσιν μετὰ τοῦ
Κυρίου θὰ προσφέρῃ Αὐτὸς εἰς ἡμᾶς τὴν εἰρήνην καὶ τὴν εὐδοκίαν Του, τὸ
φῶς καὶ ἐκείνην τὴν ζωήν, ἅτινα ἀπωλέσαμεν διὰ τὰς ἁμαρτίας μας. Πρὸς
αὐτὴν δὲ τὴν ἕνωσιν ὁδηγεῖ κατὰ τρόπον ἀσφαλῆ, ὡς ἐλέχθη, ἐκτὸς τῆς
θείας Μεταλήψεως τοῦ Σώματος καὶ Αἵματός Του, ἡ νοερὰ προσευχὴ τοῦ
Ἰησοῦ, ἥτις ἔχει ὡς ἑξῆς· «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με»!
Ἡ προσευχὴ αὕτη εἶναι ὑποχρεωτικὴ μόνον εἰς τοὺς μονάζοντας ἢ καὶ εἰς
τοὺς κοσμικούς; Ὁπωσδήποτε εἶναι ὑποχρεωτικὴ εἰς πάντας, καθότι, ὅπως
ἐλέχθη προηγουμένως, εἷναι ἀπαραίτητος ἡ ἕνωσις μετὰ τοῦ Κυρίου ἐν τῇ
καρδίᾳ, ὅλων τῶν Χριστιανῶν. Πρὸς δὲ τὴν ἕνωσιν ταύτην καὶ διαμονὴν ἐν
τῇ καρδίᾳ συντελεῖ τὰ μέγιστα ἡ προσευχὴ αὕτη τοῦ Ἰησοῦ.
169. Ἐλέχθη: «Νὰ σταθῇς ἐπὶ τῆς καρδίας, νὰ σταθῇς διὰ τοῦ νοὸς
ἐντὸς τῆς καρδίας, νὰ μὴ ἐνεργῇς τὴν προσευχὴν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, ἀλλ᾽
ἐπὶ τῆς καρδίας». Ἡ οὐσία τῆς ὑποθέσεως ἔγκειται εἰς τὴν συγκέντρωσιν
τῆς προσοχῆς καὶ εἰς τὴν στάσιν κατενώπιον τοῦ Κυρίου, ἀλλ᾽ ὄχι ἐντὸς
τῆς κεφαλῆς, ἀλλ᾽ ἐντὸς τοῦ στήθους πρωταρχικῶς, πλησίον τῆς καρδίας,
καὶ μετ᾽ ὀλίνον ἐντὸς τῆς καρδίας, ὡς τελικῆς καὶ μοναδικῆς τοποθεσίας διὰ
παραμονὴν καὶ προσευχήν. Ὅταν δὲ ἀναφθῇ ἡ θεία θερμότης, πάντα ταῦτα
θὰ σᾶς γίνουν διὰ θείας πληροφορίας καταληπτά.
170. Τὸ γεγονὸς ὅτι ὁδηγεῖσθε ἀπὸ αἰσθήματα καὶ γενικῶς ὅτι φέρετε
ἐντὸς τῆς ψυχῆς σας πνευματικὰ τοιαῦτα, δὲν σημαίνει ὅτι ἵστασθε ἀκόμη
σταθερῶς διὰ τῆς προσευχῆς ἐν τῇ καρδίᾳ σας.
Ὅταν ἐπέλθῃ ἠ εὐλογημένη Θ. Χάρις καὶ ποδηγετήσῃ τὴν ψυχὴν ὅλην,
τότε ὁ νοῦς θὰ ἵσταται ἐν τῇ καρδίᾳ, χωρὶς πλέον νὰ ἐξέρχεται, ἱστάμενος
ἐνώπιον τοῦ Κυρίου μετὰ φόβου καὶ εὐλαβείας, καὶ δὲν θὰ ἐπιθυμῇ νὰ ἐξέλθῃ
ἐκεῖθεν. Ἡ στάσις αὕτη τοῦ νοὸς παραβάλλεται μετὰ τῆς τοῦ βρέφους,
εὑρισκομένου ἐντὸς τῆς θερμῆς ἀγκάλης τῆς μητρός του.
171. Ἡ αἰτία τῆς ἐσωτερικῆς σας ἀκαταστασίας προέρχεται ἀπὸ τὴν
διάσπασιν τῶν ψυχικῶν σας δυνάμεων ἤτοι τῶν αἰσθήσεών σας. Ὁ νοῦς
σας πορεύεται τὸν ἰδικόν του δρόμον, ἡ δὲ καρδία ἄλλον δρόμον.
Εἶναι ἀνάγκη νὰ ἑνωθῇ ὁ νοῦς μὲ τὴν καρδίαν. Τότε ὁ σκορπισμὸς
τῶν λογισμῶν διακόπτεται καὶ σεῖς ἀναλαμβάνετε τὸ πηδάλιον τῆς
διακυβερνήσεως τοῦ σκάφους τῆς ψυχῆς σας, διὰ τοῦ ὁποίου θὰ κατευθυνθῇ
ὁλόκληρος ὁ ἐσωτερικός σας κόσμος πρὸς τὸν Θεόν.
Πῶς γίνεται τοῦτο; Τοῦτο ἐπιτυγχάνεται μὲ τὴν συνήθειαν νὰ προσεύχεσθε
διὰ τοῦ νοὸς ἐν τῇ καρδίᾳ, λέγοντες: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ,
ἐλέησόν με». Ἡ προσευχὴ αὐτή, ὅταν τὴν προσάψετε εἰς τὴν καρδίαν σας,
39
θὰ σᾶς ὁδηγήσῃ εἰς τὸν ἐπιθυμητὸν σκοπόν. Ὅταν δὲ αὐτὴ ἡ προσευχὴ
συνδυασθῇ μὲ τὸν νοῦν σας καὶ μὲ τὴν καρδίαν, θὰ καταπαύσῃ τὴν
περιπλάνησιν τῶν λογισμῶν, καὶ θὰ σᾶς δώσῃ δύναμιν νὰ κατευθύνετε
τὰς κινήσεις τῆς ψυχῆς σας ἀσφαλῶς πρὸς τὸν Θεόν.
172. Κατὰ τὴν προηγουμένην κατάστασιν εἴχομεν προσευχὴν δι’ ἰδίας
προσπαθείας ἐνεργουμένην, ἀλλὰ ἡ καρδία ἡμῶν ἦτο πάντοτε ψυχρὰ καὶ
μόλις σπανίως ἤθελε πλησιάσει τὴν θερμὴν καὶ πρόθυμον προσευχήν.
Ἀπὸ τοῦδε καὶ εἰς τὸ ἑξῆς, μὲ τὴν φανέρωσιν τῆς θέρμης, ἡ προσευχὴ
τῆς θερμῆς καρδίας δὲν ἀπομακρύνεται, ἐνίοτε ὅμως γίνεται ψυχρά, ἀλλὰ
καὶ πάλιν ὑποχωρεῖ ἡ ψυχρότης αὕτη διὰ τῆς ἐμμονῆς εἰς τὴν τάξιν καὶ
τὴν ἐνέργειαν τῆς προσευχῆς, ἅτινα διεγείρουν τὸ θερμὸν αἴσθημα τοῦτο.
Παρατηρεῖται ὅμως καὶ μία μεγάλη διαφορὰ εἰς τὰς σχέσεις τῆς καρδίας
πρὸς τὴν ματαιότητα καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν τῶν παθῶν. Διότι κατὰ τὴν
προηγουμένην κατάστασιν, δηλαδὴ πρὸ τῆς θερμῆς προσευχῆς, αὐτὰ
εἰσήρχοντο εἰς τὴν καρδίαν ἐλευθέρως, ἔθελγον αὐτὴν καὶ ἦτο ὡσὰν νὰ
κατακτοῦσαν βιαίως αὐτήν, μὲ τὴν στέρξιν καὶ συμπαθητικὴν παραδοχὴν
τῆς καρδίας. Καθότι ναὶ μὲν δὲν ὑπῆρχον ἔργα ἁμαρτωλά, ἀλλ᾿ ἡ καρδία ἐν
τούτοις σπανίως ἔμενεν ἐλευθέρα ἀπὸ τὴν ρύπανσιν, διὰ τῆς ἁμαρτωλῆς
καὶ ἡδονικῆς σκέψεως.
Ἀκόμη καὶ τώρα δύνανται νὰ πλησιάσουν τὴν καρδίαν αἱ ματαιότητες
καὶ οἱ διάφοροι τῶν παθῶν προσβολαί, ἀλλ᾽ εἰς τὴν εἴσοδον τῆς καρδίας
ἵσταται ὡς φύλαξ ἀκοίμητος ἡ προσοχή, ἡ ὁποία ἐν ὀνόματι Κυρίου Ἰησοῦ
ἀποκρούει τοὺς ἐχθροὺς αὐτούς. Ὅμως καὶ πάλιν ὁ ἐχθρὸς κατορθώνει
κάποτε, ὡς κλέπτης, νὰ ἐνσταλάξῃ τὴν ὡς ἄνω ἁμαρτωλὴν γλυκύτητα, ἡ
ὁποία ἀμέσως γίνεται ἀντιληπτὴ καὶ ἀποβάλλεται, καὶ διὰ τῆς μετανοίας
καθαρίζεται ἡ καρδία ἐκ τῆς τυχούσης ὑποβαλλομένης ἰχνώδους
ρυπαρότητος.
Αὐτὸς εἶναι ὁ συνήθης ρυθμὸς τῆς κατὰ Χριστὸν πορευομένης ζωῆς, περὶ
ἧς ὁ λόγος. Μέχρι τοῦδε ὁ ἄνθρωπος, κατὰ τὴν περίοδον τῶν ἀναζητήσεων,
καθήμενος πλησίον τῆς κολυμβήθρας ἀνέκραζε «ἄνθρωπον οὐκ ἔχω, ἵνα
ἐμβάλῃ με εἰς αὐτήν».Ὦ! πότε θὰ ἔλθῃ «τὸ σωτήριον τοῦ Ἰσραήλ», διὰ νὰ
πέσωμεν εἰς τὴν ζωοποιὸν αὐτὴν κολυμβήθραν! Πῶς συμβαίνει, Αὐτός,
τὸν ὁποῖον ἐδέχθημεν ἐντὸς τῆς ψυχῆς μας, νὰ ἀφήνῃ ἵνα καταπονῆται
αὐτὴ τόσον; Αὐτὸς εἶναι ἐντὸς ἡμῶν, ἡμεῖς ὅμως εἴμεθα ἀπόντες. Διὰ
τοῦτο ὀφείλομεν νὰ ἐπισπρέψωμεν εἰς τὴν καρδίαν μας, πρὸς συνάντησίν
Του. Δὲν ἀρκεῖ μόνον ἡ ἀνάγνωσις βιβλίων, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐφαρμογὴ τῆς
διδασκαλίας τῶν ἀναγνωσθέντων.
Κατὰ τὸν τρόπον ποὺ ἐβάδιζαν οἱ ἅγιοι, ὀφείλομεν καὶ ἡμεῖς νὰ βαδίζωμεν.
Τότε, δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο νὰ προσθέσῃ κανεὶς εἰς τὰς σωτηριώδεις
αὐτὰς νουθεσίας τῶν ἱερῶν βιβλίων.
Ἂν θέλῃς ἐσωτερικὴν ζωήν, εἴσελθε ἐντὸς σεαυτοῦ. Πῶς νὰ εἰσέλθῃς;
Περὶ τούτου ἐλέχθησαν προηγουμένως ἀρκετά.
40
ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ
ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΥΙΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ (Συνέχεια ἐκ τοῦ προηγούμενου τεύχους)
ΕΡΩΤΗΣΗ 255η. Ποιούς ὀνόμασε ὁ Μωυσῆς υἱοὺς τοῦ Θεοῦ (Γέν. 6,2);
(Πατριαρχου ΦΩΤΙΟΥ 3 ΤΑ ΑΜΦΙΛΟΧΙΑ Γ´. Ἐκδ. Μερετάκη, σελ. 399-401, PG 101, 1065-68)
ΑΠΟΚΡΙΣΗ: Ἐκεῖνοι ποὺ ὑπέθεσαν ὅτι ὀνόμασε τοὺς ἀγγέλους, εἶναι
παράφρονες· ἀφοῦ υἱοὺς τοῦ Θεοῦ τώρα ἀνόμασε τοὺς ἀπογόνους τοῦ Σήθ.
Γιατί, ἀφοῦ εἶπε ἡ Γραφὴ ὅτι ὁ Ἐνὼς γεννήθηκε ἀπὸ τὸν Σήθ, πρόσθεσε· «Αὐτὸς
ἤλπισε ὅτι θὰ μπορεῖ νὰ ὀνομάζεται μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου τοῦ Θεοῦ» (Γέν.
4, 26). Ὁ Ἀκύλας πάλι λέγει· «Τότε ἄρχισε νὰ ὀνομάζεται μὲ τὸ ὄνομα τοῦ
Κυρίου». Ὑπαινίσσεται, ὅτι λόγω τῆς εὐσέβειάς του πρῶτος αὐτὸς ἔλαχε τὸ
θεῖο ὄνομα καὶ ὀνομάσθηκε ἀπὸ τοὺς συγγενεῖς του θεός, καὶ γι’ αὐτὸ ὅσοι
προῆλθαν ἀπὸ αὐτὸν ἦταν υἱοὶ τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Κύριος μὲ τὸ στόμα τοῦ
Δαβὶδ λέγει· «Ἐγὼ εἶπα· εἶστε θεοὶ καὶ υἱοὶ τοῦ Ὑψίστου ὅλοι» (Ψαλμ. 81, 6),
καί, «Ὁ Θεὸς στάθηκε ἀνάμεσα στὴ σύναξη τῶν θεῶν, καὶ καθισμένος ἀνάμεσά
τους θὰ κρίνει τοὺς θεούς (Ψαλμ. 81,1). Ἔτσι ὀνομάζει τοὺς ἄρχοντες γιατὶ
προσθέτει· «Ὣς πότε θὰ βγάζετε ἄδικες ἀποφάσεις καὶ θὰ μεροληπτεῖτε ὑπὲρ
τῶν ἁμαρτωλῶν;» (Ψαλμ. 81, 2) καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ σὲ πολλὰ σημεῖα τῆς Γραφῆς
θὰ βρεῖς ὅσοι ξεχωρίζουν ἀπὸ τοὺς πολλοὺς ἀνθρώπους νὰ ὀνομάζονται θεοί.
Οἱ ἀπόγονοι λοιπὸν τοῦ Σὴθ ὀνομάζονταν θεοί, εἴτε ἐπειδὴ κατάγονταν ἀπὸ
τὸν Ἐνώς, ποὺ πρῶτος ὀνομάσθηκε θεός, εἴτε ἁπλῶς γιατὶ διέφεραν στὴν
εὐσέβεια ἀπὸ τοὺς ἀπογόνους τοῦ Κάιν καὶ δὲν τοὺς συναναστρέφονταν γιὰ
τὴν κατάρα ποὺ ἔδωσε ἐνανίον του ὁ Θεὸς τῶν ὅλων. Ὕστερα ἀπὸ χρόνια
ὅμως, βλέποντας ὅτι ἦταν ὡραῖες οἱ κοπέλλες ἀπὸ τὴν γενιὰ τοῦ Κάιν (Γέν.
6, 2) καὶ καταγοητευμένοι, ὅπως ἦταν φυσικό, ἀπὸ τὰ μουσικὰ ὄργανα ποὺ
εἶχαν ἐπινοήσει αὐτοὶ (γιατὶ ὁ Ἰωβάλ, ποὺ βλάστησε ἀπὸ αὐτούς, παρουσίασε
τὸ Ψαλτήρι καὶ τὴν κιθάρα, Γέν. 4, 21), τὶς πῆραν γυναῖκες καὶ διέφθειραν τὴν
εὐγένειά τους, καὶ δέχθηκαν τὴ θεόσταλτη τιμωρία, βρίσκοντας τὸν γενικὸ
ὄλεθρο ὡς καρπὸ τῆς παρανομίας τους.
Πρέπει ὅμως νὰ ἐπισημάνομε ἐκεῖνο, ὅτι ὁ θεῖος λόγος δὲν τοὺς κατηγορεῖ
ἁπλῶς γιὰ ἁμαρτία, ἀλλὰ γιὰ παρανομία ποὺ τὴ διέπρατταν μὲ σφοδρὸ πόθο
καὶ ἐπιμονή. Γιατὶ αὐτὸ φανερώνει ἡ δήλωση, ὅτι «Ὁ νοῦς τοῦ καθενὸς εἶναι
στραμμένος μὲ ἐπιμέλεια στὰ πονηρὰ ὅλες τὶς ἡμέρες» (Γέν. 6, 5). Ὅσοι δηλαδὴ
δυσανασχετοῦν βέβαια γιὰ τὴν προσβολὴ τῆς ἁμαρτίας, ἀλλὰ νικῶνται ἀπὸ
ραθυμία τῆς ψυχῆς τους καὶ ὄχι ἀπὸ κακία, ἔπειτα ὅμως πονοῦν καὶ στενάζουν,
ἔχουν ὁπωσδήποτε κάποια μετρημένη συγγνώμη, ὅσοι ὅμως ἔχουν ἀποκλίνει
τελείως στὴν ἀκολασία καὶ τὴν πονηρία, ὥστε κοντὰ στὶς παλιὲς νὰ ἐπινοοῦν
καὶ νεώτερες ἰδέες κακίας, ποιᾶς συγνώμης εἶναι ἄξιοι; (Γιὰ ὅλη τὴν ἐρώτηση
διάβασε Θεοδωρήτου PG 80, 148 Β 4-152 C 9)
41
 Ἑρμηνευτικά (ἐξήγησις τοῦ Ψαλτηρίου)
ΨΑΛΜΟΣ ΤΩ ΔΑΒΙΔ ΡΒ΄
Τινὲς Διδάσκαλοι εἴπασιν, ὅτι ὁ Ψαλμὸς οὗτος ἀκολουθᾷ τῷ προγεγραμμένῳ˙ ὅτι
εἰς ἐκεῖνον ηὔχουνταν νὰ ἐλευθερωθοῦν, καὶ ἐδὼ εὐχαριστοῦσι πῶς ἐλυτρώθησαν. Ἀμὴ
ἐγὼ νομίζω πῶς τὸν ἐσύνθεσεν ὁ Προφήτης, διὰ νὰ τὸν λέγῃ πᾶς ἔνας, ὅταν λυτρωθῇ
ἀπὸ λυπηρὰ καὶ ἀπολαύσῃ τινὰ δωρεάν, διὰ νὰ μὴ φανῇ πρὸς τὸν εὐεργέτην ἀχάριστος.
ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟΝ Η ΕΞΗΓΗΣΙΣ
1. Εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, τὸν 1. Ὅσοι εἶναι περὶ τὰς θείας εὐεργεσίας
Κύριον, καὶ πάντα τὰ ἐντός εὐγνώμονες, διεγείρουσιν ἑαυτούς, καὶ πα-
μου τὸ ὄνομα τὸ ἅγιον αὐτοῦ. ρακινοῦν εἰς δοξολογίαν Θεοῦ, καὶ ἀνύμνη-
Εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, τὸν Κύ- σιν, καὶ καθαίρουσι πάντα τὰ ἐντὸς αὐτῶν,
ριον. ἤγουν (δηλαδή) λογισμοῦς, ἐνθυμήσεις, καὶ
τὰ λοιπά τῆς ψυχῆς κινήματα.
2. Καὶ μὴ ἐπιλαθάνου πάσας 2. Ἀντὶ τῶν ἀνταποδόσεων, τὰ εὐεργεσίας
τὰς ἀνταποδόσεις αὐτοῦ. εἶπεν ὁ Σύμμαχος, τὰς ὁποίας κατὰ μέρος δι-
ηγᾶται κατώτερα.
3. Τὸν εὐϊλατεύοντα πάσας 3. Οὗτος τοῦ ἔδωκεν ἁπάντων τῶν ἁμαρ-
τὰς ἀνομίας σου, τὸν ἰώμενον τημάτων συγχώρησιν, καὶ ἐχάρισέ σου τῶν
πάσας τὰς νόσους σου. παθημάτων τὴν ἴασιν.
4. Τοῦς ἐν Βαβυλῶνι τῆς δουλείας ἐλύ-
4. Τὸν λυτρούμενον ἐκ φθο- τρωσε, καὶ φθαρτῆς βιοτῆς˙ ἡμᾶς δὲ καὶ τῶν
ρᾶς τὴν ζωήν σου. δύο τούτων χαρίτων ἠξίωσε, δίδωντάς μας
ἀφθαρσίας ἀρραβῶνα, καὶ ἐλπίδα ἀναστά-
σεως.
5. Καὶ μᾶς ἐχάρισεν ἁμαρτιῶν ἄφεσιν δι’
5. Τὸν στεφανοῦντά σε ἐν εὐσπλαγχνίαν ἀμέτρητον˙ τὸ αὐτὸ λέγει ὁ
ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς. Θεῖος Ἀπόστολος. «Χάριτι ἐστὲ σεσωσμέ-
νοι».
6. Ἐπειδὴ εἶναι έπιθυμία καὶ ψεκτή, καὶ
6. Τὸν ἐμπιπλῶντα ἐν ἀγα-
ἄνομος, διὰ τοῦτο λέγει, ὅτι ὁ Δεσπότης
θοῖς τὴν ἐπιθυμίαν σου.
πληροῖ τὴν ἀγαθὴν αἴτησιν.
7. Ταύτην τὴν ἀνακαίνισιν ἐλάβομεν διὰ
τοῦ Θείου Βαπτίσματος, τὸ γῆρας τῆς ἁμαρ-
τίας ἀποξύσαντες (ἀποκόπτοντες), καθὼς
7. Ἀνακαινισθήσεται ὡς ἀε-
τοῦ ἡ νεότης σου. εἶπεν ὁ Ἠσαΐας. Οἱ ὑπομένοντές με ἰσχὺν
ἀλλάξουσι, καὶ ὡς ἀετοὶ πτεροφυήσουσι (θὰ
βγάλουν φτερά).
42
8. Ποιῶν ἐλεημοσύνας ὁ Κύριος,
καὶ κρῖμα πᾶσι τοῖς ἀδικουμένοις.
9. Ἐγνώρισε τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ τῷ
Μωϋσῇ, τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ τὰ θελή-
ματα αὐτοῦ.
10. Οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμον ὁ Κύ-
ριος μακρόθυμος καὶ πολυέλεος˙
οὐκ εἰς τέλος ὀργισθήσεται, οὐδὲ εἰς
τὸν αἰῶνα μηνιεῖ.
11. Οὐ κατὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν
ἐποίησεν ἡμῖν, οὐδὲ κατὰ τὰς ἁμαρ-
τίας ἡμῶν ἀνταπέδωκεν ἡμῖν.
12. Ὅτι κατὰ τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ
ἀπὸ τῆς γῆς ἐκραταίωσε Κύριος τὸ
ἔλεος αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς φοβουμένους
αὐτόν. Καθ’ ὅσον ἀπέχουσιν ἀνατολαὶ
ἀπὸ δυσμῶν, ἐμάκρυνεν ἀφ’ ἡμῶν τὰς
ἀνομίας ἡμῶν.
13. Καθὼς οἰκτείρει πατὴρ υἱοὺς
ᾠκτείρησε Κύριος τοὺς φοβουμέ-
νους αὐτόν.
14. Ὅτι αὐτὸς ἔγνω τὸ πλάσμα
ἡμῶν, ἐμνήσθη ὅτι χοῦς ἐσμέν.
15. Ἄνθρωπος, ὡσεὶ χόρτος αἱ
ἡμέραι αὐτοῦ, ὡσεὶ ἄνθος τοῦ
ἀγροῦ οὕτως ἐξανθήσει.
8. Διδάσκει καὶ τὸν τρόπον τῆς θείας
φιλοτιμίας. Ὅτι οὐ διὰ τὰς ἀρετὰς ἡμῶν,
ἀλλὰ κατὰ τὸ πολὺ αὐτοῦ ἔλεος ἔσωσεν
ἡμᾶς, ποιήσας κατὰ τῶν ἀδικούντων δικαί-
αν ἀπόφασιν.
9. Ταύτην δὲ τὴν σωτηρίαν ἐπροθέσπι-
σαν παλαιόθεν οἱ Θεῖοι Προφῆται καὶ κή-
ρυκες, λέγοντες.
10 . Ὅτι τούτων πάντων τῶν ἀγαθῶν εἶ-
ναι αἰτία τὸ τῆς φιλανθρωπίας αὐτοῦ ἀμέ-
τρητον βάθος, καὶ ἀνεκδιήγητον πέλαγος.
11. Διὰ τὸ ὁποῖον δὲν μᾶς ἐπαίδευσε
κατὰ τὰς ἀνομίας μας, οὔτε μᾶς ἔδωκε τὴν
πρέπουσαν ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν ἀνταπό-
δοσιν.
12. Θέλωντας νὰ δείξῃ τὸ ἄπειρον τῆς
τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητος, ἔφερεν εἰς τὸ μέ-
σον αὐτὰ τὰ δύο˙ ἐπειδὴ δὲν εὑρίσκεται
μέτρον τοῦ Οὐρανοῦ ὑψηλότερον, οὔτε
μέσον τῆς ἑσπέρας, καὶ ἀνατολῆς μακρύ-
τερον.
13. Ὡς Πατήρ, καὶ Δημιουργός μας, ἐμι-
μήθη Πατρὸς ἀγαθότητα˙ καὶ ὅσον σπλάγ-
χνος ἔχει ἕνας φιλόστοργος Πατὴρ πρὸς τὰ
τέκνα, τόσον καὶ περισσότερον ἔδειξε πρός
ἡμᾶς ὁ ἐλεήμων καὶ σπλαγχνικώτατος.
14. Ὅτι γινώσκει ὡς ποιητὴς τῆς φύσε-
ως ἡμῶν τὴν ἀσθένειαν˙ ἠξεύρει πῶς ἀπὸ
τὸ χῶμα ἐπλάσθημεν, καὶ πάλιν εἰς τὴν γῆν
πορευσόμεθα.
15. Οὐδὲν διαφέρομεν τοῦ χόρτου˙ ὅπερ
τὸ πρωΐ ἀνθεῖ, καὶ ἔχει πολλὴν ὡραιότη-
τα, καὶ τὸ βράδυ μαραίνεται. Οὕτως καὶ ὁ
ταλαίπωρος ἄνθρωπος, σήμερον φαίνεται
ἀνθισμένος μὲ πλοῦτον, τιμήν, καὶ ἄλλα
κάλλη ἀμάραντα, καὶ αὔριον μένει πάντων
ὑστερημένος, καὶ τίθεται εἰς τὸν λάκκον
ἄμορφος, καὶ ἀνείδεος.
43

16. Ὅτι πνεῦμα διῆλθεν ἐν αὐτῷ,
καὶ οὐχ ὑπάρξει καὶ οὐκ ἐπιγνώσεται
ἔτι τὸν τόπον αὐτοῦ.
17. Τὸ δὲ ἔλεος τοῦ Κύριου ἀπὸ
τοῦ αἰῶνος καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος ἐπὶ
τοὺς φοβουμένους αὐτόν.
18. Καὶ ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ ἐπὶ
υἱοῖς υἱῶν, τοῖς φυλάσσουσι τὴν
διαθήκην αὐτοῦ καὶ μεμνημένοις τῶν
ἐντολῶν αὐτοῦ τοῦ ποιῆσαι αὐτάς.
19. Κύριος ἐν τῷ οὐρανῷ ἡτοίμα-
σε τὸν θρόνον αὐτοῦ, καὶ ἡ βασιλεία
αὐτοῦ πάντων δεσπόζει.
20. Εὐλογεῖτε τὸν Κύριον, πά-
ντες οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, δυνατοὶ
ἰσχύϊ ποιοῦντες τὸν λόγον αὐτοῦ,
τοῦ ἀκοῦσαι τῆς φωνῆς τῶν λόγων
αὐτοῦ.
21. Εὐλογεῖτε τὸν Κύριον, πᾶσαι
αἱ δυνάμεις αὐτοῦ, λειτουργοὶ αὐτοῦ
οἱ ποιοῦντες τὸ θέλημα αὐτοῦ.
44
16. Ὁ Σύμμαχος: «Πνεῦμα διέρχεται
αὐτόν, εἶτα οὐχ ὑπάρχει». Πνεῦμα λέγει τὴν
ψυχήν, ἥτις ἕως οὖ μὲν εἶναι εἰς τὸ σῶμα
ἐνεργεῖ˙ ὅταν δὲ ἀναχωρήσῃ, φθείρεται
ἐκεῖνο, καὶ σβένυται, οὔτε γνωρίζεται τίνος
εἶναι τὸ ἔνα λείψανον, καὶ τίνος τὸ ἄλλο,
ὅτι οἱ χαρακτῆρες ἠφανίσθησαν.
17. Ἡ μὲν οὖν φύσις εἶναι ἐπίκηρος, ὁ δὲ
Θεὸς ὡς φιλάνθρωπος κάμνει τοὺς εὐλαβεῖς,
ὁποῦ τὸν φοβοῦνται, καὶ ζοῦσιν αἰώνια, διὰ
τὴν πολλήν του εὐσπλαγχνίαν, καὶ ἔλεος
18. Ἀλλὰ καὶ εἰς τὸν παρόντα αἰῶνα δι-
ατί εἶναι περίσσα δίκαιος, ἀνταμείβει τοὺς
ἐναρέτους, ὁποῦ φυλάγουν τὰς ἐντολάς
του. Οὐ μόνον δὲ αὐτοῖς, ἀλλὰ καὶ τοῖς
Υἱοῖς, καὶ ἐγγόνοις αὐτῶν δίδει πλουσίαν
τὴν ἀνταπόδοσιν.
19. Εἰς τὸν Οὐρανὸν μὲν ἔχει τὸν θρό-
νον ὁ Βασιλεύς τῶν Βασιλέων ἁπάντων,
πρυτανεύει (διευθύνει) δέ, καὶ κυβερνᾷ τὴν
κτίσιν ἅπασαν, ὡς δημιουργὸς καὶ Δεσπό-
της μας.
20. Πρεπόντως τὰς Οὐρανίους Δυνάμεις
εἰς κοινωνίαν τῆς ὑμνῳδίας ἐκάλεσεν, ὅτι
ἡ ἀνθρωπίνη φύσις δὲν φθάνει νὰ ὑμνήσῃ
τὸν εὐεργέτην ἐπαξίως. Οἱ δὲ Ἄγγελοι ὡς
ἄϋλοι πληροῦσι τὰ θεῖα προστάγματα, καὶ
ὡς ἰσχυροὶ εἰς τὴν δύναμιν.
21. Πολλὰ μὲν εἰσὶ τὰ Οὐράνια τάγματα˙
πλὴν μὲ τὰ δύο ταῦτα, καὶ τὰ ἐπίλοιπα ἐδή-
λωσεν. Ἀγγέλους μὲν ἐκάλεσε διατὶ ὑπη-
ρετοῦσιν ἀόκνως τὰ θεῖα προστάγματα,
προφθάνοντες εἰς μίαν στιγμὴν εἰς τὰ ἄκρα
τοῦ Κόσμου στελλόμενοι. Δυνάμεις δέ, ὅτι
ἐκ φύσεως ἔχουν ἀπὸ τὸν Ποιητὴν δύναμιν
πολλὴν καὶ θαυμάσιον.
22. Τοῦτο εἶναι ἁρμόδιον εἰς ἡμᾶς τοὺς χρι-
στιανούς, καὶ ὄχι τοῖς Ἰουδαίοις, οἵτινες μόνον
εἰς ἕνα τόπον προσεύχονταν. Λέγει οὖν, ὅλα
τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ, καὶ ποιήματα, ὅπου καὶ ἂν
22. Εὐλογεῖτε τὸν Κύρι- εὑρίσκεσθε, εὐλογεῖτε αὐτὸν τὸν ὑπερευλογη-
ον, πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ, ἐν μένον Δεσπότην, καὶ Βασιλέα τὸν ὑπερένδο-
παντὶ τόπῳ τῆς δεσποτείας ξον, καὶ ἐξόχως ἐσὺ ὦ ψυχή μου, ἡ κατ’ εἰκό-
αὐτοῦ. Εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, να αὐτοῦ δημιουργηθεῖσα, καὶ καθ’ ὁμοίωσιν,
τὸν Κύριον. εὐλόγα καθ’ ἑκάστην, καὶ δόξαξε ἐκεῖνον, ὁποῦ
τοσοῦτον σὲ ἐτίμησε, καὶ μὲ τοσαύτας δωρεὰς
σὲ ἐπλούτισε˙ καὶ πρόσεχε ἀκριβῶς, ἵνα μὴ γέ-
νῃς πρὸς τὸν εὐεργέτην ἀχάριστος.
Ψαλμός τῷ Δαβίδ.
Ὁπότε κατεδίωκεν αὐτὸν Ἀβεσαλὼμ ὁ Υἱὸς αὐτοῦ. ΡΜΒ΄
Αὐτὴ ἡ ἐπιγραφὴ δὲν εὑρίσκεται εἰς κανένα ἀπὸ τοὺς ἐξηγητάς. Πλὴν
ἀληθινὴ εἶναι, καὶ σύμφωνος εἰς τὴν τοῦ Ψαλμοῦ διάνοιαν. Ὅτι ὁ διωγμὸς
ὁποῦ τοῦ ἔκαμεν ὁ Υἱός του ἐκράτησε καιρὸν πολύν, καθὼς καὶ ὁ ἄλλος τοῦ
πενθεροῦ του. Τοῦς ὁποίους ὑπέμενεν ὁ Μακάριος μὲ θαυμασίαν πραότητα,
γινώσκωντας ὅτι ὁ Θεὸς τὸν ἐπαίδευε διὰ τὴν ἁμαρτίαν, ὁποῦ ὡς ἄνθρωπος
ἐτέλεσε κατὰ τοῦ Οὐρίου. Καὶ ζητᾶ τοῦ Θεοῦ εἰς τὸν παρόντα Ψαλμὸν τρεῖς
εὐεργεσίας, καὶ χάριτας. Νὰ τοῦ συγχωρήση τὰ πταίσματα. Νὰ τοῦ δώσῃ δύ-
ναμιν, νὰ μὴ πέσῃ πλέον εἰς ἄλλα νεώτερα. Καὶ νὰ λυτρώσῃ ἀπὸ τοὺς θλί-
βοντας. Ἀπὸ τοῦτον οὖν τὸν ἀοίδιμον, ἂς λάβη πᾶς ἕνας δεδιωγμένος καὶ
τεθλιμμένος ὑπόδειγμα, νὰ ὑπομένη εὐχαρίστως τὰ λυπηρά, ἐγνωρίζοντας
καὶ ὁμολογῶντας, ὅτι δικαίως παιδεύεται. Καὶ ἐὰν οὕτως εἴπῃ, ἀξιοῦται νὰ
εἰσέλθῃ μὲ τὸν καλὸν ληστὴν εἰς τὸν Παράδεισον. Εἰ δὲ καὶ ραθυμᾶ, καὶ βλα-
σφημᾶ, καὶ θυμώνεται, ὁμοιάζει τοῦ σκύλου, ὅστις δακάνει τὸν λίθον ὁποῦ
τοῦ ἔκρουσεν. Οὕτω καὶ ὁ ἄγνωστος μαθητὴς τζακίζει τὴν ράβδον ὁποῦ τὸν
ἔδειρεν ὁ Διδάσκαλος. Ἀμὴ ὁ φρόνιμος δὲν ἀμύνεται κατὰ τῶν ἀναισθήτων
πραγμάτων, ὅτι αὐτὰ δὲν κινοῦνται ἀφ’ ἑαυτοῦ τους, ἀλλὰ τὸν μαστίζοντα
δέεται, νὰ τὸν σπλαγχνισθῇ, νὰ μὴ τὸν παιδεύσῃ περισσότερον. Πρέπει λοι-
πὸν νὰ ὑπομένη πᾶς ἕνας τὴν ὠφέλειαν τῆς θλίψεως, καθὼς καὶ τὰ καυστήρια
τῶν ἰατρῶν, καὶ τὰ πικρότατα βότανα καταδέχεται. Ὅτι δι’ αὐτῶν ἀπολαμβά-
νει τὴν ὑγείαν του. Εἰ δὲ καὶ γογγύζει νὰ θυμώνεται, ἔχει καὶ τὴν θλίψιν τοῦ
σώματος ἐδὼ πρόσκαιρα, καὶ πάλιν μετὰ τὸν θάνατον, νὰ ἔχει τὴν κόλασιν
ἀτελεύτητον.
45

1. Κύριε εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς
μου. Ἐνώτισαι τὴν δέησίν μου ἐν τῇ ἀλη-
θεία σου. Εἰσάκουσόν μου ἐν τῇ δικαιο-
σύνῃ σου .
2. Καὶ μὴ εἰσέλθῃς εἰς κρίσιν μετὰ τοῦ
δούλου σου, ὅτι οὐ δικαιωθήσεται ἐνώπι-
όν σου πᾶς ζῶν.
3. Ὅτι κατεδίωξεν ὁ ἐχθρὸς τὴν ψυχήν
μου, ἐταπείνωσε εἰς γῆν τὴν ζωήν μου.
4. Ἐκάθισέ με ἐν σκοτεινοῖς, ὡς νε-
κροὺς αἰῶνος, καὶ ἠκηδίασεν ἐπ’ ἐμὲ τὸ
πνεῦμα μου.
5. Ἐν ἐμοὶ ἐταράχθῃ ἡ καρδία μου.
6. Ἐμνήσθην ἡμερῶν ἀρχαίων, ἐμελέ-
τησα ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου, ἐν ποιήμασι
τῶν χειρῶν σου ἐμελέτων.
7. Διεπέτασα πρὸς σὲ τὰς χεῖράς μου, ἡ
ψυχή μου ὡς γῆ ἄνυδρός σοι.
8. Ταχὺ εἰσάκουσόν μου, Κύριε,
ἐξέλιπε τὸ πνεῦμά μου.
46
1. Διατί ἦτον ἄδικος ὁ Υἱός του, καὶ πατραλοί-
ας, (πατροκτόνος) λέγει πρὸς τὸν Θεὸν ὁ Μα-
κάριος˙ εἰσάκουσόν μου Κύριε μὲ ἀλήθειαν, καὶ
δικαιοσύνην. Ὄχι πῶς εἶμαι ἐγὼ δίκαιος. Ἀλλὰ ὅτι
ὑπὸ ἀδίκων, καὶ παρανόμων διώκομαι, χωρὶς νὰ
τοὺς ἀδικήσω τίποτας.
2. Γινώσκω μὲν ὅτι ἀδύνατον εἶναι νὰ φύγῃ τι-
νὰς τὸ δίκαιόν σου, καὶ ἀλάθητον δικαστήριον.
Ἀλλὰ ἐὰν θελήσης νὰ κρίνης κατὰ τὸν κανόνα
ὅπου εἰς τὸ Νόμον μᾶς ἔδωσες, δὲν δικαιοῦται
κἂν ἕνας ἄνθρωπος. Ὅτι τινὰς δὲν ἐπολιτεύθηκεν
ἄμεμπτα. Εἰ δὲ πάλιν, καὶ φέρεις εἰς τὸ μέσον τὰς
εὐεργεσίας, ὁποῦ μᾶς ἔκαμες, τίς νὰ φανῇ πρὸς
δωρεὰς τοσαύτας εὐχάριστος;
3. Λοιπόν, ἱκετεύω σε, νὰ μὴ μὲ κρίνῃς εἰς τὰς
ἀχαριστίας, ὁποῦ ἔδειξα πρὸς τὰς ἀπείρους σου
εὐεργεσίας. Ἀλλὰ κρινόν με μὲ τοὺς πολεμίους
ἐτούτους, ὁποῦ μὲ ἐδίωξαν ἀπὸ τὴν ποθεινήν μου
πατρίδα, καὶ τῆς Βασιλείας ὑστέρησαν. Τὴν δὲ
ταπείνωσιν αὐτοῦ ἡ Ἱστορία διδάσκει. Ὅτι διωκό-
μενος, ἐπεριπάτει μετὰ δακρύων σκεπασμένος,
καὶ ἀνυπόδητος.
4. Οὐδὲν διαφέρω νεκροῦ, ἐπειδὴ ἀναγκάζο-
μαι νὰ κατοικῶ εἰς ἓν σκοτεινὸν τόπον, καὶ ἕρη-
μον. Ὅθεν ἡ ψυχή μου ἀμέλησεν ἀπὸ τὴν ἀκηδίαν.
Ἤγουν πολλῆς ἀθυμίας ἐμπέπλησμαι.
5. Καὶ πάντες οἱ λογισμοί μου ταραχῆς, καὶ ζά-
λης ἐπλήσθησαν.
6. Ἀλλὰ πάλιν ἐνθυμούμενος τὰ ἀρχαῖα ἐλέη
σου, καὶ θαυμάσια. Ἀπὸ πόσας συμφορὰς ἐλύ-
τρωσες τοὺς προπάτοράς μας. Καὶ δὲν ἀφῆκες
τοὺς πολεμίους, νὰ τοὺς νικήσωσι, λαμβάνω
(ταῦτα μελετῶντας) πολλὴν ψυχαγωγίαν, καὶ
ἄνεσιν. Ἐλπίζων, ὅτι δὲν θέλεις ἀφήσει καὶ ἐμὲ τὸν
ἀχρεῖον ἰκέτην σου ἀβοήθητον.
7. Μὲ πολλὴν προμυθίαν σοῦ ἐδεήθην. Καὶ
ὑψώσας τὰς χεῖρας ἱκέτευσα. Ὅτι καθὼς ἡ ξηρά,
καὶ ἄνυδρος γῆ προσμένει, καὶ ἐκδέχεται τὴν
βροχήν, οὕτω καὶ ἐγὼ διψῶ καὶ ποθῶ ὁλοψύχως
τὴν Σὴν βοήθειαν.
8. Λοιπόν, καθὼς εἶπον ἀνώτερον, ἐπάκουσόν
μου τὸ γρηγορότερον, ὅτι ἀπὸ τὴν πολλὴν ἀθυμίαν
ὀλιγοστεύει ἡ ζωή μου, καὶ ἐκλείπει τὸ πνεῦμά μου.
9. Μὴ ἀποστρέψης τὸ πρόσωπόν σου
ἀπ’ ἐμοῦ, καὶ ὁμοιωθήσομαι τοῖς κατα-
βαίνουσιν εἰς λάκκον.
10. Ἀκουστὸν ποίησόν μοι τὸ πρωΐ τὸ
ἔλεός σου, ὅτι ἐπὶ σοὶ ἤλπισα.
11. Γνώρισόν μοι Κύριε ὁδόν, ἐν ἧ
πορύσομαι, ὅτι πρὸς σὲ ἦρα τὴν ψυχήν
μου.
12. Ἐξελοῦ με ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου Κύ-
ριε˙ πρὸς σὲ κατέφυγον.
13. Δίδαξόν με τοῦ ποιεῖν τὸ θέλημά
σου, ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεός μου.
14. Τὸ πνεῦμά σου τὸ ἀγαθὸν ὁδηγή-
σοι με ἐν γῇ εὐθείᾳ.
15. Ἔνεκεν τοῦ ὀνόματός σου Κύριε
ζήσεις με. Ἐν τῇ δικαιοσύνῃ σου ἐξάξεις
ἐκ θλίψεως τὴν ψυχή μου
16. Καὶ ἐν τῷ ἐλέει σου ἐξολοθρεύ-
σεις τοὺς ἐχθρούς μου. Καὶ ἀπολεῖς πά-
ντας τοὺς θλίβοντας τὴν ψυχήν μου, ὅτι
ἐγὼ δοῦλος σου εἰμί.
9. Μὴ μοῦ βδελύξης διὰ τὴν ἁμαρτίαν τὴν
οἰκτρὰν δέησιν, ὅτι ἐὰν δὲν μοῦ δώσῃς ἐγκαί-
ρως βοήθειαν, κινδυνεύω εἰς θάνατον.
10. Τὸ ταχέως, πρωΐ ἐκάλεσε. Λέγει οὖν.
Μήνυσόν μοι τὴν σὴν φιλανθρωπίαν, καὶ μὴ
μὲ ὑστερήσῃς του ἐλέους σου. Ὅτι εἰς ἐσένα
πάντοτε ἤλπισα.
11. Γενοῦ ὁδηγός μου, καὶ δεῖξόν μοι τὴν
εὐθείαν ὁδόν, νὰ πορεύωμαι ἄμεμπτα. Ὅτι
ὅλα τὰ βιοτικὰ πράγματα ἀπαρνήθηκα. Καὶ
μόνον ἐσένα ὁλοψύχως ἐπόθησα.
12. Λοιπόν, φεύγωντας τοὺς πολεμίους,
ἐσένα ἔχω καταφυγήν, καὶ βοήθειαν. Καὶ πα-
ρακαλώ σε νὰ μὲ λυτρώσῃς ἀπὸ τὰς ἐπιβου-
λάς τους, καὶ μηχανήματα.
13. Πρὸ πάντων δὲ ἱκετεύω σε, νὰ μὲ δι-
δάξῃς νὰ κάμῳ ὅσα σοῦ ἀρέσουν, ἐπειδὴ ἐσὺ
εἶσαι ὁ Θεός, καὶ Δεσπότης μου.
14. Καθὼς ὁ Θεὸς εἶναι ἀγαθός, οὕτω καὶ
τὸ Πνεῦμα ἀγαθὸν ὀνομάζεται. Ἐπεὶ οὖν ἐδε-
ήθη τοῦ Θεοῦ, νὰ τὸν ὁδηγήσῃ, παρακαλεῖ
νὰ ἀπολαύσῃ, καὶ τὴν ὁδηγίαν τοῦ Παναγίου
Πνεύματος. Ἕως νὰ φθάσῃ εἰς τὴν μακαρίαν
γῆν, καὶ εἰς τὸν ἔνδοξον λιμένα.
15. Ἐσὺ μὲ ἔχρισες Βασιλέα, καὶ φοβοῦμαι
μὴ γένω αἰτία (ἐὰν ὑστερηθῶ τῆς ἀξίας) καὶ
σὲ βλασφημήσουν οἱ ἐχθροί μας, λέγοντες˙
ὅτι δὲν ἐδικαιώθης, νὰ μᾶς δώσης βοήθειαν.
Λοιπόν, μὴ κοιτάξης εἰς τὴν ἐμὴν ἀξίαν,
ἀλλὰ εἰς δόξαν τοῦ ὀνόματος σου, καὶ εὐφη-
μίαν, ἀξίωσόν με τῆς σωτηρίας.
16. Καὶ δικάζοντας δικαίως ἀναμέσον
ἐμοῦ, καὶ τῶν πολεμίων, λύτρωσαι ἀπὸ τὰς
συμφορὰς ἐμὲ τὸν ἀδικηθέντα δοῦλόν σου,
ὡς κριτὴς δικαιότατος. Ὡς ἐλεήμων δὲ ἐξολό-
θρευσον ἐκείνους ὁποῦ μὲ ἔθλιψαν τοσοῦτον,
καὶ ἐβασάνισαν. Ὅτι ὅποιος σπλαγχνᾶται τὸν
ἀδικούμενον, ἀποδίδει τῷ ἀδικητῇ τὴν δικαί-
αν, καὶ πρέπουσαν παίδευσιν.
47

ΔΡΥΟΣ ΠΕΣΟΥΣΗΣ ΠΑΣ
ΑΝΗΡ ΞΥΛΕΥΕΤΑΙ
Ὑπὸ Βάλλιου Παναγιώτου, Ἁγιογράφου.
Φίλε ἀναγνῶστα: Φέρε εἰς τὴν
μνήμη σου, ἕνα νεόφυτο βαλα-
νιδιᾶς (δρυὸς) ὅπου κάποιος ἄν-
θρωπος προτοῦ χιλιάδες χρόνια
τὸ ἐφύτευσε.
Πέρασαν αἰῶνες καὶ ἐποχές·
ἡ μικρὴ βαλανιδιὰ ἄπλωσε τὶς
ρίζες της εἰς τὸν οὐρανό. Τὸ πε-
λώριο αὐτὸ δένδρο ξεπέρασε ὅλα
τὰ ἄλλα δένδρα τοῦ δάσους. Γε-
νιὲς καὶ γενιὲς καμάρωσαν αὐτὸ
τὸ θαῦμα τῆς φύσεως, ἀλλὰ καὶ
πολλοὶ μοχθηροὶ τὸ ἐφθόνησαν,
καὶ ἔβαλαν σκοπὸ νὰ τὸ ρίψουν
στὸ ἔδαφος. Ἄρχισαν, λοιπόν, νὰ
χαράζουν τὸν τεράστιο κορμό
του, νὰ κόβουν τοὺς κλώνους του,
νὰ προσπαθοῦν νὰ τὸ κάψουν,
μὰ ἐκεῖνο ἐπούλωνε τὶς πληγές
του καὶ ἐθέριευε περισσότερο.
Ἀποφάσισαν, λοιπόν, καὶ
ἔσκαψαν ἕνα βαθὺ λάκο γύρω
ἀπὸ τὸν κορμό του, καὶ μὲ ζήλο
ἄρχισαν νὰ πελεκοῦν τὶς ρίζες
του. Ἐπὶ πολλὰ ἔτη ἐμόχθησαν
στὸν σκοπὸ αὐτό, ὥσπου μιὰ ἡμέ-
ρα τὸ δένδρο ἔπεσε μὲ πάταγο
στὴν γῆ. Τότε ἔτρεξαν ἄνθρωποι,
μὲ πριόνια, τσεκούρια καὶ παντὸς
εἴδους ἐργαλεῖα, καὶ ἄρχισαν νὰ
κατασχίζουν τὸ δένδρο. Ὅμως τὶς
ρίζες του ὅπου παρέμειναν εἰς τὰ
βάθη τῆς γῆς δὲν κατόρθωσαν νὰ
τὶς ἀποσπάσουν καὶ σιγὰ σιγὰ
48
καὶ πάλι τὸ δένδρο ἄρχισε νὰ
ἀναφύεται.
Τὸ τεράστιο αὐτὸ δένδρο ὅπου
νοερῶς περιγράψαμε εἶναι ἡ πα-
τρίδα μας, τὴν ὁποίαν εὐδόκησε
ὁ Θεὸς καὶ τὴν «ἐφύτευσε» εἰς τὸ
ἐπίζηλο αὐτὸ μέρος τῆς γῆς. Τὴν
εὐλόγησε, ὡς ἔθνος, καὶ τὴν ξε-
χώρισε ἀνάμεσα στὰ ἄλλα ἔθνη,
προορίζοντάς την γιὰ κάποιο
σπουδαῖο σκοπό. Τὸ ἔθνος αὐτὸ
τῶν Ἑλλήνων ἀνέδειξε ἐπιφα-
νεῖς ἄνδρες ποὺ διέπρεψαν εἰς
τὴν φιλοσοφικὴ σκέψη, ἀνέδειξε
σπουδαῖους ρήτορας, ποιητᾶς,
συγγραφεῖς ἀξιόλογων ἔργων.
Ἀνέδειξε ἀστρονόμους, εὐερ-
γέτες, πολιτικούς, στρατηγούς,
πρωτοπόρους εἰς τὴν Ἰατρικὴν
ἐπιστήμη οἱ ὁποῖοι ἑδραίωσαν τὸ
πολιτισμό, ὅσο κανένας ἄλλος
λαὸς στὸν κόσμο.
Ὅμως, αὐτὸ τὸ ὑπέρτατο Ἑλ-
ληνικὸ πνεῦμα, ἐγένετο κάρφος
εἰς τὰ μάτια τῶν ἄλλων λαῶν καὶ
προσπάθησαν παντιοτρόπως νὰ
ἀφανίσουν τὸ ἔθνος αὐτό. Κατ’
ἀρχὴν ἐστόχευσαν εἰς τὸ ὅνομα
ὅπου μᾶς προσδιόριζε ἐθνολο-
γικά. Τὸ ὅνομα τῆς χώρας μας,
ὅπου λέγεται Ἑλλάς, τὸ ἀντικα-
τέστησαν μὲ τὸ προηγούμενο
ὅπου εἴχαμε καὶ ἐλέγετο «Γραι-
κία» Ἡ ὀνομασία αὐτὴ προσδι-
όριζε μία μικρὴ περιοχὴ ὅπου
χαρακτηρίζετο ἀνάμεσα εἰς τὸν
εἰδωλολατρικὸ χῶρο. Ἡ διεθνὴς
πλέον ὀνομασία «GREECE» δὲν
θὰ εἶχε τίποτα τὸ ἐπιλήψιμο ἐὰν
δὲν ἐπενέβαιναν λεκτικῶς ἀποδί-
δοντάς της ὑβριστικὴ ὀνομασία·
δηλαδὴ ὁ Γραικὸς σημαίνει: Ἀλή-
της, ἀπατεῶνας, βρώμικος, ξυπό-
λητος, λωποδύτης! Αὐτό, λοιπόν,
τὸ νόημα ἀπέδωσαν αὐθαιρέτως
δυσφημίζοντας τοὺς Ἕλληνες.
Ἀλλὰ τὸ μένος κατὰ τῶν Ἑλ-
λήνων εἶναι διαχρονικὸ ἀπὸ τοὺς
Φράγκους. Καὶ πάλιν μετήλλα-
ξαν τὸ ὅνομα ὅπου προσδιόριζε
τὴν αὐτοκρατορία ὅπου ξεκίνησε
ἀπὸ τὸν Μέγαν Κωνσταντίνον, ὁ
ὁποῖος μετέφερε τὴν πρωτεύουσα
τοῦ κράτους του, ἀπὸ τὴν Ρώμη
εἰς τὸν Βόσπορον, καὶ ἴδρυσε τὴν
φερώνυμο πόλιν τὴν Κωνστα-
ντινούπολη. Ἡ πολυεθνικὴ αὐτὴ
αὐτοκρατορία σύντομα ἀποτέλε-
σε τὴν ἐξελληνισμένην ἀνατολὴ
καὶ κατέληξε σὲ ἕνα ὀρθόδοξο
Ἑλληνικὸ κράρος. Ἡ αὐτοκρατο-
ρία αὐτὴ διατήρησε τὴν ὑπερχιλι-
ετὴ παρουσία της (1123 ἔτη).
Τὸ ὅνομα τῆς ἀχανοῦς αὐτο-
κρατορίας ἦταν «Ρωμανία» δη-
λαδὴ χώρα τῶν Ρωμιῶν, ὅπου
ὁ συνδετικὸς κροίκος ὅλων τῶν
λαῶν ἦταν ἡ χριστιανικὴ πίστις,
καὶ ὡς ἐπίσημος γλῶσσα ἦταν ἡ
Ἑλληνική. Τὸ 1557, 104 ἔτη μετὰ
τὴν ἄλωση τῆς πόλεως ἀπὸ τοὺς
Τούρκους, ἕνας Γερμανὸς ἱστορι-
κὸς ὁ Ἱερώνυμος Γουλφ (Γουλφ
σημαίνει λύκος) ἐσμίκρυνε ὀνο-
μαστικῶς τὴν ἀπέραντον αὐτο-
κρατορία, ὅπου προσδιορίζετο μὲ
τὸ ὅνομα «Ρωμανία», μὲ τὸ ὅνομα
«Βυζάντιο», ὅπου ἐπικρατεῖ μέ-
χρι σήμερα. Τὸ ὅνομα Βυζάντιο
προέρχεται ἀπὸ τὸν Βύζαντα, ὁ
ὁποῖος μὲ μιὰ ὁμάδα Μεγαρέων
μετακόμισαν εἰς τὸν Βόσπορο, καὶ
ἡ περιοχὴ αὐτὴ τὴν ὀνόμασαν μὲ
τὸ ὄνομα τοῦ ἀρχηγοῦ τους Βύζα-
ντος καὶ τὴν ὀνόμασαν Βυζάντιο.
Ποία ἐντύπωση θὰ ἔκανε ἐὰν
τὸ ὅνομα τῆς Ἑλλάδος, ἀντικα-
θίστατο μὲ τὸ ὅνομα μιᾶς ἐπαρ-
χιακῆς πόλεως; Πρόσφατο πα-
ράδειγμα τὸ ἔνδοξο ὄνομα τῆς
Μακεδονίας νὰ τὸ σφετερίζεται
μιὰ ὁμάδα Σκοπιανῶν Σλάβων μὲ
τὴν βοήθεια ξένων καὶ ἐγχωρίων
ἐθνοπροδοτῶν. Τὸ 1453 βάρβα-
ρος λαὸς ἀπὸ τὰ βάθη τῆς Ἁσίας,
ἐπέδραμε ἀνατολικὰ καὶ εὗρε τὴν
αὐτοκρατορία παρηκμασμένη,
καὶ συρρικνωμένη μόνον εἰς τὴν
Κωνσταντινούπολη καὶ χρησιμο-
ποιῶντας κάθε διαθέσιμον μέσον
καὶ μὲ ἀσύγκριτον ὑπεροπλία κα-
θυπέταξε τὴν πόλιν καὶ τὸ ἔθνος
τῶν Ἑλλήνων ἐπὶ 400 ἔτη.
Ὄχι ὅμως τὴν ψυχὴ καὶ τὸ φρό-
νημα τοῦ λαοῦ αὐτοῦ ὅπου ἐστά-
θη ἀδούλωτος, ὥσπου ἦλθε ἡ ὥρα
καὶ ἀποτίναξε τὰ δεσμὰ τῆς δου-
λείας καὶ ἀπέκτησε τὴν ἐλευθερία
της, ὄχι ὅμως ὁλοκληρωτικά, διότι
ἰσχυρὲς εὐρωπαϊκὲς δυνάμεις τὴν
ἐπιτρόπευαν ὡς ἔθνος ἀνάδελ-
φον. Αὐτήν, λοιπόν, τὴν φαινομε-
νικὴν ἐλευθερία θέλησαν νὰ τὴν
καθυποτάξουν ὁλοκληρωτικὰ οἱ
μοχθηροὶ λαοὶ τῆς Εὐρώπης καὶ
νὰ ἀναλώσουν τὸν ἔσω ἄνθρω-
49
πον, τὸ πνευματικότερο στοιχεῖο
τῆς ὑπάρξεώς του, ὅπου μόνο μὲ
δόλο καὶ ἀπάτη μποροῦσαν νὰ
ἐπιτύχουν τὸ σκοπό τους αὐτό.
Τί ἐμηχανεύθηκαν λοιπόν;
Φίλε ἀναγνῶστα τὸ γένος τῶν
Ἑλλήνων δὲν ἀνέδειξε μόνον ἐπι-
φανεῖς ἄνδρες ἀλλὰ καὶ ἐφιάλτες
καὶ Νενέκους καὶ παντὸς εἴδους
προδότες, ποὺ τὸ εἶδος αὐτὸ εἰς
τὴν πατρίδα μας εὑρίσκεται μὲ
ἀφθονία. Ἐκπρόσωποι σκοτεινῶν
κέντρων ἀποφάσεων ὅπου διακα-
τέχονται ἀπὸ ἄσπονδο μῖσος διὰ
τὴν Ἑλλάδα, προσέγγισαν ἀν-
θρώπους τοῦ εἴδους αὐτοῦ, τοὺς
ἀνέδειξαν καὶ τοὺς πρόσφεραν
θέσεις ἐξουσίας, τάχα μὲ δημο-
κρατικὲς διαδικασίες.
Tὸ τίμημα γιὰ αὐτοὺς ἦταν νὰ
ἐκδουλεύσουν εἰς τὰ ξένα κέντρα
ἀποφάσεων δίκην ἐφιάλτου. Τὸ
πρῶτο μέλημά τους ἦταν νὰ βά-
λουν τὴν χώρα μας εἰς τὴν πο-
λυδιαφημισμένην Εὐρωπαϊκὴν
οἰκογένεια τὴν λεγομένην τότε
«Εὐρωπαϊκὴ Οἰκονομικὴ Κοινό-
τητα». Οἱ παραχωρήσεις ἦταν
τεράστιες, τὰ προσφερόμενα χρή-
ματα πακτωλός. Τὰ δάνεια ἐδίδο-
ντο ἀφειδῶς. Τὰ δημόσια ἔργα ὀρ-
γίασαν ἀλλάζοντας τὴν ὄψιν τῆς
Ἑλλάδος.
Ὅμως ἡ προσφορὰ αὐτὴ ἦταν
τὸ τυρὶ ὅπου εἰσερχόμενοι μέσα
εἰς τὴν νοητὴ φάκα δὲν εἴχαμε
ἀντιληφθῆ, διότι κανένας δὲν
χρωστάει νὰ χαρίζη χρήματα καὶ
ἀφοῦ ὁ λαὸς ἔπεσε μὲ βουλημία
στὶς προσφερόμενες παραχωρή-
σεις ἀπὸ τὴν Εὐρώπη, ἐνεργοποι-
50
ήθηκε ὁ μηχανισμὸς τῆς φάκας
καὶ ἔκλεισε ἡ πόρτα ἐγκλωβίζο-
ντάς μας μέσα σὲ ἕνα συνονθύ-
λευμα ἑτερογενῶν λαῶν, ὅπου
ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη βάσει τῶν
συμφωνιῶν θὰ εἶναι νὰ ἐξουσι-
άζουν αὐτὴν τὴν χώρα μας. Ἐπὶ
μία γενιὰ ἡ Ἑλλάδα ζοῦσε εἰς
τὴν ραστώνη (νωθρότητα, ραθυ-
μία) μιᾶς ἐπίπλαστης εὐμάρειας.
Τώρα πλέον θὰ πρέπει νὰ ἐπι-
στρέψουμε τὰ χρωστούμενα.
Μὴ δυνάμενοι νὰ παράγουμε
τὰ χρειαζόμενα προϊόντα, ἔνεκα
τῆς ἐπιβαλλόμενης ποσόστωσης
παραγωγῆς (ποσοτικὸς περιο-
ρισμὸς τῶν εἰσαγωγῶν καὶ ἐξα-
γωγῶν γιὰ τὴ ρύθμιση τῆς προ-
σφορᾶς), ἐξαναγκαζόμαστε νὰ
δανειζόμαστε καὶ πάλι, καὶ τὰ δά-
νεια αὐτὰ μεταφέρονται εἰς τὸν
ἄγρια ἐξαπατημένο φορολογού-
μενο λαό. Τώρα πλέον τὸ εὐρω-
παϊκὸ σύνταγμα ὑπερισχύει, ἀπὸ
ἐκεῖνο τῆς χώρας μας, καὶ ἡ πάλαι
ποτὲ ἔνδοξος πατρίδα μας, ἐξα-
ναγκάζεται νὰ κυβερνᾶται ἀπὸ
ξένα κέντρα ἀποφάσεων. Ἄρχι-
σαν, λοιπόν, οἱ κατ’ εὐφημισμὸν
δημοκρατικῷ τῷ τρόπῳ πρωθυ-
πουργεύοντες νὰ ἐξαργυρώνουν
«γραμμάτια» ἐκείνων ὅπου τοὺς
ἔδωσαν τὰ ἀξιώματα.
Κατ’ ἀρχὴν στοχεύουν στοὺς
θεσμοὺς ὅπου διαχρονικὰ ἀποτε-
λοῦσαν τὸν συνδετικὸ δεσμὸ τοῦ
ἔθνους: Πρῶτα τὸ κύτταρο τῆς
κοινωνίας ὅπου εἶναι ἡ οἰκογέ-
νεια. Τὸ 1982 μᾶς ὑπεβλήθη ὁ πο-
λιτικὸς γάμος, ἀπὸ τὸν «χαρισμα-
τοῦχο» Πρωθυπουργό μας τάχα
νὰ μὴν καταπιέζονται οἱ ἄθεοι
λαμβάνοντας εὐλογία τῆς ἐκκλη-
σίας! Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν ὅτι
μόνον τὸ 2% ἐπέλεξε αὐτὸν τὸν
τρόπο συμβιώσεως. Προϊόντος
τοῦ χρόνου καὶ μὲ ἀρωγὸ τὴν πε-
ριρέουσα ἀτμόσφαιρα «ἐκμοντερ-
νισμοῦ» τῆς χώρας ὅπου ἐπροπα-
γανδίζετο παντιοτρόπως, τὸ 2013
(σύμφωνα μὲ τὴν ΕΛ.ΣΤΑΤ) οἱ
πολιτικοὶ γάμοι ξεπέρασαν ἀριθ-
μητικῶς τοὺς θρησκευτικοὺς 51,8
ἐναντι 48,2 τῶν θρησκευτικῶν.
Τώρα πλέον μὲ τὴν νομοθεσία
τοῦ «συμφώνου συμβιώσεως» μὲ
ἁπλὲς διαδικασίες σὲ ἕνα συμβο-
λαιογραφεῖο συνάπτεται «γάμος»
αὐτομάτως, ἀλλὰ καὶ τὸ διαζύγιο
ἀκολουθῆ τὶς ἴδιες συνοπτικὲς δι-
αδικασίες. Κοσμογονικὲς ἀλλα-
γὲς ἐπέβαλαν καὶ εἰς τὸν θεσμὸ
τῆς παιδείας καὶ ὄχι τῆς κακῶς
λεγομένης ἐκπαιδεύσεως, ὡσὰν
τὰ παιδιὰ νὰ εἶναι «Ἡ ἀρκούδα
τοῦ γύφτου».
Προβάλλεται πλέον εἰς τὰς
σχολικὰς αἰθούσας, ἡ ἀθεΐα, ὁ
ὀρθολογισμός, ἡ παραποίησις
τῆς ἱστορίας, ἡ ὑποβάθμισις τῆς
ἀρχαίας Ἑλληνικῆς, καὶ ἀντὶ
αὐτῆς ἡ ἐκμάθησις ξένων γλωσ-
σῶν. Τώρα ὠρίμασε ὁ καιρὸς νὰ
διδαχθοῦν καὶ γιὰ τὶς ἔμφυλες
ταυτότητες, δηλαδὴ τὴν ἀποδο-
χὴ ὡς κάτι τὸ φυσιολογικὸ ὅταν
κάποιος κατ᾽ ἐπιλογὴ παρεκκλί-
νει ἀπὸ τὸ βιολογικό του φύλο,
καὶ αὐτὴ ἡ ἐπιλογὴ θεσμοθετῆται
ἀπὸ τὸ 15ον ἔτος τῆς ἡλικίας τοῦ
νέου, ἐνῶ ἀκόμη εὑρίσκεται εἰς
ἀνωριμότητα καὶ διαμόρφωση
τοῦ χαρακτῆρος του.
Τὸ Δεκέμβριο τοῦ 2015 ἐψηφί-
σθη εἰς τὴν βουλὴ τὸ λεγόμενο
σύμφωνο συμβιώσεως τῶν ὁμο-
φυλοφίλων. Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 2018
ψήφισαν τὸν νόμο νὰ μποροῦν
νὰ υἱοθετοῦν παιδιὰ τὰ ὁμόφυλα
ζευγάρια! Τώρα πλέον περισσό-
τερες εὐκαιρίες δίδονται εἰς ὅλους
τοὺς τομεῖς εἰς τοὺς κακῶς λεγο-
μένους ὁμοφυλόφιλους, οἱ ὁποῖοι
πρέπει νὰ χαρακτηρίζονται ὡς
κίναιδοι (κίναιδος κινῶ τὴν αἰδῶ
-ἐντροπή). Αὐτὴ ἡ κατ’ ἐπιλογὴν
παρέκλιση ἕως τὸ 1985 ἐθεωρεῖτο
ἀπὸ ἐγκύρους ἐπιστήμονας καὶ
ψυχολόγους ὡς κατ’ ἐπιλογὴ
ἐκτροπὴ τῆς φύσεως ἀπὸ τὸ φυ-
σιολογικὸ, ὅπως ὁ ἀλκοολισμὸς
καὶ ἡ ναρκομανία. Τώρα πλέον ἡ
κατ’ εὐφημισμὸν διαφορετικότη-
τα, διὰ νόμου προστατεύεται ἀπὸ
τὴν πολιτεία καὶ ὄχι μόνον, ἀλλὰ
καὶ προωθεῖται. Ἡ πολυδάπανος
ἰατρικὴ ἐπέμβαση διὰ τὴν ἀλλα-
γὴν φύλου εὑρίσκει ἀρωγὸν τὰ
ἀσφαλιστικὰ ταμεῖα.
Ἀλλὰ καὶ προκειμένου νὰ
ἀποσείσουν ἀπὸ πάνω τους τὴν
ἐντροπὴ ἀπὸ τὴν κοινωνία εἰ-
σήχθη ἀπὸ τὴν «ἀλλοδαπὴν» τὸ
«gay pride» μεθ᾽ ἑρμηνευόμενον
ἀπὸ τὴν βαρβαρικὴν «φεστιβὰλ
ὑπερηφανείας» καὶ μεταξὺ τῶν
ἄλλων ἐκδηλώσεων περιφέρο-
νται προκλητικὰ καὶ ἀσχημονοῦ-
ντες εἰς τὰς κεντρικὰς ὁδοῦς τῶν
πόλεων. Πρόσφατη «παρέλασις»
αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων εἰς τὸ Σύ-
νταγμα, ἐφωταγωγήθη ἡ βουλὴ
μὲ τὰ χρώματα τῆς σημαίας των
51
καὶ οἱ ἐκπρόσωποι τῶν ἐθνοπρο-
δοτῶν τῆς βουλῆς προσφώνησαν
θετικὰ τὴν ἐκδήλωση αὐτή. Εἰς
τὰ σχολεῖα δὲν διδάσκεται πλέον
τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν μὲ
τὸν παραδοσιακὸ δογματικὸ τρό-
πο, ἀλλὰ μὲ τὸ συγκρητιστικό,
δηλαδὴ ὁ μαθητῆς θὰ μαθαίνει
ἐξ ἵσου ὅλες τὶς θρησκείες τῶν
λαῶν καὶ μεταξὺ αὐτῶν καὶ τὴν
ὀρθόδοξον πίστην, καὶ ἀργότερον
κάνοντας σύγκριση μὲ τὴν ἀνω-
ριμότητα τῆς ἡλικίας του ἵσως
ἐπιλέξει κάποια ἀπ’ αὐτές. Καὶ ἡ
ἐξίσωσις αὐτὴ γίνεται διὰ νὰ μὴν
αἰσθάνονται μειονεκτικὰ τὰ παι-
διὰ τῶν λαθρομεταναστῶν.
Ἀλλὰ καὶ οἱ χριστιανόπαιδες
μὲ μία ἁπλὴ ὑπεύθυνη δήλωση
δύνανται νὰ ἀπαλλάσσονται ἀπὸ
τὸ «ἐπικίνδυνον» γι’ αὐτούς, μά-
θημα τῶν θρησκευτικῶν. Τὰ πά-
ντα μὲ δημοκρατικὲς διαδικασί-
ες. Ὁ κατεφημισμὸν θεσμὸς τῆς
ἐκκλησίας ἀντιλαμβανόμενος
αὐτὴν τὴν ἐκτροπὴν πῶς ἀντι-
δρᾶ; προσπαθῆ νὰ διαφωτίση, νὰ
πληροφορήση, ἀκόμα καὶ ἐὰν πι-
έσει τοὺς καθ’ ὕλην ἁρμοδίους;
Ὄχι ἀναγνῶστα μου, ἐὰν ἐξαι-
ρέσουμε ἐλάχιστα φωτεινὰ πα-
ραδείγματα ἡ συντριπτικὴ πλει-
οψηφία τῶν διοικούντων τὸν
θεσμὸν αὐτὸν «καθεύδουν ὑπὸ
τὸν μανδραγόραν», δηλαδὴ ἀπο-
λαμβάνουν τὸν ὕπνο τῆς θερινῆς
νυκτός. Ὅμως διὰ νὰ μὴν τοὺς
ἀδικοῦμε, διαμαρτύρονται μὲ
ἀνακοινώσεις ὅτι διαφωνοῦν μὲ
τοὺς ἐπιβαλλομένους νόμους καὶ
ὕστερα συναγελάζονται μὲ τοὺς
52
πολιτικοὺς ἄρχοντες προκειμέ-
νου νὰ διατηρήσουν τὸ ἀγαθὸν
τῆς μισθοδοσίας των.
Ἀλλὰ ἂς στραφοῦμε καὶ εἰς τὸν
θεσμὸν τῆς ἀκαδημαϊκῆς κοινό-
τητος. Εἰς τοὺς ἀνθρώπους κατ’
ἐπίφασιν καλλιεργημένους, τοῦ
ἀνωτέρου ἐπιπέδου, τοὺς κατέ-
χοντας ἀναβαθμισμένην κουλ-
τούρα, πῶς ἀντιδροῦν βλέποντας
αὐτὴν τὴν ἔκπωσιν τῶν ἀξιῶν;
Τὴν περιφρόνησιν τῶν θεσμῶν;
Ἐκείνοι ἀναγνῶστα μου κατή-
ντησαν ἀφωνότεροι τῶν ἰχθύων.
Τὸ μόνο ὅπου ἐνδιαφέρονται εἶ-
ναι νὰ προβάλουν τὴν πνευμα-
τική τους ἀνωτερότητα δοθήσης
εὐκαιρίας. Τώρα τελευταῖα ἠκού-
σθη ὅτι ἐπίκειται ὁ διαχωρισμὸς
τοῦ κράτους ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία,
ὅπου καμία κυβέρνηση δὲν ἐτόλ-
μησε νὰ πράξη· ἐὰν συμβεῖ αὐτὸ
θὰ ἀνοίξουν οἱ «ἀσκοὶ τοῦ Αἰό-
λου» εἰς τὴν πατρίδα μας καὶ ὁ
βασανισμένος Ἑλληνικὸς λαὸς
ὅπου εἰς τὸν πατριωτισμόν του
ἐπαφίεται ἡ τήρησις τοῦ συντάγ-
ματος, πῶς ἀντιδρᾶ εἰς τὴν πα-
ρούσα κατάστασιν; ποίαν θέσιν
λαμβάνει διὰ τὰ ὅσα ἐρήμην του
νομοθετοῦνται;
Ὅταν ἀναγνῶστα μου ὁ στόμα-
χος στερεῖται περιεχομένου καὶ οἱ
ἀνάγκες ἐπιβιώσεως καθίστανται
ἐπιτακτικές, τότε ὁ πρωταρχικὸς
σκοπὸς κάθε ἀνθρώπου εἶναι νὰ
ἐπιβιώση καταβάλλοντας κάθε
δυνατὴ προσπάθεια. Παρ’ ὅλα
αὐτὰ ὁ κόσμος ἀρχίζει νὰ διαμαρ-
τύρεται, ἀρχῆς γενομένης ἀπὸ τὸ
ξεπούλημα τοῦ ὁνόματος τῆς ἐν-
δόξου Μακεδονίας. Ἀντιλαμβά-
νεται ἔστω καὶ ἐκ τῶν ὑστέρων ὅτι
οἱ ἐπίδοξοι σωτῆρες μας ξεπου-
λοῦν τὰ «τιμημένα πρωτοτόκια»
ἀντὶ πινακίου φακῆς καὶ αὐτῆς
σάπιας καὶ μουχλιασμένης;
Ἀγαπητὲ ἀναγνῶστα, οἱ ἐθνο-
προδότες ἄρχοντές μας, ἐκτὸς
ἐλαχίστων ἐξαιρέσεων, ἐκμε-
ταλλευόμενοι τὸ ἤπιον κλίμα
ὅπου ἐπικρατεῖ «Μυθριδατικῷ
τῷ τρόπῳ» προσπαθοῦν νὰ ἀπο-
κόψουν «ΣΥΡΙΖΑ» τὶς ρίζες τοῦ
ἔθνους μας ὅπου ἐπεκτείνονται
εἰς τὰ λάθη τῶν αἰώνων. Εἴμε-
θα ἀπόγονοι ἐνδόξων προγόνων
καὶ ὅλα τὰ διαχρονικὰ πρότυπα
τῆς ἱστορίας μας ἐμπνέουν κάθε
ἑλληνικὴ ψυχὴ καὶ ὅσο καὶ ἐὰν
προσπαθοῦν ὅλοι ἐκείνοι οἱ αὐτο-
προσδιοριζόμενοι ὡς «Προοδευ-
τικοὶ» νὰ ἀντικαταστήσουν αὐτὰ
τὰ διαχρονικὰ πρότυπα καὶ ὅσο
Περιττεύουν τὰ λόγια: Ἡ πίστις τῶν ἡρώων τῆς Ἐπαναστάσε-
ως καὶ δεξιὰ ὁ ὑπουργὸς παιδείας κ. Γαβρόγλου κρατῶντας τὸ
καὶ ἐὰν προσπαθοῦν ὅλοι ἐκείνοι
οἱ ἐπίδοξοι ριζοσπάστες νὰ περι-
κόψουν τὶς ρίζες ἐκείνης τῆς πε-
λώριας νοητῆς βελανιδιᾶς ὅπου
προαναφέραμε δὲν θὰ τὰ κατα-
φέρουν, διότι ἐκείνη καὶ πάλιν
θὰ θεριέψη καὶ θὰ ἐπεκταθῆ εἰς
τὰ ὕψη. Ἀλλὰ καὶ ἐὰν καὶ πάλιν
ὑποταχθῆ ὅπως ἐπὶ τουρκοκρα-
τίας, πῶς ἐκείνο τὸ μυθικὸ πουλὶ
ὁ φοίνικας ξαναγεννήθηκε ἀπὸ
τὴν τέφρα του, οὕτω πως καὶ τὸ
ἔνδοξο ἔθνος μας θὰ ἐπανακτή-
ση τὴν πρωτέρα του αἴγλη με-
ταξὺ τῶν ἄλλων ἐθνῶν, διότι ὁ
ἑλληνικὸς λαὸς εἶναι λαὸς περι-
ούσιος τοῦ Θεοῦ καὶ οὐδέποτε θὰ
ἐκλείψη ἡ «καλὴ ζύμη» τοῦ πα-
τροπαράδοτου σέβας τῶν ἠθικῶν
ἀξιῶν ὅπου θὰ «ζυμώση» ὅλον τὸ
φύραμα κάθε ἑλληνικῆς ψυχῆς
ὅπου εὔχομαι ὁλοψύχως. Ἀμήν.
Γένοιτο.
κοράνιο ποὺ τοῦ προσφέρ-
θηκε ὡς δῶρο ἀπὸ τοῦς
μουφτῆδες.
53
 ΠΑΝΑΓΙΑ ΖΕΡΜΠΙΤΣΑ
ρικὴ ἐπιγραφή, κτίστηκε τὸ 1639.
Τὸ μοναστήρι ἀκμάζει ἀπὸ τὸ 1639
έως τὸ 1770 καὶ μπαίνει σὲ κρίσιμη
περίοδο κατὰ τοὺς διωγμοὺς καὶ τὶς
σφαγὲς ποὺ ἀκολούθησαν τὰ Ὀρλω-
φικά. Ὅπως καὶ ἄλλα μοναστήρια,
λεηλατήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἀλβανοὺς
καὶ ἀφοῦ διασκορπίστηκαν οἱ μονα-
χοὶ καὶ τὰ κειμήλιά της, πυρπολή-
θηκε. Ἀλλὰ καὶ ὅταν ἀποχώρησαν
οἱ Ἀλβανοί, προβλήματα συνέχισαν
νὰ δημιουργοῦν καὶ οἱ Βαρδουνιώ-
τες ποὺ κατοικοῦσαν στὴν περιοχή.
Ἡ μονὴ συμμετεῖχε στὸν ἀπελευθε-
ρωτικὸ ἀγῶνα τοῦ 1821 μὲ τὸν ἠρω-
ικὸ μοναχὸ Γαβριὴλ Ζερμπιτσιώτη,
ὁ οποίος πήρε τὸ όνομά του ἀπὸ τὴ
μονή. Μετὰ τὴν πυρπόληση τοῦ μο-
ναστηριοῦ ἀπὸ τοὺς Αἰγύπτιους τοῦ
Ἰμπραὴμ τὸ 1826 ὁ ἡγούμενος Γρη-
γόριος καὶ ἐπτὰ μοναχοὶ ἐπισκεύ-
Ι. ΜΟΝΗ ΖΕΡΜΠΙΤΣΗΣ
Ἡ μονὴ βρίσκεται πάνω σὲ ἕνα ασαν μερικοὺς χώρους καὶ ἔτσι ἡ
ἀπὸ τὰ ἀνατολικὰ προβούνια τοῦ μονὴ κατάφερε νὰ στεγάσει τὸ πε-
Ταϋγέτου, σὲ 500 μέτρα ὑψόμετρο ριφερόμενο σχολείο καὶ νὰ περιθάλ-
καὶ ἀπέχει 19 χλμ. ἀπὸ τὴ Σπάρτη. ψει τὰ ὀρφανά. Ἀπὸ τὸ 1828 καὶ μετὰ
Ἡ ὀνομασία «Ζερμπίτσα» εἶναι πι- λειτουργεῖ ὡς ἵδρυμα περίθαλψης μὲ
σημαντικὴ προσφορά, ἀκόμη καὶ γιὰ
θανὸν σλαβικὸ τοπωνύμιο καὶ ἑρ-
παιδιὰ ποὺ ἔρχονται ἀπὸ τὴν Αἴγινα.
μηνεύεται «Μετόχιον». Ἀνήκει στὸ
Μετὰ τὴν Ἐπανάσταση συνεχίστηκε
δημοτικὸ διαμέρισμα τῶν Καμινίων.
χωρὶς διακοπὴ ἡ μοναστικὴ παράδο-
Σ᾽ αὐτὴ εὔκολα πηγαίνει κανείς, δι-
ασχίζοντας τὴν ἐθνικὴ ὁδὸ Σπάρτης ση. Ἡ μονὴ μὲ ὑπουργικὴ ἀπόφαση
– Γυθείου καὶ παίρνοντας, στὸ 11ο ἔχει χαρακτηριστεῖ ἱστορικὸ διατη-
χλμ, τὸ δρόμο δεξιὰ διανύoντας συ- ρητέο μνημεῖο. Κατὰ τὴν περίοδο
τῆς γερμανικῆς κατοχῆς, τὸ 1941,
νολικὰ μία διαδρομὴ εἴκοσι χιλιομέ-
ὑπέστη φοβερὸ βομβαρδισμό.
τρων (Σπάρτη – Ξηροκάμπι – Καμί-
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ζερμπίτσης ἀνήκει
νια – Ζερμπίτσα). Ἡ μονὴ ἑορτάζει
στὸ λεγόμενο ἁγιορείτικο ἢ ἀθωνί-
στὶς 23 Αὐγούστου τὴν Ἀπόδοση τῆς
Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ὁπότε τε- τικο τύπο μὲ βυζαντινὴ καταγωγὴ
καὶ χαρακτηριστικὰ μικρογραφίας
λεῖται λιτάνευση τῆς θαυματουργῆς
πόλης. Διατηρεῖ δέ, πολλὰ ἀπὸ τὰ
εἰκόνας, ἡ ὁποία, κατὰ τὴν παράδο-
χαρακτηριστικὰ τῆς παραδοσιακῆς
ση, εἶναι τοῦ 17ου αἰῶνα.
μοναστηριακῆς ἀρχιτεκτονικῆς καὶ
Ἡ μονή, σύμφωνα μὲ τὴν κτητο-
ὀρθώνεται μὲ ἕνα ἤρεμο μεγαλείο
54
ἀνάμεσα ἀπὸ κυπαρίσσια, βελανι-
διές, μαμουκαλιὲς καὶ ἐλαιόδεντρα.
Ὁ ναὸς εἶναι σταυροειδὴς καὶ τὸ
ἐσωτερικό του χωρίζεται σὲ τρία κλί-
τη ἀπὸ τέσσερις πεσσούς. Σύμφωνα
μὲ τὴν ἐπιγραφή, ἠ ὁποία εὑρίσκε-
ται στὸ ὑπέρθυρο τῆς Βασιλικῆς Πύ-
λης τοῦ ἐσωτερικοῦ τοῦ Ἱεροῦ Καθο-
λικοῦ, ἡ Ἱερὰ Σταυροπηγιακὴ Μονὴ
ἀνεγέρθηκε τὸ 1639 καὶ ἁγιογραφή-
θηκε τὸ ἔτος 1669. Οἱ τοιχογραφίες
εἶναι τεχνοτροπίας μεταβυζαντινῆς.
Σύμφωνα μὲ ἱστορικὰ στοιχεία,
τὰ ὁποία βασίζονται στὴ χρονολό-
γηση λειψάνων παλαιῶν κτισμά-
των, μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε
ὅτι στὴν ἴδια γεωγραφικὴ θέση, προ-
ϋπῆρχε εἰδωλολατρικὸς ναὸς τοῦ
3ου π.Χ. αἰῶνος. Μάλιστα στὸ Μου-
σείο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, φυλάσσονται
εὑρήματα αὐτῆς τῆς ἐποχῆς.
Κατὰ τὸ ἔτος 1968 ἱδρύθηκε τὸ
Μουσεῖο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς μὲ κει-
μήλια, ποὺ δίδουν ἀμυδρὴ εἰκόνα
τοῦ μεγέθους τῆς δόξης της. Τῶν
ἄλλων ἀξιόλογων κειμηλίων προε-
ξάρχουν ὁ χρυσοκέντητος Ἐπιτάφι-
ος τοῦ ἔτους 1538, ὁ ὁποῖος φέρεται
ἀφιερωμένος στὴ Σεβάσμια Μονὴ
τῆς Παναχράντου Θεομήτορος καὶ
ἡ χρυσοκέντητος Εἰκόνα – Λάβαρο
τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου τοῦ
ἔτους 1707.
Σημειωτέον, τὸ 1922 ὁ Ἅγιος Πα-
τὴρ Ματθαῖος ὡς Ἱερομόναχος
ἤλεγξε τὸν ἐκκλησιαστικῶς παρά-
νομο γάμο τοῦ Βασιλέως Γεωργίου
Β μὲ τὴν Πριγκίπισσα τῆς Ρουμα-
νίας Ἐλισάβετ. Ὁ ἐν λόγῳ ἔλεγχος
εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τὴν ἐξορία τοῦ
Ἁγίου Πατρὸς στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ζερ-
μπίτσης Σπάρτης ἕως τὶς ἀρχὲς Φε-
βρουαρίου 1923. Στὴν διάρκεια τῆς
ἐξορίας τοῦ ὁ Ἅγιος Πατὴρ Ματ-
θαῖος χρησιμοποίησε τὴν ἱστορικὴ
Μονὴ σὰν κέντρο τῆς ἱεραποστολῆς
τοῦ στὴν Πελοπόννησο.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΙΚΟΝΟΣ
Κάποιος ἄρχοντας ἀπὸ τὴν Κων-
σταντινούπολη, ὁ ὁποῖος ὀνομα-
ζόταν Ἐμμανουήλ, ἦταν φυγὰς σὲ
κάποιο κρησφύγετο τοῦ Ταϋγέτου.
Ἀπὸ ἐκεί, ὁ Μεγαλοπρεπέστατος,
ὅπως χαρακτηρίζεται στὴ ἐπιγρα-
φή, ἔβλεπε κάθε νύχτα δέσμη φωτὸς
στὸ χώρο ὅπου σήμερα εὑρίσκεται
ὁ Ἱερὸς Ναός. Ἡ ἀγαθὴ τοῦ διάθε-
ση νὰ ἐρευνήσει γιὰ τὴν πηγὴ τοῦ
παράδοξου φωτὸς τὸν ὁδήγησε νὰ
ἐπισκεφθεῖ πολλὲς φορὲς τὴν τοπο-
θεσία αὐτή, εὑρίσκοντας ὅμως μόνο
θάμνους.
Κάποια φορὰ μάλιστα, ἐνῶ εὑρι-
σκόταν στὸ χώρο ὅπου ἔβλεπε τὸ
φώς, συνάντησε ἕναν κυνηγό, ὁ
ὁποῖος τὸν συμβούλευσε νὰ ἀνακοι-
νώσει τὸ μυστηριῶδες θέαμα στὸν
Ἐπίσκοπο Φάριδος, ὁ ὁποῖος τὴν
ἐποχὴ ἐκείνη εἶχε τὴν ἔδρα του στὸ
Ξηροκάμπιον.
Ὁ Ἐπίσκοπος γνώριζε ἐκ παραδό-
σεως ὅτι κατὰ τὸν 12ον αἰῶνα ὑπῆρ-
χε ἐκεί, στὸ ἴδιο σημεῖο τοῦ Ταϋγέτου,
Μοναστήρι τῆς Κυρᾶς Παναγιᾶς. Ἡ
πληροφορία δέ, περὶ ἐμφανίσεως
τοῦ φωτὸς ἀπὸ τὸν ἐντιμότατον ἄρ-
χοντα Ἐμμανουήλ, τὸν ὁδήγησε σὲ
ἔρευνα. Γιὰ τὸ σκοπὸ αὐτὸ ὀργανώ-
νει λιτανευτικὴ πομπὴ καὶ ἔρχεται
μὲ ἀρκετοὺς χριστιανοὺς στὸ συγκε-
55

κριμένο σημείο, ὅπου, ἔπειτα ἀπὸ
δέηση καὶ ἁγιασμό, προσφέρει τὴν
ευλογία τῆς ἀνασκαφῆς.
Πράγματι! Μετὰ ἀπὸ προσπά-
θεια τριήμερον, ἡ ἁγία Εἰκόνα τῆς
Παναγίας μας, ὡς Βρεφοκρατού-
σης, εὑρέθηκε μέσα σὲ ξεροπήγαδο
καὶ στὴ θέση τοῦ σημερινοῦ Ναοῦ.
Παρὰ τὴ φθορὰ δέ, στὸ ξύλο τῆς
Ἁγίας Εἰκόνας καὶ τὴν ἐξασθένηση
τῶν χαρακτηριστικῶν τῶν Ἁγίων
Προσώπων, τὸ πάνσεπτο βλέμμα
τῆς Θεομήτορος διατηρεῖται πολὺ
ζωντανὸ μέχρι καὶ σήμερα.
Μετὰ ἀπὸ τὸ θαῦμα τοῦτο
ἐμπνεύσθηκαν δύο εὐλαβεῖς χω-
ρικοὶ καὶ ἀποδέχθηκαν τὸ μοναχι-
κὸ κάλεσμα. Συνάμα δήλωσαν ὅτι
ἐπιθυμοῦν νὰ παραμείνουν ἐκεὶ ὡς
Μοναχοί. Οἱ πρῶτοι αὐτοὶ Μοναχοί,
πραγματοποιῶντας ἔρανο, ἔκτισαν
σὲ πρώτη φάση προσκυνητάρι γιὰ
τὴν εὑρεθεῖσα Ἁγία Εἰκόνα. Ὁ δὲ
ἄρχοντας Ἐμμανουήλ, ἐπανῆλθε
στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἀπέ-
στειλε ἰκανὸ χρηματικὸ ποσὸ γιὰ νὰ
κτισθεῖ ὁ περικαλλὴς Βυζαντινὸς
56
Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ´. Ταχὺ προκατάλαβε
Ὁ ἔνσαρκος ἄγγελος, τῶν Προφητῶν ἡ κρηπίς, ὁ δεύτερος Πρόδρομος
τῆς παρουσίας Χριστοῦ, Ἠλίας ὁ ἔνδοξος, ἄνωθεν καταπέμψας, Ἐλισαίῳ
τὴν χάριν, νόσους ἀποδιώκει, καὶ λεπροὺς καθαρίζει·
διὸ καὶ τοῖς τιμῶσιν αὐτὸν βρύει ἰάματα.
Ναὸς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου,
ὅπως ἔχει σήμερα, ἐκπληρώνοντας
τοιουτοτρόπως τὸ θαῦμα του.
Ἡ θαυματουργὸς κτητορικὴ
Εἰκόνα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου,
τῆς Κυρίας Ζερμπίτσης, εἶναι ἐνθρο-
νισμένη στὸ ἀριστερὸ προσκυνητά-
ρι τοῦ κυρίως Ναοῦ καὶ εὑρίσκεται
ἐντὸς ξύλινου κιβωτίου, πλαισιωμέ-
νη ἀπὸ ἀργυρὴ ἐπένδυση.
Eἶναι πάρα πολλὲς οἱ θαυμαστὲς
ἐπεμβάσεις τῆς Γλυκειᾶς μας Πα-
ναγιᾶς, τῆς Θεομάννας, πρὸς τὶς
ψυχὲς ἐκεῖνες, ποὺ θερμὰ τὴν ἐπι-
καλέσθηκαν ἐντὸς του περιβόλου
τῆς Ἱερᾶς Μάνδρας της καὶ ἐνώπιον
τῆς Ἐφεστίου, θαυματουργοῦ Ἁγί-
ας Εἰκόνας της, τῆς Κυρίας Ζερμπί-
τσης καὶ ἐξαιρέτως κατὰ τὴν ἡμέρα
τῆς λαμπρῆς πανηγύρεώς της, τὴν
23ην Αὐγούστου.
«Ἔχοντες Εἰκόνα Σου τὴ σεπτή,
Ζερμπίτσα Παναγία, ὡς προπύρ- Κοντάκιον  Ἦχος β´ Αὐτόμελον
γιο ὀχυρό, προσφεύγουμε ταύτη, ἐν Προφῆτα καὶ προόπτα τῶν μεγαλουργιῶν τοῦ Θεοῦ, Ἠλία μεγαλώνυμε, ὁ
πάσῃ περιστάσει καὶ ἐπηρειῶν Βε- τῷ φθέγματί σου στήσας τὰ ὑδατόρρυτα νέφη, πρέσβευε ὑπὲρ ἡμῶν, πρὸς
λίαρ ἀπολυτρούμεθα». (Μεγαλυνά-
τὸν μόνον φιλάνθρωπον.
ριον Παναγίας Ζερμπίτσης).
57
 Γ. Βαρoυφάκης, Ὑπουργὸς Οἰκονοµικῶν: «Θὰ ἤθελα νὰ ὑπάρχει µία
Κάρτα Πολίτη, ποὺ νὰ εἶναι smart card, µὲ τσιπάκι µέσα, ὅπως ἔχεις τὶς
χρεωστικὲς κάρτες ἀπὸ τὶς τράπεζες, νὰ εἶναι τοῦ Κράτους, νὰ τὴ λει-
τουργεῖ γενικὰ στὸ ∆ηµόσιο, ὡς ἂν θέλεις καὶ Ταυτότητα τοῦ Πολίτη, µὲ
αὐτὴ τὴν Κάρτα νὰ ἔχεις πρόσβαση στὸ ΕΣΥ, σὲ ὁποιαδήποτε Ὑπηρεσία
τοῦ ∆ηµοσίου καὶ παράλληλα οἱ οἰκογένειες, τὰ ἄτοµα τὰ ὁποῖα κρίνεται
ὅτι βρίσκονται κάτω ἀπὸ τὸ ὅριο τῆς φτώχειας, αὐτὴ ἡ κάρτα νὰ ἔχει µία
πίστωση ἐπάνω, ἡ ὁποία νὰ ἀνανεώνεται ἑβδομαδιαία, καὶ µ’ αὐτὴ τὴ
Κάρτα νὰ µπορεῖ στὸ Super Market νὰ τὴ χρησιµοποιεῖ µὲ ἀξιοπρέπεια,
χωρὶς νὰ στήνεται στὴν οὐρά, χωρὶς νὰ πηγαίνει σὲ εἰδικὰ Κοινωνικὰ Πα-
ντοπωλεῖα. Αὐτὸ εἶναι τὸ ὅραµά µου», Τηλεόραση ANT1, 27/2/2015 [1]
«Πρωϊνό ΑΝΤ1 TV», 09:30-27/2//2015, Συνέντευξη στόν Γιῶργο Παπαδάκη https://www.
youtube.com/ watch?v=fvGiGDR0-Hc

Σύµφωνα µὲ δηµοσίευµα τῆς ἐφημερίδας τὸ ΒΗΜΑ 27/04/2015, “ἀνα-

φορικὰ µὲ τὴν κάρτα τοῦ πολίτη ὁ ἀναπληρωτὴς ὑπουργὸς Ἐσωτερικῶν
καὶ ∆ιοικητικῆς Ἀνασυγκρότησης κ. Γιῶργος Κατρούγκαλος, κατὰ τὴν
ἐνηµέρωση τῶν δηµοσιογράφων, δήλωσε ὅτι “ἡ κάρτα τοῦ πολίτη γιὰ τὸ
σύνολο τῶν πολιτῶν θὰ εἰσαχθεῖ ὅταν θὰ ὑπάρξει ἡ τεχνικὴ δυνατότητα
γιὰ τὴν ἐφαρµογή της.”
Σχέση Ελέγχου φοροφυγάδων καὶ καρτοσυστήµατος
Ἡ ἠλεκτρονικὴ φυλακὴ ἔχει καὶ ἐναλλακτικοὺς τρόπους µὲ τοὺς ὁποίους
µπορεῖ νὰ χτισθεῖ. Ἕνας ἐξ αὐτῶν εἶναι ἡ «χρήση χρεωστικῆς/Πιστωτι-
κῆς Κάρτας γιὰ συναλλαγὲς ἄνω τῶν 70 εὐρὼ» ἢ ἀλλιῶς «Κάρτα Συναλ-
λαγῶν» ποὺ ἐξαγγέλθηκε ὡς ἕνα µέτρο ποὺ θὰ ἐνταχθεῖ στὴ συµφωνία
µὲ τοὺς «ἑταίρους καὶ δανειστές».
Ἀλλά:
Χωρὶς ἔλεγχο καὶ ἐποπτεία ἀπὸ κλιµάκια ἐφοριακῶν ὑπαλλήλων δὲν
µπορεῖ νὰ λειτουργήσει τὸ «Σύστηµα» (δηλ. ἡ χρήση χρεωστικῆς / πι-
στωτικῆς κάρτας γιὰ συναλλαγὲς ἄνω τῶν 70€).

58 59
Ἐὰν ὅµως ὑπάρξει ἔλεγχος καὶ ἐποπτεία καὶ κόβονται ἀποδείξεις, τότε χωρὶς τὰ ἔξοδα δηµιουργίας, διαχείρι-
∆ΕΝ χρειάζεται αὐτὸ τὸ «Σύστηµα». Ὁ ἔλεγχος κι ὄχι τὸ “Σύστηµα” θὰ σης καὶ λειτουργίας µίας Κάρτας καὶ
πιάσει τὴν φοροδιαφυγή! Ἁπλούστερα δηλαδή, δὲν εἶναι τὸ «Σύστηµα» τῶν ὑποστηρικτικῶν της συστηµάτων!
ποὺ θὰ φέρει τὸν ἔλεγχο, οὔτε γιὰ νὰ γίνει ὁ ἔλεγχος προϋποθέτει ἀνα- 3. TO CHIP OR NOT TO CHIP?
γκαῖα τὸ «Σύστηµα». Ὁ ἔλεγχος πρέπει νὰ ὑπάρχει ἀνεξάρτητα µὲ τὸ ἐὰν Ἡ Κάρτα στὴν ἀρχική της µορφὴ µπο-
ὑπάρχει τέτοιο «Σύστηµα». Ἐὰν ὅµως ὑπάρχει ἔλεγχος, τότε δὲν ὑπάρχει ρεῖ νὰ ἔχει, ἢ µπορεῖ νὰ μὴν ἔχει τσι-
ἀνάγκη γιὰ ἕνα τέτοιο «Σύστηµα»!!! πάκι. Τὸ σίγουρο εἶναι ὅτι ὁ σχεδια-
1. ΠΟΙΟΣ ΤΟ ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΠΡΩΤΟΣ; σμὸς εἶναι στὸ τέλος νὰ ἔχει. Ἄλλωστε
Ἡ Κάρτα τοῦ Πολίτη, τόσο κατ’ ὄνοµα ὅσο καὶ σὲ περιεχόµενο δὲν εἶναι ἐὰν δὲν ἔχει, τότε δὲν ὑπάρχει λόγος
ὅραµα τοῦ κου Βαρουφάκη. Ἀποτελεῖ ἐξαγγελία καὶ ὅραµα τοῦ Γεωργίου νὰ ἀλλάξουμε τὶς Ταυτότητες ποὺ ἤδη
Παπανδρέου καὶ τοῦ Γιάννη Ραγκούση [2]. Ὁ κος Βαρουφάκης ἀποτελεῖ ἔχουµε. Τόση φασαρία γιὰ νὰ δώ-
τὴν ἀπόδειξη ὅτι τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος, ὅταν θέλει, µπορεῖ νὰ ἔχει καὶ συ- σουµε τὶς χάρτινες µὲ µαλακὸ περιτύ-
νέπεια καὶ συνέχεια. ∆υστυχῶς ἡ συνέπεια καὶ ἡ συνέχεια ἐπιδεικνύονται λιγμα πλαστικοῦ ταυτότητές µας, γιὰ
σὲ ἐλάχιστα ζητήµατα καὶ δή, ὅσον ἀφορᾶ στὴν περίπτωσή µας, σὲ προ- νὰ ἀποκτήσουμε καινούριες µὲ σκλη-
βληµατικὸ ζήτηµα. ρὸ πλαστικό;
[2] ∆ΕΘ καὶ ΒΗΜΑ 4. ΟΛΗ ΜΟΥ Η ΖΩΗ ΣΕ ΜΙΑ
Α) Γιῶργος Παπανδρέου στή ∆ιεθνῆ ἔκθεση Θεσσαλονίκης 11/9/2010. https://www.youtube.
com/watch?v=51e7qFkj8v4 ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Β) «Κάρτα τοῦ Πολίτη» προωθοῦν τά ἁρµόδια ὑπουργεῖα – ΤΟ ΒΗΜΑ http://www.tovima. Η ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ;
gr/society/ article/?aid=327110 ∆ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 21/04/2010 16:27 Τὸ τσιπάκι µπορεῖ νὰ ἔχει µέσα του λίγα
2. ΤΟΝ ΦΤΩΧΟ ΤΟΝ ΤΑΙΖΕΙΣ ΜΕ ΜΙΑ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΚΑΡΤΑ ἢ πολλὰ δεδοµένα. Κάθε φορὰ ποὺ ἡ
Ή ΜΕ ΦΑΓΗΤΟ; Κάρτα θὰ µπαίνει σὲ µία ὑποδοχή, ἢ
Ὅσον ἀφορᾶ τοὺς φτωχοὺς καὶ τὴ δυνατότητα πρόσβασής τους στὶς πα- θὰ περνιέται πάνω ἀπὸ κάποιο µηχά-
ροχὲς ποὺ ἐξαγγέλλονται, αὐτὸ δὲν εἶναι θέµα ταχύτητας, χρόνου, ἀλλὰ νηµα ἀνάγνωσης, δηλ. κάθε φορὰ ποὺ
θέµα κριτηρίων. Τὰ κριτήρια ποὺ ἡ κυβέρνηση θὰ ὁρίσει καὶ θὰ ἰσχύουν θὰ χρησιµοποιεῖται, θὰ ἐπικοινωνεῖ µὲ µία ἢ περισσότερες βάσεις δεδοµέ-
γιὰ νὰ χαρακτηρισθεῖ κάποιος «κάτω ἀπὸ τὸ ὅριο τῆς φτώχειας», µπο- νων οἱ ὁποῖες θὰ περιέχουν τὰ ὑπόλοιπα στοιχεῖα τῶν πολιτῶν, δηλ. ὅσα
ροῦν ἄνετα νὰ ἐφαρµοσθοῦν πάνω στὰ στοιχεῖα ποὺ διαθέτει τὸ taxis, ἔτσι δὲν θὰ ἔχει ἡ κάρτα ἐπάνω της.
ὥστε νὰ χαρακτηρισθοῦν ὡς δικαιοῦχοι. Κατόπιν ἀντιγράφοντας/ἐπεκτεί- Κάτι ἀνάλογο γίνεται καὶ σήµερα µὲ διαφορετικὸ ὅµως τρόπο: Μὲ τοὺς κω-
νοντας/ τροποποιῶντας κάποια ἐφαρµογὴ τοῦ taxis ποὺ ἤδη ὑπάρχει καὶ δικούς του ὁ πολίτης µπαίνει στὸ taxisnet, βλέπει τὸ e-mail τῆς ἐργασίας
λειτουργεῖ ἀποτελεσµατικὰ ἐδῶ καὶ µερικὰ χρόνια π.χ. τὴν ἐφαρµογὴ γιὰ του ἀπὸ τὸ σπίτι του, µπορεῖ νὰ δεῖ τὸν τραπεζικό του λογαριασµό, κ.λπ..
τὸ ἐπίδοµα θέρµανσης, ἢ τοῦ ἐπιδόµατος τέκνων, µποροῦν νὰ πιστω- Ἀναζητᾶ ὁ πολίτης τὰ στοιχεῖα ποὺ χρειάζεται χρησιμοποιῶντας διαφορε-
θοῦν οἱ τραπεζικοί τους λογαριασµοὶ τικοὺς κωδικοὺς γιὰ διαφορετικές, µὴ διασυνδεδεµένες βάσεις δεδοµένων.
µὲ τὸ χρηµατικὸ ποσὸ ποὺ θὰ δικαιοῦ- Ἡ ἐξυπηρέτησή του εἶναι ἱκανοποιητικὴ µὲ αὐτὸν τὸν τρόπο.
νται. Ἔτσι χρησιµοποιώντας κάποιος Πόση λοιπὸν παραπάνω εὐκολία προσφέρει ἡ Κάρτα, ἔτσι ὥστε µὲ τὴ
τὴν τραπεζική του κάρτα ἢ τὰ µετρητὰ χρήση της νὰ παραβλέψει κάποιος τὸν κίνδυνο τοῦ ἑνὸς κωδικοῦ, τῆς
τοῦ λογαριασµοῦ του, µπορεῖ νὰ προ- ΜΙΑΣ Βάσης ∆εδοµένων;
βεῖ στὶς ἀγορὲς ποὺ ἐπιθυµεῖ, χωρὶς 5. ΓΙΑΤΙ ΠΟΛΛΕΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΙΑ ΒΑΣΗ ∆Ε∆ΟΜΕΝΩΝ;
νὰ στιγµατίζεται ὡς φτωχός, χωρὶς συνεχίζεται στὸ ἑπόµενο τεύχος.
νὰ προσβάλλεται ἡ ἀξιοπρέπειά του.
Τόσο ἁπλά, τόσο ἀποτελεσµατικὰ καὶ

60 61
 ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Τῇ 28ῃ Ἰουλίου ἐπα-
νηγύρισε ἡ Ἱερὰ Μονὴ
Ἁγίας Εἰρήνης Χρυσο-
βαλάντου εἰς Λαμίαν.
Τῇ 26ῃ Ἰουλίου ἐπανηγύρισεν τὸ Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον Τῆς πανηγυρικῆς Θείας
Ἁγίας Παρασκευῆς εἰς Τάχι Θήβων. Τῆς πανηγυρικῆς Θείας Λειτουργίας προεξῆρχε
Λειτουργίας προεξῆρχε ὁ Σεβ/τος Μητροπολίτης Θηβῶν ὁ Σεβ/τος Μητροπολίτης
καὶ Λεβαδείας κ. Χρυσόστομος, βοηθούμενος ὑπὸ τοῦ Ἱερ/ Φθιώτιδος κ. Ἰγνάτιος
χου π. Χρυσοστόμου καθὼς καὶ τοῦ Ἱερ/νου π. Ἀθανασίου. βοηθούμενος ὑπὸ τῶν
Παν/των Ἱερ/χων π. Αὐ-
γουστίνου, π. Εὐθυμίου,
π. Βησσαρίωνος καὶ τοῦ
Ἱερ/νου π. Ἀθανασίου.

Τῇ αὐτῇ ἡμέρα ἐπανηγύρισεν ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίας Παρασκευῆς εἰς Μύτικα Χαλκί-
δος. Κατ᾽ αὐτὴν συνελλειτούργησαν οἱ Σεβασμιώτατοι Μητροπολῖτες Μεσσηνίας
κ. Ἰάκωβος καὶ Ἀττικῆς κ. Κοσμᾶς, βοηθούμενοι ὑπὸ τοῦ Παν/του Ἱερομονάχου π.
Εὐθυμίου. Τοὺς ὕμνους ἀπέδωσεν ὁ καλλικέλαδος χορὸς τῶν μοναζουσῶν. Ὁ Σεβ/
τος Ἀττικῆς κ. Κοσμᾶς κήρυξε τὸν θείο λόγο διὰ τὴν θαυμαστὴ ζωήν, τὸ ἔργον καὶ
τὸ μαρτύριον τῆς Ἁγίας. Ἐπικεντρώθηκε στὴν πιστότητα τῆς ἁγίας ζωῆς τῆς Παρθε-
νομάρτυρος σύμφωνα μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου, παρότι ἦτο νέα κοπέλα.
Συνέκρινε τὸν βίον της μὲ τὴν σύγχρονον ἐποχὴν καὶ τόνισε τὴν σημασία τῆς μί-
μησης τῆς ζωῆς τῆς Ἁγίας ποὺ ἀποτελεῖ καὶ πραγματικὴ τιμὴ εἰς τὴν μνήμην της. Ἡ
βίωση τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου εἰς τὴν ζωὴν τῶν Ὀρθοδόξων οἰκογενειῶν ἀποτελεῖ
ἀνάχωμα στὴν πνευματικὴ ἐξαθλίωση τῆς σύγχρονης ἐποχῆς, ἐπικίνδυνη κυρίως
γιὰ τοὺς νέους μας. Μετὰ τὸ πέρας τοῦ Ἀρχιερατικοῦ Συλλείτουργου ἀκολούθησε
ἡ λιτανεία τῆς ἱερᾶς εἰκόνας. Οἱ πιστοὶ ἐφιλοξενήθησαν πλουσιοπαρόχως ἀπὸ τὴν
Ἀδελφότητα καὶ ἐπέστρεψαν πνευματικὰ ἐνισχυμένοι εἰς τὰ ἴδια.
ΟΝΟΜΑΣΤΗΡΙΑ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ
Τῇ 24ῃ τοῦ μηνὸς Αὐγούστου μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος καὶ Ἰσαποστόλου
Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ἑόρτασε τὰ σεπτά του ὀνομαστήρια ὁ Σεβασμιώτατος Μητρο-
πολίτης Γ.Ο.Χ. Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος κ. Κοσμᾶς εἰς τὸν Ἱερὸ Μητροπολιτικὸ Ναὸ
Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου Μάνδρας Ἀττικῆς. Τελέσθηκε Ἀρχι-
ερατικὴ Θεία Λειτουργία εἰς τὴν ὁποίαν προεξῆρχε ὁ ἄγων τὰ ὀνομαστήρια Ἱεράρ-
χης, συμπαραστατούμενος ὑπὸ τῶν Σεβ/των Μητροπολιτῶν: Θηβῶν καὶ Λεβαδείας
κ. Χρυσοστόμου, Προέδρου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, καὶ Μεσσηνίας κ. Ἰακώβου βοηθού-
μενων ὑπὸ τῶν Παν/των Ἱερ/χων π. Αὐγουστίνου, π. Βησσαρίωνος, π. Χρυσοστόμου
καὶ τοῦ Ἱερ/νου π. Ἀθανασίου. Ἀκολούθησε ἡ παράθεση τραπέζης διὰ τὸν Κλήρο καὶ
διὰ τὸν κλήρον καὶ διὰ τοὺς πιστούς, ποὺ προσῆλθαν γιὰ νὰ τιμήσουν τὸν ἑορτάζο-
ντα Ποιμενάρχη τους κ. Κοσμᾶ καὶ νὰ εὐχηθοῦν: Εἰς Πολλὰ Ἔτη Δέσποτα!

62 63
 Τῇ 27ῃ τοῦ ἰδίου μηνός, λαμπρῶς ἐπανηγύρισεν ὁ ἐνοριακὸς Ναὸς τοῦ Νεοφανοῦς Τῇ αὐτῇ ἡμέρα μεγαλοπρεπῶς ἑόρτασε, ὁ Καθεδρικὸς Ἱερὸς Ναὸς τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιε-
Ἁγίου Φανουρίου τῶν Γ.Ο.Χ. Καστοριᾶς εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Μεσοποταμίας. Τελέστη- πισκοπῆς Ἀθηνῶν εἰς Ρούφ. Τῆς πανηγυρικῆς Θείας Λειτουργίας προεξῆρχε ὁ Σεβ/τος
κε Ἀρχιερατικὸ Συλλείτουργο τῶν Σεβ/των Μητροπολιτῶν Φθιώτιδος κ. Ἰγνατίου καὶ Μητροπολίτης Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος κ. Κοσμᾶς βοηθούμενος ὑπὸ τῶν Παν/των Ἱερ/
Μεσσηνίας κ. Ἰακώβου, βοηθουμένων χων π. Αὐγουστίνου καὶ π. Χρυσοστόμου καθὼς καὶ τοῦ Ἱερ/νου π. Ἀθανασίου.
ὑπὸ τοῦ πολιοῦ ἐφημέριου τοῦ Ναοῦ
Ἱερ/χου π. Θεοφύλακτου. Προσῆλθε
πλῆθος πιστῶν ἀπὸ τὴν ἀκριτικὴ Δυτικὴ
Μακεδονία.

Τῇ 29ῃ Αὐγούστου, ἡμέρα τῆς Ἀποτομὴ τῆς Τιμίας Κεφαλῆς τοῦ Ἁγίου Προ-
φήτου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου, ἑορτάστηκε μὲ λαμπρότητα καὶ κατάνυξη εἰς τὸ μονα-
στήρι τῆς Κορώνης, ἡ συμπλήρωση 100 ἐτῶν ἀπὸ τὴν ἵδρυσή του (1918 - 2018).
Τη Δευτέρα ἐτελέσθη ἡ ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου ἑσπερινοῦ, μετὰ κτιτορικοῦ μνη-
μοσύνου, ἐνὼ ἀκολούθησε λιτάνευση τῆς ἱερᾶς εἰκόνας τοῦ Τιμίου Προδρόμου ἐντὸς
τῆς Μονῆς καὶ ὁμιλία εἰς τὸν αὔλειον χώρον τοῦ Καθολικοῦ της, ὅπου πραγματοποι-
ήθηκε μία ἱστορικὴ ἀναδρομὴ εἰς τὴν δράση καὶ τὴν προσφορᾶ της κατὰ τὸ πέρασμα
τοῦ χρόνου. Την Τρίτην ἐτελέσθη πανηγυρικὴ Θεία
Λειτουργία, προεξάρχοντος τοῦ Σεβ. Μητροπολί-
του Μεσσηνίας κ. Ἰακώβου. Καὶ τὶς δύο ἡμέρες ἡ
ἀδελφότητα παρέθεσε ἐδέσματα καὶ μοναστηρια-
κὸν γεῦμα (τῇ Κυριακῇ) εἰς τοὺς προσκυνητάς.
Ἔτη πολλά! Ὁ Τίμιος Πρόδρομος νὰ σκεπάζει
τὴν Μονήν του καὶ ὅλον τὸν κόσμον.
Τῇ 31ῃ Αὐγούστου, κατὰ τὴν ὁποίαν ἡ Ἐκκλησία μᾶς ἑορτάζει τὴν Κατάθεση τῆς
Ἁγίας Ζώνης τῆς Θεοτόκου, ἑώρτασεν ὁ ὁμώνυμος Ἱερὸς Ναὸς εἰς τὰ Ἀρφαρὰ Μεσ-
σηνίας. Ἱερούργησε ὁ Παν/τος Ἱερομόναχος π. Ἀθανάσιος.

64 65
 Τῇ 8ῃ Σεπτεμβρίου, πανηγύρισε ἡ Ἱερὰ Μονὴ Παναγίας Γαλακτοτροφούσης εἰς Κακορα-
τζιὰν Λευκωσίας Κύπρου. Ἐπανηγύρισε τὸ σεπτὸ Προπύργιον τῆς Αὐτοκεφάλου Γνησίας
Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου κατὰ τὴν ἡμέρα ὅπου ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τὸ Γενέθλιο
τῆς Κυρίας μας Θεοτόκου. Ἡ ἱστορικὴ Ἱερὰ Μονὴ τῆς Παναγίας Γαλακτοτροφούσης εἶναι ἡ
πρώτη Μονὴ ποὺ ἱδρύθηκε, μετὰ τὴν ἑορτολογικὴ Καινοτομία, εἰς τὴν Μεγαλόνησον ἀπὸ
τὸν Μακαριστὸ ἅγιο Ἐπίσκοπο Τριμυθοῦντος κυρὸ Σπυρίδωνα τὸ 1948. Ἔκτοτε τυγχάνει
ἱστορικὸ κέντρο καὶ πνευματικὸ καταφύγιο τῶν Γνησίων Ὀρθοδόξων. Ἡ κυριολεκτικὰ μαρ-
τυρικὴ Μονὴ ἔχει νὰ ἐπιδείξει καὶ Μάρτυρες Μοναχοὺς ποὺ ὑπέστησαν βιαιοπραγίες καὶ
δολοφονίες ἀπὸ τοὺς λεγόμενους «Τουρκοκύπριους» τὸ 1963. Τρεῖς ἐξ αὐτῶν ἐδολοφονήθη-
σαν, μεταξὺ τῶν ὁποίων κι ἕνας 12χρόνος! Ἐφέτος τῆς ἱερᾶς πανηγύρεως προέστη ὁ Σεβ/τος
Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ. Ἰάκωβος καὶ προσῆλθαν πολλοὶ πιστοί.

Τῇ 17ῃ Σεπτεμβρίου ἐπανηγύρισεν ἡ

Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίων Σοφίας, Πίστεως, Ἐλ-
πίδος καὶ Ἀγάπης εἰς νήσον Κάλυμνο.
Ἱερούργησε ὁ Παν/τος Ἱερομόναχος π.
Βησσαρίων.

Τῇ 8ῃ Σεπτεμβρίου ἐπανηγύρισεν ὁ
Ἱερὸς Ναὸς Γενέθλιον τῆς Θεοτόκου
εἰς Μαρκόπουλον Ἀττικῆς. Ἱερούργησε
ὁ Σεβ/τος Μητροπολίτης Ἀττικῆς καὶ
Μεγαρίδος κ. Κοσμᾶς.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ.α´. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Ὡς ἐλαία κατάκαρπος ἀνεβλάστησας, ἐν ταῖς αὐλαῖς τοῦ Κυρίου, Σοφία Μάρτυς σεμνή,
καὶ προσήγαγες Χριστῷ καρπὸν ἠδύτατον, τοὺς τῆς νηδύος σου βλαστούς, δι᾽ ἀγώνων
εὐαγῶν, Ἀγάπην τε καὶ Ἐλπίδα, σὺν τῇ θεόφρονι Πίστει· μεθ᾽ ὧν δυσώπει ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.

66 67
Όρος Θαβώρ