Αράχνη: Μέσα στον ιστό του Μύθου

Posted by The Dark Fae

Η
αράχνη είναι ένα αρχαίο και πολύ δυνατό σύμβολο, που απαντάται σε όλη την υφήλιο και πάντα
προκαλεί ένα εύρος συναισθημάτων στους ανθρώπους: φόβο, αποστροφή, πανικό και ορισμένες
φορές περιέργεια και εκτίμηση. Αυτό το ευρύ φάσμα εντυπώσεων έχει επηρεάσει πολλές εκφάνσεις
του ανθρώπινου πολιτισμού όπως την τέχνη, τη λογοτεχνία, τη μουσική, την αρχιτεκτονική, την
τεχνολογία και φυσικά τους μύθους και τους θρύλους.
Αναμφίβολα ένα αινιγματικό σύμβολο, η αράχνη έχει διαφορετικές σημασίες και σκοπούς σε διάφορες
κουλτούρες. Τα αραχνοειδή και οι ιστοί τους ενσαρκώνουν πολλά χαρακτηριστικά και ερμηνείες,
μεταξύ των οποίων επινοητικότητα, δημιουργία και καταστροφή, πονηριά, απάτη, δόλο,
θυληκότητα, σοφία, πλούτο, υπομονή και θάνατο.

Αράχνη η Υφάντρα
Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, η πρώτη αράχνη γεννήθηκε από την υπεροψία μιας γυναίκας.

Η Αράχνη, κόρη του Ίδμονα από τη Λυδία, ήταν

υφάντρα ξακουστή σε όλο τον κόσμο για την απαράμιλλη τέχνη της και ακόμα και οι Νύμφες και οι
θεοί την επισκέπτονταν για να θαυμάσουν τα λεπτοδουλεμένα έργα της, που απεικόνιζαν τα
μεγαλεία των θεών και τα κατορθώματα των ηρώων. Όλη αυτή η φήμη και η προσοχή οδήγησαν την
Αράχνη σε δηλώσεις υπερηφάνειας και υπεροψίας, λέγοντας οτι τα υφαντά της ήταν ασύγκριτα
καλύτερα σε σχέση με εκείνα της θεάς Αθηνάς και προκαλούσε τη θεά σε αγώνα υφαντικής για να
αποδείξει την ανωτερότητά της.
Η Αθηνά τώρα, που λέγεται ότι δίδαξε στους ανθρώπους τις τέχνες (Αθηνά Εργάνη) μαζί και την
τέχνη της υφαντικής, έμαθε για την αλλαζονεία της Αράχνης και αποφάσισε να εμφανιστεί σ’ εκείνη
με τη μορφή γριάς γυναίκας, ώστε να προσπαθήσει να την συνετίσει. Η Αράχνη, επαναστατώντας
στις συμβουλές της γριάς/Αθηνάς, επανέλαβε με θυμό το προκλητικό κάλεσμα για διαγωνισμό με τη
Θεά. Τότε, η Αθηνά πήρε την πραγματική, θεϊκή της μορφή και δέχτηκε να διαγωνιστεί με την
Αράχνη.

Η Αθηνά ύφανε δύο θέματα στο έργο της: το

κεντρικό θέμα ήταν ο αγώνας της με τον Ποσειδώνα για την προστασία της Αθήνας, ενώ στην
περιφέρεια απεικόνισε τις ιστορίες τεσσάρων θνητών (μία σε κάθε γωνία του υφαντού) που
τιμωρούνται επειδή είχαν διαπράξει ύβρη και είχαν τολμήσει να προκαλέσουν τους θεούς. Η Αράχνη,
στο δικό της υφαντό, διάλεξε να απεικονίσει τους έρωτες των θεών, με μεγάλη ακρίβεια και
λεπτομέρειες που έκαναν το υφαντό να φαίνεται μια ροή ζωντανών εικόνων και σκηνών.
Μόλις η Αθηνά είδε ότι το υφαντό της Αράχνης ήταν πολύ καλύτερο από το δικό της, σε μια έκρηξη
θεϊκής οργής, έσκισε το εργο της Αράχνης και τη χτύπησε στο κεφάλι. Η Αράχνη, με φρίκη
συνειδητοποίησε που την είχε οδηγήσει η ύβρις της και από την ντροπή της κρεμάστηκε. Η θεά
Αθηνά τότε, νιώθοντας ότι η θνητή είχε διδαχτεί από το λάθος της, την μεταμόρφωσε στο γνωστό
έντομο και το σχοινί από το οποίο είχε κρεμαστεί σε ιστό, έτσι ώστε η Αράχνη να συνεχίσει να
υφαίνει τα μεγαλοπρεπή έργα της στους αιώνες.

Δημιουργία και Καταστροφή

Σε πολλούς πολιτισμούς, η αράχνη παρουσιάζεται ως δημιουργός του σύμπαντος και του κόσμου
μας, αλλά και ως παράγοντας καταστροφής.

Στην Βεδική φιλοσοφία της Ινδίας, η αράχνη απεικονίζεται ως αυτή που κρύβει την απόλυτη
πραγματικότητα με πέπλα της ψευδαίσθησης και υπάρχει μια χαλαρή σύνδεση με τη Maya, θεά
των ψευδαισθήσεων. Επίσης, η δημιουργία αλλά και δυνάμει καταστροφή του κόσμου αποτυπώνεται
πολύ όμορφα στην παρακάτω περιγραφή που αφορά στον Brahman:
Όπως μια αράχνη τεντώνει το νήμα, μέσα από το στόμα της, παίζει μαζί του καιπάλι το
καταπίνει, με τον ίδιο τρόπο ο Κύριος δημιουργεί το σύμπαν εκ των έσω, το διατηρεί και το διαλύει
πάλι μέσα στον εαυτό του.
Σύμφωνα με τους αρχαίους Αιγύπτιους, η Neith ήταν η δημιουργός του κόσμου, τον οποίο ύφανε,
και μητέρα του ήλιου, Ra. Το ένα από τα δύο σύμβολα, με τα οποία συνοδέυεται είναι η σαΐτα
(εργαλείο ύφανσης) και έχει συνδεθεί και με νεκρικές τελετές μέσα από την ύφανση των λινών που
χρησιμοποιούσαν για να τυλίγουν τους νεκρούς.

Στη λαογραφία και τις προφορικές παραδόσεις της Δυτικής

Αφρικής και της Καραϊβικής, εξέχουσα θέση κατέχει ο θεός Anansi, ο οποίος περιγράφεται ως
αράχνη που ενίοτε παίρνει και ανθρώπινη μορφή. Ο Anansi είναι το πνεύμα που ενσαρκώνει όλη
τη γνώση των ιστοριών και των παραμυθιών , τα οποία δώρισε στους ανθρώπους. Πατέρας του είναι
ο Θεός Ουρανός, ο Nyame, ο οποίος του ανέθεσε να υφάνει το υλικό από το οποίο θα φτιαχνόταν
ο κόσμος και οι άνθρωποι. Σε άλλους μύθους είναι ο δημιουργός του ήλιου, του φεγγαριού και των
αστεριών. Είναι επίσης ο αγγελιαφόρος, το «κανάλι» ανάμεσα στους ανθρώπους και τους θεούς.
Για τις ιθαγενείς φυλές της Αυστραλίας, ενας κοινός μύθος για τη Δημιουργία είναι ο παρακάτω:

Ο Ιερός Βράχος Dukaladjarrnj των Rembarrnga. Penny Tweedie/Corbis

Η Γριά Αράχνη κάποτε βρήκε ένα όστρακο, το άνοιξε και μπήκε μέσα. Όμως ήταν πολύ
στριμωγμένη εκεί και ήταν πολύ σκοτεινά. Ζήτησε από ένα σαλιγκάρι που περνούσε από εκεί να
ανοίξει λίγο το όστρακο για να είναι πιο άνετα. Το σαλιγκάρι τη βοήθησε. Τότε, η Γριά Αράχνη πήρε
το σαλιγκάρι και το μεταμόρφωσε στο Φεγγάρι για να έχει λίγο φως. Με τη βοήθεια ενός δεύτερου
σαλιγκαριού, έσπρωξε το πάνω μέρος του όστρακου και σηκώνοντάς το, δημιουργήθηκε ο ουρανός.
Με μεγάλο κόπο, η Γριά Αράχνη έσπρωξε και το κάτω μέρος από το όστρακο, ισιώνοντάς το και
έτσι φτιάχτηκε η Μάνα Γη.

Το σύμβολο της αράχνης χρησιμοποιείται από διάφορες φυλές σε τοτέμ, βραχογραφίες αλλά και σε
τελετουργικά και είναι συνδεδεμένη με ιερά αντικείμενα, όπως ο Ιερός Βράχος της φυλής
Rembarrnga.

Πολύ πλούσια μυθολογία με πρωταγωνιστή την αράχνη βρίσκουμε και ανάμεσα στις φύλες
των Ινδιάνων της Αμερικής. Η Γυναίκα Αράχνη ή Γιαγιά Αράχνη εμφανίζεται σε αρκετές φυλές, και
πολλές γνωστές αναφορές και ιστορίες προέρχονται από τους Hopi. Σύμφωνα με τους Hopi, στις
αρχές του χρόνου η Γυναίκα Αράχνη έλεγχε τον κάτω κόσμο, την κατοικία των θεών, ενώ ο θεός του
ήλιου Tawa κυβερνούσε τον ουρανό. Χρησιμοποιώντας μόνο τις σκέψεις τους, δημιούργησαν τη
γημεταξύ των δύο κόσμων. Η Γυναίκα Αράχνη μορφοποίησε τα ζώα από
πηλό, αλλά παρέμειναν άψυχα.Έτσι, η ίδια και ο Tawa άπλωσαν μια μαλακή λευκή κουβέρτα από
πάνω τους, είπαν μερικέςμαγικές λέξεις και τα πλάσματα άρχισαν να κινούνται. Η Γυναίκα
Αράχνη στη συνέχεια δημιούργησετους ανθρώπους, από πηλό. Για να τους φέρει στη
ζωή, τους κράτησε στο στήθος της και, μαζί μετον Tawa, τραγούδησε ένα τραγούδι που τους
έφερε στη ζωή. Χώρισε τα ζώα και τους ανθρώπουςστις ομάδες που κατοικούν στη
γη σήμερα. Έδωσε, επίσης, στους άνδρες και στις γυναίκεςσυγκεκριμένους ρόλους: Οι γυναίκες θα
έπρεπε να προσέχουν το σπίτι και οι άνδρες να προσεύχονται και να κάνουν προσφορές στους
θεούς.

Ονειροπαγίδα φταγμένη από τη φυλή Ojibwe, ~1900

Ένας άλλος πολύ ενδιαφέρων μύθος είναι αυτός που εξιστορεί την προέλευση της ονειροπαγίδας,
από τη φυλή Ojibwe:

Η Γιαγιά Αράχνη πρόσεχε τα παιδιά της και εφόσον ο νυχτερινός αέρας είναι γεμάτος όνειρα,
φρόντιζε να προσέχει τον ύπνο τους ώστε να είναι ήρεμος και χωρίς κακά όνειρα. Όμως οι άνθρωποι
πολλαπλασιάστηκαν και διασκορπίστηκαν σε μεγάλη έκταση που πια δεν ήταν δυνατό για εκείνη να
τους προσέχει όλους. Έτσι, δίδαξε στις γυναίκες πώς να φτιάχνουν ένα φυλαχτό που έμοιαζε με τον
ιστό της, για να προστατεύουν τα παιδιά τους, φιλτράροντας τα όνειρα. Τα κακά όνειρα
παγιδεύονταν στον ιστό ενώ τα καλά περνούσαν ανεμπόδιστα χαρίζοντας ήρεμο ύπνο.

Καλή τύχη
Οι αράχνες, σε αντίθεση με την τρομακτική ήανατριχιαστική φυσική τους
εμφάνιση, δεν απεικονίζονται πάντοτε ως επικίνδυνα πλάσματα ή
καταστροφικά σύμβολα. Σε πολλές παραδόσεις, η αράχνη είναι καλός οιωνός και χείρα βοηθείας.
Ο αρχαίος πολιτισμός της Κίνας τιμά τις αράχνες, καθώς πιστεύεται ότι φέρνουν ευτυχία το πρωί και
πλούτο το βράδυ. Οι αράχνες είναι τυχερά πλάσματα, με το προσωνύμιο χαρούμενα έντομα και
απεικονίζονται πολύ συχνά στην τέχνη αλλά και σε φυλαχτά για καλή τύχη.
Σε κάποιες κουλτούρες, οι αράχνες λειτουργούν ως απο μηχανής θεοί και σώζουν τις ζωές μεγάλων
ηγετών. Στην εβραϊκή Torah, υπάρχει μια ιστορία του Δαβίδ, όπου διώκεται από στρατιώτες που
έχει στείλει ο Βασιλιάς Σαούλ. Όταν ο Δαβίδ κρύφτηκε σε μια σπηλιά, μια αράχνη εμφανίστηκε και
ύφανε έναν τεράστιο ιστό κατά μήκος της εισόδου. Όταν οι στρατιώτες είδαν τη σπηλιά και τη
φραγμένη είσοδο, δεν έκαναν τον κόπο να ψάξουν. Μια παράλληλη ιστορία εμφανίζεται και στη
ζωήτου προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος κρύφτηκε σε μια σπηλιά για να ξεφύγει απ’ τους εχθρούς
του. Ένα γιγαντιαίο δέντρο ξεπήδησε μπροστά από τη σπηλιά και μια αράχνη έφτιαξε έναν
ιστό μεταξύ τουσπηλαίου και του δέντρου, με παρόμοια αποτελέσματα.

Το γεωγλυφικό της αράχνης, Peru

Ανάμεσα στις μυστηριώδεις Γραμμές Nazca στην έρημοτου νοτίου Περού υπάρχουν και
απεικονίσεις ενός γινάντιου αραχνοειδούς. Τα γεωγλυφικά σχηματίζονται από γραμμές και οι εικόνες
ποικίλουν, από γιγαντιαίαπλάσματα μέχρι τα πιο απλά γεωμετρικά σχήματα.
Δημιουργήθηκαν μεταξύ 400 και 650 μ.Χ.. και ένα από τα γεωγλυφικά πλάσματα είναι μια
γιγαντιαία, συμμετρική, οκτάποδη αράχνη. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η αράχνηήταν σύμβολο
γονιμότητας για τη φυλή Nazca καιυπάρχει και η υπόθεση ότι η αράχνη είναι μια
αναπαράσταση του αστερισμού του Ωρίωνα. Η σημασία των γραμμών αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα
για τη διεπιστημονική κοινότητα.
Σκοτεινός κίνδυνος
Παρόλα αυτά, οι αράχνες δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τελείως την τρομακτική τους υπόσταση,
έτσι πολλά παραμύθια προειδοποιούν για τα επικίνδυνα χαρακτηριστικά που συνδέονται με την
αράχνη, όπως είναι ο ιστός-παγίδα, ψέμματα και απάτες, θανατηφόρα δηλητήρια, αθόρυβες
επιθέσεις και ο έρπων τρόμος.

Jorōgumo, The Spider Princess

Από την Άπω Ανατολή και συγκεκριμένα την Ιαπωνία, έρχεται η Πριγκίπισσα Αράχνη, που
είναι μια μυθολογική φιγούρα με την ονομασία Jorōgumo. Κατά το μύθο, όταν μια αράχνη γίνει
400 ετών αποκτά μαγικές δυνάμεις. Η Jorōgumo μεταμορφώνεται σε πολύ όμορφη γυναίκα και
γοητεύει τους πολεμιστές Samurai, εξαπατώντας τους ώστε να την
παντρευτούν. Η Πριγκίπισσα Αράχνη έχει πολλά ονόματα, όπως «νύφη που
δένει» ή«πόρνη αράχνη» και μερικές φορές απεικονίζεται να μεταφέρει ένα μωρό, που στην
πραγματικότητα είναι ο σάκος με τα αυγά της αράχνης.
Ένας άλλος μύθος από την Ιαπωνία, μας λέει για το μυθικό πλάσμα Tsuchigumo, που
μεταφράζεται ως «αράχνες της γης». Ο ήρωας της ιστορίας είναι ο θρυλικός Minamoto no
Raiko. Σύμφωνα με μια παραλλαγή της ιστορίας, ο Minamoto στην αναζήτησή του για ένα
γιγάντιο κρανίο, παραπλανήθηκε και μπήκε σε ένα σπίτι όπου τυλίχτηκε μέσα στην ψευδαίσθηση
που δημιούργησε ένα Tsuchigumo, το οποίο είχε πάρει τη μορφή νεαρού αγοριού. Όμως, ο
Minamoto αντιλήφθηκε ότι κάτι ύποπτο συνέβαινε και έσπασε την ψευδαίσθηση του
Tsuchigumo, χτυπώντας το με το σπαθί του. Τότε μόνο ανακάλυψε ότι στην πραγματικότητα
ήταν τυλιγμένος μέσα σε έναν ιστό αράχνης και ότι το νεαρό αγόρι ήταν μια γιγάντια αράχνη
Tsuchigumo.

Η αράχνη είναι μια πολύ ισχυρή εικόνα που έρχεται μέσα από την αρχαιότητα. Αντανακλά έντονα
μιαδυαδικότητα στο ότι μας τρομάζει όσο και μας συναρπάζει, επιβεβαιώνοντας τη θέση της στον
κόσμο μας ως ένα αξέχαστο σύμβολο. Οι συμβολισμοί είναι πολυποίκιλοι και διακλαδώνονται με
τέτοιο τρόπο, που αναπόφευκτα αλλά τόσο ποιητικά θυμίζουν τον ίδιο τον ιστό της, παγιδεύοντας
την προσοχή μας και υφαίνοντας μονοπάτια που μας ταξιδεύουν μέσα κι έξω από τον εαυτό μας και

την πραγματικότητα μας.

Το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του David Abram, The Spell of the Sensuous,
συνοψίζει πολύ όμορφα και λογοτεχνικά τη γοητεία της αράχνης:

“Από αυτές (τις αράχνες) πρωτοέμαθα για την ευφυία που κρύβεται στη μη ανθρώπινη φύση, για την
ικανότητα που έχει μια εξωτική μορφή συνείδησης να αντηχεί, να ενσταλλάζει μια δόνηση στον ίδιο
της τον εαυτό, που προσωρινά σπάει τους συνηθισμένους τρόπους που έχουμε για να βλέπουμε και
να νιώθουμε, αφήνοντάς μας ανοιχτούς σε έναν κόσμο ζωντανό, ξύπνιο, με επίγνωση. Ηταν από
τέτοια μικρά πλάσματα που οι ασθήσεις μου πρωτοέμαθαν για τους αμέτρητους κόσμους μέσα σε
κόσμους, που στροβιλίζονται στα βάθη αυτού του κόσμου που κατοικούμε όλοι μαζί.
*Η αρχική εικόνα είναι του Gustave Doré και η σκηνή είναι παρμένη από τη Θεία Κωμωδία του
Δάντη, από το δεύτερο βιβλίο Καθαρτήριον (Άσμα ΧΙΙ), όπου ο Δάντης συναντά την Αράχνη.
http://inmythunite.gr/