Geografija - Zemljopis NPP Saobraćajnaškola PDF

KANTON SARAJEVO
Ministarstvo za obrazovanje, nauku i mlade
NASTAVNI PLAN I PROGRAM
S R E D NJ E Š K O L E ZA S T R U Č N O O B R A Z O V A NJ E
IOBUKU
Predmet: Geografija/ Zemljopis
Sarajevo, avgust 2016. godine
0
Na osnovu člana 70. Zakona o organizaciji uprave u Federaciji Bosne i Hercegovine
(„Službene novine Federacije BiH“, broj.35/5), u skladu sa čl. 25 i 26. Zakona o osnovnom
odgoju i obrazovanju („Službene novine Kantona Sarajevo“, broj: 10/04, 21/06, 26/08,
31711, 15/13 i 1/16) i čl. 35. i 36. Zakona o srednjem obrazovanju („Službene novine
Kantona Sarajevo“, broj: 23/10 i 1/16), ministar za obrazovanje, nauku i mlade Kantona
Sarajevo je imenovao Komisiju za izmjenu nastavnih programa za osnovnu i srednju školu
iz predmeta Geografija.
Članovi Komisije za osnovnu (odnosno srednju) školu:
1. mr. sci. Nerminka Hadžić, predsjednik Komisije; JU OŠ „Alija Nametak“

2. mr. sci. Enisa Kulašin, član Komisije; JU OŠ „Ćamil Sijarić“
3. mr. sci. Amela Mujagić, član Komisije; „Sarajevo – koledž“
4. Sead Srna, prof., član Komisije; „Prva bošnjačka gimanzija“
5. Dr. sc. Haris Jahić, član Komisije, PMF, Sarajevo
6. Elmedin Pirić, nastavnik, član Komisije; JU „Zahid Baručija“
0
Sadržaj
1. UVOD.............................................................................................................................................. 1
2. CILJ I ZADACI .................................................................................................................................. 4
3. PROGRAMSKI SADRŽAJI................................................................................................................... 6
3. 1. ŽELJEZNIČKI ŠKOLSKI CENTAR ..................................................................................................6
3. 2 ŽELJEZNIČKI ŠKOLSKI CENTAR ..................................................................................................9
3. 3. SREDNJA ŠKOLA ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE .................................................................12
3. 4. SREDNJA ŠKOLA ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE .................................................................15
3. 5. SREDNJA UGOSTITELJSKO- TURISTIČKA ŠKOLA ......................................................................18
3. 8. SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA ...............................................................................................22
3. 9. SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA – VOGOŠĆA ...........................................................................26
3. 10. SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA – VOGOŠĆA .........................................................................30
3. 11. SREDNJA TRGOVAČKA ŠKOLA ..............................................................................................32
3. 12. SREDNJA ŠKOLA PRIMIJENJENIH UMJETNOSTI .................................................................. 355
3. 13. SREDNJA ŠKOLA ZA TEKSTIL, KOŽU I DIZAJN ........................................................................38
3. 14. SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA ..............................................................................................42
3. 15. GAZI HUSREV- BEGOVA MEDRESA .......................................................................................46
3. 16. GAZI HUSREV -BEGOVA MEDRESA .......................................................................................48
3. 17. GAZI HUSREV- BEGOVA MEDRESA .......................................................................................50
4. DIDAKTIČKO – METODIČKE NAPOMENE ....................................................................................... 52
4. 1. RESURSI ZA REALIZACIJU PROGRAMA...................................................................................52
4. 2. OCJENJIVANJE ........................................................................................................................52
5. PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA...................................................................................... 54
1. UVOD
Već duži period Ministarstvo za obrazovanje nauku i mlade Kantona Sarajevo pokreće pitanje
reformiranja ili izmjene nastavnih planova i programa u srednjim školama Kantona Sarajevo,
a sve sa ciljem poboljšanja kvaliteta nastavnog procesa, trajnog usvajanja znanja i razvijanja
sposobnosti i vještina učenika.
S tim u vezi pojavila se i potreba da se urade izmjene nastavnih programa i iz nastavnog
predmeta Geografija, a prema sadašnjim ili aktuelnim nastavnim planovima za srednje škole
za stručno obrazovanje i obuku.
Budući da su nastavni planovi iz Geografije kroz kratko vremensko razdoblje prošli kroz
dosta promjena i sadržajno i tematski, izvršene su određene programske modifikacije i
promjene koje su sada dovele do određenih usklađivanja sa aktuelnim geografskim
segmentima u društvu, evropskim tokovima i nastavnim temama, te smatramo da su sada
mnogo jasniji i bolje definisani određeni elementi geografskih sadržaja i pomažu učenicima
da ostvare trajnost i aplikativnost svojih znanja i postignuća.
UVODNE NAPOMENE
Radi kvalitetnijeg i svrsishodnijeg (aplikativnog) cilja Geografije kao nastavnog predmeta
izvšene su određene korekcije u Nastavnom programu za srednju školu za stručno
obrazovanje i obuku.
ŽELJEZNIČKI ŠKOLSKI CENTAR

U Željezničkom školskom centru u I razredu su predviđena dva nastavna časa, te je u ovom
segmentu bilo najmanje promjena nastavnog programa i njegovog obima, jer su jasno
definisana i sadržajno predstavljena prirodno-geografska, društveno-geografska i ekonomsko-
geografska područja, koja mogu dalje doprinijeti uzlaznim koncentričnim krugovima
proširivanju i nadovezivanju znanja za II razred kada se izučavaju prirodno – geografski i
društveno – geografski elementi u razvoju saobraćaja.
1
SREDNJA ŠKOLA ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE
U Srednjoj školi za saobraćaj i komunikacije zastupljen je predmet Saobraćajna geografija i
to: u I razredu, smjer: Vozači motornih vozila sa 2 časa sedmično i u II razredu, smjer:
Saobraćajni tehničar, takođe sa 2 časa sedmično. Budući da je saobraćajna geografija stručni
predmet učenici stiću znanja o razvoju, prostornom razmještaju i organizaciji, kao i
zakonitostima funkcionisanja saobraćajnih sistema. Učenici sa geografskog aspekta
objašnjavaju, kartografski uočavaju, determinišu i pokazuju odlike saobraćaja svijeta sa
posebnim akcentom na pojedine vidove saobraćaj u geografskoj i prirodnoj sredini. Povezuju
odlike saobraćaja sa elementima prirodne i geografske sredine, te poznaju elemente
geografskog položaja, saobraćajno- geografskog položaja i svih njegovih povoljnosti u okviru
teritorije Bosne i Hercegovine. Izmjenom nastavnih sadržaja smanjen je obim nastavnih
sadržaja o regijama vanevropskog prostora, a dalo se više prostora izučavanju razvoja
saobraćaja u Bosni i Hercegovini, a čije sadržaje učenici bi trebali poznavati.
SREDNJA UGOSTITELJSKO – TURISTIČKA ŠKOLA

Turistička geografija ima za cilj pružiti znanje o turističkoj geografiji, nova dostignuća na
području turističke geografije i turizma u cjelini, te da učenici uoče potrebu povezanosti
turizma, kulture, ekosistema i okoline. Posebno se ističe značenje prostora odnosno prirodnih
i antropogenih turističkih resursa. Izučava se značaj historijskih, ekonomskih, političkih, socio
- geografskih i drugih promjena na strukturu turističkih kretanja.
SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA

U Srednjoj ekonomskoj školi Geografija je zastupljena u I razredu sa 3 časa sedmično.
Izučavaju se nastavni sadržaji opće i ekonomske geografije. Učenici poznaju, geografski
objašnjavaju, te kartografski i statistički uz primjenu geografskih metoda objašnjavaju pojam
i podjelu ekonomske geografije, te osnovne preduslove za razvoj privrede u svijetu.
Uočavaju razvijene i slabije razvijene države svijeta i specifičnosti među njima, prepoznaju i
trajno operiraju činjenicama vezanim za razvoj privrednih sektora i djelatnosti, te njihovim
odlikama. Ekonomski determinišu osobine i komponente razvijenih i država u razvoju.
SREDNJA TRGOVAČKA ŠKOLA

Nastavnim planom za Srednju trgovačku školu u II razredu su predviđena dva nastavna časa,
te je u ovom segmentu bilo najmanje promjena nastavnog programa i njegovog obima, jer su
jasno definisana i sadržajno predstavljena prirodno-geografska, društveno-geografska i
2
ekonomsko-geografska područja u općoj geografiji. Dalje se u drugom polugodištu prema
fondu časova, izučavaju osnovna prirodno-geografska i društveno-geografska, kao i
privredno-geografska obilježja Bosne i Hercegovine,a čije sadržaje učenici moraju poznavati.
SREDNJA ŠKOLA PRIMJENJENIH UMJETNOSTI

U Srednjoj školi primjenjenih umjetnosti u I razredu predviđena su 2 časa sedmično.
Izučavaju se prirodnogeografske i društvenogeografske odlike Juugoistočne Evrope i Bosne i
Hercegovine. Detaljnijim izučavanjem sadržaja turističke geografije Bosne i Hercegovine
veoma. Jasno se definišu oblasti turističke geografije, prirodnogeografskih i
društvenogeografskih uslova za razvoj turizma u našoj zemlji, te svih odlika turizma uz
primjenu deskriptivnih, kvantitavno- kvalitativnih, kartografskih, statističkih i drugih metoda.
SREDNJA ŠKOLA ZA TEKSTIL, KOŽU I DIZAJN

U Srednjoj školi za tekstil, kožu i dizajn u I razredu predviđena su 2 časa sedmično. Izučavaju
se sadržaji Opće Geografije. Detaljnijim izučavanjem sadržaja turističke geografije Bosne i
Hercegovine veoma jasno se definišu oblasti turističke geografije, prirodnogeografskih i
društvenogeografskih uslova za razvoj turizma u našoj zemlji, te svih odlika turizma uz
primjenu deskriptivnih, kvantitavno- kvalitativnih, kartografskih, statističkih i drugih metoda.
SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA

Nastavnim planom za Srednju medicinsku školu u II razredu su predviđena dva nastavna časa,
te je u ovom segmentu bilo najmanje promjena nastavnog programa i njegovog obima, jer su
jasno definisana i sadržajno predstavljena prirodnogeografska, društvenogeografska i
ekonomsko-geografska područja koja su prilagođena strukovnom zanimanju.
3
2. CILJ I ZADACI
CILJ
Geografija je nauka koja se bavi izučavanjem prirodnogeografskih i društvenogeografskih

odlika geografskog prostora i traži uzajamni odnos između njih čime obezbjeđuje formiranje,
razumijevanje i stvaranje jasne i cjelovite slike svijeta. Na taj način geografska znanja
obezbjeđuju planiranje funkcionalne i optimalne prostorne organizacije, te upravljanje
prostorom u skladu sa održivim razvojem.
Cilj nastavnog predmeta Geografije je da učenici steknu kompleksno znaje o Zemlji, faktore
koji je oblikuju i na nju stalno utiču: prirodnu osnovu i društvene faktore. Kroz nastavne
sadržaje učenici trebaju upoznati geografska obilježja savremenog svijeta, te uočiti potrebu
saradnje i međusobne solidarnosti. Posebno je važno da učenici upoznaju i zavole domovinu
Bosnu i Hercegovinu.
ZADACI
- da učenici steknu znanja iz opće geografije, regionalne geografije svijeta,

geografije Bosne i Hercegovine, turističke i ekonomske geografije,
- da učenici shvate međusobnu povezanost prirodnogeografskih i društveno
geografskih pojava i procesa,
- da se kod učenika razvije racionalan odnos prema sredini s ciljem njenog održivog
razvoja,
- osposobiti učenike za korištenje različitih izvora znanja,
- sticanje sposobnosti uočavanja, formuliranja, analiziranja i rješavanja problema,
- razvijanje logičkog i apstraktnog mišljenje i kritičkog stava u mišljenju,
- ovladavanje informacijsko-komunikacijskim tehnologijama,
- sticanje znanja o prirodnim resursima, njihovoj ograničenosti i održivosti
korištenja,
4
- razvijanje svijesti o značaju kulture, potrebe da se podstiče njen razvoj, kao i
potrebe da se sačuva kulturna baština,
- sticanje osnovnih znanja o procesima i proizvodima različitih tehnologija
(čovjekovog rada),
- razvijanje humanosti, iskrenosti, patriotizma i drugih etičkih vrijednosti pojedinca,
- uspostavljanje osobnih i kulturnih veza među ljudima, nezavisno od njihovog
spola, rase, religijske pripadnosti ili osobnih uvjerenja, razvijanje radoznalosti i
samostalnosti,
- razvijati svijest o vlastitom znanju i sposobnostima i daljoj profesionalnoj
orijentaciji, razvijanje svijesti o važnosti brige o zdravlju,
- njegovanje nacionalnog i kulturnog identiteta,
- razvijanje sposobnosti učenja, istraživanja i kritičkog mišljenja,
- upoznavanje vrijednosti vlastitog kulturnog naslijeđa i povezivanje sa drugim
kulturama i tradicijama.
5
3. PROGRAMSKI SADRŽAJI
3. 1. ŽELJEZNIČKI ŠKOLSKI CENTAR
PROGRAMSKI SADRŽAJI IZ GEOGRAFIJE
I RAZRED
2 časa sedmično – 70 časova godišnje
PROGRAMSKE TEME FOND SATI

UVOD U GEOGRAFIJU 3
ZEMLJA U SUNČEVOM SISTEMU I SVEMIRU 14
ORIJENTACIJA NA ZEMLJI 4
PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE POVRŠINE 7
GEOGRAFSKI OMOTAČ - SASTAV, STRUKTURA I 2
DINAMIKA
LITOSFERA 12
ATMOSFERA 7
HIDROSFERA 7
PEDOSFERA 2
BIOSFERA 3
STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI 9
UKUPNO 70
PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKE CJELINE I TEME
Pojam, predmet, podjela, zadaci Učenici objašnjavaju pojam nastavnog
UVOD U GEOGRAFIJU geografije Historijski razvoj geografije - predmeta geografija, znaju podjelu
3 (2+1) antička geografija, srednjovjekovna geografije, geografske discipline i njihove
geografija, velika geografska otkrića, objekte i predmete izučavanja, poznaju i
geografija novog vijeka, savremena geografski determinišu osnovne zadatke
geografija geografije i elemente kartografije, te
raspoznaju i objašnjavaju pojmove
prirodna i geografska sredina.
Svemir – najnoviji rezultati istraživanja Učenici znaju definisati osnovne pojmove
svemira o Svemiru i navode primjere, razlikuju
Sunce i Sunčev sistem svemirska tijela;opisuju Sunčev sistem i
Zemlja u svemiru i Sunčevom sistemu objašnjavaju položaj Zemlje u Sunčevom
ZEMLJA U SUNČEVOM Rotacija Zemlje. Smjena dana i noći. sistemu;
SISTEMU I SVEMIRU Revolucija Zemlje. Nejednaka dužina povezuju i objašnjavaju uzroke i posljedice
dana i noći. Smjena godišnjih doba. kretanja Zemlje;prepoznaju dimenzije i
14 (8+6) Toplotni pojasevi. oblik Zemlje;razlikuju i imenuju različite
Oblik i veličina Zemlje kalendare; izračunavaju razlike u pojasnim
Vrijeme i računanje vremena. vremenima.
ORIJENTACIJA NA ZEMLJI Koordinatni sistem horizonta. Učenici znaju metode orijentacije na
4 (2+2) Geografski koordinatni sistem. horizontu; geografskoj mreži, određuje
Ortodroma i loksodroma apsolutni položaj tačaka na površini
Zemlje; ortodromu i loksodromu.
Predstavljanje Zemlje: globus i karta Učenici znaju da objasne i primijene
KARTOGRAFSKO Planovi, karte, razmjera, deformacije na osnovne pojmove i orijentacije na
PREDSTAVLJANJE kartama geografskoj karti i u prostoru, znaju
ZEMLJINE POVRŠINE Kartografske projekcije upotrebljavati kartu i atlas u
7 ( 4+3) Sadržaj geografske karte svakodnevnom životu;definišu osnovne
Izrada karata kartografske pojmove, razlikuju i
Korištenje geografskih i topografskih objašnjavaju elemente karte; GIS u
karata savremnoj geografskoj nauci.
Geografski Informacioni Sistem - GIS
6
Geografski omotač - sastav, struktura, Učenici sa geografskog aspekta se
GEOGRAFSKI OMOTAČ zakoni i zakonomjernosti u geografskom upoznaju sa pojmom geosfera,
2 (1+1) omotaču geografskog omotača, podjele geografskog
omotača i njegovim granicama, važnosti
geografskog omotača i geosfera za život na
Zemlji,osnovnim elementima i povezanosti
geokomponenti, geokompleksa i geosfera i
njihovim zakonomjernostima
funkcionisanja, geografski objašnjavaju,
raspoznaju i razumiju, te katografski
determinišu osnovne pojmove i činjenice o
litosferi,atmosferi, hidrosferi, biosferi i
pedosferi, te svim njihovim geografskim
aspektima.
Struktura Zemljine kore i njen sastav Imenuju i na crtežu obilježavaju
Geološka prošlost Zemljine kore unutrašnju građu Zemlje;analiziraju građu
Reljef Zemlje – podjela i nastanak Zemlje i sastav litosfere;uz pomoć crteža i
LITOSFERA Endogeni procesi i oblici fotografija imenuju i analiziraju osnovne
12 (7+5) Vulkanizam i njegove posljedice endogene i egzogene procese i oblike;
Seizmizam i njegove posljedice povezuju geološka razdoblja i orogeneze i
Planetarni oblici reljefa navode primjere reljefnih cjelina za
Egzogeni procesi i oblici pojedina geološka razdoblja i orogeneze;
Fluvijalni procesi i oblici definišu endogene pokrete te objašnjavaju
Abrazijski procesi i oblici njihove uzroke, posljedice i navode
Eolski procesi i oblici. primjere;povezuju djelovanje egzogenih
Glacijalni procesi i oblici. sila i nastanak različitih tipova reljefa i
Kraški procesi i oblici reljefnih oblika;povezuju uticaj reljefa na
stanovništvo i njegove aktivnosti
Sastav, struktura i podjela Učenici znaju objasniti klimatske faktore i
Sunčeva radijacija klimatske elemente;prepoznaju na karti
Temperatura zraka, tla i vertikalna primjere pojedinih tipova i oblika reljefa i
promjena temperature zraka tipova klima;na temelju datih podataka
ATMOSFERA Zračni pritisak i vjetrovi izračununavaju klimatske elemente,
7 (4+3) Zračne mase i fronte analiziraju dijagrame, npr. klimatske
Vlažnost zraka, oblačnost i padavine dijagrame, sinoptičke karte.
Vrijeme i klima. Klimatski činioci i
modifikatori
Pojasno – zonalna klasifikacija klimata
na Zemlji
Zagađenje atmosfere, globalno
zagrijavanje atmosfere, kisele kiše.
Vode na Zemlji – svjetski okean: Učenici znaju definisati pojmove vezane za
podjela i reljef podmorja svjetsko more; svojstva i kretanja morske
HIDROSFERA Osnovna hemijska i fizička svojstva vode; uz pomoć geografske karte
7 (4+3) morske vode pokazuje i imenuje okeane, najvažnija
Kretanje morske vode mora, morske struje, morske
Kopnene vode – podzemne vode prolaze;osnovna fizička i hemijska
Tekuće vode svojstva i dinamičke procese u Svjetskom
Jezera, močvare, bare i led na Zemlji okeanu ; razlikuju vode na kopnu i njihova
Značaj voda obilježja; navode najveće onečišćivače
Ugroženost voda mora i predlažu mjere za zaštitu mora;
objašnjavaju značaj voda na kopnu i
njihova obilježja i navode primjere iz
svijeta.
Tlo – faktori nastanka, podjela i Učenici analiziraju geografsku
PEDOSFERA geografska rasprostranjenost rasprostranjenost tala; uticaj čovjeka na tlo
2 (1+1) Osnovni problemi pedosfere na primjerima.
Živi svijet na Zemlji i podjela Učenici znaju smjenu vegetacije na
BIOSFERA Biogeografske oblasti na Zemlji Zemlji; uticaj prirodnih faktora na rast i
3 (2+1) razvoj vegetacije na Zemlji; pojasno –
7
zonalnom rasporedu flore i akvatičnim
životnim zajednicama; analiziraju uticaj
čovjeka na bioraznolikost na primjerima iz
svijeta koristeći se geografskom kartom.
Razmještaj stanovništva na Zemlji Učenici objašnjavaju pojam stanovništvo,
Promjene broja stanovnika na Zemlji – teritorij, regija, oblast, poznaju broj i
STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI uzroci i posljedice. promjene broja stanovnika na Zemlji kroz
9 (5+4) Prirodno kretanje stanovništva. određene historijske periode, poznaju
Teorija demografske tranzicije i osnovne uslove ili faktore naseljenosti i
populaciona politika pojmove ekumene, anekumene i
Strukture stanovništva subekumene, raspoznaju toplotne pojase i
Migracije stanovništva razmještaj stanovništva prema njima,
Savremene ekonomske migracije geografski objašnjavaju, determinišu i
Demografski faktori – kriterij za kartografski raspoznaju osnovne kriterije
utvrđivanje kavlitete življenja razmještaja stanovništva prema
kontinentima, klimatskim ili toplotnim
pojasevima, nadmorskoj visini, Starom i
Novom svijetu, Zemljinim poluloptama,
osnovnim strukturama stanovništva na
Zemlji, spolnoj strukturi, starosnoj,
osnovnim odlikama polno-dobne piramide
i njenog razumijevanja, geografski
determinišu i objašnjavaju pojmove vezane
za rasnu, religijsku, jezičku, obrazovnu,
ekonomsku i etničku strukturu
stanovništva na Zemlji, trajno usvajaju
znanja o prirodnom i mehaničkom kretanju
broja stanovnika na Zemlji, osnovnim
obrascima demografskih izračunavanja
stopa nataliteta, mortaliteta i prirodnog
priraštaja, te odlikama emigracije i
imigracije, kao i svim segmentima
vezanim za pojam naseljenosti.Učenici
uočavaju, raspoznaju i razumiju osnovne
pojmove i činjenice vezane za
stanovništvo; znaju kriterije za utvrđivanje
kvalitete življenja.
8
3. 2 ŽELJEZNIČKI ŠKOLSKI CENTAR
II RAZRED
2 ČASA SEDMIČNO 70 ČASOVA GODIŠNJE

UVOD 4
UTICAJ PRIRODNO – GEOGRAFSKIH ELEMENATA KAO FAKTORA 10
RAZVOJA SAOBRAĆAJA
UTICAJ DRUŠTVENO – GEOGRAFSKIH ELEMENATA KAO FAKTOR 8
RAZVOJA SAOBRAĆAJA
KARTOGRAFSKO PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE POVRŠINE 8
PRIRODNO – GEOGRAFSKE I DRUŠTVENO – GEOGRAFSKE ODLIKE 12
POJEDINIH REGIJA SVIJETA
INTERKONTINENTALNI SAOBRAĆAJ 3
PRIRODNO – GEOGRAFSKI I DRUŠTVENO – GEOGRAFSKI ELEMENTI KAO 15
FAKTOR RAZVOJA SAOBRAĆAJA U BIH
SAOBRAĆAJ BOSNE I HERCEGOVINE 10
UKUPNO 70

UVOD Historijsko-geografski razvoj saobraćaja Učenici znaju historijsko –
4 (3+1) geografski razvoj saobraćaja
Prirodno-geografski elementi kao faktor
UTICAJ PRIRODNO – razvoja saobraćaja-reljef Učenici znaju uticaj prirodno –
GEOGRAFSKIH ELEMENATA Prirodno-geografski elementi kao faktor geografskih elemenata kao faktor
KAO FAKTOR RAZVOJA razvoja saobraćaja- hidrosfera razvoja saobraćaja: reljefa, voda,
SAOBRAĆAJA Prirodnogeografski elementi kao faktor razvoja biogeografskih elemenata,
saobraćaja –biosfera atmosfere, sastav, strukturu, zakone
10 (7+3) Prirodno-geografski elementi kao faktor i zakonomjernosti u geografskom
razvoja saobraćaja – atmosfera omotaču i navodi primjere.
Pojam geografske sredine , zakoni i
zakonomjernosti geografskog omotača
Društveno-geografski elementi kao faktor Učenici znaju uticaj društveno –
UTICAJ DRUŠTVENO – razvoja saobraćaja – ljudsko društvo kao faktor geografskih elemenata kao faktor
GEOGRAFSKIH ELEMENATA razvoja saobraćaja razvoja saobraćaja; kvantitativna i
KAO FAKTORA RAZVOJA Kvantitativna i kvalitativna obilježja kvalitativna obilježja stanovništva;
SAOBRAĆAJA stanovništva tipove naselja kao odraz gustine
8 (5+3) Tipovi naselja –odraz gustine naseljenosti na naseljenosti na razvoj pojedinih
razvoj pojedinih saobraćajnih grana grana saobraćaja; privredu i
Privreda privredne djelatnosti; faktore
razvoja prvrede.
KARTOGRAFSKO Predstavljanje Zemljine površine – kartografija Učenici znaju da objasne i
PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE Osnovni elementi i predstavljanje objekata na primijene osnovne pojmove i
POVRŠINE geografskoj karti orijentacije na geografskoj karti i u
Kartografski znaci –mreža, gustina, dužina prostoru, znaju upotrebljavati kartu
8 (5+3) Orjentacija na terenu pomoću geografske karte, i atlas u svakodnevnom
izračunavanje udaljenosti, autokarte životu;definišu osnovne
kartografske pojmove, razlikuju i
objašnjavaju elemente karte.
Prirodno-geografske i društveno – geografske Učenici uz pomoć geografske karte
odlike Evrope pojašnjavaju geografski položaj
Regionalno- geografske i sobraćajne odlike Evrope i njegove posljedice, uticaj
Zapadne Evrope geografskog položaja na njenu
Regionalne i saobraćajne odlike Srednje razvijenost; prirodno-geografske i
Evrope društveno – geografske odlike
9
Regionalne i saobraćajne odlike Južne Evrope Evrope; regionalne i saobraćajne
PRIRODNO – GEOGRAFSKE I Regionalne i saobraćajne odlike Jugoistočne odlike: Zapadne, Srednje, Južne,
DRUŠTVENO – GEOGRAFSKE Evrope Jugoistočne Evrope, Rusije i
ODLIKE POJEDINIH REGIJA Regionalne i saobraćajne odlike Rusije i Istočne Evrope; uz pomoć
SVIJETA Istočne Evrope geografske karte pojašnjavaju
Prirodno-geografske odlike Azije osnovne prirodne i društvene odlike
12 (8+4) Društveno-geografske odlike Azije Azije, Afrike, Sjeverne, Srednje,
Regionalne i saobraćajne odlike Jugozapadne i Južne Amerike, Australije i
Južne Azije Okeanije, te regionalne i
Regionalne i saobraćajne odlike Istočne i saobraćajne odlike navedenih
Jugoistočne Azije regija.
Prirodno-geografske i društveno – geografske
osobenosti Afrike
Regionalne i saobraćajne odlike Sjeverne,
Zapadne i Južne Afrike
Regionalne i saobraćajne odlike Sjeverne
Amerike
Regionalne i saobraćajne odlike Srednje i Južne
Amerike
Regionalne i saobraćajne odlike Australije i
Okeanije
INTERKONTINENTALNI Interkontinentalni saobraćaj Učenici znaju o značaju
SAOBRAĆAJ interkontinentalnog saobraćaja.
3 (2+1)
PRIRODNO – GEOGRAFSKI I Historijsko-geografski i teritorijalni razvoj, Učenici geografski objašnjavaju,
DRUŠTVENO – GEOGRAFSKI geografski položaj Bosne i Hercegovine razumiju i kartografski determinišu
ELEMENTI KAO FAKTORI Prirodno-geografske odlike Bosne i sve elemente geografskog položaja
RAZVOJA SAOBRAĆAJA U Hercegovine teritorije Bosne i Hercegovine, njen
BOSNI I HERCEGOVINI Društvenogeografske odlike Bosne i opći geografski i astronomsko-
Hercegovine matematički položaj, saobraćajno-
15 (9+6) geografski položaj, uočavaju i
Prirodni i privredni potencijali Bosne i
objašnjavaju geografski položaj
Hercegovine Bosne i Hercegovine na
Regionalne i saobraćajne odlike Peripanonske Balkanskom poluotoku i susretu
BiH geografskih regija, ekonomsko-
Regionalne i saobraćajne odlike Planinsko- geografskih odlika tih regija i
kotlinske BiH značaju izuzetno povoljnog
Regionalne i saobraćajne odlike Niske geografskog položaja na ekonomski
Hercegovine razvoj i mogućnosti ekonomskog
razvoja prostora Bosne i
Hercegovine; učenici znaju
objasniti i kartografski
determinisati veličinu, granice i
vrste granica Bosne i Hercegovine,
te promjenu granica kroz određene
historijske periode.
Učenici raspoznaju, objašnjavaju,
geografski uočavaju i determinišu
osnovne vrste, tipove i oblike
reljefa u Bosni i Hercegovini sa
posebnim osvrtom na kraške forme
i oblike reljefa, kartografski
predstavljaju reljefne cjeline i
objašnjavaju njihov geološki razvoj
i bogatstvo rudama koje je osnova
za razvoj pojedinih vrsta privrednih
djelatnosti, odnosno cjelokupnog
privrednog razvoja Bosne i
Hercegovine; raspoznaju reljefne
morfostrukture, hipsometrijska
10
obilježja teritorije naše zemlje, te ih
znaju kartografski uočavati i
predstavljati; poznaju, razumiju i
objašnjavaju osnovne odlike
stanovništva, popisnim periodima,
promjenama broja stanovnika kroz
određene historijske periode,
objašnjavaju i trajno operiraju
činjenicama vezanim za broj i
promjenu broja stanovnika;
uočavaju, raspoznaju i objašnjavaju
pojam privrede; privrednog
tranzicijskog položaja i razvoja
naše zemlje; uočavaju prirodna
bogatstva za razvoj privrede (rude,
plodno tlo, vode, reljef i povoljnost
klimatskih elemenata), objašnjavaju
uticaj historijskog razvoja,
tehničko-tehnoloških uslova i
kapitala na razvoj privrede; jasno i
trajno operiraju činjenicama
vezanim za privredni razvoj i
regionalno-geografski objašnjavaju
razvoj i značaj pojedinih sektora
privrede u granicama Bosne i
Hercegovine, ali i globalno; znaju
regionalne i saobraćajne odlike:
Peripanonske, Planinsko-kotlinske
i Niske Hercegovine.
SAOBRAĆAJ BOSNE I Saobraćaj BiH – grane saobraćaja i njihova Učenici objašnjavaju, razumiju i
HERCEGOVINE unutrašnja povezanost kartografski determinišu unutrašnje
Željeznički saobraćaj BiH - .razvoj, glavne i međunarodne linije željezničkog
10 (6+4) unutrašnje i međunarodne linije. Željeznički sobraćaja;razvoj, kategorizaciju ,
saobraćaj BiH i njegov značaj u prometu robe i karakteristike i mrežu cestovnog
putnika , čvorišta saobraćaja; glavne pravce
Osnovni problemi i perspektive razvoja cestovnog saobraćaja i njegov
željezničkog saobraćaja BiH značaj u prevozu putnika i robe;
Cestovni saobraćaj BiH – razvoj , značaj i ulogu vodenog i vazdušnog
kategorizacija , karakteristike , mreža saobraćaja; organizaciju i vidove
Glavni pravci cestovnog saobraćaja BiH – gradskog saobraćaja.
unutrašnji i međunarodni
Značaj cestovnog saobraćaja u prevozu putnika
i robe ,veze sa drugim vidovima
Vodeni saobraćaj BiH – riječni , jezerski ,
pomorski
Uloga vodenog saobraćaja u unutrašnjem i
međunarodnom prevozu
Vazdušni saobraćaj – unutrašnji i vanjski ,
aerodromi
Gradski saobraćaj BiH – organizacija i vidovi
11
3. 3. SREDNJA ŠKOLA ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE
PROGRAMSKI SADRŽAJI IZ SAOBRAĆAJNE GEOGRAFIJE
SMJER: VOZAČI MOTORNIH VOZILA
I RAZRED

UVOD 4
RAZVOJA SAOBRAĆAJA
RAZVOJA SAOBRAĆAJA
PRIRODNO – GEOGRAFSKI I DRUŠTVENO – GEOGRAFSKI ELEMENTI 15
KAO FAKTOR RAZVOJA SAOBRAĆAJA U BIH
UKUPNO 70

UVOD Historijsko-geografski razvoj saobraćaja Učenici znaju historijsko – geografski
4 (3+1) razvoj saobraćaja
Prirodno-geografski elementi kao faktor
UTICAJ PRIRODNO – razvoja saobraćaja-reljef Učenici znaju uticaj prirodno –
GEOGRAFSKIH ELEMENATA Prirodno-geografski elementi kao faktor geografskih elemenata kao faktor
KAO FAKTOR RAZVOJA razvoja saobraćaja- hidrosfera razvoja saobraćaja: reljefa, voda,
SAOBRAĆAJA Prirodnogeografski elementi kao faktor biogeografskih elemenata, atmosfere.
razvoja saobraćaja –biosfera sastav, strukturu, zakone i
10 (7+3) Prirodno-geografski elementi kao faktor zakonomjernosti u geografskom
razvoja saobraćaja – atmosfera omotaču i navodi primjere.
UTICAJ DRUŠTVENO – razvoja saobraćaja – ljudsko društvo kao geografskih elemenata kao faktor
GEOGRAFSKIH ELEMENATA faktor razvoja saobraćaja razvoja saobraćaja. Kvantitativna i
KAO FAKTORA RAZVOJA Kvantitativna i kvalitativna obilježja kvalitativna obilježja stanovništva.
SAOBRAĆAJA stanovništva Tipove naselja kao odraz gustine
Tipovi naselja –odraz gustine naseljenosti na naseljenosti na razvoj pojedinih grana
8 (5+3) razvoj pojedinih saobraćajnih grana saobraćaja.
Privreda
KARTOGRAFSKO Predstavljanje Zemljine površine – Učenici znaju da objasne i primijene

PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE kartografija osnovne pojmove i orijentacije na
POVRŠINE Osnovni elementi i predstavljanje objekata na geografskoj karti i u prostoru, te
geografskoj karti znaju upotrebljavati kartu i atlas u
8 (5+3) Kartografski znaci –mreža, gustina, dužina svakodnevnom životu;
Orjentacija na terenu pomoću geografske definisati osnovne kartografske
karte , izračunavanje udaljenosti, autokarte pojmove, razlikovati i objasniti
elemente karte.
Prirodno-geografske i društveno – geografske Učenici uz pomoć geografske karte
odlike Evrope pojašnjavaju geografski položaj Evrope
Regionalno- geografske i sobraćajne odlike i njegove posljedice, uticaj
Zapadne Evrope geografskog položaja na njenu
Regionalne i sobraćajne odlike Srednje razvijenost; prirodno-geografske i
12
Evrope društveno – geografske odlike Evrope.
Regionalne i saobraćajne odlike Južne Evrope Regionalne i saobraćajne odlike:
PRIRODNO – GEOGRAFSKE I Regionalne i saobraćajne odlike Jugoistočne Zapadne, Srednje, Južne, Jugoistočne
DRUŠTVENO – GEOGRAFSKE Evrope Evrope, Rusije i Istočne Evrope.
ODLIKE POJEDINIH REGIJA Regionalne i saobraćajne odlike Rusije i Učenici uz pomoć geografske karte
SVIJETA Istočne Evrope pojašnjavaju osnovne prirodne i
Prirodno-geografske odlike Azije društvene odlike Azije, Afrike,
12 (8+4) Društveno-geografske odlike Azije Sjeverne, Srednje, Južne Amerike,
Regionalne i saobraćajne odlike Jugozapadne Australije i Okeanije, te regionalne i
i Južne Azije saobraćajne odlike navedenih regija
Regionalne i saobraćajne odlike Istočne i
Jugoistočne Azije
Prirodno-geografske i društveno – geografske
osobenosti Afrike
Regionalne i saobraćajne odlike Sjeverne,
Zapadne i Južne Afrike
Amerike
Regionalne i saobraćajne odlike Srednje i
Južne Amerike
Regionalne i saobraćajne odlike Australije i
Okeanije
3 (2+1)
DRUŠTVENO – GEOGRAFSKI geografski položaj Bosne i Hercegovine razumiju i kartografski determinišu sve
ELEMENTI KAO FAKTORI Prirodno-geografske odlike Bosne i elemente geografskog položaja
15 (9+6) Prirodni i privredni potencijali Bosne i geografski položaj, uočavaju i
Hercegovine objašnjavaju geografski položaj Bosne
Regionalne i saobraćajne odlike Peripanonske i Hercegovine na Balkanskom
BiH poluotoku i susretu geografskih regija,
Regionalne i saobraćajne odlike Planinsko- ekonomsko-geografskih odlika tih
kotlinske BiH regija i značaju izuzetno povoljnog
Regionalne i saobraćajne odlike Niske geografskog položaja na ekonomski
Hercegovine razvoj i mogućnosti ekonomskog
razvoja prostora Bosne i Hercegovine;
učenici znaju objasniti i kartografski
determinisati veličinu, granice i vrste
granica Bosne i Hercegovine, te
promjenu granica kroz određene
Učenici poznaju, razumiju i
stanovništva Bosne i Hercegovine,
popisnim periodima na prostoru Bosne
i Hercegovine.
Učenici uočavaju, raspoznaju i
objašnjavaju pojam privrede Bosne i
Hercegovine, privrednog tranzicijskog
položaja i razvoja naše zemlje;
uočavaju prirodna bogatstva za razvoj
privrede Bosne i Hercegovine (rude,
uticaj historijskog razvoja, tehničko-
tehnoloških uslova i kapitala na razvoj
13
privrede. Učenici jasno i trajno
operiraju činjenicama vezanim za
privredni razvoj Bosne i Hercegovine i
regionalno- geografski objašnjavaju
Hercegovine, ali i globalno; učenici
znaju regionalne i saobraćajne odlike:
Peripanonske, Planinsko-kotlinske i
Niske Hercegovine.
SAOBRAĆAJ BOSNE I Saobraćaj BiH – grane saobraćaja i njihova Učenici objašnjavaju, razumiju i
HERCEGOVINE unutrašnja povezanost kartografski determinišu unutrašnje i
Željeznički saobraćaj BiH - razvoj, glavne međunarodne linije željezničkog
10 (6+4) unutrašnje i međunarodne linije. Željeznički sobraćaja; razvoj, kategorizaciju,
saobraćaj BiH i njegov značaj u prometu robe karakteristike i mrežu cestovnog
i putnika , čvorišta saobraćaja; glavne pravce cestovnog
Osnovni problemi i perspektive razvoja saobraćaja i njegov značaj u prevozu
željezničkog saobraćaja BiH putnika i robe; značaj i ulogu vodenog
Cestovni saobraćaj BiH – razvoj, i vazdušnog saobraćaja; organizaciju i
kategorizacija , karakteristike , mreža vidove gradskog saobraćaja.
Glavni pravci cestovnog saobraćaja BiH –
Značaj cestovnog saobraćaja u prevozu
putnika i robe ,veze sa drugim vidovima
pomorski
aerodromi
Gradski saobraćaj BiH – organizacija i vidovi
14
3. 4. SREDNJA ŠKOLA ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE
PROGRAMSKI SADRŽAJI IZ SAOBRAĆAJNE GEOGRAFIJE
SMJER: SAOBRAĆAJNI TEHNIČAR
II RAZRED

UVOD 4
RAZVOJA SAOBRAĆAJA
RAZVOJA SAOBRAĆAJA
PRIRODNO – GEOGRAFSKI I DRUŠTVENO – GEOGRAFSKI 15
ELEMENTI KAO FAKTOR RAZVOJA SAOBRAĆAJA U BIH
UKUPNO 70

UVOD Historijsko-geografski razvoj saobraćaja Učenici znaju historijsko –
4 (3+1) geografski razvoj saobraćaja
Prirodno-geografski elementi kao faktor Učenici znaju uticaj prirodno –
UTICAJ PRIRODNO – razvoja saobraćaja-reljef geografskih elemenata kao faktor
GEOGRAFSKIH ELEMENATA Prirodno-geografski elementi kao faktor razvoja saobraćaja: reljefa, voda,
KAO FAKTOR RAZVOJA razvoja saobraćaja- hidrosfera biogeografskih elemenata,
SAOBRAĆAJA Prirodno-geografski elementi kao faktor atmosfere. sastav, strukturu, zakone
razvoja saobraćaja –biosfera i zakonomjernosti u geografskom
10 (7+3) Prirodno-geografski elementi kao faktor omotaču i navodi primjere.
razvoja saobraćaja – atmosfera
UTICAJ DRUŠTVENO – razvoja saobraćaja – ljudsko društvo kao geografskih elemenata kao faktor
GEOGRAFSKIH ELEMENATA faktor razvoja saobraćaja razvoja saobraćaja; kvantitativna i
KAO FAKTORA RAZVOJA Kvantitativna i kvalitativna obilježja kvalitativna obilježja stanovništva;
SAOBRAĆAJA stanovništva tipove naselja kao odraz gustine
Tipovi naselja –odraz gustine naseljenosti naseljenosti na razvoj pojedinih
8 (5+3) na razvoj pojedinih saobraćajnih grana grana saobraćaja.
Privreda
KARTOGRAFSKO Predstavljanje Zemljine površine – Učenici znaju da objasne i

PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE kartografija primijene osnovne pojmove i
POVRŠINE Osnovni elementi i predstavljanje objekata orijentacije na geografskoj karti i u
na geografskoj karti prostoru, te znaju upotrebljavati
8 (5+3) Kartografski znaci –mreža, gustina, dužina kartu i atlas u svakodnevnom
Orijentacija na terenu pomoću geografske životu;definisati osnovne
karte, izračunavanje udaljenosti, autokarte kartografske pojmove, razlikovati i
objasniti elemente karte.
Prirodno-geografske i društveno – Učenici uz pomoć geografske karte
geografske odlike Evrope pojašnjavaju geografski položaj
Regionalno- geografske i sobraćajne Evrope i njegove posljedice, uticaj
odlike Zapadne Evrope geografskog položaja na njenu
Regionalne i sobraćajne odlike Srednje razvijenost; prirodno-geografske i
15
Evrope društveno – geografske odlike
Regionalne i saobraćajne odlike Južne Evrope; regionalne i saobraćajne
PRIRODNO – GEOGRAFSKE I Evrope odlike: Zapadne, Srednje, Južne,
DRUŠTVENO – GEOGRAFSKE Regionalne i saobraćajne odlike Jugoistočne Evrope, Rusije,
ODLIKE POJEDINIH REGIJA Jugoistočne Evrope Istočne Evrope, Azije,uz pomoć
SVIJETA Regionalne i saobraćajne odlike Rusije i geografske karte pojašnjavaju
Istočne Evrope osnovne prirodne i društvene odlike
12 (8+4) Prirodno-geografske odlike Azije Azije; regionalne i saobraćajne
Društveno-geografske odlike Azije odlike: Jugozapadne, Južne,
Regionalne i saobraćajne odlike Istočne, Jugoistočne Azije; osnovne
Jugozapadne i Južne Azije prirodne i društvene odlike Afrike;
Regionalne i saobraćajne odlike Istočne i regionalne i saobraćajne odlike:
Jugoistočne Azije Sjeverne, Zapadne i Južne Afrike;
Prirodno-geografske i društveno – osnovne prirodne i društvene odlike
geografske osobenosti Afrike Sjeverne, Srednje i Južne Amerike;
Regionalne i saobraćajne odlike Sjeverne, regionalne i saobraćajne odlike
Zapadne i Južne Afrike Australije i Okeanije.
Amerike
Regionalne i saobraćajne odlike Srednje i
Južne Amerike
Regionalne i saobraćajne odlike Australije
i Okeanije
3 (2+1)
DRUŠTVENO – GEOGRAFSKI geografski položaj Bosne i Hercegovine razumiju i kartografski determinišu
ELEMENTI KAO FAKTORI Prirodno-geografske odlike Bosne i sve elemente geografskog položaja
15 (9+6) Prirodni i privredni potencijali Bosne i geografski položaj, uočavaju i
Hercegovine objašnjavaju geografski položaj
Regionalne i saobraćajne odlike Bosne i Hercegovine na
Peripanonske BiH Balkanskom poluotoku i susretu
Regionalne i saobraćajne odlike geografskih regija, ekonomsko-
Planinsko-kotlinske BiH geografskih odlika tih regija i
Regionalne i saobraćajne odlike Niske značaju izuzetno povoljnog
Hercegovine geografskog položaja na ekonomski
razvoj i mogućnosti ekonomskog
razvoja prostora Bosne i
Hercegovine; učenici znaju
objasniti i kartografski
determinisati veličinu, granice i
vrste granica Bosne i Hercegovine,
te promjenu granica kroz određene
historijske periode; poznaju,
razumiju i objašnjavaju osnovne
odlike stanovništva Bosne i
Hercegovine, popisnim periodima;
uočavaju, raspoznaju i objašnjavaju
pojam privrede, privrednog
tranzicijskog položaja i razvoja
naše zemlje; uočavaju prirodna
bogatstva za razvoj privrede (rude,
uticaj historijskog razvoja,
tehničko-tehnoloških uslova i
16
kapitala na razvoj privrede; jasno i
trajno operiraju činjenicama
vezanim za privredni razvoj i
regionalno-geografski objašnjavaju
Hercegovine, ali i globalno; učenici
znaju regionalne i saobraćajne
odlike: Peripanonske, Planinsko-
kotlinske i Niske Hercegovine.
SAOBRAĆAJ BOSNE I Saobraćaj BiH – grane saobraćaja i Učenici objašnjavaju, razumiju i

HERCEGOVINE njihova unutrašnja povezanost kartografski determinišu unutrašnje
Željeznički saobraćaj BiH - razvoj, glavne i međunarodne linije željezničkog
10 (6+4) unutrašnje i međunarodne linije. sobraćaja;razvoj, kategorizaciju ,
Željeznički saobraćaj BiH i njegov značaj karakteristike i mrežu cestovnog
u prometu robe i putnika , čvorišta saobraćaja; glavne pravce
Osnovni problemi i perspektive razvoja cestovnog saobraćaja i njegov
željezničkog saobraćaja BiH značaj u prevozu putnika i robe;
Cestovni saobraćaj BiH – razvoj , značaj i ulogu vodenog i vazdušnog
kategorizacija , karakteristike , mreža saobraćaja; organizaciju i vidove
Glavni pravci cestovnog saobraćaja BiH – gradskog saobraćaja.
Značaj cestovnog saobraćaja u prevozu
putnika i robe ,veze sa drugim vidovima
pomorski
aerodromi
Gradski saobraćaj BiH – organizacija i
vidovi
17
3. 5. SREDNJA UGOSTITELJSKO- TURISTIČKA ŠKOLA
SMJER: TURISTIČKI TEHNIČAR
I RAZRED
PROGRAMSKI SADRŽAJI
OPĆA GEOGRAFIJA

Definicija, predmet proučavanja i podjela Učenici objašnjavaju pojam
geografije nastavnog predmeta geografija, znaju
Osnovne karakteristike geografskog omotača podjelu geografije, geografske
( geosfere ) discipline i njihove objekte i
Vertikalna struktura zemlje i sastav zemljine predmete izučavanja, poznaju i
MODUL 1. kore geografski determinišu osnovne
OPĆA GEOGRAFIJA Formiranje reljefa- endogene sile zadatke geografije; sa geografskog
Formiranje reljefa- egzogene sile aspekta se upoznaju sa pojmom
Atmosfera: sastav, vertikalni presjek i uloga geosfera, geografskog omotača,
Vrijeme i klima ( elementi i faktori vremena i podjele geografskog omotača i
klime ) njegovim granicama, važnosti
Klasifikacija klimata na zemlji geografskog omotača i geosfera za
Hidrosfera: svjetski okean život na Zemlji,osnovnim
Kopnene vode: značaj i njihova zaštita elementima i povezanosti
Biosfera: biogeografske oblasti na zemlji geokomponenti, geokompleksa i
Demografija: broj stanovnika i njihov geosfera i njihovim
razmještaj zakonomjernostima funkcionisanja,
Dinamika stanovništva svijeta ( prirodni geografski objašnjavaju, raspoznaju i
priraštaj, migracije ) razumiju, te katografski determinišu
Strukture stanovništva svijeta osnovne pojmove i činjenice o
Nastanak, razvoj i tipovi naselja litosferi,atmosferi, hidrosferi, biosferi
Pojam, uzroci i posljedice urbanizacije i pedosferi, te svim njihovim
Privreda: pojam, faktori i podjela geografskim aspektima; objašnjavaju
Primarne, sekundarne i tercijarne djelatnosti pojam stanovništvo, teritorij, regija,
privrede oblast, poznaju broj i promjene broja
stanovnika na Zemlji kroz određene
historijske periode; uočavaju,
raspoznaju i razumiju osnovne
stanovništvo i naselja na Zemlji.
Privredu i privredne djelatnosti.
18
SMJER: TEHNOLOZI: KUHAR, POSLASTIČAR I KONOBAR
UGOSTITELJSKI TEHNIČAR
TURISTIČKA GEOGRAFIJA I RAZRED
PROGRAMSKE PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

CJELINE I TEME
Pojam turizma i turiste Učenici znaju definisati pojam
Pojam turističkog motiva i objekta turizma i turiste; primijeniti znanje
Pojam turističkog tržišta o turističkim resursima u
Pojam turističkog mjesta, regije i rekreacije definisanju pogodnosti određenog
Razvojni put turizma ( putovanje kroz vijekove ) prostora za pojedine vrste i oblike
Pojava turizma, edicije turističkog vodiča i turizma; turistički valorizirati
privilegirana putovanja prostor; primijeniti oblike zaštite
Funkcije turizma vrijednih prostora; analizirati
Faktori-činioci turizma svjetska turistička kretanja.
MODUL 1. Pokretački faktori turizma: radna i životna sredina
Pokretački faktori turizma: slobodno vrijeme i
OSNOVE TURIZMA slobodna sredstva
Prirodni faktori turizma: reljef
Prirodni faktori turizma: klima
Prirodni faktori turizma: vode i živi svijet
Društveni faktori turizma: kulturno-historijski
spomenici
Društveni faktori turizma: kulturne ustanove
Društveni faktori turizma: manifestacije
Komunikativni faktori turizma
Pojam, predmet i zadaci turističke geografije Učenici znaju geografsko –
Razvoj turističke geografije turistički položaj i saobraćajno –
Ime, položaj, veličina i granice Bosne i turističke pravce u BiH; turističku
Hercegovine regionalizaciju BiH
Bosna i Hercegovina u međunarodnoj turističkoj
razmjeri
MODUL 2. Razvoj turizma u BiH kroz historiju
Turistički potencijali Bosne i Hercegovine
Turističke regije Bosne i Hercegovine-Sarajevska
TURISTIČKA turistička regija-Sarajevo
GEOGRAFIJA BOSNE Okolina Sarajeva
I HERCEGOVINE Tuzlanska turistička regija
Zeničko-maglajska turistička regija
Travnička turistička regija
Jajačka ( vrbavsko-plivska ) turistička regija
Bihaćka ( unsko-sanska ) turistička regija
Livanjska turistička regija
Zapadno-hercegovačka turistička regija
Konjička turistička regija
Mostarska turistička regija
Čapljinska turistička regija
Trebinjska turistička regija
Istočnobosanska turistička regija
Sjevernobosanska turistička regija
19
SMJER: TURISTIČKI TEHNIČAR
UGOSTITELJSKI TEHNIČAR
TURISTIČKA GEOGRAFIJA II RAZRED

Osnovne karakteristike američkog turizma Učenici znaju o osnovnim
Turizam SAD: opće odlike karakteristikama američkog,
Turizam SAD: turističke regije afričkog i azijskog, te turizma
Turizam Kanade: opće odlike Australije i Okeanije;
MODUL 1. Turizam Kanade: turističke regije turističkim resursima;
Srednja Amerika: turizam Meksika analizirati turistička kretanja.
TURISTIČKA GEOGRAFIJA
Antilsko otočje ( Karibi )
VANEVROPSKIH KONTINENATA Južna Amerika: opće odlike
Turizam zapadne zone Južne Amerike
Turizam istočne zone Južne Amerike
Afrički turizam: istočna Afrika
Sjeverna Afrika ( afrički Mediteran ):
Egipat
Turizam Maroka
Test ( afrički turizam )
Azijski turizam – Istočna Azija: Japan
Turizam Kine
Turizam Jugoistočne Azije
Turizam Južne Azije: Indija
Turizam Jugozapadne Azije: Turska
Turizam ostalih država Jugozapadne Azije
Turizam Australije i Okeanije
20
Evropski turizam: turističke regije Učenici znaju o osnovnim
Turizam evropskog Mediterana karakteristikama turizma
Turizam Španije: opće odlike evropskog kontinenta;
Turizam Španije: kontinentalna Španija turističkim resursima;
Turizam Španije: primorska Španija analizirati turistička kretanja.
Poseban osvrt na Andaluziju i Costa del
MODUL 2. Sol
Turizam Francuske: opće odlike
Turizam Francuske: turističke regije
TURIZAM EVROPSKOG Poseban osvrt na Pariz i Azurnu obalu
KONTINENTA Turizam Italije: opće odlike
Turizam Italije: turističke regije
Poseban osvrt na Rim i Veneciju
Turizam Grčke: opće odlike
Turizam Grčke: turističke regije
Poseban osvrt na Atinu i Peloponez
Turizam evropskog Mediterana ( priprema
za test )
Test ( Mediteran Evrope )
Alpska turistička regija
Turizam Švicarske: opće odlike
Turizam Švicarske: turističke regije
Turizam Austrije: opće odlike
Turizam Austrije: turističke regije
Poseban osvrt na Beč
Turizam Skandinavije
Turizam Mađarske
21
3. 8. SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA
OPĆA I EKONOMSKA GEOGRAFIJA
I RAZRED

UVOD U GEOGRAFIJU 2
LITOSFERA 10
ATMOSFERA 6
HIDROSFERA 8
PEDOSFERA 1
BIOSFERA 4
PRIVREDA I PRIVREDNE DJELATNOSTI 57
BOSNA I HERCEGOVINA 12
UKUPNO 105

UVOD U GEOGRAFIJU Definicija, metode, predmet, Učenici objašnjavaju pojam nastavnog predmeta
podjela geografije geografija, znaju podjelu geografije, geografske
2(1+1) Historijski razvoj geografije discipline i njihove objekte i predmete izučavanja,
poznaju i geografski determinišu osnovne zadatke
geografije i elemente kartografije, te raspoznaju i
objašnjavaju pojmove prirodna i geografska
sredina i njihovi elementi.
Litosfera – vertikalna stuktura Imenuju i na crtežu obilježavaju unutrašnju
Zemlje građu Zemlje; analiziraju građu Zemlje i sastav
LITOSFERA Vrste stijena litosfere;
10 (6+4) Geološki razvoj Zemljine kore uz pomoć crteža i fotografija imenuju i
Reljef: djelovanje endogenih analiziraju osnovne endogene i egzogene procese
sila i oblike; povezuju geološka razdoblja i orogeneze
Vulkanizam i seizmizam i navode primjere reljefnih cjelina za pojedina
Reljef kopna – egzogene sile geološka razdoblja i orogeneze; definišu
endogene pokrete te objašnjavaju njihove uzroke,
posljedice i navode primjere; povezuju
djelovanje egzogenih sila i nastanak različitih
tipova reljefa i reljefnih oblika;
povezuju uticaj reljefa na stanovništvo i njegove
aktivnosti.
Atmosfera – definicija, sastav, Učenici znaju objasniti klimatske faktore i
ATMOSFERA podjela, Sunčeva insolacija i klimatske elemente; prepoznaju na karti primjere
6 (4+2) radijacija pojedinih tipova i oblika reljefa i tipova klima; na
Klimatski faktori temelju datih podataka izračununavaju klimatske
Pojam klime i klasifikacija elemente, analiziraju dijagrame, npr. klimatske
klimata na Zemlji dijagrame, sinoptičke karte.
Hidrosfera – svjetski okean Učenici znaju definisati pojmove vezane za
HIDROSFERA Kretanje morske vode svjetsko more; svojstva i kretanja morske vode;
8 (5+3) Podzemne vode uz pomoć geografske karte pokazuje i imenuje
Tekuće kopnene vode okeane, najvažnija mora, morske struje, morske
prolaze;
osnovna fizička i hemijska svojstva i dinamičke
procese u Svjetskom okeanu ; razlikuju vode na
kopnu i njihova obilježja; navode najveće
onečišćivače mora i predlažu mjere za zaštitu
22
mora; objašnjavaju značaj voda na kopnu i
njihova obilježja i navode primjere iz svijeta.
PEDOSFERA Rasprostranjenost tala na Zemlji Učenici analiziraju geografsku rasprostranjenost

1 tala; uticaj čovjeka na tlo na primjerima.
Biosfera – živi svijet na Zemlji Učenici znaju smjenu vegetacije na Zemlji; uticaj
BIOSFERA Biogeografske oblasti na Zemlji prirodnih faktora na rast i razvoj vegetacije na
4 (2+2) Zemlji; pojasno – zonalnom rasporedu flore i
akvatičnim životnim zajednicama; analiziraju
uticaj čovjeka na bioraznolikost na primjerima iz
svijeta koristeći se geografskom kartom.
STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI Dinamika i razmještaj Učenici objašnjavaju pojam stanovništvo,
5 (3+2) stanovništva teritorij, regija, oblast, poznaju broj i promjene
Kretanje stanovništva svijeta broja stanovnika na Zemlji kroz određene
Strukture stanovništva historijske periode, poznaju osnovne uslove ili
faktore naseljenosti i pojmove ekumene,
anekumene i subekumene; determinišu i
kartografski raspoznaju osnovne kriterije
razmještaja stanovništva; osnovnim strukturama
stanovništva na Zemlji.
Ekonomska geografija Učenici geografski razumiju i objašnjavaju

Uticaj prirodnih faktora na sektore privrede i djelatnosti u okviru sektora,
razvoj privrede poznaju pojmove unutrašnje i vanjske privrede, te
Društvena zajednica i strukture znaju objasniti faktore djelovanja na razvoj
stnovništva kao faktor privrede i razvoj privrede kroz određene
privrednog razvoja historjske periode;učenici trajno i sa geografskog
Naučno - tehnička revolucija aspekta izučavanja poznaju operiraju i
kao faktor privrednog razvoja objašnjavaju, te kartografski determinišu sve
Geopolitička struktura svijeta odlike vezane za djelatnosti primarnog,
Integracija ekonomija u svijetu sekundarnog, tercijarnog i kvartarnog sektora
Stepen razvijenosti zemalja djelatnosti, te poznaju osnovne karakteristike i
Privreda i privredne djelatnosti uslove razvoja svih djelatnosti pomenutih sektora.
Poljoprivreda - podjela, značaj, Učenici znaju uzroke i posljedice globalizacije i
PRIVREDA I PRIVREDNE uslovi razvoja i cilj polarizacije u svijetu; mjesto i ulogu razvijenih i
DJELATNOSTI Obim i struktura agrarne nerazvijenih zemalja u procesu globalizacije;
57 (35+22) proizvodnje u svijetu ekonomske i političke integracije u svijetu i
Obim i struktura stočarske njihov značaj; faktore privrednog razvoja
proizvodnje u svijetu navedenih zemalja.
Značaj, razmještaj i
eksploatacija šuma
Značaj ribarstva i ribolovna
područja
Glavne odlike teritorijalnog
razmještaja poljoprivredne
proizvodnje u svijetu i
poljoprivredni rejoni
Proizvodnja i potrošnja
energenata
Razmještaj sirovina u svijetu
Industrija - nastanak, uslovi
razvoja i podjela
Metalurgija, metalna industrija
Laka industrija
razmještaja industrijske
proizvodnje u svijetu i
industrijski rejoni
Saobraćaj - nastanak, uslovi
razvoja, značaj ; vidovi
23
saobraćaja
Turizam – nastanak,uslovi
razvoja, značaj i turističke regije
u svijetu
Trgovina - nastanak, razvoj,
glavni pravci i
struktura međunarodne trgovine
Novac
Privreda SAD-a
Privreda Japana
Privreda Australije
Privreda Njemačke i Velike
Britanije
Privreda Francuske i Italije
Privreda skandinavskih zemalja
Privreda Bliskog istoka
Privreda Poljske i Mađarske
Privreda Turske
Privreda Kine
Privreda Brazila i Egipta
Bosna i Hercegovina Učenici geografski objašnjavaju, razumiju i
BOSNA I HERCEGOVINA geografski položaj kartografski determinišu sve elemente
12 (7+5) Fizičko – geografske geografskog položaja teritorije Bosne i
karakteristike BiH Hercegovine, njen opći geografski i astronomsko-
Stanovništvo BiH matematički položaj, saobraćajno- geografski
Prirodni resursi BiH položaj, uočavaju i objašnjavaju geografski
Privreda BiH položaj Bosne i Hercegovine na Balkanskom
poluotoku i susretu geografskih regija,
ekonomsko-geografskih odlika tih regija i značaju
izuzetno povoljnog geografskog položaja na
ekonomski razvoj i mogućnosti ekonomskog
razvoja prostora Bosne i Hercegovine; učenici
znaju objasniti i kartografski determinisati
veličinu, granice i vrste granica Bosne i
Hercegovine, te promjenu granica kroz određene
historijske periode; raspoznaju, objašnjavaju,
geografski uočavaju i determinišu osnovne vrste,
tipove i oblike reljefa sa posebnim osvrtom na
kraške forme i oblike reljefa; kartografski
predstavljaju reljefne cjeline i objašnjavaju njihov
geološki razvoj i bogatstvo rudama koje je osnova
za razvoj pojedinih vrsta privrednih djelatnosti,
odnosno cjelokupnog privrednog razvoja; učenici
raspoznaju reljefne morfostrukture,
hipsometrijska obilježja teritorije naše zemlje, te
ih znaju kartografski uočavati i predstavljati;
poznaju, razumiju i objašnjavaju osnovne odlike
stanovništva, popisnim periodima, promjenama
broja stanovnika kroz određene historijske
periode, objašnjavaju i trajno operiraju
činjenicama vezanim za broj i promjenu broja
stanovnika u Bosni i Hercegovini; poznaju sve
odlike prirodnog (natalitet, mortalitet i prirodni
priraštaj) ,te mehaničkog kretanja broja
stanovnika (pojmu i vrstama migracija, njihovim
karakterom i odlikama);savremenim problemom
odljeva mladih-brain drain, uzrocima i
posljedicama depopulacije,deagrarizacije i
obrazovne strukture stanovništva na privredni
razvoj naše zemlje; uočavaju, raspoznaju i
24
objašnjavaju pojam privrede, privrednog
tranzicijskog položaja i razvoja naše zemlje;
uočavaju prirodna bogatstva za razvoj privrede
(rude, plodno tlo, vode, reljef i povoljnost
klimatskih elemenata), objašnjavaju uticaj
historijskog razvoja, tehničko-tehnoloških uslova
i kapitala na razvoj privrede; determinišu
probleme u privrednom razvoju i
disfunkcionalnosti; objašnjavaju pojam tranzicije
i tranzicijskih tokova, te objašnjavaju, razumiju i
kartografski uočavaju i determinišu osnovne
elemente razvoja poljoprivrede, industrije i
rudarstva, energetike i energetskih potencijala,
saobraćaj, turizma i trgovine i svih elementa
vezanih za ove djelatnosti.Učenici jasno i trajno
operiraju činjenicama vezanim za privredni ili
ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine i
regionalno- geografski objašnjavaju razvoj i
značaj pojedinih sektora privrede u granicama
Bosne i Hercegovine, ali i globalno.
25
3. 9. SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA – VOGOŠĆA
I RAZRED OPĆA GEOGRAFIJA

UVOD U GEOGRAFIJU 2
ZEMLJA – OBLIK, VELIČINA I ORIJENTACIJA NA ZEMLJI 4
KARTOGRAFSKO PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE 5
POVRŠINE
GEOGRAFSKI OMOTAČ 2
LITOSFERA 6
ATMOSFERA 7
HIDROSFERA 7
PEDOSFERA 2
BIOSFERA 3
NASELJA NA ZEMLJI 4
GEOEKOLOŠKI PROBLEMI U SVIJETU 3
UKUPNO 70

Pojam, predmet, podjela, zadaci i Učenici objašnjavaju pojam nastavnog
UVOD U GEOGRAFIJU kratak prikaz razvoja geografije predmeta geografija, znaju podjelu
2 (1+1) geografije, geografske discipline i
njihove objekte i predmete izučavanja,
poznaju i geografski determinišu
osnovne zadatke geografije i elemente
kartografije, te raspoznaju i objašnjavaju
pojmove prirodna i geografska sredina i
njihovi elementi.
Kosmos i kosmička tijela Učenici znaju definisati osnovne
Sunce i sunčev sistem pojmove o Svemiru i navode primjere,
ZEMLJA U SUNČEVOM SISTEMU Zemljina kretanja: rotacija i razlikuju svemirska tijela;opisuju Sunčev
I SVEMIRU revolucija sistem i objašnjavaju položaj Zemlje u
Posljedice Zemljinih kretanja Sunčevom sistemu;povezuju i
7 ( 4+3) Vrijeme i računanje vremena - objašnjavaju uzroke i posljedice kretanja
lokalno, zonalno vrijeme i kalendar Zemlje;prepoznaju dimenzije i oblik
Zemlje;razlikuju i imenuju različite
kalendare; izračunavaju razlike u
pojasnim vremenima.
ZEMLJA – OBLIK, VELIČINA I Oblik i dimenzije Zemlje Učenici prepoznaju dimenzije i oblik
ORIJENTACIJA NA ZEMLJI Određivanje položaj tačaka na Zemlje; znaju da objasne i primijene
4 (3+1) Zemlji osnovne pojmove i orijentacije na
geografskoj karti i u prostoru.
Predstavljanje Zemlje: globus i Učenici znaju da objasne i primijene
KARTOGRAFSKO karta osnovne pojmove i orijentacije na
PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE Planovi, karte, razmjera, geografskoj karti i u prostoru, znaju
26
POVRŠINE deformacije na kartama upotrebljavati kartu i atlas u
5 (3+2) Kartografske projekcije svakodnevnom životu;definišu osnovne
Sadržaj geografske karte kartografske pojmove, razlikuju i
Izrada karata objašnjavaju elemente karte;
Korištenje geografskih i
topografskih karata
Geografski omotač - sastav, Učenici sa geografskog aspekta se
GEOGRAFSKI OMOTAČ struktura, zakoni i zakonomjernosti upoznaju sa pojmom geosfera,
2 (1+1) u geografskom omotaču geografskog omotača, podjele
geografskog omotača i njegovim
granicama, važnosti geografskog
omotača i geosfera za život na
Zemlji,osnovnim elementima i
povezanosti geokomponenti,
geokompleksa i geosfera i njihovim
zakonomjernostima funkcionisanja,
geografski objašnjavaju, raspoznaju i
razumiju, te katografski determinišu
osnovne pojmove i činjenice o
aspektima.
Struktura Zemljine kore i njen Imenuju i na crtežu obilježavaju
sastav unutrašnju građu Zemlje;analiziraju
Geološka prošlost Zemljine kore građu Zemlje i sastav litosfere;uz pomoć
Reljef Zemlje – podjela i nastanak crteža i fotografija imenuju i analiziraju
Endogeni procesi i oblici osnovne endogene i egzogene procese i
Vulkanizam i njegove posljedice oblike; povezuju geološka razdoblja i
LITOSFERA Seizmizam i njegove posljedice orogeneze i navode primjere reljefnih
6 (4+2) Egzogeni procesi i oblici: fluvijalni, cjelina za pojedina geološka razdoblja i
abrazijski, eolski, glacijalni i kraški orogeneze;definišu endogene pokrete te
procesi i oblici. objašnjavaju njihove uzroke, posljedice
i navode primjere;povezuju djelovanje
egzogenih sila i nastanak različitih
tipova reljefa i reljefnih oblika;povezuju
uticaj reljefa na stanovništvo i njegove
aktivnosti.
Sastav, struktura i podjela Učenici znaju objasniti klimatske
Sunčeva radijacija faktore i klimatske elemente;prepoznaju
Temperatura zraka, tla i vertikalna na karti primjere pojedinih tipova i
ATMOSFERA promjena temperature zraka oblika reljefa i tipova klima;na temelju
7 (4+3) Zračni pritisak i vjetrovi datih podataka izračunavaju klimatske
Vlažnost zraka, oblačnosti i elemente, analiziraju dijagrame, npr.
padavine klimatske dijagrame, sinoptičke karte.
Zračne mase i fronte
modifikatori
Pojasno – zonalna klasifikacija
klimata na Zemlji
Vode na Zemlji – svjetski okean : Učenici znaju definisati pojmove vezane
HIDROSFERA podjela i reljef podmorja za svjetsko more; svojstva i kretanja
7 (4+3) Osnovna hemijska i fizička svojstva morske vode; uz pomoć geografske
morske vode karte pokazuje i imenuje okeane,
Kretanje morske vode najvažnija mora, morske struje, morske
Kopnene vode – podzemne vode prolaze;osnovna fizička i hemijska
Tekuće vode svojstva i dinamičke procese u
Jezera, močvare, bare i led na Svjetskom okeanu ; razlikuju vode na
Zemlji kopnu i njihova obilježja; navode
27
Značaj voda najveće onečišćivače mora i predlažu
Ugroženost voda mjere za zaštitu mora; objašnjavaju
značaj voda na kopnu i njihova obilježja
i navode primjere iz svijeta.
PEDOSFERA Tlo – faktori nastanka, podjela i Učenici analiziraju geografsku
2 (1+1) geografska rasprostranjenost rasprostranjenost tala; uticaj čovjeka na
tlo na primjerima.
BIOSFERA Živi svijet na Zemlji i podjela Učenici znaju smjenu vegetacije na
3 (2+1) Biogeografske oblasti na Zemlji Zemlji; uticaj prirodnih faktora na rast i
razvoj vegetacije na Zemlji; pojasno –
čovjeka na bioraznolikost na primjerima
iz svijeta koristeći se geografskom
kartom.
STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI Razmještaj, ukupno kretanje broja Učenici objašnjavaju pojam
8 (5+3) stanovnika na Zemlji stanovništvo, teritorij, regija, oblast,
Demografska tranzicija i poznaju broj i promjene broja stanovnika
populaciona politika na Zemlji kroz određene historijske
Migracije stanovništva na Zemlji periode, poznaju osnovne uslove ili
Sastav (struktura) stanovništva faktore naseljenosti i pojmove ekumene,
svijeta anekumene i subekumene, raspoznaju
Stanovništvo i privredni razvoj u toplotne pojase i razmještaj stanovništva
svijetu prema njima, geografski objašnjavaju,
determinišu i kartografski raspoznaju
osnovne kriterije razmještaja
stanovništva prema kontinentima,
klimatskim ili toplotnim pojasevima,
nadmorskoj visini, Starom i Novom
svijetu, Zemljinim poluloptama,
osnovnim odlikama polno-dobne
piramide i njenog razumijevanja,
geografski determinišu i objašnjavaju
pojmove vezane za rasnu, religijsku,
jezičku, obrazovnu, ekonomsku i etničku
strukturu stanovništva na Zemlji, trajno
usvajaju znanja o prirodnom i
mehaničkom kretanju broja stanovnika
na Zemlji, osnovnim obrascima
demografskih izračunavanja stopa
nataliteta, mortaliteta i prirodnog
imigracije.
Oblici i tipovi naselja na Zemlji Učenici znaju o svim segmentima
NASELJA NA ZEMLJI Prostorna i funkcionlna struktura vezanim za pojam naseljenosti, vrstama i
4 (2+2) grada. Urbanizacija i urbani sistemi tipovima naselja na Zemlji,
urbanizacijom i u vezi s tim pojmovima
konurbacija, aglomeracija i
metropolitanskim područjima na Zemlji;
stanovništvo i naselja na Zemlji.
PRIVREDA I PRIVREDNE Privreda – opće odlike i podjela Učenici geografski razumiju i
DJELATNOSTI Poljoprivreda – pojam, podjela i objašnjavaju sektore privrede i
10 (6+4) faktori, struktura poljoprivredne djelatnosti u okviru sektora, poznaju
proizvodnje u svijetu pojmove unutrašnje i vanjske privrede, te
Rudarstvo, industrija, energetika znaju objasniti faktore djelovanja na
Saobraćaj - pojam i značaj razvoj privrede i razvoj privrede kroz
28
djelatnosti određene historjske periode;učenici
Trgovina i turizam – pojam i značaj trajno i sa geografskog aspekta
djelatnosti izučavanja poznaju operiraju i
Geografsko-turistički položaj objašnjavaju, te kartografski determinišu
Bosne i Hercegovine sve odlike vezane za djelatnosti
Nacionalni parkovi i prirodni primarnog, sekundarnog, tercijarnog i
rezervati BiH kvartarnog sektora djelatnosti, te poznaju
Prirodna i kulturna baština Bosne i osnovne karakteristike i uslove razvoja
Hercegovine svih djelatnosti pomenutih sektora; znaju
prepoznati i na karti pokazati nacionalne
parkove, parkove prirode i spomenike
prirode; razlikuju pojam prirodne i
kulturne baštine;
GEOEKOLOŠKI PROBLEMI U Osnovni geoekološki problemi na Učenici znaju elemente ugroženosti
SVIJETU Zemlji geografske sredine (voda, vazduh, tlo),
3 (2+1) Mjere i aktivnosti u očuvanju največe zagađivače, metode i sredstva
kvaliteta okoliša zaštite životne sredine.
29
3. 10. SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA – VOGOŠĆA
EKONOMSKA GEOGRAFIJA
II RAZRED

EKONOMSKA GEOGRAFIJA 54
KARAKTERISTIKE PRIVREDE NEKIH VISOKO 8
RAZVIJENIH ZEMALJA
KARAKTERISTIKE PRIVREDE ZEMALJA U RAZVOJU 8
UKUPNO 70
PROGRAMSKE CJELINE I PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

TEME
Pojam, predmet, podjela i značaj Učenici geografski razumiju i

ekonomske geografije. objašnjavaju sektore privrede i
Prirodni uslovi za razvoj privrede. djelatnosti u okviru sektora, poznaju
Reljef i klima kao faktori razvoja
pojmove unutrašnje i vanjske privrede,
privrede.
Vode, tlo i biosfera kao faktori te znaju objasniti faktore djelovanja na
privrednog razvoja. razvoj privrede i razvoj privrede kroz
Društveni činioci za razvoj privrede. određene historjske periode; trajno i sa
Društvena zajednica kao faktor geografskog aspekta izučavanja
privrednog razvoja. poznaju operiraju i objašnjavaju, te
EKONOMSKA GEOGRAFIJA Stanovništvo i privreda. kartografski determinišu sve odlike
Naučno – tehnička dostignuća i životni
vezano za djelatnosti primarnog,
standard kao faktor privrednog razvoja.
Značenje socioekonomskih procesa za sekundarnog, tercijarnog i kvartarnog
54 (35 + 19) privredu. Političko – geografska sektora djelatnosti, te poznaju osnovne
struktura savremenog svijeta i karakteristike i uslove razvoja svih
posljedice za privredu. djelatnosti pomenutih sektora; znaju
Regionalne ekonomske grupacije u uzroke i posljedice globalizacije i
svijetu i njihov značaj. polarizacije u svijetu; mjesto i ulogu
Savremena obilježja Svjetske privrede.
razvijenih i nerazvijenih zemalja u
Neravnomjernost privrednog i
društvenog razvoja, osnovni problem procesu globalizacije; ekonomske i
savremenog svijeta. političke integracije u svijetu i njihov
Uloga i značaj razvijenih zemalja u značaj.
sistemu svjetske privrede.
Položaj zemalja u razvoju u sistemu
svjetske privrede.
Energija, sirovine i hrana ključni
problem savremenog svijeta.
POLJOPRIVREDA; uslovi za razvoj
poljoprivrede
Značaj, osobenosti i problemi
savremene poljoprivredne proizvodnje
u svijetu.
Obim i struktura agrarne proizvodnje u
svijeta. Proizvodnja žitarica,
industrijskih biljaka.
Obim i struktura stočarske proizvodnje
30
u svijetu.
Glavni poljoprivredni rejoni u svijetu.
Šumarstvo; značaj i geografski
razmještaj šuma u svijetu.
Eksploatacija šuma u svijetu. Problemi
neracionalnog iskorištavanja.
Ribarstvo; značaj i glavna ribolovna
područja u svijetu.
Industrija; uslovi za razvoj industrije.
Nastanak, razvoj, osobenosti i značaj
industrije. Proizvodnja i potrošnja
energije.
Metalurgija; struktura i teritorijalni
razmještaj.
Lahka industrija ( obim, struktura i
teritorijalni razmještaj ).
Hemijska industrija ( obim, struktura i
teritorijalni razmještaj ).
razmještaja industrije u svijetu.
Industrijski rejoni u svijetu.
Saobraćaj; uslovi za razmještaj,
prirodni i društveni.
Značaj i osobenosti saobraćaja.
Kopneni, pomorski i vazdušni
saobraćaj.
Turizam; uslovi za razvoj turizma .
Glavne turističke regije u svijetu
Međunarodna trgovina; nastanak,
razvoj i savremene odlike.
Glavni pravci i struktura međunarodne
trgovine.
KARAKTERISTIKE PRIVREDE Privreda SAD-a Učenici znaju karakteristike privrede
NEKIH VISOKO RAZVIJENIH Privreda Japana navedenih visoko razvijenih zemlja
ZEMALJA Privreda Australije svijeta.
Privreda Njemačke
8 (5+3)
KARAKTERISTIKE PRIVREDE Privreda Kine Učenici znaju karakteristike privrede

ZEMALJA U RAZVOJU Privreda Turske navedenih zemlaja u razvoju.
Privreda Egipta
8 (5+3) Privreda Brazila
31
3. 11. SREDNJA TRGOVAČKA ŠKOLA
MODUL: OPĆA GEOGRAFIJA SVIJETA I GEOGRAFIJA BOSNE I HERCEGOVINE
SMJER: TRGOVAC I POSLOVNO – PRAVNI TEHNIČAR
II RAZRED
ISHODI ZNANJA
Pojam, podjela i zadatak geografije Učenici objašnjavaju pojam nastavnog predmeta
geografija, znaju podjelu geografije, geografske
discipline i njihove objekte i predmete izučavanja,
poznaju i geografski determinišu osnovne zadatke
geografije i elemente kartografije, te raspoznaju i
objašnjavaju pojmove prirodna i geografska sredina i
njihovi elementi.
Učenici sa geografskog aspekta se upoznaju sa pojmom
geosfera, geografskog omotača, podjele geografskog
omotača i njegovim granicama, važnosti geografskog
omotača i geosfera za život na Zemlji,osnovnim
Geosfere elementima i povezanosti geokomponenti,
geokompleksa i geosfera i njihovim zakonomjernostima
funkcionisanja, geografski objašnjavaju, raspoznaju i
razumiju, te katografski determinišu osnovne pojmove i
činjenice o litosferi,atmosferi, hidrosferi, biosferi i
pedosferi, te svim njihovim geografskim aspektima.
Učenici objašnjavaju pojam stanovništvo, teritorij,
regija, oblast, poznaju broj i promjene broja stanovnika
na Zemlji kroz određene historijske periode,poznaju
osnovne uslove ili faktore naseljenosti i pojmove
ekumene, anekumene i subekumene,raspoznaju toplotne
Stanovništvo svijeta i naselja pojase i razmještaj stanovništva prema njima,geografski
objašnjavaju, determinišu i kartografski raspoznaju
osnovne kriterije razmještaja stanovništva prema
kontinentima, klimatskim ili toplotnim pojasevima,
nadmorskoj visini, Starom i Novom svijetu, Zemljinim
poluloptama,osnovnim strukturama stanovništva na
Zemlji, polnoj strukturi, starosnoj, osnovnim odlikama
polno-dobne piramide i njenog razumijevanja,
geografski determinišu i objašnjavaju pojmove vezane
za rasnu, religijsku, jezičku, obrazovnu, ekonomsku i
etničku strukturu stanovništva na Zemlji, trajno usvajaju
znanja o prirodnom i mehaničkom kretanju broja
stanovnika na Zemlji, osnovnim obrascima
demografskih izračunavanja stopa nataliteta, mortaliteta
i prirodnog priraštaja, te odlikama emigracije i
imigracije, kao i svim segmentima vezanim za pojam
naseljenosti, vrstama i tipovima naselja na Zemlji,
urbanizacijom i u vezi s tim pojmovima konurbacija,
aglomeracija i metropolitanskim područjima na
Zemlji.Učenici uočavaju, raspoznaju i razumiju osnovne
pojmove i činjenice vezane za stanovništvo i naselja na
Zemlji.
32
Učenici raspoznaju pojmove gospodarstvo, privreda ili
ekonomija, geografski razumiju i objašnjavaju sektore
privrede i djelatnosti u okviru sektora, poznaju pojmove
unutrašnje i vanjske privrede, te znaju objasniti faktore
djelovanja na razvoj privrede i razvoj privrede kroz
određene historjske periode,;učenici trajno i sa
geografskog aspekta izučavanja poznaju operiraju i
Privreda/Gospodarstvo objašnjavaju, te kartografski determinišu sve odlike
vezano za djelatnosti primarnog, sekundarnog,
tercijarnog i kvartarnog sektora djelatnosti, te poznaju
osnovne karakteristike i uslove razvoja svih djelatnosti
pomenutih sektora.
Učenici geografski objašnjavaju, razumiju i

kartografski determinišu sve elemente geografskog
položaja teritorije Bosne i Hercegovine, njen opći
Geografski/Zemljopisni položaj,granice i oblik teritorija geografski i astronomsko- matematički položaj,
Bosne i Hercegovine,njegova uloga u saobraćajno- geografski položaj, uočavaju i objašnjavaju
privrednom/gospodarskom razvoju geografski položaj Bosne i Hercegovine na Balkanskom
poluotoku i susretu geografskih regija, ekonomsko-
geografskih odlika tih regija i značaju izuzetno
povoljnog geografskog položaja na ekonomski razvoj i
mogućnosti ekonomskog razvoja prostora Bosne i
Hercegovine; učenici znaju objasniti i kartografski
determinisati veličinu, granice i vrste granica Bosne i
Hercegovine, te promjenu granica kroz određene
Učenici raspoznaju, objašnjavaju, geografski uočavaju i
determinišu osnovne vrste, tipove i oblike reljefa u Bosni
i Hercegovini sa posebnim osvrtom na kraške forme i
Osnovna obilježja reljefa i njihov utjecaj na oblike reljefa, učenici kartografski predstavljaju reljefne
privredni/gospodarski razvoj cjeline i objašnjavaju njihov geološki razvoj i bogatstvo
rudama koje je osnova za razvoj pojedinih vrsta
privrednih djelatnosti, odnosno cjelokupnog privrednog
razvoja Bosne i Hercegovine; učenici raspoznaju reljefne
morfostrukture, hipsometrijska obilježja teritorije naše
zemlje, te ih znaju kartografski uočavati i predstavljati.
Učenici poznaju, razumiju i objašnjavaju osnovne odlike
stanovništva Bosne i Hercegovine, popisnim periodima
na prostoru Bosne i Hercegovine, promjenama broja
stanovnika Bosne i Hercegovine kroz određene
historijske periode, objašnjavaju i trajno operiraju
činjenicama vezanim za broj i promjenu broja
stanovnika u Bosni i Hercegovini;učenici uočavaju i
Stanovništvo Bosne i Hercegovine kao faktor poznaju elemente multietničnosti, multikulturalnosti i
privrednog/gospodarskog razvoja multikonfesionalnosti teritorije Bosne i Hercegovine
kroz uočavanje brojnosti populacije Bosne i
Hercegovine prema pojedinim popisnim periodima,zatim
poznaju sve odlike prirodnog (natalitet, mortalitet i
prirodni priraštaj) ,te mehaničkog kretanja broja
stanovnika Bosne i Hercegovine( pojmu i vrstama
migracija, njihovim karakterom i odlikama);savremenim
problemom odljeva mladih-brain drain, uzrocima i
posljedicama depopulacije,deagrarizacije i obrazovne
33
strukture stanovništva Bosne i Hercegovine na privredni
razvoj zemlje.
Učenici poznaju pojam, vrste i tipove naselja u Bosni i

Hercegovini, osnovne odlike i karakteristike naselja
Bosne i Hercegovine, njihovom razmještaju, te
kartografski uočavaju i predstavljaju urbanu i ruralnu
Naselja,oblici naseljenosti i regionalna podjela Bosne i armaturu i naseljenost teritorije Bosne i Hercegovine;
Hercegovine poznaju i raspoznaju pojmove naseljenost, populacijska
dinamika, depopulacija, deagrarizacija, industrijalizacija,
deruralizacija i urbanizacija,uočavaju i kartografski
raspoznaju i predstavljaju pojedine elemente naseljenosti
i vrsta naselja u Bosni i Hercegovini.
Učenici uočavaju, raspoznaju i objašnjavaju pojam
privrede Bosne i Hercegovine, privrednog tranzicijskog
Privredna/Gospodarska obilježja Bosne i Hercegovine položaja i razvoja naše zemlje; uočavaju prirodna
bogatstva za razvoj privrede Bosne i Hercegovine (rude,
plodno tlo, vode, reljef i povoljnost klimatskih
elemenata), objašnjavaju uticaj historijskog razvoja,
tehničko-tehnoloških uslova i kapitala na razvoj privrede
Bosne i Hercegovine; determinišu probleme u
privrednom razvoju i disfunkcionalnosti; objašnjavaju
pojam tranzicije i tranzicijskih tokova, te objašnjavaju,
razumiju i kartografski uočavaju i determinišu osnovne
elemente razvoja poljoprivrede, industrije i rudarstva,
energetike i energetskih potencijala, saobraćaj, turizma i
trgovine i svih elementa vezanih za ove
djelatnosti.Učenici jasno i trajno operiraju činjenicama
vezanim za privredni ili ekonomski razvoj Bosne i
Hercegovine i regionalno- geografski objašnjavaju
razvoj i značaj pojedinih sektora privrede u granicama
Bosne i Hercegovine, ali i globalno.
34
3. 12. SREDNJA ŠKOLA PRIMIJENJENIH UMJETNOSTI
GEOGRAFIJA BOSNE I HERCEGOVINE
I RAZRED

GEOGRAFSKI PRIKAZ REGIJE JUGOISTOČNA EVROPA 6
DRŽAVNOST, HISTORIJSKO-GEOGRAFSKI I TERITORIJALNI 2
RAZVOJ BOSNE I HERCEGOVINE
GEOGRAFSKI POLOŽAJ BOSNE I HERCEGOVINE 3
PRIRODNO-GEOGRAFSKE ODLIKE BOSNE I HERCEGOVINE 27
STANOVNIŠTVO BOSNE I HERCEGOVINE 8
NASELJA BOSNE I HERCEGOVINE 4
PRIVREDNA OBILJEŽJA U BOSNI I HERCEGOVINI 10
VRSTE REGIJA I REGIONALIZACIJE 8
GEOEKOLOŠKI PROBLEMI U BOSNI I HERCEGOVINI 2
UKUPNO 70

Geografski položaj,granice,veličina Učenik zna geografske odlike regije;
GEOGRAFSKI PRIKAZ REGIJE Jugoistočne Evrope pojam, granice, prirodne i društvene
JUGOISTOČNA EVROPA Fizičko-geografske odlike odlike; osnovnim karakterisitkama
Jugoistočne Evrope zemalja regije.
6 (4+2) Društveno-geografske odlike
Jugoistočne Evrope
DRŽAVNOST, HISTORIJSKO- Učenici znaju o porijeklu imena
GEOGRAFSKI I TERITORIJALNI Državnost,historijsko-geografski i Bosna i Hercegovina i njenoj
RAZVOJ BOSNE I teritorijalni razvoj BiH starosti.;znaju imenovati i opisati
HERCEGOVINE historijske faze teritorijalnog razvoja
2 (1+1) BiH.
Učenici geografski objašnjavaju,

GEOGRAFSKI POLOŽAJ BOSNE Geografski položaj,granice i veličina razumiju i kartografski determinišu
I HERCEGOVINE BiH sve elemente geografskog položaja
3 (2+1) teritorije Bosne i Hercegovine, njen
opći geografski i astronomsko-
matematički položaj, saobraćajno-
geografski položaj, uočavaju i
objašnjavaju geografski položaj na
Balkanskom poluotoku i susretu
geografskih regija, ekonomsko-
geografskih odlika tih regija i značaju
izuzetno povoljnog geografskog
položaja na ekonomski razvoj i
mogućnosti ekonomskog razvoja
prostora; učenici znaju objasniti i
kartografski determinisati veličinu,
granice i vrste granica Bosne i
Hercegovine, te promjenu granica
kroz određene historijske periode.
Geološka građa BiH Učenici znaju sastav i geološku građu
Geomorfološke cjeline u BiH reljefa BiH(nastanak reljefa, tipovi
Klimatski faktori u BiH reljefa, visinske regije); o faktorima
Vrijeme u BiH koji utječu na klimu BiH, temperaturi
Tipovi klime BiH zraka, padavinama i najčešćim i
Klimatska regionalizacija BiH najznačajnijim vrstama vjetrova);
35
PRIRODNO-GEOGRAFSKE Riječni slivovi BiH pokazati na karti klimatske regije,
ODLIKE BOSNE I Podzemna cirkulacija voda u BiH znaju navesti i opisati tipove klime i
HERCEGOVINE Jezera u BiH objasniti utjecaj klime na privredni
27 (15+12) Termalne i mineralne vode razvoj; vegetacijske zone; endemske
Pedogeografska obilježja BiH vrste.
Odlike automorfnog i hidromorfnog
tla
Regionalizacija tala u BiH
Florne oblasti BiH
Šumska područja i šumski fond
Zoogeografske odlike BiH
STANOVNIŠTVO BOSNE I Stanovništvo BiH- osnovni faktori Učenici poznaju, razumiju i

HERCEGOVINE razvoja objašnjavaju osnovne odlike
8 (6+2) Dinamika i prirodno kretanje stanovništva, popisnim periodima,
stanovništva promjenama broja stanovnika kroz
Mehaničko kretanje stanovništva određene historijske periode,;
Geografski razmještaj stanovništva objašnjavaju i trajno operiraju
Strukture stanovništva BiH činjenicama vezanim za broj i
promjenu broja stanovnika; uočavaju
i poznaju elemente multietničnosti,
multikulturalnosti,multikonfesiona-
lnosti teritorije Bosne i Hercegovine
kroz uočavanje brojnosti populacije
prema pojedinim popisnim
periodima,zatim poznaju sve odlike
prirodnog (natalitet, mortalitet i
prirodni priraštaj), te mehaničkog
kretanja broja stanovnika (pojmu i
vrstama migracija, njihovim
karakterom i odlikama);savremenim
problemom odljeva mladih-brain
drain, uzrocima i posljedicama
depopulacije,deagrarizacije i
obrazovne strukture stanovništva na
privredni razvoj zemlje.
NASELJA BOSNE I Razvoj naseljenosti i naselja BiH Učenici poznaju pojam, vrste i tipove
HERCEGOVINE Urbanizacija i savremena mreža naselja u Bosni i Hercegovini,
4 (3+1) gradova osnovnim odlikama i
karakteristikama naselja,, njihovom
razmještaju, te kartografski uočavaju
i predstavljaju urbanu i ruralnu
armaturu i naseljenost; poznaju i
raspoznaju pojmove naseljenost,
populacijska dinamika, depopulacija,
deagrarizacija, industrijalizacija,
deruralizacija i urbanizacija,uočavaju
i kartografski raspoznaju i
predstavljaju pojedine elemente
naseljenosti i vrsta naselja u Bosni i
Hercegovini.
Faktori privrednog razvoja BiH Učenici znaju prirodne i društvene
PRIVREDNA OBILJEŽJA U Poljoprivreda BiH preduvjete za razvoj privrede BiH; o
BOSNI I HERCEGOVINI Rudarstvo i energetika fazama razvoja BiH privrede ;
10 (6+4) Industrija BiH probleme s kojima se suočava
Trgovina u BiH savremena bosansko-hercegovačka
Turizam u BiH privreda u tranzicijskoj fazi;
Prirodna i kulturna baština Bosne i preduvjete i ograničavajuće faktore
36
Hercegovine za razvoja turizma; značaj i
Saobraćaj BiH unapređenja bh. turizma za razvoj i
zapošljavanje stanovništva; da BiH
ima velike turističke potencijale koji
nisu u potpunosti, iskorišteni; oblike
turizma koji imaju razvojne
mogućnosti.(turističke destinacije)-
učenici razlikuju pojam prirodne i
kulturne baštine; znaju navoditi
primjere zaštićene prirodne i kulturne
baštine u BiH ; znaju pokazati na
geografskoj karti BiH nacionalne
parkove (NP), parkove prirode (PP) i
spomenike prirode(SP); znaju
prepoznati važnost zaštićenih
područja i lokaliteta za privredni
razvoj BiH posebno turizma
VRSTE REGIJA I Vrste regija i regionalizacija Učenici znaju osnovne prirodno i
REGIONALIZACIJE Geografska regija Peripanonske društveno - geografske regije;
8 (5+3) Bosne karakteristike (prirodne i društvene);
Geografska regija Planinsko- o glavnim nodalno-funkcionalnim
kotlinske Bosne centrima svake od regija i o
Geografska regija Zone visokog krša trenutnom stepenu razvijenosti
i Mediteranska regija privrede, kao i mogućnosti razvoja
svake od regija.
GEOEKOLOŠKI PROBLEMI U Geoekološki problemi u BiH Učenici znaju elemente ugroženosti
BOSNI I HERCEGOVINI geografske sredine (voda, vazduh,
2 (1+1) tlo); najveće zagađivače životne
(geografske sredine); metode i
sredstva zaštite životne (geografske
sredine).
37
3. 13. SREDNJA ŠKOLA ZA TEKSTIL, KOŽU I DIZAJN
ZA I RAZRED OPĆA GEOGRAFIJA

UVOD U GEOGRAFIJU 2
ZEMLJA – OBLIK, VELIČINA I ORIJENTACIJA NA ZEMLJI 4
POVRŠINE
LITOSFERA 6
ATMOSFERA 7
HIDROSFERA 7
PEDOSFERA 2
BIOSFERA 3
NASELJA NA ZEMLJI 4
GEOEKOLOŠKI PROBLEMI U SVIJETU 3
UKUPNO 70

Pojam, predmet, podjela, zadaci i Učenici objašnjavaju pojam nastavnog
UVOD U GEOGRAFIJU kratak prikaz razvoja geografije predmeta geografija, znaju podjelu
2 (1+1) geografije, geografske discipline i
njihovi elementi.
Kosmos i kosmička tijela Učenici znaju definisati osnovne
Sunce i sunčev sistem pojmove o Svemiru i navode primjere,
ZEMLJA U SUNČEVOM Zemljina kretanja: rotacija i revolucija razlikuju svemirska tijela;opisuju Sunčev
Posljedice Zemljinih kretanja sistem i objašnjavaju položaj Zemlje u
SISTEMU I SVEMIRU Vrijeme i računanje vremena - lokalno, Sunčevom sistemu;povezuju i
7 (4+3) zonalno vrijeme i kalendar objašnjavaju uzroke i posljedice kretanja
Zemlje;prepoznaju dimenzije i oblik
Zemlje;razlikuju i imenuju različite
kalendare; izračunavaju razlike u
pojasnim vremenima.
ZEMLJA – OBLIK, VELIČINA I Oblik i dimenzije Zemlje Učenici prepoznaju dimenzije i oblik
ORIJENTACIJA NA ZEMLJI Određivanje položaj tačaka na Zemlji Zemlje; znaju da objasne i primijene
4 (2+2) osnovne pojmove i orijentacije na
geografskoj karti i u prostoru.
Predstavljanje Zemlje: globus i karta Učenici znaju upotrebljavati kartu i atlas
KARTOGRAFSKO Planovi, karte, razmjera, deformacije u svakodnevnom životu;definišu
PREDSTAVLJANJE ZEMLJINE na kartama osnovne kartografske pojmove, razlikuju
POVRŠINE Kartografske projekcije i objašnjavaju elemente karte.
38
5 (3+2) Sadržaj geografske karte
Izrada karata
Korištenje geografskih i topografskih
karata
Geografski omotač - sastav, struktura, Učenici sa geografskog aspekta se
GEOGRAFSKI OMOTAČ zakoni i zakonomjernosti u upoznaju sa pojmom geosfera,
2 (1+1) geografskom omotaču geografskog omotača, podjele
povezanosti geokomponenti,
aspektima.
Struktura Zemljine kore i njen sastav Imenuju i na crtežu obilježavaju
Geološka prošlost Zemljine kore unutrašnju građu Zemlje;analiziraju
Reljef Zemlje – podjela i nastanak građu Zemlje i sastav litosfere;uz pomoć
Endogeni procesi i oblici crteža i fotografija imenuju i analiziraju
Vulkanizam i njegove posljedice osnovne endogene i egzogene procese i
Seizmizam i njegove posljedice oblike; povezuju geološka razdoblja i
LITOSFERA Egzogeni procesi i oblici: fluvijalni, orogeneze i navode primjere reljefnih
6 (4+2) abrazijski, eolski, glacijalni i kraški cjelina za pojedina geološka razdoblja i
procesi i oblici. orogeneze;definišu endogene pokrete te
objašnjavaju njihove uzroke, posljedice
i navode primjere;povezuju djelovanje
egzogenih sila i nastanak različitih
tipova reljefa i reljefnih oblika;povezuju
uticaj reljefa na stanovništvo i njegove
aktivnosti.
Sastav, struktura i podjela Učenici znaju objasniti klimatske
Sunčeva radijacija faktore i klimatske elemente;prepoznaju
Temperatura zraka, tla i vertikalna na karti primjere pojedinih tipova i
ATMOSFERA promjena temperature zraka oblika reljefa i tipova klima;na temelju
7 (4+3) Zračni pritisak i vjetrovi datih podataka izračunavaju klimatske
Vlažnost zraka, oblačnosti i padavine elemente, analiziraju dijagrame, npr.
Zračne mase i fronte klimatske dijagrame, sinoptičke karte.
modifikatori
Pojasno – zonalna klasifikacija
klimata na Zemlji
Vode na Zemlji – svjetski okean : Učenici znaju definisati pojmove vezane
podjela i reljef podmorja za svjetsko more; svojstva i kretanja
Osnovna hemijska i fizička svojstva morske vode; uz pomoć geografske
morske vode karte pokazuje i imenuje okeane,
HIDROSFERA Kretanje morske vode najvažnija mora, morske struje, morske
7 (4+3) Kopnene vode – podzemne vode prolaze;osnovna fizička i hemijska
Tekuće vode svojstva i dinamičke procese u
Jezera, močvare, bare i led na Zemlji Svjetskom okeanu ; razlikuju vode na
Značaj voda kopnu i njihova obilježja; navode
Ugroženost voda najveće onečišćivače mora i predlažu
mjere za zaštitu mora; objašnjavaju
značaj voda na kopnu i njihova obilježja
39
i navode primjere iz svijeta.
PEDOSFERA Tlo – faktori nastanka, podjela i Učenici analiziraju geografsku
2 (1+1) geografska rasprostranjenost rasprostranjenost tala; uticaj čovjeka na
tlo na primjerima.
BIOSFERA Živi svijet na Zemlji i podjela Učenici znaju smjenu vegetacije na
3 (2+1) Biogeografske oblasti na Zemlji Zemlji; uticaj prirodnih faktora na rast i
razvoj vegetacije na Zemlji; pojasno –
čovjeka na bioraznolikost na primjerima
kartom.
STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI Razmještaj, ukupno kretanje broja Učenici objašnjavaju pojam
8 (5+3) stanovnika na Zemlji stanovništvo, teritorij, regija, oblast,
Demografska tranzicija i populaciona poznaju broj i promjene broja stanovnika
politika na Zemlji kroz određene historijske
Migracije stanovništva na Zemlji periode, poznaju osnovne uslove ili
Sastav (struktura) stanovništva svijeta faktore naseljenosti i pojmove ekumene,
Stanovništvo i privredni razvoj u anekumene i subekumene, raspoznaju
svijetu toplotne pojase i razmještaj stanovništva
prema njima, geografski objašnjavaju,
determinišu i kartografski raspoznaju
osnovne kriterije razmještaja
stanovništva prema kontinentima,
klimatskim ili toplotnim pojasevima,
imigracije.
Oblici i tipovi naselja na Zemlji Učenici znaju o vrstama i tipovima
NASELJA NA ZEMLJI Prostorna i funkcionlna struktura naselja na Zemlji, urbanizacijom i u vezi
4 (2+2) grada. Urbanizacija i urbani sistemi s tim pojmovima konurbacija,
aglomeracija i metropolitanskim
područjima na Zemlji.Učenici uočavaju,
raspoznaju i razumiju osnovne pojmove i
činjenice vezane za stanovništvo i
naselja na Zemlji.
PRIVREDA I PRIVREDNE Privreda – opće odlike i podjela Učenici raspoznaju pojmove
DJELATNOSTI Poljoprivreda – pojam, podjela i gospodarstvo, privreda ili ekonomija,
10 (6+4) faktori, struktura poljoprivredne geografski razumiju i objašnjavaju
proizvodnje u svijetu sektore privrede i djelatnosti u okviru
Rudarstvo, industrija, energetika sektora, poznaju pojmove unutrašnje i
Saobraćaj - pojam i značaj djelatnosti vanjske privrede, te znaju objasniti
Trgovina i turizam – pojam i značaj faktore djelovanja na razvoj privrede i
djelatnosti razvoj privrede kroz određene historjske
Geografsko-turistički položaj Bosne i periode,;učenici trajno i sa geografskog
Hercegovine aspekta izučavanja poznaju operiraju i
40
Nacionalni parkovi i prirodni rezervati objašnjavaju, te kartografski determinišu
BiH sve odlike vezano za djelatnosti
Prirodna i kulturna baština Bosne i primarnog, sekundarnog, tercijarnog i
Hercegovine kvartarnog sektora djelatnosti, te poznaju
osnovne karakteristike i uslove razvoja
svih djelatnosti pomenutih sektora;
razlikuju pojam prirodne i kulturne
baštine; znaju navoditi primjere
zaštićene prirodne i kulturne baštine u
BiH ; znaju pokazati na geografskoj
karti BiH nacionalne parkove (NP),
parkove prirode (PP) i spomenike
prirode(SP); znaju prepoznati važnost
zaštićenih područja i lokaliteta za
privredni razvoj BiH posebno turizma.
GEOEKOLOŠKI PROBLEMI U Osnovni geoekološki problemi na Učenici znaju elemente ugroženosti
SVIJETU Zemlji geografske sredine (voda, vazduh, tlo),
3 (2+1) Mjere i aktivnosti u očuvanju kvaliteta najvećie zagađivače životne
okoliša (geografske sredine); metode i sredstava
zaštite životne (geografske sredine).
41
3. 14. SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA
II RAZRED OPĆA GEOGRAFIJA
FOND SATI
PROGRAMSKE TEME
UVOD U GEOGRAFIJU 2
KOSMOS I KOSMIČKA TIJELA SUNČEV SISTEM 2
ZEMLJINA KRETANJA I POSLJEDICE 3
POVRŠINE
LITOSFERA 11
ATMOSFERA 15
HIDROSFERA 8
PEDOSFERA I BIOSFERA 3
NASELJA NA ZEMLJI 3
GEOEKOLOGIJA 2
UKUPNO 70

Definicija, predmet, zadaci , Učenici objašnjavaju pojam nastavnog
UVOD U GEOGRAFIJU razvoj i podjela geografije. predmeta geografija, znaju podjelu
2 (1+1) Veza geografije i medicine geografije, geografske discipline i
njihovi elementi; vezu i značaj
izučavanja geografskih sadržaja i
medicine
KOSMOS I KOSMIČKA TIJELA Kosmos i kosmička tijela Učenici znaju definisati osnovne
SUNČEV SISTEM Sunce i sunčev sistem pojmove o Svemiru i navode primjere,
2 (1+1) razlikuju svemirska tijela.
ZEMLJINA KRETANJA I POSLJEDICE Kretanja Zemlje i posljedice Učenici opisuju Sunčev sistem i
3 (2+1) Zemljinog kretanja objašnjavaju položaj Zemlje u Sunčevom
/Sezonalitet-sezonski sistemu;povezuju i objašnjavaju uzroke i
afektivni poremećaj posljedice kretanja Zemlje;prepoznaju
Toplotni pojasevi na dimenzije i oblik Zemlje;razlikuju i
Zemljinoj površini. imenuju različite kalendare; izračunavaju
Računanje vremena razlike u pojasnim vremenima.
KARTOGRAFSKO PREDSTAVLJANJE Predstavljanje Zemljine Učenici znaju da objasne i primijene
ZEMLJINE POVRŠINE površine osnovne pojmove i orijentacije na
3 (2+1) geografskoj karti i u prostoru, znaju
upotrebljavati kartu i atlas u
svakodnevnom životu;definišu osnovne
kartografske pojmove, razlikuju i
objašnjavaju elemente karte.
GEOGRAFSKI OMOTAČ Definicija, opće Učenici sa geografskog aspekta se
2 (1+1) karakteristike granice upoznaju sa pojmom geosfera,
42
geografskog omotača, podjele
povezanosti geokomponenti
aspektima.
Sastav Zemljine kore; Imenuju i na crtežu obilježavaju
tektonski pokreti i ploče. unutrašnju građu Zemlje;analiziraju
(Zanimljivosti iz građu Zemlje i sastav litosfere;uz pomoć
geomedicine: minerali, crteža i fotografija imenuju i analiziraju
LITOSFERA stijene i naše zdravlje) osnovne endogene i egzogene procese i
11 (7+4) Zonalna građa Zemlje. oblike; povezuju geološka razdoblja i
Sastav Zemljine kore. orogeneze i navode primjere reljefnih
Tektonski pokreti i ploče. cjelina za pojedina geološka razdoblja i
Medicinska geologija. orogeneze;definišu endogene pokrete te
Vulkani i zemljotresi. objašnjavaju njihove uzroke, posljedice
Katastrofalne posljedice i navode primjere;povezuju djelovanje
vulkana i zemljotresa egzogenih sila i nastanak različitih
Egzogene sile i fluvijalni tipova reljefa i reljefnih oblika;povezuju
oblici reljefa uticaj reljefa na stanovništvo i njegove
Obalni reljef (Peloidi- aktivnosti.
ljekovito blato). Pustinjski
oblici reljefa
(dezertifikacija).
Lednički oblici reljefa
(lednici -izvor vode).
Kraški oblici reljefa
(poznate pećine u Bosni i
Hercegovini
Vrijeme i Učenici znaju objasniti klimatske
klima.Biometeorološka faktore i klimatske elemente;
prognoza. (Spona vremena, prepoznaju na karti primjere pojedinih
ATMOSFERA klime i zdravlja). tipova i oblika reljefa i tipova klima;na
15 (9+6) Globalna promjena klime temelju datih podataka izračununavaju
Atmosfera.Sastav i podjela. klimatske elemente, analiziraju
/Ozon – kako se odražava na dijagrame, npr. klimatske dijagrame,
naše zdravlje?/ sinoptičke karte.
Sunčevo zračenje. ( Vitamin
D)
Vlažnost zraka. Oblaci i
padavine . (Kisele kiše).
Zračni pritisak. Zračna
strujanja – vjetrovi. Kako
vjetrovi mogu uticati na
zdravlje čovjeka?/Vjetrovi
prenosnici virusa, bakterija i
gljivica....
Klimatski faktori i
modifikatori
Klasifikacija klimata na
Zemlji. Klima Bosne i
Hercegovine. Svjetski
43
meteorološki dan
Svjetsko more. Glavna Učenici znaju definisati pojmove vezane
svojstva mora i dinimika za svjetsko more; svojstva i kretanja
morske vode. morske vode; uz pomoć geografske
More je važan izvor hrane karte pokazuje i imenuje okeane,
HIDROSFERA za čovjeka. Kako morska najvažnija mora, morske struje, morske
8 (5+3) voda djeluje na zdravlje prolaze;osnovna fizička i hemijska
čovjeka? svojstva i dinamičke procese u
Kopnene vode. Tekuće Svjetskom okeanu ; razlikuju vode na
kopnene vode.Voda za piće, kopnu i njihova obilježja; navode
rekreaciju i zdravlje. Rijeke najveće onečišćivače mora i predlažu
Bosne i Hercegovine mjere za zaštitu mora; objašnjavaju
Podzemne vode. (Ljekovito značaj voda na kopnu i njihova obilježja
svojstvo termomineralnih i navode primjere iz svijeta.
izvora u Bosni i
Hercegovini)
Jezera. Jezera u Bosni i
Hercegovini
Biljni svijet na Zemlji. Učenici analiziraju geografsku
PEDOSFERA I BIOSFERA Biogeografske oblasti na rasprostranjenost tala; uticaj čovjeka na
3 (2+1) Zemlji. Biljke su hrana i tlo na primjerima; smjenu vegetacije na
lijek Zemlji; uticaj prirodnih faktora na rast i
Tlo na Zemlji. Klasifikacija razvoj vegetacije na Zemlji; pojasno –
i privredni značaj. zonalnom rasporedu flore i akvatičnim
Degradacija tla. životnim zajednicama; analiziraju uticaj
(Dezertifikacija) čovjeka na bioraznolikost na primjerima
kartom.
Prirodno kretanje Učenici objašnjavaju pojam
stanovništva na Zemlji. stanovništvo, teritorij, regija, oblast,
STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI Infantilni mortalitet. /Bijela poznaju broj i promjene broja stanovnika
8 (5+3) kuga u Bosni i Hercegovini / na Zemlji kroz određene historijske
Prostorno kretanje periode, poznaju osnovne uslove ili
stanovništva na Zemlji . faktore naseljenosti i pojmove ekumene,
Nomadi. /Epidemije i anekumene i subekumene, raspoznaju
migracije/ toplotne pojase i razmještaj stanovništva
Struktura svjetskog prema njima, geografski objašnjavaju,
stanovništva i stanovništva u determinišu i kartografski raspoznaju
Bosni i Hercegovini osnovne kriterije razmještaja
(različitost rasa posljedica je stanovništva prema kontinentima,
klimatske adaptacije) klimatskim ili toplotnim pojasevima,
imigracije, kao i svim segmentim
vezanim za pojam naseljenosti, vrstama i
tipovima naselja na Zemlji,
44
urbanizacijom i u vezi s tim pojmovima
konurbacija, aglomeracija i
metropolitanskim područjima na Zemlji;
stanovništvo i naselja na Zemlji; znaju
kriterije za utvrđivanje kvalitete
življenja.
Naselja i oblici naseljenosti. Učenici znaju o vrstama i tipovima
NASELJA NA ZEMLJI (Slamovi i favele-život u naselja na Zemlji, urbanizacijom i u vezi
3 (2+1) barakama). Gradska naselja s tim pojmovima konurbacija,
Bosne i Hercegovine aglomeracija i metropolitanskim
područjima na Zemlji; uočavaju,
raspoznaju i razumiju osnovne pojmove i
činjenice vezane za stanovništvo i
naselja na Zemlji.
Privreda. Definicija i Učenici raspoznaju pojmove
podjela.Energetika. gospodarstvo, privreda ili ekonomija,
PRIVREDA I PRIVREDNE Rudarstvo (čestice azbesta geografski razumiju i objašnjavaju
DJELATNOSTI izazivaju rak pluća) sektore privrede i djelatnosti u okviru
8 (5+3) Industrija /Industrija sektora, poznaju pojmove unutrašnje i
lijekova/ vanjske privrede, te znaju objasniti
Saobraćaj. Saobraćaj u faktore djelovanja na razvoj privrede i
Bosni i Hercegovini razvoj privrede kroz određene historjske
Turizam u Bosne i periode,;učenici trajno i sa geografskog
Hercegovine / Zdravstveni aspekta izučavanja poznaju operiraju i
turizam u Bosni i objašnjavaju, te kartografski determinišu
Hercegovini / sve odlike vezano za djelatnosti
Globalizacija i svjetske primarnog, sekundarnog, tercijarnog i
integracije. Europska unija. kvartarnog sektora djelatnosti, te poznaju
/Integracija Bosne i osnovne karakteristike i uslove razvoja
Hercegovine u EU/ svih djelatnosti pomenutih sektora; znaju
uzroke i posljedice globalizacije i
polarizacije u svijetu; mjesto i ulogu
razvijenih i nerazvijenih zemalja u
procesu globalizacije; ekonomske i
političke integracije u svijetu i njihov
značaj; političko – ekonomske odnose
BiH i EU.
GEOEKOLOGIJA Geografija i životna sredina. Učenici znaju elemente ugroženosti
2 (1+1) Mjesto i uloga geografije u geografske sredine (voda, vazduh, tlo);
zaštiti životne sredine najveće zagađivače životne (geografske
sredine); metode i sredstava zaštite
životne (geografske sredine).
45
3. 15. GAZI HUSREV- BEGOVA MEDRESA
II RAZRED 2 ČASA SEDMIČNO – 70 ČASOVA GODIŠNJE
PROGRAMSKE CJELINE I PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

TEME
UVOD Uvod – definicija, predmet i zadaća Učenici objašnjavaju pojam
geografije nastavnog predmeta geografija,
ZEMLJA U KOSMOSU Zemlja u kosmosu • znaju podjelu geografije; znaju
SUNČEV SISTEM Sunčev sistem definisati osnovne pojmove o
9 Geografski omotač Svemiru i navode primjere,
razlikuju svemirska tijela; sa
geografskog aspekta se
upoznaju sa pojmom geosfera,
geografskog omotača, podjele
geografskog omotača i
njegovim granicama, važnosti
geografskog omotača i geosfera
za život na Zemlji;
PREDSTAVLJANJE Kartografija, vrste karata i projekcije
ZEMLJINE POVRŠINE Geosfere
Litosfera
GEOGRAFSKI OMOTAČ Atmosfera
Hidrosfera (podjela, značaj)
17 Biosfera – živisvijet
STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI Demografija – kretanje, migracije, strukture

NASELJA Naselja – pojam, podjela I historijski razvoj
PRIVREDA Privreda – faktori razvoja
GEOEKOLOGIJA Primarni sektor
Sekundarni sektor
15 Tercijarni sektor
Geografija i geoekologija
Ugroženi elementi prirodne sredine i mjere
zaštite
GEOGRAFIJA BOSNE I Geografski položaj, granice i površina BiH Učenici geografski
HERCEGOVINE Prirodno-geografske odlike – geološka objašnjavaju, razumiju i
građa BiH kartografski determinišu sve
10 Oblici reljefa BiH elemente geografskog položaja
Hidrografija BiH teritorije Bosne i Hercegovine;
Klima BiH prirodno – geografske i
Demografske karakteristike BiH (kretanje, društveno – geografske odlike
migracije i strukture stanovništva) BiH.
Privreda BiH (poljoprivreda i rudarstvo,
industrija)
Definicija – podjela, zadaci
EU – institucije Učenici pomoću geografske
REGIONALNA GEOGRAFIJA ZND – Zajednica nezavisnih država bivšeg karte analiziraju geografske
SSSR posebnosti i regionalni razvoj
14 Jugozapadna Azija: - geografski položaj – odabranih regija i zemalja.
regionalna podjela i društvene odlike
Saudijska Arabija i Turska
Iran i Pakistan
46
Jugoistočna Azija: Malezija i Indonezija
Afrika – Sjeverna Afrika
Angloamerika
Latinska Amerika
Australija i Okeanija
Globalizacija privrede
47
3. 16. GAZI HUSREV- BEGOVA MEDRESA
IZBORNA NASTAVA
III RAZRED 2 ČASA SEDMIČNO – 70 ČASOVA GODIŠNJE

Geografija kao nauka, geografija Učenici objašnjavaju pojam
kao kompleksna nauka, nastavnog predmeta geografija,
UVOD multidisipliniranost geografskih znaju podjelu geografije; znaju
istraživanja definisati osnovne pojmove o
Savremeni pogledi na kosmos, Svemiru i navode primjere,
evolucija kosmosa razlikuju svemirska tijela; sa
Geotektonika planete, razvoj geografskog aspekta se upoznaju
ZEMLJA U KOSMOSU Zemljine kore, nastanak sa pojmom geosfera, geografskog
kontinenata i okeana, omotača, podjele geografskog
zone vulkanskih aktivnosti omotača i njegovim granicama,
FIZIČKAGEOGRAFIJA Prirodne nepogode i katastrofe: važnosti geografskog omotača i
vulkani i izemljotresi, poplave i geosfera za život na Zemlji; znaju
21 suše, da objasne i primijene osnovne
Razorni olujni vjetrovi pojmove i orijentacije na
Upotreba geografskih karata, geografskoj karti i u prostoru,
topografskih karata i planova: znaju upotrebljavati kartu i atlas u
topografske karte i planovi šireg i svakodnevnom životu;definišu
užeg zavičaja (kantona, općina, osnovne kartografske pojmove,
naselja, dijelova naselja) razlikuju i objašnjavaju elemente
Vrijeme i prognoza vremena, karte; imenuju i na crtežu
savremene metode i sredstva obilježavaju unutrašnju građu
praćenja, Zemlje;analiziraju građu Zemlje i
Prognoza vremena, sinoptičke sastav litosfere;uz pomoć crteža i
karte, klimatska kolebanja fotografija imenuju i analiziraju
Ekosistem, ekološki pojmovi, osnovne endogene i egzogene
antropogeni utjecaj na prirodnu i procese i oblike; znaju objasniti
geografsku sredinu klimatske faktore i klimatske
Savremeni ekonomsko-geografski elemente; znaju elemente
problem i trendovi svijeta ugroženosti geografske sredine
Savremeni problem razvoja naselja (voda, vazduh, tlo); najveće
u svijetu zagađivače životne (geografske
sredine); metode i sredstava
zaštite životne (geografske
sredine).
Savremeni ekonomsko-geografski Učenici znaju uzroke i posljedice
problemi i trendovi svijeta globalizacije i polarizacije u
DRUŠTVENO-EKONOMSKA Neravnomjernost razvoja u svijetu svijetu; mjesto i ulogu razvijenih i
GEOGRAFIJA – razvijene, zemlje u razvoju i nerazvijenih zemalja u procesu
nerazvijene zemlje globalizacije; objašnjavaju pojam
10 Pojam etnologije i etnografije i stanovništvo, teritorij, regija,
veza sa geografijom stanovništva oblast, poznaju broj i promjene
Demografska eksplozija i njene broja stanovnika na Zemlji kroz
posljedice, različitost jezika i određene historijske periode; ;
religija uočavaju, raspoznaju i razumiju
Nastanak i razvoj gradova, osnovne pojmove i činjenice
urbanizacija, pojam, značaj i vezane za stanovništvo i naselja
posljedice u savremenom svijetu na Zemlji.
REGIONALNA GEOGRAFIJA Regionalna podjela Evrope Učenici pomoću geografske karte
SVIJETA SrednjaEvropa – jezgro Evrope analiziraju geografske posebnosti
(geografsko i ekonomsko), i regionalni razvoj odabranih
Njemačka regija i zemalja.
48
39 Alpska regija – Austrija, Švicarska
Južna Evropa – Mediteran,
turistička metropola svijeta
Sjeverna Evropa
Susjedne države – Hrvatska, Srbija,
Crna Gora
RegijeAzije
Južna i Jugoistočna Azija (Indija,
Malezija)
Saudijska Arabija i Turska
Iran i Pakistan
Sjeverna Afrika (Egipat, Maroko)
SAD, vodeća svjetska sila
Srednja Amerika (Meksiko)
Brazil i Argentina
Okeanski i polarni predjeli
Praktična nastava
Neke nastavne jedinice obaviti u
prirodi, posjetiti meteorološku
stanicu i ostvariti najmanje jednu
ekskurziju ili posjetu nekoj
obližnjoj turističkoj destinaciji
49
3. 17. GAZI HUSREV - BEGOVA MEDRESA
IZBORNA NASTAVA
IV RAZRED 2 ČASA SEDMIČNO – 60 - 64 ČASOVA GODIŠNJE
PROGRAMSKE CJELINE PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

I TEME
Historijsko-geografski pregled Učenici geografski objašnjavaju,
razvoja geografije i kartografije u razumiju i kartografski
BiH determinišu sve elemente
Historijsko-geografski prikaz geografskog položaja teritorije
GEOGRAFSKI PRIKAZ teritorijalnog razvoja države BiH, Bosne i Hercegovine, njen opći
BOSNE I HERCEGOVINE historijat državnosti, razvoj granica, geografski i astronomsko-
savremeni problem granica u BiH matematički položaj, saobraćajno-
40 (+3) Dejtonska BiH i perspektive geografski položaj, uočavaju i
Geotektonska regionalizacija BiH objašnjavaju geografski položaj
Geomorfološka regionalizacija BiH Bosne i Hercegovine na
Klimatska regionalizacija BiH Balkanskom poluotoku i susretu
Razvoj naseljenosti BiH, stari narodi, geografskih regija, ekonomsko-
migracije, multikulturalnost geografskih odlika tih regija i
Mreža i sistem naselja u BiH značaju izuzetno povoljnog
Najvažniji prirodni resursi BiH geografskog položaja na
Karakteristični geografski detalji ekonomski razvoj i mogućnosti
BiH: obala, more, neki gradovi, ekonomskog razvoja prostora
planine, rijeke, jezera, banje… Bosne i Hercegovine;
raspoznaju, objašnjavaju,
geografski uočavaju i determinišu
osnovne vrste, tipove i oblike
reljefa sa posebnim osvrtom na
kraške forme i oblike reljefa;
kartografski predstavljaju reljefne
cjeline i objašnjavaju njihov
geološki razvoj i bogatstvo
rudama koje je osnova za razvoj
pojedinih vrsta privrednih
djelatnosti, odnosno cjelokupnog
privrednog razvoja; učenici
raspoznaju reljefne
morfostrukture, hipsometrijska
obilježja teritorije naše zemlje, te
ih znaju kartografski uočavati i
predstavljati; poznaju, razumiju i
stanovništva, popisnim periodima,
promjenama broja stanovnika
kroz određene historijske periode,
objašnjavaju i trajno operiraju
činjenicama vezanim za broj i
promjenu broja stanovnika u
Bosni i Hercegovini; poznaju sve
odlike prirodnog (natalitet,
mortalitet i prirodni priraštaj) ,te
mehaničkog kretanja broja
stanovnika (pojmu i vrstama
migracija, njihovim karakterom i
odlikama);savremenim
problemom odljeva mladih-brain
drain, uzrocima i posljedicama
50
depopulacije,deagrarizacije i
obrazovne strukture stanovništva
na privredni razvoj naše zemlje;
GEOGRAFSKI PRIKAZ Geografski položaj, veličina i Učenici znaju geografski prikaz
KANTONA U KOJEM SE struktura Kantona u kojem se Kantona Sarajevo i karakteristike
MEDRESA NALAZI Medresa nalazi Općine u kojoj se Medresa nalazi.
Fizičko-geografske karakteristike
20 (+1) Kantona
Društveno-geografske karakteristike
Kantona
Geografski detalji Kantona: gradovi,
jezera, planine, rijeke, banje,
privredni kapaciteti…
Uži zavičaj škole (općina, naselje)
.
51
4. DIDAKTIČKO – METODIČKE NAPOMENE
4. 1. RESURSI ZA REALIZACIJU PROGRAMA

Za realizaciju programa nastave predmeta Geografije-zemljopisa, nadležne institucije su
obavezne da obezbijede kabinete, opremeljene sa svim vrstama geografskih karata,
kompjuterom, telurijem ili nekim savremenijim sredstvom za objašnjavanje revolucije i
rotacije, literaturu, koju će učenici samostalno-individualno analizirati i prezentovati, na
časovima slobodnih aktivnosti, dodatne nastave i terenske nastave, posebnu prostoriju kao
spremište za nastavna sredstva, koja će biti u svakom trenutku pri ruci i nastavnicima i
učenicima. U realizaciji NPP, potrebno je koristiti očigledna nastavna sredstva, slike i
ilustracije, fizičko-geografski globus, astronomski atlas, tematske karte, multimediju, koja će
vizualno dočarati i objasniti nejasne i teže shvatljive geografske pojave i procese. Također,
koristiti i fizičko-geografske karte BiH, Azije, Afrike, Amerike, Australije odobrene od
Federalnog ministarstva obrazovanja i nauke, te multimedijalni atlas i terensku nastavu.
4. 2. OCJENJIVANJE
Napredovanje učenika treba provjeravati i ocjenjivati u kontinuitetu ,vodeći računa o
individualnim mogućnostima i sposobnostima učenika. Za učenje Geografije-Zemljipisa (kao
i za druge nastavne predmete) bitna su sva tri područja učenja. Njihova zakonomjernost i
usklađenost zavisi od niza faktora, koji su često i objektivne i subjektivne prirode, o čemu se
mora voditi računa. Teoretska znanja su bitna, kao što su bitna znanja iz oblasti kartografije, a
element aktivnog učenja je također vrlo važan prilikom ocjenjivanja i provjeravanja.
Usmeno i pismeno provjeravanje znanja treba da budu ravnomjerno raspoređeni i da imaju
cilj provjere postignuća učenika, kao i provjere uspješnosti primjenjenih nastavnih metoda i
sredstava koja su korištena prilkom obrade nastavnih sadržaja Geografije-Zemljopisa. U
skladu sa naprijed navedenim, prilikom provjeravanja i ocjenjivanja treba se koristiti
različitim metodama , sredstvima, procedurama i instrumentima , a sve u skladu sa uslovima
rada škole i mogućnostima učenika. Pored tradicionalnog ocjenjivanja, treba koristiti i druge
52
metode i sredstva, kako bi ocjenjivanje bilo što objektivnije i na zadovoljstvo i učenika i
nastavnika - učesnika u nastavnom procesu. Primjenjivati u svakom mogućem slučaju,
zajedničko ocjenjivanje i samoocjenjivanje, da bi se kod učenika razvila sposobnost kritičkog
odnosa prema vlastitom i tuđem radu, kao i objektivnog odnosa prema sebi i okolini u kojoj
živi.
53
5. PROFIL I STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA
1. Zvanje profesor geografije stiče se završetkom četverogodišnjeg studija (četiri
akademske godine) osposobljeni su za samostalno vođenje cjelokupnog odgojno-obrazovnog
procesa u osnovnim i srednjim školama iz svih predmeta koji pripadaju matičnoj oblasti
geografije, za samostalno kreiranje i interpretaciju nastavnih sadržaja iz oblasti
fizičkogeografskih, društvenogeografskih i regionalnogeografskih sadržaja kontinenata, regija
i zemalja svijeta i Bosne i Hercegovine.
2. a) Zvanje magistar prirodnih nauka iz oblasti geografije, stiče se u trajanju od 4 semestra

(dvije akademske godine).
b) Zvanje magistar geografije stiče se završetkom drugog ciklusa studija geografije,

Nastavnički smjer, u trajanju od 2 semestra (jedna akademska godina) i sa ostvarenih 60
ECTS,
Magistar geografije je osposobljen za:
 samostalno planiranje i izvođenje cjelokupnog nastavnog procesa iz svih predmeta koji

pripadaju matičnoj oblasti geografije u osnovnim i srednjim školama,
 samostalno planiranje i upotrebu savremenih nastavnih metoda, nastavnih sredstava i
oblika nastavnog rada iz svih predmeta koji pripadaju matičnoj oblasti geografije u
osnovnim i srednjim školama,
 samostalno planiranje i vođenje odgojno-obrazovnog procesa iz svih predmeta koji
 samostalno kreiranje i reviziju nastavnih planova i programa iz svih predmeta koji
 savjetodavne i nadzorne aktivnosti u cilju unapređenja odgojno-obrazovnog procesa iz
svih predmeta koji pripadaju matičnoj oblasti geografije koje sprovode nadležna
ministarstva i institucije,
 proces stručne evaluacije udžbenika i priručnika za sve predmete koji pripadaju matičnoj
oblasti geografije u osnovnim i srednjim školama,
 samostalno kreiranje i interpretaciju nastavnih sadržaja iz oblasti savremenih
fizičkogeografskih i društvenogeografskih zakonomjernosti, procesa i pojava na
lokalnom, regionalnom i globalnom nivou, njihovim uzročno-posljedičnim vezama i
uticajima na životnu sredinu,
 samostalno kreiranje i interpretaciju nastavnih sadržaja o savremenim konceptima
regionalizacije i kontinenata i država svijeta,
 samostalno kreiranje i interpretaciju znanja o savremenim političkogeografskim i
geostrateškim problemima i odnosima u svijetu,
 samostalnu interpretaciju općih i posebnih savremenih koncepata regionalne politike
Evropske unije i njenih članica,
 samostalno kreiranje i interpretaciju nastavnih sadržaja o komponentnim i kompleksnim
principima i metodama za izdvajanje fizionomskih i nodalno-funkcionalnih regija Bosne i
Hercegovine,
54
 samostalno kreiranje i interpretaciju GIS modela prostorne stvarnosti u nastavnom
procesu iz svih predmeta koji pripadaju matičnoj oblasti geografije u osnovnim i srednjim
školama,
 samostalno kreiranje i korištenje različitih metoda i tehnika vrednovanja znanja i
ocjenjivanja učenika u skladu sa postavljenim obrazovnim ciljevima nastavnog programa
iz predmeta geografija u osnovnim i srednjim školama,
 samostalnu i kreativnu primjenu razvijenih komunikacijskih, socijalnih, geoinformatičkih
i istraživačkih vještina.
3. Zvanje Bakalaureat/Bachelorgeografije stiče se završetkom prvog ciklusa studija
geografije, Nastavnički smjer, u trajanju od 8 semestara (četiri akademske godine) i sa
ostvarenih 240 ECTS
Bakalaureat/Bachelor geografije je osposobljen za:
 samostalno planiranje i izvođenje cjelokupnog nastavnog procesa iz predmeta Geografija

u osnovnim i srednjim školama,
 samostalno planiranje i upotrebu savremenih nastavnih metoda, nastavnih sredstava i
oblika nastavnog rada u osnovnim i srednjim školama,
 samostalnu interpretacijusavremenih fizičkogeografskih i društvenogeografskih procesa i
pojava na lokalnom, regionalnom i globalnom nivou,njihovim uzročno-posljedičnim
vezama i uticajima na životnu sredinu,
 samostalnu interpretaciju savremenih regionalnogeografskih karakteristika kontinenata,
država i regija svijeta,
 samostalnu interpretaciju savremenih općih i posebnih geografskih karakteristika
Evropske unije i njenih članica,
 samostalnu interpretaciju savremenih fizičkogeografskih, društvenogeografskih i
regionalnogeografskih karakteristika Bosne i Hercegovine i njenih regija.
 samostalno korištenje i primjenu GIS softvera i općih i tematskih setova digitalnih
geopodataka u nastavnom procesu u osnovnim i srednjim školama,
 samostalnokorištenje različitihmetoda i tehnika vrednovanja znanja i ocjenjivanja učenika
u skladu sa postavljenim obrazovnim ciljevima nastavnog programaiz predmeta
geografija u osnovnim i srednjim školama,
 samostalnu primjenu razvijenih komunikacijskih, socijalnih, geoinformatičkih i
istraživačkih vještina.
55

Geografija - Zemljopis NPP Saobraćajnaškola PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Geografija - Zemljopis NPP Saobraćajnaškola PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geografija - Zemljopis NPP Saobraćajnaškola PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KANTON SARAJEVO

Ministarstvo za obrazovanje, nauku i mlade

NASTAVNI PLAN I PROGRAM

Predmet: Geografija/ Zemljopis

Sarajevo, avgust 2016. godine

Članovi Komisije za osnovnu (odnosno srednju) školu:

1. mr. sci. Nerminka Hadžić, predsjednik Komisije; JU OŠ „Alija Nametak“

ŽELJEZNIČKI ŠKOLSKI CENTAR

SREDNJA UGOSTITELJSKO – TURISTIČKA ŠKOLA

SREDNJA EKONOMSKA ŠKOLA

SREDNJA TRGOVAČKA ŠKOLA

SREDNJA ŠKOLA PRIMJENJENIH UMJETNOSTI

SREDNJA ŠKOLA ZA TEKSTIL, KOŽU I DIZAJN

SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA

Geografija je nauka koja se bavi izučavanjem prirodnogeografskih i društvenogeografskih

- da učenici steknu znanja iz opće geografije, regionalne geografije svijeta,

2 časa sedmično – 70 časova godišnje

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

KARTOGRAFSKO Predstavljanje Zemljine površine – Učenici znaju da objasne i primijene

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

KARTOGRAFSKO Predstavljanje Zemljine površine – Učenici znaju da objasne i

SAOBRAĆAJ BOSNE I Saobraćaj BiH – grane saobraćaja i Učenici objašnjavaju, razumiju i

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKE PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PEDOSFERA Rasprostranjenost tala na Zemlji Učenici analiziraju geografsku rasprostranjenost

Ekonomska geografija Učenici geografski razumiju i objašnjavaju

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

2 ČASA SEDMIČNO 70 ČASOVA GODIŠNJE

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKE CJELINE I PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

Pojam, predmet, podjela i značaj Učenici geografski razumiju i

KARAKTERISTIKE PRIVREDE Privreda Kine Učenici znaju karakteristike privrede

Učenici geografski objašnjavaju, razumiju i

Učenici poznaju pojam, vrste i tipove naselja u Bosni i

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

Učenici geografski objašnjavaju,

STANOVNIŠTVO BOSNE I Stanovništvo BiH- osnovni faktori Učenici poznaju, razumiju i

PROGRAMSKE TEME FOND SATI

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

II RAZRED 2 ČASA SEDMIČNO – 70 ČASOVA GODIŠNJE

PROGRAMSKE CJELINE I PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

STANOVNIŠTVO NA ZEMLJI Demografija – kretanje, migracije, strukture

III RAZRED 2 ČASA SEDMIČNO – 70 ČASOVA GODIŠNJE

PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

PROGRAMSKE CJELINE PROGRAMSKI SADRŽAJI ISHODI ZNANJA

4. 1. RESURSI ZA REALIZACIJU PROGRAMA