3 Boyutlu Sanatlar Dersi Ders Kitabi Indir PDF

GÜZEL SANATLAR
VE
SPOR LøSELERø
ÜÇ BOYUTLU SANAT
ATÖLYE
9
YAZARLAR
ùükran ÜST
Adem Yavuz HIZAL
Cemil CANDAù
Ahmet PEHLøVAN
BøRøNCø BASKI
Devlet Kitapları Döner Sermaye Müdürlü÷ü, 2012
MøLLÎ EöøTøM BAKANLIöI..........................................................................................: 5692
YARDIMCI VE KAYNAK KøTAPLARI DøZøSø............................................................: 400
12.06.Y.0002.4207
Her hakkı saklıdır ve Millî E÷itim Bakanlı÷ına aittir. Kitabın metin, soru ve úekilleri
kısmen de olsa hiçbir suretle alınıp yayınlanamaz.
EDøTÖR
Yard. Doç. Dr. Raif KALYONCU
DøL UZMANI
Kibar BAYRAKTAR
PROGRAM GELøùTøRME UZMANI

Vedat UZUNER
ÖLÇME DEöERLENDøRME UZMANI

Yurdagül GÜNAL
REHBERLøK UZMANI
Adem POLAT
GÖRSEL TASARIM UZMANI

Ercan AYÇøÇEK
ISBN 978-975-11-3600-8
Millî E÷itim Bakanlı÷ı, Talim ve Terbiye Kurulunun 10.10.2006 gün ve 7006 sayılı kararı ile e÷itim
aracı olarak kabul edilmiú, Destek Hizmetleri Genel Müdürlü÷ünün 13.07.2012 gün ve 10335 sayılı
yazısı ile birinci defa 2,500 adet basılmıútır.
KøTABIMIZI TANIYALIM
ETKøNLøK BÖLÜMÜ
Etkinli÷in sınıf içi mi Bölümde kaçıncı

Etkinli÷in ismini
yoksa sınıf dıúı mı etkinlik oldu÷unu
gösterir.
oldu÷unu gösterir. gösterir.
1. ETKøNLøK Yüz øfadeleri
Nasıl Bir Yol øzleyelim?
1- Aúa÷ıda heykel, rölyef ve mask foto÷rafları verilmiútir. Bu foto÷raflardaki yüz ifa-

delerini görsellerin altındaki boúluklara yazınız.
7. Görsel, Japon Noh Maskı 8. Görsel, James Peniston 9. Görsel, Rolyef Sümer
.................................... ............................................ ....................................
.................................... ............................................ ....................................
HAZIRLIK BÖLÜMÜ
Konuya hazırlık bölümüdür.
Hazırlık Konuya giriúte

kullanılan sanatla
Soyutlama sanatın yaúamsal edimidir. ilgili sözlerin yer
Madıney aldı÷ı bölümdür.
Konuyla ilgili
hazırlık amacı
taúıyan görsellerin
bulundu÷u alandır.
73. Görsel, Ziyatin Nuriev 74. Görsel, Ziyatin Nuriev

Konuyla ilgili
hazırlık amacı
1. Bir kompozisyonda olması gereken düzenin sa÷lanma- taúıyan soruların
sında kompozisyon ögelerinin önemi nedir? bulundu÷u alandır.
TARTIùALIM BÖLÜMÜ
Kavramların tartıúıldı÷ı bölümdür.
Tartıúalım
Yüzey düzenlemede, uygunluk ilkesinin kullanıldı÷ı örnek çalıúmaları inceleyerek
düúüncelerinizi arkadaúlarınızla paylaúınız.
ARAùTIRALIM BÖLÜMÜ
Konunun farklı kaynaklardan araútırıldı÷ı ve elde edilen sonuçların sınıfta paylaúıldı÷ı bölüm-
dür.
Araútıralım
Manavdaki izlenimlerinize benzerlerini katabilmek için yakın çevrenizde bir gözlem

yapınız. Gözlem yaparken yanınıza kâ÷ıt, kalem ve foto÷raf makinenizi alınız. Gözlemleri-
nizi ve düúüncelerinizi not ediniz. Gördüklerinizi foto÷raflayınız.
øNCELEME BÖLÜMÜ
Konuyla ilgili görseller ve eserlerin bireysel olarak incelenip bir sonuca varılmasının sa÷-
landı÷ı bölümdür.
ønceleme
Örnek çalıúmaları inceleyiniz. Bu çalıúmalarda yüzey düzenlemesi ve benzerlik ilkesinin

nasıl kullanıldı÷ını arkadaúlarınızla paylaúınız.
YORUMLAMA BÖLÜMÜ
Yapılan etkinliklerdeki verilmek istenen kavramın yorumlandı÷ı bölümdür.
Yorumlayalım
Tasarladı÷ınız yüzey düzenlemesinde egemenlik ilkesini kullanabildiniz mi? Açıkla-

yınız.
SONRAKø DERSE HAZIRLIK BÖLÜMÜ

Bir sonraki derste iúlenecek konuyla ilgili ön hazırlık bölümüdür.
Sonraki Derse Hazırlık
1. Sınıfınızdaki ö÷rencilerden iki grup oluúturunuz.

2. Birinci grup üç boyutlu sanatta mask konusunu yazılı; ikinci grup ise görsel materyaller-
den araútıracak úekilde iú bölümü yapınız.
KøTAP øÇøNDE KULLANILAN øKONLAR VE ANLAMLARI
Sınıf øçi Etkinlik

Ö÷rencilerin resim yapma, tartıúma ve inceleme becerilerini geliútirmeye yönelik
kazanımlarını destekleyen sınıf içinde yapılacak uygulama çalıúmaları bu bölüm-
de yer alır.
Sınıf Dıúı Etkinlik

Ö÷rencilerin resim yapma, tartıúma ve inceleme becerilerini geliútirmeye yönelik
kazanımlarını destekleyen sınıf dıúında yapılacak uygulama çalıúmaları bu bö-
lümde yer alır.
ønceleme
Ö÷rencilerin bireysel veya grup olarak yapaca÷ı inceleme, araútırma, gözlem ve
uygulamaları kapsayan uzun veya kısa süreli çalıúmalar bu bölümde yer alır.
Araútıralım
Ö÷rencilerin bireysel veya grup olarak yapaca÷ı araútırma ve uygulamaları kap-
sayan uzun veya kısa süreli çalıúmalar bu bölümde yer alır.
Tartıúalım
Ö÷rencilerin kendi fikirlerini açıklayacakları konular bu bölümde yer alır.
Gözlemleyelim
Ö÷rencilerin bireysel veya grup olarak yapaca÷ı gözlem ve uygulamaları kapsa-
yan uzun veya kısa süreli çalıúmalar bu bölümde yer alır.
Bunları Biliyor musunuz?

Bilimsel nitelik taúıyan, konuyu desteklemeye yönelik bilgiler bu bölümde yer
alır.
Yorumlayalım
Ö÷rencilerin konuyu kavramaya yönelik çalıúmaları bu bölümde yer alır.

Ö÷rencilerin bir sonraki derste iúleyecekleri konuyla ilgili olarak yapacakları uygu-
lamalar bu bölümde yer alır.
Dikkat
Kitap içinde yapılacak olan çalıúmalarda önemli olan bir uyarıyı belirten iúarettir.
øÇøNDEKøLER
I. ÖöRENME ALANI
ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU ......................................................... 1
1.ÜNøTE
Üç Boyutlu Sanata Giriú ....................................................................... 3
1. Üç Boyutlu Sanatın Yapısı ........................................................... 4
2. Üç Boyutlu Sanatın Kapsamı ....................................................... 8
3. Üç Boyutlu Sanatın Sınıflandırılması ........................................... 12
4. Üç Boyutlu Sanatın Tarihçesi ve Medeniyetlerle øliúkisi ............... 14
4.1. Dünyada ........................................................................... 14
4.2. Yurdumuzda ..................................................................... 16
4.3. Atatürk ve Sanat ............................................................... 17
5. Üç Boyutlu Sanatta Kullanılan Araç - Gereç ................................ 18
Ünite Sonu Ölçme ve De÷erlendirme Soruları ..................................... 21
II. ÖöRENME ALANI

SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU ................................................ 23
1. ÜNøTE
Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Ögeleri ........................................... 25
1. Hacim ........................................................................................... 28
2. Doku ............................................................................................. 31
3. Iúık - Gölge ................................................................................... 35
4. Nokta - Çizgi ................................................................................ 36
5. Yüzey ........................................................................................... 39
6. Birim - Modül - Bütün ................................................................... 42
7. Renk ............................................................................................. 44
8. Perspektif ..................................................................................... 45
9. Duygusal Tepkilerin Kompozisyon Ögeleri ile øliúkisi ................... 47
10. Kompozisyon Ögelerinin Kullanımında Bütünlük ....................... 49
2. ÜNøTE
Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları ..................................... 53
1. Yüzeyde Düzen Anlayıúı .............................................................. 55
2. Geometrik Kurgu .......................................................................... 58
3. Koram .......................................................................................... 62
4. Tekrar, Dönüúümlü Tekrar ............................................................ 65
5. Simetri - Asimetri .......................................................................... 70
6. Boúluk - Doluluk ........................................................................... 73
7. Büyük - Küçük .............................................................................. 77
8. Uzaklık - Yakınlık .......................................................................... 80
9. Armoni ve Zıtlık ............................................................................ 83
10. Denge ........................................................................................ 86
III. ÖöRENME ALANI
ÜÇ BOYUTLU SANATTA BøÇøMLENDøRME ....................................... 91
1. ÜNøTE
Tasarım ølkeleri ..................................................................................... 94
1. Uygunluk ...................................................................................... 97
2. Benzerlik ...................................................................................... 104
3. Egemenlik .................................................................................... 108
4. Yön ............................................................................................... 112
5. Zıtlık ve Yüzey Düzenleme .......................................................... 116
6. Hareket ve Yüzey Düzenleme ..................................................... 118
7. Ritim ve Yüzey Düzenleme .......................................................... 120
2. ÜNøTE
Mask Çalıúmaları ................................................................................. 130
1. Farklı Yüz Karakterleri ................................................................. 131
2. Mask Çalıúmalarında Kullanılan Malzeme ve Yöntemler ............. 133
SÖZLÜK ............................................................................................... 140

Akran De÷erlendirme Formu ................................................................ 145
Grup De÷erlendirme Formu ................................................................. 146
Öz De÷erlendirme Formu .................................................................... 147
Holistik Rubrik Formu ........................................................................... 148
KAYNAKÇA ......................................................................................... 149
CEVAP ANAHTARI .............................................................................. 151
1
2
I. ÖöRENME ALANI
ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU
1. ÜNøTE
ÜÇ BOYUTLU SANATA GøRøù
KONULAR
1. ÜÇ BOYUTLU SANATIN YAPISI
2. ÜÇ BOYUTLU SANATIN KAPSAMI
3. ÜÇ BOYUTLU SANATIN SINIFLANDIRILMASI
4. ÜÇ BOYUTLU SANATIN TARøHÇESø VE
MEDENøYETLERLE øLøùKøSø
4.1. DÜNYADA
4.2. YURDUMUZDA
4.3. ATATÜRK VE SANAT
5. ÜÇ BOYUTLU SANATTA KULLANILAN
ARAÇ - GEREÇ
Öneri
Bu ünite ile ilgili elde etti÷iniz verileri ve kendinizi de÷erlendirdi÷iniz “Öz De÷erlendirme Formu”
ve “Grup De÷erlendirme Formu”nu her konunun sonunda ö÷renci ürün dosyasına koyunuz (Ek-2, 3).
3
1. ÜÇ BOYUTLU SANATIN YAPISI
Hazırlık
Sanat e÷itimi, biçim oluúturan düúünme etkinli÷idir.
Paul Klee (Pol Kıle)
1. Görsel 2. Görsel, Veronica Juyoun BYUN
Çevrenizde bulunan müzelerden veya internetten üç boyutlu eserleri inceleyiniz. Bu

eserlerin benzerlerini yakın çevrenizde de bulmaya çalıúarak örnekler veriniz.
Pano Hazırlayalım
Araç - Gereç
50x70 mukavva, renkli fon kartonları, makas, maket bıça÷ı, yapıútırıcı, renkli kalemler
Sevgili ö÷renciler, sizden “Güzel Sanatların Sınıflandırılması” ile ilgili bir pano çalıúması
yapmanız istenmektedir. Çalıúmanızı yaparken aúa÷ıdaki yönergeyi takip ediniz.
•ønternet ve yazılı kaynaklardan güzel sanatlarda nasıl bir sınıflandırmanın yapıldı÷ını araú-
tırınız. Araútırmanızı yaparken konu ile ilgili görsellere de ulaúmaya çalıúınız.
•Üç boyutlu sanatın medeniyetlere göre nasıl farklılaútı÷ını ve ülkemizdeki yerini, yaptı÷ınız
pano çalıúmasından da yararlanarak arkadaúlarınızla tartıúınız.
•Hazırladı÷ınız panoyu arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
NOT: Hazırladı÷ınız çalıúmanızla ilgili EK-3’te verilen “Öz De÷erlendirme Formunu” doldu-
runuz.
4
Araútıralım
Aúa÷ıda üç boyutlu sanata örnekler verilmiútir. Bu eserleri dikkatlice inceleyiniz. Siz de ya-
kın çevrenizdeki üç boyutlu eserlerin yapılıú tarihini, yapılıúında kullanılan malzemeleri, teknikleri
ve bunları yapan sanatçıları araútırınız. Araútırmanızı yaparken aúa÷ıdaki yönerge do÷rultusunda
hareket ediniz.
1. Sınıf mevcuduna göre üç veya dört grup oluúturunuz.

2. Bir araútırma planı ve grup içerisinde görev da÷ılımı yapınız.
3. Araútırma yaparken ulaútı÷ınız üç boyutlu sanat eserlerini foto÷raflayınız.
4. Foto÷rafladı÷ınız eserleri ortak ve farklı yönlerine göre sınıflandırınız.
5. Araútırma sonunda elde etti÷iniz bilgileri, eserlerin görselleriyle destekleyerek atölye pa-
nosunda sergileyiniz.
6. Bu etkinli÷in grup de÷erlendirmesini yapmak için kitap sonundaki Ek-2 formunu dolduru-
nuz.
3. Görsel, Atatürk Heykeli - Trabzon 4. Görsel, Beylerbeyi Sarayı - østanbul
5. Görsel, Taú Rölyef
5
Çizimler, tablolar ve baskılar derinli÷e sahip olmadıkları için iki boyutlu çalıúma grubuna girer.
Yükseklik, geniúlik ve derinli÷e sahip olan çalıúmalar ise üç boyutludur. Bu çalıúmalar soyut düúün-
meyi ve gözünde canlandırmayı kolaylaútırır.
ønceleme
Aúa÷ıda, tarih öncesi devirlere ve günümüze ait üç boyutlu sanat eserlerinden örnekler ve-
rilmiútir. Bu örnekleri, yapıldıkları malzeme yönünden karúılaútırınız. Düúüncelerinizi arkadaúları-
nızla paylaúınız.
6. Görsel, Bo÷a MÖ 3000- 7. Görsel

Hermitage Müzesi
8. Görsel, Guggenheim Müzesi - øspanya 9. Görsel, Jen Stark 2007
10. Görsel, Robert Bradford 2009 11. Görsel, Andrew F. Scott 2008
6
øki ve üç boyutlu çalıúmalar arasında belirgin farklar vardır. Resimde lüks sayılan boúlu÷un, üç
boyutlu sanatta ihtiyaç oldu÷u bir gerçektir. Sanat olarak heykel, rölyef ve mimarinin özelli÷i uzayda
üç boyutlu bir nesne oluúturmasıdır. øki boyutlu bir düzlemde derinlik perspektifle yanılsama olarak
verilir oysa üç boyutlu çalıúmalarda derinlik gerçektir.
12. Görsel, Vincent Van Gogh 13. Görsel, Henry Moore
14. Görsel, Reinier de Jong
7
2. ÜÇ BOYUTLU SANATIN KAPSAMI
Hazırlık
15. Görsel
1. Ortak kurallar, sanatçıları resim ile üç boyutlu sanatı birlikte kullanmaya zorlar mı?
2. Bir sanatçı hem resim hem de üç boyutlu sanat eseri üretebilir. Bu durum resim ve üç
boyutlu sanatı iliúkilendirmede kullanılabilir mi? Tartıúınız.
3. Genellikle mimaride kullanılan taúın, heykel ve rölyefte kullanılması birbiriyle iliúkilendi-
rir. Üç boyutlu sanatın di÷er sanat dalları ile buna benzer bir iliúkisi var mıdır? Tartıúınız.
ønceleme
Aúa÷ıda verilen görselleri inceleyerek resim sanatı ile üç boyutlu sanatın iliúkisini belirleme-
ye çalıúınız.
16. Görsel 17. Görsel
8
1. ETKøNLøK
Mimar Sinan
Aúa÷ıda verilen metni okuyunuz ve soruları cevaplandırınız.
MøMAR SøNAN VE SÜLEYMANøYE
Osmanlı padiúahlarından Kanuni Sultan Süleyman, kendi adını taúıyan caminin yapımında
Mimarbaúı Mimar Sinan’ı görevlendirir. Aradan yedi yıl gibi uzun bir zaman geçmesine ra÷men
cami bir türlü tamamlanamaz. Bunun üzerine dedikodular çıkar. Durumu yerinde görmek isteyen
padiúah, bir ikindi vakti Süleymaniye’ye gider. Muhteúem yapının içine girdi÷inde Sinan, tam da
söylendi÷i gibi caminin ortasında oturmuú nargilesini tüttürmektedir. Sultan gözlerine inanamaz.
Tok sesiyle ve bütün haúmetiyle ‘’Bu ne iútir Mimarbaúı?’’ diye haykırır. Oysa Mimar Sinan’ın içti-
÷i nargilenin tömbeki yoktur, sadece suyu vardır. Usta mimar, nargilenin fokurtularını dinleyerek
caminin akusti÷ini ölçmeye çalıúmakta ve imamın sesini mihraptan caminin her yerine aynı tonda
nasıl ulaútırılabilece÷ini hesaplamaktadır. Mimar Sinan, bununla yetinmemiú Anadolu’nun de÷iúik
yerlerinden altmıú beú tane dev turúu küpü getirtmiú, bu küpleri içleri boú ve a÷ızları dıúa dönük
olacak úekilde kubbenin eteklerine dizdirtmiú, böylece sesi, yüzlerce metre karelik mekânın her
köúesine, en iyi úekilde yaymayı baúarmıútır.
18. Görsel, Süleymaniye Cami 19. Görsel, Süleymaniye Cami
1. Mimar Sinan, eserinde sadece görünüúe mi önem vermiútir? Neden?

2. Sesin da÷ılımı için caminin mimarisi nasıl düzenlenmiútir?
3. Mimari, baúka hangi sanat dallarından etkilenebilir? Tartıúınız.
9
Sesin varlı÷ı, biçimi, tarzı, yayın koúulu, seviyesi ve zamanlaması gibi faktörler, mekânın al-
gılanma biçimini etkilemektedir. Çünkü müzik, mekân kurgusunun önemli bir elemanıdır. Mimari bir
yapının planlanmasında sesin da÷ılımı, yani akusti÷i, dikkate alınmalıdır. Çünkü ses da÷ılımı müzik,
tiyatro, opera ve bale gibi sanatları önemli ölçüde etkiler.
Resimde üç boyutlu etkiyi perspektif, renk vb. ögelerle sa÷lamak ifadeyi zenginleútirir. Bu bir
yanılsama olsa bile eserin daha gerçekçi olmasını sa÷lar. Resim sanatında oldu÷u gibi üç boyutlu
sanatta da kompozisyon ögeleri, kavramları ve tasarım ilkeleri vardır. Bu ortak kurallar, çalıúma-
lardaki kaygıları aynı noktada birleútirir. Üç boyutlu bir çalıúmanın önce iki boyutlu siyah-beyaz ve
renkli eskizleri yapılır. Bu, üç boyutlu sanatla resim sanatının bir iliúkisi sayılabilir. Aynı úekilde mask,
rölyef, heykel ve mimari gibi çeúitli üç boyutlu eserlerin tiyatro, opera, bale ve sinemada kullanılması
bu sanatlarla üç boyutlu sanatın iliúkisini gösterir. Resim, rölyef, heykel, müzik, görüntü vb. sanat ça-
lıúmalarının bir kompozisyon oluúturacak úekilde sergilenmesi eserlerin etkileyicili÷ini artırır. Büyük
sanat faaliyetlerinde sıkça baúvurulan bu yönteme, yerleútirme (enstalasyon) denir.
20. Görsel, A. Aysun SANDIKÇIOöLU

Börk-1 Siyah-Beyaz ve Renkli Eskizleri
21. Görsel, A. Aysun SANDIKÇIOöLU
Börk-1
22. Görsel, Mask 23. Görsel, Konser Salonu
10
Üç boyutlu sanat, mimari yapıların dıúında ve içinde kütlesel de÷er olarak yer alabilir. Böylece
mimari boúluklar heykel ve rölyefle estetik de÷er kazanır.
Yakın zamanda gerek yeni malzeme ve üretim teknolojilerinin geliúmesi gerekse dijital tasa-
rımın iyice yerleúmesi ile mimarlıkta heykelsi formların önü açılmıútır. Bundan dolayı günümüzde
üç boyutlu sanat, geometrik tasarımı ile daha parçalı ve yapı hâlinde; mimari tasarımlar ise daha
heykelsidir.
25. Görsel, Santiago Calatrava
Mimari bir yapının iúlevsel

olmasının yanında estetik de÷e-
rinin büyüklü÷ü onun mimari de-
÷erlerinin de ölçütüdür.
24. Görsel, Gherkin Binası 26. Görsel, Santiago Calatrava
Resim ve heykel gibi güzel sanatların birbirleriyle iliúkisinde ortak nokta insandır. ønsan hem
üreten hem de seyreden konumundadır. Sanat eserleri, içinde bulundu÷u mekânla insan arasında
iliúki kurar. Bu iliúkiyi, bir ma÷aranın duvarındaki resim, do÷anın içindeki kaya yontusu, çok iyi tasar-
lanmıú resim veya heykel sa÷layabilir.
27. Görsel, ùehitler Abidesi - Çanakkale

Bir sonraki derste “Üç Boyutlu Sanatın Sınıflandırılması ve Üç Boyutlu Sanatın Tarihçesi ve
Medeniyetlerle øliúkisi” konularında tartıúma yapacaksınız.
Tarih öncesi dönemin farklı medeniyetlerine ait olan üç boyutlu sanat eserleri hakkında,
onların hangi malzemeden yapıldı÷ı, nerede bulundu÷u, yapıldı÷ı dönemi vb. bilgiler toplayarak bu
tartıúmaya hazırlanınız.
11
3. ÜÇ BOYUTLU SANATIN SINIFLANDIRILMASI
Hazırlık
Güzel olan her úey insanın hafızasından kaybolabilir; fakat sanatla asla.
Leonardo da Vinci (Leonardo da vinci)
28. Görsel
“Sonraki Derse Hazırlık” bölümünde sizden üç boyutlu eserlerin yapımında kullanılan

malzemeleri araútırmanız istenmiúti. Araútırmanız sonucu tespit etti÷iniz malzemelere göre
nasıl bir sınıflandırma yapardınız? Arkadaúlarınızla tartıúınız.
Farklı malzemeler ve çalıúma teknikleri, sanatçıların üretim yapabilme imkânlarını artırır. Üç

boyutlu çalıúmalarda kalem, kâ÷ıt, boya gibi resim malzemeleri yanında kil, alçı, ahúap, geometrik
bloklar, karton, kâ÷ıt hamuru, kumaú parçası, ip, tel, plastik, metal, taú vb. her çeúit nesne de kulla-
nılabilir. Bu malzemeleri úekillendirmek için günümüzde eskiden beri kullanılan araç-gerecin yanında
modern teknoloji de kullanılmaktadır.
Sınıflandırma yapılırken araç-gereç yerine, kullanılan malzeme ve yapım tekni÷i öne çıkar.
Ahúap, metal, kil malzemeye göre; döküm, oyma, yı÷ma ise yapım tekni÷ine göre sınıflandırmaya
örnek gösterilebilir.
ønceleme
Aúa÷ıda verilen görselleri inceleyerek kullanılan teknikleri belirlemeye çalıúınız.
29. Görsel 30. Görsel, Takeshi 31. Görsel, Mask 32. Görsel
Hayashi
Yorumlayalım
Üç boyutlu úekillendirmede kullanılan teknikler, eserlerin sınıflandırmasını nasıl etkiler? Tar-
tıúınız.
12
2. ETKøNLøK
Tabloya Yazalım
Üç boyutlu sanat, hacim ve mekân sanatı olarak ikiye ayrılır. Mekân sanatı, mimariyi; hacim
sanatı heykel, rölyef, mask vb. eserleri kapsar.
Bu bilgiler ıúı÷ında aúa÷ıdaki görselleri sınıflandırınız.
33. Görsel, Heykel 34. Görsel 35. Görsel, Mask
.................................................... .................................................... ....................................................
36. Görsel, Rölyef 37. Görsel 38. Görsel, Kanuni Heykeli

Trabzon
.................................................... .................................................... ....................................................
Yorumlayalım
ùekillendirmede kullanılan malzeme ve teknikler üç boyutlu sanatın sınıflandırılmasında

etkilidir. Bunun yanında eserler yukarıda yaptı÷ınız etkinlikte oldu÷u gibi de sınıflandırılır. Baúka
úekillerde de sınıflandırma yapılabilir mi? Yorumlayınız.
13
4. ÜÇ BOYUTLU SANATIN TARøHÇESø VE MEDENøYETLERLE øLøùKøSø
4.1. DÜNYADA
Hazırlık
39. Görsel
40. Görsel
ølk insanlar önemli gördükleri veya sahip olmak istedikleri varlıkların küçük heykelcikleri-
ni yapmıúlardır. Bunun sebebi ne olabilir? Tartıúınız.
Willendorf (Villendorf) Venüsü

Bu heykel MÖ 250. yy. da yapılmıútır. 7 A÷ustos 1908 tarihinde
Wachau(Vaçha)’dan Willendorf’a yapılan demir yolu inúaatı sırasında
bulunmuútur. Neredeyse hiç hasar görmeden günümüze ulaúan heykel
11 cm yüksekli÷inde bir kadın figürüdür. Heykelin yüz kısmı yoktur ama
kafasındaki dalgalı saç modeli dikkat çeker. Boya kalıntıları, heykelin
kalın bir kireçle boyanmıú oldu÷unu gösterir.
Willendorf Venüsü, günümüze ulaúmıú en eski üç boyutlu eser-
dir.
41. Görsel, Willendorf Venüsü
14
Araútıralım
Farklı dönem ve medeniyetlere ait üç boyutlu sanat eserlerini araútırarak bir sunum hazırla-
yınız ve arkadaúlarınızla paylaúınız.
42. Görsel, Auguste Rodin 43. Görsel,

Düúünen Adam Amenhotep III
44. Görsel, Nemrut Milli Parkı 45. Görsel,

Terra Cotta Askerleri
Tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar üretilen sanat eserleri incelendi÷inde insano÷lu-
nun küçük avcı topluluklarından imparatorluklara varan hayat sürecini yansıttıkları görülür. Toplumun
yapısı ve kültürünün sanat eserlerine olan etkisi bu süreçte izlenebilir. Sanat eseri, toplum kültürünün
izlerini taúıdı÷ı gibi sanatçının izlerini de taúır.
Üç boyutlu sanatın ilk örnekleri tarih öncesi devirlere aittir. Kazılarda bu devirlere ait taú, piúmiú
toprak, mermer, kemik, fildiúi ve madenlerden yapılmıú küçük örnekler bulunmuútur. Estetik kaygı
taúımayan bu eserler büyü ve dinî amaçlı yapılmıútır. Daha sonraları bunların yerini kralları, kra-
liçeleri, kahramanları, kahramanlık olaylarını, efsaneleri ve hayvanları tasvir eden eserler almaya
baúlamıútır.
15
4.2. YURDUMUZDA
Hazırlık
46. Görsel, Çatalhöyük-Çorum 47. Görsel, ønce Minareli Medrese-Konya
Anadolu topraklarında yapılan kazılarda ortaya çıkarılan eski yerleúim yerlerinden

biri de Çorum’da bulunan Çatalhöyük’tür. Burada yapılan kazılarda üç boyutlu sanata örnek
olabilecek ne gibi eserler ortaya çıkarılmıútır? Araútırınız.
ølk ça÷lardan beri Anadolu toprakları, insano÷lunun önemli bir yerleúim merkezi olmuútur.
Ülkemizin birçok yerinde yapılan kazılarda Neolitik Ça÷’dan itibaren kalıntılara ulaúılmıútır. Daha
sonraları Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar ve Urartular ardından da Bizans, Anadolu Selçuklu ve Os-
manlı ømparatorlu÷u dönemlerine ait birçok üç boyutlu eser bunları izlemiútir. Selçuklu ve Osmanlı
ømparatorluklarında üç boyutlu sanat; mezar taúları, niúan taúları, çeúme, úadırvan, mimari gibi
çalıúmalarda kendini gösterir. Bu çalıúmalarda insan figürü yerine geometrik düzenlemeler, bitki
motifleri ve hayvan figürleri kullanılmıútır.
Araútıralım
Anadolu topraklarında kurulmuú ilk uygarlıktan günümüze kadar geçen dönemlerde üre-
tilen üç boyutlu eserler hakkında araútırma yapınız. Ulaútı÷ınız bilgi ve görselleri kullanarak bir
sunum hazırlayınız ve arkadaúlarınızla paylaúınız.
Osmanlı ømparatorlu÷unun son dönemlerinde baúlayan sanat e÷itimi faaliyetleri Cumhuriyet’in

ilanı ile hız kazanmıútır. Yurt dıúına gönderilen sanatçıların ço÷alması ve ülkemizde sanat e÷itimi
veren okulların açılması üç boyutlu sanata önemli katkılar sa÷lamıútır.
Tartıúalım
Cumhuriyet’ imizin ilk yıllarında anıt çalıúmaları yabancı sanatçılar tarafından yürütülmüútür.
Bu durumun nedenlerini tartıúınız.
16
4.3. ATATÜRK VE SANAT
Hazırlık
Bir milletin sanat yetene÷i güzel sanatlara verdi÷i de÷erle ölçülür.
M. Kemal Atatürk
“Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz… Hatta cumhurbaúkanı olabilirsi-

niz. Fakat sanatkâr olamazsınız.” sözü ile Atatürk neyi ifade etmek istemiútir?
Atatürk, sanatı seven, sanatçılara de÷er veren ve onları destekleyen bir devlet adamıdır. Ka-
leme aldı÷ı ve 1927 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisinde okudu÷u “Nutuk” onun en büyük edebî
eseridir.
Atatürk’ün zamanında yapılmıú bazı binaların güzelli÷i, ça÷daúlaúma hareketini ifade edebile-
cek nitelik taúımaktadır. Ayrıca mimari eserlerin korunmasına verdi÷i önem de Atatürk’ün mimariye
olan ilgisinin önemli kanıtlarındandır.
Atatürk, sanatla ilgili düúüncelerini çeúit-
li sohbet ve tartıúmalarda belirtmiú ve sanatı úu
sözlerle açıklamıútır: “Sanat güzelli÷in ifadesidir.
Bu anlatım sözle olursa úiir, ezgi ile olursa müzik,
resim ile olursa ressamlık, oyma ile olursa heykel-
tıraúlık, bina ile olursa mimarlık olur.”
Atatürk, millet hayatında sanatın yerini ve
de÷erini belirtmekle beraber, onun korunmasını
ve geliúmesini de sa÷lamıútır. Atatürk, her úeyden
önce, sanatçılara sanatçı ruhuyla elini uzatmıútır.
Onun “Sanatkâr, toplumda uzun u÷raú ve çabalar-
dan sonra alnında ıúı÷ı ilk hisseden insandır.” sözü
48. Görsel, Atatürk Heykel Sergisinde sanata ve sanatçıya verdi÷i önemin göstergesidir.
Pano Hazırlayalım Atatürk ve Sanat

Vatanımızın kurtarıcısı Atatürk’e sevgi ve saygının bir ifadesi olarak ülkemizin her köúesin-
de Atatürk heykel ve rölyefleri bulunmaktadır. Bu heykel ve rölyefleri araútırarak bir “Atatürk Hey-
kelleri ve Rölyefleri Köúesi” hazırlayınız. Bu köúeye Atatürk’ün sanat ve sanatçıya verdi÷i önemi
ifade eden sözlerini de ekleyiniz.
49. Görsel, Atatürk Heykeli 50. Görsel, Atatürk Heykeli - Samsun 51. Görsel, Atatürk
Trabzon Heykeli - Ankara
17
5. ÜÇ BOYUTLU SANATTA KULLANILAN ARAÇ - GEREÇ
Hazırlık
52. Görsel, Taú Heykel Yapımı 53. Görsel, Taú Heykel Yapımı 54. Görsel, Kil Heykel Yapımı
Çekiç, Murç Modelaj Kalemi Ebeúuar
Günümüz sanatçılarının eski sanatçılara oranla daha çeúitli malzemeler kullanarak

eserler üretmesinde araç - gereç ve teknolojinin katkısı ne olabilir? Tartıúınız.
Her üretimde oldu÷u gibi üç boyutlu sanat eserlerinin üretiminde de kullanılan malzemenin
iúlenmesini sa÷layacak nitelikte araç - gerece ihtiyaç vardır. Geçmiúten günümüze gelinceye kadar
geçen süreçte teknolojiden de faydalanan sanatçı günümüzde birçok imkâna sahip durumdadır. Üç
boyutlu sanatta úekillendirmede kullanılan bazı araç - gerecin görselleri ve isimleri aúa÷ıda verilmiú-
tir.
Tokmak
Kesme Matı (Altlı÷ı) 56. Görsel
55. Görsel
Modelaj Kalemi
Makas
58. Görsel
57. Görsel
Iskarpela
60. Görsel
Maket Bıça÷ı
Çekiç
59. Görsel
61. Görsel
18
Cetvel
Murç
62. Görsel
63. Görsel
Istaka
Törpü
Araútıralım
Üç boyutlu sanat eserlerini úekillendirmede bunların dıúında kullanılan hangi araç - gereç
vardır? Araútırınız.
Elde etti÷iniz bilgileri sınıf arkadaúlarınızla paylaútıktan sonra ürün dosyanıza koyunuz.
4. ETKøNLøK
Bul Bakalım

Aúa÷ıda verilen sanat eserlerini, yapımlarında kullanılan malzeme ve araç - gereç ile eú-
leútiriniz.
Araç - Gereç Sanat Eseri
19
5. ETKøNLøK
Bulmaca
Aúa÷ıda üç boyutlu sanatın sınıflandırılmasında etkili olan malzeme ve tekniklerden bazıları

verilmiútir. ølk sütunda karıúık hâlde verilen kelimeleri karúılarındaki kutucuklara yazınız.
K L ø
M K S A
Ç I L A
ù A P H A
Y E L K E H
Y Ö L F E R
R ø M ø M A
R A K ø S P E L A
K Ü M D Ö
Sanatçıların kendilerini ifade edebilmesi, sürekli deneme ve arama heyecanı ile olur. Üç boyut-
lu çalıúmalarda seçenek zenginli÷ini anlayabilmek için Michelangelo (Mikelanjelo)’ un, “Bütün hey-
keller bir mermer blo÷un içinde gizlidir ve her türlü figür veya figürler gerçe÷e çıkmak için onu ortaya
çıkaracak olanın, yani sanatçının, hayal gücünün zenginli÷ini ve teknik ustalı÷ını bekler.” sözlerini
hatırlamakta yarar var.
20
ÜNøTE SONU ÖLÇME VE DEöERLENDøRME SORULARI
A. Aúa÷ıdaki soruların do÷ru seçene÷ini iúaretleyiniz.
1. Aúa÷ıdaki biçimlerden hangisi di÷erlerinden farklıdır?
A) Heykel
B) Gravür
C) Mask
D) Anıt
E) Rölyef
2. Aúa÷ıdakilerden hangisi üç boyutludur?
A) A÷aç baskı
B) Foto÷raf
C) Rölyef
D) Karikatür
E) Resim
3. Aúa÷ıda verilen sanat dallarından hangisi üç boyutlu sanatla iliúkili de÷ildir?
A) Heykel
B) Mimari
C) Anıt
D) Rölyef
E) Edebiyat
B. Aúa÷ıdaki ifadelerden do÷ru olanların karúısına “D”, yanlıú olanların karúısına “Y”
yazınız.
1. Gözle algılanan sanat eserlerinin hepsi üç boyutludur. ( )
2. Üç boyutlu sanat eserleri onu yapan sanatçının oldu÷u kadar yapıldı÷ı toplumun da kül-
türel izlerini taúır. ( )
3. Willendorf Venüsü dünyada bulunmuú ilk üç boyutlu örnektir. ( )
C. Aúa÷ıdaki ifadelerde boú bırakılan yerleri, tabloda verilen kelimelerle uygun úe-
kilde tamamlayınız.
hacim ev yükseklik
boyut a÷ırlık rölyef
1. Üç boyutlu sanat mekân ve ……………… sanatı olarak ikiye ayrılır.

2. Bir nesnenin üç boyutlu olabilmesi için uzunlu÷u, geniúli÷i ve ……………… olmalıdır.
3. Hacim sanatı heykel ve ……………… olarak ikiye ayrılır.
21
D. Aúa÷ıdaki soruların cevaplarını ilgili boúluklara yazınız.
1. ølk ønsanlar hangi malzemelerden faydalanarak üç boyutlu eserler elde etmiúlerdir?

…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………..................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
2. Uzunluk, geniúlik ve yüksekli÷in üç boyutlu sanata etkisi nedir?

…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………..................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
3. Üç boyutlu sanatın ülkemizde bulunmuú en eski örne÷i nedir? Nerede bulunmuútur?

…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………..................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
4. Atatürk’ün sanat alanında bir eseri var mıdır? Var ise bu eser nedir?
................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Önümüzdeki derse hazırlık kapsamında, üç boyutlu sanatta kompozisyon ögelerinin neler

olu÷unu araútırınız.
22
23
24
ÖöRENME ALANI
SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU
1.ÜNøTE
ÜÇ BOYUTLU SANATTA KOMPOZøSYON ÖGELERø
KONULAR
1. HACøM
2. DOKU
3. IùIK – GÖLGE
4. NOKTA – ÇøZGø
5. YÜZEY
6. BøRøM – MODÜL – BÜTÜN
7. RENK
8. PERSPEKTøF
9. DUYGUSAL TEPKøLERøN KOMPOZøSYON
ÖGELERø øLE øLøùKøSø
10. KOMPOZøSYON ÖGELERøNøN KULLANIMINDA
BÜTÜNLÜK
Öneri
Bu ünite ile ilgili elde etti÷iniz verileri ve kendinizi de÷erlendirdi÷iniz “Akran De÷erlen-
dirme Formu”, “Öz De÷erlendirme Formu”, “Grup De÷erlendirme Formu” ve “Holistik Rubrik
Formu”nu her konunun sonunda ö÷renci ürün dosyasına koyunuz (Ek-1, 2, 3 ve 4).
25
ÜÇ BOYUTLU SANATTA KOMPOZøSYON ÖGELERø
Hazırlık
Sanat bizi gerçekli÷in ta kendisiyle karúı karúıya bırakır.
Bergson Gülme (Berkson Gulme)
1.Görsel, Zühti Mürido÷lu 2.Görsel, Ferit Özúen
Güzel sanatlar alanında eser veren sanatçıların yorum farklılıklarının sebepleri neler
olabilir?
Üç boyutlu sanatlarda, hacimsel nitelikli ögelerin uyumlu úekilde bir araya getirilmesiyle oluúan
düzene kompozisyon denir. Nesneleri veya formları bir araya getirmeden önce aralarında ba÷ kur-
maya çalıúmak, kompozisyon kurabilmenin altyapısını oluúturur. Desen derslerinin en önemli kural-
larından olan görmeyi, algılamayı ve çizmeyi ö÷renmek sanatla ilgili di÷er derslerinizde kuraca÷ınız
kompozisyonlarınızın temelini oluúturacak, objelere ve nesnelere bakıú açınızı olgunlaútıracaktır.
Kullanılacak tasarım ögelerini kâ÷ıt, ahúap, taú vb. de÷iúik zeminlerde bir araya getirmek, kompo-
zisyonlarda elde edilebilecek zenginlikleri gösterir. Do÷adaki sınırsız güzellikler biraz daha dikkatle
gözlemlenecek olunursa parçanın bütün içerisindeki rolü rahatlıkla görülebilir. Do÷adaki bir çam ko-
zala÷ı parçacıklarının yan yana diziliúi ile ortaya çıkan kusursuz tasarım, parçanın bütün içerisindeki
rolünü gösteren yüzlerce örnekten sadece biridir.
26
Kompozisyon sözünden ne anlıyorsunuz?
Farklı özelliklere ve boyutlara sahip nesnelerin bir araya gelmesi kompozisyona neler kazan-
dırır?
Bu ünitede karúınıza çıkacak kompozisyon ögeleriyle ilgili kimi açıklamalar aúa÷ıda verilmiútir.
Bu açıklamaları inceleyerek ögeleri, çeúitli yönleriyle iliúkilendirmeye çalıúınız.
Hacim
Nesne ve varlıkların kapladı÷ı alandır.
Doku
Do÷adaki tüm nesnelerin ve varlıkların görme, dokunma duyularıyla kavranabilen, iç yapı-
larının iúlevsel özelliklerini dıúa vuran yüzeysel etkilerine doku denir.
Iúık - Gölge
Nesnenin hacim ve derinli÷inin belirgin hâle gelmesini sa÷layan kavrama ıúık - gölge de-
nir.
Nokta
Yüzeyde satıh etkisini veren ilk elemandır.
Çizgi
Bir noktanın verilen do÷rultudaki uzantısıdır, noktanın aralıksız hareketinden do÷an kav-
ramdır.
Yüzey
Üzerinde iki boyutlu çalıúmaya olanak veren her türlü alandır. Düzlemsel nitelikte olabile-
ce÷i gibi e÷risel de olabilir.
Birim – Modül – Bütün

Birim, modülü oluúturan en küçük yapı elemanıdır. Modül birimlerin bir araya gelmesiyle
oluúur. Bütün, modüllerin yan yana getirilmesiyle ortaya çıkar.
Renk
Iúı÷ın kendi öz yapısına veya cisimler tarafından yayılma úekline ba÷lı olarak göz üzerinde
yaptı÷ı etkidir.
Perspektif
Resim, grafik, rölyef, heykel, sahne dekoru ve iç mimarlık gibi plastik sanat dallarında ve
foto÷rafta derinli÷in, bütünlü÷ün, devamlılı÷ın renk, biçim ve çizgiler ya da foto÷raf makinesi ara-
cılı÷ı ile bilimsel olarak elde edilmesinde izlenilen yöntemlere perspektif denir.
Kompozisyon ögeleri ile ilgili topladı÷ınız çeúitli bilgileri ve görselleri, ders yılı boyunca sergile-
yebilece÷iniz bir atölye panosu oluıúturunuz.
Ünite Panosu Hazırlayalım
Kompozisyon ögeleri hakkında araútırma yapınız. Elde etti÷iniz bilgileri, görsellerle des-
tekleyerek bir pano hazırlayınız. øúledi÷iniz her konuyla ilgili verileri bu panoda sergileyiniz.
27
1. ETKøNLøK
Kompozisyon Ögelerini øliúkilendiriyorum
3.Görsel, Odani Motohiko 4.Görsel
5.Görsel, Odani Motohiko 6.Görsel
Yukarıda verilen görsellerde, kompozisyon ögelerinden hangileri kullanılmıútır?
Yorumlayalım
Kompozisyon ögelerini uyum içerisinde kullanabilmenin üç boyutlu çalıúmalara katkısı
nelerdir? Yaptı÷ınız araútırmalar ve görseller üzerinde arkadaúlarınızla tartıúınız.
1. HACøM
Hazırlık
Sanat yapıtı, kavranabilir olanın imgesidir.
Plotinos (Plotinos)
7. Görsel 8. Görsel 9. Görsel
Çevrenizdeki üç boyutlu nesneler arasındaki hacim farklılıklarını araútırınız ?
28
Tartıúalım
Çevrenizde yaptı÷ınız araútırma sonuçlarını örnekler vererek arkadaúlarınızla tartıúınız.
Nesneler arasındaki kütlesel farklıklardan yaralanılarak uyumlu kompozisyonlar oluúturula-

bilir. Üç boyutlu sanatlarda hacimsel yapıları daha iyi anlayabilmek için nesneler üzerindeki çizgi,
renk, ton, kütle vb. özellikleri birlikte gözlemlemek do÷anın sundu÷u hacimsel zenginlikleri keúfet-
menizi sa÷layacaktır.
2. ETKøNLøK
Hacimleri Karúılaútıralım
Aúa÷ıdaki görsellerin hacimleri hakkındaki düúüncelerinizi boúluklara yazınız.
10.Görsel, Galata Kulesi-østanbul 11.Görsel 12.Görsel, Eyfel Kulesi-Paris
....................................................... ....................................................... .......................................................

....................................................... ....................................................... .......................................................
........................................................ ........................................................ ........................................................
....................................................... ....................................................... .......................................................
....................................................... ....................................................... .......................................................
........................................................ ........................................................ ........................................................
Tartıúalım
Kompozisyon ögelerini içermeyen düzenlemeler ile kompozisyon kurallarına uygun yapı-

laúmalar arasındaki sanatsal farklılıklar nelerdir? Tartıúınız.
29
3. ETKøNLøK
Nesnelerle Hacim
13.Görsel 14.Görsel
Araç - Gereç
Desen kâ÷ıdı, resim kalemi, silgi, çeúitli fon kâ÷ıtları, frombort, yapıútırıcı, makas.

1. Demlik, sürahi, úiúe, bardak, kaúık, oklava, tabak vb. gibi renk, hacim ve çizgisel etkileri
farklı olan objeleri seçiniz.
2. Seçti÷iniz objelerin boyut farklılıklarını dikkat ederek dengeli bir kompozisyon oluútur-
maya çalıúınız.
3. Kompozisyondaki objelerin bir krokisini çiziniz.
4. Yukarıdaki görsellerden faydalanarak çalıúmanızın ton farklılıklarını ve dokusal özellik-
lerini belirtiniz.
5. Çizim aúamasında tecrübe etti÷iniz objelerden birini, üç boyutlu çalıúma yapmak için
model seçiniz.
6. Seçti÷iniz objelerin üç boyutlu modelini, úekil verebilece÷iniz materyaller kullanarak ya-
pınız.
7. Çizimlerde elde etti÷iniz üç boyutlu çalıúma modelinizi atölye panosunda sergileyiniz.
8. Bu etkinli÷in de÷erlendirmesini kitap sonundaki Ek-1, 2, 3 ve 4’teki formları doldurarak
yapınız.
Yorumlayalım
Çizimlerinizde elde etti÷iniz iki boyutlu ve üç boyutlu eserlerde görülen hacimsel farklılık-
lar izleyenleri nasıl etkiler?

Sonraki derste yararlanmak üzere “Doku” konusunu araútırınız. Çalıúmalarınızı topladı÷ınız
bir ürün dosyası hazırlayınız.
30
2. DOKU
Hazırlık
Sanatçı, görünüúlerin altındaki iç gerçekleri görür.
Rodin (Rodin)
15.Görsel, Çam A÷acı Gövdesi 16.Görsel
Çevrenizdeki nesnelere dokundu÷unuzda neler algılıyorsunuz? Bu nesnelerin yüzey

özelliklerini ifade ediniz?
Do÷adaki nesnelerin kendilerine has dokusal özellikleri vardır. Nesnelerin pürüzlü, çentikli,
girintili, çıkıntılı vb. yüzey özelliklerine sahip olması dokularının daha iyi tanınmasını sa÷lar.
Üç boyutlu yüzeylere düúen ıúı÷ın miktarı, düúüú açılarının oluúturdu÷u dokular, gölgesel
etkiler ve akisler dokusal zenginli÷i artırır.
Üç boyutlu sanatlarda do÷al ya da yapay dokular sanatsal çalıúmalara farklı zenginlikler

katar. Bu aúamada dokusal zenginlikleri elde edebilmek için çeúitli do÷al ve yapay dokuları birlikte
kullanarak insanlar üzerinde de÷iúik duygusal etkiler ve tepkiler uyandırabilecek sonuçlara ulaúı-
labilir.
Doku ve çeúitleri açıklamalarıyla birlikte aúa÷ıda verilmiútir.
Doku (Tekstür)
Nesne ve varlıkların yüzeylerinde görsel ve dokunsal olarak algıladı÷ımız etkilerdir. Varlıkla-
rın yapısı gere÷i yüzeyler arası farklılıklar sınırsız ve kendine özgüdür.
Do÷al ve Organik Dokular

Tamamen do÷al koúullar sonucu oluúmuú kaya, a÷aç kabu÷u, yaprak, tahta, portakal, koza-
lak vb. dokulardır.
31
Yapay Dokular
Tu÷la, beton, demir, kâ÷ıt, kumaú, cam gibi insan yapımı dokulardır.
Gerçek Dokular
Sertlik, yumuúaklık gibi dokunuldu÷unda yüzey özellikleri hissedilebilen dokulardır.
Görsel Dokular
Dokunarak yüzeyleri hissedilmeyen, görme yoluyla algılanan bulut, alev, duman gibi doku
etkileridir.
Dinamik Dokular
Deniz dalgası, suyun rüzgârla titreúimi, orman dokusunun mevsime göre de÷iúimi gibi ha-
rekete dayalı dokulardır.
Geometrik Yapılı Dokular

Arı pete÷i, örümcek a÷ı gibi bir geometrik elemandan hareket edilerek de÷iúik iúlemler yo-
luyla oluúturulan dokulardır.
Kristal Dokular
Kar, tuz, buz gibi kristalize yapılı elemanlarda bulunan dokulardır.
Optik Doku
Göz aldanmasıyla oluúur. Temelinde hareket ve biçim de÷iútirme vardır.
Taklit Dokular
Dokulu bir objeye bakarak gözlem ve etüde dayalı çalıúmayla oluúturulan dokuya denir.
17.Görsel, Ziyatin Nuriev 18.Görsel, Federico Uribe
32
4. ETKøNLøK
Aúa÷ıda verilen doku örneklerini inceleyiniz ve hangi doku grubuna ait olduklarını altların-
daki boúluklara yazınız.
19.Görsel, V.Vaserelly 20.Görsel, Buz 21.Görsel, Papa÷an
............................................ ............................................ ............................................

............................................ ............................................ ............................................
22.Görsel, Pamuk 23.Görsel, Çicek 24.Görsel, Bal Pete÷i
............................................ ............................................ ............................................

............................................ ............................................ ............................................
25.Görsel, Bulutlar 26.Görsel, Tu÷la 27.Görsel, Su Damlası

............................................ ......................................... ............................................
............................................ ......................................... ............................................
33
5. ETKøNLøK
Farklı Nesnelerle Doku Oluúturalım
28.Görsel, Federico Uribe 29.Görsel, Jennifer Maestre
Dikkat: Maket bıça÷ını kullanmanız gerekiyorsa dikkatli olunuz. Bulundu÷unuz bölgenin

özelliklerini göz önünde tutarak zararsız her tür yapay ve do÷al nesne kullanabilirsiniz.
Araç - Gereç
Oluúturmak istedi÷iniz dokusal kompozisyona uygun materyaller temin ediniz.

1. Do÷al ve yapay dokulu nesneler üzerinde yaptı÷ınız araútırmalardan faydalanarak farklı
yüzey úekilleri olan nesneler seçiniz.
2. Seçti÷iniz objelerin yüzey úekillerinden faydalanarak eskiz defterinize doku sentezleri ya-
pınız.
3. Üzerinde çalıútı÷ınız dokulardan sentezleyerek birimler oluúturunuz.
4. Aralarından iúlevsel olanı seçiniz.
5. Seçilen birimi, uygun malzemeleri kullanarak úekillendiriniz.
6. Oluúturdu÷unuz birimlerden yüzey üzerine düzenlemeler yapınız.
yapınız.
Yorumlayalım
Kullandı÷ınız malzemelerle nasıl bir dokusal etki elde ettiniz?

Iúık - gölgenin nesneler üzerindeki etkilerini gözlemleyiniz. Farklılıklarını dikkate alarak
eskizler oluúturunuz.
34
3. IùIK - GÖLGE
Hazırlık
Sanatı sanat yapan, bütünün ve ilkenin gözetilmesidir.
Sanatı sanat yapan bütünün ve ilkenin gözetilmesidir.
Ravaisson
Ravaisson (Ravason)
Nesnelerin algılanmasında ıúık - gölgenin rolünü tartıúınız.
Nesneler üzerinde görsel algı oluúabilmesi için ıúı÷a ihtiyaç vardır. Nesneler üzerindeki formla-
rı, de÷iúik ıúık kaynakları altında inceledi÷inizde karúınıza taklit dokular ve gölgeler çıkar. Üç boyutlu
sanatlarda ıúık - gölge, oluúturulan kompozisyonların verdi÷i görsel etkileri güçlendirmek için kulla-
nılır. Yaúadı÷ınız do÷ayı gözlemledi÷inizde günün farklı saatlerinde a÷açlara, denize, binalara gelen
ıúı÷ın farklı etkiler oluúturdu÷unu gözlemleyebilirsiniz.
6. ETKøNLøK
Üç Boyutlu Eserlerde Iúık - Gölge Oyunu
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyiniz. Nesnelerin üzerine düúen ıúı÷ın yönünün ve kuvvetinin

oluúturdu÷u etkiyi görsellerin altındaki boúluklara yazınız.
32.Görsel, Tors 33.Görsel, Tors 34.Görsel, Tors 35.Görsel, Tors

................................. ..................................
.................................. ..................................
................................. ..................................
.................................. ..................................
................................. ..................................
.................................. ..................................
................................. ..................................
.................................. ..................................
................................. ..................................
.................................. ..................................
................................. ..................................
.................................. ..................................
35
Tartıúalım
Atölyenizdeki objeleri gün ıúı÷ı ve yapay ıúık altında inceleyiniz. Iúı÷ın objeler üzerindeki
etkilerini arkadaúlarınızla tartıúınız.

Sonraki derste kullanılmak üzere nokta - çizgi etkisi verebilecek malzemeler toplamaya
çalıúınız.
4. NOKTA - ÇøZGø
Hazırlık
Sanatı
Sanat,sanat yapan,
do÷anın bütününbiçimde
anlaúılmaz ve ilkenin gözetilmesidir.
söyledi÷i úeyi ifade eder.
RavaissonSchopenhauer (Sıkpenhor)
36.Görsel, Bilyeler 37. Görsel, Federico Uribe
Nokta - çizgi etkisi veren objelere do÷adan ve çevremizden örnekler gösteriniz.
Do÷al - yapay, canlı - cansız bütün nesneleri nokta - çizgi olarak görebilmek, iki boyutlu olanla-
rı da üç boyutluymuú gibi düúünebilmek gerekir. Nesnelere bu bakıú açısıyla yaklaúmak onlara daha
kolay ulaúmanızı sa÷lar. Yakın çevrenizden nokta ve çizgiye örnekler bulmaya çalıúınız.
Nokta
Üç boyutta nokta olarak algılamanız gereken, nesnenin ya da varlı÷ın kendisidir. Örne÷in;
elma a÷acının meyveleri, dalındaki zeytinler, üzüm salkımının tanelerini birer nokta; bu bitkilerin dal-
larını ise çizgi olarak düúünebiliriz.
Farklı açılardan bakılarak noktanın de÷iúik tanımları yapılabilir. Çevrenize ve do÷aya dikkatli-
ce baktı÷ınızda, noktanın maddi bir form olarak algılanabilece÷ini rahatlıkla görebilirsiniz.
Çizgi
Nesnelerin sınırlarını belirleyen görsel anlatım ögesi, çizgidir. Objeleri tanımlarken onların sı-
nırlarını çizgi olarak algılarsınız. Bu algılama, nesnenin yüzeyini kaplayan alanı gösterir.
Durgunluk hissi uyandıran çizgiler, düz çizgilerdir. Çizgiler yön faklılıkları ve e÷rilikleri gözle
görünür úekilde artınca e÷ri çizgileri oluútururlar.
Desen ve iki boyutlu sanat atölye derslerinde de gördü÷ünüz gibi örne÷in 30 ve 31. görsel-
lerdeki nesneleri algılayıp boyut farkı olmayanlara da boyut özelli÷i kazandırarak onları farklı ögeler
hâline getirebilirsiniz. Çizgiler arasındaki farklılıkların insanlar üzerinde bıraktı÷ı durgunluk, dinamizm
gibi farklı etkiler üç boyutlu sanatlarda kullanılan materyallerde de sa÷lanabilir.
36
ønceleme
Aúa÷ıdaki görsellerden de yaralanarak nokta - çizgiye do÷al ve yapay nesnelerden örnekler
veriniz.
38.Görsel, Do÷adan Nokta ve Çizgi 39.Görsel, Yay
40.Görsel, Çubuklar 41.Görsel, Süpürge Otları
Araútıralım
1. Üç boyutlu ve iki boyutlu sanatlarda kullanılan nokta - çizgi arasındaki farklar nelerdir?
Araútırınız.
2. Nokta - çizgi etkisi veren malzemeleri toplayarak derse getiriniz.
37
7. ETKøNLøK
Do÷adan Nokta ve Çizgiler
Dikkat: Bulundu÷unuz bölgenin özelliklerini göz önünde bulundurarak nokta ve çizgi etkisi
verebilecek her tür nesneyi kullanabilirsiniz.
1. Birimlerinizi seçerken tasarımlarınıza uygun olmasına dikkat ediniz.

2. Derse hazırlık aúamasında topladı÷ınız nokta - çizgiyi ifade edebilen do÷al ve yapay
materyallerden de faydalanarak çalıúmalarınızda kullanaca÷ınız birimleri seçiniz.
3. Elde etti÷iniz birimlerden, yüzeyde farklı yön ve hareket oluúturacak úekilde üst üste yan
yana getirerek üç boyutlu düzenlemeler oluúturunuz.
4. Düzenlemelerinizde kullandı÷ınız birimlerin verdi÷i boyut farklarını uyumlu kullanmaya
çalıúınız.
5. Yaptı÷ınız çalıúmalar hakkındaki görüúlerinizi arkadaúlarınızla paylaúınız.
yapınız.
Yorumlayalım
Do÷al ve yapay nesnelerden nokta ve çizgi etkisi verebilecek malzemeleri seçerek kul-
landınız. Bu malzemeleri çeúitlendirerek kullanabilece÷iniz gibi tasarladı÷ınız noktasal ve çizgi-
sel materyalleri de kullanabilirsiniz. Do÷anın sundu÷u sınırsız materyalların yanı sıra, sanatçı-
nın atık malzemeleri de tercih etmesi ona ne gibi yararlar sa÷lar? Bu konudaki düúüncelerinizi
arkadaúlarınızla paylaúınız.

1. Üç boyutlu sanatlarda yüzeyin önemi nedir? Araútırınız.
2. Çevrenizde do÷al ve yapay nesnelerin yüzeylerini inceleyerek bu nesneleri foto÷raflayı-
nız.
38
5. YÜZEY
Hazırlık
Sanat aklın ürünüdür.
Ravaisson
Hegel (Hegel)
1. Do÷al ve yapay nesnelerin algılanmasında yüzeyin önemini tartıúınız.

2. Çevrenizde do÷al ve yapay nesnelerin yüzeylerini inceleyerek bu nesneleri foto÷-
raflamanız istenmiúti. Bu foto÷raflardan da yaralanarak do÷al ve yapay yüzey çeúitlerini iyi
gözlemlemenin ve yorumlamanın üç boyutlu kompozisyonlara katkılarını açıklayınız?
3. Do÷al ve yapay nesnelerin algılanmasında yüzeyin önemi nedir?
Her nesnenin veya varlı÷ın kendine has görsel yapısı ve dokusu vardır. Nesneyi, içinde bu-
lundu÷u boúluktan ayıran, onun dıú alanıdır. Üç boyutlu çalıúmalarda kullanılan zeminler, sabit veya
seyyar her türlü alanlar, yüzeyi oluúturur. Dikkatli baktı÷ınızda kullandı÷ınız eúyaların, yedi÷iniz mey-
ve ve sebzelerin, kısaca do÷ada var olan her nesnenin farklı yüzey özelliklerine sahip oldu÷unu
görebilirsiniz. Üç boyutlu sanatların amacı; düz bir yüzey anlayıúından uzaklaúmak, özgün ilaveler
yaparak de÷iúik yüzey úekilleri ortaya çıkarmaktır.
Gökyüzündeki farklı bulut kümelerinin, suyun üzerindeki halka veya dalgaların yan yana gele-
rek oluúturdu÷u geometrik düzenlerden faydalanmak ufkunuzun geniúlemesine yardımcı olacaktır.
Farklı yüzey úekillerine sahip nesnelere, çevrenizden örnekler veriniz.
39
8. ETKøNLøK
øúlevsel Yüzey Oluúturuyorum
Aúa÷ıdaki görsellerde bir kâ÷ıdın düz ve buruúturulmuú biçimleri yer almaktadır.
Siz de bir kâ÷ıt parçasıyla bu uygulamayı yapınız.
50.Görsel
Yorumlayalım
Kâ÷ıdın yüzeyinde ne tür de÷iúiklikler oluútu?

De÷iúiklikle kâ÷ıdın yüzeyi nasıl bir görünüm kazandı? Kâ÷ıt gibi kolay úekillendirilebi-
lecek farklı tondaki materyalleri kullanarak yüzey úekilleri oluúturunuz.
Çalıúmalarınızın üzerinizde bıraktı÷ı duygusal etkileri arkadaúlarınızla paylaúınız.
40
ønceleme
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyerek yüzey özelliklerini ve aralarındaki farklılıkları görsellerin

altındaki boúluklara yazınız.
51.Görsel, Rahmi Aksungur 52.Görsel, Çöl
...................................................................... ......................................................................
...................................................................... ......................................................................
53.Görsel, Taúlar 54.Görsel, Taú Duvar
...................................................................... ..........................................................
...................................................................... ..........................................................

Parçalandıktan sonra tekrar bir araya getirilebilen ve her bir parçasıyla farklı kompozisyon-
lar oluúturulabilen do÷al ya da yapay nesneler hazırlayarak bir sonraki derse getiriniz.
41
6. BøRøM - MODÜL - BÜTÜN
Hazırlık
Sanatı
ømgelemsanat
yeniyapan, bütünün
bir dünya ve ilkenin gözetilmesidir.
yaratır.
Ravaisson
Baudelaıre (Badelar)
55. Görsel, Çam Kozala÷ı 56.Görsel, Ayçiçe÷i
Çam kozala÷ı ve ayçiçe÷ini oluúturan parçacıkların bir araya gelip bütün oluúturmala-
rında ne gibi farklılıklar gözlemlenir? Düúüncelerinizi arkadaúlarınızla paylaúınız.
Üç boyutlu düzenlemelerde modülü oluúturan birim, en küçük parçacıktır. Birimler yan yana
gelerek modülü, modüller de bütünü oluútururlar.
Geometrik úekiller, boyutlandırılarak iúlevsel bir birim hâline getirilebilir. Burada amaç en kü-
çük parçaların yan yana getirilerek ço÷altılmasıyla çok amaçlı bütünler oluúturmaktır. Bu yapıda
modül ve bütün de özelli÷ini kaybetmemelidir. Unutmamak gerekir ki do÷a gözlemleri bizlere birçok
veri sa÷lar. Çam kozala÷ı ve ayçiçe÷i örneklerinde, do÷anın sistematik bir düzen içerisinde birimleri
bir araya getirdi÷ini görebilirsiniz. Ayçiçe÷inin çekirdeklerini ayırarak elde edece÷iniz birimlerden,
farklı modül ve bütünler oluúturabilirsiniz. Yaúadı÷ınız çevreden ve do÷adan birim özelli÷i taúıyan
nesnelere baúka örnekler veriniz.
Yan yana geldi÷inde farklı bütünler oluúturabilecek birimlerin kullanılması, üç boyutlu sanatla-
ra neler kazandırır? Tartıúınız.
42
ønceleme
Aúa÷ıdaki görselleri birim özellikleri yönünden inceleyiniz. øzlenimlerinizi arkadaúlarınızla
paylaúınız.
57.Görsel, Mandallar 58.Görsel, ùeker Küpleri 59.Görsel, Çam Kozala÷ı
9. ETKøNLøK
Birim – Modül – Bütünle Yapabildiklerim
Dikkat: Maket bıça÷ını kullanırken dikkatli olunuz. Bulundu÷unuz bölgenin özelliklerini göz
önünde tutarak zararsız her tür yapay ve do÷al nesne kullanabilirsiniz.
Araç - Gereç
Kibrit çöpleri, tahta kaúıklar, makarna taneleri vb. yapıútırıcı.
60 ve 61. Görseller, Ö÷renci Çalıúmaları Trabzon Akçaabat GSL

Nasıl Bir Yol øzleyelim ?
1. Birim - modül - bütün konusunun hazırlık bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
2. Birimlerinizi zemin üzerinde de÷il yan yana, üst üste vb. úekillerde bir araya getirerek
bütünler oluúturaca÷ınızı unutmayınız.
3. Kompozisyon ögelerine dikkat ederek bir araya getirmeye çalıútı÷ınız bütünlerinizin nasıl
durduklarını çeúitli aralıklarla kontrol ediniz.
4. Oluúturmak istedi÷iniz modül için elde etti÷iniz birimleri yapıútırmadan önce farklı úekiller-
de deneyerek özgün ve iúlevsel bir bütün oluúturmaya özen gösteriniz.
5. Çalıúmanızın sonunda en iúlevsel ve özgün olan tasarımınızı yapıútırarak sabitleyiniz.
yapınız.
Yorumlayalım
Birim - modül - bütün iliúkisinin kullanılması, üç boyutlu çalıúmalara ve çevrenizdeki
yapılara ne tür katkılar sa÷lamıútır? Düúüncelerinizi arkadaúlarınızla paylaúınız.

Çevrenizdeki nesnelerin renklerini, günün farklı saatlerinde gözlemleyerek foto÷raflayınız.
43
7. RENK
Hazırlık
Sanatı
Do÷a vesanat yapan,
sanat bütünün
aralarında vebir
özel ilkenin gözetilmesidir.
ba÷lantı olmaksızın karúı karúıyadır.
Ravaisson Goethe (Gote)
62. Görsel, Ziyatin Nuriev 63. Görsel, Ziyatin Nuriev 64. Görsel, Ziyatin Nuriev
1. Üç boyutlu nesnelerin ve varlıkların algılanmasında rengin etkisi nelerdir? Tartı-

úınız
2. Üç boyutlu kompozisyonlarda renk kullanılması gerekli midir?
Do÷adaki her nesnenin kendine has bir rengi vardır. Rengi algılayabilmemizi sa÷layan kaynak
ıúık, rengi algılayan organ gözdür. Üç boyutlu kompozisyonlarda kullanaca÷ınız nesnelerin renkle-
rinden faydalanabilir ya da rengi nesnelere sonradan uygulayabilirsiniz. Renkli veya renksiz malze-
melerle çalıúmak kompozisyonun bütününü çok fazla etkilemez. Üç boyutlu kompozisyonlarda renk,
daha çok, kompozisyon içinde yer alan herhangi bir form ya da nesneye dikkat çekmek için kullanılır.
Rengin kayna÷ı olan ıúı÷ın üç boyutlu formlar üzerinde oluúturdu÷u ıúık - gölge oyunları formlardaki
renk tonlarını ortaya çıkarır. Bir domatesin gölgede kalan kısmının rengi ile ıúık alan kısmı arasındaki
ton farklılıklı÷ı buna örnek gösterilebilir.
Tartıúalım
Çevrenizdeki nesnelerin renklerini günün farklı saatlerinde foto÷raflamanız istenmiúti. Bu fo-
to÷rafları ve aúa÷ıdaki görselleri inceleyerek rengin kompozisyondaki etkisini tartıúınız.
65.Görsel, Koniler 66.Görsel, Koniler

Çevrenizdeki yapıları, soka÷ınızı, a÷açları, elektrik direklerini vb. varlıkları de÷iúik açılardan
gözlemleyerek foto÷raflayınız.
44
8. PERSPEKTøF
Hazırlık
Nesnenin niteliklerini algılayan, be÷enidir.
Ravaisson
Hume (Hum)
68. Görsel, Ziyatin Nuriev
67. Görsel, ølker Yardımcı

69. Görsel, Ziyatin Nuriev
1.Çevrenizdeki yapıları, soka÷ınızı, a÷açları, elektrik direklerini vb. varlıkları gözlem-

leyerek foto÷raflamanız istenmiúti. Çekti÷iniz bu foto÷rafları da inceleyerek farklı bakıú açı-
larının görüntüyü nasıl etkiledi÷ini keúfetmeye çalıúınız?
2. Nesnelerin ve varlıkların boyut farklarını algılayabilmemizde uzak ve yakın olma-
larının önemi var mıdır?
3. Üç boyutlu çalıúmalarda perspektifin etkileri nelerdir?
Çevrenizi gözlemledi÷inizde yakınınızdaki nesneleri gerçek boyutlarında, detaylarıyla ve ger-

çek renkleriyle görürsünüz. Uzaktaki nesneleri ise küçülmüú, detayları azalmıú ve renkleri soluk-
laúmıú gibi algılarsınız. øki boyutlu sanat atölye dersinden de hatırlayaca÷ınız gibi çizgi, hava, renk
perspektifini en güzel gözlemleyece÷iniz ortam, yaúadı÷ınız çevre ve do÷adır. Yaúadı÷ınız çevreyi,
soka÷ı ve do÷ayı günün farklı saatlerinde gözlemledi÷inizde renk ve boyut farklılıkları görürsünüz.
Üç boyutlu kompozisyonlarda perspektifin nesnelere katkısı ise uzak - yakın boyut farklarının oluú-
turdu÷u göz yanılgılarıdır.
45
10. ETKøNLøK
Göz Yanılgısı
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyerek perspektiften kaynaklanan etkileri boúluklara yazınız.
70. Görsel, Terracota Ordusu, MÖ 210 Çin 71. Görsel, Kiremitler
................................................................... ...................................................................
................................................................... ...................................................................
................................................................... ...................................................................
72.Görsel, Balıkçı Barınakları-Trabzon 73.Görsel, Joseph Beuys
................................................................... ...................................................................
................................................................... ...................................................................
................................................................... ...................................................................
Yorumlayalım
Üç boyutlu sanat eserlerinde ve çevrenizdeki mimari yapılar üzerinde perspektifin hangi

etkileri gözlemlenmektedir? Arkadaúlarınızla tartıúınız.

1. Çevrenizi bir süre gözlemleyiniz. Nesneler arasındaki doku ve yapı farklılıklarının üzeriniz-
de bıraktı÷ı etkileri not ediniz.
2. Barok dönemi ve günümüz mimari yapılarından örnek görseller toplayarak bir sonraki der-
se getiriniz.
46
9. DUYGUSAL TEPKøLERøN KOMPOZøSYON ÖGELERø øLE øLøùKøSø
Hazırlık
Sanat, yaúamın önemli uyarıcısıdır.
Nıetzsche (Natze)
74. Görsel, Malik Bulut 75. Görsel, Ziyatin Nuriev
1. Çevrenizi bir süre gözlemleyerek nesneler arasındaki doku ve yapı farklılıklarının

üzerinizde nasıl etkiler oluúturdu÷unu not etmeniz istenmiúti. Bu notlarınızdan da yararla-
narak nesnelerin farklı doku ve yapıya sahip olmalarının sizi nasıl etkiledi÷ini arkadaúları-
nızla paylaúınız?
2. Hacimsel ve yüzeysel farklılıkların insanlar üzerindeki etkileri neler olabilir? Düúün-
celerinizi arkadaúlarınızla paylaúınız.
Duygusal tepkilerin yol açtı÷ı duyarlılık, sanatsal düzenlemelerde kendini bire bir gösterir.
øki boyutlu sanat atölye ve desen dersinden de hatırlayaca÷ınız gibi insanlar; çizgi, renk, biçim
ve doku farklılıklarına karúı farklı tepkiler verirler.
Titreúimi yüksek olan sıcak renkler, insanlarda dinamizm; so÷uk renkler ise durgunluk hissi
uyandırır.
Çizgilerdeki farklılıklar; güvence, zarafet, huzur, kararsızlık, hareket, cazibe, denge ve son-
suzluk gibi hisler uyandırır. Bu hisler insanlarda farklı tepkilere yol açabilir. Nesnelerin dokularındaki
yumuúak, sert, sivri, pürüzlü, girintili çıkıntılı gibi dokusal özelliklere karúı da insanlar ortaya farklı
tepkiler koyabilir.
Üç boyutlu sanatlarda da bu gibi etkileri, nesnelerin hacimsel özellikleri oluúturur. Nesnelerin
kütlesel farklılıkları, dokusal özellikleri, yüzeysel de÷iúkenlikleri, modüler yapıları gibi birçok özellikle-
rinin insanlar üzerindeki etkileri göz ardı edilemez. Örne÷in; asırlık bir çınar a÷acının geniú gövdesi
ile estetik kıvrımlara sahip dalları üzerimizde gizem ve sonsuzluk, kirpinin üzerindeki dikenler çizgi,
dikenlerin sık oluúu yumuúaklık, seyrek oluúu da sertlik duygusu uyandırır.
Plansız ve estetik duyarlılıktan uzak inúa edilmiú bir sokakta evler, üzerimize geliyormuú hissi
vererek ruhumuzu sıkar. Oysaki soka÷ın kapladı÷ı alana göre yeterli boúluklar bırakılmıú; evler birbi-
riyle uyumlu, estetik mimariye uygun yapılmıú; yeúil alanlara yeterince yer verilmiú; binaların dokusal
etkileri düúünülmüú; yeterince aydınlı÷a sahip renklerle uyumlu bir birliktelik sa÷lanmıú olması insa-
na huzur verir ve yaúama sevinci aúılar.
Üç boyutlu sanatın amaçlarından biri de hacimsel de÷er taúıyan varlıklardan yararlanarak
insanlar üzerinde duygusal tepkiler uyandıracak kompozisyonlar ortaya koymaktır.
Tartıúalım
Çevrenizdeki olumlu ya da olumsuz tepkiler vermenize yol açan nesne, varlık ya da yapıları
gözlemleyerek tartıúınız.
47
ønceleme
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyerek sizde uyandırdıkları ve baúka insanlarda uyandırabilecekleri
duygusal tepkileri altlarına yazınız.
76. Görsel, M.C Escher 77. Görsel, Jennifer Maestre 78. Görsel, Çınar A÷acı
.................................................. .................................. ...........................................

.................................................. .................................. ...........................................
.................................................. .................................. ...........................................
.................................................. .................................. ...........................................
79. Görsel, Hurma A÷acı 80. Görsel, M.C Escher 81. Görsel, Brian Jewett
.................................................. .................................. ...........................................

.................................................. .................................. ...........................................
.................................................. .................................. ...........................................
.................................................. .................................. ...........................................
Tartıúalım
Sizden barok dönemi ve günümüz mimari yapılarından örnek görselleri toplamanız istenmiú-
ti. Bu görselleri sınıfınızda uygun bir yerde sergileyerek üzerinizde bıraktı÷ı etkileri tartıúınız.

øki boyutlu tasarladı÷ınız kompozisyonlarınızı, üç boyutlu hâle getirme aúamasında kullana-
bilece÷iniz malzemeleri hazırlayarak derse getiriniz.
48
10. KOMPOZøSYON ÖGELERøNøN KULLANIMINDA BÜTÜNLÜK
Hazırlık
Soyutlama sanatın yaúamsal edimidir.
Madıney (Madney)
Bir kompozisyonda olması gereken düzenin sa÷lanmasında kompozisyon ögelerinin

önemi nedir?
Üç boyutlu sanatlarda kompozisyon oluúturabilmenin temel kuralı, tasarım ögeleri arasındaki

düzeni sa÷lamaktır.
Üç boyutta hacim kavramını iyi özümsemek için nesneler üzerindeki dokusal etkileri ve ıúık -
gölge akislerini görmek, onları iúlevsel birimler hâline dönüútürmek önemlidir. Yüzeyleri oluútururken
bu birimleri kullanabilmek, birim - modül - bütün üçlüsünün dinamik yapısını algılayıp farklı bütünler-
de göstermek üç boyutlu sanatın özünü oluúturur.
Varlıklardaki renk ve perspektif etkilerini iyi gözlemleyebilmek, duygusal tepkileri kompozisyon
ögeleriyle iliúkilendirip istenilen amaçlar do÷rultusunda bütünlere yansıtabilmek için hacimsel ögeleri
iyi özümsemek gerekir.
Kompozisyon, bütünü oluúturan parçaların ahenkli uyumudur. Sanatsal düzenlemelerde kur-
gunun temeli, kompozisyon ögelerini iyi tanıyıp, iyi gözlemleyip yan yana getirebilme yetisiyle ba÷-
lantılıdır.
Tartıúalım
Üç boyutlu sanatlarda kompozisyon ögelerini iyi algılayabilmenin yararları nelerdir? Tartıúı-

nız.
49
11. ETKøNLøK
Hayalimdeki Kompozisyona Yolculuk
Araç - Gereç
Oluúturmak istedi÷iniz kompozisyona uygun materyaller temin edebilirsiniz.
Yukarıdaki görselleri inceleyiniz. Edindi÷iniz izlenimlerden de yararlanarak çeúitli parçacık-

lardan oluúan üç boyutlu kompozisyon örnekleri oluúturunuz.
Bu aúamada oluúturaca÷ınız kompozisyon ögelerini dikkate alarak do÷adan birimler seçi-

niz. Kompozisyonunuzu oluútururken hacim, doku, ıúık – gölge, perspektif ve yüzey kavramlarını
göz önünde bulundurunuz.
Yorumlayalım
Kompozisyonu oluúturan ögelerle uyumlu veya zıtlıklar içeren birlikteliklerin sa÷lanma-

sı, üç boyutlu sanatlara neler kazandırır? Bu konudaki düúüncelerinizi arkadaúlarınızla pay-
laúınız.
Çalıúmalarınızın tamamını sergileyiniz. Bu çalıúmaların ünitede ö÷rendiklerinizle ne ka-
dar örtüútü÷ünü yorumlayınız.
50
A. Aúa÷ıdaki soruların do÷ru seçeneklerini iúaretleyiniz.
1. Aúa÷ıdakilerden hangisi üç boyutlu sanatlarda kullanılan kompozisyon ögelerinden biri

de÷ildir?
A) Hacim B) Nokta - çizgi C) Koram D) Yüzey E) Birim - modül - bütün
2. Aúa÷ıdaki seçeneklerden hangileri nokta - çizgi etkisi göstermez?
A) A÷aç dalları - çakıl taúları B) Yol - trafik lambaları

C) Üzüm salkımı - pipet D) Demir korkuluklar - top
E) Pencere - duvar
3. Aúa÷ıdakilerden hangisi çizgi, renk, ton, kütle ve hacim gibi özelliklere sahip de÷ildir?
A) Büs B) Rüzgâr C) Heykel D) Rölyef E ) Seramik
B. Aúa÷ıdaki cümlelerin karúısına do÷ru olanlar için “D”, yanlıú olanlar için “Y” yazı-
nız.
1. Modülü oluúturan en küçük parçaya bütün adı verilir. ( )
2. Yüzeyler arasındaki farkları görebilmemizin kayna÷ı ıúık – gölgedir. ( )
3. Doku, üç boyutlu sanatlarda eserin yüzeyinde oluúturulan görsel etkidir. ( )
51
C. Aúa÷ıdaki soruların cevaplarını ilgili boúluklara yazınız.
1. Renklerin yakın ve uzak nesneler üzerindeki etkileri nelerdir?

...............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
2. Kompozisyon ögelerini tanıyabilmek ve birbiriyle iliúkilendirebilmek, oluúturulacak bütün-

lere nasıl yansır?
...............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................

1. Sonraki derste kullanaca÷ınız malzemelerinizi hazırlayınız.
2. Kompozisyonda, görsel düzen kurarken nelere dikkat edilmelidir? Araútırınız.
a. Araútırma yapmak üzere iú bölümü yapınız.
b. Araútırma yaparken çevrenizdeki sanatçılardan, ønternet, kütüphane vb. kaynaklardan
yararlanabilirsiniz.
c. Konu ile ilgili foto÷raflar çekerek çalıúmalarınızı destekleyiniz.
NOT: Sonraki ünitenizde kompozisyon kavramları isimli bir ünite panosu hazırlamanız ve
yaptı÷ınız araútırma sonuçlarını bu panoda sergilemeniz istenecektir.
52
53
ÖöRENME ALANI
SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU
2.ÜNøTE
ÜÇ BOYUTLU SANATTA KOMPOZøSYON

KAVRAMLARI
KONULAR
1. YÜZEYDE DÜZEN ANLAYIùI

2. GEOMETRøK KURGU
3. KORAM
4. TEKRAR, DÖNÜùÜMLÜ TEKRAR
5. SøMETRø - ASøMETRø
6. BOùLUK - DOLULUK
7. BÜYÜK - KÜÇÜK
8. UZAKLIK - YAKINLIK
9. ARMONø VE ZITLIK
10. DENGE
Öneri
Bu ünite ile ilgili elde etti÷iniz verileri ve kendinizi de÷erlendirdi÷iniz “Akran De÷erlendirme
Formu”, “Öz De÷erlendirme Formu”, “Grup De÷erlendirme Formu” ve “Holistik Rubrik Formu”nu her
konunun sonunda ö÷renci ürün dosyasına koyunuz (Ek-1, 2, 3 ve 4).
54
1. YÜZEYDE DÜZEN ANLAYIùI
Hazırlık
Evrende her úey iç içe, belirli bir düzen içindedir.
Carl Sagan (Karl Sagan)
1. Düzen kavramından ne anlıyorsunuz?

Açıklayınız.
2. Günlük yaúantınızın düzen içinde olması
size hangi kolaylıkları sa÷lar? Tartıúınız.
3. Üç boyutlu sanat eserinde düzen neden
önemlidir? Düúüncelerinizi arkadaúlarınızla payla-
úınız.
4. Sanat eserlerinde kompozisyon oluútur-
manın belirli ilkeleri var mıdır? Tartıúınız.
1. Görsel, Ö÷renci Çalıúması
Odamızı toplamak, masamızı yerleútirmek vb. birçok düzen, hayatımızı güzelleútirir ve bizi
baúarıya ulaútırır. Sanat eserlerindeki düzen de onların daha estetik zevk uyandıracak özellik taúı-
malarını sa÷lar. Sizler de özgün çalıúmalar yapabilir, uygulayaca÷ınız düzenle eserlerinize görsel
zevk katabilirsiniz.
Yüzeyde düzen, kullanılan biçimlerin birbirine göre yerleúimidir. Bu yerleúimde objeler estetik
bir sistem içinde bütünlük oluúturmalıdır. Yüzeyde düzen oluúturacak kompozisyonda hiçbir öge bir-
birine yabancı ve birbiriyle uyumsuz olmamalıdır.
1. ETKøNLøK
2. Görsel 3. Görsel, Andy Goldsworthy 4. Görsel, George W. Hart
Yukarıdaki görseller çeúitli kompozisyonlarla oluúturulmuútur. Bu kompozisyonlarda düzen

oluútururken parçaların birbirleriyle uyum içinde olmasına yani estetik ve bütünlü÷e önem verilmiú-
tir. Bu kavramlara dikkat edilmemesi, görsellerde ne tür aksaklıklara yol açar? Aúa÷ıdaki boúlu÷a
yazınız.
...............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
55
1. Hazırlayaca÷ınız panoda ünite konu baúlıklarını kullanınız.

2. øúledi÷iniz her konuyla ilgili bilgileri, araútırma verilerinizi ve görsellerinizi panodaki bö-
lümlerine yerleútiriniz.
3. Yaptı÷ınız “Görsel Düzen Kurma” konulu araútırmada elde etti÷iniz verilerinizi, çekti÷iniz
foto÷raf ve di÷er görsellerle destekleyerek “Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları” pano-
sunda ilgili bölümde sergileyiniz. Hazırladı÷ınız panoyu arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
Araútırma ve uygulamalarınızın çoklu÷u, çalıúmalarınızın özgün olmasına katkı sa÷layacaktır.
5. Görsel, Rinus Roelofs 6. Görsel, Francesa Burgos
Bir düzenlemede geometrik kurgu, koram, tekrar, simetri, asimetri, doluluk - boúluk, armoni ve
zıtlık, denge gibi üç boyutlu sanat kavramlarından biri ya da birkaçı kullanılabilir. Ancak bunlardan
hangilerinin ne miktarda kullanılması gerekti÷ini söylemek mümkün de÷ildir. Çünkü bu ilkelerin birbir-
leriyle ve tasarım ögeleri ile kiúiye ba÷lı çok farklı birleúme tarzı olabilir.
Yapıtlar, bu düzenle oluúturulur, kıyaslanır ve eleútirilir.
56
Tartıúalım
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyiniz. Düzenin nasıl sa÷landı÷ı konusunda edindi÷iniz izlenimle-
ri arkadaúlarınızla tartıúınız. Ulaútı÷ınız sonuçları boú bırakılan alanlara yazınız.
8. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 9. Görsel 10. Görsel, Ö÷renci Çalıúması
.................................................. ..................................... .............................................

................................................. ..................................... .............................................
.................................................. ..................................... .............................................
11. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 12. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 13. Görsel, Ö÷renci Çalıúması
......................................... ...................................... ........................................

......................................... ...................................... ........................................
......................................... ...................................... ........................................

1. Tasarımda geometrinin kullanımı konusunu araútırınız.
b. Araútırma yaparken çevrenizdeki sanatçılardan, ønternet, kütüphane vb. kaynaklardan
c. Çalıúmanızı, konu ile ilgili çekece÷iniz foto÷raflarla ve elde edece÷iniz di÷er görsellerle
destekleyiniz.
2. Konuya uygun hazır birimler (kutular, úiúe kapakları, pinpon topları vb. malzemeler)
getiriniz.
57
2. GEOMETRøK KURGU
Hazırlık
Varlıklara küplerden, silindir ve konilerden biçimlenmiú gibi bakınız.
Paul Cezanne (Pol Sezan)
14. Görsel, Bathsheba Grossman 15. Görsel, Santiago Calatrava
1. Günlük hayatta farklı biçimdeki objelerle karúılaúırsınız. Bu objelerin temel biçimleri

hangi geometrik formlardadır?
2. Geometrik biçimler, tasarımı nasıl etkiler? Düúüncelerinizi arkadaúlarınızla payla-
úınız.
Üçgen prizma görünümündeki piramitler, dikdörtgen prizma taúlardan oluúur. Piramitlerin ya-
pımında kullanılan taúlarla Selçuklu eseri bir minare yapılabilir mi? Piramitlerde kullanılan geometrik
kurgu, üç boyutlu sanat eserlerinde de kullanılabilir mi? Bu konulardaki düúüncelerinizi arkadaúla-
rınızla paylaúınız. Siz de sonraki etkinliklerde farklı malzemelerle geometrik kurgular oluúturabilirsi-
niz.
Geometrik úekillerin hem kendi içlerindeki özelliklerinden hem de birbirleriyle olan iliúkilerinden
yararlanarak üç boyutlu çalıúmalar yapılabilir.
58
2. ETKøNLøK
Geometrik Kurgular
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyerek soruları cevaplandırınız.
19. Görsel 20. Görsel. Ron Resch 21. Görsel 22. Görsel,
Laurette Atrux
1. Geometrik kurgu oluúturulurken kullanılan geometrik biçimler hangileridir? Tartıúınız.

2. Geometrik kurgular nasıl sa÷lanmıútır? Tartıúınız.
3. Görselleri geometrik ve teknik açıdan inceleyiniz.
Konu Panosu Hazırlayalım
Aúa÷ıdaki yönerge do÷rultusunda bu konuyla ilgili bir pano hazırlayınız.

1. Araútırma verilerinizi, çekti÷iniz foto÷raf ve di÷er görsellerle destekleyiniz.
2. Çalıúmalarınızı “Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları” isimli panoda sergileyiniz.
3. Arkadaúlarınızla bir araya gelerek hazırladı÷ınız panoyu de÷erlendiriniz.
Geometrik kurgu oluúturulurken biçim ya da birimlerin geometrik yapıları ve birbirine uy-

gunlukları düúünülerek düzenleme yapılır.
2. ETKøNLøK
Biz de Yapalım

Araç - Gereç
Renkli kartonlar, renkli ka÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapakları, cetvel, gönye, per-
gel, maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi.
59
1. Aúa÷ıdaki görselleri, kullanılan geometrik kurguları ve düzen anlayıúını dikkate alarak
inceleyiniz.
2. Kartonlardan, renkli kâ÷ıtlardan veya atık malzemelerden üç boyutlu biçimler oluúturu-
nuz.
3. Kullanaca÷ınız malzemeyi, yapaca÷ınız tasarıma göre seçiniz.
4. Mukavva, duralit veya strafor benzeri malzemelerden 30x30 cm boyutlarında yüzeyler
hazırlayınız.
5. Görsellerden esinlenerek yeni biçimler oluúturunuz.
6. Oluúturdu÷unuz biçimleri, tasarladı÷ınız belli bir geometrik düzene göre bir araya geti-
riniz.
7. Hazırladı÷ınız birimlerle estetik kaygılar do÷rultusunda, bütünlü÷e de dikkat ederek öz-
gün düzenlemeler yapınız.
8. Çalıúmalarınızın foto÷rafını çekerek ürün dosyanıza koyunuz.
yapınız.
23. Görsel 24. Görsel 25. Görsel 26. Görsel
Yorumlayalım
1. Kompozisyonunuzu kurarken nelere dikkat ettiniz? Açıklayınız.
2. Kompozisyon kurmakta düzen neden bu kadar önemlidir? Tartıúınız.
3. Kompozisyonlarınızı hazırlarken biçimleri geometrik bir kurguya göre birleútirmek size
kolaylık sa÷ladı mı?
4. Çalıúmalarınızı özgün buluyor musunuz? Niçin?
3.ETKøNLøK Do÷adaki Kurgular

Yaptı÷ınız kurguların benzerleri do÷ada da var mıdır? Aúa÷ıdaki etkinlikle bu soruya cevap
arayınız.
27. Görsel 28. Görsel 29. Görsel 30. Görsel

Yukarıdaki görseller, do÷ada oluúan çeúitli kurguları yansıtmaktadır. Bu kurguları inceleye-
rek görsellerin geometrik özelliklerini aúa÷ıdaki boú bırakılan alana yazınız.
...............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
60
SINIF DIùI ETKøNLøK Tasarım Yapalım

Araç - Gereç
Renkli kartonlar, mukavva, strafor, makas bıça÷ı, yapıútırıcı, cetvel, renkli kâ÷ıtlar, kutular,
úiúe kapakları, pinpon topları, pipetler gibi hazır birimler.
1. Karton, mukavva, strafor benzeri malzemelerle temel geometrik formlardan yararlanarak

biçimler oluúturunuz.
2. Hazırladı÷ınız biçimleri estetik bütünlük oluúturacak tarzda düzenleyiniz.
3. Düzenlemenizdeki kurguyu, geometrik biçimde yapmaya dikkat ediniz.
5. Çalıúmalarınızı sınıfta sergileyerek arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
Yorumlayalım
Yapılan çalıúmalarda kullanılan geometrik biçimler, tasarımlarınızı nasıl etkiledi? Açıkla-

yınız.
En karmaúık objeler bile en basit formlarla ifade edilebilir. Geometrik objelerle çalıúmak tasa-
rıma kolaylık sa÷lar. Bundan dolayı tasarımlarda tercih edilebilir.

1. Kompozisyonda “Parçalar Arasında Kademeli De÷iúmeler (Koram)” konusunu iú bölümü
yaparak araútırınız.
a. Araútırma yaparken çevrenizdeki sanatçılardan, ønternet, kütüphane vb. kaynaklardan
b. Çalıúmanızı konu ile ilgili çekece÷iniz foto÷raflarla destekleyiniz.
2. Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, cetvel, pergel, gönye, makas, maket
bıça÷ı, kalem, silgi, yapıútırıcı getiriniz.
61
3. KORAM
Hazırlık
Çocukluk yıllarına ait foto÷raflarınızla úimdiki hâlinizi gösteren foto÷raflarınızı karúı-

laútırınız. Bu de÷iúim bir anda mı gerçekleúti?
Bir tomurcu÷un çiçe÷e, çiçe÷in meyveye, ayın hilalden dolunaya, tırtılın kelebe÷e dönüúmesi
hep bir süreç içerisinde kademe kademe olur. Örneklerde gözlemledi÷iniz gibi kademe kademe de-
÷iúmeler koramı oluúturur. Bu dönüúümlere çevrenizi gözlemleyerek baúka örnekler bulunuz. Sizler
de farklı malzemelerle oluúturaca÷ınız birimlerle yüzey düzenlemeleri yapabilirsiniz.
Tartıúalım
Aúa÷ıda verilen görsellerde koramın hangi özelliklerini gözlemlediniz. Koramın kompozisyo-

nu nasıl etkiledi÷ini tartıúınız.
62

37. Görsel, Nail Katz, Ajmal Aqtash
Sanatta farklı iki uç arasındaki kademe kademe geçiúe koram denir. Bu durum kademeli de-
÷ilse koram olmaz. ùimdi birçok do÷a olayında gözlemleyebilece÷iniz bu kademeli geçiúin, sanatta
nasıl kullanıldı÷ını bir etkinlikle kavrayacaksınız.
4. ETKøNLøK Bir Uçtan Bir Uca
38. Görsel

Araç - Gereç
Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, cetvel, pergel, gönye, makas, maket bıça-
÷ı, kalem, silgi, yapıútırıcı.

1. øki geometrik biçim belirleyiniz.
2. Farklı büyüklükteki parçaları, iki biçim arasında büyükten küçü÷e do÷ru koram özelli÷i
taúıyacak biçimde bir kompozisyon oluúturunuz.
3. Oluúturulan bu parçalarla sanatsal düzenlemeler yapınız.
5. Bu etkinli÷in de÷erlendirmesini kitap sonundaki Ek-1, 2, 3 ve 4’teki formu doldurarak
yapınız.
63
39. Görsel, Matthew Harding
øki uç arasında ölçü farkı varsa biçimler, bir uçtan di÷er uca büyükten küçü÷e do÷ru dizilmeli-
dir. øki uç arasında doku farkı varsa aradaki her kademenin dokusu, sırayı bozmadan ara kademeler
teúkil edecek tarzda olmalıdır. Buna göre koramda hiç de÷iúmeyen koúullar úöyle sıralanabilir:
• øki uç arasında farklılık.

• Uçlar arasında muntazam kademeli geçiú.

1. Kompozisyonda “Tekrar” konusunu iú bölümü yaparak araútırınız.
2. Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapakları, cetvel, gönye,
pergel, maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi getiriniz.
64
4. TEKRAR, DÖNÜùÜMLÜ TEKRAR
Hazırlık
42. Görsel
1. Birbirinin defalarca tekrarından oluúmuú gibi görünen do÷adaki nesnelerde, tekrar

eden birimler birebir aynı mıdır?
2. Gül çiçe÷i ve tren katarını oluúturan parçaları gözlemleyiniz. Aralarındaki diziliú ve
tekrar farkını tartıúınız.
ùimdi bu duruma açıklık getirecek bir etkinlik yapacaksınız.
65
5. ETKøNLøK
Tekrarları ønceleyelim
Görselleri inceleyerek aúa÷ıdaki soruları cevaplandırınız.
43. Görsel 44. Görsel, Ai Wei Wei 45. Görsel
1.Tekrarlanan obje nedir, nasıl tekrar eder?

…………………………………………………………………………………………..............
........................................................................................................................................
2.Tekrarlanan hareketler birbiriyle uyumlu mudur? ønceleyiniz.

…………………………………………………………………………………………..............
........................................................................................................................................
3.Tekrarlanan ögelerden çıkartmaların veya bu ögelere eklemelerin olması, kompozisyonu

nasıl etkiler?
…………………………………………………………………………………………..............
........................................................................................................................................
4.Tekrar, bütünlü÷ü nasıl etkiler? Açıklayınız.

…………………………………………………………………………………………..............
........................................................................................................................................

2. Çalıúmalarınızı “Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları” isimli panoda sergileyi
niz.
3. Arkadaúlarınızla hazırladı÷ınız panoyu de÷erlendiriniz.
Tartıúalım
Çevrenizde birbirinin tekrarı gibi görülen nesneleri araútırınız. Biçimleri farklı mıdır? Tartıúınız.
Ulaútı÷ınız sonuçları arkadaúlarınızla paylaúınız.
66
6. ETKøNLøK
Tekrarlar
A) Tam Tekrar B) Tekrar C) Dönüúümlü Tekrar
47. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 48. Görsel, Tara Donovan
46. Görsel, Donald Judd
Yukarıdaki görselleri armoni, yön zıtlı÷ı ve parçaların tekrarı yönünden inceleyiniz.
Bilimde, toplumda, do÷ada, sanatta, oyunda, iúte, e÷itimde; mekanik, fonksiyonel, organik
karakterde tekrarlar vardır. Bunlar, düzenin bütünleúmesini sa÷lar.
Bir ögenin aynen ya da yakın de÷erde birden fazla kullanılması tekrarı meydana getirir.
67
SINIF DIùI ETKøNLøK
Tekrarlayalım
Dikkat: Maket bıça÷ını kullanmanız gerekiyorsa dikkatli olunuz. Bulundu÷unuz bölgenin özel-
liklerini göz önünde tutarak zararsız her tür yapay ve do÷al nesne kullanabilirsiniz.
Araç - Gereç
Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapakları, cetvel, gönye, pergel,
maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi.
1. Aúa÷ıdaki görselleri inceleyiniz.

2. Tekrar veya dönüúümlü tekrar yapaca÷ınız bir obje belirleyiniz.
3. Do÷al veya yapay malzeme kullanarak çok sayıda obje hazırlayınız.
4. Hazırladı÷ınız objelerle tekrar, tam tekrar veya dönüúümlü tekrar oluúturacak úekilde üç
boyutlu çalıúmalar yapınız.
yapınız.
51. Görsel, Luis Luna 52. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 53. Görsel, Ö÷renci Çalıúması
68
Birbirinin çok yakını olan ögeler, cisimler, biçimler yan yana görüldüklerinde aralarındaki ben-
zerlik birleútirici bir ba÷ oluúturur. Bu bakımdan tasarım meydana getirmede tekrar, önemli rol oy-
nar.
1.Tam Tekrar
Cisim ya da biçimlerin; ölçü, úekil, renk,

de÷er ve dokularının bire bir eúit aralıkta ve aynı
yönde kullanılması tam tekrarı oluúturur. Bire bir
tekrarlanan süsleme motifleri ile yan yana yapılan
benzer yapılar, tam tekrara örnek gösterilebilir.
57. Görsel
2.Tekrar
Cisim ya da biçimlerin; ölçü, úekil, renk, de-

÷er ve dokularının tam manasıyla aynı olmasına
ra÷men aralık ya da yönlerinin farklı olması duru-
muna tekrar denir. Tekrar, sadece tek tek biçimler
kullanarak de÷il; bir araya gelen biçim kümeleriy-
le de meydana getirilebilir. Duvar ve tavan süsle-
melerinde, halılarda, perdelik kumaúlarda, duvar
kâ÷ıtlarında kullanılan motifler buna örnek gösteri-
lebilir.
58. Görsel
3. Dönüúümlü Tekrar
Birbirlerinin aynısı gibi görünen ancak arala-

rında küçük farklar bulunan biçimlerin bir arada kul-
lanılması ile ortaya çıkan tekrara dönüúümlü tek-
rar denir. Bu tür tekrarda ögelerin; ölçü, úekil, renk,
de÷er ve doku farkları vardır. Bunlar yerleútirilirken
aralık ya da yön farkı da oluúturulabilir. Aralarında
ufak farklar bulunan binalar, kar taneleri, papatya-
lar, yumurtalar vb. cisimlerin aynı türünden olanla-
rın bir araya gelmeleri dönüúümlü tekrarı meydana
59 Görsel, Roman Signer getirir.

1. “Simetri ve asimetri” konularını iú bölümü yaparak araútırınız.
2. Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapakları, cetvel, gönye,
pergel, maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi getiriniz.
69
5. SøMETRø - ASøMETRø
Hazırlık
1. Aynanın tam ortasından hayali bir çizgi geçti÷ini düúününüz. Bu çizginin ayırdı÷ı
parçalar bire bir örtüúür mü? Tartıúınız.
2. Bir a÷acın dikey olarak ikiye bölündü÷ünü hayal ediniz. Parçaları bire bir örtüúür
mü? Tartıúınız.
Nesneler, ortalarından geçen yatay veya dikey eksenlerle iki parçaya bölündü÷ünde bazıların-
da eksenin ayırdı÷ı parçalar bire bir örtüúürken bazılarında ise bu durum mümkün de÷ildir. Bire bir
eúleúme durumu, simetriyi; eúleúmeme durumu da asimetriyi oluúturur.

70
7. ETKøNLøK
Bil Bakalım
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyerek soruları cevaplandırınız.
1. Hangi görsellerde eksenlerin ayırdı÷ı parçalar bire bir örtüúür?

2. Bire bir örtüúme veya örtüúmeme görselin etkisini de÷iútiriyor mu? Tartıúınız.
64. Görsel 65. Görsel, Mehmet Hacıfettaho÷lu
Tartıúalım
Matematik ve fizik gibi derslerde ö÷rendi÷iniz simetri ve asimetri kavramları sanatta nasıl
kullanılır? Tartıúınız.
71
66. Görsel, Santiago Calatrava 67. Görsel
68. Görsel, Nils Volker 69. Görsel, Santiago Calatrava
Komposizyonlarda simetri, ögelerin bir eksene göre aynı durumda tekrar etmesiyle oluúur.
Bu eksen yatay veya dikey olabilir.
Asimetri ise eksenin iki yanındaki parçaların eú olmamasıdır. Kompozisyon eksenden katlan-
dı÷ında iki yanın örtüúmemesi durumudur. Asimetride hareket duygusu vardır ve daha ilgi çekicidir.
Simetriye göre daha çok tercih edilir.
1. Boúluk - dolulu÷un kompozisyona katkısını araútırınız.

b. Araútırma yaparken çevrenizdeki sanatçılardan ønternet, kütüphane vb. kaynaklardan
c. Çalıúmanızı konu ile ilgili çekece÷iniz foto÷raflarla destekleyiniz.
2. Do÷al veya yapay malzemelerle oluúturulan birimler; kâ÷ıt, mukavva, makas, yapıútırıcı
getiriniz.
72
6. BOùLUK - DOLULUK
Hazırlık
Üç boyutlu sanatta boúluk - doluluk kavramının önemini tartıúınız.
On birinci yüzyılda yaúamıú bir Çin düúünürü “Tekerle÷in çemberini otuz çubuk oluúturur ama
onu yararlı yapan ortasındaki boúluktur. Çamurdan bir kap biçimlendirdi÷inde onu yararlı yapan için-
deki boúluktur. Bir odaya kapı ve pencere açıldı÷ında onu yararlı yapan odanın içindeki boúluktur.”
der.
Uygulama çalıúmalarınızda, konunun daha etkili hâle gelebilmesi için boúluk - doluluk iliúkisine
dikkat etmeniz gerekir. Çalıúma yüzeyinin tümü, çeúitli úekillerle tamamen doldurulursa kompozis-
yonun etkisi azalır. Kompozisyonda konuyu daha iyi ortaya çıkarabilmek için gözü dinlendiren boú
alanlara da ihtiyaç vardır. Boúluk, kompozisyonun daha etkili olabilmesi için gereklidir.

73
Tartıúalım
72. Görsel, Vincent Ganivet
75. Görsel, Barbara Hepworth
73. Görsel, Tankut Öktem
74. Görsel, Bruce Beasley

76. Görsel, Nürnberg
Yukarıdaki görsellerde boúluk - dolulu÷un etkisini tartıúınız.
Esere genel olarak bakıldı÷ında görülen doluluk veya boúluktur. Bireysel bilgi birikimi veya
farklı bakıú açıları nedeniyle üç boyutlu sanat eserlerinin algılanması ve yorumlanmasında farklılıklar
olabilir.
74
8.ETKøNLøK
Uygulama Yapalım

Araç - Gereç
Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapakları, cetvel, gönye, per-
gel, maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi.

1. Do÷al veya yapay malzeme kullanarak üç boyutlu biçiminizi belirleyiniz.
2. Kullanaca÷ınız malzemeyi yapaca÷ınız tasarıma göre seçiniz.
3. Mukavva, duralit veya strafor benzeri malzemelerden 30x30 cm boyutlarında yüzeyler
hazırlayınız.
4. Oluúturdu÷unuz parçaları, tasarladı÷ınız belli bir düzene göre boúluklar ve doluluklarla
simetri veya asimetri oluúturacak biçimde yüzeye yapıútırınız.
5. Parçaları bir araya getirirken estetik ve bütünlü÷e dikkat ederek özgün düzenlemeler
yapınız.
6. Yaptı÷ınız düzenlemeleri arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
7. Çalıúmalarınızın foto÷rafını çekiniz ve ürün dosyanıza koyunuz.
yapınız.
Yorumlayalım
1. Yaptı÷ınız çalıúmalarda bıraktı÷ınız boúluklar, çalıúmanıza estetik katkı sa÷ladı mı?

Açıklayınız.
2. Çalıúmanızda birimler arasında bıraktı÷ınız boúlukların az veya çok olması arasında
fark var mı? Varsa bu farklılık sizce neden kaynaklanıyor?
3. Oluúturdu÷unuz çalıúmalarda simetrik ve asimetrik kısımları gösteriniz.
4. Yapılan çalıúmaları sanatsal duyarlılık ve özgünlük yönünden yorumlayınız.
77. Görsel, Isamu Noguchi 78. Görsel, Heinz Aeschliman
75
Kompozisyondaki uygun boúluklar eserin estetik algılanmasını kolaylaútırır.
Örnek görsellerde görüldü÷ü gibi biçim, yerden yükselirken boúlukla iç içedir. Üç boyutlu sanat
eserini bu yönüyle katı (dolu) elemanlar ile boúluk arasındaki birliktelik olarak düúünebiliriz. Sanatçı
boúluk - doluluk oranına dikkat ederek eserini zenginleútirmeye çalıúır. Eserde boúluk olmazsa ha-
reket de olmaz.
79. Görsel, Henry Moore 80. Görsel, Asmundur Sveinsson
1. Kompozisyonda “Büyük - Küçük” konusunu iú bölümü yaparak araútırınız.

2. Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, cetvel, gönye, pergel, maket bıça÷ı, ma-
kas, kalem, silgi getiriniz.
76
7. BÜYÜK - KÜÇÜK
Hazırlık
81. Görsel, Michaela Meise
1. Büyük - küçük ifadelerinin üç boyutlu sanatla ne tür iliúikisi olabilir? Tartıúınız.

2. Sizce büyük - küçük objelerin da÷ılımı kompozisyonu nasıl etkiler? Tartıúınız.
Küçük bir odada kocaman kanepenin bulunması, geniú duvarda küçük bir resmin asılması
örneklerinde oldu÷u gibi nesnelerin bir parçasının di÷erine göre çok küçük ya da çok geniú olması
rahatsız edicidir. Bir bütünü oluúturan parçaların büyüklük - küçüklük yönünden de dengeli ve uyumlu
olması gerekir.

77
Sanatçının amacı büyük - küçük objelerin oluúturdu÷u serbest düzenlemeler yapmaktır.
Büyük - küçük objeler kullanılarak yapılmıú eserlerle ilgili etkinlik yapalım.
9. ETKøNLøK
Birim ve Kompozisyonlar
Büyük-küçük elemanların aúa÷ıdaki görsellerde nasıl kullanıldı÷ını inceleyiniz. Edindi÷iniz

izlenimleri boúluklara yazınız. Göze hoú gelen yönlerini arkadaúlarınızla paylaúınız.
82. Görsel, Beat Zoderer 83. Görsel, Santiago Calatrava
......................................................... .........................................................
......................................................... .........................................................
85. Görsel, Gord Smith
84. Görsel, Kohei Nawa
......................................................... .........................................................
......................................................... .........................................................
78
Kompozisyonda, biçim ile parçaların farklı ancak dengeli bir anlatım ve iliúki içinde yer alması
önemlidir. Bire bir tekrarlar, monoton bir anlatım ortaya çıkaraca÷ından farklılıklara baúvurmak gere-
kir. Bundan dolayı kompozisyon elemanlarını farklı boyutlarda kullanmak gerekir. Farklılıklar bütüne
etkileyici bir görüntü verir.
1. Kompozisyonda “Uzak - Yakın” konusunu iú bölümü yaparak araútırınız.

2. Mukavva, duralit veya benzeri malzeme, yapıútırıcı, maket bıça÷ı, makas, renkli kâ÷ıtlar,
ipler, kablolar getiriniz.
79
8. UZAKLIK - YAKINLIK
Hazırlık
88. Görsel, Anish Kapoor
Uzaklık - yakınlık nesnelerin görünümünü nasıl etkiler? Tartıúınız.
Yukarıdaki görseli inceleyerek soruları cevaplayınız.

1. Görselde kullanılan birimler arasında, uzak - yakın iliúkisi nasıl sa÷lanmıútır? Yazınız.
…………………………………………………………………………………………………………...
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2. Görselde uygulanan uzak ve yakın iliúkisi sizce nasıl bir etki oluúturmuútur? Açıklayınız.
……………………………………………………………………………………………………………
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

Atatürk’ün sanata ve sanatçıya verdi÷i önemi, sanatçının toplumdaki yerini, sanatın toplum
için gereklili÷ini araútırınız.
80
Atatürk Köúesi Hazırlayalım
Çalıúmanıza baúlamadan önce Tankut ÖKTEM’in Atatürk ile ilgili heykel ve rölyef çalıúmala-
rını araútırınız.
89. Görsel, Tankut Öktem 90. Görsel, Tankut Öktem

Araç - Gereç
Mukavva, duralit veya benzeri malzeme, yapıútırıcı, maket bıça÷ı, makas, renkli kâ÷ıtlar, atık
malzeme, Atatürk rölyefi veya büstü.
1. Dörderli gruplar oluúturarak kendi aranızda iú bölümü yapınız.

2. Atatürk görselleri derleyiniz.
3. Atatürk rölyefi veya büstü temin ediniz.
4. Görselinizi uygun büyüklükte mukavva, duralit veya benzer sert bir malzemeye yapıútırı-
nız.
5. Mukavva veya benzeri sert malzemelerle silindir, dikdörtgen prizma gibi üç boyutlu geomet-
rik biçimler yapınız.
6. Hazırladı÷ınız geometrik biçimleri uygun úekillerde bir araya getirerek özgün Atatürk Köúesi
hazırlayınız.
7. Çalıúmalarınızı sınıfta sergileyiniz.
yapınız.
Yorumlayalım
1. Yaptı÷ınız çalıúmaya üç boyut etkisi verebildiniz mi?

2. Kompozisyonda uzak - yakın etkisini oluúturabildiniz mi?
81
Kompozisyon içinde birbirinden uzak yerlere yerleútirilmiú
birimler, birbiriyle ilgili görünmez; da÷ınık izlenimi verir. Bu durum
belirsizli÷i do÷urur. Birimler birbirleriyle bütün oluúturacak yakınlık-
ta yerleútirilmelidir.
Düzende uzaklık - yakınlık önemlidir. Gere÷inden fazla bı-
rakılan uzaklıklar, düzendeki bütünlü÷ü bozar. Uygun boúluklar
ise birimlerin düzen içinde belirli hâle gelmesini ve bütünleúmesini
sa÷lar. Sert ve parlak dokulu yüzeyler, yakınlık etkisi verirken; yu-
muúak ve mat dokulu yüzeyler, uzaklık etkisi verir. Bununla birlik-
te ince ve ayrıntılı iúlenmiú dokulu yüzeyler, yakınlık ve keskinlik
duygusu verirken; da÷ınık, ayrıntısız ve belirsiz iúlenmiú dokulu
yüzeyler, uzaklık etkisi verir.
91. Görsel, Tara Donovan Bu durumu bir etkinlik yaparak kavrayacaksınız.
10.ETKøNLøK Büyükten Küçü÷e
Büyük ve küçük parçalar kullanarak kompozisyonlar oluúturunuz.

Araç - Gereç
Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, cetvel, gönye, pergel, maket bıça÷ı, makas,
kalem, silgi, yapıútırıcı.
1. Kompozisyonunuzu bir yüzeyde hazırlamak istiyorsanız 30x30 boyutlarında mukavva, du-
ralit veya strafor benzeri yüzeyler hazırlayınız.
2. Kullanaca÷ınız malzemeyi yapaca÷ınız tasarıma göre seçiniz.
3. Karton, mukavva ve atık malzemeler kullanarak kompozisyonunuzu oluúturaca÷ınız parça-
ları büyük ve küçük biçimlerde hazırlayınız.
4. Hazırladı÷ınız büyük ve küçük biçimleri, tasarladı÷ınız belli bir düzene göre; önde, arkada
olacak ve uzak - yakın etkisi oluúturacak biçimde yüzeye veya birbirine yapıútırınız.
5. Hazırladı÷ınız biçimleri bir araya getirirken estetik kaygılar do÷rultusunda, bütünlü÷e de
dikkat ederek özgün düzenlemeler yapınız.
yapınız.
Yorumlayalım
1. Elinizdeki parçaları kullanarak yaptı÷ınız kompozisyonlardan daha farklısını nasıl oluú-
turabilirsiniz?
2. Kompozisyonda yer alan parçalar, hep aynı büyüklükte olsaydı tasarımın etkisi nasıl
olurdu? Açıklayınız.
3. Kompozisyonları oluútururken parçaların uzak veya yakın olmasını nasıl sa÷ladınız?
Açıklayınız.

1. Kompozisyonda “Armoni ve Zıtlık” konusunu iú bölümü yaparak araútırınız.
b. Çekece÷iniz foto÷raflarla çalıúmanızı destekleyiniz.
2. Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapakları, atık malzemeler,
cetvel, gönye, pergel, maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi getiriniz.
82
9. ARMONø VE ZITLIK
Hazırlık
92. Görsel, Lawrenc Blough
1. Sanat eserlerinde uyum sözünden ne anlıyorsunuz?

2. Zıtlıkta uyum olur mu? Tartıúınız.
Uyum ve uyumsuzluklar farklı derecelerde de olsa herkes tarafından algılanır. øki ya da üç

boyutlu cisimler arasında ortak ve benzer yönlerin bulunması armoniyi oluúturur. Aynı zamanda bun-
ların ba÷daúma olana÷ını artırır. Armoni, cisimler arasında kolayca birlik kurulabilmesine zemin ha-
zırladı÷ından tasarımın oluúumunu kolaylaútırır.
Zıtlık, tasarımda bir taraftan uyuúmazlık do÷ururken di÷er taraftan tasarıma canlılık verir. Ev-
rende tüm dengeler zıtlıklar üzerine kurulmuútur. Bu, sosyal yapıda da biçimsel yapıda da böyledir.
Zıtlık yoksa hareket, varlık ve süreç yoktur. Sanat açısından de÷erli görülen her yapıtta, kuúkusuz,
çok iyi çözümlenmiú kontrast bir denge vardır. Bir úeyin de÷erlendirilmesinde karúıtlıklar daima ön
plandadır.
Seslerin uygun bileúimleri nasıl müzikal bir ürün verirse biçimler de uyum içinde bir araya
getirilerek üç boyutlu bir eser oluúturulabilir.
83
11. ETKøNLøK
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyerek hangilerinde uyum ve zıtlık kullanıldı÷ını altlarındaki boúluk-
lara yazınız. Görselleri arkadaúlarınızla paylaúınız.
93. Görsel, Locky Morris 94. Görsel, Ö÷renci Çalıúması

......................................... ........................................................................
......................................... ........................................................................
95. Görsel, Mike Tonkin - Anna Kui 96. Görsel, Santiago Calatrava
.......................................... ..........................................................................
.......................................... ...........................................................................
Uyum, bir sanat eserinde yer alan elemanların benzerli÷ini vurgulamaktadır. Birbirine ben-
zer elemanların tekrarı armoniyi oluúturur.

2. Çalıúmalarınızı “Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları” isimli panoda sergileyi-
niz.
84
97. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 98. Görsel, Ö÷renci Çalıúması
Biçimleri düzenlerken birimlerin yönlerini de÷iútirmek kendili÷inden farklı ve güzel görüntüler

meydana getirir. Bu durum, düzenin bütününe hareket ve dinamizm kazandırır.
Tüm baúarılı tasarımlarda bulunan kontrollü hareketler armonik bir düzende olur. Zıtlıklar, gör-
sel heyecan oluúturarak esere ilgiyi artırır. Eseri monotonluktan uzaklaútırmak için zıtlıklara ihtiyaç
duyulur.
Cisimler arasındaki uygunluk; ölçü, renk, farklılık ve doku kavramlarından bir ya da birkaçının
kullanılmasıyla sa÷lanır. Ayrıca cisimlerin yönleri ve aralıklarıyla da uygunluk meydana getirilebilir.
Kompozisyonda düzenlemenin tamamını kapsayan yakınlık ve birlik olmalıdır. Bu birlik sanatçının
üslubuna ba÷lı olarak farklı biçimlerde sunulabilir.
Bir yapıtın tamamı sanatçının sunuú biçimi olan belirli bir üsluba göre düzenlenmiúse o yapı-
tın parçalar ile bütünü arasında benzerlik ve armoni gerçekleúir. Böylelikle bütüne ait üslup, bütü-
nün parçaları üzerinde de aynı úekilde hissedilir. Her sanatkârın kendine has bir üslubu olmalı ve
sanatkâr üslubunun genel karakterini yapıtının tümüne yayabilmelidir.
Üslupta sadece uygunlu÷u gözetmek tekdüzelik (monotonluk) etkisi yapar. Bu sıkıcılı÷ı orta-
dan kaldırmak için yeterli derecede uygunluk kullanmakla beraber, zıtlı÷a da yer verilmelidir. Cisimler
arasında benzer ya da yakın nitelikler olmadı÷ı takdirde, bunlar arasında iliúki kurmak güçleúir. Her
biri di÷erine yabancı ve ilgisiz kalır. Cisimler arasında bir birlik kurulamayınca ortaya uyuúmazlık ve
kargaúa çıkar.
Eserde ölçü, aralık, renk, doku, biçim, üslup zıtlıkları ilgi topladı÷ı ve canlılık yarattı÷ı için
önemlidir. Bunlar farklı malzemelerle birlikte kullanılarak zıtlıklar oluúturulabilir.

1. “Bütün øçinde Kompozisyon Düzeni” konusunu iú bölümü yaparak araútırınız.
2. Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapa÷ı gibi atık malzemeler,
cetvel, gönye, pergel, maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi getiriniz.
85
10. DENGE
Hazırlık
Coúkuyu düzelten kuralı severim.
Georges Braque (Corc Brag)
99. Görsel, Graham Caldwell
Üç boyutlu sanatta denge kavramının önemi nedir? Tartıúınız.
Yeryüzündeki her úey zıtlıkların dengesine dayanır. ønsanın yaúamı da kendisi de bir denge
içinde olmalıdır. Dengenin bozuldu÷u durumlarda dengeyi sa÷layacak ögeler eklenir, dengeyi bozan
ögeler çıkarılır. Bu durumu bir sonraki sayfada göreceksiniz.
Tartıúalım
Aúa÷ıdaki görselden, numaralanmıú parçalardan hangisinin veya hangilerinin çıkarılması
görselin kompozisyon dengesini sa÷lar? Tartıúınız. Ulaútı÷ınız sonuçları úeklin altındaki boúlu÷a
yazınız.
4
1
2 5
6
3 7
100. Görsel
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
86
100. Görsel
Fizik derslerinden hatırlayaca÷ınız gibi úekildeki çubu÷un dengede kalabilmesi için küçük küt-
le a÷ırlı÷ının büyük uzunlukla, büyük kütle a÷ırlı÷ının küçük uzunlukla çarpımı eúit olmalıdır. Bunun
için de deste÷in büyük kütleye yakın konulması gerekir. Çubuk ancak bu úekilde dengede kalabilir.
Burada oldu÷u gibi kompozisyonda da bir dengenin oluúturulması gerekir. Plastik sanatlarda ve mi-
maride denge kavramının kullanımı zorunludur. Küçük, büyükle; yuvarlak, köúeliyle; az, çokla; uzun
kısa ile vb. dengelenmelidir.
Aúa÷ıdaki etkinli÷i yaparken bu zıtlıkları kullanınız.

Uyumlu Düzenlemeler Yapalım
Dikkat: Maket bıça÷ını kullanmanız gerekiyorsa dikkatli olunuz. Bulundu÷unuz bölgenin özel-
liklerini göz önünde bulundurarak zararsız her tür yapay ve do÷al nesne kullanabilirsiniz.
Araç - Gereç
Renkli kartonlar, renkli kâ÷ıtlar, oluklu mukavva, kutular, úiúe kapakları, atık malzemeler, cet-
vel, gönye, pergel, maket bıça÷ı, makas, kalem, silgi.
1. Kâ÷ıt, mukavva ve atık malzemeler kullanarak úimdiye kadar ö÷rendiklerinizden yararla-

narak biçimler oluúturunuz.
2. Kullanaca÷ınız malzemeyi, yapaca÷ınız tasarıma göre seçiniz.
3. Kompozisyonunuzu bir yüzeyde oluúturmak istiyorsanız 30x30 cm boyutlarında mukavva,
duralit veya strafor benzeri yüzeyler hazırlayınız.
4. Hazırladı÷ınız biçimleri kullanarak tüm parçaların uyum içinde olaca÷ı yer yer zıtlıkların da
kullanıldı÷ı dengeli ve estetik kompozisyonlar kurunuz.
5. Hazırladı÷ınız biçimleri bir araya getirirken estetik kaygılar do÷rultusunda bütünlü÷e de
dikkat ederek özgün düzenlemeler yapınız.
6. Çalıúmalarınızın foto÷rafını çekerek ürün dosyasına koyunuz.
yapınız.
87
Yorumlayalım
1. Kompozisyonları oluútururken parçaların uzun - kısa, kalın - ince, dar - geniú, yuvarlak
- köúeli, sert - yumuúak, mat - parlak vb. olması sizce ne anlama gelir? Bu durum kompozisyo-
nunuzu nasıl etkiledi?
2. Armoni veya zıtlık kullanarak oluúturdu÷unuz kompozisyonları karúılaútırınız.
3. Kurulan kompozisyonlarda, denge nasıl sa÷lanmıútır? Tartıúınız.

101. Görsel, Bill Dan 102. Görsel, John Searles 103. Görsel, David Smith
Baúarılı bir kompozisyonda kullanılan ögeler birlikte düúünüldü÷ünde denge hissedilmelidir.

Bu denge; biçim, yön, ölçü, aralık, doku, renk ile sa÷lanabilir. Görsel a÷ırlıkları olan ögelerin eúit
da÷ılımının bir türü olan denge, tasarımın ana ilkelerindendir. Kompozisyonda denge ya simetrik ya
da asimetrik karakter taúır. Dengenin olmadı÷ı bir tasarımda ögeler birbiri üstüne ve bir tarafa yı÷ıl-
mıú olarak görülür. Dengeli bir tasarımda ögeler arasındaki ba÷lantılar kararlılık ve devamlılık etkisi
bırakır. Birçok öge yerine, bir bütün vardır. Ögeler yerini bulamadı÷ında dengesizlik görülür. Ögeler
arasındaki birlik en yüksek düzeye çıktı÷ında denge elde edilmiú olur.
88

1. Aúa÷ıdaki görsellerin hangisinde büyük - küçük kavramı kullanılmıútır?
A) B) C) D) E)
2. Aúa÷ıdaki görsellerin hangisinde dönüúümlü tekrar kavramı kullanılmıútır?
A) B) C) D) E)
3. Aúa÷ıdaki görsellerin hangisinde kompozisyon kavramları kullanılarak estetik bir düzen
oluúturulamamıútır?
A) B) C) D) E)
B. Aúa÷ıdaki ifadelerin karúısına do÷ru olanlar için “D”, yanlıú olanlar için “Y” yazı-
nız.
1. Biçimleri geometrik olarak düúünmek, geometrik biçimler yapmak ve onlarla geometrik

düzenlemeler oluúturmak daha kolaydır. ( )
2. Asimetri, biçimlerin bir eksene göre bire bir tekrar edilmesiyle oluúur. ( )
3. øki zıt uç arasındaki kademe kademe geçiú ile koram oluúur. ( )
89
C. Aúa÷ıdaki cümlelerde boú bırakılan yerlere, uygun kelimeleri tablodan bularak yazı-
nız.
armoni düzen zıtlık denge tekrar

büyük boú alan estetik uzak geometri
1. Kompozisyonlarda konuyu daha iyi, güzel gösterebilmek ve ortaya çıkartmak için gözün
dinlenece÷i ………................…. gerekir.
2. Kompozisyonda birbirinden ……................… duran birimler da÷ınık hissi verir, birbiriyle
ilgisiz görünürler.
3. Kompozisyonda kullanılan biçimlerin yerleúimi uyum içinde ise …............……. oluúmuútur.
4. Kompozisyonda ……..................….. bir taraftan uyuúmazlık oluútururken di÷er taraftan
kompozisyonda canlılık ortaya çıkarır.
5. Kompozisyonun baúarılı olması için kullanılan biçimler, ögeler birbirleriyle …...........…………
hâlinde olmalıdır.
6. Bir biçimin aynı úekilde veya yakın de÷erde birden fazla kullanılması kompozisyonda
………......................... oluúturur.
D. Aúa÷ıdaki soruların cevaplarını ilgili boúluklara yazınız.
1. Üç boyutlu sanat eserini oluútururken boúluk-doluluk neden dikkate alınmalıdır? Açıklayı-

nız.
...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2. Aúa÷ıda verilen görsellerin hangi kompozisyon kavramları dikkate alınarak yapıldı÷ını ilgili
boúluklara yazınız.
a) b) c) d) e)
........................ ........................ ........................ ........................ ........................

........................ ........................ ........................ ........................ ........................
.......................... .......................... .......................... .......................... ..........................

Bir sonraki derste “Tasarım” konusunu iúleyeceksiniz. Aúa÷ıdaki yönerge do÷rultusunda bu
konuyla ilgili bir araútırma yapınız.
1. Sınıfınızdaki ö÷rencileri iki gruba ayırınız birinci grup, biçimlendirme elemanları konu-
sunda araútırma yaparken; ikinci grup, tasarım ilkelerini araútırsın. Araútırma yaparken internet ve
yazılı kaynaklardan da yararlanınız.
NOT: Bu ünitede ‘’Tasarım ølkeleri’’ ünite panosu hazırlanacaktır.
90
91
92
ÖöRENME ALANLARI
ÜÇ BOYUTLU SANATTA BøÇøMLENDøRME
1. ÜNøTE
TASARIM øLKELERø
KONULAR
1. UYGUNLUK
2. BENZERLøK
3. EGEMENLøK
4. YÖN
5. ZITLIK VE YÜZEY DÜZENLEME
6. HAREKET VE YÜZEY DÜZENLEME
7. RøTøM VE YÜZEY DÜZENLEME
Uygarlık doru÷unun merdiveni sanattır.

Mustafa Kemal Atatürk
Öneri
Bu ünite ile ilgili elde etti÷iniz verileri ve kendinizi de÷erlendirdi÷iniz “Akran De÷erlendirme
Formu”, “Öz De÷erlendirme Formu”, “Grup De÷erlendirme Formu” ve “Holistik Rubrik Formu”nu her
konunun sonunda ö÷renci ürün dosyasına koyunuz (Ek-1, 2, 3, ve 4).
93
TASARIM øLKELERø
Hazırlık
Daha iyi olmaya çalıúmayan iyi olarak da kalamaz.
Oliver Cromwell (Oliver Kramvel)
Tasarım ilkelerinin çalıúmalarınıza ve günlük yaúantınıza olan etkileri nelerdir?
ønsanların bedenleri, kullandı÷ımız eúyalar, çevremizdeki cisimler, objeler... kısacası tüm ev-
ren üç boyutludur. Üç boyutlu sanat iúlenirken gözlem, inceleme, analiz ne kadar iyi yapılırsa ö÷-
renme ve yaratıcılık o kadar çok geliúir.
Do÷ada olan bütün atık ve artık malzemeler üç boyutlu sanat için kullanılabilir. Do÷ada ve
çevrede bulunan malzemeler çalıúmalarınız için size seçenek zenginli÷i sunar.
94
Yanından geçti÷iniz bir manavda limonları, ayvaları, portakalları, kırmızı ve yeúil elmaları,
çatlamıú narları bir arada görmüúsünüzdür. Bu meyvelerden birço÷unun renkleri ve biçimleri farklı-
dır. Onlara bakan kiúi irili ufaklı meyveler arasında ilk önce karpuzu fark eder. Yeúil sebzeler arasın-
da da dikkatini kırmızı domates çeker.
ønceleme
Aúa÷ıdaki görsellerde tasarım ilkelerinin hangi özellikleri dikkatinizi çekmektedir? Farklı ta-
sarım ilkelerinin bir arada kullanılmasına ra÷men görsellerin uyumlu olması ve göze hoú gelmesin-
de düzenleme elemanlarının hangilerinin kullanılması etkili olmuútur. Arkadaúlarınızla tartıúınız?
95
Araútıralım
Manavdaki izlenimlerinize benzerlerini katabilmek için yakın çevrenizde bir gözlem yapınız.
Gözlem yaparken yanınıza kâ÷ıt, kalem ve foto÷raf makinenizi alınız. Gözlemlerinizi ve düúünce-
lerinizi not ediniz. Gördüklerinizi foto÷raflayınız.
1. Tasarım ilkeleri ünite panosu hazırlayınız.

2. Hazırlayaca÷ınız panoda konu baúlıkları kullanınız.
3. Her konuyu iúlerken o konuyla ilgili araútırma verilerinizi, panodaki ilgili bölüme yerleútiri-
niz. Ünite bitti÷inde tasarım ilkelerini yansıtan bir panoya sahip olacaksınız.
4. Tasarım ilkelesi konusunda araútırma yapmanız istenmiúti. Bu araútırma sonucu elde etti-
÷iniz verileri, konuyla ilgili görsel ve foto÷rafları panoda ilgili konunun altında sergileyiniz.
5. Hazırladı÷ınız panoyu arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
1. Basit ve net bir tasarım yapabilmek için tasarımın çözümünde de üç boyuta geçerken
çizgi, yön, doku, oran - orantı, renk vb. oluúan görsel ögeler kullanılır. Bu görsel ögeler, yeni bir
bütünü meydana getiren esas parçalardır.
Tasarım, kendi içerisinde özgün bir yapıya ve bu yapı arkasında da titiz bir planlamaya sa-
hip olmalıdır.
2. Sanat e÷itimi, gerçekte bir görme e÷itimidir. Görsel algılama, görünenlere anlamsal bir
bütünlük kazandırmak ve görmeyi düúünmeyle bütünleútirmektir. Görsel duyarlılı÷ı geliútirmek,
yaratıcı fikir ve düúünceler ortaya koymak görsel algılamayla sa÷lanır.
Önümüzdeki derste üç boyutlu sanattaki biçimlendirme elemanı uygunluk ilkesi iúlenecektir.

Aúa÷ıdaki yönerge do÷rultusunda konu ile ilgili bir araútırma yapınız.
2. Birinci grup, “Uygunluk” konusunu yazılı; ikinci grup ise görsel materyallerden araútırmak
üzere iú bölümü yapınız.
3. Yapaca÷ınız çalıúmaya uygun atık malzemeler getiriniz.
96
1. UYGUNLUK
Hazırlık
Sanat, taklidin bitti÷i yerde baúlar.
Oscar Wilde (Oskar Vild)
Kompozisyon ögelerinden biri olan “uygunluk” kavramı ile ilgili araútırma yapınız.
Taúlarla döúenmiú yolların kenarları baharla birlikte hareketlenir. Mine çiçe÷i, menekúeler ve
rengârenk kelebekler size âdeta görsel úölen sunar. Arı, bin bir çiçe÷in karıúımından elde edece÷i
balı oluúturma telaúındadır. Böcekler, arılar ve rüzgâr çiçek polenlerini taúıyarak en lezzetli meyve-
lerin oluúmasına hizmet etmektedir.
9. Görsel 10. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 11. Görsel
Farklılıklarına ra÷men bir bütün etrafındaki çokluk düzenine çoklukta birlik denir.
øki ya da üç boyutlu cisimler arasında ortak, benzer veya yakın yönlerin bulunmasına uy-
gunluk denir.
Yukarıdaki metinde fiziksel uygunlu÷a, çiçekleri; hizmet uygunlu÷una, çiçek ve arının birlik-
teli÷ini; biçim uygunlu÷una, kaldırım taúlarını ve hepsinin bir arada oluúuna da üslup uygunlu÷una
örnek gösterebiliriz.
97
Fiziksel Uygunluk
Cisimlerin ölçüleri, biçimleri, renkleri, de÷erleri, do-
kuları, yönleri ve aralıkları arasındaki benzerliklere fizik-
sel uygunluk denir.
Hizmet Uygunlu÷u
Birbirlerine benzemedikleri hâlde aralarında iú-
levleri yönünden ya da meydana geliú kayna÷ı bakı-
mından ilgi bulunan objelerin oluúturdu÷u uygunlu÷a
hizmet uygunlu÷u denir.
Biçim Uygunlu÷u
Bazı cisimler ya da cisim gruplarının aslında bir-
birleriyle ilgileri olmadı÷ı hâlde sadece biçim bakımın-
dan gösterdikleri benzerli÷e biçim uygunlu÷u denir.
Üslup Uygunlu÷u
Hem iki boyutlu hem de üç boyutlu düzenleme-
lerde, konuya giren her bir öge arasında ve bunların
tertipleniúlerinde yakınlık ve birlik olmalıdır. E÷er bir
yapıtın tamamı belirli bir üsluba göre düzenlenmiúse o
yapıtın parçaları ile bütünü arasında bir benzerlik, bir
uygunluk oluúur. Buna üslup uygunlu÷u denir.
98
1. ETKøNLøK Karúılaútırma
1. Kara taúlarla döúenmiú yolları foto÷raflarda veya filmlerde görmüúsünüzdür. Bundan hare-
ketle metindeki uygunluk ve çoklukta birlik ilkesini ifade eden cümleleri belirleyiniz.
2. Anlatılan metinde ne tür uygunluk vardır? Tartıúınız. Ulaútı÷ınız sonuçları defterinize yazı-
nız.
Araútıralım
1. Yanınıza kâ÷ıt, kalem ve foto÷raf makinenizi alarak park, sokak, cadde vb. yerlere gidi-
niz. Foto÷raflar çekiniz. Gözlemlerinizi ve düúüncelerinizi not ediniz.
2. øzlenimlerinizin benzerlerini baúka nerelerde edinebilirsiniz?
3. Yapaca÷ınız üç boyutlu çalıúmalarda kullanmak üzere obje analizleri, etütler ve tasarım-
lar yapınız.
4. Elde etti÷iniz yazılı ve görsel verileri arkadaúlarınızla karúılaútırarak de÷erlendirmede bu-
lununuz.

1. Elde etti÷iniz araútırma verilerini, konuyla ilgili görsellerle iliúkilendirerek atölyedeki ünite
panosunun uygunluk konulu bölümde sergileyiniz.
2. Hazırladı÷ınız panonun ilgili bölümünü, arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
2. ETKøNLøK Kompozisyon Oluúturma
1. Atölyedeki objelerden; úekil, renk, malzeme, doku, biçim ve ölçü bakımından birbirlerine
en çok benzeyenleri seçerek bir kompozisyon oluúturunuz.
2. Bunu yaparken daha önce ö÷rendi÷iniz kompozisyon ilke ve kavramları ile tasarım ilke-
leri konusundaki bilgilerinizden faydalanınız.
Yorumlayalım
Oluúturdu÷unuz bu kompozisyonun hangi uygunluk ilkeleriyle (fiziksel, hizmet, biçim,

üslup) örtüútü÷ünü tartıúınız.
99
Tartıúalım
Yüzey düzenlemede, uygunluk ilkesinin kullanıldı÷ı örnek çalıúmaları inceleyerek düúünce-

lerinizi arkadaúlarınızla paylaúınız.

Bir tasarımın dokuz temel ilkesi vardır.
1. Uygunluk, 2. Benzerlik, 3. Egemenlik, 4. Yön, 5. Oran - orantı, 6. Çoklukta birlik, 7. Hare-

ket, 8. Ritim, 9. Zıtlık
1. Uygunluk 2. Benzerlik 3.Egemenlik
4. Yön 5. Oran - Orantı 6. Çoklukta birlik
7. Hareket 8. Ritim 9. Zıtlık
100
3. ETKøNLøK
Dikkat: Maket bıça÷ını kullanırken dikkatli olunuz. Bulundu÷unuz bölgenin özelliklerine

göre zararsız olan her tür yapay ve do÷al nesneyi kullanabilirsiniz.
Araç - Gereç
Makas, maket bıça÷ı, cetvel, pergel, yapıútırıcılar.
1. Üç boyutlu uygunluk ilkesi ile yüzey düzenlemek için kullanaca÷ınız do÷al ve yapay mal-
zemelerin neler olabilece÷ini düúününüz.
2. Kullanaca÷ınız malzemelerin yapaca÷ınız tasarıma uygun olmasına dikkat ediniz.
3. 30x30 cm boyutlarında (mukavva, duralit, strafor vb.) yüzey hazırlayınız.
4. Metni hayalinizde canlandırarak yeni birimler ve modüller hazırlayınız.
5. Tasarım ilkelerinden uygunluk ilkesini kullanarak özgün kompozisyonlar tasarlayınız.
6. Oluúturdu÷unuz modül ve birimleri hazırladı÷ınız yüzeye yapıútırarak bir düzenleme yapı-
nız.
7. Çalıúmalarınızı tamamladı÷ınızda atölye ortamında sergileyiniz.
yapınız.
Yorumlayalım
1. Oluúturdu÷unuz birimlerdeki düzen metinde anlatılanlarla benzeúiyor mu? Açıklayı-

nız.
2. Tasarladı÷ınız yüzey düzenlemesinde uygunluk ilkesinden yararlanırken fizik, hizmet,
biçim, üslup uygunlu÷unu kullanabildiniz mi? Tartıúınız.
3. Çalıúmanızı iki boyutlu sanat atölye dersinde yaptı÷ınız kompozisyon çalıúmalarıyla
karúılaútırınız, aralarında fark var mı? Tartıúınız.

Klasik üslupta, birlik önemlidir; birbiriyle eklenmiú bölümler tek baúına kendini anlatır. Barok
sanatında ise sanatçılar temel bir motife ba÷lanırlar ve geriye kalan parçaları ona alt bölüm sa-
yarlar. Gerçi barok düzenlemede de tümün içinden tek tek biçimler yükselir ama bunlar bütünden
ba÷ımsız olarak de÷erlendirilemez. Klasik yontuda bölümler birbirine karúıttır ve hiçbir parça de-
÷iútirilemez. Barok yontuda ise biçimler arasındaki düúünsel ba÷ıntılar kaldırılmıú, yapıtın tümü
geniú ve tekdüze bir devinime (harekete) kavuúmuútur. Klasik yapıda güzel parçalar, bir uyum
içinde birleúse de her biri ba÷ımsız olarak yaúar. Barok yapıda ise çokluk daha büyük ve tümü
saran motiflerle önlenir. Yapının yüzü, kavranamayacak ölçüde bir devinimlilik kazanır. Bugünkü
sanat anlayıúına baktı÷ımızda farklı tekniklerin bir arada kullanıldı÷ını görürüz.
101
4. ETKøNLøK
øzlenimden Tasarıma
Aúa÷ıdaki görselleri uygunluk ilkesine göre inceleyiniz.
29. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 30. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 31. Görsel
32. Görsel 33. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL Ö÷r. Çalıú.
34. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL Ö÷r. Çalıú. 35. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL Ö÷r. Çalıú.
5. ETKøNLøK
Michelangelo (Mikelanjelo) (1475 - 1564)

Michelangelo 1475 yılında Caprese (Kapri)’de do÷ar. Altı yaúındayken annesini kaybe-
der. On üç yaúında Floransa (Filorins)’da fresk ressamı Domenico (Domeniko) Ghirlandaio
(Girlanday)’nun yanına ö÷renci olarak verilir. Medici ailesine ait San Marko bahçesinde çalıúan
genç Michelangelo, bu arada Lorenzo de Medici ile tanıúır. ølk ve en ünlü eseri olan Çocuk Kral
David (Devid)’in Heykeli’ni yaptı÷ında henüz 26 yaúındadır. Beú buçuk metrelik bir mermer küt-
leden çıkaraca÷ı eser için genç dâhi, mermer blo÷un yanına bir baraka inúa eder, ço÷u zaman
tek baúına geceli gündüzlü çalıúarak Rönesans sanatının harikalarından biri olarak kabul edilen
David’i yapar. 1505 yılında Papa 2. Julius (Culyus) tarafından kendisinden Vatikan’ın yanındaki
Sistine Kilisesi’nin tavanına resimler yapması istenir. Önemli çalıúmalarından biri kabul edilecek
bu görevi sanatçı, 520 metrekarelik bir alanda yaklaúık dört yıllık bir sürede tamamlar. Ortasında,
her biri Adem, Havva ve Nuh Tufanı’yla ilgili øncil’in eski Ahdi’nden alınma öykülerden esinlene-
rek yapılan resimlerin bulundu÷u dokuz pano, bulunan freskin yan unsurları da mitolojik figürlerle
bezelidir. Özellikle “Ademin Yaratılıúı” çalıúması batı resim sanatının en canlı tasvirlerinden biri
kabul edilir.
102
1534’te Papa 3. Paul (Pol)’un heykeltraúı ve mimarı yapılan
Michelangelo’dan Sistine Kilisesi’nin sunak duvarına bir kıyamet
günü tasviri yapması istenir. Meryem’in Gö÷e Yükseliúi, øsa’nın Vafti-
zi ve Musa’nın Hükmü’nün anlatıldı÷ı freksler bu duvarı süsler.
Kıyamet Günü tablosuna baúından beri muhalefet eden yeni

Papa 4. Paul ise tablodaki imgelerin fazlaca müstehcen göründü÷ü-
nü belirterek Michelangelo’dan tabloyu biraz daha “düzgün” hâle ge-
tirmesini ister, bunun üzerine usta: “Papa’ya söyleyin, bu küçük bir
mesele ve kolay hâlledilebilir. Önce kendisi yaúadı÷ımız bu dünyayı
uygun ve yaúanılır bir hâle getirsin sonra da bu tablo aynı uygunlu÷a 36. Görsel
girecektir.” Michelangelo’nun yaúadı÷ı ça÷, kendisiyle boy ölçüúebilecek derecede yetkin ressam
ve heykeltıraúçılara da tanıktır. Bunların baúında Rafael ve Leonardo Da Vinci gelir. Bu sanatçı-
lar arasında keskin ancak hoúça bir rekabet vardır.
Hayatının son dönemini Roma’daki Aziz Peter(Pitır) Kilisesi’nin mimarı olarak geçiren Mic-
helangelo 89 yaúında ölür.
Rönesans sanatına emsalsız bir etkide bulunan Michelangelo, klasik sanat tekniklerini ö÷-
renmesinin yanı sıra asıl olarak insan formunu her açıdan tasvir edebilmek için kadavralar üze-
rinde çalıúır, Yunan ve Roma sanatından devraldı÷ı idealleútirilmiú insan tasarımlarını ulaútı÷ı
gerçekçilik boyutunu yakalamaya çalıúır. Batı resminin babası olarak bilinen Giotto’nun resmin-
deki do÷allık ve gerçekçilik ile 15. yüzyıl baúında tam olarak derinlikte perspektif olgusunu ge-
liútirip kendi tarzına temel yapan Michelangelo onlarca heykel ve freskeye imza atıp Roma’nın
yeniden inúa edilmesinde ve düzenlenmesinde de önemli görevler alır.

2. Birinci grup, “Benzerlik” konusunu yazılı; ikinci grup ise görsel materyallerden araútırmak
3. Araútırma yaparken ønternet, kütüphane, iki boyutlu atölye ders kitabı ve konu hakkında
yazılmıú bilimsel makaleler vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.
4. Araútırma verilerinizi çekece÷iniz foto÷raflarla ve di÷er görsellerle destekleyiniz.
5. Yapaca÷ınız çalıúmaya uygun atık malzemelerinizi getiriniz.
103
2. BENZERLøK
Hazırlık
Sanatın düúmanı bilgisizliktir.
Ben Johnson (Ben Cansın)
40. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 41. Görsel
Kompozisyon ögelerinden biri olan “Benzerlik” ilkesi, size neyi ifade ediyor?
“Benim çakıl taúlarım var irili ufaklı

Kayboldu÷umda yere yayıp yol yaptı÷ım
Çakıl taúlarım var her yerden topladı÷ım
Boúlu÷a düútü÷ümde oyunlar yaratıp oynadı÷ım”
ùebnem Ferah
Çakıl taúları ve deniz kabukları ilk bakıúta birbirine benzese de aslında onların farklı de-
senlere ve renklere sahip oldukları görülür. Bu durum, özellikle taúlar ıslakken daha iyi fark edilir.
Benzerlik
øki ya da üç boyutlu cisimler arasında ölçü, renk, de÷er, doku ve yön bakımından farklılıkların
olmamasına benzerlik ilkesi denir.
104
6. ETKøNLøK
1. Benzerlik ilkesinin uygulandı÷ı 114. sayfadaki görsellerden esinlenerek yapılan alttaki ça-
lıúmaları inceleyiniz.
2. Çevrenizde deniz kabukları ve çakıl taúları gibi birbirine benzeyen objeler var mı? Araútı-
rınız.
3. Seçti÷iniz bir objenin analizini yapınız.
45. Görsel, Trabzon Akçaabat 46. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 47. Görsel
GSL Ö÷r. Çalıú.
48, 49, 50. Görsel Trabzon Akçaabat GSL Ö÷r. Çalıú.
105
Tartıúalım
1. Züccaciye dükkânında vazo, tabak, bardak gibi objeler, genellikle birbirine benzeyenleri
bir araya getirilerek raflara dizilir. Benzer diziliúleri baúka nerelerde görebilirsiniz? Düúüncelerinizi
arkadaúlarınızla paylaúınız.
2. Üç boyutlu sanat çalıúmalarını inceleyerek benzerlik ilkesinin tasarımdaki yerini tartıúı-
nız.
Gözlemleyelim
Yanınıza kâ÷ıt, kalem ve foto÷raf makinenizi alarak yakın çevrenizde gezintiye çıkınız. Göz-
lemledi÷iniz yerlerin foto÷raflarını çekiniz. Gözlemlerinizi ve düúüncelerinizi not ediniz.
1. Baúka nerelerde benzer izlenimler edinebilirsiniz? Araútırınız.
2. Yapaca÷ınız üç boyutlu çalıúmalarda kullanmak üzere obje analizleri ve tasarımlar yapı-
nız.
3. Arkadaúlarınızla bir araya gelerek de÷erlendirmelerde bulununuz.

1. Elde etti÷iniz araútırma verilerini, çekti÷iniz foto÷rafları, izlenimlerinizi, notlarınızı ve de÷i-

úik kaynaklardan buldu÷unuz resimleri birbiri ile iliúkilendirerek ünite panosundaki benzerlik ilkesi
bölümünd e sergileyiniz.
2. Hazırladı÷ınız ünite panosu hakkında, arkadaúlarınızla bir de÷erlendirmede bulununuz.
ønceleme
Örnek çalıúmaları inceleyiniz. Bu çalıúmalarda yüzey düzenlemesi ve benzerlik ilkesinin na-
sıl kullanıldı÷ını arkadaúlarınızla paylaúınız.
7. ETKøNLøK
Kompozisyon Hazırlayalım
Nasıl bir yol izleyelim?
1. Atölyedeki objeleri kullanarak úekil, renk, malzeme, doku, biçim, ölçü olarak birbirlerine
benzeyenlerden bir kompozisyon oluúturunuz.
2. Bir tasarımın oluúturulmasında hangi kompozisyon ilkeleri, ögeleri ve kavramları ile ta-
sarım ilkeleri kullanılır? Bilgilerinizi hatırlayınız.
3. Oluúturdu÷unuz bu kompozisyonu üç boyutlu yüzey düzenlemede nasıl kullanaca÷ınızı
tartıúınız.
Yorumlayalım
Oluúturdu÷unuz bu kompozisyonun benzerlik ilkesi ile ne derece örtüútü÷ünü tartıúınız.
106
8. ETKøNLøK
Taúlar ve Kabuklar
önünde bulundurarak zararsız her tür yapay ve do÷al nesne kullanabilirsiniz.
Araç - Gereç

1. Üç boyutlu sanat dersinde tasarımda benzerlik ilkesi yüzey düzenlemesi için kullanaca-
÷ınız do÷al ve yapay malzemelerin neler olabilece÷ini düúününüz.
3. 30x30 cm boyutlarında mukavva, duralit, strafor vb. yüzey hazırlayınız.
4. Çevrenizde gördüklerinizi gözden geçirerek yeni birimler ve modüller hazırlayınız.
5. Tasarım öge ve ilkelerini kullanarak benzerlik ilkesiyle iliúkilendirilmiú özgün kompozis-
yonlar tasarlayınız.
6. Oluúturdu÷unuz benzer modüller ve birimleri hazırladı÷ınız yüzeye yapıútırarak, çakarak
vb. düzenleme yapınız.
7. Çalıúmalarınız bitti÷inde atölye ortamında sergileyiniz.
yapınız.
Yorumlayalım
1. ùarkı sözünde anlatılan ile oluúturdu÷unuz birimlerdeki düzen benzeúiyor mu? Tar-
tıúınız.
2. Tasarladı÷ınız yüzey düzenlemesinde benzerlik ilkesini nasıl kullandınız? Açıklayı-
nız.
3. øki boyutlu sanat atölye dersinde yaptı÷ınız kompozisyon çalıúmalarıyla üç boyutlu
çalıúmanızı karúılaútırınız. Aralarında fark var mı? Tartıúınız.

2. Birinci grup, “Egemenlik” konusunu yazılı; ikinci grup ise görsel materyallerden araútırmak
yazılmıú bilimsel makaleler vb. kaynaklardan yararlanınız.
4. Araútırma verilerinizi konu ile ilgili resimler veya sizin çekece÷iniz foto÷raflarla destekleyi-
niz.
5. Yapaca÷ınız çalıúmaya uygun atık malzemelerinizi getiriniz.
107
3. EGEMENLøK
Hazırlık
Dün yaptı÷ınız úey size hâlâ çok iyi görünüyorsa bugün yeterli de÷ilsiniz demektir.
Earle Wilson (Örl Vilsın)
55. Görsel
Tasarımda egemenlik hangi de÷erlerle verilir?
Bir topluluk içinde farklı olan her úey dikkat çekicidir. Ev kümesi içinde, mimarisi veya rengi
farklı olan bina; beyaz papatya tarlasında kırmızı bir gelincik ilgimizi çekerek egemen olur.
Objelerin oran – orantı farklılıkları ile egemenlik kurulabilir mi? Açıklayınız.
Gördü÷ünüz baúka hangi örneklerle egemenlik ilkesini açıklayabilirsiniz. Tartıúınız.
Bir kompozisyonda kullanılan ögelerden birinin ya da bir grubun di÷erlerine göre ölçü, de÷er,
renk, doku bakımından üstünlük sa÷lamasına egemenlik denir. Her türlü egemenlik zıtlıkla sa÷la-
nabilir.
108
9. ETKøNLøK
Araç - Gereç
Foto÷raf makinesi.

1. Aúa÷ıdaki görselleri inceleyiniz. Çevrenizde size farklı gelen evlerin ya da binaların foto÷-
rafını çekiniz.
2. Çekti÷iniz foto÷rafları arkadaúlarınızla paylaúınız.
3. Foto÷raflarınızdaki egemenli÷i vurgulayınız.
Aúa÷ıdaki görsellerin altlarına hangi yönlerden egemen olduklarını arkadaúlarınızla tartıúa-
rak yazınız.

...................................... ...................................... ......................................
...................................... ...................................... ......................................
59. Görsel 60. Görsel, Ö÷renci Çalıúması

................................................................ ................................................................
................................................................ ................................................................
61. Görsel,Ö÷renci Çalıúması 62. Görsel 63. Görsel
....................................................... ................................. .......................................................

....................................................... ................................. .......................................................
109
Tartıúalım
Çevrenizde gözlemledi÷iniz binaların farklılıklarını tartıúınız.
1. Elde etti÷iniz araútırma verilerini, çekti÷iniz foto÷rafların görsellerini, izlenimlerinizi, notla-

rınızı ve de÷iúik kaynaklardan buldu÷unuz görselleri birbiri ile iliúkilendirerek ünite panosundaki
egemenlik ilkesi bölümünde sergileyiniz.
2. Hazırladı÷ınız ünite panosunu, arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
10. ETKøNLøK
Biz de Tasarlayalım
Araç - Gereç
1. Üç boyutlu yüzey düzenlemesi için kullanaca÷ımız do÷al ve yapay malzemelerin neler

olabilece÷ini düúününüz.
4. Çevrenizde gördüklerinizi gözden geçirerek yeni birimler, modüller hazırlayınız.
5. Tasarım öge ve ilkelerini kullanarak egemenlik ilkesiyle iliúkilendirilmiú özgün kompozis-
yonlar tasarlayınız.
6. Oluúturdu÷unuz modüller ve birimleri hazırladı÷ınız yüzeye yapıútırarak, çakarak vb. dü-
zenleme yapınız.
7. Çalıúmalarınız tamamlandı÷ında atölye ortamında sergileyiniz.
yapınız.
110
Yorumlayalım
Tasarladı÷ınız yüzey düzenlemesinde egemenlik ilkesini kullanabildiniz mi? Açıklayınız.
ønceleme
Aúa÷ıdaki resimleri inceleyiniz. Çevrenizde bunlara benzer örnekler var mı? Arkadaúlarınız-
la paylaúınız.
69. Görsel, Ö÷renci Çalıúması 70. Görsel
11. ETKøNLøK
Yakınınızda veya úehrinizde, egemen olan binayı seçerek çevresinin de görülebilece÷i úe-
kilde foto÷rafını çekiniz. Daha sonra bu foto÷rafı inceleyiniz. øzlenimlerinizi arkadaúlarınızla pay-
laúınız.

2. Birinci grup, “Yön” konusunu yazılı; ikinci grup ise görsel materyallerden araútırmak üze-
re iú bölümü yapınız.
yazılmıú bilimsel makaleler vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.
4. Araútırma verilerinizi konu ile ilgili görseller veya kendinizin çekece÷i foto÷raflarla destek-
leyiniz.
5. Yapaca÷ınız çalıúmaya uygun atık malzemeler getiriniz.
111
4. YÖN
Hazırlık
Sanatçıya iki göz yetmez.
La Martin (Le Martin)
Yön ilkesinin tasarımdaki önemi nedir?
Havai fiúekler patladı÷ında gökyüzü aydınlanır. Iúık demetleri bazen çizgi olur bir noktadan
dört bir yana yayılır. Bazen de yıldız yıldız yükselir ve sonra aúa÷ıya do÷ru süzülür.
Bir tasarımın üzerindeki çizgiler ve noktalar de÷iúik noktalara yönelerek bir hareket oluúturur.
Tasarımcı, eserine sindirece÷i etkiyle bu hareketi yönlendirmelidir.
Yön
Bir tasarımın üzerindeki çizgilerin ve noktaların de÷iúik alanlara yönelerek bir hareket oluú-
turmasına yön denir.
112
Tartıúalım
Aúa÷ıdaki çalıúmalarda siyah, beyaz ve gri dengeler nasıl oluúmuútur. Tespitlerinizi “yön il-
kesi” ile iliúkilendiriniz. Benzer çalıúmaların fotokopilerini çekiniz. Siyah, beyaz, gri dengeler oluú-
turuyor mu? Yön ilkesinin etkilerini arkadaúlarınızla tartıúınız.
Gözlemleyelim
Yanınıza kâ÷ıt, kalem ve foto÷raf makinenizi alarak soka÷a çıkınız. Çimenleri, yolları ve cad-
deleri inceleyerek gözlemlerinizi not ediniz. Gözlemledi÷iniz yerlerin foto÷raflarını çekiniz.
1. Baúka nerelerden buna benzer izlenimler edinebilirsiniz.
2. Yapaca÷ınız üç boyutlu çalıúmalarda kullanmak üzere tasarımlar yapınız.
3. Topladı÷ınız görselleri ve verileri arkadaúlarınızla bir araya gelerek de÷erlendiriniz.
ønceleme
Aúa÷ıdaki görselleri yön ilkesine göre inceleyerek tartıúınız.
113
ønsanın, gözlemlerle kendini ve çevresini algılamasını sa÷layan duyum ve duyularıdır. Al-

gılar, iç ve dıú gerçeklerle kuúatıldı÷ından üç boyutlu çalıúmalarda onların yansımasını görürüz.
Renklerin ve do÷anın etkisi, algılarımızı yönlendirir ve bilincimizi etkiler. ønsan kendi dıúındaki dün-
yayı algılarken ve gözlemlerken tek baúınadır. Sanatçılar, bireysel ifade biçimleri bulup bunları
yansıtmaya çalıúırlar. Bireysellik özgünlü÷ü ve üslubu ortaya çıkarır. Hitap edilen kitle içinde sanat-
çının bireysel kodlamalarını çözebilecek, ifade etti÷i biçimleri algılayabilecek duyarlılıkta kiúilerin
bulunması sanatçıyı amacına ulaútırır.
Tasarımın üzerindeki çizgiler ve noktalar de÷iúik noktalara yönelerek bir hareket oluúturur.
Tasarımcı, verece÷i etki do÷rultusunda bu hareketi yönlendirmekle yükümlüdür.

1. Elde etti÷iniz araútırma verilerini, çekti÷iniz foto÷rafları, izlenimlerinizi, notlarınızı ve de÷iúik

kaynaklardan buldu÷unuz resimleri birbiri ile iliúkilendirerek ünite panosundaki “Yön Bölümü”nde
sergileyiniz.
2. Hazırladı÷ınız atölye panosu hakkında, arkadaúlarınızla bir araya gelerek yön ilkesinin ta-
sarımdaki yeri ve önemi hakkında bir de÷erlendirmede bulununuz.
12. ETKøNLøK
Kompozisyon Düzenleyelim
81, 82, 83. Görseller, Trabzon Akçaabat GSL Ö÷r. Çalıú.
1. Yön ilkesini dikkate alarak atölyedeki objelerden bir kompozisyon oluúturunuz.

2. Bunu yaparken daha önce ö÷rendi÷iniz kompozisyon ilkeleri, kavramları ile tasarım ilke-
leri konusundaki bilgilerinizden faydalanınız.
Yorumlayalım
Oluúturdu÷unuz bu kompozisyonun, yön ilkesi ile örtüúüp örtüúmedi÷ini tartıúınız.
114
13. ETKøNLøK
øzlerimiz
84. Görsel 85. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL 86. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL
Ö÷r. Çalıú. Ö÷r. Çalıú.
Araç - Gereç
Yukarıdaki çalıúmaları yön ilkesi bakımından de÷erlendiriniz.
1. Üç boyutlu tasarımlarda yön ilkesini kullanarak düzenleme yaparken kullanaca÷ınız do-
÷al ve yapay malzemelerin neler olabilece÷ini düúününüz.
4. “Yaúamdan Ö÷retiler” metnini okurken hayalinizde neler canlandı? Anlatınız.
5. “Yaúamdan Ö÷retiler” metninde anlatılanları da gözden geçirerek yeni birim ve modüller
hazırlayınız.
6. Tasarım ilkelerinden yön ilkesini kullanarak özgün kompozisyonlar planlayınız.
7. Oluúturdu÷unuz modül ve birimleri hazırladı÷ınız yüzeye yapıútırarak, çakarak vb. dü-
zenleme yapınız.
yapınız.
Yorumlayalım
1. Metinde anlatılanlar, oluúturdu÷unuz birimler ve kurdu÷unuz düzen arasında benzer-

likler var mı? Tartıúınız.
2. Tasarladı÷ınız yüzey düzenlemesinde yön ilkesini nasıl kullandınız?
3. Örnek çalıúmalarla yaptı÷ınız üç boyutlu çalıúmalar örtüúüyor mu?

2. Birinci grup, “Zıtlık ve Yüzey Düzenleme”, “Hareket ve Yüzey Düzenleme”, Ritim ve
Yüzey Düzenleme” konusunu yazılı; ikinci grup ise görsel materyallerden araútırmak üzere iú
bölümü yapınız.
yazılmıú bilimsel makaleler vb. kaynaklardan yararlanınız.
4. Araútırma verilerinizi konu ile ilgili çekece÷iniz ve derleyece÷iniz görsellerle destekleyi-
niz.
5. Evde, bahçede, sokakta, parkta görebilece÷iniz farklı objelerin foto÷raflarını çekiniz.
6. Yapaca÷ınız çalıúmaya uygun artık ve atık malzemelerinizi getiriniz.
115
5. ZITLIK VE YÜZEY DÜZENLEME
Hazırlık
Sanatçı, göz ve kula÷ını bize ödünç verir.

øspanyol Atasözü
Kompozisyon elemanlarının hangileriyle zıtlık etkisi verilebilir?
Sakin duran deniz rüzgârın etkisiyle çalkalanmaya baúlayınca yüzeyi hareketlenir.
Zıtlık
Karúıt olma durumu, tezat, kontrast.
øki de÷erin birbirine karúıt gelmesi, örtüúmemesi durumuna zıtlık denir.
Cisimler arasındaki zıtlık sadece bir bakımdan de÷il birçok bakımdan olabilir. Biçim, renk,
doku, de÷er, ölçü, yön, aralık vb. bakımlardan birinin ya da birkaçının söz konusu olabilece÷i bu
zıtlıklar aynı zamanda çalıúmalara hareket ve ritim katar.
116
14. ETKøNLøK
Zıtlık De÷erleri
Aúa÷ıdaki görselleri analiz ederek her birinin hangi zıtlık de÷erlerini taúıdı÷ını altındaki boú-
lu÷a yazınız.

................................................................. .....................................................................
................................................................. .....................................................................
91. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL Ö÷r. Çalıú. 92. Görsel
....................................................... .....................................
........................................................ ....................................
93. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL Ö÷r. Çalıú. 94. Görsel
........................................................ ...........................................
........................................................ ...........................................
15. ETKøNLøK Tasarlayalım 1

Araç - Gereç
Kâ÷ıt, kalem, silgi, cetvel, pergel.

1. 35x50 cm desen kâ÷ıdının üzerine 30x30 cm bir kare çiziniz.
2. Çevrenizde gördüklerinizi gözden geçirerek 30x30 cm karenin içinde üç boyutlu yüzey
düzenlemesinde kullanaca÷ınız zıtlık etkisi veren özgün tasarımlar yapınız.
3. Yapaca÷ınız tasarımların üç boyutlu yüzey düzenlemede kullanaca÷ınız malzemelere
uygun olmasına dikkat ediniz.
117
6. HAREKET VE YÜZEY DÜZENLEME
Hazırlık
Sanatta hiçbir úey, hatta hareket bile tesadüf de÷ildir.

Edgar Degas (Edgar Degas)
Tasarım ilkelerinin hangileri ile kompozsiyonlarımızda hareket etkisi verebiliriz?
Hareket
Bir cismin bir baúka cisme göre yerinin ve konumunun de÷iúmesine hareket denir. Bu ötele-
menin cismin kendi ekseni çevresinde dönme, öteki cisim çevresinde dolanma ya da tüm bunların
bileúkesi biçiminde olması da harekettir. Hareket, bir zaman içinde gerçekleúir.
118
16. ETKøNLøK
Hareket De÷erleri
Aúa÷ıdaki görsellerin hareket hissi uyandırma nedenlerini ilgili boúluklara yazınız.
97. Görsel, Çatlamıú Toprak 98. Görsel, Kaktüs-ayrıntı 99. Görsel, Kereste
.................................... .................................... ....................................
100. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL Ö. Ç. 101. Görsel 102. Görsel, Trabzon Akçaabat GSL Ö. Ç.
.................................... ....................................
Baúkalarının el yordamı ile bulabildi÷i estetik - düúünsel gerçekleri; sanatçı, duygularıyla ve

entelektüel birikimleriyle onlar için bulur. øfade edilecek anlam ile ifade araçları arasındaki ba÷lan-
tıları kurar. Do÷aya, çevreye, mekâna, yaúama yeni anlamlar kazandırır; yeni bir dünya kurar.
17. ETKøNLøK
Tasarlayalım 2
Araç - Gereç

1. 35x50 cm desen ka÷ıdının üzerine 30x30 cm bir kare çiziniz.
düzenlemesinde kullanaca÷ınız hareket etkisi veren özgün tasarımlar yapınız.
119
7. RøTøM VE YÜZEY DÜZENLEME
Hazırlık
Sanatın vazifesi, tabiatı kopya etmek de÷il, tabiatı ifade etmektir.
Balzac (Balzak)
Kompozisyonlarda ritmin etkileri nelerdir?
Bir kompozisyonda farklı unsurların sıra ile ve belirli aralıklarla birbirini izlemelerine ritim de-
nir.
Üç boyutlu sanatta ritim, biçimlendirme tarzının gerektirdi÷i biçimsel ögeler ve renkler aracılı-
÷ıyla sa÷lanır.
18. ETKøNLøK Tasarlayalım 3

Araç - Gereç

1. 35x50 cm desen ka÷ıdının üzerine 30x30 cm bir kare çiziniz.
düzenlemesinde kullanaca÷ınız ritim etkisi veren özgün tasarımlar yapınız.
120
Aúa÷ıdaki görselleri inceleyiniz. Ritim hissi uyandıran yönlerini ilgili boúluklara yazınız.
................................................................. .................................................................
Tartıúalım
øki boyutlu atölye dersinde gördü÷ünüz kompozisyon ilkeleri ile tasarım ilkelerini hatırlayarak
aúa÷ıdaki üç boyutlu çalıúmaları inceleyiniz. Çalıúmalara zıtlık, hareket ve ritim duygusu hangi de-
÷erlerle kazandırılmıú. Tartıúınız.
121
Gözlemleyelim
1. Evinizde, bahçenizde ve soka÷ınızda zıtlık ve hareket duygusu veren hangi objeler vardır.
ønceleyerek gözlemlerinizi not ediniz ve bu objelerin foto÷raflarını çekiniz.
2. Baúka nerelerden buna benzer izlenimler edinebilirsiniz?
3. Yapaca÷ınız üç boyutlu çalıúmalarda kullanmak için obje analizleri ve tasarımlar yapınız.
4. Arkadaúlarınızla de÷erlendirmelerde bulununuz.
1. øzlenimlerinizi, notlarınızı, çekti÷iniz foto÷rafları, çizdi÷iniz taslakları ve de÷iúik kaynaklar-

dan elde etti÷iniz görselleri birbiri ile iliúkilendirerek ünite panosundaki zıtlık ve yüzey düzenleme
bölümünde sergileyiniz.
2. Hazırladı÷ınız atölye panosu hakkında, arkadaúlarınızla de÷erlendirmelerde bulununuz.
Tartıúalım
Üç boyutlu biçimlendirmeler ö÷renme alanında zıtlık, hareket, ritim etkisi veren de÷erlerle
yapılan çalıúmaları, iki boyutlu sanatta zıtlık, hareket, ritim etkisi veren çalıúmalarla karúılaútırınız.
Bu çalıúmalarda kullanabilece÷iniz do÷al ve yapay malzemeler neler olabilir? Tartıúınız.
Biçim, renk, doku, de÷er, ölçü, yön, aralık vb. bakımlardan birinin ya da birkaçının söz konu-
su olabilece÷i zıtlıklar, beklemedi÷i etkilerle karúılaútırdı÷ı için insanı ürpertir ya da uyarır. Böylece
canlılık baúlar, ilgi toplanır. O hâlde zıtlık tasarımda bir taraftan uyuúmazlık do÷ururken di÷er taraf-
tan tasarıma canlılık verir.
19. ETKøNLøK
Zıtlık, Hareket, Ritim
Araç - Gereç
122
1. 106 ve 107. görselleri zıtlık, hareket ve ritim de÷erleri açısından inceleyiniz.

2. Üç boyutlu yüzey düzenlemesi için kullanaca÷ınız do÷al ve yapay malzemelerin neler ola-
bilece÷ini düúününüz ve uygulayınız.
5. Çevrenizde gördüklerinizi gözden geçirerek yeni birimler ve modüller hazırlayınız.
6. Metindeki anlatılanları da gözden geçirerek yeni birim ve modüller hazırlayınız.
7. Zıtlık ilkesini kullanarak hareket ve ritim duygusu veren özgün kompozisyonlar tasarlayı-
nız (Tasarlayalım 1, Tasarlayalım 2, Tasarlayalım 3 etkinliklerinden yararlanabilirsiniz.).
8. Oluúturdu÷unuz modüller ve birimleri hazırladı÷ınız yüzeye yapıútırarak ya da çakarak vb.
düzenleme yapınız.
yapınız.
20. ETKøNLøK
Gian Lorenzo Bernini Gian (Cienno Lorenzor Bernini Gian) (1598 - 1680)
Napoli'de do÷du. Babası, Floransalı heykelci Pietro Bernini (Pietro bernini) 17. yüzyılda ya-
úamıú en önemli sanatçılarından biridir. Resim, heykel ve mimarlık gibi çeúitli sanat dallarında
yapıtları vardır. Bernini, barok sanatın yaratıcılarındandır. Bernini'nin resimlerinden pek azı günü-
müze ulaúabilmiútir, heykellerinin ço÷u Roma'da bulunmaktadır.
113. Görsel, San Pietro Kilisesi
123
Bernini'nin en önemli mimarlık yapıtı ise San Pietro'nun mezarı üzerindeki dört sütunlu
görkemli çatıdır. øtalyanca adıyla Baldoc - China(Baldok çin) olan bu çatı barok sanatının en
yetkin ve parlak ürünlerinden biridir. Bu baúarısından dolayı Papa X. Innocentius(ønnakentus),
Bernini'yi Navona Alanı'ndaki Dört Irmak Çeúmesi’ni yapmak üzere Roma'ya ça÷ırmıútır. Sanat-
çı çeúmenin ortasına bir Mısır dikilitaúı (obelisk), çevresine de dört mermer figür yerleútirdi. Bu
figürler 17. yüzyıl dünyasının bilinen baúlıca dört ırma÷ı olan, Tuna, Rio de la Plata, Ganj ve Nil'i
simgeliyordu. Bernini'nin mimarlık alanındaki son ama en önemli yapıtı, Roma'daki San Pietro
Kilisesi'nin önündeki Noel ve Paskalya gibi özel dinsel günlerdeki kutsama törenleri için tasar-
lanmıú olan alandır.
114. Görsel, San Pietro Kilisesi
Bernini renkli kiúili÷iyle, tanınan saygın bir sanatçıydı. øngiliz günce yazarlarından John
Evelyn(Con Evilin) tiyatroya da el atan Bernini'nin yeteneklerini, "Sahne dekorunu yapan, heykel-
leri yontan, makineleri icat eden, müzi÷i besteleyen, güldürüyü yazan, kısaca tüm olayı yaratan-
dır." diye özetler.
115. Görsel, Berrini Dört Irmak Çeúmesi
124
A. Aúa÷ıdaki soruların cevaplarını ilgili boúluklara yazınız.
1. Üç boyutlu sanatta biçimlendirme elemanları nelerdir?

........................................................................................................................
........................................................................................................................
2. Egemenlik ilkesi, hangi de÷erlerle verilebilir?

........................................................................................................................
........................................................................................................................
3. Üç boyutlu sanatta zıtlık, hareket, ritim etkisini hangi de÷erlerle verilebilir?

........................................................................................................................
........................................................................................................................
B. Aúa÷ıdaki cümlelerin karúısına do÷ru olanlar için “D”, yanlıú olanlar için “Y” ya-
zınız.
1. Yuvarlak formlu (vazo, úiúe, bardak vb.) objeler arasında biçim benzerli÷i yoktur. ( )
2. Di÷er bölgelere, biçimlere veya gruplara karúı üstünlük kurabilen biçim ya da küme ege-
men sayılır. ( )
3. Egemenlik sadece ölçü bakımından olur; de÷er, doku, renk ve benzeri bakımlardan ola-
maz. ( )
4. Yönlenmeler, yı÷ılmalar, ardıúık dizilmeler, ritim ve hareket etkisi verir. ( )
C. Aúa÷ıdaki soruların do÷ru seçene÷ini iúaretleyiniz.
1. “Cisimler arasında herhangi bir bakımdan ortak ya da yakın nitelikler olmadı÷ı takdirde,
aralarında ilgi kurmak güçtür. Her biri di÷erine yabancı ve ilgisiz kalır. Cisimler arasında birlik ku-
rulamayınca uyuúmazlık ve kargaúa hüküm sürmeye baúlar.”
Düzensizlik do÷uran bu hâl aúa÷ıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A) Oran - orantı B) Çoklukta birlik C) Zıtlık D) Yön E) Hareket
2. Aúa÷ıdaki tasarım ilkelerinden hangisinin zıtlı÷ı ile hareket izlenimi verilemez?
A) Renk B) Doku C) Tekrar D) Ölçü E) Yön
3. Cisimlerin úekli çizilirken, resimleri yapılırken ya da onlarla üç boyutlu modüller oluútu-

rurken ya kendi üzerinde bulunan parçaları birbiriyle kıyaslanır ya da yakınında bulunan di÷er
cisimlerle kıyaslanarak birbirlerine göre büyüklük-küçüklükleri tespit edilir.
Bu durum aúa÷ıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
A) Doku B) Çizgi C) Renk D) Çoklukta birlik E) Oran-orantı
125
D. Aúa÷ıdaki çalıúmaları inceleyerek tasarım ilkelerinin özelliklerini altlarındaki boúluk-

lara yazınız.
.................................................. ..................................................
.................................................. ..................................................
.................................................. ..................................................
126
BULMACA 1
Soruların cevaplarını uygun karelere yazınız. 4
5
7
2 8
6
1
9 10
3
12
13
11
15
14
16
17
1- Armoni.
2- Gereç.
3--iki ya da üç boyutlu çizimlerde ölçüleri, renkleri, de÷erleri, dokuları, yönleri arasında fark-
lılıkları olmayan.
4- Herhangi bir çoklu÷u oluúturan varlıkların her biri, ünite.
5- Resimde, heykelde ve mimari yapılarda ögelerin uyumlu olarak bir araya gelmesi.
6- Yön.
7- Resim ve heykel sanatlarında varlıkların biçimi.
8- Belli bir a÷ırlı÷ı, hacmi ve rengi olan her türlü cansız varlık, úey, nesne.
9- Üslup.
10- Katı maddelerin büyük parçası, küme, yı÷ın.
11- Bir cismin sabit bir noktaya göre yerinin zamana karúı de÷iúimi.
12- Biçimi bozulma, biçimsizleúme.
13- Bir sanat eserinin, yapının veya teknik ürünün ilk tasla÷ı, tasar çizim, dizayn.
14- Sanat eseri üreten kimse.
15- Ortak ya da yakın nitelikleri olmama, karúıtlık.
16- Bir cismin uzayda doldurdu÷u boúluk.
17- Resim, heykel ve mimarlık yapıtlarında, kullanılan ögelerin birbirlerini tartacak biçimde
düzenlenmiú hâli.
127
BULMACA 2
P E R T Y U A S K U R G U Z B O P
E U J H G M K F T D S S E Ü A ) K
R Z K L O N b 7 7 A Ç T Ö M R N O
S A Y R E T M R P E N Z C V O B M
P M U F I A A b S E D D K F K G P
E O S P R ) E Ü S 7 b L R K J H O
K R M 7 K E L A N G E L O C V B Z
T O P I N U Y M T R E Ç K Ö M N 7
7 M ) 7 Ü 7 I L K J H G 7 F D T S
F A D V C b K Ç 7 Z G 7 Z A 7 S Y
N O M Ö I E Ç E R T Y U I H O P O
R E D R L F G H J K L b A 7 Ü ) N
S S ) M A Z C V B N M L A R O K Ö
T A Ö R E H E Y K E L Ç S O Y U T
Ç Ç Y U I R A K U R S 7 O P ) Ü 7
Aúa÷ıdaki kelimeleri tablonun içinde bularak iúaretleyiniz.
UZAM PERSPEKTøF
ROMA RøTøM
PøRAMøT RAKURSø
MøKELANGELO SFENKS
ÇAöRIùIM SOYUT
ÇøZGø SENTEZ
KROKø ÇÖMLEK
HEYKEL ESPAS
RODøN KURGU
LAHøT KOMPOZøSYON
BAROK

2. Birinci grup, “Mask” konusunu yazılı; ikinci grup ise görsel materyallerden araútırmak üze-
re iú bölümü yapınız.
128
129
ÖöRENME ALANI
ÜÇ BOYUTLU SANATTA BøÇøMLENDøRME
2. ÜNøTE
MASK ÇALIùMALARI
KONULAR
1. FARKLI YÜZ KARAKTERLERø

2. MASK ÇALIùMALARINDA KULLANILAN
MALZEME VE YÖNTEMLER
Öneri
Bu ünite ile ilgili elde etti÷iniz verileri ve kendinizi de÷erlendirdi÷iniz “Akran De÷erlen-
dirme Formu”, “Öz De÷erlendirme Formu”, “Grup De÷erlendirme Formu” ve “Holistik Rubrik
Formu”nu her konunun sonunda ö÷renci ürün dosyasına koyunuz (Ek-1, 2, 3, 4).
130
1. FARKLI YÜZ KARAKTERLERø
Hazırlık
1. Görsel, Mask 2. Görsel, Mask 3. Görsel, Mask
1. Maskların primitif toplumlardan günümüze kadar hangi amaçlarla yapılmıú olabile-

ce÷ini tartıúınız.
2. Ma÷ara duvarlarındaki ilk resimlerin o dönemde yaúayan insanlar tarafından avlarını
büyülemek için çizildi÷i düúünülmektedir. Maskların yapılıúının bu ve buna benzer bir amacı
olabilir mi? Tartıúınız.
Masklar, úamanların çeúitli törenlerde kullandıkları vazgeçilmez unsurlardır. Do÷aüstü güç-

lerin, korku ve cesaret gibi birçok duygunun ifadesi olan masklar, resim veya heykelden farklıdır.
Önceki dönemlerde insanlar maskı takınca gücün kendilerine geçti÷ine inanırlardı.
Tarih boyunca dünyanın farklı kültürlerine sahip her toplumda çeúitli amaçlar için masklar ya-
pılmıútır. Bir mask kiúinin kimli÷ini de÷iútirmek, onu yeni bir kimli÷e büründürmek için ya da kimli÷ini
koruyarak yeni bir yüze kavuúturmak için kullanılır.
Tartıúalım
Aúa÷ıdaki maskların yüz ifadesi hangi duyguları yansıtmaktadır? Tartıúınız.
4. Görsel, Mask 5. Görsel, Yakut Maskı 6. Görsel, Mask
Kullanım amaçlarına göre farklı boyutlarda yapılan masklar, yüzün bir kısmını kaplayabilece÷i
gibi tamamını hatta omuzlara kadar olan kısmı kaplayabilir. Kostümlerin bir parçası olarak kabul edi-
len masklar, dekorasyon malzemesi olarak da kullanılır.
Masklar; koruma, kimlik de÷iútirme, e÷lence, tıbbi, dinî, sosyal, dekorasyon ve koleksiyon
amaçlı yapılıp kullanılabilir. Palyaçolar, sihirbazlar, tiyatro ve sinema sanatçıları maskı çeúitli karak-
terleri canlandırmak için kullanmaktadır.
131
1. ETKøNLøK
Yüz øfadeleri
1. Aúa÷ıda görsellerin yüz ifadelerini karúılaútırınız, düúüncelerinizi arkadaúlarınızla payla-

úınız.
7. Görsel, Japon Noh Maskı 8. Görsel, James Peniston 9. Görsel, Rolyef Sümer
10. Görsel, Japon Noh Maskı 11. Görsel, Augusto Rodin 12. Görsel, Japon Noh Maskı
2- Maskın kullanım amacını, heykel ve rölyeften farklılıklarını arkadaúlarınızla tartıúarak aúa-

÷ıdaki boúlu÷a yazınız.
...............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
Yorumlayalım
Etkinlikteki masklarla di÷er görseller arasındaki farklılıkları arkadaúlarınızla birlikte be-

lirlemeye çalıúınız.
132
2. MASK ÇALIùMALARINDA KULLANILAN MALZEME VE YÖNTEMLER
Hazırlık
13. Görsel, Mask 14. Görsel, Mask 15. Görsel, Mask

Tiyatro Amaçlı Sinema Amaçlı Tarihi Eser
De÷iúik malzemelerle yapılan maskların kullanım amaçları farklı mıdır? Neden?
Üç boyutlu sanatın bir ürünü olan masklar, insanların dikkatini her zaman çekmiútir. Masklar
hemen hemen her dönemde ve medeniyette ahúap, metal, piúmiú toprak, seramik, kumaú, plastik
vb. malzemelerden yapılmıútır. De÷iúik amaçlar için kullanılan masklar tüy, saç, a÷aç kabu÷u, tohum,
boya vb. maddelerle süslenmiútir.
ønceleme
Aúa÷ıdaki görsellerde bir maskın yapılıú aúamaları verilmiútir. Bu görselleri iúlem basamak-
larına göre sıralayınız.
16. Görsel, ........................ 17. Görsel, ........................
18. Görsel, ........................ 19. Görsel, ........................
133
2. ETKøNLøK
Mask Yapalım
Araç - Gereç
Modelaj kili (Hazır olarak satılan veya ev fırınlarında piúirilen killer de olabilir.), modelaj ka-
lemleri, 30x30 fayans, önlük.
1. Oluúturmayı planladı÷ınız maskın eskizini yapınız.

2. Eskizi yapılan mask için uygun kalınlıkta kil hazırlayınız.
3. Gerekli süslemeleri ve form çalıúmalarını yapabilmek için kilden plakalar hazırlayınız.
4. Hazırladı÷ınız plakalarla maskınız üzerinde form çalıúması yapınız.
Yorumlayalım
Uygulama sonunda gözlem ve düúüncelerinizi sınıf arkadaúlarınızla paylaúınız. Yapılan

maskları atölyede sergileyerek arkadaúlarınızla de÷erlendiriniz.
134
3. ETKøNLøK
Modelden Mask
Dikkat: Kullanaca÷ınız alçılı sargı bezi cildinize zarar verebilir. Kalıp alma iúlemi bitince
ellerinizi hemen temizleyiniz.
Araç - Gereç
Alçılı sargı bezi, kalıbı alınacak model, su, ince eldiven, boya, fırça ve süsleme malzeme-
leri.
Not: Model olarak ma÷azalarda kullanılan mankenlerin baú kısımlarını kullanabilirsiniz.
1. Alçılı bezi model olan mankenin yüzünü kaplayacak úekilde ölçerek kesiniz. Parçaları
hafifçe ıslatarak yatay olarak yüze yerleútiriniz. Aynı iúlemi dikey olarak tekrarlayınız. Bu úekilde
yüzü tamamen kaplayınız.
2. Alçılı bezler bozulmayacak kadar kuruyunca oluúan maskı mankenin yüzünden alınız.
Hemen ellerinizi temizleyiniz.
3. Mask iyice kuruyunca gerekli düzeltmeleri yapınız. Yaptı÷ınız maskı boyayınız ve süsle-
yiniz.
135
Yorumlayalım
Yaptı÷ınız masklar, kalıbını aldı÷ınız yüzleri ne ölçüde yansıtıyor? ønceleyiniz. Bu tür

masklar, hangi amaçlarla kullanılabilir? Arkadaúlarınızla tartıúınız.
Aynı teknikle farklı çalıúmalar da yapılabilir. Aúa÷ıda bu çalıúmalara örnek görseller verilmiútir.
31. Görsel
32. Görsel
Maskların yapımında kullanılan malzemeler co÷rafi bölgeye ve zamana göre farklılık gösterir.
Modern zamanda mask yapımında hafif ve son derece güçlü sentetik malzemeler kullanılmıútır. Gü-
nümüzde iki boyutlu çalıúmaları üç boyutlu hâle dönüútürmek için özellikle lateks maskların yapımın-
da bilgisayar ve donanımlarından faydalanılmaktadır.
136
4. ETKøNLøK
Kâ÷ıt Mask
Araç - Gereç
Kâ÷ıt hamuru yapımında kullanılmak üzere kâ÷ıt, karton, oluklu mukavva, kâ÷ıt havlu vb.
malzemelerden birini seçiniz. Su, plastik tutkal, kâ÷ıt hamurunun yo÷rulaca÷ı plastik kap, ince el-
diven, kâ÷ıtların suda bekletilece÷i plastik kova, büyük pet úiúe, boya, fırça ve süsleme malzeme-
leri.
1. Kullanaca÷ınız kâ÷ıt hamurunun hazırlanması için verilen yöntemlerden birini seçiniz.

2. Yapaca÷ınız çalıúmayı düúünerek gazete, mukavva, oluklu mukavva, 1. hamur kâ÷ıt,
peçete, kâ÷ıt havludan birini seçiniz. Mukavva veya oluklu mukavva seçildi÷inde ortaya daha koyu
bir renk çıkaca÷ı unutulmamalıdır.
3. Peçete ve kâ÷ıt havlu dıúındaki kâ÷ıtları yırtarak en az 4-5 gün öncesinden büyük bir
kova içerindeki suya atınız. Bu iúlem kâ÷ıtların daha erken hamurlaúmasını sa÷layacaktır.
4. Peçete ve kâ÷ıt havlu çalıúmaya baúlamadan hemen önce ıslatmanız yeterli olacaktır.
5. Islatarak iyice yumuúattı÷ınız kâ÷ıtları elinizle sıkarak baúka bir kaba alınız. Burada be-
yaz plastik tutkalla karıútırarak hamur hâline getiriniz. Tutkal miktarını kâ÷ıda göre ayarlayınız.
6. Elde etti÷iniz hamurla çalıúmaya baúlayınız.
7. Çalıúma için bir pet úiúeyi veya baúka bir yuvarlak kabı kalıp olarak seçiniz. ùiúenin ha-
reket etmesini ve úeklinin bozulmasını engellemek için içini suyla doldurunuz. Önceki derslerde
inceledi÷iniz maskları da düúünerek seçti÷iniz bir yüz ifadesini (kızgın, neúeli, korkmuú, üzüntü-
lü...) uygulamaya çalıúınız.
8. Masklarınızı iyice kuruyana kadar kalıptan çıkarmayınız.
9. Kuruyan masklarımızı boya, tüy, taú, boncuk gibi malzemelerle süsleyip boyayınız.
10. Bu etkinli÷in de÷erlendirmesini kitap sonundaki Ek-1, 2, 3 ve 4 ‘teki formları doldurarak
yapınız.
Yorumlayalım
Çalıúmalarınızı atölyede sergileyiniz. Yüz ifadelerinin ne kadar gerçekci verilip verilme-

di÷ini arkadaúlarınızla tartıúınız.
137
1. Aúa÷ıdakilerden hangisi mask için söylenemez?

A) Mask tiyatroda kullanılır.
B) Mask, insanların farklı yüzlere bürünmesini sa÷lar.
C) Bazı toplumlarda maskların sihirli olabilece÷ine inanılır.
D) Masklar gerekti÷inde koruma amaçlı kullanılabilir.
E) Teknolojinin maskın yapımına katkısı yoktur.
2. Aúa÷ıdaki malzemelerden hangisi mask yapımında kullanılmaz?

A) Kil B) Taú C) Kumaú D) Cam E) Metal
B. Aúa÷ıdaki ifadelerden do÷ru olanların karúısına “D”, yanlıú olanların karúısına

“Y” yazınız.
1. Mask yüz ifadelerine önem verir. ( )
2. Maskın iki boyutlu olanları da vardır. ( )
3. Mask kimlik de÷iútirme, koruma, e÷lence vb. amaçlı kullanılır. ( )
4. Mask dekorasyon amaçlı kullanılmaz. ( )
C. Aúa÷ıdaki ifadelerde boú bırakılan yerleri, tabloda verilen kelimelerle uygun

úekilde tamamlayınız.
Üç Do÷al Fabrika Yapay

Sa÷lam Taklit Medeniyet øki
1. Maskın resim sanatından en büyük farkı ……………… boyutlu olmasıdır.

2. Masklar ifade ve yapım teknikleri bakımından yapıldıkları ……………… izlerini taúır.
3. Mask takan kiúi herhangi bir úeyi ……………… etmek istiyor olabilir.
4. Mask yapımında ………...... ve .......……… birçok malzeme kullanılabilir.
138
D. Aúa÷ıdaki soruların do÷ru cevaplarını ilgili boúluklara yazınız.
1. ønsanlar maskı niçin kullanırlar?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………..................................................................................................
........................................................................................................................................................
2. Tarihî süreçte mask kullanma amaçlarında de÷iúme olmasının sebepleri nelerdir? Açık-
layınız.
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………….....................................................................................................
........................................................................................................................................................
3. Maskların aynı döneme ait di÷er üç boyutlu eserlerle farklılıkları nelerdir?

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………..................................................................................................
........................................................................................................................................................
139
SÖZLÜK
-A-
Afiú: Bir úeyi duyurmak veya tanıtmak için hazırlanan, kalabalı÷ın görebilece÷i yere asılmıú, genel-
likle resimli duvar ilanı.
Akis: Iúık veya ses dalgalarının yansıtıcı bir yüzeye çarparak geri dönmesi, yansıma, yankı.
Anıt: Önemli bir olayın veya büyük bir kiúinin gelecek kuúaklarca tarih boyunca anılması için yapılan,
göze çarpacak büyüklükte, sembol niteli÷inde yapı, abide.
Antik: ølk Ça÷’daki büyük uygarlıkların, özellikle eski Yunan ve Roma’nın klasik yapıtlarına verilen
genel ad.
Arkaik: Güzel sanatlarda klasik ça÷ öncesinden kalan.
Arkeoloji: Tarih öncesi ve eski ça÷lardan kalma eserleri tarih ve sanat bakımından inceleyen bilim,
kazı bilimi.
Armoni: Bir yapıtta parçaların birbirleri ile ve yapıtın tümü ile uygunlu÷u. Uyum.
Asimetri: Herhangi bir simetri tipine sahip olmama durumu.
-B-
Balbal: Eski Türklerde kiúinin anılması için mezarının veya bazı kurganların etrafına dikilen taú.
Barok: MS 1600 - 1750 yılları arasındaki klasik sanatı izleyen resim ve mimarlık üslubu.
Baskı: Bir eserin basılıú biçimi veya durumu.
Benzer: Nitelik, görünüú ve yapı bakımından bir baúkasına benzeyen veya ona eú olan, benzeri,
müúabih, mümasil.
Biçim: Nesnelerin úekli. Resim, heykel ve mimarlıkta yapıtın yapı bakımından tüm kuruluúu.
Birim: Bir çoklu÷u oluúturan varlıkların her biri, ünite.
Boyut: Do÷ruların, yüzeylerin veya cisimlerin ölçülmesinde ele alınan üç do÷rultu (uzunluk, geniúlik
ve derinlik) dan her biri.
Büst: Heykelcilikte baúı, gö÷sü, bazen de omuzları içine alan sanat ürünü.
Bütünlük: Resim, heykel ve mimarlık yapıtlarında ögelerin uyumlu olarak bir araya gelmesi.
-C-
Canlı model: Betili resim ya da heykel çalıúmalarında yararlanılan kadın ya da erkek model.
-Ç-
Çizgi: Noktanın aralıksız hareketidir.

Çizgi de÷eri: Çok çeúitli çizginin oluúturdu÷u, farklı etkiler uyandıran çizgi de÷iúiklikleri.
Çoklukta birlik: Farklılıklarına ra÷men bir bütün etrafındaki çokluk düzeni.
Çömlek: Kil ya da baúka silikatlardan elde edilen ürünlere verilen genel ad.
-D-
Deformasyon : Resimde ve heykelde model olarak alınan nesnenin görüntü biçimini, yapılan yoru-
ma uygun hale getirmek; biçim bozma.
140
Dekor: Tiyatro, sinema ve televizyonda sahneye konulan eserin yazıldı÷ı yerin, ça÷ının özelliklerini
belirleyen perde, aksesuar vb. ögelerin bütünü.
Dekoratif: Dekor olarak kullanılan, süslemeye yarayan, süsleyici, tezyinî.
Denge: Resim, heykel ve mimarlık yapıtlarında, kullanılan ögelerin birbirlerini tartacak biçimde dü-
zenlenmiú hâli.
Desen: Görsel bir etki yaratmak amacıyla yapılmıú çizgi resimlerin hepsi.
Detay: Ayrıntı.
Doku: Bir vücudun veya bir organın yapı ögelerinden birini oluúturan hücreler bütünü. Bir bütünün
yapısı veya özelli÷i.
Dominant: Bir kompozisyonda konunun ve resmin ilgi noktası.
Duralit : Tek yüzü veya çift yüzü kaplanmıú sert lif levhadır.
Duvar resmi: Duvar yüzeyi üzerine mumlu boya, sulu boya, ya÷lı boya, mozaik ya da kazıma resim
gibi tekniklerle yapılan resim.
-E-
Eskiz: Bir tablo, heykel ya da mimarlık yapıtına baúlamadan önce, sanatçının ilk taslakta yararlan-
mak üzere yaptı÷ı çizim, maket ya da çırpıútırma resim.
Espas: Bir resimde nesneler, formlar ve biçimler arasındaki boúluk, mesafe, ara, boúluktaki nesne-
lerin, formların ve biçimlerin birbirlerine göre ön - arka plan iliúkisi.
Estetik: Güzelli÷i, güzelli÷in insan usu ve duyuları üzerindeki etkilerini konu olarak ele alan felsefe
dalı.
Eúteú: Benzer.
Etüt: Resimde uzun süreli ayrıntılı çizim ve boyama alıútırmaları.
-F-
Fresk: Yaú duvar sıvası üzerine kireç suyunda eritilmiú madenî boyalarla resim yapma yöntemi.
2. Bu yöntemle yapılmıú duvar resmi.
Figür: Resim ve heykel sanatlarında varlıkların biçimi.
Form: Üç boyutlu nesnelerin yapısal özelli÷i, boúlukta kapladı÷ı alan.
Frontal / Alınsallık: Sanat yapıtında insan vücudunun ve özellikle de omuzdan yukarısıyla baúın
tam ön cepheden betimlenmesi.
-G-
Gravür: 1. A÷aç, taú veya metal bir levhanın oyularak iúlenmesi ve bunun bir yüzeye basılması tek-
ni÷i. 2. Bu teknikle yapılmıú resim.
Gotik: Roman üslubundan sonra gelen abartılı dantela dokusunda Orta Ça÷ mimarlık üslubu.
Gölge: Saydam olmayan bir cisim tarafından ıúı÷ın engellenmesiyle ıúıklı yerde oluúan karanlık.
Grafik Sanatlar: Resim, heykel, mimari ve dekoratif sanatlar gibi plastik sanatların önemli kolların-
dan biridir. Di÷er sanat dallarında estetik ön planda oldu÷u hâlde grafik sanatlar estetik ve mekani÷in
iç içe oldu÷u bir sanat dalıdır, çünkü bu sanat dalında yapılan her iú baskılanmak (kopyalanmak) için
yapılır. Baskı da bir teknik gerektirdi÷inden o tekni÷i bilmek gerekir. Resim, foto÷raf, yazı ve karikatür
sanatlarından yararlanan bu sanat dalı di÷er sanatlardan farklıdır.
-H-
Hacim: Bir cismin uzayda doldurdu÷u boúluk, oylum, cirim, sıygı.
141
Heykel: Taú, tunç, bakır, kil, alçı vb. maddelerden yontularak, kalıba dökülerek veya yo÷rulup piúiri-
lerek biçimlendirilen eser, yontu, statü.
-I-
Iúık: Cisimleri görmeyi, renkleri ayırt etmeyi sa÷layan fiziksel enerji, erke, ziya, nur, úavk.
-ø-
ødol: Çok tanrılı dinlerde tapınılacak nesne.

øskelet: Heykel yapımında kilin içine konulan, tel ve demirden yapılmıú, betiye uygun çatkı.
øúlev: Bir nesne veya bir kimsenin gördü÷ü iú, iú görme yetisi, görev, fonksiyon.
-K-
Kabartma: Kil, alçı, taú vb. iúlenebilir gereçleri alçaklı yüksekli yüzeyler hâlinde biçimlendirerek ya-
pılmıú eser.
Kil: Islandı÷ında kolayca biçimlendirilebilen yumuúak ve ya÷lı toprak.
Klasik: Ülküsel bir güzellik düúüncesinden kalkan, ölçü ve düzene dayanan üslûp.
Kompozisyon: Sanat yapıtında, parçaların bir bütün içinde düzenli olarak bir araya getirilmesi.
Konstrüksiyon: Bir yapıda taúıyıcı nitelikte olan veya olmayan bütün elemanlar. Yapım, yapıt veya
heykelin imalinde tüm yapım etkinlikleri ve taúıyıcı özelli÷i olsun veya olmasın, bu etkinlik sonucu
ortaya çıkarılan ögelerin bütünü.
Kontrast: Siyah - beyaz arasındaki ton farkı veya konu üzerinde görülen parlak ıúıklarla gölgeli kı-
sımlardan yansıyan ıúıkların oluúturdu÷u açıklık - koyuluk farkına verilen addır.
Kontur : Resimde nesneyi belirgin gösteren çevre çizgisi.
Koram: øki zıt uç arasındaki kademeli geçiúe denir.
Kroki: Bir konu veya nesnenin baúlıca özelliklerini yansıtacak biçimde hazırlanmıú tasla÷ı.
Kukla: Hareketli yerleri iplikle sanatçının parmaklarına ba÷lanarak veya eldiven gibi bir kesiti kul-
lanarak perdenin üzerinden oynatılan bez, karton vb. hafif nesnelerden yapılmıú insan ve hayvan
figürleri.
Kurgu: Bir sanat eserinde, eseri meydana getiren sanatsal ögelerin sanatçının iste÷ine ve yaratıcı-
lı÷ına ba÷lı olarak bir araya getirilmesi, düzenlenmesi ve eserin bütünlenmesi.
Kütle: Katı maddelerin büyük parçası, küme, yı÷ın.
-L-
Leke : Resim yüzeyi üzerinde sınırları belirli boya parçası.
-M-
Mask: Yüze takılan ve insanın yüzünün biçiminden abartma ile ayrılan, yalnız göz yerleri açık, úa-
úırtıcı etkili yüz kalıbı.
Materyal: Gereç, malzeme.
Mitoloji : Bir milletin yarattı÷ı ve inandı÷ı efsanelerin tümü.
Model: Resim, heykel vb. yapılırken baka baka benzetilmeye çalıúılan nesne veya kimse, örnek.
Modelaj: Resim ve heykel sanatlarında ögelere oylum duygusu verme iúi; biçim verme.
Modern : Bulunulan ça÷ın anlayıúına, úartlarına uygun olan, ça÷cıl, uygarca, asri.
Modle: Resim ve heykelde form verme ve üç boyutlu gösterme iúine denir. Resimde oylum duygusu
uyandırma iúidir.
Mozaik: Taban, duvar ya da kubbelere sıvanan harç üzerine, kare prizma biçiminde renkli taú parça-
larının yanyana yerleútirilmesiyle yapılan resim.
142
-N-
Nokta: Görsel olarak; bulundu÷u yere göre küçük, merkezsel benek.
-O-
Obje: Belli bir a÷ırlı÷ı ve hacmi, rengi olan her türlü cansız varlık, úey, nesne.
Olgu: Birtakım olayların dayandı÷ı sebep veya bu sebeplerin yol açtı÷ı sonuç, vakıa.
Oran: Resim, heykel ve mimarlık sanatlarında, parçaların etki yönünden birbirlerini de÷erlendiren
büyüklükleri.
Orantı: Bir úeyi oluúturan parçaların kendi aralarında ve parçalarla bütün arasında bulunan uygun-
luk, oran, tenasüp.
-Ö-
Özgün: Yalnız kendine özgü bir nitelik taúıyan, orijinal.
-P-
Panorama : Yüksek bir yerden bakıldı÷ında göz önüne serilen geniú görünüú.
Perspektif: Resmin iki boyutlu ortamında, üçüncü boyut (derinlik), yanılsaması vermek için kullanı-
lan teknik.
Pipet: Sıvı içecekleri bardak veya úiúeden kolayca içmek için kullanılan ince, plastik boru, kamıú.
Plan: Bir iúin, bir eserin gerçekleútirilmesi için uyulması tasarlanan düzen.
Plastik sanat: Resim, heykel ve mimari sanatlarına denir.
Primitif sanat: ølkel sanat.
Profil: Yandan görünüú.
Proporsiyon: Oran, nispet.
-R-
Rakursi: Bir modelin yatmıú durumunda, ayakları ucundan kısa görünüúüne denir.
Rasyonel: Akla uygun, aklın kurallarına dayanan, ölçülü, ussal, hesaplı.
Renk: Cisimler tarafından yansıtılan ıúı÷ın gözde oluúturdu÷u duyum.
Ritim: Bir kompozisyonda farklı ö÷elerin sıra ile ve belli aralıklarla birbirlerini izlemesi.
Rölyef: Kabartma.
Röprodüksiyon: Aslını bozmadan ço÷altma veya taklit biçimde yapılan üretim.
Rötuú: Düzeltmek amacıyla yapılan de÷iútirme.
-S-
Sanat: Bir duygunun, tasarının, düúüncenin ya da güzelli÷in anlatımında kullanılan yöntemlerin tümü
ve bunların sonunda eriúilen üstün yaratıcılık.
Sanat eseri: Yaratıcılık ve ustalık sonucu ortaya çıkan üstün ve de÷erli eser.
Sanatçı: Sanat dallarının birinde üstün baúarı gösteren kimse.
Satıh: Yüzey.
Sentez: Çeúitli parça, bölüm ve farklı ögelerin bir araya getirilmesi ile oluúan yeni bütün.
Seramik: Yüksek ısıda piúirilmiú topraktan yapılan vazo, çanak, çömlek vb. nesne.
Siluet : Gölge hâlinde profil; profil gölge. Bir cismin yalnız kenarları çizilerek ya da kesilerek yapılan
resim.
Simetri: øki veya daha çok úey arasında konum, biçim ve belirli bir eksene göre ölçü uygunlu÷u,
bakıúım.
Sistematik: Belli ilkelere, kurallara uyan, dizgeli, sistemli.
Stilize: Üslup kazandırılmıú, biçimlendirilmiú.
143
Soyut: Varlı÷ı duyularla algılanamayan, mücerret, somut karúıtı.
Spatula: Ev iúleri, duvarcılık, boyacılık gibi alanlarda kullanılan, bir maddeyi kazımaya, yaymaya ya-
rayan, küçük bir kürek veya ucu keskin olmayan, bükülebilen bir bıçak biçiminde metal, a÷aç, kemik
vb. maddelerden yapılmıú araç.
Stil: Üslup, tarz.
Stilizasyon: Do÷al biçimlerin görünüú özelliklerini yitirmeden yalınlaútırılması ile örgü meydana ge-
tirme.
Strafor: Genellikle yalıtımda kullanılan köpü÷ümsü sert bir malzeme.
Strüktür: Birimlerin küçük de÷iúikliklerle bütün içinde armoni oluúturacak biçimde oluúturdukları ya-
pıdır.
-T-
Tarz: Üslup, stil, konsept.

Tasarım: Bir sanat eserinin, yapının veya teknik ürünün ilk tasla÷ı, tasar çizim, dizayn.
Taslak: Eskiz.
Tors: Tamamlanmamıú bir statü. Ço÷unlukla kol ve bacaklar ile baúı koparılmıú gövde heykeli anla-
mına gelir.
Ton: Aynı rengin çeúitleri.
-U-
Uygunluk: øki ya da üç boyutlu cisimler arasında ortak veya yaklaúık tarafların bulunması.
-Ü-
Üslup: Bir sanatçıya ya da bir ça÷a özgü teknik, renk, kompozisyon ya da biçimlendirme yolu.
-Y-
Yaratıcılık: Her bireyde var oldu÷u kabul edilen, bir úeyi yaratmaya iten farazi yatkınlık.
Yontma taú aletleri: Prehistorik Ça÷’da insanların günlük etkinliklerini sürdürebilmek için taúları yon-
tarak yaptıkları aletlerdir.
Yontu: Taú, tunç, bakır, kil, alçı vb. maddelerden yontularak, kalıba dökülerek veya yo÷rulup piúiri-
lerek biçimlendirilen eser, heykel, statü.
Yön: Belli bir noktaya göre olan yer, taraf.
Yüzey: Bir cismi uzaydan ayıran dıú ve yaygın bölüm, satıh, yüz.
-Z-
Zıtlık: Karúıt olma durumu, zıddiyet, mübayenet, tezat, karúıtlık, kontrast.
144
Ek-1
AKRAN DEöERLENDøRME FORMU
Bu form, grup çalıúmalarında ve birlikte yapmanız gereken etkinlik çalıúmalarında kendinizi

ve arkadaúlarınızı de÷erlendirmeniz amacıyla hazırlanmıútır. Aúa÷ıda gözlemlemeniz beklenen
davranıúlardan uygun olanların karúısına “X” koyunuz. Bu form sonuçları hiçbir úekilde not ver-
mek amacıyla kullanılmayacaktır.
De÷erlendiren ö÷rencinin: 1.Arkadaúının adı:

Adı ve soyadı: 2.Arkadaúının adı:
Sınıfı: 3.Arkadaúının adı:
Grup Çalıúmasının / Etkinli÷in Adı:
Gözlenecek Davra- Her Zaman Genellikle Bazen Hiçbir Zaman

nıúlar
1. Arkadaúım
2. Arkadaúım
3. Arkadaúım
1. Arkadaúım
2. Arkadaúım
3. Arkadaúım
1. Arkadaúım
2. Arkadaúım
3. Arkadaúım
1. Arkadaúım
2. Arkadaúım
3. Arkadaúım
Grubumuzdaki ö÷renciler
Ben
Ben
Ben
Ben
Etkinli÷e gönüllü katılır.
Grup çalıúmalarında görevi-

ni zamanında yerine getirir.
Grup çalıúmalarında fikirle-

rini paylaúır.
Grup çalıúmalarında farklı

fikirlere saygılıdır.
Farklı kaynaklardan bilgi

toplayıp sunar.
Arkadaúlarına geri bildi-

rim verirken olumlu bir dil
kullanır.
Malzemeleri kullanırken titiz

ve düzenlidir.
Grup arkadaúları ile birlikte

hareket eder.
TOPLAM
145
Ek-2
GRUP DEöERLENDøRME FORMU

Grubun adı: .....................................................................................................................
Gruptaki ö÷rencilerin adları: ……………………………………………………………...…
…………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………..................................
Açıklama: Bu form, grubunuzun etkinliklerdeki genel durumunu, grup üyelerinizle birlik-
te de÷erlendirmeniz için hazırlanmıútır. Aúa÷ıda belirtilen ifadelerden grubunuzu en iyi
anlatan seçene÷e “X” iúareti koyunuz. Daha sonraki üç soruda ise ( 9,10,11 ) cevapla-
rınızı boú bırakılan yerlere yazınız.
Bu form sonuçları hiçbir úekilde not vermek için kullanılmayacaktır. Bu nedenle soruları
içtenlikle cevaplayınız.
De÷erlendirilecek Tutum ve Davranıúlar Dereceler

Her Hiçbir
Bazen
Zaman Zaman
1. Grup baúkanı, yazıcı ve sözcü seçtik.
2. Araútırma planı yaptık.
3. Araútırmada çeúitli kaynaklardan yararlandık.
4. Birbirimizin görüú ve önerilerini dinledik.
5. Çalıúmalarımız hakkında geri bildirimde bulun-
duk.
6. Grup içerisinde görüúlerimizi rahatlıkla ifade ettik.
7. Sorumluluklarımızı tam anlamıyla yerine getirdik.
8. Çalıúmalarımızı etkin bir úekilde sunduk.
9. Grubumuzun zayıf yönleri: ………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………….......................................
10. Grubumuzun kuvvetli yönleri: …………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….......
.........................................................................................................................................
11. Bu çalıúmayı tekrar yapacak olsaydık:………………………………………….........

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………………………………………........................................................................
146
Ek-3
ÖZ DEöERLENDøRME FORMU
Bu form kendinizi de÷erlendirmeniz amacıyla hazırlanmıútır. Çalıúmalarınızı en do÷ru
yansıtan seçene÷e “X” iúareti koyunuz. Daha sonraki üç soruda ise ( 9,10,11 ) cevap-
larınızı boú bırakılan yerlere yazınız. Bu form sonuçları hiçbir úekilde not vermek için
kullanılmayacaktır. Bu nedenle soruları içtenlikle cevaplayınız.
Ö÷rencinin adı ve soyadı: ............................................................................................

Sınıfı ve numarası: ........................................................................................................
Davranıú ve Tutumlar Dereceler

Yeter-
Çok øyi øyi Orta
siz
1. Ödevlerimi planlı bir úekilde yaptım.
2. Çalıúmamı zamanında tamamladım.
3. Baúkalarının anlattıklarını ve önerilerini dinle-
dim.
4. Anlamadı÷ım yerlerde sorular sordum.
5. Grup arkadaúlarıma çalıúmalarında destek
oldum.
6. Grup çalıúmalarında üzerime düúen görevleri
yerine getirdim.
7. Çalıúmalarım sırasında zamanımı akıllıca
kullandım.
8. Çalıúmalarımı sunarken görsel materyalleri
kullanmaya özen gösterdim.
9. Bu çalıúmayı yaparken karúılaútı÷ım en büyük problem: ………………….………

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………....……...…...............................................................................
10. Bu çalıúmadan ö÷rendiklerim: ………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………...……………
……………………………………………………………………………...……………………
……………………………………………………………………...……………………………
…………………………………………………………...………………………………………
…………………………………...……...............................................................................
11. Bu çalıúmayı tekrar yapacak olsaydım: ……………...…......................................

……………………………………………………………………………………...……………
……………………………………………………………………………...……………………
……………………………………………………………………..……..................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
147
ÇOK øYø (4) øYø (3) ORTA (2) ZAYIF (1)
1. Duygu ve düúüncelerinden yola 1. Duygu ve düúüncelerinden yola 1. Duygu ve düúüncelerinden yola 1.Duygu ve düúüncelerinden yola
148
çıkmıú çıkmıú çıkmıú çıkmamıú
2. Tasarımında özgün plastik 2. Tasarımında özgün plastik 2. Tasarımında özgün plastik 2. Tasarımında özgün plastik
ÖZGÜNLÜK
de÷erler kullanmıú de÷erler kullanmıú de÷erler kullanamamıú de÷erler kullanamamıú
3. Konuya uygun orijinal bir ürün 3. Konuya uygun orijinal bir ürün 3. Konuya uygun orijinal bir ürün 3. Konuya uygun orijinal bir ürün
ortaya çıkarmıú ortaya çıkaramamıú ortaya çıkaramamıú ortaya çıkaramamıú
1. Duygu ve düúüncelerini 1.Duygu ve düúüncelerini 1. Duygu ve düúüncelerini 1. Duygu ve düúüncelerini
tasarımına yansıtmıú tasarımına yansıtmıú tasarımına yansıtmıú tasarımına yansıtamamıú
2. Tasarım ögelerini do÷ru olarak 2.Tasarım ögelerini do÷ru olarak 2. Tasarım ögelerini do÷ru olarak 2. Tasarım ögelerini do÷ru olarak
TASARIM
kullanmıú kullanmıú kullanamamıú kullanamamıú
Ek-4: HOLøSTøK RUBRøK
3. Konuya tam uygun tasarım 3. Konuya tam uygun tasarım 3. Konuya tam uygun tasarım 3. Konuya tam uygun tasarım
yapmıú yapamamıú yapamamıú yapamamıú
1. Konuya uygun kompozisyon 1. Konuya uygun kompozisyon 1. Konuya uygun kompozisyon 1. Konuya uygun kompozisyon
kurgulamıú kurgulamıú kurgulamıú kurgulayamamıú
2. Konuya uygun kompozisyon 2. Konuya uygun kompozisyon 2. Konuya uygun kompozisyon 2. Konuya uygun kompozisyon
KOMPOZøSYON
ögelerini kullanmıú ögelerini kullanmıú ögelerini kullanamamıú ögelerini kullanamamıú
3. Konuya uygun özgün 3. Konuya uygun özgün 3. Konuya uygun özgün 3. Konuya uygun özgün
kompozisyon ortaya çıkarmıú kompozisyon ortaya çıkaramamıú kompozisyon ortaya çıkaramamıú kompozisyon ortaya çıkaramamıú
1. Tekni÷e en uygun malzeme 1. Tekni÷e en uygun malzeme 1. Tekni÷e en uygun malzeme 1. Tekni÷e en uygun malzeme
seçmiú seçememiú seçememiú seçememiú
TEKNøK
2. Konuya uygun tekni÷i 2. Konuya uygun tekni÷i 2. Konuya uygun tekni÷i 2. Konuya uygun tekni÷i
UYGULAMA
uygulamıú uygulamıú uygulayamamıú uygulayamamıú
3. Özgün teknik kullanmıú 3. Özgün teknik kullanamamıú 3. Özgün teknik kullanamamıú 3. Özgün teknik kullanamamıú
1. Konu ile ilgili çeúitli 1. Konu ile ilgili çeúitli 1. Konu ile ilgili herhangi bir 1. Konu ile ilgili herhangi bir
araútırmalar yapmıú araútırmalar yapmıú araútırma yapmamıú araútırma yapmamıú
ÇALIùMA DøSøPLøNø 2. Çalıúma takvimine uymuú 2. Çalıúma takvimine uymuú 2. Çalıúma takvimine uymamıú 2. Çalıúma takvimine uymamıú
3. Temiz ve titiz çalıúmıú 3. Temiz ve titiz çalıúmamıú 3. Temiz ve titiz çalıúmamıú 3. Temiz ve titiz çalıúmamıú
1. Konuyu algılamıú 1. Konuyu algılamıú 1. Konuyu algılamıú 1. Konuyu algılayamamıú
2. Konuyu ayrıntılarına ayırarak 2. Konuyu ayrıntılarına ayırarak 2.Konuyu ayrıntılarına ayıramamıú 2. Konuyu ayrıntılarına ayıramamıú
ANALøZ
irdeleyebilmiú irdeleyebilmiú 3. Plastik de÷erlere ulaúamamıú 3. Plastik de÷erlere ulaúmamıú
3. Plastik de÷erlere ulaúmıú 3. Plastik de÷erlere ulaúamamıú
1. Konuya ba÷lı kalmıú 1. Konuya ba÷lı kalmıú 1. Konuya ba÷lı kalmıú 1. Konuya ba÷lı kalmamıú
2. Konuda isteneni tam yansıtmıú 2. Konuda isteneni tam yansıtmıú 2. Konuda isteneni tam 2. Konuda isteneni yansıtmamıú
BENZERLøK
3. Görsel de÷erleri yansıtmıú 3. Görsel de÷erleri yansıtamamıú yansıtamamıú 3. Görsel de÷erleri yansıtmamıú
3. Görsel de÷erleri yansıtamamıú
Etkinliklerin De÷erlendirilmesinde Kullanılabilecek Bir Holistik Rubrik Örne÷i

Not: Etkinli÷in do÷asına göre tablodaki temel temalardan uygun olanlar seçilebilir.
(Bu rubrik üç boyutlu sanat atölye ders programından alınmıútır.)

KAYNAKÇA
1. AKSOY, ùeniz, AYRANCIOöLU, Güzin Altan, BENDERLøOöLU, Reha, GÖKBULUT, Nur, KARA-
MAN, Azimet, OCAK, Eda, ÖZSOY, Vedat, UZAR, Faruk, YAöCI, Necmettin, YATAN, Gonca, Yöntem
ve Teknikleriyle Görsel Sanatlar E÷itiminde Uygulamalar, Görsel Sanatlar E÷itimi Derne÷i Yayınları - 4, 1.
Basım, 2006.
2. ATALEYER, Faruk, Temel Sanat Ö÷eleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Nu.5, Eskiúehir, 1994.
3. AYDIN, Emin Do÷an, Temel Tasarıma Ça÷daú Yaklaúımlar, østanbul, 2004.
4. BULAT, Mustafa, BABAYEV, Görüú, BULAT, Serap, Heykel Atölye, MEB Devlet Kitapları, Üçüncü Baskı,
Ada Matbaacılık, Ankara, 2008.
5. BUYURGAN, Serap, BUYURGAN, Ufuk, Sanat E÷itimi ve Ö÷retimi, Pegem A Yayıncılık, 2. Baskı,
2007.
6. BUYURGAN, Serap, BUYURGAN, Ufuk, Sanat E÷itimi ve Ö÷retimi, Dersal Yayıncılık, 7. Baskı, 2001.
8. GOMBRøCH, E.H., Sanatın Öyküsü, Remzi Kitapevi, østanbul, 1997.
9. GÖKAYDIN, Nevide, Temel Sanat E÷itimi, Milli E÷itim Bakanlı÷ı Yayınları, Nu.:3669, 2002.
10. GÖKAYDIN, Nevide, E÷itimde Tasarım ve Görsel Algı, Milli E÷itim Bakanlı÷ı Yayınları, E÷itim Dizisi
15, No:3021, 1998.
11. IùINGÖR, Mümtaz, ETø, Erol, ASLIER, Mustafa, Resim 1, MEB Yayınları, Ankara, 1986.
12. LATøFE, Gürer, Görsel Sanat E÷itimi ve Mekân-Form, østanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi, Nu.:1471,
1992.
13. LATøFE, Gürer, Temel Tasarım, østanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi, Nu.:1419, 1990.
14. LENOøR, Beatrıce, Sanat Yapıtı YKY, østanbul, 2005.
15. OYTUN, Elvan, UYGUN, Aynur, KURAL, Güler, YERLøOöLU, Nermin, BACANLI, Fatma, ùAHøN,
Binnaz, OLÇUM, Yurdagül, Yerel El Sanatlar 1, Milli E÷itim Basımevi, østanbul, 1999.
16. PASøN, Gülseren, Lise 11.Sınıf Sanat Etkinliklerini øzleme, MEB, Ankara, 2007.
17. PEKMEZCø, Hasan, Desen Çalıúmaları Ders Kitabı, Yenigün Matbaacılık, MEB, Ankara, 2008.
18. PEùKERSOY, Eylem, YILDIRIM, Osman, Görsel Sanatlar Dersi Ö÷retmen Kılavuz Kitabı, MEB, Devlet
Kitapları, Birinci Baskı, Kelebek Matbaacılık, østanbul, 2008.
19. SEÇKøNÖZ, Mine, ALPARSLAN, Sabiha, KOMùUOöLU, ùükran, øMER, Arsal, ETøKE, Serap, Resim
2, MEB, Ankara, 1986.
20. TANSUö, Sezer, Ça÷daú Türk Sanatı, Remzi Kitapevi, østanbul, 1993.
21. TEZCAN, Mahmut, MEB, Devlet Kitapları, Seherler Matbaacılık Aù østanbul, 2003.
22. YAùAR, Tufan, Okullarda Resim – øú E÷itimi, Yaúar Yayınları, Ankara, 2000.
23. YILMAZ, Mehmet, Heykel Sanatı, ømge Kitapevi Yayınları, 2. Baskı, 2006.
24. ZøYATøN, Nuriev, Ziyatin Nuriev, Bilim Sanat Galerisi, 1. Baskı, østanbul, 2001.
Web Adresleri
http://www.google.com.tr/search?source=ig&hl=tr&rlz=1G1GGLQ_TRTR359&q=tasar%C4%B1m+nedir&
meta=lr%3D&aq=0&oq=tasar
http://www.autocadokulu.com/fanclub/index.php/topic,306.0.html
http://www.resimkalemi.com/sanat-egitimi/5736-temel-tasarim-ilkeleri.html
http://www.forumtayfa.com/diger-odev-konulari/68026-tasarim-nedir-tasarim-ilkeleri.html
http://www.tulaycellek.com/tulay/eser.asp?id=267
http://www.uslanmaz.com/guzel_ozlu_sozler_6.phphttp://www.gorgoda.com/unlu-insanlardan-ozlu-sozler.
html
http://www.geldik.com/guzel-sozler-mesajlar/49580-sanat-ile-ilgili-sozler-sanat-ile-ilgili-ozlu-sozler.html
http://www.bilgicik.com/yazi/ozlu-sozler-2-ogretici-anlamli-derin-sozler/
http://www.fotografya.gen.tr/issue-14/T_tasarim_14_index.htm
http://www.knightonlinearea.org/lofiversion/t70470.html
http://www.serdarkalkan.com/duzen_kusagi_ornekleri.htm
http://www.kirbas.com/index.php?id=334
http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/grafik/moduller/struktur.pdf
www.trabzonagsl.k12.tr
Görsel 5, Görsel 7, Görsel 8, Görsel 9, Görsel 10, Görsel 12, Görsel 14, Görsel 21, Görsel 22, Görsel 23,
Görsel 24, Görsel 27, Görsel 31, Görsel 32, Görsel 33, Görsel 34, Görsel 35, Görsel 36, Görsel 37, Görsel
62, Görsel 63, Görsel 65, Görsel 68, Görsel 69, Görsel 70, Görsel 71, Görsel 73, Görsel 74, Görsel 77, Gör-
sel 80, Görsel 81, Görsel 82, Görsel 83, Görsel 88 adlı görseller Trabzon AGSL ö÷renci çalıúmalarıdır.
149
http://www.forumtayfa.com
http://www.tulaycellek.com
http://www.uslanmaz.com
http://www.geldik.com
http://www.bilgicik.com
http://www.fotografya.gen.tr
http://www.knightonlinearea.org
http://www.serdarkalkan.com
http://www.kirbas.com
http://cygm.meb.gov.tr
www.trabzonagsl.k12.tr
http://www.lotusmasks.com
http://www.hawaii.edu
http://www.johan-potgieter.com
http://my_sarisari_store.typepad.com
http://anonymousworks.blogspot.com
http://marysushishop.blogspot.com
http://www.ezakwantu.com
http://www.ageofarmour.com
http://www.tonysilva.com
http://www.shekpvar.net
http://www.loc.gov
http://www.tiranti.co.uk
http://philippefaraut.com
http://www.louvre.fr
http://www.newpaltz.edu
http://www.harappa.com
http://www.metmuseum.org
http://www.yoelmagazine.com/2009_02_01_archive.html
http://gallery.sjsu.edu/masks/Masksfram.html
http://www.felsefeekibi.
http://www.kadininsesi.org.
http://www.museumoflondon.com
http://www.kaosgl.com
http://www.wikipedia.org.
http://www.resim depo.cep-x.com
http://www.harikasözler.net
http://www.mavirize.com
http://www.manzara.gen.tr
http://www.jenifermaestre.com
http://www.istanbulmodern.org
http://www.yeniresimler.net
http://www.denizlerden.com
http://kunstsammlung.de
http://www.mcescher.com
http://www.konforayolculuk.com
http://www.adhurl.com
http://www.resimyukle.com.com
http://www.mimarya.com
http://www.turkishculturalfoundation.com
http://www.wooloo.org/exhibition
http://illusion.scene360.com
http://www.fatihhaber.com
http://www.definegizemi.com
http://www.resimdizin.com
150
CEVAP ANAHTARI
1. BÖLÜM 1. ÜNøTE: Üç Boyutlu Sanata Giriú

A
1.B, 2.C, 3.E.
B
1.Y, 2.D, 3.D.
C
1.Hacim, 2.Yüksekli÷i, 3.Rölyef.
D
1. Üç boyutlu çalıúmalarda kalem, kâ÷ıt, boya gibi resim araç-gereci yanında kil, alçı, ahúap, geomet-
rik bloklar, karton, kâ÷ıt, kâ÷ıt hamuru, kumaú parçası, ip, tel, plastik, metal, taú vb. her çeúit nesne
kullanılabilir.
2. Derinlik ve uzaysal boúluk; çizimler, tablolar ve baskılarda iki boyutlu olarak yer alır. Bazı sanat
çalıúmaları da gerçek uzaysal boúlu÷a ve derinli÷e sahiptir. Bu çalıúmalar, üç boyutlu çalıúmalar
olarak bilinir. øki boyutlu ile üç boyutlu çalıúmalar arasında belirgin farklar vardır. Resimde lüks sayı-
lan boúlu÷un, üç boyutlu sanatta ihtiyaç oldu÷u bir gerçektir. Sanat olarak heykelin ya da üç boyutlu
çalıúmanın özelli÷i, uzayda üç boyutlu bir nesne oluúturmasıdır. øki boyutlu bir düzlemde derinlik
perspektifle yanılsama olarak verilir oysa üç boyutlu çalıúmalarda derinlik gerçektir. Resim nesne
ve figürlerin görünümlerini betimlerken üç boyutlu çalıúma do÷rudan nesne ya da formun kendisini
biçimlendirir.
3. Çatalhöyük’tür. Höyük benzersiz sanatı ile tanınmaktadır. Evlerin duvarlarını kaplayan karmaúık
törenleri manzara ve hayvanların çeúitli geometrik úekilleri gösteren duvar resimleri ve kabartmalar
9000 bin yıl öncesi insanının inanç ve düúünceleri hakkında bilgi vermektedir. Duvar resimlerinin yanı
sıra Çatalhöyük’te en ilgi çekici buluntular küçük figürlerdir. Birçok kadın erkek ve hayvan figürü bu-
lunmuútur. Bunların ço÷u aslında cinsiyetsiz olup insandan çok insansıdırlar. Ana tanrıça heykelinin
ilk örne÷i de burada bulunmuútur.
4. Atatürk, sanatı seven, sanatçılara de÷er veren ve onları destekleyen bir devlet adamıdır. Kaleme
aldı÷ı ve 1927 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisinde okudu÷u “Nutuk” adlı eseri, Atatürk’ün en bü-
yük edebî eseridir.
2. BÖLÜM 1. ÜNøTE: Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Ögeleri

A
1.C, 2.E, 3.B.
B
1.Y (birimdir), 2.D, 3.D
C
1. Renkler yakın nesneler üzerinde daha canlı ve parlak etkiler verir. Uzak nesneler üzerinde ise
solukluk hissi uyandırır. Üç boyutlu çalıúmalarda ise renkler kompozisyonlar içerisinde yer alan her-
hangi bir form yada nesnelerin algılanmasında kullanılır.
2. Kompozisyon ögelerini tanıyıp birbirleri ile iliúkilendirebilmek oluúturulacak olan kompozisyonlar-

daki düzene ve uyumlu birlikteliklere daha kolay ulaúabilmeyi sa÷lar. Ayrıca kompozisyonların alt
yapısını oluútururlar.
151
2. BÖLÜM 2. ÜNøTE : Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları
A
1.B, 2.C, 3.C.
B
1.D, 2.Y (simetri oluúur), 3.D.
C
1. Boú alan, 2.Uzak, 3.Armoni, 4.Zıtlık, 5.Denge, 6.Tekrar.
D
1. Eserde do÷ru yerde boúluk ve doluluklar kompozisyonun etkisini artırır. Bu sayede kargaúa en-
gellenmiú, kompozisyonun algılanırlı÷ı artmıú olur. Kompozisyonda gözün dinlendi÷i boú alanlara
ihtiyaç vardır.
2.a. Tekrar, düzen, denge, zıtlık.
b. Düzen, tekrar, simetri, armoni, denge.
c. Koram, büyük-küçük, armoni, asimetri, denge, düzen, geometrik kurgu, tekrar, boúluk-doluluk.
d. Geometrik kurgu, düzen, denge, simetri, armoni.
e. Düzen, tekrar, asimetri, boúluk-doluluk, armoni, denge.
3. BÖLÜM 1. ÜNøTE : Tasarım ølkeleri

A
1. Uygunluk, birlik, egemenlik, zıtlık, denge, tekrar, yön, ölçü, aralık, de÷er, hareket
2. Renk, de÷er, ölçü, doku, zıtlık
3. Biçim, de÷er, ölçü, doku, renk, yön, aralık
B
1.Y, 2.D, 3.Y, 4.D
C
1.C, 2.C, 3.E
BULMACA 1
1. Uyum, 2. Materyal, 3. Benzerlik, 4. Bütünlük, 5. Birim, 6. Taraf, 7. Figür, 8. Obje, 9. Stil, 10. Kütle,
11. Hareket, 12. Deformasyon, 13. Tasarım, 14. Sanatçı, 15. Zıtlık, 16. Hacim, 17. Denge
3. BÖLÜM 2. ÜNøTE : Mask Çalıúmaları

A
1.E, 2.D.
B
1.Y (Çünkü masklar üç boyutlu çalıúmalardır.), 2.D, 3.Y(Çünkü mask dekorasyon amaçlı kullanılır.),
4.D.
C
1. üç, 2. medeniyetlerin, 3. taklit, 4. do÷al ve yapay
D
1. Masklar; koruma, kimlik de÷iútirme, e÷lence, tıbbi, dini, sosyal, dekorasyon ve koleksiyon amaçlı
yapılıp kullanılabilir. Palyaçolar, sihirbazlar, tiyatro ve sinema sanatçıları maskı çeúitli karakterleri
canlandırmak için kullanmıúlardır.
2. Masklar ilk önceleri törenlerde büyü amaçlı ve çeúitli duyguları yansıtmak için kullanılmıú, sonraları
ise e÷lence, kimlik de÷iútirme, koruma vb. amaçlar için kullanılmıútır.
3. Aynı medeniyetlerde yapılmıú üç boyutlu eserler, özellikle kompozisyon, ifade ve kullanılan malze-
me yönünden birbirlerine benzer.
152

3 Boyutlu Sanatlar Dersi Ders Kitabi Indir PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3 Boyutlu Sanatlar Dersi Ders Kitabi Indir PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GÜZEL SANATLAR

PROGRAM GELøùTøRME UZMANI

ÖLÇME DEöERLENDøRME UZMANI

GÖRSEL TASARIM UZMANI

Etkinli÷in sınıf içi mi Bölümde kaçıncı

1. ETKøNLøK Yüz øfadeleri

Nasıl Bir Yol øzleyelim?

1- Aúa÷ıda heykel, rölyef ve mask foto÷rafları verilmiútir. Bu foto÷raflardaki yüz ifa-

Hazırlık Konuya giriúte

73. Görsel, Ziyatin Nuriev 74. Görsel, Ziyatin Nuriev

Manavdaki izlenimlerinize benzerlerini katabilmek için yakın çevrenizde bir gözlem

Örnek çalıúmaları inceleyiniz. Bu çalıúmalarda yüzey düzenlemesi ve benzerlik ilkesinin

Tasarladı÷ınız yüzey düzenlemesinde egemenlik ilkesini kullanabildiniz mi? Açıkla-

SONRAKø DERSE HAZIRLIK BÖLÜMÜ

Sonraki Derse Hazırlık

1. Sınıfınızdaki ö÷rencilerden iki grup oluúturunuz.

Sınıf øçi Etkinlik

Sınıf Dıúı Etkinlik

Bunları Biliyor musunuz?

Sonraki Derse Hazırlık

II. ÖöRENME ALANI

SÖZLÜK ............................................................................................... 140

1. Görsel 2. Görsel, Veronica Juyoun BYUN

Çevrenizde bulunan müzelerden veya internetten üç boyutlu eserleri inceleyiniz. Bu

Nasıl Bir Yol øzleyelim?

1. Sınıf mevcuduna göre üç veya dört grup oluúturunuz.

3. Görsel, Atatürk Heykeli - Trabzon 4. Görsel, Beylerbeyi Sarayı - østanbul

5. Görsel, Taú Rölyef

6. Görsel, Bo÷a MÖ 3000- 7. Görsel

8. Görsel, Guggenheim Müzesi - øspanya 9. Görsel, Jen Stark 2007

12. Görsel, Vincent Van Gogh 13. Görsel, Henry Moore

14. Görsel, Reinier de Jong

16. Görsel 17. Görsel

Aúa÷ıda verilen metni okuyunuz ve soruları cevaplandırınız.

MøMAR SøNAN VE SÜLEYMANøYE

18. Görsel, Süleymaniye Cami 19. Görsel, Süleymaniye Cami

1. Mimar Sinan, eserinde sadece görünüúe mi önem vermiútir? Neden?

20. Görsel, A. Aysun SANDIKÇIOöLU

22. Görsel, Mask 23. Görsel, Konser Salonu

25. Görsel, Santiago Calatrava

Mimari bir yapının iúlevsel

27. Görsel, ùehitler Abidesi - Çanakkale

Sonraki Derse Hazırlık

“Sonraki Derse Hazırlık” bölümünde sizden üç boyutlu eserlerin yapımında kullanılan

Farklı malzemeler ve çalıúma teknikleri, sanatçıların üretim yapabilme imkânlarını artırır. Üç

Aúa÷ıda verilen görselleri inceleyerek kullanılan teknikleri belirlemeye çalıúınız.

33. Görsel, Heykel 34. Görsel 35. Görsel, Mask

.................................................... .................................................... ....................................................

36. Görsel, Rölyef 37. Görsel 38. Görsel, Kanuni Heykeli

ùekillendirmede kullanılan malzeme ve teknikler üç boyutlu sanatın sınıflandırılmasında

Bunları Biliyor musunuz?

Willendorf (Villendorf) Venüsü

41. Görsel, Willendorf Venüsü

42. Görsel, Auguste Rodin 43. Görsel,

44. Görsel, Nemrut Milli Parkı 45. Görsel,

46. Görsel, Çatalhöyük-Çorum 47. Görsel, ønce Minareli Medrese-Konya

Anadolu topraklarında yapılan kazılarda ortaya çıkarılan eski yerleúim yerlerinden

Osmanlı ømparatorlu÷unun son dönemlerinde baúlayan sanat e÷itimi faaliyetleri Cumhuriyet’in

“Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz… Hatta cumhurbaúkanı olabilirsi-

Pano Hazırlayalım Atatürk ve Sanat

Nasıl Bir Yol øzleyelim?

Günümüz sanatçılarının eski sanatçılara oranla daha çeúitli malzemeler kullanarak

Kesme Matı (Altlı÷ı) 56. Görsel